ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΠΙΣΗΣ. Προς Έναν Πολυπολικό Κόσμο. Το Αύριο της Ευρώπης

Transcript

1

2 ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΠΙΣΗΣ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ Προς Έναν Πολυπολικό Κόσμο Παγκόσμια Οικονομική Διακυβέρνηση Ευρωπαϊκή Οικονομική Διακυβέρνηση Παγκόσμια Διακυβέρνηση ή Ηγεμονική Παγκοσμιοποίηση; Promoting Stability in the Balkans Η Πορεία προς την Παγκοσμιοποίηση Το Αύριο της Ευρώπης

3 ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ Πώς και Γιατί Φτάσαμε στο Μνημόνιο

4 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ Πώς και Γιατί Φτάσαμε στο Μνημόνιο ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ

5 Σειρά: ΠΟΛΙΤΙΚΗ Tίτλος: TO ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ Συγγραφέας: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ Επιμέλεια: ΑΓΓΕΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΤΟΣ Copyright Παναγιώτης Ρουμελιώτης Copyright 2012: EKΔOTIKOΣ OPΓANIΣMOΣ ΛIBANH ABE Σόλωνος Aθήνα. Tηλ.: , Fax: Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Nόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Eλλάδα. Παραγωγή: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη ISBN

6 Κ. Π. Καβάφης, Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.χ. Ότι τα πράγματα δεν βαίνουν κατ ευχήν στην Aποικία δεν μέν η ελαχίστη αμφιβολία, και μ όλο που οπωσούν τραβούμ εμπρός, ίσως, καθώς νομίζουν ουκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός να φέρουμε Πολιτικό Aναμορφωτή. Όμως το πρόσκομμα κ η δυσκολία είναι που κάμνουνε μια ιστορία μεγάλη κάθε πράγμα οι Aναμορφωταί αυτοί. (Ευτύχημα θα ήταν αν ποτέ δεν τους χρειάζονταν κανείς.) Για κάθε τι, για το παραμικρό ρωτούνε κ εξετάζουν, κ ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν, με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής. Έχουνε και μια κλίσι στες θυσίες. Παραιτηθείτε από την κτήσιν σας εκείνη η κατοχή σας είν επισφαλής: η τέτοιες κτήσεις ακριβώς βλάπτουν τες Aποικίες. Παραιτηθείτε από την πρόσοδον αυτή, κι από την άλληνα την συναφή, κι από την τρίτη τούτην: ως συνέπεια φυσική είναι μεν ουσιώδεις, αλλά τί να γίνει;

7 8 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ σας δημιουργούν μια επιβλαβή ευθύνη. Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε, βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς. Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία, κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς, απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία, να δούμε τι απομένει πια, μετά τόση δεινότητα χειρουργική. Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός. Να μη βιαζόμεθα είν επικίνδυνον πράγμα η βία. Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια. Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Aποικία. Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια; Και τέλος πάντων, να, τραβούμ εμπρός.

8 ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...11 Εισαγωγή...21 Το τηλεφώνημα του υπουργού Επικρατείας (Φεβρουάριος 2010)...28 Οι πρώτες επαφές στην Ουάσινγκτον (6-7 Μαρτίου 2010)...32 Οι ανησυχίες του ΔΝΤ το Η νέα κυβέρνηση (Οκτώβριος 2009-Φεβρουάριος 2010)...52 Οι προκαταρκτικές συζητήσεις με το ΔΝΤ (Μάρτιος 2010)...64 Οι πρώτες συζητήσεις στο ΔΝΤ (Απρίλιος 2010)...82 Η διαπραγμάτευση του πρώτου μνημονίου (Απρίλιος-Μάιος 2010) Οι προβληματικές όψεις του πρώτου μνημονίου Οι νέες προσπάθειες για την αναδιάρθρωση του χρέους (Μάιος-Αύγουστος 2010) Η έγκριση της δεύτερης δόσης (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2010) Η Ετήσια Σύνοδος του ΔΝΤ (Οκτώβριος 2010)...168

9 10 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ Η βόμβα της νέας αναθεώρησης του ελλείμματος (Νοέμβριος 2010) Η ιρλανδική κρίση (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2010) Η επίσκεψη του Ντομινίκ Στρος Καν στην Αθήνα (Δεκέμβριος 2010) Η έγκριση της τρίτης δόσης (Δεκέμβριος 2010) Η νέα διαπραγμάτευση με την τρόικα (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2011) Η έγκριση της τέταρτης δόσης (Μάρτιος 2011) Η Εαρινή Σύνοδος του ΔΝΤ (Απρίλιος 2011) Τα νέα δεδομένα (Μάιος 2011) Οι αρχικές συζητήσεις για το νέο πρόγραμμα (Μάιος-Ιούνιος 2011) Η έγκριση της πέμπτης δόσης (Ιούλιος 2011) Η προετοιμασία του νέου μνημονίου (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2011) Η έγκριση της έκτης δόσης (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2011) Το δεύτερο μνημόνιο (Ιανουάριος-Απρίλιος 2011) Και μετά τι; Τα αίτια και η έξοδος από την κρίση Επίλογος Παραρτήματα...359

10 ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ 11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΙΝΑΙ, για λόγους εκπαιδευτικούς και ιστορικούς, η αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων που οδήγησαν τη χώρα μας στο πρώτο και το δεύτερο μνημόνιο (ή προγράμματα προσαρμογής, σύμφωνα με την τεχνική ορολογία), με συνέπεια να τεθεί υπό την κηδεμονία των δανειστών της. Το οφείλω στη νέα γενιά μας. Πράγματι, αποδεχόμενη τους όρους που έθεσαν οι Ευρωπαίοι εταίροι της και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο [ΔΝΤ] ώστε να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος της, η Ελλάδα παραχώρησε σε μεγάλο βαθμό τη δημοσιονομική και όχι μόνο κυριαρχία της στους δανειστές της. Από τη στιγμή που η Ελλάδα αποφάσισε να ζητήσει τη χρηματοδοτική στήριξη της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ για να αποφύγει την πτώχευση και μια ενδεχόμενη έξοδό της από τη ζώνη του ευρώ, ήταν υποχρεωμένη να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα αυστηρής λιτότητας. Το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν προϊ όν των ασφυκτικών πιέσεων που υπέστη η χώρα μας από τους δανειστές της, προκειμένου να αποδεχτεί τους εξαιρετικά αυστηρούς όρους του και τους ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους του. Διεξήχθησαν, ασφαλώς, διαπραγματεύσεις για τους όρους και τους στόχους του προγράμματος προσαρμογής. Όμως, οι διαπραγματεύσεις δεν πραγματοποιήθηκαν σε ισότιμη βάση.

11 12 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ Προκειμένου να αποφύγει την πτώχευση και να εξασφαλίσει την παραμονή της στην Ευρωζώνη, μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, εξαναγκάστηκε να αποδεχτεί τους αυστηρούς όρους του πρώτου και δεύτερου μνημονίου που της επέβαλαν οι εταίροι της, με αποκορύφωμα το «νεο-αποικιοκρατικό» ειδικό λογαριασμό στον οποίο θα δεσμεύονται οι φορολογικοί πόροι της χώρας μας ώστε να αποπληρώνει κατά προτεραιότητα τους δανειστές της. Έτσι η Ελλάδα μετατράπηκε σε μια σύγχρονη «αποικία» των δανειστών της, όπως την είχε περιγράψει ο Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης στο προφητικό ποίημά του με τίτλο: «Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.χ». Πέρα από τους εκβιασμούς ορισμένων χωρών της Ευρωζώνης, η Ελλάδα βρέθηκε επίσης απροστάτευτη απέναντι στις κερδοσκοπικές ορέξεις των αγορών, ενώ ταυτόχρονα οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούσαν σταδιακά τα κενά των αποφάσεών τους σχετικά με τη συμφωνία του Μάαστριχτ και την καθιέρωση του ευρώ. Η χώρα μας δεν πλήρωσε ακριβά μόνο τα δικά της λάθη, αλλά και εκείνα των εταίρων της στην Ευρωζώνη. Ασφαλώς, η Ελλάδα ολιγώρησε για δεκαετίες σε πολλά θέματα. Ωστόσο, η οικονομία της χώρας μας αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες προσαρμογής μετά την ένταξή της τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση [ΕΕ] το 1981 όσο και στην Ευρωζώνη το Ιδίως η πραγματική οικονομία δοκιμάστηκε από πολύ ισχυρούς κραδασμούς. Αλλά και οι Ευρωπαίοι δε στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και δεν προφύλαξαν την Ευρωζώνη από μελλοντικές οικονομικές, πιστωτικές ή χρηματιστηριακές κρίσεις. Δεν προσπάθησαν να προστατεύσουν την Ευρωζώνη από τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες των αγορών. Καθυστέρησαν για πολλά χρόνια να καθιερώσουν μηχανισμούς και εργαλεία που θα μπορούσαν να αποτρέπουν τις επιθέσεις των αγορών, ιδίως μετά από την άκρατη απελευθέρωσή τους στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Επιπλέον, όταν εκδηλώθηκε η ελληνική κρίση χρέους, καθυστέρησαν να δράσουν άμεσα προκειμένου

12 ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ 13 να προστατεύσουν μια χώρα-μέλος της Ευρωζώνης. Το «εθνικό συμφέρον» τέθηκε μπροστά από το συμφέρον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με αποτέλεσμα να μην κινδυνεύσει μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρο το οικοδόμημα της Ευρωζώνης. Το ΔΝΤ είχε από την αρχή μια περισσότερο ευέλικτη στάση απέναντι στην Ελλάδα σε σχέση με εκείνη των Ευρωπαίων εταίρων της. Κι αυτό επειδή είχε διδαχτεί από τις λανθασμένες πολιτικές των προγραμμάτων προσαρμογής, τα οποία είχε επιβάλει στις χώρες που είχαν ζητήσει τη βοήθειά του στο παρελθόν. Ωστόσο, μαγικές λύσεις για την έξοδο από την οικονομική κρίση δεν υπάρχουν. Η επίλυση του προβλήματος της χώρας μας θα είναι επώδυνη και θα απαιτήσει μακροχρόνιες προσπάθειες, είτε εντός είτε εκτός Ευρωζώνης, είτε με προγράμματα προσαρμογής της τρόικας [ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ] είτε χωρίς τα προγράμματα αυτά. Η Ελλάδα έχει μπροστά της έναν «ανηφορικό μαραθώνιο». Για αυτό το λόγο, πρέπει να εξοπλιστούμε με μεγάλη υπομονή και βούληση προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να ανοίξουμε έναν ελπιδοφόρο δρόμο για τις επόμενες γενιές. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι Έλληνες είναι προικισμένοι με μεγάλες αρετές και, για μια ακόμα φορά στην ιστορική τους διαδρομή, θα αποδείξουν ότι κάτω από αντίξοες συνθήκες μπορούν όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να ανασυγκροτήσουν τον τόπο τους και να τον θέσουν στην τροχιά της ανάπτυξης και της ευημερίας. Ωστόσο, αυτό θα εξαρτηθεί και από τους εταίρους μας. Αν συνεχίσουν να «παραφορτώνουν τη βάρκα» που λέγεται Ελλάδα, τότε θα τη βουλιάξουν στο «βυθό» της ανθρώπινης καταστροφής και απελπισίας προκαλώντας απρόβλεπτες συνέπειες, που δε θα αποσταθεροποιήσουν μόνο τη χώρα μας, αλλά και ολόκληρη την Ευρωζώνη. Η απελπισία είναι ο χειρότερος εχθρός μας και πρέπει «πάση θυσία» να την εκδιώξουμε από τον ορίζοντα της Ελλάδας, τόσο για το καλό της χώρας μας όσο και για το καλό της Ευρωζώνης. Όπως προανέφερα, σκοπός μου είναι να παρουσιάσω τα γεγονό

13 14 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ τα όπως τα έζησα από τη θέση του αναπληρωτή εκτελεστικού διευθυντή στο ΔΝΤ από 7 Μαρτίου 2010 μέχρι 31 Δεκεμ βρίου Πρέπει να σημειώσω από την αρχή ότι η παρουσία μου στις διαπραγματεύσεις με την ιδιότητα του αναπληρωτή εκτελεστικού διευθυντή και μέλους του ΔΣ του Ταμείου δε σήμαινε ότι συμμετείχα στη λήψη των αποφάσεων της ελληνικής κυβέρνησης. Απλώς υποστήριζα τις ελληνικές θέσεις στο ΔΣ του ΔΝΤ και διευκόλυνα τις συζητήσεις ενημερώνοντας τους Έλληνες διαπραγματευτές για τις απόψεις των μελών του ΔΣ και των εμπειρογνώμων του ΔΝΤ όσον αφορά στην επίλυση της ελληνικής κρίσης χρέους. Παράλληλα, υποστήριζα τα ελληνικά συμφέροντα στο ΔΣ του Ταμείου. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής των προγραμμάτων προσαρμογής, ενημέρωνα την ελληνική πλευρά για τα προβλήματα και τις διορθωτικές κινήσεις που θα έπρεπε να γίνουν, ώστε να επιλυθούν τα προβλήματα που θα ανέκυπταν. Πιστεύω ότι η στενή σχέση που διατηρούσα από τα φοιτητικά μας χρόνια με τον πρώην γενικό διευθυντή του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν βοήθησε στην καλύτερη δυνατή πληροφόρηση των ελληνικών Αρχών σχετικά με τα προβλήματα, τις εναλλακτικές προτάσεις και τις λύσεις που ήταν εφικτό να προωθηθούν. Ο Ντομινίκ Στρος Καν διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος. Ως χαρισματικός και έμπειρος πολιτικός, ικανός τεχνοκράτης και άνθρωπος που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας λόγω του ενεργού ρόλου του στην αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του , είχε καταφέρει με τις προτάσεις του να επαναφέρει το ΔΝΤ στο κέντρο των συζητήσεων για τις παρεμβάσεις που έπρεπε να γίνουν, ώστε να περιοριστούν οι σοβαρές συνέπειες της κρίσης αυτής στην παγκόσμια οικονομία. Έπεισε, επίσης, τις ανεπτυγμένες χώρες να εγκαταλείψουν την ηγεμονική και εγωιστική τους στάση στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, επιτρέποντας στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώ

14 ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΝΤ 15 ρες να διαδραματίζουν πιο σημαντικό ρόλο στους οργανισμούς αυτούς (όπως, για παράδειγμα, η παραχώρηση περισσότερων δικαιωματικών ψήφων στο ΔΣ του ΔΝΤ). Επιπλέον, κατάφερε να αλλάξει εν μέρει την αρνητική εικόνα που είχε το ΔΝΤ εξαιτίας των αυστηρών προγραμμάτων λιτότητας που επέβαλλε στο παρελθόν. Οι επιτυχίες του αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να αποκτήσει μεγάλη επιρροή στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων τόσο των χωρών της Ευρωζώνης όσο και των υπόλοιπων χωρώνμελών του ΔΝΤ. Τέλος, ο Ντομινίκ Στρος Καν ήταν πολύ αγαπητός και δημοφιλής μεταξύ του προσωπικού του Ταμείου και μπορούσε εύκολα να πείθει το ΔΣ του ΔΝΤ όσον αφορά στα μέτρα στήριξης προς τη χώρα μας. Παρά τη στήριξη του Ντομινίκ Στρος Καν προς την Ελλάδα, ο συσχετισμός δυνάμεων στο ΔΣ του ΔΝΤ καθιστούσε επιβεβλημένη την εξασφάλιση της υποστήριξης των μεγάλων χωρών-μετόχων του Ταμείου, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Κίνα, η Ιταλία κ.ά. Η καθημερινή σχεδόν ενημέρωση των αντιπροσώπων των χωρών αυτών ήταν μια από τις επιδιώξεις μου, τόσο για να πληροφορώ τους συναδέλφους μου για τις θέσεις της Ελλάδας όσο και για να κατανοώ καλύτερα τους προβληματισμούς τους και τις δικές τους θέσεις. Μπορούσα, λοιπόν, να ενημερώνω τις ελληνικές Αρχές, αλλά και να επηρεάζω τα μέλη του ΔΣ ώστε να υιοθετούν στις συνεδριάσεις του ΔΣ τις θέσεις της ελληνικής πλευράς. Ο βασικός μου ρόλος στο ΔΣ ήταν να εκφράζω και να υποστηρίζω τα συμφέροντα της Ελλάδας. Επιπλέον, οι καλές σχέσεις με τους εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ αποτελούσαν την αναγκαία προϋπόθεση για την έγκαιρη ενημέρωση και την κατανόηση των εκατέρωθεν θέσεων, ώστε να εξευρίσκονται λύσεις στα προβλήματα που παρουσιάζονταν πριν και μετά την εφαρμογή των προγραμμάτων προσαρμογής. Οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ προσπαθούσαν να διαφυλάξουν την αξιοπιστία τους απέναντι στη διοίκηση και το ΔΣ του ΔΝΤ. Έπρεπε,