ΤΕΧΝΙΚΕΣ. ΙΔ. Κύκλος Ευκαιριών. 1. Τι είναι ο Κύκλος Ευκαιριών; [3] που στηρίζεται στον τυχαίο συνδυασμό ιδιοτήτων των προβλημάτων [2].

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΔ. Κύκλος Ευκαιριών 1. Τι είναι ο Κύκλος Ευκαιριών; Ο Κύκλος Ευκαιριών είναι μία μέθοδος διδασκαλίας της δημιουργικότητας και επίλυσης προβλημάτων που επινοήθηκε από τον Michael Michalko (1991) [2]. Ο Κύκλος Ευκαιριών είναι μία τεχνική Βεβιασμένων-Τεχνητών Μορφολογικών Συσχετισμών [3] που στηρίζεται στον τυχαίο συνδυασμό ιδιοτήτων των προβλημάτων [2]. Η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές και διάφορες δραστηριότητες και σε διαφορετικές ομάδες απευθύνεται σε όλους και σε όλες τις ηλικίες, από μαθητές μέχρι και νήπια σε παιδικούς σταθμούς όπου ο Κύκλος Ευκαιριών χρησιμοποιείται ως μία δημιουργική μέθοδος διδασκαλίας. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εταιρίες σε όλα τα επίπεδα διοίκησης σαν τεχνική επίλυσης προβλημάτων. Πρόκειται για μία μέθοδο απλή και εύκολα εφαρμόσιμη. Η προσγείωση αεροπλάνου είναι μία διαδικασία επικίνδυνη που απαιτεί προσεχτικούς χειρισμούς και ακριβή συγχρονισμό, γι αυτό οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας προσγειώνουν μόνο ένα αεροπλάνο ή δύο κάθε φορά. Εάν υπάρχουν πολλές πτήσεις, οι εισερχόμενες περιμένουν την άδεια προσγείωσης. Η παραγωγή ιδεών μπορεί να είναι εξίσου λεπτή διαδικασία. Ο Κύκλος Ευκαιριών απομονώνει τυχαία μία ή δύο ιδιότητες της πρόκλησής σας για να τις κατανοήσει και να τις επεξεργαστεί καλύτερα - όλες οι άλλες ιδιότητες είναι σε κατάσταση «αναμονής», δίνοντάς σας την δυνατότητα να κατανοήσετε ή να εφαρμόσετε μία νέα ιδέα. Εάν συγκεντρωθείτε αρκετά σε ένα σχήμα, οι κύκλοι θα αρχίσουν να φαίνονται σαν εξάγωνα. Με ακόμη περισσότερη συγκέντρωση δημιουργούνται ομαδοποιήσεις των κύκλων σε τριγωνικές, εξαγωνικές και ρομβοειδείς δομές. Εφαρμόζοντας επιλεκτική συγκέντρωση, επιτρέπετε στον εγκέφαλό σας να επεξεργαστεί τους κύκλους με πολλά και διαφορετικά νέα σχήματα, δίνοντας τους άλλες ερμηνείες. Προσεχτική μελέτη ενός ή δύο τυχαία επιλεγμένων ιδιοτήτων θα σας επιτρέψει να επεξεργαστείτε νοητικά υπάρχουσες πληροφορίες, από όπου θα προκύψουν νέοι συσχετισμοί και ερμηνείες, γεγονός που οδηγεί σε πρωτότυπες ιδέες και αντιλήψεις. [1]. Οι στόχοι του Κύκλου Ευκαιριών είναι: να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να παράγουν όσο περισσότερες δημιουργικές ιδέες γίνεται, να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να μάθουν να εφαρμόζουν δραστηριότητες ώστε να δημιουργούν ιδέες [2] 151

2 2. Πώς εφαρμόζεται; Η τεχνική Κύκλος Ευκαιριών εφαρμόζεται σε μικρές ομάδες τεσσάρων με πέντε ατόμων και κάθε ομάδα πρέπει να έχει δύο ζάρια, μαρκαδόρους, δύο πίνακες παρουσιάσεων και υλικό συγκόλλησης για τα φύλλα από τους πίνακες παρουσιάσεων. Κάθε συμμετέχων πρέπει να έχει μία κόλλα χαρτί με τρία διαφορετικά χρώματα από αυτοκόλλητες κουκίδες και ένα μπλοκάκι από 4x6 Post-it Χαρτάκια. Η δραστηριότητα διαρκεί περίπου 30 λεπτά [2]. Η διαδικασία έχει ως εξής: 1. Ορίστε την Πρόκληση- Πρόβλημα [3]. Ζητήστε από τις ομάδες να καταγράψουν το θέμα-πρόκληση σε ένα πίνακα παρουσιάσεων [2]. 2. Σχεδιάστε ένα κύκλο και αριθμήστε τον σαν ρολόι (από το 1 ως το 12) [1, 3]. Ζητήστε από τις ομάδες να σχεδιάσουν ένα κύκλο με εκατοστά διάμετρο σε πίνακα παρουσιάσεων και να τον αριθμήσουν σαν ρολόι, τοποθετώντας τους αριθμούς μέσα στον κύκλο [2]. 3. Επιλέξτε 12 οποιεσδήποτε ιδιότητες [1, 3]. Πείτε στις ομάδες να δημιουργήσουν μία λίστα με δώδεκα ιδιότητες που είτε σχετίζονται ή όχι με το πρόβλημα. Οι σχετικές ιδιότητες περιγράφουν πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά του προβλήματος. Για παράδειγμα, μία διαφημιστική καμπάνια αεροπορικής εταιρίας ίσως περιλαμβάνει ιδιότητες όπως προσωπικό, δαπάνες, διαδρομές και αεροδρόμια. Τις μη-σχετικές ιδιότητες τις βρίσκουμε σε πολλά προβλήματα και είναι για παράδειγμα, η ουσία, η δομή, το χρώμα, το σχέδιο, η υφή, ο ήχος και οι τακτικές. Οι ομάδες πρέπει να γράψουν κάθε ιδιότητα δίπλα σε κάθε αριθμό [2]. 4. Ρίξτε τα δύο ζάρια (ή το ένα) για να επιλέξετε με ποια ιδιότητα θα ξεκινήσει η διαδικασία [1]. 5. Ξαναρίξτε το ζάρι για να επιλέξετε την δεύτερη ιδιότητα [1, 3]. 6. Επεξεργαστείτε τις ιδιότητες και ξεχωριστά και μαζί συνδυασμένες ώστε να βρείτε κάποιο συσχετισμό μεταξύ των δύο [3]. Ο ελεύθερος συνειρμός είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να απελευθερώσετε δημιουργική ενέργεια. Ξεκινήστε με την πρώτη ιδέα που σας δημιουργείται για την ιδιότητα και συνεχίστε να κάνετε συσχετισμούς μέχρι να ενεργοποιήσετε μία νέα ιδέα ή εκτίμηση. Ο ελεύθερος συνειρμός είναι ή πρέπει να είναι- σαν να οδηγείτε αμάξι σε μία μεγάλη, ανοιχτή στροφή μέχρι που φτάνετε, όταν τελειώνει, στον προορισμό σας. Στο παρακάτω σχήμα, η ιδιότητα «κίτρινο» κατανέμεται σε ένα πλήθος ιδιοτήτων. Η κατανομή των συσχετισμών είναι όπως όταν ρίχνουμε μία πέτρα σε μία λίμνη με ήρεμα νερά: το μέγεθος των αναταράξεων εξαρτάται από το μέγεθος της πετράς και το πόσος χρόνος πέρασε από την στιγμή που η πέτρα έπεσε στο νερό. Έτσι, και η κατανομή των συσχετισμών εξαρτάται από την ισχύ της αρχικής ιδιότητας και το πόσος χρόνος μεσολάβησε από τη στιγμή που ξεκινήσατε τη διαδικασία. Όταν οι συσχετισμοί είναι δυνατοί, θα εξαπλωθούν γρήγορα και σε μεγάλη έκταση όταν όμως είναι αδύναμοι, η κατανομή θα είναι αργή και περιορισμένη. Καταγράψτε τους συσχετισμούς όπως προκύπτουν. 7. Αναζητήστε για κάποιο κοινό σημείο μεταξύ του συσχετισμού και της πρόκλησής σας. Αναρωτηθείτε: Τι συσχετισμούς μπορώ να κάνω; Τι μου θυμίζουν οι συσχετισμοί αυτοί; Τι αντιστοιχίες μπορώ να κάνω με τους συσχετισμούς; Ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ των συσχετισμών και της πρόκλησης; Προκύπτουν κάποιες νέες εκτιμήσεις; [1] 152

3 3. Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας; O Kύκλος Eυκαιριών είναι τεχνική που βρίσκει άψογη εφαρμογή μετά από ένα διάλειμμα ή στο τέλος της μέρας, που συνήθως οι άνθρωποι είναι πιο κουρασμένοι. Η συγκεκριμένη διαδικασία δημιουργεί προϋποθέσεις, χρησιμοποιεί οπτικά μέσα και αντικείμενα όπως ζάρια, που την κάνουν πιο ενδιαφέρουσα και ανεβάζουν τα επίπεδα ενέργειας (που είναι απαραίτητη) - κυρίως εάν τα μέλη της ομάδας σχεδιάζουν ή ρίχνουν τα ζάρια διαδοχικά [2]. Η συγκεκριμένη μέθοδος σας οδηγεί να εξερευνήσετε συσχετισμούς και σχέσεις της πρόκλησης σας που δεν θα προέκυπταν διαφορετικά. Επίσης, αυξάνει τις πιθανότητες να προσεγγίσετε την πρόκληση με νέο τρόπο σκέψης. Όπως οι μέλισσες φτιάχνουν μέλι, έτσι και εσείς δημιουργείτε νέες ιδέες από ένα κλειστό σύστημα ιδιοτήτων [1]. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Ενώ η τεχνική ακολουθεί την τυπική φόρμουλα του καταιγισμού ιδεών, περιλαμβάνει συσχετισμούς ή σχέσεις που είναι πολύ σημαντικά στοιχεία της παράλληλης σκέψης (lateral thinking) [4]. Για να είναι επιτυχημένη η τεχνική, έχει ζωτική σημασία να ορίσετε με κατανοητό τρόπο την πρόκληση σε όλους τους συμμετέχοντες και οι ιδιότητες να επιλεχθούν πολύ προσεχτικά, ώστε να μην παραλειφθούν κάποιες σημαντικές. Η χρήση των ζαριών υποδηλώνει ότι δεν δίνετε σημασία και δεν αφιερώνετε χρόνο σε ιδέες που έχετε ήδη σκεφτεί ή είναι προφανείς. Χρειάζεται να είστε ανοιχτοί σε κάθε συνδυασμό των διάφορων θεμάτων\ζητημάτων εάν ο συσχετισμός φαίνεται αταίριαστος ή περίεργος και μη-χρήσιμος, ακόμη καλύτερα γιατί οι καλύτερες ιδέες έρχονται συνήθως από τους πιο ασυνήθιστους συνδυασμούς. 153

4 Ένα πλεονέκτημα της δημιουργίας ενός πλήθους ζητημάτων ή ιδεών είναι ότι θα «επεκτείνετε» την δημιουργικότητά σας για να συμπεριλάβετε θέματα που ίσως να μην προσεγγίζατε καν αυτά τα ζητήματα ή ιδέες όταν συνδυάζονται με στόχους που έχουν εμπεδωθεί από τους συμμετέχοντες, τότε οδηγούν σε γόνιμα αποτελέσματα [4]. 4. Μελέτη περίπτωσης Μία διαφημιστική εταιρία ήθελε να δημιουργήσει μία πρωτότυπη διαφημιστική καμπάνια για μία αεροπορική επιχείρηση. Σχεδίασαν λοιπόν, τον ακόλουθο Κύκλο Ευκαιριών : 5. Βιβλιογραφία Βιβλία: [1] Michalko, Michael, Thinkertoys: A handbook of creative-thinking techniques, Second Edition, Ten Speed Press, 2006, Toronto [2] VanGundy, Arthur B., 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, John Wiley & Sons, Inc, 2005 [4] Alder, Dr. Harry. Say It With Pictures. Oxford, GBR: How To Books, p Ιστοσελίδες: [3] 6. Γλωσσάριο Ελεύθερος συνειρμός περιέχει στοιχεία από διάφορες άλλες τεχνικές δημιουργίας ιδεών και εξαρτάται από ένα νοητικό επίπεδο συνείδησης και ένα δίκτυο συσχετισμών από τους οποίους απορρέουν οι εξής δύο: Η διευθύντρια του δημιουργικού τμήματος έριξε τα ζάρια και έφερε 4 (πράσινο) για την πρώτη ιδιότητα και 9 (κινητό) για την δεύτερη. Έπειτα, εφαρμόζοντας ελεύθερους συνειρμούς, συσχέτισε τις εξής σκέψεις: πράσινο γρασίδι, πράσινα μάτια, πράσινα σμαράγδια, ταξίδια, τουρίστες, μετακίνηση, πράσινα δάση στην Καραϊβική, μπιζέλια, πράσινα ηλιόλουστα νησιά, χρήματα, πράσινα μήλα και διάφορες άλλες σκέψεις. Τέλος, συνδύασε τις σκέψεις «πράσινα μάτια, ταξίδια και τουρίστες» για να δημιουργήσει την ιδέα για την καμπάνια. H IΔΕΑ Άτομα με πράσινα μάτια έχουν 50% έκπτωση στα εισιτήριά τους στις πτήσεις προς Καραϊβική. Η αεροπορική εταιρία ποντάροντας στο γεγονός ότι είναι σπάνιο χρώμα τα πράσινα μάτια, προχώρησε στην συγκεκριμένη ελκυστική για τους πελάτες καμπάνια. Συνεχής συσχετισμός (serial association), όπου ξεκινάτε με ένα έναυσμα, καταγράφετε την ροή των ιδεών που προκύπτουν με την μία ιδέα να φέρνει την επόμενη και τέλος, να οδηγείστε σε μία αποτελεσματική και χρήσιμη. Κεντρικός συσχετισμός (centred association), (που δεν διαφέρει πολύ από τον κλασικό καταιγισμό ιδεών) σας ενθαρρύνει να παράγετε πολλαπλούς συσχετισμούς για το αρχικό έναυσμα έτσι ώστε να ανατρέξετε σε ένα ορισμένο σύνολο συσχετισμών. Βεβιασμένοι Μορφολογικοί Συσχετισμοί η γενική χρήση ενός πίνακα-μητρας ιδιοτήτων στην Δημιουργικότητα και Καινοτομία συχνά αναφέρεται σαν «Μορφολογική» μέθοδος. 154

5 7. Λέξεις-κλειδιά τεχνική δημιουργικότητας δημιουργικότητα κύκλος ευκαιριών Michael Michalko επίλυση προβλημάτων μέθοδος δημιουργικότητας 8. Ερωτήσεις Ερώτηση 1: Ποιοι είναι οι στόχοι της δραστηριότητας του Κύκλου Ευκαιριών; Ερώτηση 2: Απαντήστε με σωστό ή λάθος για τις παρακάτω προτάσεις: Α. Η συγκεκριμένη τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί μόνο από ομάδες Β. Ο Κύκλος Ευκαιριών είναι μία τεχνική επίλυσης προβλημάτων Απάντηση: Ερώτηση 3: Σωστό Λάθος A:Σωστό B:Λάθος Περιγράψτε εν συντομία την διαδικασία εφαρμογής της τεχνικής. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ 155

6 Ερώτηση 4: Ποια από τις παρακάτω προτάσεις παρουσιάζει τους στόχους της τεχνικής Κύκλου Ευκαιριών; να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να βρουν την μοναδική λύση στο υπάρχον πρόβλημα να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να παράγουν όσο περισσότερες ιδέες γίνεται να βοηθήσει τους μαθητές στις εργασίες για το σπίτι Επιλογή Απάντηση: να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να παράγουν όσο περισσότερες ιδέες γίνεται