Μνήμη. επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Transcript

1 Μνήμη

2 Τα 3 στάδια της λειτουργίας της μνήμης Κωδικοποίηζη Αποθήκεςζη Ανάζςπζη Η κλήκε απαηηεί νη πιεξνθνξίεο πνπ έξρνληαη από ηνλ εμσηεξηθό θόζκν πξώηα λα θσδηθνπνηνύληαη, κεηά λα απνζεθεύνληαη θαη ηέινο λα αλαζύξνληαη. Αλ θάπνην από απηά ηα ζηάδηα ηεο κλήκεο δελ ιεηηνπξγήζεη, ηόηε ε πιεξνθνξία μερληέηαη.

3 Τα 3 στάδια της λειτουργίας της μνήμης Κωδικοποίηζη: Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζα απνζεθεπηνύλ ζηε κλήκε πξέπεη λα θσδηθνπνηεζνύλ κε ηέηνην ηξόπν ώζηε ην κλεκνληθό ζύζηεκα λα κπνξεί λα ηηο απνδέρεηαη θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηεί. Γηαθνξεηηθέο αηζζεηήξηεο πιεξνθνξίεο θσδηθνπνηνύληαη κε δηαθνξεηηθό ηξόπν (κλεκνληθνύο θώδηθεο) Αποθήκεςζη: δηαηήξεζε ησλ πιεξνθνξηώλ γηα θάπνην ρξνληθό δηάζηεκα Ανάζςπζη: εύξεζε ηεο πιεξνθνξίαο θαη επαλαθνξά ηεο ζηε ζπλείδεζε Αλάθιεζε Αλαγλώξηζε, π.τ., από εναλλακηικές απανηήζεις

4 Θεωρίες για τη λειτουργία της μνήμης Θεωπία ηων δύο λειηοςπγιών (Atkinson & Shiffrin, 1968): Βξαρύρξνλε & καθξόρξνλε κλήκε Θεωπία ηων επιπέδων επεξεπγαζίαρ (Craik & Lockhart, 1974): νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθξαηνύληαη θαιύηεξα είλαη απηέο πνπ έρνπλ γίλεη αληηθείκελν βαζύηεξεο επεμεξγαζίαο Θεωπία ηηρ μνήμηρ επγαζίαρ (Baddeley & Hitch, 1974)

5 Μοντέλο Επεξεργασίας Πληροφοριών της Μνήμης Πληποθοπίερ από ηο πεπιβάλλον Αιζθηηηπιακέρ Καηαγπαθέρ Οπηικέρ Βπασύσπονη Μνήμη Μακπόσπονη Μνήμη Ακοςζηικέρ Απηικέρ Άλλερ

6 Αισθητηριακοί καταγραφείς Οη κλήκεο πνπ δηαηεξνύληαη ζηνπο αηζζεηήξηνπο θαηαγξαθείο είλαη θεπγαιέεο, αιιά δηαξθνύλ αξθεηά ώζηε λα επηηξέςνπλ λα αξρίζεη ε αλαγλώξηζε ηνπ εξεζίζκαηνο Δπηηξέπνπλ ζην κλεκνληθό ζύζηεκα λα αλαπηύμεη κηα αλαπαξάζηαζε ηνπ εξεζίζκαηνο, αιιά δελ επηηξέπνπλ ηελ ιεπηνκεξέζηεξε αλαπαξάζηαζε θαη αλάιπζε πνπ ρξεηάδεηαη γηα πεξαηηέξσ ρξήζε Λεηηνπξγία ηεο επηιεθηηθήο πξνζνρήο Τπάξρνπλ μερσξηζηνί θαηαγξαθείο γηα θάζε κηα από ηηο πέληε αηζζήζεηο

7 Βραχύχρονη Μνήμη ή Μνήμη Εργασίας απνζεθεύεη πεξηνξηζκέλν αξηζκό πιεξνθνξηώλ γηα πεξίπνπ δεθανρηώ δεπηεξόιεπηα πνιύπινθε ιεηηνπξγία πνπ εμππεξεηεί πνιιαπινύο ζθνπνύο ζπκβαίλεη θάηη πνιύ πεξηζζόηεξν από ηελ απιή απνζήθεπζε πιεξνθνξηώλ - κλήκε εξγαζίαο αιιειεπίδξαζε κε ηε βξαρύρξνλε κλήκε

8 Η κωδικοποίηση στη Βραχύχρονη Μνήμη ε αθνπζηηθή θσδηθνπνίεζε θαίλεηαη λα θπξηαξρεί ιάζε πνπ εκπιέθνπλ αληηθαηάζηαζε ηνπ ζσζηνύ γξάκκαηνο, π.ρ. ηνπ C, κε έλα άιιν πνπ έκνηαδε κε ην C αθνπζηηθά - όπσο π.ρ. κε ην D, P ή T είλαη πην δύζθνιν λα ζπκεζνύκε εξεζίζκαηα ηα νπνία ζρεηίδνληαη αθνπζηηθά κεηαμύ ηνπο παξά αλ δηαθνξνπνηνύληαη αθνπζηηθά

9 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης ππάξρνπλ όξηα ζηε δηάξθεηα θαη ηε ρσξεηηθόηεηα ηεο βξαρύρξνλεο κλήκεο 6 ςεπδνιέμεηο καζαίλνληαη κε κηα δνθηκή ελώ ρξεηάδνληαη πεξηζζόηεξεο δνθηκέο όηαλ ε ιίζηα κεγαιώλεη έζησ θαη ιίγν Herman Ebbinghauss

10 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης ηθαλόηεηα απνζήθεπζεο ηεο βξαρύρξνλεο κλήκεο πεξηνξίδεηαη από ην "καγηθό αξηζκό 72" Τμήμαηα (κομμάηια) πληροθορίας πληροθορία με νόημα ΚΛΤΟΓΣΑΑΚΡΚΛΔΑ ΚΤΛΟ ΓΑΣΑ ΚΑΡΔΚΛΑ George Miller

11 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης

12 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης Έπγο 1: Θέζεηο πξαγκαηηθνύ παηρληδηνύ Φάζη μελέηηρ: Μειεηήζηε απηή ηε ζθαθηέξα γηα 5. Η ζρέζε ηεο αλάζπξζεο κε ην λόεκα θαη ηελ πξνϋπάξρνπζα γλώζε Φάζη ελέγσος: Σώξα αλαπαξάγεηε ηε ζθαθηέξα (ρσξίο λα θνηηάδεηε). Chase & Simon, 1973

13 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης Η ζρέζε ηεο αλάζπξζεο κε ην λόεκα θαη ηελ πξνϋπάξρνπζα γλώζε Έπγο 2: Σπραίεο ζέζεηο Φάζη μελέηηρ: Μειεηήζηε απηή ηε ζθαθηέξα γηα 5. Φάζη ελέγσος: Σώξα αλαπαξάγεηε ηε ζθαθηέξα (ρσξίο λα θνηηάδεηε). Chase & Simon, 1973

14 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης Η ζρέζε ηεο αλάζπξζεο κε ην λόεκα θαη ηελ πξνϋπάξρνπζα γλώζε Οη έκπεηξνη ζθαθηζηέο κπνξνύλ λα αλαθαιέζνπλ πεξηζζόηεξα πηόληα, αιιά κόλν όηαλ ηα πηόληα είλαη ηνπνζεηεκέλα ζε ζέζεηο πξαγκαηηθνύ παηρληδηνύ Chase & Simon, 1973

15 Προσπαθείστε να απομνημωνεύσετε το κείμενο Η δηαδηθαζία είλαη πξαγκαηηθά αξθεηά απιή. Πξώηα ηαθηνπνηείο ηα αληηθείκελα ζε δηαθνξεηηθνύο ζσξνύο. Αζθαιώο έλαο ζσξόο κπνξεί λα είλαη ηθαλνπνηεηηθόο, αλάινγα κε ην πόζα αθξηβώο έρεηο λα θάλεηο. Αλ πξέπεη λα παο θάπνπ αιινύ ιόγσ ειιείςεσο ησλ απαηηνπκέλσλ δηεπθνιύλζεσλ απηό είλαη ην επόκελν βήκα. Γηαθνξεηηθά βξίζθεζαη ζε αξθεηά θαιό ζεκείν. Δίλαη ζεκαληηθό λα κελ ην παξαθάλεηο. Δίλαη θαιύηεξα λα βάιεηο ιίγα αληηθείκελα καδί. ε πξώηε θάζε απηό κπνξεί λα κελ θαίλεηαη ζεκαληηθό, αιιά εύθνια κπνξεί λα πξνθύςνπλ πξνβιήκαηα. Έλα ιάζνο κπνξεί λα είλαη αξθεηά δαπαλεξό. Με ηελ πξώηε καηηά ε δηαδηθαζία ζα θαλεί αξθεηά πνιύπινθε. ύληνκα όκσο ζα γίλεη έλα κέξνο ηεο δσήο. Δίλαη δύζθνιν λα πξνβιέςνπκε πόηε ζα πάςεη λα είλαη αλαγθαίν ηνύην ην έξγν, αιιά θαλείο δελ μέξεη ηη κπνξεί λα ζπκβεί ζην κέιινλ. Μεηά ην πέξαο ηεο δηαδηθαζίαο, ηα αληηθείκελα ηνπνζεηνύληαη μαλά ζε δηαθνξεηηθνύο ζσξνύο θαη κεηά ζηελ θαηάιιειε ζέζε ηνπο. Θα ρξεζηκνπνηεζνύλ μαλά θαη ν όινο θύθινο ζα πξέπεη λα επαλαιεθζεί. Απηό όκσο είλαη κέξνο ηεο επ. δσήο. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

16 Το πλύσιμο των ρούχων Η δηαδηθαζία είλαη πξαγκαηηθά αξθεηά απιή. Πξώηα ηαθηνπνηείο ηα αληηθείκελα ζε δηαθνξεηηθνύο ζσξνύο. Αζθαιώο έλαο ζσξόο κπνξεί λα είλαη ηθαλνπνηεηηθόο, αλάινγα κε ην πόζα αθξηβώο έρεηο λα θάλεηο. Αλ πξέπεη λα παο θάπνπ αιινύ ιόγσ ειιείςεσο ησλ απαηηνπκέλσλ δηεπθνιύλζεσλ απηό είλαη ην επόκελν βήκα. Γηαθνξεηηθά βξίζθεζαη ζε αξθεηά θαιό ζεκείν. Δίλαη ζεκαληηθό λα κελ ην παξαθάλεηο. Δίλαη θαιύηεξα λα βάιεηο ιίγα αληηθείκελα καδί. ε πξώηε θάζε απηό κπνξεί λα κελ θαίλεηαη ζεκαληηθό, αιιά εύθνια κπνξεί λα πξνθύςνπλ πξνβιήκαηα. Έλα ιάζνο κπνξεί λα είλαη αξθεηά δαπαλεξό. Με ηελ πξώηε καηηά ε δηαδηθαζία ζα θαλεί αξθεηά πνιύπινθε. ύληνκα όκσο ζα γίλεη έλα κέξνο ηεο δσήο. Δίλαη δύζθνιν λα πξνβιέςνπκε πόηε ζα πάςεη λα είλαη αλαγθαίν ηνύην ην έξγν, αιιά θαλείο δελ μέξεη ηη κπνξεί λα ζπκβεί ζην κέιινλ. Μεηά ην πέξαο ηεο δηαδηθαζίαο, ηα αληηθείκελα ηνπνζεηνύληαη μαλά ζε δηαθνξεηηθνύο ζσξνύο θαη κεηά ζηελ θαηάιιειε ζέζε ηνπο. Θα ρξεζηκνπνηεζνύλ μαλά θαη ν όινο θύθινο ζα πξέπεη λα επαλαιεθζεί. Απηό όκσο είλαη κέξνο ηεο επ. δσήο. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου (Bransford& Johnson, 1972,1973)

17 Η μακρόχρονη μνήμη ε ηθαλόηεηα ηεο καθξόρξνλεο κλήκεο είλαη απεξηόξηζηε Η θσδηθνπνίεζε αιιά θαη ε αλάζπξζε από ηε καθξόρξνλε κλήκε άιιεο θνξέο είλαη ζρεηηθά εύθνιε δηαδηθαζία (π.τ., ένα παιτνίδι) θη άιιεο θνξέο πνιύ επίπνλε (π.τ., ένα μάθημα ιζηορίας) ε ζεκαζία ηεο ζεκαζηνινγηθήο θσδηθνπνίεζεο Η θεωρία ηης διπλής κωδικοποίηζης Π.ρ., εηθόλα θαη ζεκαζία πνιιέο δξαζηεξηόηεηεο απαηηνύλ ην ζπλδπαζκό ηνπιάρηζηνλ δύν εηδώλ καθξόρξνλεο κλήκεο

18 Είδη μακρόχρονης μνήμης Δπειζοδιακή: κλήκε κηαο βησκέλεο εκπεηξίαο Ση θάγακε ρηεο Σημαζιολογική: γλώζε δεδνκέλσλ, To know what Η πξσηεύνπζα ηεο Σνπξθίαο Γιαδικαζηική: εκπιέθεη ηελ εθκάζεζε ζπκπεξηθνξώλ θαη δεμηνηήησλ Know how πρλά δελ κπνξεί λα πεξηγξαθεί κε ιέμεηο πσο θάλνπκε πνδήιαην

19 Είδη μακρόχρονης μνήμης Έκδηλη: όηαλ πξνζπαζνύκε λα ζπκεζνύκε θάηη Δκπξόζεηε θαη ζπλεηδεηή δηαδηθαζία π.ρ., πνπ έβαια έλα αξρείν Άδηλη: αθνύζηα αλάκλεζε θαη επίδξαζε ησλ πινεγνύκελσλ εκπεηξηώλ πρλά αζπλείδεηε π.ρ., κηα κπξσδηά πνπ καο ζύκηζε θάηη από ηα παιηά Μλήκε ρσξίο ελζύκεζε Μπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθή βηνινγηθή βάζε

20 Μοντέλα οργάνωσης των πληροφοριών στη μακρόχρονη μνήμη εκαζηνινγηθά Γίθηπα ρήκαηα Παξάιιεια θαηαλεκεκέλα δηαδηθαζηηθά κνληέια

21 Σημασιολογικά Δίκτυα Πιεξνθνξίεο ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο θηηάρλνληαο πνιύπινθα ζεκαζηνινγηθά δίθηπα Κάπνηεο ζπλδέζεηο είλαη πην ηζρπξέο από άιιεο «ε γλώζε είλαη ζηηο ζπλδέζεηο» Γύζθνινη ζπκπεξαζκνί είλαη πην ρξνλνβόξνη γηαηί ην κνλνπάηη δελ έρεη πηζαλόλ μαλαρξεζηκνπνηεζεί

22 Σημασιολογικά Δίκτυα

23 Σχήματα, schemata Οη άλζξσπνη αλαπαξηζηνύλ ζε θάπνηα ζρεκαηηθή κνξθή ηηο αλακλήζεηο γεγνλόησλ (βι. επίζεο gestalt) Σα ζρήκαηα δεκηνπξγνύλ ηζρπξέο πξνζδνθίεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο εξκελείεο πνπ δίλνπκε ζηα θαηλόκελα θαη ζπρλά είλαη δύζθνιν λα αιιάμνπλ βι. ηαπηόηεηεο, ξόινη, θνηλσληθέο αλαπαξαζηάζεηο Δηζήρζεθε από ηνλ Bartlett (1932) αιιά είρε ρξεζηκνπνηεζεί θαη από ηνλ Piaget ην 1926 ελάξηα: εμεηδηθεπκέλα ζρήκαηα

24 Ένα Σενάριο

25 Παράλληλα κατανεμημένα διαδικαστικά μοντέλα ππνζέηνπλ όηη πξόζθαηα καζεκέλα γεγνλόηα κεηαβάιινπλ ηηο γεληθέο γλώζεηο καο ζρεηηθά κε ηνλ θόζκν κπνξνύλ λα παξάγνπλ απζόξκεηεο γεληθεύζεηο, ζπρλά ιαλζαζκέλεο «ε γλώζε είλαη ζηελ ελεξγνπνίεζε»

26 Παράλληλα κατανεμημένα διαδικαστικά μοντέλα Απηό ην απιό παξάιιειν θαηαλεκεκέλν κνληέιν δηθηύνπ παξηζηάλεη κε βέιε ό,ηη γλσξίδεη θάπνηνο ζρεηηθά κε ην πώο ζρεηίδνληαη νη πέληε πιεπξέο ηνπ θόζκνπ (απεηθνλίδνληαη σο θύθινη).

27 Μνημονικές στρατηγικές

28 Μέζνδνο ησλ ζέζεσλ Μέζνδνο Λέμε-θιεηδί:

29

30 Μνήμη και εγκέφαλος

31 Εγκεφαλικές περιοχές ην ζρεκαηηζκό λέσλ κλεκώλ κεξηθέο εγθεθαιηθέο πεξηνρέο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο: ηππόθακπνο Βιάβεο ζ' απηέο ηηο πεξηνρέο έρνπλ σο επαθόινπζν ηελ εκπξνζζνδξνκηθή ακλεζία (αληθαλόηεηα λα ζρεκαηίζνπκε λέεο κλήκεο). αζζελείο πνπ έρνπλ ππνζηεί βιάβε ζηνλ ηππόθακπν δελ κπνξνύλ λα ζρεκαηίζνπλ λέεο επεηζνδηαθέο κλήκεο, σζηόζν κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε δηαδηθαζηηθή ηνπο κλήκε

32 Μνήμη και εγκέφαλος Μηα κλήκε εκπιέθεη πεξηζζόηεξα ηνπ ελόο ζπζηήκαηα. Γηαθνξεηηθέο εθθάλζεηο ελόο γεγνλόηνο απνζεθεύεηαη ζε δηαθνξεηηθή πεξηνρή Οη αλακλήζεηο είλαη ηόζν εληνπηζκέλεο όζν θαη θαηαλεκεκέλεο. Κάπνηεο εγθεθαιηθέο πεξηνρέο απνζεθεύνπλ ζπγθεθξηκέλεο πιεπξέο θάζε γεγνλόηνο πνπ ζπκόκαζηε, αιιά πνιιά ζπζηήκαηα ηνπ εγθεθάινπ εκπιέθνληαη ζηε βίσζε ελόο γεγνλόηνο.

33 Ταινίες για απώλεια μνήμης "Memento "Eternal Sunshine of the Spotless Mind" "Mulholland Drive" Waltz with Bashir

34 Ταινία ντοκυμανταίρ Unknown White Male Director: Rupert Murray Stars: Doug Bruce and Rupert Murray

35 Βιβλιογραφία Medin, D.,L. & Ross, B.,H., (1992). Cognitive Psychology. Fort Worth, TX: Harcourt Brace Jovanovich. Rumelhart, D. E., & McClelland, J. L., with the PDP Research Group (1986). Parallel distributed processing: Vol. 1. Foundations. Cambridge, MA: MIT Press. Squire, L., (1987). Memory and Brain. New York: Oxford University Press. Whimbey, A. (1976). Intelligence can be taught. New York: Bantam. Ellis, H. C. & Hunt, R. R., (1989). Fundamentals of human memory and cognition (4 th ed.). Dubuque, IA: William C. Brown. Hunt, M., (1982). The Universe Within. New York: Simon & Schuster. Martindale, C., (1991). Cognitive Psychology: A neural-network approach. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

36 Η παξνύζα παξνπζίαζε βαζίζηεθε ζην βηβιίν Βοζνιάδοσ, Ση. (επιμ.) (2004). Ειζαγωγή ζηην Ψστολογία, Α ηόμος. εκδ. Gutenberg θαη ζε πιηθό από ην δηαδίθηπν επηκέιεηα: Κσλζηαληίλνο Π. Υξήζηνπ