Ο Γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο. Ενότητα 8: Αλφαβητική φάση Στελλάκης Νεκτάριος Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΤΕΕΑΠΗ

Transcript

1 Ο Γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 8: Αλφαβητική φάση Στελλάκης Νεκτάριος Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΤΕΕΑΠΗ

2 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

3 Σημείωμα αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Στελλάκης Νεκτάριος «Ο γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη διαδικτυακή διεύθυνση: 3

4 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons, Αναφορά, Μη εμπορική χρήση, Όχι παράγωγα έργα, Διανομή 4.0 (1) ή μεταγενέστερη, Διεθνής έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων, π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα, κ.λπ., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «σημείωμα χρήσης έργων τρίτων». Ως μη εμπορική ορίζεται η χρήση: - Που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από τη χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο - Που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο - Που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό ζητηθεί. 4

5 Διατήρηση σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: - Το σημείωμα αναφοράς - Το σημείωμα αδειοδότησης - Τη διατήρηση διατήρησης σημειωμάτων - Το σημείωμα χρήσης έργων τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 5

6 Σκοποί ενότητας - Θα γίνει αναφορά στην κατάκτηση ικανοτήτων γραφής: Αλφαβητική φάση

7 Περιεχόμενα ενότητας Αλφαβητική φάση

8 Β. Αλφαβητική φάση Τα παιδιά Έχουν αντιληφθεί: ότι τα γράμματα (γραφήματα) αντιστοιχούν σε ήχους της προφορικής γλώσσας (φωνήματα) Και Προσπαθούν να εφαρμόσουν αυτήν την αρχή Δεν έχουν επαρκή γνώση: του τι είναι λέξη Του τονισμού των σημείων στίξεως και της χρήσης τους των ορθογραφικών κανόνων

9 ανάγνωση με κατανόηση SEDL (2008). [ γλωσσική κατανόηση αποκωδικοποίηση γλωσσική γνώση γνώση συστήματος γραφής λεξικολογική γνώση αντιλήψεις για τον έντυπο λόγο

10 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Σχετικές γνώσεις (γεγονότα, ένννοιες κτλ.) Λεξιλόγιο (εύρος, ακρίβεια, συνδέσεις κτλ.) Γλωσσικές δομές (σύνταξη, σημασιολογία κτλ.) Συλλογιστική (τεκμηρίωση, μεταφορές κτλ.) Κειμενικές γνώσεις (έννοιες έντυπου λόγου, κειμενικά είδη κτλ) ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Φωνημική επίγνωση Αποκωδικοποίηση Ολική αναγνώριση διαρκώς αυξανόμενη στρατηγική σταδιακή αυτοματοποίηση ανάγνωση ευχερής εκτέλεση και συντονισμός αναγνώρισης λέξεων και κατανόησης κειμένου Scarborough, H Connecting early language and literacy to later reading (dis)abilities: Evidence, theory, and practice. Στο S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Επιμ.) Handbook of Early Literacy, NY: Guilford Press.

11 Γραφή Αρχικό γράμμα Συλλαβική γραφή Μερικά γράμματα της λέξης Όλα τα φωνήματα της λέξης Μεταβατική ορθογραφία Ορθογραφημένη γραφή Ανάγνωση Συλλαβισμός Συμβατική ανάγνωση

12 Φωνημική επίγνωση Ορισμός: Η ικανότητα χειρισμού μονάδων της προφορικής γλώσσας μικρότερων από τη συλλαβή. Φώνημα είναι το μέρος του προφορικού λόγου, που αν και το ίδιο δεν έχει νόημα, αλλάζει το νόημα της λέξης αν αυτό αλλάξει. π.χ. λ/άθος π/άθος, βάρκα βράκα Οι έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει εντονότατη σχέση μεταξύ της φωνημικής επίγνωσης και της μάθησης της ανάγνωσης (αλφαβητική αρχή)

13 «η μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής έχει άμεση σχέση με τις φωνολογικές γνώσεις των παιδιών και, κυρίως, με τις συνειδητές γνώσεις για την κατάτμηση των γλωσσικών μονάδων με σημασία, που είναι οι λέξεις και οι φράσεις, σε μονάδες χωρίς αυτοδύναμη σημασία, που είναι τα φωνήματα». Κατή (1992, )

14 Ειδικότερα Ομοιοκαταληξία Μέτρηση συλλαβών Αναγνώριση αρχικού, τελικού ή ενδιάμεσου φωνήματος Διάκριση διαφορετικού αρχικού φωνήματος (Πάνος Μάνος) Απάλειψη αρχικού φωνήματος (Πάρης Άρης) Αντικατάσταση αρχικού ή άλλου φωνήματος (βόδι / πόδι, γάτα / γάλα)

15 Οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής γλώσσας [αλφαβητική αρχή] Γραφοφωνημικές αντιστοιχίσεις >1 φώνημα περισσότερα γράμματα (/ι/, /ο/) > 1 φώνημα - 2 γράμματα (/b/, /d/, /u/) > 2 φωνήματα 1 γράμμα (ξ, ψ) > 1 γράμμα - διαφορετικό φώνημα [π.χ καλός /kalos/ καιρός /ceros/ (ουρανικό)] >ευ- & αυ- Η ελληνική γλώσσα είναι μέσης διαφάνειας σύστημα, η τουρκική διαφανής (köfte, dolma, maydanoz) και η αγγλική αδιαφανής (two too, forfour, cat-cut-cinema)

16 φ: φάκελος, σ: σχήματα, α: ανθρωπάκι»

17

18 Θέμης νήπιο (Συλλαβική υπόθεση)

19 ΒΙΘΑ: ΒΟ-Η-ΘΕΙ-Α Α-Τλα-ντΗ-ΔΑ

20

21

22 Χρήστος - νήπιο

23 Κάποια γράμματα από τη λέξη

24 «Παίζει μπάλα» «Κάνει ποδήλατο» «Στο νεκροταφείο, παίζει με όπλα» Β_Α_Ν_4 «Παίζει μπάσκετ» «Παίζει ποδόσφαιρο» «Είναι σπίτι» 24

25 ΘΛΝΣΙΤΝΚαΜ «ΘΕΛΩΝΑΣΑΙΗΓΥΝΑΙΚΑΜΟ» «Τ» αντί «Γ» Από το Χριστόφορο στην Ελίζα

26 «Παίζει μπάλα» «Κάνει ποδήλατο» «Στο νεκροταφείο, παίζει με όπλα» Β_Α_Ν_4 «Παίζει μπάσκετ» «Παίζει ποδόσφαιρο» «Είναι σπίτι»

27 «Κάνω ποδήλατο» «Βλέπω τηλεόραση» «Παίζω με τα παιχνίδια» Φ_Κ_Ν_6 «Ποτίζω τα λουλούδια»

28 «Μαμά» «Γεράσιμος» «Το καλοκαίρι θέλω να πάμε για μπάνιο» (τυχαία γράμματα)

29 «Η γάτα κοιμάται και αυτός μαζεύει λουλούδια» «Βόλτα με το αυτοκίνητο» «Ένα παιδάκι στη θάλασσα» Φ_Α_Ν_4 «Παίζει με το ποδήλατο που βγάζει φωτιά». «Οδηγεί φεράρι» «Είναι μαθητής και διαβάζει» 29

30 «Κάνει ποδήλατο» «Βλέπει τηλεόραση» «Παίζει με τα παιχνίδια» Φ_Κ_Ν_6 30

31 Γιώργος - νήπιο

32 («Βοήθεια. Είμαι ναυαγός σ ένα νησί. Ελάτε μ ένα καράβι..) Σημειώνεται η χρήση της τελείας.

33 Είμαι σκοτωμένος [Αριστερόχειρας]

34

35 Δήμητρα νήπιο (Ολοκληρωμένη φωνητική γραφή / διαστήματα)

36 Μεταβατική Ορθογραφία

37 Θέμης -νήπιο

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62 Ένας αγρότης είχε δύο σκυλάκια. Δεν αγαπούσε τα ζώα, τα ήθελε μόνο για δουλειά. Γι αυτό και το ένα σκεφτόταν τι καλά που θα ήταν να είχε ένα καλό αφεντικό.

63 Μια μέρα αποφάσισε να διώξει το ένα γιατί δε γάβγιζε τους ξένους. Το παιδί του το είδε αυτό και ήταν πολύ λυπημένο. Το σκυλάκι ένοιωθε μοναξιά και φόβο. Δεν είχε τροφή ούτε καθαρό νερό.

64 Ένας άλλος αγρότης το είδε και το αγάπησε. Αυτός αγαπούσε πολύ τα ζώα. Το πήρε σπίτι του και του έδωσε τροφή και νερό.

65 Το βράδυ του έστρωσε να κοιμηθεί κοντά του. Όταν κοιμήθηκαν ο αγρότης είδε στον ύπνο του ότι έπαιζε με το σκυλάκι του κρυφτό.

66 Τα παιδιά μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν γράφοντας και διαβάζοντας, και μέσα από τη χρήση του γραπτού λόγου διερευνούν και πειραματίζονται διαρκώς με τους κανόνες που τον διέπουν.

67 Καλούμαστε να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να διερευνήσουν σε πραγματικές καταστάσεις επικοινωνίας το γραπτό λόγο και «να μάθουν τη γραπτή γλώσσα, να μάθουν για τη γραπτή γλώσσα, να μάθουν μέσω της γραπτής γλώσσας»

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88 Σχετική βιβλιογραφία Wolf, M. (2007). Ο Προυστ και το καλαμάρι. Πώς ο εγκέφαλος έμαθε να διαβάζει. Αθήνα: Πατάκης [κεφ. 4] Barton, D. (2009). Εγγραμματισμός: Εισαγωγή στην οικολογία της γραπτής γλώσσας. Αθήνα: Παπαζήσης [κεφ. 9 & 10] Τάφα, Ε. & Μανωλίτσης, Γ. (2009). Αναδυόμενος Γραμματισμός: Έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Πεδίο. Sulzby, E. (1989). Assessment of writing and of children s language while writing. Στο L. Morrow & J.Smith (Επιμ.). The role of assessment and measurement in early literacy instruction, Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall. Zygouris-Coe, V. (2001). Emergent literacy. Orlando, FL: Florida Literacy and Reading Excellence Center

89 Τέλος Ενότητας