Αυτονομία μαθητών. Αυτονομία μαθητών. Δημιουργία σκίτσων για την περιγραφή ασκήσεων

Transcript

1 18 Αυτονομία μαθητών Αυτονομία μαθητών Ένας βασικός στόχος του σχολείου είναι η χειραφέτηση του μαθητή. Για να γίνει αυτόνομος ο μαθητής, θα πρέπει να οργανωθεί ανάλογα και το μάθημα. Σε ένα μάθημα που έχει ως στόχο την αυτονομία του μαθητή είναι σημαντικό να του δοθούν οι δυνατότητες να συμμετέχει στη διαμόρφωσή του. Για παράδειγμα, για να παρουσιάσει ένας μαθητής τις ιδέες του στο δάσκαλο, θα πρέπει να είναι σε θέση κάποιες από αυτές να τις γράψει ή/και να τις ζωγραφίσει. Ενώ παλιότερα ο δάσκαλος ήταν αυτός που είχε την αποκλειστική ευθύνη για την επιλογή-περιγραφή των ασκήσεων στο μάθημα, τώρα θεωρείται σημαντικό και ο μαθητής να συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία. Οπότε, είναι απαραίτητο να αποκτήσει και ο μαθητής κάποιες γνώσεις για την περιγραφή ασκήσεων σε έντυπη μορφή. Οι γνώσεις αυτές είναι απαραίτητες και για τους φοιτητές των ΤΕΦΑΑ, για τη δημιουργία των ημερήσιων πλάνων που απαιτούνται για την πρακτική τους εξάσκηση στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ένα καλό σκίτσο βοηθά ιδιαίτερα στην κατανόηση της άσκησης. Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται παραδείγματα για το πώς μπορούν να γίνουν αυτόνομοι οι μαθητές. Παρουσιάζονται ενδεικτικές καρτέλες τις οποίες μπορεί ο εκπαιδευτικός να μοιράσει στους μαθητές του, ώστε να μάθουν να διαχειρίζονται μόνοι διάφορα θέματα σχετικά με τη Φυσική Αγωγή. Για παράδειγμα, πώς κάνουμε σκίτσα για μια άσκηση, πώς μαθαίνουμε μια δεξιότητα, πώς δίνουμε ανατροφοδότηση, πώς κάνουμε ένα πρόγραμμα, για να αθληθούμε κτλ. Ο στόχος του κεφαλαίου αυτού είναι να δοθούν παραδείγματα με καρτέλες που να συμβάλλουν στην αυτονομία των μαθητών. Τις καρτέλες αυτές μπορεί ο εκπαιδευτικός μετά τις απαραίτητες προσαρμογές να τις φωτοτυπήσει και να τις μοιράσει στους μαθητές. Δημιουργία σκίτσων για την περιγραφή ασκήσεων Σε ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων σχετικών με τη Φυσική Αγωγή η δημιουργία καρτέλας θεωρείται ότι συμβάλλει στην αυτονομία των μαθητών. Ως παράδειγμα αναφέρω την αμοιβαία μέθοδο διδασκαλίας, όπου η καρτέλα αποτελεί βασικό εργαλείο. Το ίδιο και στη μέθοδο της εξάσκησης με σταθμούς, για να θυμούνται οι μαθητές τις ασκήσεις κτλ. Για να μπορέσουν οι μαθητές να αναλάβουν το ρόλο του δασκάλου στο μάθημα, είναι σημαντικό να τους δοθούν οι απαραίτητες γνώσεις. Οι γνώσεις που

2 530 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ παρουσιάζονται πιο κάτω για τα σκίτσα είναι χρήσιμες όχι μόνο για τον εκπαιδευτικό Φυσικής Αγωγής, αλλά και για τους μαθητές. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι ο στόχος της αυτονομίας των μαθητών απαιτεί από τον εκπαιδευτικό να ξεφύγει από το παραδοσιακό μάθημα, όπου το μόνο που έκανε ήταν να διδάσκει δεξιότητες και να εξασκεί φυσικές ικανότητες. Πλέον, είναι σημαντικό να δοθούν γνώσεις στους μαθητές και για το πώς μπορούν να αναλάβουν το ρόλο του δασκάλου. Η περιγραφή ασκήσεων με σκίτσα είναι μια από αυτές. Η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό είναι πώς θα μεταδώσει τις γνώσεις αυτές χωρίς να χαθεί πολύτιμος χρόνος εξάσκησης από το μάθημα. Μια λύση θα μπορούσε να είναι τις καρτέλες που αναφέρονται πιο κάτω να τις φωτοτυπήσει και να τις δώσει στους μαθητές για το ντοσιέ τους. Δημιουργία καρτέλας από τους μαθητές για την περιγραφή ασκήσεων Για να είναι σε θέση οι μαθητές να συμμετέχουν στο μάθημα με προτάσεις, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μάθουν να περιγράφουν με σκίτσα την πορεία μιας άσκησης. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να γίνουν ορισμένες συμφωνίες για το τι σημαίνουν συγκεκριμένα σύμβολα, τα οποία χρησιμοποιούνται συχνά στη Φυσική Αγωγή για την περιγραφή των ασκήσεων. Για παράδειγμα: Καρτέλα συμβόλων για την περιγραφή ασκήσεων με σκίτσα Πορεία μαθητή χωρίς μπάλα Πορεία μπάλας, πάσα Ντρίπλα Σουτ (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κτλ.) Συμπαίκτες Α, Β, Γ Αντίπαλοι παίκτες Μαθητής με μπάλα Κώνος Όλα τα παραπάνω σχήματα μπορούν να γίνουν και με τον υπολογιστή με το πρόγραμμα Word Microsoft Office. Ωστόσο, αν κάποιος δεν είναι εξοικειωμένος, μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια του ειδικού στους υπολογιστές, που πλέον υπάρχει σε κάθε σχολείο.

3 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 531 Εικόνες και περιγράμματα για την περιγραφή κινήσεων Συνήθως στις καρτέλες για την περιγραφή κινήσεων του ανθρώπινου σώματος χρησιμοποιούμε: α) φωτογραφίες, β) περίγραμμα σώματος (Σκ. 1.) ή/και γ) γραμμικό σχέδιο (απλό σκίτσο, Σκ. 1). Θα πρέπει να τονιστεί ότι συχνά τα απλά σκίτσα περιγράφουν καλύτερα την κίνηση από ό,τι οι φωτογραφίες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι φωτογραφίες περιέχουν πάρα πολλές λεπτομέρειες σε σχέση με τα απλά σκίτσα. Για την περιγραφή ασκήσεων φαίνεται πως η γραμμική απεικόνιση είναι περισσότερο κατανοητή από ό,τι τα περιγράμματα (Achtergarde, 2008). Ιδιαίτερα, όταν πρόκειται να περιγραφούν κινήσεις προς ευθεία κατεύθυνση (Σκ. 1). Για την περιγραφή περιστροφικών κινήσεων, είναι το ίδιο αποτελεσματικά τα περιγράμματα με το γραμμικό σχέδιο. μπορούμε να τους δώσουμε και ασκήσεις, όπου θα ζωγραφίζουν την κίνηση οι ίδιοι οι μαθητές. Η ζωγραφική είναι αγαπημένη ενασχόληση των μαθητών. Για παράδειγμα, για το πέρασμα των εμποδίων (Σκ. 2). Σκ. 2: Πέρασμα εμποδίων (Achtergarde, 2008) Εργασία για τους μαθητές Να ζωγραφίσεις το μπροστινό πόδι υπερπήδησης του εμποδίου με κόκκινο και το πόδι που ακολουθεί με πράσινο (Σκ. 2). Πώς να γίνεις σκιτσογράφος Στη Φυσική Αγωγή όλο και πιο συχνά απαιτείται από το δάσκαλο να φτιάχνει καρτέλες με την περιγραφή ασκήσεων. Συχνά, η περιγραφή της εκτέλεσης μιας δεξιότητας απαιτεί πάρα πολλές λέξεις. Ένα απλό σκίτσο θα μπορούσε να δώσει λύση σε αυτό το πρόβλημα. Ένας εύκολος τρόπος, για να μάθει κάποιος να περιγράφει κινήσεις του σώματος με γραμμικό σχέδιο, είναι να χρησιμοποιεί τις κούκλες με τις αρθρώσεις (Σκ. 3) Σκ. 1: Περίγραμμα σώματος (Bucher, 1999) και γραμμικό σχέδιο (Achtergarde, 2008) Για την αύξηση της παρακίνησης των μαθητών και την καλύτερη κατανόηση, Σκ. 3: Κούκλα με αρθρώσεις (Achtergarde, 2008) Το μόνο που έχει να κάνει είναι να βάλει μπροστά του την κούκλα και να εξασκηθεί στο σκίτσο. Κατευθυντήριες γραμμές

4 532 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ για την προσπάθεια αυτή θα μπορούσαν να είναι οι πιο κάτω. Καρτέλα για τη δημιουργία σκίτσων (γραμμικών ανθρωπάκων) Αναλογίες γραμμικού ανθρωπάκου Όταν θέλουμε να απεικονίσουμε έναν άνθρωπο με γραμμές, τότε προτείνονται οι πιο κάτω αναλογίες: Χέρια = πόδια = σώμα Μπράτσο = πήχης, μηρός = κνήμη Χέρια = (ή λίγο μικρότερα από τα) πόδια Σκ. 4: Αναλογίες γραμμικού ανθρωπάκου (Achtergarde, 2008) Κίνηση ανθρωπάκου Για να δείξουμε ότι το ανθρωπάκι κινείται, απαιτούνται οι αρθρώσεις (Σκ. 5). Τα χέρια και τα πόδια απεικονίζονται με γραμμές. Όταν θέλουμε να δείξουμε πως είναι η σπονδυλική στήλη όταν λυγίζει, προτείνεται η χρήση της καμπύλης (Σκ. 6). Σκ. 5: Κινούμενο ανθρωπάκι (Achtergarde, 2008) Καθορισμός κατεύθυνσης Για να δείξουμε την κατεύθυνση προς την οποία έχει κάποιος στραμμένο το βλέμμα του (που κοιτάζει), τοποθετούμε στο πρόσωπο μια γραμμή για μύτη. Εάν θέλουμε να δείξουμε και την κατεύθυνσή του, τότε τοποθετούμε ένα βελάκι (Σκ. 7). Σκ. 7: Το γραμμικό ανθρωπάκι κοιτάζει πίσω και κινείται προς τα πίσω (Achtergarde, 2008) Μια άλλη δυνατότητα για τον καθορισμό της κατεύθυνσης, είναι να βάλουμε δυο παράλληλες γραμμούλες πίσω από το μέλος που κινείται (Σκ. 8). Σκ. 8: Απεικόνιση κατεύθυνσης κλωτσιάς και αντίδρασης αυτού που την δέχεται (Achtergarde, 2008) Σχεδιασμός ανθρωπάκου στο χώρο Σε περίπτωση που ορισμένα σημεία του σώματος του ανθρωπάκου βρίσκονται πίσω από άλλα, τότε τα παραλείπουμε (Σκ. 9). Γι αυτό, είναι χρήσιμο τα σκίτσα να γίνονται με μολύβι, για να σβήνονται αργότερα οι επιπλέον γραμμές. Σκ. 6: Κίνηση σπονδυλικής στήλης Σκ. 9: Το πόδι είναι πίσω από το δεξί χέρι του ανθρωπάκου (Achtergarde, 2008)

5 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 533 Καρτέλα με οδηγίες για την περιγραφή ασκήσεων με σκίτσα Ένας καλός δάσκαλος απαιτείται να έχει την ικανότητα να περιγράφει στις καρτέλες του με ακρίβεια, τις ασκήσεις που θέλει να εκτελέσουν οι μαθητές. Για το σκοπό αυτό εκτός από το σκίτσο, βοηθά στην κατανόηση και η αναφορά των παρακάτω σημείων: Θέμα της άσκησης (ονομασία, π.χ. σκυταλοδρομία). Είναι σύντομη και δίνει μια ιδέα περί τίνος πρόκειται, ποιο είναι το θέμα της άσκησης. Υλικό. Ορισμένες φορές χρειάζεται να αναφέρεις το υλικό που απαιτείται. Απαραίτητες λέξεις. Τόνισε τα σημαντικότερα σημεία της άσκησης. Επεξήγηση συμβόλων. Εάν χρησιμοποιήσεις σύμβολα που είναι άγνωστα στους μαθητές, τότε γράψε σε μια υποσημείωση την επεξήγηση. Όταν κάποιος κοιτάζει την περιγραφή της άσκησης, είναι σημαντικό να καταλαβαίνει αμέσως τι θέλεις να κάνει. Παράδειγμα εργασίας για το σπίτι για την περιγραφή ασκήσεων με σκίτσα Είναι η σειρά σου να δείξεις μια άσκηση στο βόλεϊ για την εξάσκηση της μανσέτας και της πάσας. Να κάνεις το σκίτσο σου σε ένα φύλλο Α4 και να το παραδώσεις στο δάσκαλό σου πριν από το μάθημα. Στην πρώτη και τη δεύτερη καρτέλα παρουσιάζονται δυο παραδείγματα για την περιγραφή ασκήσεων με σκίτσα. 1 ο παράδειγμα καρτέλας με σκίτσα (Achtergarde, 2008)

6 534 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ 2 ο παράδειγμα καρτέλας με σκίτσα Χρήση σκίτσων για υπενθύμιση κανόνων στο μάθημα Μια εικόνα αποτυπώνεται καλύτερα στους μαθητές από ό,τι τα λόγια. Για ένα αποτελεσματικό μάθημα, είναι σημαντικό οι μαθητές να ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες (για παράδειγμα, δεν τρέχουμε στα σκαλοπάτια, δε διακόπτου- με το συνομιλητή μας, πώς δίνω βοήθεια, κτλ.). Ειδικότερα στις μικρές τάξεις (αλλά και στις μεγαλύτερες), θα μπορούσαν οι κανόνες συμπεριφοράς ή/και τα πρωτόκολλα να απεικονιστούν με σκίτσα. Το ότι τα σκίτσα μπορούν να περιέχουν και μια αστεία νότα παρουσιάζεται στο Σκ. 10. Σκ. 10: Αστεία νότα στα σκίτσα για κανόνες συμπεριφοράς (Achtergarde, 2008)

7 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 535 Εργασία για το σπίτι Να κάνεις με μολύβι σκίτσα που να απεικονίζουν έναν από τους κανόνες συμπεριφοράς της τάξης. Για να πάρεις ιδέες, ρίξε μια ματιά στις πινακίδες της τροχαίας. Οι περισσότερες από αυτές δεν έχουν ούτε μια λέξη και όμως όλοι καταλαβαίνουν το μήνυμά τους. Για τα δικά σου σκίτσα χρησιμοποίησε μολύβι και χαρτί Α4. Βάλε όσο λιγότερες λέξεις γίνεται. Τα καλύτερα σκίτσα θα χρησιμοποιηθούν στο μάθημα. Σύνοψη για τα σκίτσα Οι εκπαιδευτικοί που προετοιμάζουν το μάθημά τους φτιάχνοντας ένα ημερήσιο πλάνο, καθώς και οι φοιτητές Φυσικής Αγωγής, γνωρίζουν πολύ καλά το φόρτο εργασίας και το χρόνο που απαιτείται. Η προσωπική μου πείρα με οδήγησε στο να σχεδιάζω ορισμένα ανθρωπάκια με το χέρι και άλλα με τα εργαλεία που δίνει ο υπολογιστής. Πάντως, τις περισσότερες φορές θεωρώ πιο γρήγορο να σχεδιάζω τα σκίτσα με το χέρι και στη συνέχεια να τα περνώ στον υπολογιστή με κάποιο σκάνερ. Σε σχέση με το κείμενο που θα πρέπει να συνοδεύει το σκίτσο, θεωρώ ότι είναι καλύτερα να χρησιμοποιείται ο υπολογιστής. Όσοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τον υπολογιστή θα χάσουν πολύτιμο χρόνο. Ο υπολογιστής παρέχει τη δυνατότητα να διορθώσεις εύκολα το λάθος ή/και να κάνεις γρήγορα κάποιες αλλαγές. Επίσης, στο διαδίκτυο υπάρχουν ιστοσελίδες με έτοιμα σκίτσα και με απεικονίσεις αθλητικών οργάνων, που κάνουν τις καρτέλες εργασίας να φαίνονται «επαγγελματικές». Οπότε, η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας είναι πλέον μονόδρομος. Συμμετοχή των μαθητών στην επιλογή των παιχνιδιών Στο μάθημα προτείνεται να δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να επιλέγουν ορισμένες φορές το περιεχόμενο, το παιχνίδι κτλ. Τα προβλήματα που εμφανίζονται, όταν ένας δάσκαλος ρωτά: «τι θέλετε να παίξετε σήμερα», είναι τα εξής: Οι μαθητές που φωνάζουν πιο δυνατά επιβάλλουν την άποψή τους. Πάντα παίζουν τα ίδια παιχνίδια (π.χ. ποδόσφαιρο τα αγόρια). Δεν ικανοποιείται ποτέ η επιθυμία της μειοψηφίας. Η δημοκρατία είναι κάτι επιθυμητό, ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η άποψη των λίγων. Επίσης, είναι σημαντικό να εισάγονται και καινούργια, διαφορετικά παιχνίδια. Για την αποφυγή των παραπάνω προβλημάτων, προτείνονται οι πιο κάτω λύσεις: Οι μαθητές επιλέγουν μεταξύ συγκεκριμένων προτάσεων του δασκάλου. Η συμμετοχή των μαθητών στην επιλογή δε σημαίνει ότι αυτό θα γίνεται με απόλυτη ελευθερία. Για παράδειγμα, ένας εναλλακτικός τρόπος είναι να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε 2-3 συγκεκριμένα περιεχόμενα. Καθορίζουμε μια συγκεκριμένη σειρά με την οποία οι μαθητές προτείνουν την άσκηση/παιχνίδι που θα παίξουν. Για παράδειγμα, ξεκινάμε με αλφαβη-

8 536 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ τική σειρά. Την επόμενη άσκηση/παιχνίδι προτείνει ο επόμενος μαθητής. Δίνουμε τη δυνατότητα επιλογής στο μαθητή που έδειξε εξαιρετική συμπεριφορά στο μάθημα. Χρησιμοποιούμε την τύχη. Γράφουμε σε κάθε καρτέλα από ένα παιχνίδι (π.χ. 10 καρτέλες). Δίνουμε σε ένα μαθητή τη δυνατότητα να τραβήξει ένα φύλλο. Συμμετοχή των μαθητών στην επιλογή του περιεχομένου Για να συμμετέχουν οι μαθητές στην επιλογή του περιεχομένου, είναι σημαντικό να οργανώσουμε κατάλληλα την όλη διαδικασία. Μια πρόταση είναι: Πρώτα γράφουμε σε κάρτες τα περιεχόμενα των επόμενων μαθημάτων. Ύστερα οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 3-4 ατόμων και στο τέλος κάθε ομάδα παίρνει στην τύχη μια καρτέλα και προετοιμάζει τις ασκήσεις/παιχνίδια για το επόμενο μάθημα. Για παράδειγμα, στο ποδόσφαιρο: Να ετοιμάσετε ασκήσεις για την ντρίπλα. Να μας διδάξετε δυο καινούριες προσποιήσεις. Να ετοιμάσετε ασκήσεις για την εξάσκηση της ρίψης και της υποδοχής κτλ. Βασικές αρχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη στις ασκήσεις: Το επίπεδο των μαθητών ώστε να είναι προκλητικές οι ασκήσεις (εξατομίκευση, παραλλαγές άσκησης). Η καλή οργάνωση για την αποφυγή άσκοπης αναμονής. Η καταλληλότητα της άσκησης για το στόχο που τέθηκε. Μετά την εφαρμογή της άσκησης, καλό είναι να δίνεται ανατροφοδότηση στους μαθητές-δασκάλους από τους ίδιους τους μαθητές. Ένας εύκολος τρόπος είναι να προετοιμαστούν ανάλογες καρτέλες, όπως η πιο κάτω. Καρτέλα αξιολόγησης των ασκήσεων από τους μαθητές Στις 4 γωνίες του χώρου υπάρχουν 4 λευκοί πίνακες. Σε κάθε πίνακα υπάρχει μια πρόταση. Να σημειώσεις με ένα Χ στο συνεχές (συμφωνώ απόλυτα, δε συμφωνώ καθόλου) την άποψή σου. Μην επηρεάζεσαι από την άποψη των άλλων. Να είσαι διακριτικός και να μην κοιτάζεις πίσω από τον ώμο του συμμαθητή σου που βάζει το Χ! Πρόταση συμφωνώ κάπως διαφωνώ Η δυσκολία της άσκησης ήταν Χ κατάλληλη Με ανάλογες καρτέλες, μπορεί ένας δάσκαλος να μάθει την άποψη των μαθητών για πολλά θέματα στο μάθημα. Αρκεί να προμηθευτεί μια φορά τους ανάλογους πίνακες και να γράφει επάνω μια σύντομη ερώτηση. Ανάλογοι πίνακες βρίσκονται σε κάθε μαγαζί με παιχνίδια σε προσιτές τιμές. Καρτέλα: γνώρισε τον εαυτό σου Ο κάθε άνθρωπος έχει μια συγκεκριμένη άποψη για τον εαυτό του. Για παράδειγμα, ότι δεν είναι εγωιστής, ότι δίνει πάσες στους άλλους κτλ. Ωστόσο, ορισμένες φορές οι υπόλοιποι έχουν διαφορετική γνώμη. Με τη διαδικασία που περιγρά-

9 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 537 φεται πιο κάτω, θα μάθεις την άποψη που έχει κάποιος συμμαθητής για σένα. Σε περίπτωση που δε συμφωνείς με την άποψη του άλλου, δεν πειράζει. Στο κάτω-κάτω είναι μόνο μια άποψη ανάμεσα στις πολλές που υπάρχουν για σένα. Σκ. 11: Τι τύπος είσαι; Σκίτσα Coscinny & Sempe (2010) Για να ξεκινήσει η διαδικασία ακολούθησε τις παρακάτω οδηγίες: Γράψε το όνομά σου σε ένα χαρτί. Δίπλωσε το χαρτί και γράψε από έξω έναν κωδικό (π.χ. ΚΒ154). Ως κωδικοί χρησιμοποιούνται συχνά τα αρχικά του ονόματος και η ημερομηνία γέννησης. Άφησε το χαρτί μαζί με τα υπόλοιπα και γύρνα στη θέση σου. Ο δάσκαλος ανακατεύει τα χαρτιά και κάθε μαθητής παίρνει ένα, προσέχοντας να μην είναι το δικό του. Αφού δεις ποιος είναι ο μαθητής στον οποίο ανήκει το χαρτί, συμπλήρωσε τις ερωτήσεις. Εάν συμφωνείς, βάλε Χ στο 1, 2 ή 3. Εάν διαφωνείς, βάλε Χ στο ανάλογο κουτάκι (4, 5, 6). Προσπάθησε να είσαι αντικειμενικός. Επίστρεψε το χαρτάκι διπλωμένο στο δάσκαλο. Ο δάσκαλος επιστρέφει τα χαρτιά στους μαθητές που έχουν γράψει το όνομά τους (σε αυτούς στους οποίους ανήκει). Σημείωσε στο χαρτάκι τη δική σου άποψη με +. Με αυτό τον τρόπο θα συγκρίνεις τη δική σου άποψη με του συμμαθητή σου. Συμφωνείς με την άποψη του συμμαθητή σου; Όνομα: Είναι πάντα ήσυχος Είναι δίκαιος Βοηθά τους άλλους Τρελαίνεται για αθλητικές δραστηριότητες Είναι ομαδικός παίκτης Φέρεται με αξιοπρέπεια στην ήττα Του αρέσει ο χορός Συμμετέχει με ιδέες στο μάθημα Νευριάζει εύκολα Είναι άδικος Δεν βοηθά κανένα Συμμετέχει χαλαρά Δε δίνει πάσες Φέρεται άσχημα όταν χάνει Δεν του αρέσει ο χορός Δε φέρνει ιδέες στο μάθημα Ο κάθε δάσκαλος ή και οι μαθητές μπορούν να συμπληρώσουν τη λίστα με διάφορες ερωτήσεις που τους ενδιαφέρουν.

10 538 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Ανίχνευση της άποψης των μαθητών για το μάθημα Η μέθοδος του αντίχειρα Ο δάσκαλος που ενδιαφέρεται για το μάθημά του ενδιαφέρεται και για την άποψη των μαθητών. Ερωτήσεις που συχνά περνούν από το μυαλό ενός καλού δασκάλου είναι εάν το μάθημα ή μια συγκεκριμένη άσκηση άρεσε στους μαθητές ή όχι. Μια γρήγορη μέθοδος, για να δούμε εάν μια άσκηση άρεσε στους μαθητές, είναι η μέθοδος του αντίχειρα (Εικ. 1). Ο δάσκαλος ρωτά τους μαθητές αν τους άρεσε η άσκηση. Αυτοί: Σηκώνουν τον αντίχειρα, όταν κάτι τους αρέσει. Τοποθετούν πλάγια τον αντίχειρα, όταν κάτι είναι «έτσι και έτσι». Τοποθετούν κάτω τον αντίχειρα, όταν κάτι δεν τους αρέσει. Τις γνώσεις για την προπόνηση. Π.χ. οι χτύποι της καρδιάς στην προθέρμανση πρέπει να είναι 180 το λεπτό. (λάθος, το λεπτό). Επίσης, με τη μέθοδο του αντίχειρα μπορεί ο δάσκαλος ή ο μαθητής-δάσκαλος να διαπιστώσει εάν κατάλαβαν την άσκηση. Γραπτή αξιολόγηση του μαθήματος από τους μαθητές Ωστόσο, ορισμένοι μαθητές ίσως να διστάζουν να εκφράσουν την άποψή τους δημόσια. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κριτική στο δάσκαλο. Εάν κάποιος δάσκαλος θέλει να μάθει την άποψη των μαθητών, καλό είναι να το κάνει γραπτώς και ανώνυμα. Δυο από τις πιο συνηθισμένες μεθόδους είναι: η «ανατροφοδότηση 3Χ3» και το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του μαθήματος. Η «ανατροφοδότηση 3Χ3» Εικ. 1: Ξεκάθαρη άποψη των μαθητών, «χάλια η άσκηση». Με τη μέθοδο του αντίχειρα, μπορεί ο δάσκαλος να ελέγξει και τις γνώσεις των μαθητών χωρίς να απαιτείται χαρτί και στυλό. Για παράδειγμα, για να διαπιστώσει: Εάν γνωρίζουν τους κανόνες. Π.χ. ένας παίκτης χωρίς κατοχή μπάλας σπρώχνεται από έναν αντίπαλο στη μεγάλη περιοχή. Αυτό είναι πέναλτι; (ναι). Για να έχουμε την κατάλληλη ανατροφοδότηση από τους μαθητές μας, καλό είναι να τους δείξουμε πώς δίνουμε ανατροφοδότηση (βλ. αντίστοιχο κεφάλαιο). Στην περίπτωση που κάποιος ενδιαφέρεται για την άποψή μας, τότε η κρίση μας είναι ολοκληρωμένη, όταν περιλαμβάνει: 1 ο τα θετικά σχόλια, 2 ο τα αρνητικά σχόλια και 3 ο προτάσεις βελτίωσης. Ένα παράδειγμα για την εφαρμογή της «ανατροφοδότησης 3Χ3» αποτελεί, όταν ο δάσκαλος θέλει να μάθει στο τέλος της ώρας την άποψη των μαθητών για μια καινούρια μέθοδο ή μια δύσκολη άσκηση. Ο δάσκαλος μοιράζει χαρτιά στους μαθητές με την πιο κάτω δομή:

11 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 539 Καρτέλα ανατροφοδότηση 3Χ3 Σε παρακαλώ, να αναφέρεις γι αυτό το μάθημα: (α) 1-3 πράγματα που σου άρεσαν (β) 1-3 πράγματα που δε σου άρεσαν (γ) 1-3 προτάσεις για βελτίωση Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί και για την ανίχνευση της άποψης των μαθητών για τους συμμαθητές τους. Για παράδειγμα, όταν αυτοί κάνουν μάθημα, δείχνουν μια άσκηση κτλ. Καρτέλα: ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του μαθήματος από τους μαθητές (Πίν. 1) Αξιολόγησε το μάθημα! Σημείωσε με στο αντίστοιχο κουτάκι του Πιν. 1 την άποψή σου. 1 = Ναι, 2= Συνήθως, 3= Κάπως, 4= Όχι

12 540 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πίν. 1: Αξιολόγηση μαθήματος από τους μαθητές Για τα περιεχόμενα Ενδιαφέροντα παιχνίδια: βρήκα ενδιαφέροντα τα παιχνίδια. 2. Χρησιμότητα των περιεχομένων: αυτά που έμαθα θα με βοηθήσουν να προπονούμαι στο μέλλον (π.χ. διατάσεις, αντοχή, καινούργιες δεξιότητες κτλ.) 3. Διαπίστωσα πρόοδο: έγινα καλύτερος στις αθλοπαιδιές από ό,τι ήμουν πριν, έμαθα καινούργια πράγματα και βελτιώθηκα. Μορφές μεταδοτικότητας του δασκάλου 4. Κατανόηση: ο δάσκαλος είναι κατανοητός σε αυτά που λέει. 5. Ξεκάθαρη δομή μαθήματος: υπάρχει δομή στο μάθημα και δεν κάνουμε ό,τι να είναι. Ακολουθείται μια σειρά, για να μάθουμε κάτι. 6. Παρακίνηση δασκάλου: ο δάσκαλος με τη συμπεριφορά του, μας κάνει να θέλουμε να συμμετέχουμε. Δείχνει ενθουσιασμό για το μάθημά του. 7. Υπάρχει καλή οργάνωση: ο δάσκαλος φροντίζει οι ασκήσεις να είναι καλά οργανωμένες και το μάθημα να κυλά ομαλά. 8. Ποικιλία μέσων διδασκαλίας: ο δάσκαλος, για να κάνει παραστατικό το μάθημα, χρησιμοποιεί βίντεο, Poster, πίνακα, καρτέλες κτλ. 9. Ποικιλία στο μάθημα: δε βαριόμαστε από τις ασκήσεις-παιχνίδια, αμέσως φροντίζει να τα αλλάξει, ώστε να μας αρέσουν. 10. Προετοιμασμένος: είναι πάντα προετοιμασμένος γι αυτά που θα μας διδάξει. Δυνατότητες συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα 11. Αλληλοβοήθεια. Μας βάζει να εξασκούμαστε σε ομάδες και να βοηθά ο ένας τον άλλο. 12. Συμμετοχή στο μάθημα: μας επιτρέπει να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση του μαθήματος, π.χ. μας ρωτά για ιδέες, πώς να κάνουμε την άσκηση, να επιλέξουμε ανάμεσα σε ασκήσεις-παιχνίδια κτλ. 13. Καλή επαφή με το δάσκαλο: ο δάσκαλος είναι κοντά στους μαθητές, ενδιαφέρεται για αυτούς και την άποψή τους. Επιδόσεις 14. Ξεκάθαρα κριτήρια αξιολόγησης: από την αρχή της χρονιάς ξεκαθάρισε πως θα βαθμολογηθούμε. 15. Ανατροφοδότηση: κατά τη διάρκεια των μαθημάτων έδινε με συστηματικό τρόπο ανατροφοδότηση και όχι μόνο στους ίδιους μαθητές. 16. Επαρκής χρόνος εξάσκησης: έδωσε τον απαιτούμενο χρόνο στους μαθητές, για να εξασκηθούν στο μάθημα και να προετοιμαστούν για τις εξετάσεις. Διάφορα 17. Συνεπής: ο δάσκαλος είναι ακριβής στην έναρξη και λήξη του μαθήματος, δεν καθυστερεί. 18. Καλή ατμόσφαιρα. Αισθάνομαι άνετα στο μάθημα...

13 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 541 Σημείωσε οτιδήποτε θεωρείς ότι είναι σημαντικό για τη βελτίωση του δασκάλου σου. Οδηγίες για τη σύνταξη του ερωτηματολογίου: Δώστε το ερωτηματολόγιο στο τέλος του τριμήνου. Προσθέστε-αφαιρέστε ερωτήσεις ανάλογα με τις ανάγκες σας. Φροντίστε οι ερωτήσεις που θέτετε στους μαθητές να είναι κατανοητές με την πρώτη ανάγνωση. Όταν δεν καταλαβαίνουν μια ερώτηση, αλλάξτε τη διατύπωση. Ένας καλός αριθμός ερωτήσεων κυμαίνεται μεταξύ Όταν είναι πάνω από 20, τότε οι μαθητές αρχίζουν να δυσανασχετούν. Είναι πολλές. Συμμετοχή στην εφημερίδα του σχολείου Κατά τη διάρκεια του μαθήματος συμβαίνουν διάφορα ενδιαφέροντα γεγονότα. Για παράδειγμα: Εκτυλίσσονται σκηνές από έναν αγώνα, μια καταπληκτική ντρίπλα, ένα ανάποδο ψαλίδι, ένα απίστευτο καλάθι (π.χ μπήκε μετά από πιρουέτα) κτλ. Γίνονται δύσκολα ακροβατικά με μπάλες, σχοινάκι, στεφάνια κτλ. Δημιουργούνται ακραία συναισθήματα. Αυτοσυγκέντρωση πριν από μια προσπάθεια, πανηγυρισμός ύστερα από ένα γκολ κτλ. Παρατηρούνται αστείες φάσεις. Το τύλιγμα κάποιου με το σχοινάκι, αστεία πτώση κτλ. Εκτελούνται δύσκολες και εντυπωσιακές ασκήσεις κτλ. Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για τη συγγραφή ενός άρθρου για τη Φυσική Αγωγή στην εφημερίδα του σχολείου. Ένα άρθρο γίνεται ακόμη πιο ζωντανό και ενδιαφέρον, όταν συνοδεύεται από μια φωτογραφία. Το σύνολο των κινητών τηλεφώνων έχουν πλέον φωτογραφική μηχανή. Επίσης, πάντα υπάρχουν μαθητές που για διάφορους λόγους δε συμμετέχουν στο μάθημα. Αυτοί θα μπορούσαν να γίνουν οι φωτογράφοι. Εκτός όμως από αυτό, υπάρχουν και ψηφιακές βιντεοκάμερες με σκληρό δίσκο, που μπορούν να γράφουν πολλές ώρες (πάνω από 15 ώρες) και συνδέονται εύκολα με υπολογιστή. Στον υπολογιστή υπάρχει η δυνατότητα οι σημαντικότερες στιγμές να αποτυπωθούν σε φωτογραφίες. Το σύνολο των σύγχρονων βίντεο προσφέρει με την πώληση της συσκευής και το ανάλογο πρόγραμμα για τον υπολογιστή. Στην αρχή, ίσως, να αποσπάται η προσοχή ορισμένων μαθητών από το μάθημα από τη βιντεοσκόπηση ή τη φωτογράφιση. Ωστόσο, σύντομα εξοικειώνονται και κανείς δε δίνει πια σημασία. Επιπλέον, οι κάμερες προσφέρουν σημαντική βοήθεια για την εκτέλεση μιας δεξιότητας, αλλά και για τη διευκρίνιση δύσκολων φάσεων του παιχνιδιού. Για παράδειγμα, «ήταν ή δεν ήταν χέρι;», «πέρασε η μπάλα τη γραμμή ή όχι;». Σε συνεργασία με άλλα μαθήματα, ιδιαίτερα τα Νέα Ελληνικά, τις ξένες γλώσσες (συγγραφή ενός άρθρου) και των Τεχνικών μπορεί να αναπτυχθεί η διαθεματική εκπαίδευση. Μπορούμε να παροτρύνουμε τους μαθητές να χρησιμοποιούν βιντεοκάμερες (το σύνολό τους προσφέρει και φωτογραφία) ή φωτογραφικές μηχανές (οι περισσότερες προσφέρουν πλέον και εγ-

14 542 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ γραφή βίντεο) κατά τη διάρκεια κάποιου project. Με αυτό τον τρόπο, οι παρουσιάσεις στο τέλος γίνονται πολύ πιο ενδιαφέρουσες. Ωστόσο, πριν από τη χρήση βιντεοκάμερας ή φωτογραφικής μηχανής θα πρέπει να επιτευχθούν ορισμένες συμφωνίες και να δοθούν γνώσεις στους μαθητές για το πώς γράφεται ένα άρθρο. Θεωρώ προβληματικό να παροτρύνουμε τους μαθητές να κάνουν κάτι, χωρίς προηγουμένως να τους έχουμε δώσει τα απαραίτητα εφόδια-γνώσεις. Καρτέλα εργασίας: το άρθρο της χρονιάς Κατά τη διάρκεια του μαθήματος συμβαίνουν διάφορα ενδιαφέροντα γεγονότα. Ωραίες φάσεις σε κάποιον αγώνα ποδοσφαίρου, απίστευτα καλάθια, αστείες σκηνές κτλ. Εάν κάποιος ενδιαφέρεται να γράψει ένα άρθρο, έχει το δικαίωμα να φέρει μια φωτογραφική μηχανή ή μια βιντεοκάμερα, την οποία θα στήσουμε σε ένα ασφαλές σταθερό σημείο. Βασικές αρχές είναι οι εξής: Σε κάθε μάθημα επιτρέπονται μέχρι δυο φωτογράφοι. Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι ενδιαφερόμενοι, θα πρέπει να γίνει συμφωνία μεταξύ τους ποιο ζευγάρι έχει σειρά. Οι φωτογραφίες και το υλικό επιτρέπεται να παρουσιαστούν-δημοσιευτούν, μόνο εάν οι πρωταγωνιστές δώσουν την έγγραφη συγκατάθεσή τους. Σε περίπτωση που κάποιος δημοσιεύσει υλικό χωρίς έγγραφη συγκατάθεση (π.χ. Facebook, κτλ.), θα απομακρύνεται από το σχολείο. Για να γίνει αποδεκτό ένα άρθρο που περιέχει μια φωτογραφία, θα πρέπει να πληροί τις πιο κάτω προϋποθέσεις: Να έχει σύντομο τίτλο. Να περιέχει σύντομο κείμενο που περιγράφει περί τίνος πρόκειται. Να περιλαμβάνει φωτογραφία. Να περιγράφει το συμβάν. Προσπάθησε να χρησιμοποιήσεις λέξεις και προτάσεις που να τραβούν την προσοχή. Να περιλαμβάνει έγγραφη συγκατάθεση των πρωταγωνιστών. Καλή επιτυχία! Ευαισθητοποίηση μαθητών σχετικά με τη δημιουργία ομάδων Ένας συνηθισμένος τρόπος επιλογής των ομάδων είναι οι δυο καλύτεροι μαθητές να είναι οι αρχηγοί και να επιλέγουν με τη σειρά τους υπόλοιπους. Για παράδειγμα, επιλέγει πρώτα ο αρχηγός που θα κερδίσει στο «ποδαράκι» (Εικ. 2 ). Εικ. 2: Επιλογή ομάδων με το «ποδαράκι» Με αυτό τον τρόπο κάποιοι μαθητές επιλέγονται πάντα στο τέλος. Το ερωτηματολόγιο που ακολουθεί έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση των μαθητών σχετικά με το πώς αισθάνονται οι συμμαθητές τους, όταν επιλέγονται τελευταίοι.

15 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 543 Καρτέλα: ερωτηματολόγιο ευαισθητοποίησης μαθητών κατά την δημιουργία ομάδων Κωδικός μαθητή: Βάλε ένα στο αντίστοιχο κουτάκι. Κατά την επιλογή των ομάδων, αισθάνομαι όπως πάντα (αδιάφορα, ούτε ζέστη ούτε κρύο). Ισχύει Δεν ισχύει Κατά την επιλογή των ομάδων αισθάνομαι άβολα και νευρικά. Ισχύει Δεν ισχύει Μπορώ να καταλάβω πώς αισθάνεται κάποιος που επιλέγεται πάντα τελευταίος. Ισχύει Δεν ισχύει Γράψε την άποψή σου για το πώς αισθάνεται ένα παιδί που επιλέγεται συχνά τελευταίο. Καρτέλα για τη δημιουργία ισοδύναμων ομάδων Κατά το σχηματισμό ομάδων θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα εξής δυο προβλήματα: 1) Να είναι ισοδύναμες οι ομάδες. Εάν μια ομάδα είναι καλύτερη από την άλλη, τότε δεν έχει ενδιαφέρον το παιχνίδι. 2) Όταν επιλέγουν ομάδες δυο μαθητές, τότε οι πιο αδύναμοι επιλέγονται συ- νήθως τελευταίοι και αυτό τους φέρνει σε δύσκολη θέση. Για να αποφύγουμε παρόμοιες δυσάρεστες καταστάσεις, μπορείτε διαδοχικά να αναλάβετε να κάνετε τις δικές σας ισοδύναμες ομάδες, πριν την έναρξη του μαθήματος. Με αυτό τον τρόπο, θα γλυτώσουμε πολύτιμο χρόνο για το ποιος θα παίξει με ποιον κτλ. Προφανώς, είσαι σε θέση να αξιολογήσεις τις ικανότητες των μαθητών σου. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό. Για το

16 544 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ σχηματισμό των ομάδων λάβε υπόψη σου και τα παρακάτω σημεία: Σε ορισμένα παιχνίδια (π.χ. μπάσκετ), οι ψηλοί μαθητές έχουν πλεονέκτημα. Φρόντισε να μην είναι όλοι οι ψηλοί σε μια ομάδα. Ορισμένοι μαθητές κατέχουν ικανότητες που τους δίνουν πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Για παράδειγμα, είναι δυνατοί, γρήγοροι, έχουν αντοχή, ελέγχουν καλά την μπάλα κτλ. Φρόντισε να υπάρχει μια ισορροπία στους παίκτες της κάθε ομάδας. Οι καβγατζήδες είναι καλό να μη βρίσκονται πάντα στην ίδια ομάδα. Ωστόσο, μπορείς να κάνεις και δοκιμές. Καλό είναι οι συμπαίκτες να καταλαβαίνονται μεταξύ τους. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι «κολλητοί» θα είναι πάντα στην ίδια ομάδα. Σε μεικτές ομάδες καλό είναι να υπάρχει ισορροπία στον αριθμό αγοριών και κοριτσιών. Στις μικρές τάξεις δεν είναι τόσο σημαντικό, όσο στις μεγαλύτερες. Κάθε ομάδα χρειάζεται ένα όνομα. Βρες καλύτερες ονομασίες από «Ολυμπιακός» ή «ΠΑΟΚ» κτλ. Να είσαι δημιουργικός. Γράψε την πρότασή σου Το όνομά σου: Προτάσεις για 2 ισοδύναμες ομάδες 1 η ομάδα: 2 η ομάδα: Προτάσεις για 3 ισοδύναμες ομάδες 1 η ομάδα: 2 η ομάδα: 3 η ομάδα:

17 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 547 Καρτέλα «ευ αγωνίζεσθαι» Οι μαθητές είναι σημαντικό να μάθουν να παρουσιάζουν το ανάλογο αθλητικό ήθος κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά που δείχνουν πότε κάποιος παρουσιάζει συμπεριφορά «ευ αγωνίζεσθαι». Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να τυπωθούν σε μια καρτέλα και να αναρτηθούν στον ειδικό χώρο για τη Φυσική Αγωγή. Επίσης, μπορούν να δοθούν ως φωτοτυπία στους μαθητές για το ντοσιέ της Φυσικής Αγωγής. Χαρακτηριστικά για Fairplay Ο μαθητής που διακρίνεται για το Fairplay του, εμφανίζει συχνά τις παρακάτω συμπεριφορές (Bucher, 1999, Schweiz, Eidgenössische Sportkommission ESK, 4-6, 4, σελ. 21): Αυτοκυριαρχία. Σε μια αποτυχία δική του ή των συμπαικτών του, σε μια άδικη απόφαση του διαιτητή κτλ., ελέγχει τον εαυτό του, μένει σιωπηλός παίρνει μια ανάσα και συνεχίζει το παιχνίδι. Διατηρεί το χιούμορ του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Δίνει συγχαρητήρια στον αντίπαλο/ συμπαίκτη για μια καλή ενέργεια που έκανε στο παιχνίδι. Όταν αποτυγχάνει ένας συμπαίκτης του τον ενθαρρύνει ότι την επόμενη φορά θα τα πάει καλύτερα. Όσον αφορά τις προσωπικές παραβάσεις τις δηλώνει ο ίδιος σηκώνοντας το χέρι του. Φέρεται με ευγένεια πριν και μετά τον αγώνα σε συμπαίκτες/αντιπάλους. Ξέρει να φέρεται στη νίκη (δεν προκαλεί). Στη νίκη πανηγυρίζει χωρίς να προκαλεί με εκφράσεις, χειρονομίες κτλ. Αποδέχεται την ήττα και δίνει συγχαρητήρια στους αντιπάλους και το διαιτητή. Απαραίτητες προϋποθέσεις, για να παρουσιάσει κάποιος την επιθυμητή συμπεριφορά στο παιχνίδι (Fairplay), είναι οι παρακάτω (Bucher, 1999, Band 4-6, 4, σελ. 21): Αποδέχεται τις δυνατότητές του και προσπαθεί για το καλύτερο. Αναγνωρίζει ότι ο διαιτητής μπορεί να κάνει λάθος. Αναγνωρίζει ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να βγει «σωστή» απόφαση. Π.χ πέρασε η μπάλα ή όχι τη γραμμή. Αναγνωρίζει ότι οι καλές προσπάθειες κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού είναι σημαντικότερες από τη νίκη ή την ήττα. Γνωρίζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Θεωρεί ότι όλοι είναι υπεύθυνοι για την τήρηση των κανόνων και όχι μόνο ο διαιτητής. Κινητική μάθηση: Γίνε δάσκαλος του εαυτού σου Ένας βασικός στόχος του σχολείου είναι να μάθουν οι μαθητές «να μαθαίνουν μόνοι τους». Για να συμβεί αυτό, ο δάσκαλος προτείνεται να εξηγεί στους μαθητές τα βήματα που κάνει, προκειμένου να τους διδάξει μια καινούργια δεξιότητα. Να τους εξηγεί γιατί τους προτείνει να εκτελέσουν μια άσκηση. Μια πρόταση, για να διδάξουμε στους μαθητές πώς μπορούν μόνοι τους να μάθουν καινούργιες δεξιότητες, είναι να τους δώσουμε την πιο κάτω καρτέλα:

18 548 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Καρτέλα για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων: στρατηγικές μάθησης Ο δάσκαλος σας έδειξε μια καινούργια δεξιότητα (π.χ. σερβίς στο βόλεϊ από κάτω). Εσύ διαπιστώνεις ότι δεν μπορείς να την εκτελέσεις. Μια λύση θα ήταν να εκτελέσεις 100 φορές τη δεξιότητα, μέχρι να τα καταφέρεις. Ωστόσο, αυτή η λύση πολλές φορές δεν είναι αποτελεσματική. Μια άλλη λύση θα μπορούσε να ήταν να καθίσεις και να σκεφτείς τι μπορείς να κάνεις, για να μάθεις την καινούργια δεξιότητα. Σε αυτή την περίπτωση, σου προτείνω τις παρακάτω κατευθυντήριες γραμμές: Το πρώτο βήμα, είναι να ζητήσεις από το δάσκαλο τα ποιοτικά κριτήρια εκτέλεσης της δεξιότητας σε φωτοτυπία. Αν μπορεί να σου δώσει και διαδοχικές φωτογραφίες εκτέλεσης της δεξιότητας, τότε ακόμη καλύτερα. Σκέψου τι από αυτά δεν κάνεις καλά και ασχολήσου με αυτό. Στον Πιν. 2 παρουσιάζονται τα πιο συχνά προβλήματα που συναντάμε, όταν μαθαίνουμε μια δεξιότητα. Στη διπλανή στήλη αναφέρονται οι πιθανές λύσεις. Πίν. 2 Προβλήματα και πιθανές λύσεις για την εκμάθηση μιας δεξιότητας Σκέψου ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο δεν μπορείς να εκτελέσεις την δεξιότητα 1. Πολύπλοκη κίνηση Π.χ. στο σερβίς στο βόλεϊ, δε ρίχνεις την μπάλα κατακόρυφα, αλλά δεξιά ή αριστερά, και έτσι δεν μπορείς να τη χτυπήσεις σωστά με την παλάμη. 2. Σου λείπει η κατάλληλη φυσική κατάσταση; Π.χ. στο σερβίς στο βόλεϊ δεν χτυπάς την μπάλα αρκετά δυνατά, για να περάσει απέναντι. 3. Ταχύτητα εκτέλεσης Η δεξιότητα είναι πολύ γρήγορη για σένα; Για παράδειγμα, στο μπάσιμο στο μπάσκετ όλα γίνονται πολύ γρήγορα. 4. Ακρίβεια εκτέλεσης Η εκτέλεση της δεξιότητας απαιτεί από σένα ακρίβεια εκτέλεσης, την οποία, για την ώρα ακόμη, δεν κατέχεις. Για παράδειγμα, έχεις σπάνια επιτυχία στο σουτ στο μπάσκετ και απογοητεύεσαι. Πιθανές λύσεις Απομόνωσε το κομμάτι που σου δημιουργεί πρόβλημα και εξασκήσου μόνο σε αυτό. Μετά σύνδεσέ το με την υπόλοιπη δεξιότητα (μερική μέθοδος διδασκαλίας). Για παράδειγμα: Πάρε τη στάση του σερβίς. Ρίξε την μπάλα με το αριστερό χέρι ψηλά (μέχρι το στήθος) και πιάσε τη με το δεξί. Μόλις το μάθεις, εκτέλεσε όλη την κίνηση χτυπώντας την μπάλα. Ελάττωσε την απόσταση. Πλησίασε πιο κοντά. Πάρε μια πλαστική, πιο ελαφριά μπάλα. Σταδιακά αύξησε την απόσταση. Εκτέλεσε την κίνηση πιο αργά. Χρησιμοποίησε μικρότερη πλαστική μπάλα. Χαμήλωσε το καλάθι, αν υπάρχει η δυνατότητα. Χρησιμοποίησε μεγαλύτερο στόχο. Για παράδειγμα, ζήτα από ένα φίλο σου να ανέβει σε ένα υπερυψωμένο σημείο και να κρατά ψηλά ένα μικρό στεφάνι γυμναστικής.

19 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 549 Επιπλέον οδηγίες: Εάν δεν τα καταφέρνεις σε μια δεξιότητα, μην απογοητεύεσαι. Παρατήρησε πώς την εκτελούν οι υπόλοιποι και το βράδυ πριν κοιμηθείς, σκέψου ότι την εκτελείς σωστά (σύνδεσέ το με το κεφάλαιο «νοερή εξάσκηση»). Την επόμενη μέρα αφιέρωσε λίγα λεπτά στην εξάσκηση της δεξιότητας. Εάν ύστερα από 6-10 προσπάθειες δεν τα καταφέρνεις, δεν πειράζει. Άφησέ την και ασχολήσου με κάτι άλλο. Ύστερα από λίγο ή την επόμενη μέρα, ασχολήσου πάλι με τη δεξιότητα στην οποία δεν τα καταφέρνεις. Σύντομα, θα διαπιστώσεις ότι κάτι που δεν κατάφερνες την πρώτη ή τη δεύτερη μέρα, ξαφνικά το καταφέρνεις την τρίτη μέρα. Η εκμάθηση καινούργιων δεξιοτήτων θέλει υπομονή. Παραδείγματα εργασιών για το σπίτι σε σχέση με στρατηγικές μάθησης 1 η εργασία: Ο Δημήτρης μαθαίνει καλαματιανό Ο Δημήτρης προσπαθεί να μάθει καλαματιανό. Βλέπει τους υπόλοιπους που τον ξέρουν και αναρωτιέται πώς θα μπορούσε να τον μάθει και αυτός. Τότε, τον πλησιάζει η Χριστίνα και του δείχνει τα βήματα σε αργή κίνηση. Ο Δημήτρης εκτελεί και αυτός τα βήματα αργά. Να λοιπόν, που έμαθε να χορεύει Ερώτηση: ποια στρατηγική χρησιμοποίησε η Χριστίνα, για να βοηθήσει το Δημήτρη; 2 η εργασία: στρατηγικές μάθησης Σκέψου μια δεξιότητα στην οποία δεν τα καταφέρνεις. Γράψε το πρόβλημα που συναντάς και τι θα μπορούσες να κάνεις, για να το λύσεις. Δεξιότητα: Πρόβλημα που συναντώ: Προτάσεις, για να λύσω το πρόβλημα:.. Συμμετοχή μαθητών στο μάθημα Ένας τρόπος, για να νιώθουν οι μαθητές ότι συμμετέχουν στο μάθημα, είναι να τους δώσουμε τη δυνατότητα να προτείνουν αυτοί ασκήσεις ή παιχνίδια. Ένας τρόπος οργάνωσης, είναι να σχηματίσουν οι μαθητές ομάδες των 5 ατόμων. Ο καθένας από αυτούς έχει στη διάθεσή του 5-10, για να δείξει στους συμμαθητές του την άσκηση που θεωρεί κατάλληλη. Ωστόσο, πριν γίνει αυτό, είναι σημαντικό να δοθούν οδηγίες στους μαθητές-δασκάλους. Καρτέλα υποχρεώσεων του μαθητήδασκάλου: Βρες το θέμα με το οποίο θα ασχοληθείς και ψάξε στο διαδίκτυο ή στη βιβλιοθήκη τα ποιοτικά κριτήρια, για να δώσεις κατάλληλη ανατροφοδότηση. Προετοίμασε το υλικό (κώνους, μπάλες κτλ.). Ανάφερε τον ποσοτικό ή/και τον ποιοτικό στόχο της άσκησης. Για παράδειγμα, «θα μάθουμε σουτ στο μπάσκετ από τα 2μ. Είναι σημαντικό α) πόδια στο άνοιγμα των ώμων, β)». Προετοίμασε την περιγραφή (οργάνωση) της άσκησης (ποιος θα κάνει τι).

20 550 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Εξατομίκευση. Σκέψου από πριν τι θα κάνεις, στην περίπτωση που κάποιος δεν τα καταφέρνει, ώστε να τον διευκολύνεις στην εκμάθηση της δεξιότητας. Εργασία: γίνε ο δάσκαλος της ομάδας σου Καρτέλα προετοιμασίας Θέμα: (π.χ. σουτ στο μπάσκετ) Ποσοτικός στόχος: (π.χ. σουτ από την προσωπική βολή) Εικόνα, σκίτσο της δεξιότητας, διαδοχική σειρά σκίτσων με την εκτέλεση της δεξιότητας Ποιοτικά κριτήρια: Υλικό που θα χρειαστώ: Σκίτσο με την οργάνωση της άσκησης Περιγραφή της άσκησης Να το παραδώσεις στο δάσκαλο την ημέρα της διδασκαλίας σου!

21 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 551 Διδασκαλία ιδανικής εκτέλεσης μιας δεξιότητας με επίδειξη ή εικόνες Όταν θέλουμε να διδάξουμε μια δεξιότητα, οι δάσκαλοι έχουμε συνηθίσει να κάνουμε επίδειξη της ιδανικής εκτέλεσης της δεξιότητας και στη συνέχεια απαιτούμε από τους μαθητές να την εκτελέσουν. Εκτός από την επίδειξη, ορισμένοι χρησιμοποιούν βίντεο, εικόνα, σκίτσο ή/και ένα σκίτσο όπου παρουσιάζονται τα σημαντικότερα στάδια εκτέλεσης της δεξιότητας (διαδοχική σειρά εικόνων, Σκ. 12). Για παράδειγμα, το σουτ στο μπάσκετ με άλμα. Σκ. 12: Διαδοχική σειρά σκίτσων (Bucher, 1999) Σε ένα μάθημα με στόχο την αυτονομία των μαθητών, το θέμα που προκύπτει είναι πότε θα πρέπει ο δάσκαλος να διδάξει την ιδανική εκτέλεση μιας δεξιότητας (δεξιότητα-πρότυπο) και πότε όχι. Στην περίπτωση που ο δάσκαλος αποφασίσει να διδάξει την δεξιότητα-πρότυπο, τότε περιορίζει σημαντικά την αυτονομία των μαθητών. Για να διευκολύνω ένα δάσκαλο στο να πάρει μια απόφαση σχετικά με το πότε θα διδάξει τη δεξιότητα-πρότυπο και πότε θα αφήσει τους μαθητές να ανακαλύψουν τη δική τους τεχνική, παραθέτω πιο κάτω ορισμένα κριτήρια (Achtergarde, 2008). Η επίδειξη-παρουσίαση μιας δεξιότητας-πρότυπο έχει νόημα: Όταν η τεχνική που απαιτείται, για να έχει κάποιος επιτυχία, δεν μπορεί να βρεθεί με σύντομη σκέψη, επειδή για παράδειγμα, η δεξιότητα είναι πολύπλοκη. Όταν οι δοκιμές που απαιτούνται για την ανακάλυψη της κατάλληλης τεχνικής ενέχουν κίνδυνο τραυματισμού για τους μαθητές. Όταν η δεξιότητα είναι γνωστή στους μαθητές, για παράδειγμα από την τηλεόραση. Σε αυτή την περίπτωση, έτσι και αλλιώς οι μαθητές θα κατευθυνθούν προς αυτό τον τρόπο εκτέλεσης. Όταν ύστερα από αρκετούς πειραματισμούς και δοκιμές, οι μαθητές δεν μπορούν να καταλήξουν σε κάποια αποτελεσματική λύση. Όταν υπάρχει μόνο ένα ιδανικό μοντέλο, τόσο για τον αρχάριο, όσο και για τον επαγγελματία αθλητή. Σε περίπτωση που αποφασίσει κάποιος δάσκαλος ή μαθητής, που αναλαμβάνει το ρόλο του δασκάλου, να χρησιμοποιήσει σειρά εικόνων, τότε είναι σημαντικό να λάβει υπόψη του τα κριτήρια που αναφέρονται στην πιο κάτω καρτέλα. Καρτέλα κριτηρίων για τη διδασκαλία με εικόνες Επίλεξε μόνο εκείνα τα στιγμιότυπα από την εκτέλεση, που θεωρείς σημαντικά. Ένα καλό νούμερο είναι 4-5 το πολύ. Να τα γράψεις σε ένα χαρτί. Εάν είναι πολλά τα στιγμιότυπα, όπως για παράδειγμα στο καρφί (Σκ. 2), σημείωσε με μαρκαδόρο τα 4-5 σημαντικότερα σημεία που θα πρέπει να προσεχθούν. Για παράδειγμα, μεγάλο δεξί βήμα-τόξο στη μέση-χτύπημαπροσγείωση στα δυο πόδια. Βρες για κάθε σημαντικό σημείο που θέλεις να τονίσεις την κατάλληλη διδακτική ατάκα.

22 552 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Δοκίμασε την εκτέλεση και εξέτασε αν οι διδακτικές ατάκες έχουν νόημα. Προσάρμοσε τη δεξιότητα στις ικανότητες των μαθητών. Για παράδειγμα, σκέψου εάν η ταχύτητα, η δύναμη, το άνοιγμα παλάμης κτλ. που διαθέτουν (σωματικά προσόντα, φυσική κατάσταση) επαρκούν, για να εκτελέσουν τη δεξιότητα, όπως αυτή απεικονίζεται στο σκίτσο. Εάν κάποια σημεία δεν μπορούν να εκτελεστούν, προσάρμοσέ τα στις ιδιαιτερότητές τους. Σκ. 13: Καρφί στο βόλεϊ (Papageorgiou & Spritley, 2006), Εργασία για τη διδασκαλία με εικόνες Στη διδασκαλία σου θέλεις να χρησιμοποιήσεις εικόνες. Για την κατάλληλη προετοιμασία χρησιμοποίησε την πιο κάτω καρτέλα. Θέση εικόνας Πιθανές αλλαγές για την προσαρμογή της τεχνικής στις ικανότητες των μαθητών Διδακτικές ατάκες Το διαλογικό μοντέλο μάθησης: Ανακάλυψε τη δική σου τεχνική Στο παραδοσιακό μάθημα, ο δάσκαλος καθορίζει τη σειρά των ασκήσεων με την οποία θα μάθουν οι μαθητές μια καινούργια δεξιότητα. Για κάθε τι που θα διδαχτεί, υπάρχει εξειδικευμένη βιβλιογραφία. Για παράδειγμα, στο σουτ στο μπάσκετ ξεκινάμε με μίμηση του σουτ χωρίς μπάλα, μετά με μπάλα εκτελούμε σουτ στον αέρα κτλ. Το πρόβλημα που εμφανίζεται είναι ότι:

23 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 553 οι τεχνικές-πρότυπα που έχουν καθιερωθεί από μεγάλους αθλητές, ίσως, να μην ταιριάζουν στις ιδιαιτερότητες των μαθητών μας και έτσι περιορίζουν το μαθητή στο να ανακαλύψει μόνος του ποια τεχνική του ταιριάζει. Για παράδειγμα, ένας μαθητής της Ε δημοτικού είναι πολύ πιθανό να μην μπορεί να πιάσει την μπάλα του μπάσκετ με το ένα χέρι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να εφαρμόσει την ιδανική τεχνική. Για να έχει επιτυχία, θα πρέπει να σουτάρει και με τα δυο χέρια. Για να μάθουν οι μαθητές να προσαρμόζουν μια τεχνική στα δικά τους μέτρα, θα πρέπει ο δάσκαλος να τους το διδάξει. Η αυτονομία των μαθητών ενισχύεται, όταν γνωρίζουν πώς θα προσαρμόσουν μια τεχνική στις ιδιαιτερότητές τους. Το μοντέλο της διαλογικής μάθησης δίνει χρήσιμες κατευθύνσεις για το πώς μπορούν οι μαθητές να εξατομικεύουν μια τεχνική, ανάλογα με τις ικανότητές τους (Lange, 2004). Στο μοντέλο της διαλογικής μάθησης, ο μαθητής κάνει διάλογο με το όργανο (και τους υπόλοιπους παράγοντες που καθορίζουν την κίνησή του). Ο μαθητής «ρωτά» το όργανο με τις κινήσεις του και το όργανο «απαντά». Για παράδειγμα, «όταν κλοτσώ την μπάλα στο κέντρο, τότε αυτή πηγαίνει συρτά» ή «όταν την κλοτσήσω από κάτω προς τα πάνω, τότε αυτή πηγαίνει ψηλά». Ο μαθητής, είναι σημαντικό να εξερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο ένα όργανο αντιδρά στις κινήσεις του. Αυτό επιτυγχάνεται με πειραματισμό. Το ότι οι μαθητές μπορούν να μάθουν κάτι μόνοι τους και να φτάσουν σε υψηλά επίπεδα μπορεί κανείς να το διαπιστώσει με μια βόλτα στην Αθήνα (Σύνταγμα) ή/και στη Θεσ/νικη (Αριστοτέλους, παραλία). Εκεί υπάρχουν άτομα τα οποία κάνουν απίστευτα και επικίνδυνα πράγματα με το skateboard. Δεν πήγαν σε κανένα σχολείο και όμως έχουν γίνει επαγγελματίες. Η επιτυχία στο σύνολο των αθλητικών δραστηριοτήτων καθορίζεται από το εάν κάποιος πέτυχε το στόχο! Όταν κάποιος βάλει την μπάλα στο καλάθι, δεν εξετάζεται με ποια τεχνική την έβαλε. Σημασία έχει ότι σκόραρε. Διαφορετικά σούταρε στο μπάσκετ ο Αλβέρτης του Παναθηναϊκού και διαφορετικά σουτάρει ο Theodosic του Ολυμπιακού. Αυτό που είναι σημαντικό να διδάξουμε στους μαθητές μας είναι ότι πολλοί δρόμοι οδηγούν στο στόχο. Ωστόσο, αυτοί είναι που θα πρέπει να βρουν τον ιδανικό δρόμο για αυτούς. Το διαλογικό μοντέλο μάθησης αποτελεί μια πρόταση, ώστε να μάθουν οι μαθητές να μαθαίνουν μόνοι τους. Στο διαλογικό μοντέλο μάθησης διακρίνονται τρία στάδια: 1. Επιλογή του αθλήματος. 2. Απόκτηση εμπειριών-πειραματισμός. 3. Γενίκευση των γνώσεων σε άλλα αθλήματα. 1 ο στάδιο: Κριτήρια για την επιλογή του αθλήματος στο διαλογικό μοντέλο Για να μάθουν οι μαθητές «να κόβουν και να ράβουν την τεχνική στα μέτρα τους» (εξατομίκευσης της τεχνικής), το διαλογικό μοντέλο προτείνει (Achtergarde, 2008): Να χρησιμοποιηθεί ένα άθλημα με το οποίο δεν έχουν ιδιαίτερη επαφή οι μαθητές. Να μην έχουν ιδιαίτερες εμπειρίες. Το όργανο του αθλήματος να δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις για την έκβαση της εκτέλεσης. Όταν το ρωτάς με

24 554 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ορθό τρόπο, αυτό να απαντά (αντιδρά) σωστά. Όταν του κάνεις λάθος ερώτηση, να σου απαντά με λάθος. Να υπάρχουν πολλές διαφορετικές τεχνικές, που να οδηγούν στην επιτυχία. Για παράδειγμα, το φρίσμπι (ένας πλαστικός δίσκος) θα μπορούσε να είναι μια καλή επιλογή για την Ελλάδα, διότι πληροί τα κριτήρια επιλογής του αθλήματος για το διαλογικό μοντέλο: Είναι ένα παιχνίδι με το οποίο οι περισσότεροι μαθητές δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι. Μπορεί να έριξαν μια-δυο φορές το δίσκο, όμως είναι λίγο απίθανο να έχουν εμβαθύνει περισσότερο. Το φρίσμπι, σου απαντά άμεσα σε κάθε ερώτηση που του κάνεις. Π.χ. πετά προς την επιθυμητή κατεύθυνση, όταν το απελευθερώνεις την κατάλληλη στιγμή. Σε αντίθετη περίπτωση, κατευθύνεται σε διαφορετικό σημείο. Συνήθως, στο φρίσμπι χρησιμοποιείται μόνο μια τεχνική ρίψης. Ωστόσο, υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες (Σκ. 14). Σκ. 14: Διαφορετικές τεχνικές ρίψης φρίσμπι (Achtergarde, 2008) 2 ο στάδιο: οι μαθητές «ρωτάνε» το όργανο Ο δάσκαλος υποδεικνύει στους μαθητές ότι υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν στην επιτυχία. Επίσης, ότι ο στόχος του μαθήματος είναι να μάθουν να προσαρμόζουν τις διάφορες τεχνικές στα μέτρα τους. Για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει να κάνουν «ερωτήσεις» στο όργανο και να εξετάσουν τις «απαντήσεις» του. Ωστόσο, για να αρχίσουν οι μαθητές να πειραματίζονται, είναι σημαντικό να τους δώσει ο δάσκαλος ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Σε μια καρτέλα, αναγράφονται οι πιθανές ερωτήσεις που θα μπορούσε κάποιος να θέσει στο φρίσμπι. Καρτέλα ερωτήσεων για το φρίσμπι με το διαλογικό μοντέλο μάθησης Πολλοί δρόμοι οδηγούν στην επιτυχία Ίσως έχεις την άποψη ότι, για να έχεις επιτυχία σε κάποιο άθλημα, θα πρέπει να μάθεις την καθιερωμένη τεχνική. Η άποψη αυτή είναι μόνο ως ένα σημείο σωστή. Σκέψου ότι: Υπάρχουν διαφορετικές τεχνικές που οδηγούν στην επιτυχία. Για παράδειγμα, στη ρίψη της σφαίρας, άλλος προτιμά την τεχνική της «περιστροφής» και άλλος το «γλίστρημα». Η τεχνική που εφαρμόζουν οι αθλητές εξαρτάται από τις σωματικές ιδιαιτερότητες του καθενός. Για παράδειγμα, ο κολυμβητής Ίαν Θορπ (Ian Thorpe) έχει εξαιρετικά μακριά πόδια. Για να εκμεταλλευτεί στο έπακρο αυτή την ιδιαιτερότητα, ανέπτυξε μια δική του τεχνική για τα πόδια. Επίσης, ψηλοί αθλητές χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές από κοντούς. Το ίδιο και οι εύσωμοι, χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές από ό,τι οι αδύνατοι κτλ. Βρες την τεχνική που σου ταιριάζει και τελειοποίησέ την!

25 ΚΕΦ. 18 / ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 555 Διάβασε πιο κάτω για το πώς μπορείς να κόψεις και να ράψεις την τεχνική στα μέτρα σου για τη ρίψη με το φρίσμπι. Στη συνέχεια, τις ίδιες ερωτήσεις μπορείς να κάνεις και σε άλλα όργανα: σχοινάκι, μπάλα, στεφάνι κτλ. Διαλογικό μοντέλο μάθησης για το φρίσμπι Ο δίσκος φρίσμπι έχει τις παρακάτω ιδιότητες: Όταν περιστρέφεται παράλληλα με το έδαφος, τότε πετά ήρεμα στον αέρα. Όταν δεν είναι οριζόντιος, πέφτει κάτω. Όταν τον απελευθερώσεις σε λάθος στιγμή, τότε κατευθύνεται προς διαφορετική κατεύθυνση από αυτήν που ήθελες να τον στείλεις. Για να μάθεις καλύτερα το όργανο, κάνε την «ερώτησή» σου και περίμενε την «απάντησή» του. Πιθανές ερωτήσεις που θα μπορούσες να κάνεις είναι οι εξής: Πώς μπορώ να κρατήσω το όργανο; Υπάρχουν πολλοί τρόποι, πειραματίσου Πώς μπορώ να κάνω το δίσκο να περιστρέφεται; Με ποια δάχτυλα; Με ποιες αρθρώσεις του χεριού; Πώς πρέπει να κινήσω τα χέρια μου (δάχτυλα), για να πετύχω την περιστροφή; Ποια θέση μπορώ να πάρω, για να αναπτύξω μεγάλη ταχύτητα στο δίσκο; Να τον πιάσω από μπροστά; Από τη μέση; Από πίσω; Πώς πρέπει να είναι η στάση του σώματός μου, για να τον ρίξω ψηλά; Να είμαι στητός σαν Άγγλος, με περιστροφή; Αυτές είναι ορισμένες από τις «ερωτήσεις» που θα μπορούσες να θέσεις για αρχή. Κάνε πολλές «ερωτήσεις» στο όργανο και παρατήρησε τις αντιδράσεις του. Όσο καλύτερα μάθεις τις αντιδράσεις του, τόσο καλύτερος θα γίνεις. 3 ο στάδιο του διαλογικού μοντέλου μάθησης Με το φρίσμπι, παρέχουμε στους μαθητές μια πρώτη εμπειρία, να μάθουν ότι υπάρχουν διαφορετικές τεχνικές που οδηγούν στην επιτυχία. Η αποστολή τους είναι να βρουν ποια τους ταιριάζει. Με αυτό τον τρόπο, οι μαθητές δεν αντιμετωπίζουν τη διδασκαλία της τεχνικής ως κάτι που δημιουργεί άγχος. Μαθαίνουν ότι, αν δεν τα καταφέρνουν με κάποιο τρόπο, τότε μπορούν να βρουν κάποιον άλλο που να τους ταιριάζει. Με λίγα λόγια: «μαθαίνουν να πειραματίζονται». Ο πειραματισμός αποτελεί σημαντικό σκαλοπάτι για την επίτευξη του στόχου της αυτονομίας των μαθητών. Για να μπορούν οι μαθητές να εφαρμόσουν και στο μέλλον το διαλογικό μοντέλο μάθησης, είναι σημαντικό να φτιάξουν έναν κατάλογο με ερωτήσεις, που θα μπορούν να τον χρησιμοποιούν και με άλλα όργανα. Για παράδειγμα, για το στεφάνι της γυμναστικής. Αυτός ο κατάλογος «ερωτήσεων» μπορεί να χρησιμοποιείται ως κατευθυντήρια γραμμή. Ανάλογα με την τεχνική/ όργανο μπορεί να αλλάζει, να συμπληρώνεται κτλ. Καρτέλα πειραματισμού: Γίνε δάσκαλος του εαυτού σου Σκ. 15: Βρες τι κάνουν οι άλλοι (Κοτσελίδου Ν.)

26 556 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Όταν μαθαίνεις μια καινούργια τεχνική, είναι σημαντικό να ρωτήσεις: «Ποιες αλλαγές μπορώ να κάνω στην τεχνική μου (ερωτήσεις), ώστε να μάθω τις αντιδράσεις του οργάνου (απαντήσεις);» Ίσως, σου φανεί χρήσιμος ο πιο κάτω κατάλογος ερωτήσεων: Ποιος είναι ο βασικός στόχος της κίνησης; Να πηδήξω ψηλά, να ρίξω μακριά, να πετύχω ένα κινούμενο στόχο Τι συμβαίνει εάν αλλάξω συγκεκριμένα σημεία της κίνησης; Εάν ρίξω μόνο με τον καρπό, εάν χρησιμοποιήσω και τα δυο χέρια, εάν πάρω φόρα, εάν κάνω μια απότομη κίνηση; Ποια επιμέρους κίνηση πρέπει να κάνω πρώτα, ποια μετά; Εάν πάω πρώτα πίσω το πόδι, τη λεκάνη, τον ώμο; Τι θα συμβεί εάν παραλείψω ορισμένες επιμέρους κινήσεις; Εάν δεν πάω πίσω τον ώμο, εάν δε βάλω μπροστά το πόδι; Τι γίνεται αν το κάνω πιο αργά, πιο γρήγορα; Όλη την κίνηση, ορισμένα επιμέρους σημεία της κίνησης Τι μπορώ να αλλάξω στους εξωτερικούς παράγοντες; Τα παπούτσια, να βάλω ένα στρώμα, μικρότερη μπάλα Με βοηθά να χρησιμοποιήσω εξωτερική βοήθεια; Να με σπρώξουν για να ανέβω στο μονόζυγο, το κατακόρυφο, να ακουμπήσω τα πόδια μου στον τοίχο Να θυμάσαι, όσο περισσότερο πειραματίζεσαι με μια δεξιότητα, τόσο καλύτερα τη μαθαίνεις. Για παράδειγμα: όλοι στο ποδόσφαιρο δίνουν πάσα με το πόδι, το στήθος ή το κεφάλι. Ωστόσο, ο βραζιλιάνος Ροναλντίνιο έδωσε επιτυχημένη πάσα σε επίσημο αγώνα ποδοσφαίρου με την πλάτη! Καρτέλα οργάνωσης των μαθητών για ανάληψη πρωτοβουλιών Η συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα θα πρέπει να γίνεται με πρόγραμμα. Ένας αποτελεσματικός τρόπος οργάνωσης είναι να χωριστούν οι μαθητές σε ομάδες των 3-4 ατόμων και να καθοριστούν οι ημερομηνίες και τα καθήκοντά τους. Για παράδειγμα, για κάθε εβδομάδα είναι υπεύθυνη μια ομάδα για το υλικό. Οι αρμοδιότητές της είναι: Να φέρει το υλικό στην αυλή. Να το καθαρίσει. Να ελέγξει την αρτιότητά του. Για παράδειγμα, τον αέρα στις μπάλες κτλ. Στο τέλος της ώρας να το τοποθετήσει στη θέση του. Να αναφέρει στο δάσκαλο τυχόν απώλειες ή άλλα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει το ρόλο της με τη σειρά. Ωστόσο, δεν είναι αρκετό να γίνει διαχωρισμός των ομάδων και στη συνέχεια να περιμένουμε ότι οι μαθητές θα θυμούνται πότε είναι η σειρά τους. Αυτό απαιτεί οργάνωση και μάλιστα γραπτή. Συγκεκριμένα, από κάθε ομάδα απαιτούμε να γράψει τα ονόματα των μαθητών από τους οποίους αποτελείται.