ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΥΟΛΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΣΜΖΜΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΠΜ ΓΔΩΡΓΗΑ ΚΑΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΥΟΛΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΣΜΖΜΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΠΜ ΓΔΩΡΓΗΑ ΚΑΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ Γιεπεύνηζη ζηάζευν και ανηιλήτευν για εναλλακηικά ζενάπια διασείπιζηρ πλημμςπικών θαινομένυν: Ζ πεπίπηυζη ηηρ λιμνοθάλαζζαρ Μεζολογγίος ΟΝΟΜΑ ΤΓΓΡΑΦΔΑ: ΚΟΛΗΟΤ ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΖ ΑΜ:145/ ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΓΖΜΖΣΡΑΚΟΠΟΤΛΟ ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ ΤΝΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ: ΣΕΟΟΤΝ ΝΗΚΟΛΔΣΑ Μςηιλήνη Νοέμβπιορ 2011

2 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Πξψηα απ φια ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ επηβιέπσλ θαζεγεηή κνπ θ. Γεκεηξαθφπνπιν Παλαγηψηε γηα ηελ ζπκπαξάζηαζή ηνπ φιν απηφ ην δηάζηεκα. Δπίζεο ζηελ ζπλεπηβιέπνπζα θαζεγήηξηα κνπ θα Σδφνπλο Ν. εθθξάδσ ηηο ζεξκέο επραξηζηίεο κνπ γηα ηηο πνιχηηκεο ππνδείμεηο ηεο θαηά ηε δηάξθεηα φισλ ησλ ζηαδίσλ δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο απηήο. Σέινο επραξηζηψ πάξα πνιχ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηε εζηθή ζπκπαξάζηαζή πνπ επέδεημαλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ αιιά θαη γηα ηελ εθπφλεζε απηήο ηεο έξεπλαο. 2

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΩΓΖ......ζει.6-7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. Ζ ΚΛΗΜΑΣΗΚΖ ΑΛΛΑΓΖ...ζελ Τν θιίκα... ζει Οξηζκόο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζει Κιηκαηηθή αιιαγή....ζει Τη κπνξεί λα επηθέξεη ζην κέιινλ ε θιηκαηηθή αιιαγή;.....ζει Πνηα είλαη ηα αίηηα πνπ πξνθαινύλ ηηο κεηαβνιέο ζην θιίκα ηεο γεο...ζει Πνιηηηθέο γηα ηελ αληηκεηώπηζε πιεκκπξηθώλ θαηλνκέλσλ...ζει ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2. Δπιπηώζειρ ηηρ κλιμαηικήρ αλλαγήρ ζελ Δπηπηώζεηο θιηκαηηθήο αιιαγήο.... ζει Μεηαβνιή ηεο Θεξκνθξαζίαο ζει Καηαθξεκλίζεηο...ζει Δπηπηώζεηο ζηα δάζε ζει Βηνπνηθηιόηεηα......ζει Γαζηθέο ππξθαγηέο.....ζει Δπηπηώζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ ηνπξηζκό....ζει Κιηκαηηθή αιιαγή θαη πγεία....ζει Δπηπηώζεηο ζηηο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο..... ζει Τα πιεκκπξηθά θαηλόκελα σο απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο.....ζει Ληγόηεξν λεξό ζην έδαθνο ζει Άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο.. ζει Υπάξρνπζα θαηάζηαζε πδαηηθώλ απνζεκάησλ ζηνλ ειιεληθό ρώξν...ζει.34 3

4 2.12. Φπζηθέο επηπηώζεηο ησλ θιηκαηηθώλ κεηαβνιώλ ζηηο πδαηνθαιιηέξγεηεο ηεο Διιάδνο... ζει Οηθνλνκηθέο επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα πδαηηθά απνζέκαηα...ζει34-35 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ. ζελ Σηόρνο ηεο έξεπλαο.. ζει Πεξηνρή κειέηεο.. ζει Τν πδαηηθό δπλακηθό ηνπ Ννκνύ......ζει Πιεζπζκόο-Οηθηζκνί-Απαζρόιεζε......ζει Ο θόζκνο ηεο Ληκλνζάιαζζαο ζει Οη Ληκλνζάιαζζεο Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνύ.....ζει Η ζεκαζία ηεο ιηκλνζάιαζζαο... ζει Μέζνδνη θαη Γεδνκέλα......ζει Πεξηγξαθή εξσηεκαηνινγίνπ...ζει Γεηγκαηνιεςία θαη δείγκα..ζει ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ.....ζελ Σεκαληηθόηεηα πξνβιεκάησλ παγθνζκίσο.....ζει Σεκαληηθόηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα.....ζει Αληηιήςεηο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή.....ζει Πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά.....ζει Υπνζεηηθά ζελάξηα αληηκεηώπηζεο πιεκκπξηθώλ θαηλνκέλσλ. ζει Σελάξην Α- θαηαζθεπή θξαγκάησλ....ζει Σελάξην Β...ζει Σελάξην Γ....ζει Κνηλσληθά δεηήκαηα..ζει Θεζκηθή εκπηζηνζύλε... ζει Κνηλσληθή εκπηζηνζύλε ζει.57 4

5 4.6.3 Κνηλσληθά δίθηπα.. ζει Κνηλσληθή αιιειεγγύε.....ζει.57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5. ΤΕΖΣΖΖ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... ζελ Ύπαξμε θιηκαηηθήο αιιαγήο ζει Αλεζπρία γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή... ζει Αλζξώπηλεο & θπζηθέο δηεξγαζίεο....ζει Πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά....ζει Υπνζεηηθά ζελάξηα... ζει61-62 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ.. ζει.62 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ...ζελ

6 ΔΗΑΓΩΓΖ Ζ αλζξψπηλε δσή, ρσξίο ην πεξηβάιινλ δελ έρεη πηζαλφηεηα ζπλέρεηαο αιιά, ζεκαληηθφηεξν είλαη ην γεγνλφο φηη ε πνηφηεηα ηεο αλζξψπηλεο δσήο θαζνξίδεηαη απφ ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο άλζξσπνο, ζηελ εμειηθηηθή ηνπ πνξεία, πξνθεηκέλνπ λα θαιχςεη ηηο θαζεκεξηλέο ηνπ αλάγθεο κεηέβαιιε ηε δνκή ηνπ πεξηβάιινληνο κε δξαζηεξηφηεηεο αληηπξνζσπεπηηθέο ησλ εθάζηνηε πνιηηηζκψλ πνπ εκθάληζε ε αλζξψπηλε ηζηνξία. Οη επηπηψζεηο ησλ παξεκβάζεσλ απηψλ δελ απνηππψλνληαη κφλν ζηελ πνηφηεηα ηεο αλζξψπηλεο δσήο, αιιά επεξεάδνπλ θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν ηξνπνπνηεκέλν πιένλ πεξηβάιινλ ππνλνκεχεη ηελ πηζαλφηεηα πνηνηηθήο επηβίσζεο ησλ επφκελσλ γελεψλ. Σν πεξηβάιινλ ζήκεξα πθίζηαηαη θαζεκεξηλή πίεζε απφ ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα (Σζακπνχθνπ-θαλαβή, 2004). Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ ππέζηε ζην πεξηβάιινλ είλαη απηφ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο παγθνζκίσο ην νπνίν ηα ηειεπηαία ρξφληα κεηαβάιιεηαη κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο. Απηφ γίλεηαη αληηιεπηφ απφ ηηο απμνκεηψζεηο ηεο ζεξκνθξαζίαο κε απνηέιεζκα λα έρνπκε πνιχ μεξά θαη ζεξκά θαινθαίξηα θαη πνιχ θξχνπο θαη ςπρξνχο ρεηκψλεο. Κάπνηεο απφ ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη ε κείσζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, νη ζπρλφηεξεο πιεκκχξεο πνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο αχμεζεο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, ε ππνρψξεζε ησλ παγεηψλσλ ε νπνία ζα επηθέξεη κείσζε ζηελ θάιπςε ρηνληνχ θαη κείσζε ζηνλ ρεηκεξηλφ ηνπξηζκφ, νη εθηεηακέλεο απψιεηεο εηδψλ (ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο) θ.α. ηε Διιάδα, νη θιηκαηηθέο αιιαγέο αλακέλεηαη λα επηδεηλψζνπλ ηηο ζπλζήθεο (πςειέο ζεξκνθξαζίεο θαη μεξαζία) ζε κηα πεξηνρή πνπ είλαη ήδε επάισηε ζηηο θιηκαηηθέο δηαθπκάλζεηο. Δπηπιένλ ζα κεησζεί ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ εδάθνπο θαη ησλ θαιιηεξγεηψλ. Δπίζεο, ε θιηκαηηθή αιιαγή πξνβιέπεηαη λα πξνθαιέζεη αχμεζε ζηνπο θηλδχλνπο φζνλ αθνξά ηελ πγεία ιφγσ πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ (θαχζσλεο) θαη αχμεζε ζηε ζπρλφηεηα ησλ ππξθαγηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ απνηειεί ελδηαθέξνλ ε κειέηε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε κηα πεξηνρή ηεο Διιάδαο, φπσο ν Ννκφο Αηησιναθαξλαλίαο πνπ θηλδπλεχεη άκεζα απφ ην θαηλφκελν απηφ. Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή δηαηξηβή έρεη σο ζηφρν λα εμεηάζεη ζηάζεηο θαη αληηιήςεηο ησλ πνιηηψλ γηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. πγθεθξηκέλα εμεηάδνληαη: α. πεξηβαιινληηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλδένληαη κε δεηήκαηα θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη β. νη αληηιήςεηο ησλ πνιηηψλ γηα 3 ελαιιαθηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ κε δηαθνξεηηθφ βαζκφ παξεκβαηηθφηεηαο ζηνπο ππάξρνληεο ηνπηθνχο νηθηζκνχο θαη ζηα ηνπηθά νηθνζπζηήκαηα. Χο κειέηε πεξίπησζεο επηιέρζεθε ε πεξηνρή ηεο Ληκλνζάιαζζαο Μεζνινγγίνπ (ηνπηθή θνηλσλία Μεζνινγγίνπ θαη Αηησιηθνχ). Ζ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή επηιέρζεθε δηφηη ππάξρεη ζεκαληηθή πηζαλφηεηα ζην κέιινλ λα αθαληζηνχλ πνιινί νηθηζκνί κε ηελ παξνπζία ζπρλψλ πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. Δπίζεο, ε πεξηνρή κειέηεο απνηειεί ζεκαληηθφ βηφηνπν ιφγσ ηεο χπαξμεο ηνπ Δζληθνχ Πάξθνπ. 6

7 Ζ εξγαζία πεξηιακβάλεη πέληε θεθάιαηα. Σν πξψην θεθάιαην πεξηγξάθεη ηνλ νξηζκφ ηνπ θιίκαηνο δειαδή ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζε κηα πεξηνρή γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ηνλ νξηζκφ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, δειαδή ηη ζα κπνξνχζε λα επηθέξεη ε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ζην πξνζερέο κέιινλ. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαθεξφκαζηε ζηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε δηάθνξνπο ηνκείο φπσο ζηελ πγεία, ζηελ γεσξγία, ζηα δάζε θαη ζηνλ ηνπξηζκφ. Παξνπζηάδνληαη παξαδείγκαηα πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, φπσο ε έιιεηςε λεξνχ ζην έδαθνο, ε αλχςσζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο θαη ε πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ζηα νηθνζπζηήκαηα. Σέινο, παξνπζηάδεηαη ε θαηάζηαζε ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Σν ηξίην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηελ κεζνδνινγία ε νπνία αθνινπζήζεθε γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε παξνχζα έξεπλα. Ο ηξφπνο δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο έγηλε κε ηελ ρξήζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Πεξηέρεη ηνλ ζηφρν ηεο έξεπλαο θαη ηελ πεξηγξαθή ηεο πεξηνρήο κειέηεο ε νπνία είλαη ε ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ- Αηησιηθνχ. ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο θαη ηα ηξία ππνζεηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο ησλ αληηπιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ γηα ηελ πεξηνρή ηνπ Μεζνινγγίνπ. Δπηπιένλ, δηαηππψλνληαη νη αληηιήςεηο ζρεηηθά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαζψο θαη ε πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ησλ πνιηηψλ. ην πέκπην θεθάιαην θαηαιήγνπκε ζηα ζπκπεξάζκαηα θαη ζηε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ απφ ηνπο πνιίηεο ηνπ Μεζνινγγίνπ- Αηησιηθνχ γηα ηα ππνζεηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο αληηπιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, θαη γίλεηαη ζχγθξηζε γηα ην θαηλφκελν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε ζρέζε κε ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία. 7

8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. Ζ ΚΛΗΜΑΣΗΚΖ ΑΛΛΑΓΖ 1.1. Τν θιίκα Σν θιίκα νξίδεηαη, απφ επηζηεκνληθή άπνςε, σο «ε ζηαηηζηηθή πεξηγξαθή φζνλ αθνξά ηελ πνηθηιφηεηα ησλ ζρεηηθψλ πνζνηήησλ θαηά ηε δηάξθεηα κηαο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Τπφ ηελ επξχηεξε έλλνηα, ην θιίκα είλαη ε θαηάζηαζε ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ απνηειείηαη απφ ηελ αηκφζθαηξα, ηελ πδξφζθαηξα, ηελ ιηζφζθαηξα θαη ηε βηφζθαηξα. Απηά ηα ζηνηρεία πξνζδηνξίδνπλ ηε δπλακηθή ηνπ θιίκαηνο ηεο γεο. ηελ αηκφζθαηξα ππάξρεη θπζηθφ αέξην πνπ πεξηβάιιεη ηε γε. Ζ πδξφζθαηξα είλαη κέξνο ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ πεξηέρεη λεξφ ζε πγξή κνξθή ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο θαη ζην έδαθνο (π.ρ. σθεαλνί, πνηάκηα, ιίκλεο).ζ ιηζφζθαηξα είλαη ην αλψηεξν ζηξψκα ηνπ ζηεξενχ θινηνχ ηεο γεο, ε νπνία επεξεάδεη ην θιίκα. Ζ βηφζθαηξα πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο δσληαλνχο νξγαληζκνχο θαη ηα νηθνζπζηήκαηα ζηε γε θαη ζε σθεαλνχο (World Meteorogical Organization, 2011). Οη πεξηνρέο πνπ πεξηβάιινπλ ηε Μεζφγεην παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ηχπν θιίκαηνο, ην ιεγφκελν κεζνγεηαθφ ηχπν, ν νπνίνο ζε γεληθέο γξακκέο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπλήζσο ήπηνπο θαη βξνρεξνχο ρεηκψλεο θαη ζεξκά έσο πνιχ ζεξκά θαη μεξά θαινθαίξηα. Ζ πγεία θαη ε επεμία ηνπ αλζξψπνπ εμαξηψληαη άκεζα απφ ηνλ θαηξφ θαη ην θιίκα θαη εηδηθφηεξα απφ ηε ζεξκνθξαζία θαη ηελ πγξαζία ηνπ αέξα, ηελ ειηνθάλεηα, ηνλ άλεκν θαη ηελ αηκνζθαηξηθή πίεζε. Καηά πνιινχο θιηκαηνιφγνπο, επλντθή θαη άλεηε γηα ηνλ άλζξσπν ζεξκνθξαζία αέξα είλαη κεηαμχ 18 C o θαη 22 C o,ζε ζπλδπαζκφ κε ζρεηηθή πγξαζία απφ 30% έσο 60% θαη αζζελή άλεκν, κέρξη 2 κ./δεπηεξφιεπην. Οη δηάθνξνη βηνθιηκαηηθνί δείθηεο παξέρνπλ ηνπο θαηάιιεινπο ζπλδπαζκνχο ησλ θιηκαηηθψλ παξακέηξσλ πνπ επεξεάδνπλ γεληθά ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη ηε βηνινγηθή επεμία ηνπ αλζξψπνπ (Εεξεθφο, Ρεπαπήο, 2011) Οξηζκόο θιηκαηηθήο αιιαγήο χκθσλα κε ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (IPCC): Κιηκαηηθή αιιαγή ζεσξείηαη νπνηαδήπνηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ θιίκαηνο ζηελ θιίκαθα ηνπ ρξφλνπ (Κσζηνπνχινπ,2009). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή "λνείηαη ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο πνπ απνδίδεηαη άκεζα ή έκκεζα ζηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα πνπ κεηαβάιιεη ηε ζχλζεζε ηεο αηκφζθαηξαο ηνπ πιαλήηε θαη πνπ παξαηεξνχληαη θπζηθέο θιηκαηηθέο δηαθπκάλζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ζπγθξίζηκσλ ρξνληθψλ πεξηφδσλ (United nations framework convention on climate change united nations,1992). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή απνηειεί έλα πξφβιεκα παγθφζκηαο θιίκαθαο πνπ αλακέλεηαη λα επεξεάζεη ηφζν ηηο ζχγρξνλεο γεληέο αιιά θπξίσο ηηο επφκελεο. Ζ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο πνπ έρεη παξαηεξεζεί ζε παιαηφηεξεο ρξνληθέο πεξηφδνπο απνδίδεηαη ζε θπζηθνχο παξάγνληεο (αιιαγέο ζηελ ηξνρηά ηεο Γεο, ζηελ εηζεξρφκελε ειηαθή αθηηλνβνιία θηι.). Σα ηειεπηαία ρξφληα φκσο έρνπλ ζεκεησζεί 8

9 απμεκέλεο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ιφγσ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ, εληζρχνληαο ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ην νπνίν απνηειεί ην βαζηθφ ιφγν εκθάληζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ην Γηαθπβεξλεηηθφ Πάλει γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (Intergovernmental Panel for Climate Change, IPCC), ιέγνληαο θιηκαηηθή αιιαγή ελλννχκε νπνηαδήπνηε κεηαβνιή πνπ παξαηεξείηαη ζην θιίκα κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ, είηε νθείιεηαη ζε θπζηθέο επηδξάζεηο, είηε πξνθαιείηαη απφ ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα. Βαζηθή κνξθή εκθάληζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απνηειεί ε «Θέξκαλζε ηεο Γεο» (Global Warming). Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο κε ηε ζεηξά ηεο επηθέξεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ζηνπο έκβηνπο νξγαληζκνχο θαη ηα νηθνζπζηήκαηα αιιά αθφκε θαη ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία θαη νηθνλνκία. Ζ θχξηα αηηία εκθάληζεο ηεο ζέξκαλζεο ηεο Γεο θαη γεληθφηεξα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη ην «Φαηλφκελν ηνπ Θεξκνθεπίνπ». Με ηνλ φξν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ ελλνείηαη ε παξεκπφδηζε ιφγσ απνξξφθεζεο ηεο εθπεκπφκελεο ππέξπζξεο αθηηλνβνιίαο απφ ηε Γε ζην δηάζηεκα εμαηηίαο ηεο παξνπζίαο ηεο αηκφζθαηξαο. Αλαιπηηθφηεξα, ε ειηαθή αθηηλνβνιία πνπ θηάλεη ζηε Γε δηεηζδχεη κέζσ ηεο αηκφζθαηξαο θαη ηκήκα απηήο απνξξνθάηαη απφ ηελ αηκφζθαηξα θαη ηελ επηθάλεηα ηεο Γεο. Σν ππφινηπν ηκήκα ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο επαλεθπέκπεηαη ζην δηάζηεκα κε ηε κνξθή ππέξπζξεο αθηηλνβνιίαο. Όκσο ηα αέξηα ηεο αηκφζθαηξαο, γλσζηά θαη σο Αέξηα ηνπ Θεξκνθεπίνπ, εκπνδίδνπλ ηελ ππέξπζξε αθηηλνβνιία λα δηαθχγεη ζην δηάζηεκα θαη ηελ ζπγθξαηνχλ εληφο ηεο αηκφζθαηξαο. Απνηέιεζκα απηνχ ηνπ γεγνλφηνο είλαη λα απμάλεηαη ε ζεξκνθξαζία ηεο αηκφζθαηξαο αιιά θαη ηεο επηθάλεηαο ηεο Γεο, ζπκβάιινληαο ζηελ εκθάληζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Δθηφο απφ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ππεχζπλνη γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο είλαη ηφζν θπζηθνί φζν θαη αλζξσπνγελείο παξάγνληεο. Όζνλ αθνξά ηνπο θπζηθνχο παξάγνληεο, κεξηθνί απφ απηνχο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή επηδξνχλ ζε ρξνληθή θιίκαθα εθαηνληάδσλ εθαηνκκπξίσλ ρξφλσλ, ελψ άιινη θπκαίλνληαη γηα κηα ρξνληθή πεξίνδν κφλν κεξηθψλ ρξφλσλ. Όζνλ αθνξά ηνπο αλζξσπνγελείο παξάγνληεο, ε επίδξαζή ηνπο ζην θιίκα είλαη παγθφζκηα θαη νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηελ αχμεζε ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα. Απηή πξαγκαηνπνηείηαη είηε κε άκεζε εθπνκπή αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα εμαηηίαο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ, ή κε έκκεζν ηξφπν, δειαδή κε ηελ πξφθιεζε αιιαγψλ ζηηο ρεκηθέο δηεξγαζίεο ηεο αηκφζθαηξαο, πνπ νδεγνχλ ζε κεηαβνιέο ηεο ζπγθέληξσζεο κεξηθψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα, ζπκβάιινληαο ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Δθηφο απφ ηε ζπγθέληξσζε ησλ αεξίσλ ζηελ αηκφζθαηξα, ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαηέρεη θαη ν ρξφλνο παξακνλήο ηνπο ζηελ αηκφζθαηξα. Βέβαηα φζνλ αθνξά ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα δελ πξέπεη λα παξαιείςνπκε ηηο εθπνκπέο ξχπσλ πνπ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν φρη ηφζν ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ φζν ζηελ αιινίσζε ηεο αηκφζθαηξαο. Απηή ε αιινίσζε ηεο αηκφζθαηξαο έρεη ζπλέπεηεο αξλεηηθέο ηφζν ζηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ φζν θαη ζην πεξηβάιινλ (Ρακαληάλεο,2009). 9

10 Σν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη φξνο, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ραξαθηεξίζεη ηε ζέξκαλζε ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο, ζαλ απνηέιεζκα ηνπ φηη ηα αηκνζθαηξηθά αέξηα εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξε δηαπεξαηφηεηα ζηελ εηζεξρφκελε κεγάινπ κήθνπο θχκαηνο ζεξκηθή αθηηλνβνιία, ε νπνία εθπέκπεηαη απφ ηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Σν «θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ (G)» νξίδεηαη ζαλ ε δηαθνξά αλάκεζα ζηε ζεξκηθή εθπνκπή ηεο γήηλεο επηθάλεηαο (E) θαη ηεο εμεξρφκελεο κεγάινπ κήθνπο θχκαηνο αθηηλνβνιίαο (F), δειαδή: G= E- F. ε κεξηθά ρξφληα κπνξνχλ λα επέιζνπλ νπνηεζδήπνηε αιιαγέο ζηηο ζεκειηψδεηο απφςεηο γηα ην θιίκα γεληθά θαη ην ξφιν ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, εηδηθφηεξα. Οη θχξηεο εθηηκήζεηο, πνπ παξέκεηλαλ αλαιινίσηεο είλαη νη εμήο: 1. Λακβάλεη ρψξα κηα νπζηαζηηθή αχμεζε αλζξσπνγελψλ εθπνκπψλ ζηελ αηκφζθαηξα, αεξίσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζην αηκνζθαηξηθφ θαηλφκελν ζεξκνθεπίνπ, φπσο δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, κεζάλην, ρισξνθζνξηνχρεο ελψζεηο, ππνμείδην ηνπ αδψηνπ, ηξνπνζθαηξηθφ φδνλ θ.ι.π. 2. Οη εθηηκήζεηο, πνπ βαζίδνληαη ζε αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ ησλ παξαηεξήζεσλ θαη ηελ αξηζκεηηθή πξνζνκνίσζε ηνπ θιίκαηνο, επηηξέπνπλ λα ζεσξήζνπκε, φηη ηα πην πηζαλά φξηα αχμεζεο ηεο κέζεο εηήζηαο ηεο κέζεο παγθφζκηαο ζεξκνθξαζίαο ηνπ επηθαλεηαθνχ αέξα (ΘΔΑ) ζε πεξίπησζε δηπιαζηαζκνχ ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα είλαη 1,5-4,5 o C 3. Ζ αλεπαξθήο θαηαλφεζε ησλ λνκνηειεηψλ ηνπ θιίκαηνο θαζνξίδεη ηφζν ηελ χπαξμε πνιιψλ ανξηζηηψλ ησλ πξνγλψζεσλ ηνπ, φζν θαη δπλαηέο αιιαγέο ζην κέιινλ αλαθνξηθά κε ην κέγεζνο, ην ρξφλν θαη ηελ ρσξηθή θαηαλνκή ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ 4. Σελ ηειεπηαία εθαηνληαεηία παξαηεξήζεθε αχμεζε ηεο παγθφζκηαο κέζεο ΘΔΑ κεηαμχ ησλ νξίσλ o C 5. Ζ ηάμε κεγέζνπο ηεο ζέξκαλζεο ηνπ θιίκαηνο, ζπλνιηθά, ζπκθσλεί κε ηηο πξνγλψζεηο κε βάζε ηα θιηκαηηθά κνληέια, αιιά είλαη ίδηα κε ηελ πξνθαινχκελε, απφ ηελ θχζε κεηαβιεηφηεηα ηνπ θιίκαηνο. Έηζη, ε παξαηεξνχκελε αχμεζε ηεο ΘΔΑ ζα κπνξνχζε λα πξνέξρεηαη απφ ηελ θπζηθή κεηαβιεηφηεηα θαη άιιεο αλζξσπνγελείο επηδξάζεηο ζα κπνξνχζαλ λα αληηζηαζκίζνπλ αθφκε πην ζεκαληηθή (απφ φηη κπνξνχζε λα ππνηεζεί) πξνθαινχκελε απφ αλζξσπνγελείο παξάγνληεο «ζεξκνθεπηαθή» ζέξκαλζε. 6. Μνλνζήκαληε εθδήισζε ηεο έληαζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ζχκθσλα κε ηηο ππάξρνπζεο παξαηεξήζεηο, έρεη κηθξή πηζαλφηεηα λα εκθαληζηεί λσξίηεξα απφ 10 ρξφληα ή θαη πεξηζζφηεξν Απηή ηε πεξίνδν ππάξρεη ε αληίιεςε φηη ε παγθφζκηα ζέξκαλζε ηνπ θιίκαηνο ιφγσ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα επλνεί ηελ έληαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Έηζη, φιν θαη πεξηζζφηεξα ζηνηρεία ζπγθεληξψλνληαη θαη απηφ εληζρχεη ην ζπκπέξαζκα φηη, ε απεηιή νηθνινγηθά θαη νηθνλνκηθά επηθίλδπλεο ζέξκαλζεο πξέπεη λα είλαη πην απνκαθξπζκέλε απφ φηη πηζηεπφηαλ παιαηφηεξα. Δλλνείηαη φηη απηφ θαζνξίδεη ηελ 10

11 αλαγθαηφηεηα αλαζεψξεζεο ηεο αμηνπηζηίαο απηψλ ησλ εθηηκήζεσλ πνπ πξνβιέπνπλ θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ηα ζπλδεφκελα κε απηέο επαθφινπζα, πνπ πεξηέρνληαη ζηελ εγθεθξηκέλε απφ ηελ Γεχηεξε πλδηάζθεςε ηνπ ΟΖΔ γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε, ζπκθσλία Πιαίζην γηα ην πξφβιεκα ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ (Βαξψηζνο θαη Kirill,1998) Η θιηκαηηθή αιιαγή Ζ Σξίηε Έθζεζε Αμηνιφγεζεο ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Οκάδαο γηα ηελ Αιιαγή ηνπ Κιίκαηνο( IPCC,2001) θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά ηλ δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ 50 ρξφλσλ είλαη πηζαλφ λα νθείιεηαη ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, θαη ζηελ εθπνκπή αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Οη εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ αλακέλεηαη λα δεζηάλνπλ ην θιίκα ηνπ πιαλήηε κεηαμχ 1,4 θαη 5,8 o C κέρξη ην Ο πξνβιεπφκελνο ξπζκφο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο έρεη παξαηεξεζεί φηη είλαη πνιχ κεγαιχηεξνο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα θαη είλαη πνιχ πηζαλφ λα απμεζεί πεξηζζφηεξν ηνπιάρηζηνλ θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Harley, Randall, Hughes,et.all,2006). Οη επίζεκεο θαηαγξαθέο θιηκαηνινγηθψλ ζηνηρείσλ, φπσο ε ζεξκνθξαζία, μεθηλνχλ απφ ην χκθσλα κε απηέο ε παγθφζκηα κέζε επηθαλεηαθή ζεξκνθξαζία απμήζεθε θαηά 0.6 C ζηε δηάξθεηα ηνπ 20 αηψλα. Ζ δεθαεηία ηνπ 1990 ήηαλ κηα ζεξκή δεθαεηία θαη ην 1998 ε πην ζεξκή ρξνληά. Δθηηκάηαη φηη ππάξρεη κείσζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο εμαηξεηηθά ρακειψλ ζεξκνθξαζηψλ απφ ην έηνο 1950 κε ηαπηφρξνλε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ εμαηξεηηθά πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ. Οη επηθάλεηεο, πνπ θαιχπηνληαη απφ ρηφλη θαη ε έθηαζε ηνπ πάγνπ έρνπλ κεησζεί. Ζ παγθφζκηα κέζε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο απμήζεθε, φπσο θαη ε ζαιάζζηα κεηαθνξά ζεξκφηεηαο. Οη κεηξήζεηο ηεο παιίξξνηαο δείρλνπλ φηη ε παγθφζκηα ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο απμήζεθε θαηά 0.1 κε 0.2 κέηξα θαηά ηνλ 20 αηψλα. ηα κεζαία θαη πςειά πιάηε ηνπ Βνξείνπ εκηζθαηξίνπ πηζαλφλ, γηα πεξηζζφηεξν απφ ην ηειεπηαίν κηζφ ηνπ 20 αηψλα, λα ππάξμεη αχμεζε θαηά 2 κε 4% ζηε ζπρλφηεηα αθξαίσλ θαηλνκέλσλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε πεηφ (ραιάδη, ρηφλη, βξνρή θιπ). ε πνιιέο πεξηνρέο ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Αζίαο παξαηεξήζεθε αχμεζε ζηε ζπρλφηεηα θαη ζηελ έληαζε ησλ πεξηφδσλ μεξαζίαο θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. Λίγεο είλαη νη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο δελ παξαηεξήζεθε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, φπσο ηκήκαηα ησλ σθεαλψλ ηνπ Ννηίνπ Ζκηζθαηξίνπ θαη ηεο Αληαξθηηθήο (ηεθαλφπνπινο, 2010). Ζ αχμεζε ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζε θάζε πεξηνρή. Αηκνζθαηξηθέο ζπγθεληξψζεηο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα αλακέλεηαη λα απμήζνπλ ηα πξνβηνκεραληθά επίπεδα απφ ppm κέρξη ην 2100, αλάινγα κε ηηο κειινληηθέο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ (IPCC 2001). Οη Yohe, Route et.al. ην 2003 ππνζηήξημαλ φηη νη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα επεξεάζνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη νη πξνβιέςεηο ησλ κειινληηθψλ αιιαγψλ ζην θιίκα πνπ πξνηείλνληαη απφ ηελ IPCC ζηελ Σξίηε Έθζεζε Αμηνιφγεζεο ηνπ 11

12 2001 είλαη πηζαλφ λα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηνπο θπζηθνχο πφξνπο. Σέινο, 15-37% ησλ εηδψλ ην 2050, ζα έρνπλ εμαθαληζηεί (Harley, Randall,2006). Ζ απνςίισζε ησλ δαζψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ παξάλνκε πινηνκία, ε θνπή ησλ δέληξσλ γηα θαπζφμπια θαη μπιάλζξαθα έρνπλ κεηψζεη θαη απνδπλακψζεη ηελ βηνπνηθηιφηεηα ζηελ Αθξηθή. Οη κε αλαλεψζηκεο πεγέο θαπζίκσλ ζηελ ππαζαράξηα Αθξηθή, ζπκβάιινπλ ζηελ ππνβάζκηζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο, ε νπνία απεηιεί ηελ παλίδα ηα απεηινχκελα είδε θαη θαηαζηξέθεη ηα θπζηθά δάζε (Besada, 2009). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή επίζεο, ζα πξνθαιέζεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζε πνιιέο πιεπξέο ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο: ζηα νηθνζπζηήκαηα, ηα είδε, ηε γελεηηθή πνηθηιφηεηα εληφο ησλ εηδψλ θαη ζηηο νηθνινγηθέο αιιειεπηδξάζεηο. Οη επηδξάζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηε βηνπνηθηιφηεηα είλαη πνιχπιεπξεο. Ζ βηνπνηθηιφηεηα κπνξεί λα επεξεάδεηαη απφ έλαλ ζπλδπαζκφ: (i) άκεζσλ επηπηψζεσλ ζηνπο νξγαληζκνχο (γηα παξάδεηγκα, ε ζεξκνθξαζία επεξεάδεη ηα πνζνζηά επηβίσζεο, ηελ αλαπαξαγσγηθή επηηπρία, ηα πξφηππα δηαζπνξάο θαη ζπκπεξηθνξάο), (ii) επηπηψζεηο κέζσ βηνηηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ (π.ρ. παξαρψξεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο) θαη (iii) επηπηψζεσλ κέζσ κεηαβνιήο ησλ αβηνηηθψλ παξαγφλησλ (π.ρ. θαηάθιπζε κε λεξφ, κεηαβνιέο ζε σθεάληα ξεχκαηα). Χζηφζν, ε θιηκαηηθή αιιαγή δελ είλαη ε κφλε πίεζε πνπ επηδξά ζηε βηνινγηθή πνηθηιφηεηα θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο εμαξηψληαη θαη απφ ηηο αιιειεπηδξάζεηο κε άιιεο πηέζεηο, φπσο ε αιιαγή ησλ ρξήζεσλ γεο θαη ε απψιεηα ελδηαηηεκάησλ πνπ ζεσξνχληαη παγθνζκίσο θχξηεο απεηιέο πξνο ηε βηνπνηθηιφηεηα θαζψο κεηψλνπλ ηελ ηθαλφηεηα ησλ νξγαληζκψλ λα κεηαηνπίζνπλ ηελ εμάπισζή ηνπο ζε απφθξηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (Βέιια, Κπξηαθνπνχινπ θ.α, 2011). Σν λεξφ είλαη απφ ηνπο ζπνπδαηφηεξνπο θπζηθνχο πφξνπο πνπ ρξεηαδφκαζηε φινη νη άλζξσπνη. Ζ ππεξεμάληιεζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ πιήηηεη θπξίσο ηα λεζηά θαη ηηο παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο πνπ ζηεξνχληαη πδαηηθψλ απνζεκάησλ θαη αδπλαηνχλ λα θαιχςνπλ ηε κεγάιε δήηεζε πνπ εκθαλίδεηαη ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο. Γηα ην ιφγν απηφ θαηαθεχγνπκε ζε λέεο γεσηξήζεηο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα πθαικχξσζεο θαη ππνβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα απηψλ ησλ πεξηνρψλ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε κειέηε ηεο WWF κε ηίηιν «Ζ Μεζφγεηνο αθπδαηψλεηαη». Απφ ην Γηβξαιηάξ έσο ηε Βεξπηφ θαη ην Μαξφθν, νη κεζνγεηαθέο αθηέο θαηαθιχδνληαη απφ θαη πιένλ ηνπξίζηεο εηεζίσο. Ζ ηνπξηζηηθή έθξεμε απεηιεί λα απνζηξαγγίζεη ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο καο, πξνεηδνπνηεί ην Παγθφζκην Σακείν γηα ηελ Φχζε (WWF). Μπνξεί κελ ν ηνπξηζκφο λα απνηειεί βαζηθφ άμνλα αλάπηπμεο ησλ κεζνγεηαθψλ ρσξψλ, φκσο ε αλεμέιεγθηε δφκεζε θαη ε έιιεηςε πεξηβαιινληηθνχ ζρεδηαζκνχ έρνπλ πξνθαιέζεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα, φπσο απνςίισζε δαζψλ, ξχπαλζε ζαιαζζψλ θαη ππεξθαηαλάισζε. Γεληθφηεξα, πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη ρξήζεηο ηνπ λεξνχ απφ ηνλ ηνπξηζκφ έξρνληαη ζπρλά ζε ζχγθξνπζε κε ηηο αλάγθεο γηα άιιεο ρξήζεηο φπσο ηε γεσξγία, ηελ θηελνηξνθία θαη ηνπο θπζηθνχο πγξνηφπνπο. ηελ Διιάδα, ηα πνηάκηα απνμεξαίλνληαη, ε επηθάλεηα ησλ ππφγεησλ απνζεκάησλ ρακειψλεη, νη πδάηηλνη πφξνη απνζηξαγγίδνληαη. ήκεξα επηζεκαίλεη ην WWF πεξίπνπ ην 85% ηνπ ζπλφινπ ηνπ πφζηκνπ λεξνχ αληιείηαη απφ ηελ επηθάλεηα ησλ πδάηηλσλ πφξσλ ηεο Διιάδαο, ηελ ψξα πνπ ην ζχζηεκα χδξεπζεο ζεσξείηαη 12

13 ζρεηηθά πεπαιαησκέλν θαη φρη επαξθψο ζπληεξεκέλν. Σα ηειεπηαία 20 ρξφληα έρνπλ δηπιαζηαζηεί ε εθκεηάιιεπζε θαη θαηαλάισζε ησλ ππφγεησλ απνζεκάησλ, θπξίσο ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε παξείζδπζε αικπξνχ λεξνχ. Ζ ελέξγεηα απηή θαζ απηή δελ απνηειεί θπζηθφ πφξν, σζηφζν ε παξαγσγή ελέξγεηαο ζπλήζσο απαηηεί ηελ θαηαλάισζε θάπνηνπ κε αλαλεψζηκνπ θπζηθνχ πφξνπ φπσο νη πδξνγνλάλζξαθεο. Γηα παξάδεηγκα ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο απμάλεη θαηαθφξπθα ηε δήηεζε γηα ελέξγεηα (π.ρ. γηα ηε ιεηηνπξγία θιηκαηηζηηθψλ εζηηαηνξίσλ, θέληξσλ αλαςπρήο θ.α.). Ζ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξε ελέξγεηα ζπλεπάγεηαη ηε ρξεζηκνπνίεζε κεγαιχηεξσλ πνζνηήησλ κε αλαλεψζηκσλ πφξσλ θαη ηαπηφρξνλα ε απμεκέλε παξαγσγή ελέξγεηαο δεκηνπξγεί αηκνζθαηξηθή ή άιιε ξχπαλζε πνπ επηβαξχλεη ηελ πεξηβαιινληηθή πνηφηεηα ηεο πεξηνρήο. Οη άκεζεο θαη έκκεζεο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο δηαηαξαρψλ πνπ αθνξνχλ ζηε ιεηηνπξγία θαη ηε δνκή ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη βηνθνηλνηήησλ ή ζηε κείσζε ηεο βηνινγηθήο πνηθηιίαο θαη ηέινο, απηέο πνπ αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλνπο πιεζπζκνχο ζπάλησλ εηδψλ. Γηα παξάδεηγκα ε θαηαζθεπή ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ θαη ζρεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, αθελφο θαηαιακβάλεη ζπλήζσο ρψξν φπνπ αλαπηχζζνληαη ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα θαη αθεηέξνπ, παξεκβαίλνπλ ζην κηθξνθιίκα, ηνλ πδξνινγηθφ θχθιν, ηε δηαθίλεζε θαη επηθνηλσλία ησλ εηδψλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν, πεξηνξίδεηαη ν δσηηθφο ρψξνο ηφζν κε θπζηθή δηαθνπή ιφγσ ηεο δφκεζεο, φζν θαη κε ιεηηνπξγηθέο δηαηαξαρέο ιφγσ ζνξχβνπ, παξνπζία αλζξψπσλ, δηαθίλεζεο νρεκάησλ θ.η.ι. Ζ θαηαζθεπή ησλ μελνδνρείσλ, θαη άιισλ εγθαηαζηάζεσλ αλαςπρήο νδεγεί ζπρλά ζηελ απμαλφκελε ξχπαλζε ιπκάησλ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηα ζθάθε θξνπαδηέξαο ζηηο Καξατβηθέο Θάιαζζεο ππνινγίδνληαη γηα λα παξαγάγνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ ηφλνπο ησλ απνβιήησλ θάζε έηνο. Σα απφβιεηα, έρνπλ κνιχλεη ηηο ζάιαζζεο θαη ηηο ιίκλεο πνπ πεξηβάιινπλ ηα ηνπξηζηηθά αμηνζέαηα, θαη βιάπηνπλ ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα. Ζ απνξξνή ιπκάησλ πξνθαιεί ζνβαξή δεκηά ζηηο θνξαιιηνγελείο πθάινπο επεηδή ππνθηλεί ηελ αχμεζε ησλ αιγψλ, ηα νπνία θαιχπηνπλ ηα θνξάιιηα. Ζ αιιαγή ησλ νηθνζπζηεκάησλ κπνξεί λα πξνθιεζεί φπσο πξναλαθέξζεθε απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπξηζκνχ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε επίζθεςε ζηελ άγξηα θχζε κπνξεί λα επηθέξεη πίεζε γηα ηα δψα θαη λα αιιάμεη ηε θπζηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο φηαλ πιεζηάδνπλ νη ηνπξίζηεο πάξα πνιχ θνληά. Σα ζαθάξη θαη νη δξαζηεξηφηεηεο παξαηήξεζεο ηεο άγξηαο θχζεο αζθνχλ αξλεηηθή επίδξαζε ζην βηφηνπν αθνχ ζπρλά ζπλνδεχνληαη απφ ην ζφξπβν θαη ηελ αλαηαξαρή πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο ηνπξίζηεο θαζψο ελνρινχλ ηα άγξηα δψα κε ηα θνξηεγά θαη ηα αεξνζθάθε ηνπο. Απηφ αζθεί ηελ πςειή πίεζε ζηηο δσηθέο ζπλήζεηεο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηείλεη λα επηθέξεη αιιαγέο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηελ Κέλπα, ε θαηάζηαζε απηή έρεη πξνθαιέζεη ζηα δψα δηαηαξαρέο κε απνηέιεζκα θαηά πεξηφδνπο λα παξακεινχλ ηα κηθξά ηνπο ή λα απνηπγράλνπλ λα δεπγαξψζνπλ. Δπίζεο, ηα ζηεξεά απφβιεηα θαη ε ξχπαλζε κπνξνχλ λα ππνβηβάζνπλ ηε θπζηθή ππφζηαζε ηνπ χδαηνο θαη ηεο αθηήο θαη λα πξνθαιέζνπλ ην ζάλαην ησλ ζαιαζζίσλ δψσλ. Παξαδείγκαηα δηαηάξαμεο ησλ δψσλ ζηελ 13

14 Διιάδα απνηειεί ε παξαζέξηζε ζε παξαιίεο φπνπ ελαπνζέηνπλ ηα απγά ηνπο νη ζπάληεο ζαιάζζηεο ρειψλεο caretta-caretta, ε επίζθεςε ηνπξηζηψλ ζε ζαιάζζηεο ζπειηέο πνπ δνπλ νη απεηινχκελεο κε εμαθάληζε θψθηεο monachus-monachus, θαζψο θαη ε αλάπηπμε καδηθνχ ηνπξηζκνχ ζε πεξηνρέο ηεο Μήινπ θαη ηεο Κηκψινπ πνπ ελδεκεί ην κνλαδηθφ ζηνλ θφζκν είδνο νρηάο vipera-lebetina Άιιε κηα ζεκαληηθή επίπησζε πνπ πξνθαιείηαη ζηε θχζε απφ ηνλ ηνπξηζκφ είλαη ε δεκηά ζηε ρισξίδα. Δηδηθφηεξα, δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε ζπιινγή ινπινπδηψλ, θπηψλ θαη κπθήησλ, ε απξφζεθηε ρξήζε ηεο θσηηάο, ην ζθφπηκν θιάδεκα ησλ δέληξσλ, ε ππεξβνιηθή ξίςε απνξξηκκάησλ, ε νδήγεζε νρεκάησλ θαη ε θαηαζθήλσζε, κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ κείσζε ή αθφκα θαη εμαθάληζε ηεο ηνπηθήο ρισξίδαο (Γεξνδήκνπ, 2008) Τη κπνξεί λα επηθέξεη ζην κέιινλ ε θιηκαηηθή αιιαγή; Οη πξσηνθαλείο ξπζκνί αχμεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο αλακέλεηαη λα ζπκβνχλ ζην κέιινλ, θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αιιαγέο ρξήζεο γεο, αλακέλεηαη λα δηαηαξάμνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε ηεο πξνζαξκνγήο θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο, θαη πηζαλφλ λα επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαζψο θαη ηελ απεηιή πνιιψλ θαη ζπάλησλ εηδψλ (Davis,Shaw, 2001).Ζ θιηκαηηθή αιιαγή απεηιεί λα πξνθαιέζεη ηε κεγαιχηεξε θξίζε ζηελ αλζξψπηλε ηζηνξία. Δθαηνκκχξηα άλζξσπνη, θπξίσο ζηελ Αθξηθή θαη ηελ Αζία, ζα αλαγθαζηνχλ λα εγθαηαιείςνπλ ηα ζπίηηα ηνπο γηα λα αλαδεηήζνπλ θαηαθχγην ζε άιιεο πεξηνρέο ή ρψξεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ αηψλα. Χζηφζν, νη δηάθνξνη νξγαληζκνί, ηδξχκαηα, κεραληζκνί ρξεκαηνδφηεζεο δελ είλαη επαξθψο εμνπιηζκέλεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ. Ζ θαηάζηαζε απαηηεί λέα δηαθπβέξλεζε. Οη άλζξσπνη ζα έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ απψιεηα ελδηαηηεκάησλ, αιινηψζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο: ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, ηελ μεξαζία θαη ηελ ιεηςπδξία (Biermann,2010). Ζ πςειή ππθλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ ζεκαίλεη φηη ε γεσξγηθή γε είλαη ζρεδφλ θνξεζκέλε, θαη ππάξρνπλ πνιχ πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο λα επεθηείλνπλ ηελ παξαγσγή ηξνθίκσλ. Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο θαη θαηά ζπλέπεηα ε αιαηφηεηα ζα επεξεάζεη ηηο θαιιηέξγεηεο. Έηζη ζα ππάξμνπλ ζνβαξέο δηαηαξαρέο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ απμαλφκελσλ αλαγθψλ ηνπ πιεζπζκνχ, ηφζν γηα ηελ δηαλνκή φζν θαη ηελ θαηαλάισζε. Δπηπιένλ, ν αξηζκφο ησλ λέσλ αλζξψπσλ δελ ζα απμεζεί, αιιά νη αξηζκνί ησλ αηφκσλ κεγαιχηεξεο ειηθίαο ζα απμεζνχλ 10 θνξέο απηφλ ηνλ αηψλα, δεκηνπξγψληαο έλα κεγάιν βάξνο γηα ην ζχζηεκα πγείαο, εηδηθά γηα ηηο ρξφληεο αζζέλεηεο (Streatfield, Karar,2008). Δάλ απμεζεί ε κέζε παγθφζκηα ζεξκνθξαζία θαηά 2 C κέρξη ηελ δεθαεηία ηνπ 2050 κπνξεί λα δνχκε ηα αθφινπζα: 14

15 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη λα δηαηξέρνπλ ηνλ θίλδπλν εινλνζίαο 12 εθαηνκκχξηα λα ππνθέξνπλ απφ πείλα θαζψο νη απνδφζεηο απφ ηηο ζνδεηέο κεηψλνληαη εθαηνκκχξηα λα θηλδπλεχνπλ απφ έιιεηςε λεξνχ, ηδηαίηεξα ζηηο ππνηξνπηθέο πεξηνρέο 20 εθαηνκκχξηα λα θηλδπλεχνπλ απφ πιεκκχξεο ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο 250 εθαηνκκχξηα πξφθεηηαη λα εμαλαγθαζζνχλ λα κεηαλαζηεχζνπλ έσο ην 2050,εμαηηίαο ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε (Αξθάλε, 2007) Μείσζε πγξαζίαο ηνπ εδάθνπο πνπ θαηαιήγεη ζε εληαηηθνπνίεζε ηεο εθκεηάιιεπζεο ηεο γεο θαη κεησκέλε απφδνζε Απψιεηα ηνπ 60% ηνπ θαινθαηξηλνχ ζαιάζζηνπ πάγνπ ζηελ Αξθηηθή Πιήξεο ιηψζηκν ηνπ Γξνηιαλδηθνχ πάγνπ κε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 1.5 C 25% ή πεξηζζφηεξν κείσζε ηνπ Αξθηηθνχ πάγνπ θαη ζπλερήο ππνρψξεζε ηνπ ζαιάζζηνπ πάγνπ Απψιεηα ηνπ 95% ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ ηα κέζα ηνπ αηψλα, δπζκελείο επηπηψζεηο ζηελ εκπνξηθή αιηεία θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αθηψλ θαη νηθνλνκηθέο απψιεηεο Κίλδπλνο κεηαηξνπήο ηνπ 43% ησλ παγθφζκησλ δαζηθψλ ζπζηεκάησλ ζε κε δαζηθά, επέθηαζε ησλ δαζψλ ζηελ Αξθηηθή εκαληηθή θαηαζηξνθή θαη απνζχλζεζε ζηα αξθηηθά νηθνζπζηήκαηα, κεγάιν πνζνζηφ ηεο ηνχλδξαο κπνξεί λα εμαθαληζηεί εθαηνκκχξηα άλζξσπνη θηλδπλεχνπλ απφ ηελ αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο θαη απφ πιεκκχξεο ζηηο αθηέο πνπ ζα θνζηίδνπλ ζηα θξάηε 100 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα εηεζίσο Απψιεηα ηνπ 25% ησλ εηδψλ ρισξίδαο θαη παλίδαο Αχμεζε ζηε ζπρλφηεηα θαη ηελ έληαζε ησλ πιεκκχξσλ, μεξαζηψλ, θαηαηγίδσλ, θπκάησλ θαχζσλα, ηξνπηθψλ θπθιψλσλ, ηπθψλσλ θαη άιισλ αθξαίσλ γεγνλφησλ πνπ νδεγνχλ ζε απμεκέλε νηθνλνκηθή δεκηά θαη ζε πηζαλή κείσζε επθαηξηψλ αλάπηπμεο (Greenpeace,2009) 15

16 Ζ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή πξνβιέπεη φηη ην επίπεδν ηεο ζάιαζζαο ζα απμεζεί κεηαμχ 8 θαη 29 εθαηνζηά κέρξη ην έηνο 2030, κε κηα θαιχηεξε εθηίκεζε ηεο ηάμεο ησλ 18 εθαηνζηψλ. Οη επηπηψζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηηο πιεκκχξεο είλαη ζεκαληηθέο, δεδνκέλνπ φηη πεξίπνπ ην 25% ηεο αγγιηθήο Αθηνγξακκήο ηεο Οπαιίαο έρεη αλαπηπρζεί θπξίσο γηα ηε ζηέγαζε θαη ηε βηνκεραλία. Δπηπιένλ, ην 5% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Αγγιίαο θαηνηθεί ζε πεξηνρέο πνπ θηλδπλεχνπλ απφ πιεκκχξεο απφ ηε ζάιαζζα. Οη επηπηψζεηο ησλ πιεκκπξψλ είλαη επίζεο ζεκαληηθνί γηα ηε δηαηήξεζε, εθηαξίσλ ηα νπνία κπνξνχλ λα θαηαζηξαθνχλ απφ ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζην έηνο 2000 έσο ην Απηφ ππνγξακκίδεη ηελ αλάγθε γηα απνηειεζκαηηθή θαη βηψζηκε πξνζηαζία ησλ αθηψλ (Myatt-B., Scrimshawa M.D, et.al 2002). To επίπεδν ηεο ζάιαζζαο ζα απμεζεί ζηνλ επφκελν αηψλα θαηά 18 έσο 59 cm, αλ θαη ε IPCC πξνεηδνπνηεί φηη ε αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζα κπνξνχζε λα είλαη αθφκε πην ζνβαξή δεδνκέλνπ φηη ηα ζπκπεξάζκαηα απηά δελ ζεσξνχληαη ζρεηηθά κε ηελ ηήμε ησλ παγεηψλσλ ζηελ Γξνηιαλδία θαη Αληαξθηηθή (Chouinard,2008). H IPCC Έθζεζε Αμηνιφγεζεο ην 2001 νξίδεη ηελ επαηζζεζία ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, σο εμήο: Δππάζεηα: Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν έλα ζχζηεκα είλαη επάισην ζηηο δπζκελείο επηπηψζεηο ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηαθπκάλζεψλ ηνπ. Ζ εππάζεηα είλαη ζπλάξηεζε ηνπ ραξαθηήξα, ηνπ κεγέζνπο, θαη ηνπ πνζνζηνχ ηεο κεηαβνιήο ηνπ θιίκαηνο ζε έλα ζχζηεκα ην νπνίν είλαη εθηεζεηκέλε, ε επαηζζεζία ηνπ, θαη ε πξνζαξκνζηηθή ηθαλφηεηα. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηεο IPCC, εππάζεηα είλαη έλα νινθιεξσκέλν κέηξν ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζε έλα ζχζηεκα πνπ πξνθαιείηαη απφ έλα δεδνκέλν επίπεδν νξηζκέλσλ εμσηεξηθψλ πηέζεσλ. Ο νξηζκφο απηφο αληηπξνζσπεχεη ηελ παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή (Fussel, and Klein J.T,2006). Ζ 4ε Έθζεζε Αμηνιφγεζεο (AR4) ηεο IPCC αλέθεξε φηη ε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη αδηακθηζβήηεηε, θαη νθείιεηαη ζε αλζξψπηλν παξάγνληα εμαηηίαο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ είλαη κεγαιχηεξνο απφ 90%. Υσξίο δξαζηηθέο κεηψζεηο ησλ εθπνκπψλ, ε κέζε πιαλεηηθή ζεξκνθξαζία ζα απμεζεί σο ην ηέινο ηνπ αηψλα θαηά 1,7 C κε 7 C, ζε ζχγθξηζε κε ηα πξνβηνκεραληθά επίπεδα, αλάινγα κε ην ξπζκφ πνπ ζα ζπλερίζνπκε λα εθπέκπνπκε αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ. H AR4 πξνβιέπεη: Μέζα ζηηο επφκελεο δεθαεηίεο, ηα απνζέκαηα λεξνχ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζηνπο παγεηψλεο θαη ζηηο ρηνληζκέλεο πεξηνρέο ζα κεησζνχλ πξνθαιψληαο ειιείςεηο λεξνχ ζε πεξηζζφηεξν απφ 1 δηο αλζξψπνπο ζε πεξηνρέο πνπ βαζίδνληαη ζηελ ηήμε ησλ ρηνληζκέλσλ βνπλνθνξθψλ γηα πφζηκν λεξφ. Σν 20% κε 30% φισλ ησλ δσληαλψλ νξγαληζκψλ ζηνλ πιαλήηε ζα αληηκεησπίδνπλ απμεκέλν θίλδπλν εμαθάληζεο, αλ ε άλνδνο ηεο κέζεο παγθφζκηαο ζεξκνθξαζίαο μεπεξάζεη ηνπο 1,5-2,5 C. ε ρακειφηεξα γεσγξαθηθά πιάηε, θαη θπξίσο ζε μεξέο θαη ηξνπηθέο πεξηνρέο, αθφκα θαη κηθξέο απμήζεηο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο ηάμεο ησλ 1 C 2 C, αλακέλεηαη λα απμήζνπλ ηνλ θίλδπλν ιηκψλ πνπ νθείινληαη ζε κεησκέλε 16

17 παξαγσγηθφηεηα ησλ θαιιηεξγεηψλ θαη απμεκέλε ζπρλφηεηα ησλ μεξαζηψλ θαη πιεκκχξσλ. Μεηά ην 2080 πνιιά εθαηνκκχξηα αλζξψπσλ αλακέλεηαη λα επεξεαζηνχλ απφ πιεκκχξεο ζηα ζπίηηα θαη ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο εμαηηίαο ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο θάζε ρξφλν. ε ηδηαίηεξν θίλδπλν βξίζθνληαη ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο, θαζψο θαη πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη ζε ρακειφ πςφκεηξν κε πεξηνξηζκέλεο ηθαλφηεηεο πξνζαξκνγήο. Ζ πγεία εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ ζα επηβαξπλζεί απφ ηελ θαθή δηαηξνθή, ελψ ζα ππάξμνπλ ηξαπκαηηζκνί θαη ζάλαηνη απφ θαχζσλεο, μεξαζίεο, πιεκκχξεο, ππξθαγηέο, θαηαηγίδεο, θαζψο θαη απμεκέλε ζπρλφηεηα πνιιψλ αζζελεηψλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη εθείλσλ πνπ κεηαδίδνληαη απφ έληνκα) (Greenpeace,2009) Πνηα ηα αίηηα πνπ πξνθαινύλ κεηαβνιέο ζην θιίκα ηεο γεο; Οη ζπγθξνχζεηο θνκεηψλ κε ηε γε θαζψο θαη πξνζθξνχζεηο πνιχ κεγάισλ κεηεσξηηψλ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο αίηηα θιηκαηηθψλ δηαθπκάλζεσλ. Βέβαηα ηέηνηνπ είδνπο θαηλφκελα δελ ιακβάλνπλ ρψξα ηαθηηθά, ζπλήζσο ζπκβαίλνπλ θάζε 20 κε 30 εθαηνκκχξηα ρξφληα ή θαη παξαπάλσ. Αθφκε ε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πδξαηκψλ ζηελ αηκφζθαηξα θαη ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (CO 2) θπξίσο ιφγσ ηεο ζπλερφκελεο εθπνκπήο θαπζαεξίσλ ζηελ αηκφζθαηξα, δηαδξακαηίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε. Έλα άιιν αίηην είλαη ηα εθαίζηεηα πνπ επεξεάδνπλ ην θιίκα εθηνμεχνληαο κεγάιεο πνζφηεηεο ζσκαηηδίσλ θαη αεξίσλ ζηελ αηκφζθαηξα. Δπηπιένλ, άιιν έλα αίηην πνπ πξνθαιεί αιιαγέο ζην θιίκα ηεο γεο είλαη ηα ηξνπνζθαηξηθά αησξήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βηνκεραληθή κφιπλζε, ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ (πεηξέιαην, άλζξαθαο, θπζηθφ αέξην) θαη βηνκάδα, αλάινγα κε ηε θχζε ηνπο θαη ηελ θαηαλνκή ηνπο ζηελ αηκφζθαηξα ζπκβάιινπλ ζηε ςχμε ή ζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε. Αθφκε κπνξεί λα ελεξγνχλ σο επηπξφζζεηνη ππξήλεο ζπκπχθλσζεο ησλ λεθψλ πξνθαιψληαο ην ζρεκαηηζκφ πεξηζζφηεξσλ θαη κηθξφηεξσλ ζηαγνληδίσλ ζπζηαηηθψλ ησλ λεθψλ θαη απμάλνληαο έηζη ηελ αλαθιαζηηθφηεηα ησλ λεθψλ, ςχρνληαο ηαπηφρξνλα ηνλ πιαλήηε. Σν φδνλ πξνζηαηεχεη ηε γε απφ ηελ επηθίλδπλε ππεξηψδε ειηαθή αθηηλνβνιία. Οπζίεο απειεπζεξψλνληαη ζηε ζηξαηφζθαηξα εμαηηίαο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαζηξνθή ηνπ φδνληνο εληείλνληαο ην πξφβιεκα, ελψ ηαπηφρξνλα ζπκβάιινπλ ζην αηκνζθαηξηθφ ζεξκνθήπην θαη ζηε ζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε ( Σέινο, ζεκαληηθέο αβηνηηθέο αιιαγέο, ζπλδένληαη κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Οη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ε απνςίισζε ησλ δαζψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα. Ζ νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νδεγεί ζε θπζηθέο θαη ρεκηθέο αιιαγέο ζηνπο παξάθηηνπο σθεαλνχο. Ζ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο εμαξηάηαη απφ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ελφο νξγαληζκνχ ζην αβηνηηθφ πεξηβάιινλ, ηα 17

18 επίπεδα ησλ δηαδηθαζηψλ, ηε δπλακηθή ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ θνηλνηηθή δνκή. Οη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο επεξεάδνπλ ηελ απφδνζε ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ θαηά ηα δηάθνξα ζηάδηα ηνπ θχθινπ δσήο ηνπο. Γηα παξάδεηγκα ζε έλαλ νξγαληζκφ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ αιιαγέο ζηε θπζηνινγία, ηε κνξθνινγία θαη ηε ζπκπεξηθνξά. Οη θιηκαηηθέο επηπηψζεηο επίζεο ζπκβαίλνπλ ζε επίπεδν πιεζπζκνχ, κέζσ ησλ αιιαγψλ ζηηο δηαδηθαζίεο κεηαθνξάο πνπ επεξεάδνπλ ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή (Christopher et al, 2006). Ζ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ εμαξηάηαη απφ ηνλ θαζαξφ αέξα,ην λεξφ, θαη ζξεπηηθά ηξφθηκα. Όια απηά ζρεηίδνληαη κε ηελ «πγεία» ηνπ θιηκαηηθνχ ζπζηήκαηνο. ηα Ζλσκέλα Έζλε ε Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ην 1948 δήισζε φηη: «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα ζε έλα βηνηηθφ επίπεδν ηθαλφ γηα ηελ πγεία θαη ηελ επεκεξία ηνπ ίδηνπ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο θξνληίδαο γηα ηα ηξφθηκα, ζηέγαζε θαη ηαηξηθή..." Σν 1974 ε Έθζεζε ηεο Γηάζθεςεο γηα ηνλ Δπηζηηηζκφ επεζήκαλε ηελ αλάγθε λα παξέρνπλ ην αλζξψπηλν δηθαίσκα γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαη ηελ κεηαβιεηφηεηα ηνπ θιίκαηνο θαζψο θαη ηηο αιιαγέο ηνπ. Γηα λα δηαηεξήζνπκε κηα θαζαξή αηκφζθαηξα, πξέπεη λα αλαγλσξίζνπκε φηη ν αέξαο ξέεη αλεκπφδηζηα, θαη κεηαθέξεη νπνηνδήπνηε θνξηίν ησλ ξχπσλ πνπ απνθηήζεθαλ, ζε πνιηηηθά ζχλνξα. Ζ αηκφζθαηξα, σο εθ ηνχηνπ, πξέπεη λα γίλεηαη ζπιινγηθά γηα ην θνηλφ θαιφ φισλ ησλ ρσξψλ θαη ησλ αηφκσλ (Burroughs, 2003). Ζ πην ζεκαληηθή αηηία ηεο παγθφζκηαο θιηκαηηθήο αιιαγήο, είλαη ε κεγάιεο θιίκαθαο αχμεζε ηεο δήηεζεο ζε ελέξγεηα, ζε έδαθνο θαη ηξνθή. Οη θηλεηήξηεο δπλάκεηο πίζσ απφ απηφ είλαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ε αιιαγή ζηνλ ηξφπν δσήο. Σν απνηέιεζκα είλαη ε χπαξμε αιιαγψλ ζηε ζχζηαζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ζηε γήηλε βηφζθαηξα, θαηαιήγνληαο ζε αιιαγέο ζην παγθφζκην θαη ηνπηθφ θιίκα. Γηα ηελ νινθιεξσκέλε απνηίκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, επηβάιιεηαη ε θαηαλφεζε ηεο πνιχπινθεο δπλακηθήο ηνπ ζπζηήκαηνο άλζξσπνο-θιίκα, ζην νπνίν ζπκβαίλνπλ πνιπάξηζκεο αιιειεπηδξάζεηο θαη αλαδξάζεηο (Ρακαληάλεο, 2009) Πνιηηηθέο γηα ηελ αληηκεηώπηζε πιεκκπξηθώλ θαηλνκέλσλ Έλα απφ ηα πξψηα βήκαηα ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη λα πξνζδηνξίζεη θαλείο ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο απηψλ ησλ αιιαγψλ. Δθείλν πνπ ζα κπνξνχζε λα εθαξκνζηεί γηα ηελ κείσζε απφ πηζαλέο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο είλαη, νη επηινγέο πνιηηηθήο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. Σν θιίκα ζα πξέπεη λα ρσξίδεηαη ζε πέληε επαίζζεηνπο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ηνκείο: ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ησλ παξάθηησλ πφξσλ (ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο), ζηα δάζε, ζηα νηθνζπζηήκαηα, θαη ηε γεσξγία. Όιεο νη πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο ζα πξέπεη λα πιεξνχλ ηνπιάρηζηνλ 2 θξηηήξηα: ηελ επθνιία θαη ηε δπλαηφηεηα γηα παξνρέο πνπ λα κελ ππεξβαίλνπλ ην θφζηνο. Οη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη εμαηξεηηθά αβέβαηεο. Γηα παξάδεηγκα, ν Strzepek et al. (1995) δηαπίζησζε φηη, ζχκθσλα κε νξηζκέλα ζελάξηα, ε ξνή ηνπ ηνπ πνηακνχ Νείινπ ζα κπνξνχζε λα απμεζεί θαηά 30%, ελψ θάησ απφ άιια ζελάξηα, ε ξνή ζα κπνξνχζε λα κεησζεί θαηά 18

19 πεξηζζφηεξν απφ ην κηζφ. Δάλ ηα κέηξα πξνζαξκνγήο πνπ απεπζχλνληαη ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, φπσο ε αχμεζε ησλ πιεκκπξψλ ιφγσ ησλ πγξψλ ζπλζεθψλ, ζα ήηαλ πξνηηκφηεξν λα απνζπξζνχλ απφ ηνλ θιάδν ησλ επάισησλ πεξηνρψλ θαη λα κεηαθέξνληαλ ζε άιινλ. Ο ζηφρνο θαηά ηελ επηινγή κίαο πνιηηηθή πξνζαξκνγήο ζα πξέπεη λα εληζρπζεί γηα ηελ επίηεπμε θαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ θάησ απφ έλα επξχ θάζκα θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ε πνιηηηθή κπνξεί λα είλαη είηε ζηηβαξφ, πνπ ζεκαίλεη φηη επηηξέπεη ζην ζχζηεκα λα ζπλερίζεη λα ιεηηνπξγεί θάησ απφ έλα επξχηεξν θάζκα ζπλζεθψλ ή αλζεθηηθφ, δειαδή φηη επηηξέπεη ζην ζχζηεκα λα πξνζαξκνζηεί γξήγνξα ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο (Bailly,1996). Οη πιεκκχξεο παξακέλνπλ ην πην θνηλφ θαη έλα απφ ηα πην δαπαλεξά θαηλφκελα ησλ θπζηθψλ θηλδχλσλ ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Χζηφζν, νη ζρεηηθέο πνιηηηθέο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ λα πξνζηαηεχζνπλ ηε δσή θαη ηελ πεξηνπζία, ζπκβάιινπλ φκσο ζηελ ππνβάζκηζε ηνπ πνηάκηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ πνιηηηθή κεηξηαζκνχ ηεο επηθηλδπλφηεηαο γηα ηηο πιεκκχξεο, αλαθέξεη κεξηθέο απφ ηηο πεξηβαιινληηθέο δεκίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ηξέρνπζεο πνιηηηθέο, θαη αθφκε παξνπζηάδνληαη νη ηξέρνπζεο πνιηηηθέο πξνηάζεηο γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη ηξφπνη γηα ηελ άκβιπλζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο, ιφγσ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ δεκηψλ. Ζ παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή ζα κεηαβάιεη ζεκαληηθά ηελ πνηθηιία ηεο αηκφζθαηξαο θαη ηεο ζπλζήθεο επηθάλεηαο. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαη πηζαλέο επηπηψζεηο ηεο παγθφζκηαο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη ε αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ αθξαίσλ θαηλνκέλσλ, φπσο ηπθψλεο, πιεκκχξεο θαη μεξαζίεο. Γηαθνξεηηθέο πεξηνρέο κπνξεί λα είλαη πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν επάισηεο ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο, αλάινγα κε ηελ επαηζζεζία ηφζν γηα ην θιίκα θαη ηελ ηθαλφηεηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Σαπηφρξνλα, έλαο αμηνπξφζεθηνο κεηαζρεκαηηζκφο ιακβάλεη ρψξα ζην Νφην, φπνπ απξνγξακκάηηζηε αζηηθνπνίεζε θαη ε θηψρεηα απμάλνληαη θαηαθφξπθα απφ ηελ εππάζεηα ζηηο πιεκκχξεο θαη άιιεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο. Οη αιιαγέο ζην θιίκα ζα εληζρχζνπλ ηηο ήδε ζεκαληηθέο απεηιέο πνπ πξνέξρνληαη απφ θπζηθέο θαηαζηξνθέο ζηνπο νηθηζκνχο, νη πεξηζζφηεξνη εηδηθά είλαη εθείλνη πνπ αζηηθνπνηνχληαη ηνλ ηξίην θφζκν. Οη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο απμάλνπλ ηελ αηκνζθαηξηθή ζπγθέληξσζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (CO2) θαη άιισλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ κεηαβάιινπλ ηελ αθηηλνβνιία θαη ηείλνπλ λα ζεξκαίλνπλ ηελ αηκφζθαηξα. Ζ δηεζλήο επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ζπκθσλεί φηη απηέο νη αιιαγέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ αλακέλεηαη λα νδεγήζνπλ ζε αχμεζε ηεο παγθφζκηαο κέζεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, θαζψο θαη ζηηο πεξηθεξεηαθέο θαη παγθφζκηεο αιιαγέο ζηε ζεξκνθξαζία, ηελ βξνρφπησζε θαη άιιεο κεηαβιεηέο ηνπ θιίκαηνο. Σα πεξηζζφηεξα θπζηθά θαη θνηλσληθά ζπζηήκαηα είλαη επαίζζεηα ζε αιιαγέο ζην θιίκα. Απηέο νη αιιαγέο κπνξεί λα αληηπξνζσπεχνπλ έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηα ζπζηήκαηα πνπ ήδε απεηινχληαη κε άιιεο κεζφδνπο, φπσο ε απμεκέλε δήηεζε πφξσλ ή ε κε βηψζηκε δηαρείξηζε. Λφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ησλ σθεαλψλ θαη ησλ ρεξζαίσλ δηαδηθαζηψλ, νη πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο είλαη πηζαλφ λα παξνπζηάζνπλ ζεκαληηθή κεηαβνιή ηεο ρσξηθήο θαη ρξνληθήο θαηαλνκήο ησλ αθξαίσλ θαηλνκέλσλ, φπσο ηπθψλεο, μεξαζίεο θαη θαχζσλεο (Birkland, Burby,2002). 19

20 Οη θπζηθέο κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο ηεο Γεο δηέπνληαη απφ πνιχπινθεο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ηεο αηκφζθαηξαο, ησλ σθεαλψλ, θαη ηελ θάιπςε ηνπ εδάθνπο. χγρξνλα κνληέια ηνπ θιίκαηνο δείρλνπλ φηη νη δηαθπκάλζεηο απηέο ζα ζπλερηζηνχλ, αιιά κε κεγαιχηεξα κεγέζε θαη κεγαιχηεξε κεηαβιεηφηεηα ιφγσ ηεο αλζξψπηλεο επηξξνήο. Απηφ αλακέλεηαη λα απμήζεη ηνλ θίλδπλν ησλ γεγνλφησλ θαηαζηξνθήο απφ ηηο πιεκκχξεο. Γηα λα βειηησζεί ε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πιεκκχξαο, πξνηείλνληαη νη ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζηελ ηειεπηζθφπεζε, γεσγξαθηθψλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ, ηα πδξνινγηθά κνληέια, αξηζκεηηθήο πξφγλσζεο ηνπ θαηξνχ, ηεο ηερλνινγίαο ησλ πιεξνθνξηψλ, θαη ηεο ζεσξίαο απνθάζεσλ (Levy, Gopalakrishnan, 2007). 20

21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2. Δπιπηώζειρ ηηρ κλιμαηικήρ αλλαγήρ 2.1. Δπηπηώζεηο θιηκαηηθήο αιιαγήο Οη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ηφζν ζηε θχζε φζν θαη ζηνλ άλζξσπν έρνπλ αξρίζεη λα είλαη εκθαλείο. Έξεπλεο ηνπ WWF έρνπλ δείμεη φηη ην 33% ησλ νηθνζπζηεκάησλ ηνπ πιαλήηε βξίζθνληαη ζε θίλδπλν, ελψ πνιιά είδε ρισξίδαο θαη παλίδαο απεηινχληαη κε εμαθάληζε. Αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, φπσο μεξαζίεο, πιεκκχξεο, θαηαηγίδεο γίλνληαη φιν θαη πην έληνλα, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ ε ζεξκνθξαζία αλεβαίλεη πξνθαιψληαο ιηψζηκν ησλ πάγσλ, θχκαηα θαχζσλα θαη ππξθαγηέο ηεξάζηηαο έθηαζεο. Ζ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (IPCC) αλαθνίλσζε φηη «ππάξρνπλ πιένλ επαξθή ζηνηρεία πνπ δείρλνπλ φηη ε παξαηεξνχκελε ζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε ηα ηειεπηαία 50 ρξφληα νθείιεηαη ζε αλζξσπνγελείο δξαζηεξηφηεηεο». Ζ IPCC εθηηκά φηη ε παγθφζκηα κέζε ζεξκνθξαζία κπνξεί λα αλέβεη έσο 6 o C κέζα ζηνλ αηψλα πνπ δηαλχνπκε, ελψ ε ζεξκνθξαζία έρεη ήδε απμεζεί θαηά 0,74 ν C ζε ζρέζε κε ηα πξνβηνκεραληθά επίπεδα. Χο απνηέιεζκα απηψλ, νη επηπηψζεηο πνπ ζα βηψζεη ν πιαλήηεο ζα είλαη ζεκαληηθέο θαη ίζσο ακεηάθιεηεο (politics.wwf.gr). χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο κειέηεο Stern, έσο 3 δηο άλζξσπνη δελ ζα έρνπλ ηθαλνπνηεηηθή πξφζβαζε ζε λεξφ, ελψ θαη ε γεσξγία ζα αληηκεησπίζεη κεγάιν πξφβιεκα θέξλνληαο ζηα πξφζπξα ηεο ιηκνθηνλίαο έσο 120 εθ. αλζξψπνπο (www. ecology.org). Πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη γηα λα απνθχγνπκε ηηο επηθίλδπλεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ, ηνπο αλζξψπνπο θαη ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία πξέπεη λα πηνζεηεζεί δηεζλψο έλαο θνηλφο ζηφρνο. Ζ παγθφζκηα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο δελ πξέπεη λα μεπεξάζεη ηνπο 2 o C ζπγθξηλφκελε κε ηα πξνβηνκεραληθά επίπεδα. Σν ζηφρν απηφ έρεη πηνζεηήζεη θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ) ζηα επίζεκα θείκελα ηεο. Αλ φλησο ε ζεξκνθξαζία ηνπ πιαλήηε απμεζεί θαηά επηπιένλ 2 o C, ζα πξνθιεζνχλ επηθίλδπλεο θαη αλεπαλφξζσηεο ζπλέπεηεο, νη νπνίεο φζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε ζεξκνθξαζία ηφζν ζα ρεηξνηεξεχνπλ (politics.wwf.gr). 2.2 Μεηαβνιή ηεο Θεξκνθξαζίαο Ζ εκθάληζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο γίλεηαη αληηιεπηή θαηά θχξην ιφγν απφ ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, ε νπνία απνηειεί θαη ην βαζηθφ παξάγνληα πξφθιεζεο ησλ ππνινίπσλ αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Ζ παγθφζκηα αηκνζθαηξηθή ζεξκνθξαζία είλαη απνηέιεζκα ηεο αληαγσληζηηθήο δξάζεο ησλ παξαγφλησλ πνπ πξνθαινχλ ζέξκαλζε θαη ςχμε ηεο επηθάλεηαο ηεο Γεο. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα ζαθψο θαη δηαθέξεη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Δπίζεο ε αληαγσληζηηθή δξάζε ησλ παξαπάλσ παξαγφλησλ επηθέξεη αβεβαηφηεηα ζηηο πξνβιέςεηο γηα ην ηη πξφθεηηαη λα ζπκβεί ζην κέιινλ θαζψο ε πνζφηεηα ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα ζπλερίδεη λα απμάλεηαη. Όπσο ήδε έρνπκε αλαθέξεη ε κέζε ζεξκνθξαζία ηεο επηθάλεηαο ηεο Γεο έρεη απμεζεί θαηά 0,3-0,6 C, αλ θαη ππάξρεη κεγάιε δηαθχκαλζε. Ζ ζεξκνθξαζία ηεο αηκφζθαηξαο θνληά ζηελ επηθάλεηα ηφζν ηεο μεξάο φζν θαη ηεο ζάιαζζαο έρεη απμεζεί απφ ην 21

22 1861. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα ε αχμεζε ήηαλ πεξίπνπ 0.6 C. Ζ ηηκή απηή είλαη κεγαιχηεξε θαηά 0,15 C ζε ζρέζε κε ηηο εθηηκήζεηο ηεο 2εο Έθζεζεο (SAR) ηεο IPCC γηα ηε ρξνληθή πεξίνδν κέρξη ην 1994 εμαηηίαο ησλ πςειψλ παξαηεξνχκελσλ ζεξκνθξαζηψλ ηα ρξφληα αιιά θαη ησλ βειηησκέλσλ κεζφδσλ επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. Βέβαηα ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ππάξρεη κεγάιε δηαθχκαλζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα αιιά ε ηάζε αχμεζεο είλαη ζαθήο. ( Καηαθξεκλίζεηο Έλα άιιν ζεκαληηθφ απνηέιεζκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη ε κεηαβνιή ησλ ηδηνηήησλ ησλ θαηαθξεκλίζεσλ πνπ επηθξαηνχλ ζε κηα πεξηνρή. Γηα παξάδεηγκα ε ζπρλφηεηα ησλ βξνρνπηψζεσλ κπνξεί λα κεηαβιεζεί, νη μεξαζίεο κπνξεί λα έρνπλ κεγαιχηεξε έληαζε, ελψ ε παξαηεηακέλε βξνρφπησζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα Σν ραιάδη είλαη έλα άιιν ζεκαληηθφ θιηκαηηθφ ζηνηρείν πνπ δεκηνπξγείηαη ζηηο θαηαηγίδεο ιφγσ ησλ δεκηψλ πνπ πξνθαιεί ζηε γεσξγία. Ο εηήζηνο αξηζκφο εκεξψλ ραιαδηνχ ειαηηψλεηαη απφ ηα δπηηθά πξνο ηα αλαηνιηθά ηεο ρψξαο θαη απμάλεηαη θαη πάιη ζηα παξάιηα ηεο Μηθξάο Αζίαο. Σελ ςπρξή πεξίνδν ηνπ έηνπο ην ραιάδη είλαη ζπρλφηεξν ζηα παξάιηα απφ φηη ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο, νθεηιφκελν θπξίσο ζηηο κεησπηθέο θαηαηγίδεο, ελψ θαηά ηε ζεξκή πεξίνδν ζπκβαίλεη ην αληίζεην, κε αχμεζε ηεο εκθάληζεο ραιαδηνχ ζην εζσηεξηθφ, ηελ νπνία πξνθαινχλ νη ζεξκηθέο θαηαηγίδεο (Εεξεθφο, Ρεπαπήο, 2011) Δπηπηώζεηο ζηα δάζε Ζ αλακελφκελε θιηκαηηθή κεηαβνιή ζα επεξεάζεη ηδηαίηεξα ηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα, δηφηη νη δπλαηφηεηεο ηερληθήο παξέκβαζεο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο. Ζ ζπλνιηθή άκεζε δεκία ζε πιηθά αγαζά αλακέλεηαη λα αλέξρεηαη ζε 200 σο 500 εθαηνκκχξηα επξψ θάζε ρξφλν θαη πξνβιέπεηαη πνιιαπιάζηα ζηα άπια αγαζά. Δπηπιένλ, κε ηελ άλνδν ηεο ζεξκνθξαζίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλακελφκελε μεξαζία, πξνβιέπεηαη αχμεζε 10% σο 20% ησλ ππξθαγηψλ. Κξίλεηαη επηβεβιεκέλε ε ζχληαμε ηνπ θιηκαηνιφγηνπ, θαζψο εθηηκάηαη φηη ζε απηή ηελ πεξίπησζε ζα κεησζνχλ ηνπιάρηζηνλ θαηά 50% νη ππξθαγηέο (ην 98% ηνπ ζπλφινπ ησλ ππξθαγηψλ είλαη αλζξσπνγελνχο πξνέιεπζεο θαη ην 56% νθείιεηαη ζε εκπξεζκνχο κε ζθνπφ ηελ αιιαγή ρξήζεο γεο θαη ηηο θαηαπαηήζεηο). Δπηπιένλ, ην δάζνο, ν θπζηθφο ηακηεπηήξαο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, ν ζεκαληηθφηεξνο ζχκκαρνο ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ζα απνδπλακσζεί: ε ηθαλφηεηα δέζκεπζεο ηνπ βαζηθνχ αεξίνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απφ ηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα ζα πεξηνξηζηεί, κέρξη ηα ηέιε ηνπ αηψλα, θαηά 23% σο 45% (Εεξεθφο, Ρεπαπήο, 2011). Ζ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε θαη ε θιηκαηηθή αιιαγή ζα πξνθαιέζεη κεγάιεο αιιαγέο ζηελ πνηθηιφηεηα θαη ηελ αθζνλία ησλ αξζξνπφδσλ, ζηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ εληφκσλ, ζηε δπλακηθή ηνπ πιεζπζκνχ ησλ εληφκσλ 22

23 θαη ησλ βηφηνπσλ, αιιειεπηδξάζεηο θπηψλ, ζηε δξαζηεξηφηεηα θαη ηελ αθζνλία ησλ θπζηθψλ ερζξψλ, ζηελ εμαθάληζε εηδψλ, θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηερλνινγηψλ θαη πξνζηαζίαο ησλ θαιιηεξγεηψλ. Αιιαγέο ζηε γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ζηελ αθζνλία εληφκσλ ζα απμήζεη ηελ έθηαζε ησλ δεκηψλ ησλ θαιιηεξγεηψλ, θαη σο εθ ηνχηνπ, ζα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ θπηηθή παξαγσγή θαη ηελ επηζηηηζηηθή αζθάιεηα. Ζ θαηαλνκή ησλ εληφκσλ ζα επεξεαζηεί επίζεο απφ ηηο αιιαγέο ζηνπο ηχπνπο ησλ θαιιηεξγεηψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. εκαληηθά παξάζηηα εληφκσλ φπσο δεηγκαηνιήπηεο βιαζηηθψλ ζηηεξψλ (Chilo, Sesamia, θαη Scirpophaga), ν δεηγκαηνιήπηεο pod (Helicoverpa, Maruca, θαη Spodoptera), αθίδεο, ιεπθέο κχγεο πνπ κπνξνχλ λα θηλεζνχλ ζε εχθξαηεο πεξηνρέο, νδεγψληαο ζε κεγαιχηεξε δεκία ζηνλ ηνκέα ησλ ζηηεξψλ, νζπξίσλ, ιαραληθψλ, θξνχησλ θαη θαιιηεξγεηψλ. Ζ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε ζα κεηψζεη επίζεο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο αληίζηαζεο ηνπ θπηνχ μεληζηή, δηαγνληδηαθά θπηά, ηνπο θπζηθνχο ερζξνχο, βηνινγηθά θπηνθάξκαθα, θαη ζπλζεηηθέο ρεκηθέο νπζίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ επηβιαβψλ νξγαληζκψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ππάξρεη αλάγθε γηα ηελ παξαγσγή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο ζηα έληνκα γηα ηελ αλάπηπμε ηζρπξψλ ηερλνινγηψλ πνπ ζα είλαη απνηειεζκαηηθή ζην κέιινλ θάησ απφ ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε θαη ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (Sharma, 2010) Βηνπνηθηιόηεηα Καηά ηα ηειεπηαία 600 εθαηνκκχξηα ρξφληα ε πνηθηιία φισλ ησλ εηδψλ ηεο ζαιάζζηαο θαη επεηξσηηθήο δσήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ κηθξνβίσλ, θπθψλ, κπθεηψλ, πξσηφδσσλ, θπηψλ θαη δψσλ, έρνπλ απμεζεί. Παξά ηηο δηαθνπέο απφ καδηθέο εμαθαλίζεηο θαηά θαηξνχο ζηε γεσινγηθή ηζηνξία, ν αξηζκφο ησλ εηδψλ έρεη απμεζεί ζηε ζεκεξηλή επνρή θαη ζήκεξα ππάξρνπλ πνιιά εθαηνκκχξηα είδε πνπ ζπλππάξρνπλ ζε απηφλ ηνλ πιαλήηε. Ζ βηνπνηθηιφηεηα, σζηφζν, ηψξα απεηιείηαη απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ κηα επξεία πνηθηιία ησλ πεξηβαιινληηθψλ κεηαβνιψλ φπσο είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή. Όια ηα θπζηθά ελδηαηηήκαηα θαη νη πεξηζζφηεξεο κνξθέο δσήο πνπ ειέγρνληαη απφ ην θιίκα, έρνπλ εμειηρζεί γηα λα επηβηψζνπλ ζε έλα θαλνληθφ πεξηβάιινλ. Γεδνκέλνπ φηη νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο έρνπλ αιιάμεη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ηα είδε έρνπλ πξνζαξκνζηεί, κεηαλαζηεχζεη ή εμαθαληζηεί. Σα δψα είλαη γεληθά ζε θαιχηεξε ζέζε λα πξνζαξκνζηνχλ απφ ηα θπηά πνπ κπνξνχλ πην εχθνια λα κεηαθηλεζνχλ ζε λέεο πεξηνρέο φπνπ ην θιίκα είλαη πην δεθηηθφ. Όζα δψα έρνπλ θαηαθχγεη ζε απνκνλσκέλνπο ζχιαθεο απφ αιιαγέο ζην θιίκα, είραλ σο απνηέιεζκα λα εμαθαληζηνχλ. Ζ βηνπνηθηιφηεηα, ε πνηθηιία ηεο δσήο, δελ θαηαλέκεηαη νκνηφκνξθα ζε φιε ηε Γε. Οξηζκέλεο πεξηνρέο βξίζνπλ απφ βηνινγηθή πνηθηιία (π.ρ. νξηζκέλα πγξά ηξνπηθά θαη γηα ηνπο θνξαιιηνγελείο πθάινπο), άιιεο νπζηαζηηθά ζηεξνχληαη (π.ρ. νξηζκέλεο εξήκνπο θαη πνιηθέο πεξηνρέο). ε γεληθέο γξακκέο, ε βηνπνηθηιφηεηα είλαη κεγαιχηεξε φηαλ είλαη ζεξκφηεξε, ζηηο ηξνπηθέο πεξηνρέο, θαη πην θξχα, ζε πςειά γεσγξαθηθά πιάηε. Μεγαιχηεξε ζε ρακειά πςφκεηξα θαη ιηγφηεξν ζε ςειά βνπλά θαη ζε πεξηνρέο κε πςειή βξνρφπησζε θαη 23

24 ζηηο μεξφηεξεο πεξηνρέο. Κάπνηεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ έρνπλ αλαγλσξηζηεί σο «θαπηά ζεκεία» ηεο βηνπνηθηιφηεηαο πνπ είλαη πεξηνρέο κε πςειφ αξηζκφ ελδεκηθψλ εηδψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ επίζεο θξίζηκε απψιεηα ελδηαηηεκάησλ (Burroughs, 2003) Γαζηθέο ππξθαγηέο Οη δαζηθέο ππξθαγηέο, φπσο θαη θάζε άιιε θπζηθή δηαδηθαζία ελφο νηθνζπζηήκαηνο, επεξεάδνληαη πνιχ εχθνια απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, θαζψο ε ζπκπεξηθνξά ηεο θσηηάο ζπλαξηάηαη άκεζα κε ηελ πγξαζία ηεο θαχζηκεο χιεο, πνπ κε ηε ζεηξά ηεο θαζνξίδεηαη απφ ηε βξνρφπησζε, ηε ζρεηηθή πγξαζία θαη ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα θαη ηελ ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ. Έηζη, ε πξνβιεπφκελε άλνδνο ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο εμαηηίαο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα απμήζεη ηελ μεξφηεηα ηεο θαχζηκεο χιεο, ειαηηψλνληαο ηε ζρεηηθή πγξαζία, θαη ην θαηλφκελν απηφ ζα γίλεηαη πην έληνλν ζηηο πεξηνρέο φπνπ κεηψλεηαη ε βξνρφπησζε. Παξάιιεια, ε αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο αθξαίσλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ αλακέλεηαη λα έρεη ζεκαληηθή επίπησζε ζηελ ηξσηφηεηα ησλ δαζψλ ζε ππξθαγηέο. Ο δείθηεο επηθηλδπλφηεηαο ππξθαγηάο (FWI) είλαη έλαο εκεξήζηνο δείθηεο βαζηζκέλνο ζε κεηεσξνινγηθέο παξακέηξνπο ν νπνίνο θαηαζθεπάζηεθε ζηνλ Καλαδά θαη ρξεζηκνπνηείηαη παγθφζκηα γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ θηλδχλνπ ππξθαγηάο ζε έλα γεληθεπκέλν ηχπν θαπζίκνπ. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο FWI απνηειείηαη απφ έμη ηππνπνηεκέλα ζπζηαηηθά, φπνπ κε θάζε έλα ππνινγίδεηαη κηα δηαθνξεηηθή πηπρή ηνπ θηλδχλνπ ππξθαγηάο. Σα πξψηα ηξία ζπζηαηηθά είλαη θψδηθεο πγξαζίαο δαζηθψλ θαπζίκσλ, νη νπνίνη πξνζνκνηψλνπλ ηηο εκεξήζηεο αιιαγέο ηνπ πεξηερνκέλνπ πγξαζίαο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο δαζηθψλ θαπζίκσλ κε δηαθνξεηηθά πνζνζηά μήξαλζεο. Σα άιια ηξία ζπζηαηηθά ζρεηίδνληαη κε ηε ζπκπεξηθνξά ππξθαγηάο σο πξνο ην πνζνζηφ δηάδνζεο, ην βάξνο ησλ θαηαλαισκέλσλ δαζηθψλ θαπζίκσλ θαη ηελ έληαζε ηεο ππξθαγηάο. Ο δείθηεο επηθηλδπλφηεηαο ππξθαγηάο (FWI) είλαη ε αξηζκεηηθή εθηίκεζε ηεο έληαζεο κηαο ππξθαγηάο θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνινγηζηεί ε δπζθνιία ειέγρνπ ππξθαγηάο. Σν ζχζηεκα εμαξηάηαη κφλν απφ θαηξηθέο κεηαβιεηέο ε ιήςε ησλ ηηκψλ ησλ νπνίσλ πξαγκαηνπνηείηαη θάζε εκέξα ην κεζεκέξη. Απηέο είλαη: ε ζεξκνθξαζία, ε ζρεηηθή πγξαζία, ε ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ θαη νη βξνρνπηψζεηο (Εεξεθφο, Ρεπαπήο, 2011) Δπηπηώζεηο ζηνλ ηνπξηζκό Σα δηαρξνληθά πξνβιήκαηα ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ - επνρηθφο θαη γεσγξαθηθφο ζπγθεληξσηηζκφο ηνπ πξνζθεξφκελνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, ε πνιχ αξγή πξνζαξκνγή ζηηο λέεο ζπλζήθεο απφ ηελ πιεπξά ηεο δήηεζεο θαη ηνπ πεξηθεξεηαθνχ αληαγσληζκνχ αλακέλεηαη λα νμπλζνχλ απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Τςειέο ζεξκνθξαζίεο, αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα θαη έιιεηςε λεξνχ είλαη κφλν κεξηθέο απφ ηηο επηπηψζεηο πνπ αλακέλεηαη λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηνλ θιάδν ηνπ ηνπξηζκνχ (ηνπξλάξαο, θνχξηνο,2011). 24

25 Δθηηκάηαη φηη κεηά απφ κηθξή θάκςε ηηο πξψηεο ηξεηο δεθαεηίεο, νη αθίμεηο ζα απμεζνχλ θαηά 10 εθαηνκκχξηα ην ρξφλν (αχμεζε 10%), ην ρξνληθφ δηάζηεκα Χζηφζν, νη θχξηνη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί ηεο ρψξαο ζα ππνζηνχλ ζεκαληηθέο κεηψζεηο ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, ηελ πεξίνδν θνξχθσζεο ηεο δήηεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο (αλακέλεηαη κείσζε, ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, ησλ εηζπξάμεσλ θαηά 370 εθαηνκκχξηα επξψ ην ρξφλν ζηελ Κξήηε θαη θαηά 280 εθαηνκκχξηα επξψ ην ρξφλν ζηα Γσδεθάλεζα). Ζ ζεκαληηθή βειηίσζε ηνπ δείθηε ηνπξηζηηθήο επθνξίαο ηελ άλνημε θαη ην θζηλφπσξν κπνξεί αθφκε θαη λα αθπξψζεη απηέο ηηο επηπηψζεηο, αλαηξέπνληαο ηεο δεκηέο ηνπ θαινθαηξηνχ ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο ηνπ 21νπ αηψλα θαη λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ησλ εηήζησλ εζφδσλ ζηελ Κξήηε θαηά 200 εθαηνκκχξηα επξψ θαη ζε πεξηνξηζκφ ηεο κείσζεο ησλ εηήζησλ εζφδσλ ζηα Γσδεθάλεζα ζηα 150 εθαηνκκχξηα επξψ. Βεβαίσο, ε ππφζεζε απηή βαζίδεηαη ζηελ πξνυπφζεζε εληνπηζκνχ λέσλ ζηνρεπκέλσλ ηνπξηζηηθψλ αγνξψλ (ζπληαμηνχρνη, weekend breaks, επαγγεικαηηθφο θαη ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο) θαη ηελ επαλαηνπνζέηεζε ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζηελ αληίιεςε ησλ θαηαλαισηψλ-ηνπξηζηψλ θαη ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηηθψλ πξαθηφξσλ. Παξάιιεια, εθηηκάηαη φηη ε ζπλνιηθή αχμεζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, ιφγσλ ησλ αλαγθαίσλ πξνζαξκνγψλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζα αλέιζεη ζε 70 σο 90 εθαηνκκχξηα επξψ ην ρξφλν ην πνζφ απηφ αληηζηνηρεί ζην 5% σο 7% ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο πξνο ην ηέινο ηνπ αηψλα (meteoparea.blogspot.com,2011) Δπηπηώζεηο ζηελ πγεία Δίλαη γλσζηφ φηη ην θιίκα θαη νη θαηξηθέο ζπλζήθεο απνηεινχλ ζεκαληηθέο ζπληζηψζεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλζξψπηλε πγεία. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή πνπ παξαηεξείηαη παγθνζκίσο κεηαβάιιεη κε ηε ζεηξά ηεο ηα δεδνκέλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πγεία θαη ηελ επεκεξία ησλ πιεζπζκψλ (Τθαληφπνπινο,Παπαλδξένπ,2011).Δίλαη αλαγθαία ε άκεζε ιήςε δξάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πιεζπζκνχ, θαζψο ηα αθξαία θαηξηθά θαη θπζηθά θαηλφκελα, φπσο νη απμαλφκελεο θαηαηγίδεο, νη πιεκκχξεο, ε μεξαζία, νη ππξθαγηέο, ιφγσ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο θαη ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε ζα επηθέξνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηε πγεία (Αξθάλε,2007). Πξφθεηηαη γηα κηα ππνινγίζηκε επίδξαζε, ζηελ νπνία ζπρλά δελ απνδίδεηαη ε δένπζα πξνζνρή, αθνχ νη πεξηζζφηεξνη ζεσξνχλ φηη ε πξνζσπηθή ηνπο πγεία εμαξηάηαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο (π.ρ. δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, άζθεζε), ηελ θιεξνλνκηθφηεηα θαη ηελ επθνιία πξφζβαζεο ζε ππεξεζίεο πγείαο. Οη πξφζθαηεο θιηκαηηθέο αιιαγέο πηζηεχεηαη φηη έρνπλ ήδε θαζνξίζεη νξηζκέλα επηδεκηνινγηθά δεδνκέλα ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Γηα παξάδεηγκα, ε εηήζηα έθζεζε ηνπ Γηεζλνχο Οξγαληζκνχ Τγείαο γηα ην 2002 αλαθέξεη φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή επζχλεηαη γηα ην 6% ησλ θξνπζκάησλ εινλνζίαο ζε θάπνηεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο γηα ην έηνο Ζ έθζεζε ηεο Παγθφζκηαο Οξγάλσζεο Τγείαο γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ πγεία ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ επηζεκαίλεη φηη ε άλνδνο ηεο 25

26 ζεξκνθξαζίαο θαηά έλα βαζκφ αλακέλεηαη λα επηθέξεη αχμεζε ηεο ζλεζηκφηεηαο θαηά 1% έσο 4%. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε ζλεζηκφηεηα πνπ νθείιεηαη ζηηο πςειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο ζα κπνξνχζε λα απμεζεί θαηά ζαλάηνπο εηεζίσο έσο ηε δεθαεηία ηνπ 2030 θαη θαηά έσο ζαλάηνπο εηεζίσο έσο ηε δεθαεηία ηνπ 2080 (Τθαληφπνπινο,Παπαλδξένπ,2011). Αλ ζεκεησζεί κέζε αχμεζε ηεο παγθφζκηαο ζεξκνθξαζίαο θαηά 3 βαζκνχο Κειζίνπ, ην αλακέλνληαη πξφζζεηνη ζάλαηνη εηεζίσο ζηηο ρψξεο ηεο ΔΔ ζε ζχγθξηζε κε ηελ πεξίνδν ηελ Αηηηθή, ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα, αλακέλνληαη επηπιένλ ζάλαηνη αλά έηνο. Ζ έκκεζε έθζεζε νθείιεηαη ζηε ρακειφηεξε πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ χδαηνο θαη ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζπλζεθψλ, θαζψο θαη ζηηο κεηαβνιέο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο, ηεο γεσξγίαο, ηεο βηνκεραλίαο, ησλ νηθηζκψλ θαη ηεο νηθνλνκίαο. Καηά ζπλέπεηα, ε θιηκαηηθή αιιαγή ζπλδέεηαη παγθνζκίσο θαη κε ήδε ππάξρνπζεο αζζέλεηεο, αιιά κπνξεί λα νδεγήζεη θαη ζε πξφσξνπο ζαλάηνπο απφ ζπρλφηεξα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα. χκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Οξγάλσζε Τγείαο, νη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ πγεία κπνξνχλ ελδεηθηηθά λα εληαρζνχλ ζηηο εμήο ηξεηο θαηεγνξίεο: α) Άκεζεο επηπηψζεηο, πνπ ζπλήζσο πξνθαινχληαη απφ αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα (π.ρ. ζάλαηνη απφ θαχζσλεο). β) Έκκεζεο επηπηψζεηο, νη νπνίεο πξνθαινχληαη σο ζπλέπεηα πεξηβαιινληηθψλ αιιαγψλ θαη νηθνινγηθψλ δηαηαξαρψλ πνπ νθείινληαη ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή (π.ρ. απμαλφκελε απεηιή απφ αζζέλεηεο πνπ κεηαθέξνληαη απφ ηα θνπλνχπηα ή ηα ηξσθηηθά). γ) Γηάθνξεο επηπηψζεηο πνπ πξνθαινχληαη ζε πιεζπζκνχο πνπ πιήηηνληαη απφ ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη απφ νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (π.ρ. δηαηξνθηθά ή αθφκα θαη ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα). Ζ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ζα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηεο λνζεξφηεηαο θαη ηεο ζλεζηκφηεηαο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ θαη ηνπ αέξα. Ζ κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα ησλ θαπζψλσλ αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ ζεξκνπιεμίεο θαη ζεξκηθφ ζηξεο. Σν θεληξηθφ ζπκπέξαζκα ησλ κειεηψλ πνπ έρνπλ εθπνλεζεί ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ αλζξψπηλε πγεία ζε παγθφζκηα θιίκαθα είλαη φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή κπνξεί λα πξνθαιέζεη, κεηαμχ άιισλ: α) απμεκέλε ζλεζηκφηεηα ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο, αιιά θαη ζπγρξφλσο κεησκέλε ζλεζηκφηεηα ζηηο ιηγφηεξεο ζεξκέο ρψξεο γηα ηνλ ίδην ιφγν, β) κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα επηδεκηψλ κεηαδνηηθψλ αζζελεηψλ ιφγσ πιεκκπξψλ θαη αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ, γ) ππνινγίζηκεο επηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία ιφγσ ηεο κεηαθίλεζεο πιεζπζκψλ εμαηηίαο ηεο αχμεζεο ηεο ζηάζκεο ησλ ζαιαζζψλ θαη ηεο απμεκέλεο ζπρλφηεηαο αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ. Οη πγεηνλνκηθέο αξρέο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο δηαθξίλνπλ επίζεκα 11 θαηεγνξίεο απμεκέλσλ πεξηπηψζεσλ αζζελεηψλ πνπ κπνξνχλ λα ζπλδέζνπλ ηελ αλζξσπνγελή ζπληζηψζα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κε ηελ πγεία (CDC, 2009): 26

27 α) άζζκα, αλαπλεπζηηθέο αιιεξγίεο θαη αζζέλεηεο απφ ηνλ αηκνζθαηξηθφ αέξα, β) λενπιάζκαηα, γ) θαξδηναλαπλεπζηηθά πξνβιήκαηα θαη εκθξάγκαηα, δ) ηξνθηκνγελείο αζζέλεηεο θαη ινηκψμεηο, ε) λνζεξφηεηα θαη ζλεζηκφηεηα απφ ηε δέζηε, ζη) επηπινθέο ζηελ αλζξψπηλε αλάπηπμε, δ) βιάβεο ηεο ςπρηθήο πγείαο θαη δηαηαξαρέο άγρνπο, ε) αζζέλεηεο πνπ πξνθαινχληαη απφ θνξείο, ζ) αζζέλεηεο πνπ πξνθαινχληαη απφ ην λεξφ θαη Οη πιένλ επάισηεο νκάδεο ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα είλαη: νη ειηθησκέλνη, ηα παηδηά, ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ ρξφληα πξνβιήκαηα πγείαο θαη βξίζθνληαη ππφ ζπλερή ηαηξηθή παξαθνινχζεζε, νη θησρνί κε πξνβιεκαηηθή δηαηξνθή ή θαη ππνζηηηζκφ πνπ θαηνηθνχλ ζε πεξηνρέο ρακεινχ εηζνδήκαηνο κε δχζθνιε πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο πγείαο, νη θάηνηθνη λεζησηηθψλ θαη νξεηλψλ πεξηνρψλ φπνπ παξαηεξείηαη ιεηςπδξία θαη δπζρέξεηα εμεχξεζεο πγηεηλήο ηξνθήο θαη κεηαλάζηεο πνπ βξίζθνληαη ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηηο θνηλσληθέο θαη πγεηνλνκηθέο ππεξεζίεο (Τθαληφπνπινο, Παπαλδξένπ, 2011) Δπηπηώζεηο ζηηο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο Ζ παγθφζκηα εγξήγνξζε ζρεηηθά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή εληείλεηαη ρξφλν κε ην ρξφλν, θαζψο νη ελδείμεηο γηα ηε ζνβαξφηεηα ησλ επηπηψζεψλ ηεο γίλνληαη φιν θαη πην αλεζπρεηηθέο, ηδηαίηεξα γηα ηε γεσξγία ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ. χκθσλα κε ηα Ζλσκέλα Έζλε, κφλν ζηελ Αθξηθή 220 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη θάζε ρξφλν ππνθέξνπλ απφ ηελ έιιεηςε πφζηκνπ λεξνχ ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Ζ αγξνηηθή παξαγσγή θηλδπλεχεη ιφγσ ηεο απψιεηαο θαιιηεξγήζηκεο γεο, ηεο ζκίθξπλζεο ησλ θαιιηεξγεηηθψλ πεξηφδσλ θαη ηεο αβεβαηφηεηαο ζρεηηθά κε ην είδνο θαη ην ρξφλν εγθαηάζηαζεο ζπγθεθξηκέλσλ θαιιηεξγεηψλ. Δθηηκάηαη φηη κέρξη ην 2100 ζηελ Αθξηθή ηα έζνδα απφ ηε γεσξγία κπνξεί λα κεησζνχλ έσο θαη 90%, ζηελ Αζία θηλδπλεχνπλ πνιιά εθαηνκκχξηα αλζξψπσλ απφ αζηηία, ελψ γηα ηελ Δπξψπε πξνθχπηεη απφ αλεμάξηεηεο έξεπλεο φηη ε κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο ζα εληείλεη ηηο νηθνλνκηθέο αληζφηεηεο ζηηο δηάθνξεο πεξηθέξεηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Stern, 2007). Ζ αλάγθε πξνζδηνξηζκνχ ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (αχμεζε ηνπ CO2, άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο, δηαθνξνπνίεζε ησλ θαηαθξεκληζκάησλ, αχμεζε ηεο έληαζεο θαη ζπρλφηεηαο ησλ αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ, κεηαβνιή ηεο δηαζπνξάο ησλ ερζξψλ θαη αζζελεηψλ ησλ θαιιηεξγεηψλ, ζηε γεσξγία νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε ελ ιφγσ αιιαγή αλακέλεηαη λα έρεη επηπηψζεηο ζηα απνζέκαηα εηδψλ δηαηξνθήο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη λα πξνθχςνπλ αλεμέιεγθηα επηζηηηζηηθά πξνβιήκαηα. Δπηπιένλ, ε αχμεζε ησλ αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ θαη ζε αιιαγέο ηνπ εκπνξηθνχ 27

28 ηζνδπγίνπ κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ (Καξακάλνο, θνχξηνο,2011). Ζ δηάβξσζε επηπηψζεσλ είλαη έλα κνληέιν πνπ πξνζνκνηψλεη ηελ πδξνινγία, ηελ θαζίδεζε, ηνλ θχθιν ησλ ζξεπηηθψλ νπζηψλ, ηελ αλάπηπμε ησλ θπηψλ, ην φξγσκα, ηε ζεξκνθξαζία ηνπ εδάθνπο, θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο δηαρείξηζεο. Ζ EPIC ηξνπνπνηήζεθε ψζηε λα κπνξεί λα πξνζνκνηψζεη επίζεο, ηηο επηπηψζεηο ηνπ CO2 ζηελ αηκφζθαηξα θαη ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, αιιά θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο γεσξγίαο (A review, 1994). Ζ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή ηεο Κιηκαηηθήο Αιιαγήο (IPCC, 2007) αλαθέξεη φηη κέηξηα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά ην πξψην ήκηζπ ηνπ αηψλα πνπ δηαλχνπκε πηζαλφλ ζα απμήζεη ηηο απνδφζεηο ησλ θαιιηεξγεηψλ ζηελ εχθξαηε δψλε, ελψ ζα ηηο κεηψζεη ζηελ ππνηξνπηθή θαη ηξνπηθή δψλε. Γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα PESETA πξνβιέπεη, γηα ηε Ν. Δπξψπε απφ κεδεληθέο κεηαβνιέο έσο 27% κείσζε ηεο παξαγσγήο, γηα ηελ Κεληξηθή θαη Β. Δπξψπε αχμεζε έσο θαη 40%. Οη Kapetanaki θαη Rosenzweig (1997) πξνέβιεςαλ γηα ηνλ αξαβφζηην κείσζε ησλ απνδφζεσλ ζηε Θεζζαιία έσο θαη 20%, ελψ κειέηε ηνπ Τπνπξγείνπ Πεξηβάιινληνο (1997) γηα ηελ πεξίνδν πξνέβιεςε φηη ε παξαγσγή αξαβνζίηνπ ζα κεησζεί έσο θαη 55% θαη ε παξαγσγή ζθιεξνχ ζίηνπ ζα παξνπζηάζεη κεγάιε δηαθνξνπνίεζε, απφ -67% έσο +15%, αλάινγα. Ζ ίδηα κειέηε πξνέβιεςε γηα ην βακβάθη φηη ζηηο πεξηνρέο ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Θεζζαιίαο ζα ππάξμεη κείσζε έσο θαη 29% θαη γηα ηε Θξάθε αχμεζε έσο θαη 21%, γηα ηα ακπεινπξγηθά πξντφληα φηη ζα ππάξμεη δηαθνξνπνίεζε ηεο παξαγσγήο απφ -59% έσο +55%, αλάινγα ηελ πεξηνρή. Οη επηπηψζεηο ζηηο δελδξψδεηο θαιιηέξγεηεο αλακέλεηαη λα είλαη αξλεηηθέο, ηδηαίηεξα ζηε Νφηηα Διιάδα θαη ηελ Κξήηε (Καξακάλνο, θνχξηνο,2011). Ζ παξαγσγή ηνπ ζηηαξηνχ θαη ηνπ ειίαλζνπ ζηηάξη πεξηνξίδεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο Βφξεηαο Δπξψπεο πνπ ππάξρνπλ δξνζεξά θαινθαίξηα θξχνη ρεηκψλεο. Με ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο κπνξεί λα επηηξέπεη ζηηο ελ ιφγσ θαιιηέξγεηεο λα θαιιηεξγεζνχλ ζε πεξηνρέο φπνπ είλαη επί ηνπ παξφληνο αθαηάιιειεο. Δπηπιένλ, νη αιιαγέο ζην θιίκα ελδέρεηαη λα επεξεάζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ δχν θαιιηεξγεηψλ ζε πεξηνρέο φπνπ ζήκεξα παξάγνληαη (Harrison, Butterfield, 1996). Όιεο νη κειέηεο ζπγθιίλνπλ φηη, ηα επφκελα ρξφληα ε πεξηνρή ηεο Νφηηαο Δπξψπεο θαη εηδηθφηεξα ηεο Μεζνγείνπ ζα είλαη επάισηε αλαθνξηθά κε ηε θπηηθή παξαγσγή, γεγνλφο κε εμαηξεηηθή ζεκαζία γηα ηελ Διιάδα. Οη επηδξάζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηηο θαιιηέξγεηεο πξνβιέπεηαη λα είλαη πεξηζζφηεξν επλντθέο ζηε βφξεηα θαη δπηηθή Διιάδα, νπδέηεξεο σο ειαθξά αξλεηηθέο ζηελ θεληξηθή Διιάδα θαη αξλεηηθέο ζηε λφηηα θαη ηε λεζησηηθή Διιάδα. εκαληηθφ ξφιν ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο παξαγσγήο ζα παίμεη ε απψιεηα εδάθνπο, πνπ αλακέλεηαη λα θηάζεη ην 19%, ην δηάζηεκα θαη ην 38%, ην δηάζηεκα , ηεο ζπλνιηθήο θαιιηεξγήζηκεο έθηαζεο ζηε ρψξα. ηελ πεξίπησζε αλφδνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 3,5 βαζκνχο Κειζίνπ θαη αλ εθδεισζνχλ θαηλφκελα εξεκνπνίεζεο, ε ζπλνιηθή δεκία κέρξη ην 2100 ζα αλέιζεη ζε 39,4 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ή 16,91% ηνπ ΑΔΠ (ζα ππάξμεη φθεινο 7,64 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ή 3,28% ηνπ ΑΔΠ, αλ δελ εθδεισζνχλ θαηλφκελα εξεκνπνίεζεο). Αλ ε ζεξκνθξαζία αλέιζεη θαηά 4,5% βαζκνχο Κειζίνπ, νη δεκίεο ζηελ πεξίπησζε θαηλνκέλσλ εξεκνπνίεζεο αλακέλεηαη λα αλέιζνπλ ζε 41,5 28

29 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ή 17,81% ηνπ ΑΔΠ (ζα ππάξμεη φθεινο 6,8 δηζ. επξψ ή 2,92% ηνπ ΑΔΠ, αλ δελ ππάξμνπλ θαηλφκελα εξεκνπνίεζεο). Σέινο, ζηελ πεξίπησζε αλφδνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 3,1 βαζκνχο Κειζίνπ θαη αλ εθδεισζνχλ θαηλφκελα εξεκνπνίεζεο ε ζπλνιηθή δεκία αλακέλεηαη λα αλέιζεη κέρξη ην 2100 ζε 23,4 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ή 13,37% ηνπ ΑΔΠ ελψ, ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε, εθηηκάηαη φηη ζα ππάξμεη φθεινο 31,1 δηζεθαηνκκπξίσλ επξψ ή 13,37% ηνπ ΑΔΠ. Σν πξψην κηζφ ηεο αλαζεψξεζεο επηθεληξψλεηαη ζηηο ζπλέπεηεο θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλεμέιεγθηε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, θαζψο θαη γηα ην θφζηνο θαη ηηο επθαηξίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηε δξάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηεο. Όιεο νη ρψξεο ζα επεξεαζηνχλ απφ ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, αιιά είλαη νη θησρφηεξεο ρψξεο πνπ ζα πιεγνχλ λσξίηεξα θαη πεξηζζφηεξν. Πξνζζέηνληαο ην θφζηνο ελφο κηθξνχ θάζκαηνο ησλ επηπηψζεσλ, κε βάζε ηελ εθηίκεζε ηεο επηζηήκεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Αιιαγή ηνπ Κιίκαηνο ην 2001, κε ηελ επαλεμέηαζε ππνινγίδεη φηη νη θίλδπλνη γηα ηελ ακείσηε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ζα είλαη ηζνδχλακν κε ηνπιάρηζηνλ ην 5% ησλ ΑΔΠ θάζε ρξφλν. Ζ αλαζεψξεζε πεγαίλεη γηα λα εμεηάζεη πην πξφζθαηα επηζηεκνληθά ζηνηρεία, ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο γηα ηελ αλζξψπηλε δσή θαη ην πεξηβάιινλ, θαζψο θαη πξνζεγγίζεηο γηα ηε κνληεινπνίεζε πνπ εμαζθαιίδνπλ νη επηπηψζεηο πνπ επεξεάδνπλ. Σν θφζηνο ηεο δξάζεο γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ γηα λα απνθεπρζνχλ νη ρεηξφηεξεο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κπνξεί λα πεξηνξηζηεί ζε πεξίπνπ 1% ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ θάζε ρξφλν. Οη άλζξσπνη ζα πιεξψζνπλ ιίγν πεξηζζφηεξν γηα ηνλ άλζξαθα, ηα αγαζά έληαζεο, αιιά θαη ηηο νηθνλνκίεο γηα λα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη ζεκαληηθά. Αλ δελ ιακβάλνπλ δξάζε γηα ηνλ έιεγρν ησλ εθπνκπψλ, θάζε ηφλνο CO2 πνπ εθπέκπνπλ πξνθαιεί δεκηέο ηεξαζηίσλ πνζψλ. χκθσλα κε έλα κέηξν, ηα νθέιε κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ησλ δξάζεσλ γηα ηελ ζηξνθή ηνπ θφζκνπ ζε κηα πνξεία κε ρακειέο εθπνκπέο άλζξαθα ζα κπνξνχζε λα είλαη ηεο ηάμεο ησλ 2,5 ηξηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ θάζε ρξφλν. Ζ ζηξνθή πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα ζα πξνζθέξεη επίζεο κεγάιεο επθαηξίεο. Αγνξέο ηερλνινγηψλ ρακειψλ αλζξαθνχρσλ εθπνκπψλ ζα αλέιζεη ζε ηνπιάρηζηνλ 500 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα, θαη ίζσο πνιχ πεξηζζφηεξα, έσο ην 2050 εάλ ν θφζκνο ιεηηνπξγεί ζηελ απαηηνχκελε θιίκαθα. Ζ αληηκεηψπηζε ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο είλαη ε ζηξαηεγηθή ππέξ ηεο αλάπηπμεο. Ζ αλαζθφπεζε Stern ζεσξείηαη σο ε πην νινθιεξσκέλε αλαζθφπεζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε πνηέ γηα ηηο νηθνλνκηθέο πηπρέο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Σν πξψην κηζφ ηεο αλαζεψξεζεο επηθεληξψλεηαη ζηηο ζπλέπεηεο θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλεμέιεγθηε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, θαζψο θαη γηα ην θφζηνο θαη ηηο επθαηξίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηε δξάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηεο (Καξακάλνο, θνχξηνο,2011). 29

30 2.10. Τα πιεκκπξηθά θαηλόκελα Ληγόηεξν λεξό ζην έδαθνο Οη πιεκκχξεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε ηνπηθέο έσο εθηεηακέλεο θαηαζηξνθέο θαζψο θαη απψιεηεο απφ αλζξψπηλεο δσέο. Παξφιν πνπ ζεσξνχληαη αθξαία πεξίπησζε, νη πιεκκχξεο είλαη δχζθνιν λα πξνβιεθζνχλ. Ο βαζηθφο θπζηθφο κεραληζκφο πνπ ειέγρεη ηελ απνξξνή θαη ηελ δηαδηθαζία πιεκκπξψλ είλαη ε βξνρφπησζε. Οη ζπλζήθεο ησλ πιεκκπξψλ αλαπηχζζνληαη γξήγνξα δηφηη κε ηηο έληνλεο βξνρνπηψζεηο ην λεξφ δελ κπνξεί λα δηεηζδχζεη ζην έδαθνο κε απνηέιεζκα έλα πνιχ πςειφ πνζνζηφ απνξξνήο. Με ηελ αλαζηνιή ησλ ηδεκάησλ πνπ κεηαθέξνληαη απφ ηα λεξά ησλ πιεκκπξψλ, πξνθαιείηαη κείσζε ησλ ηεο δηείζδπζεο ηνπ θσηφο θαη επνκέλσο κείσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ θπηψλ ζε ιίκλεο θαη ξέκαηα. Οη ηνπηθέο πιεκκχξεο πξνθαινχληαη απφ ηνπο θπθιψλεο/ηπθψλεο ή απφ θαηαηγίδεο. Δπίζεο, εκθάληζε πιεκκπξψλ είλαη απνηέιεζκα ηεο απνηπρίαο ησλ θξαγκάησλ θαη άιισλ πδξαπιηθψλ θαηαζθεπψλ. Ζ ζηάζκε ηνπ λεξνχ πνπ ππεξβαίλεη ην ζηάδην ησλ πιεκκπξψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κεγάιεο πιεκκχξεο ζε ζρεηηθά κηθξέο γεσγξαθηθέο απνζηάζεηο (Hubbart, Jones, 2009). Γηα παξάδεηγκα νη πιεκκχξεο ηνπ πνηακνχ Έιβα ην 2002 αθνινπζήζεθε απφ κηα μεξαζία θαη θαχζσλα ην 2003 ζηελ Δπξψπε, φπνπ ηα αλαρψκαηα έζπαζαλ ιφγσ ηεο ππεξβνιηθήο μεξφηεηαο ηνπ νηθνδνκηθνχ πιηθνχ. Οη εθδειψζεηο απηέο έρνπλ πξνθαιέζεη κηα απμαλφκελε επαηζζεηνπνίεζε ησλ ζηειερψλ ηνπ λεξνχ γηα ηηο πηζαλέο πξνθιήζεηο πνπ ζέηεη ε παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή (Claudia Pahl- Wostl, 2006). Γηα ηελ θνηλφηεηα ήηαλ ηδηαίηεξα δχζθνιν θαζψο ηα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα απφ ηηο πιεκκχξεο ηνπ Ηαλνπαξίνπ θαη ηνπ Οθησβξίνπ ηνπ 2000, ήηαλ φηη ζε δψδεθα θαηνηθίεο απαηηνχληαλ εθθέλσζε. Ζ εθθέλσζε ήηαλ δχζθνιε, αιιά επεηδή νη πιεκκχξεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο ήηαλ ηεξάζηηεο νη θάηνηθνη δελ κπνξνχζαλ λα ελεξγήζνπλ γξήγνξα πξνθεηκέλνπ λα εκπνδίδνπλ ηηο δεκηέο. Πεξίπνπ 2000 ήηαλ δεκηέο θαη νη θαηαζηξνθέο. Οη δξφκνη πξφζβαζεο θαη ε πξνβιήηα ήηαλ πιεκκπξηζκέλνη (Chouinard, Plante, Martin, κε ρξνλνινγεκέλν) Άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο, έρεη δξακαηηθέο νηθνινγηθέο αιιαγέο πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ κεησκέλε δηαζεζηκφηεηα ησλ ελδηαηηεκάησλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Γηα παξάδεηγκα, έλα ελδηαίηεκα πνπ βξίζθεηαη ζε ζαιάζζηα πεξηνρή κπνξεί λα κεησζεί θαηά 20-70% ζηα επφκελα 100 ρξφληα. Δπίζεο λα κεηψζεη ηελ έθηαζε ζην ρψξν ησλ βηνγελψλ ελδηαηηεκάησλ μεπεξλψληαο ηα πνζνζηά πξνζαχμεζεο ζηνπο βάιηνπο θαη ηνπο θνξαιιηνγελείο πθάινπο (Christopher, Harley, Randall Hughes et all, 2006). Ο ζπλδπαζκφο ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο θαη ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο είλαη πηζαλφλ λα επεξεάζεη παξάθηηεο νηθφηνπνπο θαη ηελ πνηθηινκνξθία ησλ ελδηαηηεκάησλ αξλεηηθά. Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζα επεξεάδνπλ ην ζρήκα ησλ εθβνιψλ πνηακψλ, 30

31 ησλ πιεζπζκψλ ησλ αζπφλδπισλ θαη ζα ελζαξξχλεη ηελ δηάβξσζε πνιιψλ αιπθψλ (Tinch, Ledoux, 2006). Απφ ην ζχλνιν ηεο αθηνγξακκήο ηεο Διιάδνο, πεξίπνπ ην 20% απνηειεί αθηέο κε κέηξηα έσο πςειή εππάζεηα ζηηο αλακελφκελεο, βάζεη ησλ εθηηκήζεσλ. Οη ζπλέπεηεο ηφζν ησλ καθξνρξφλησλ κεηαβνιψλ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο φζν θαη ησλ παξνδηθψλ αθξαίσλ θαηαζηάζεσλ αθνξνχλ πνιινχο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηνλ ηνπξηζκφ, ηηο ρξήζεηο γεο θαη ηηο κεηαθνξέο. Σν ζπλνιηθφ θφζηνο εμαηηίαο ησλ αλζξσπνγελψλ κεηαβνιψλ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο αλέξρεηαη ζε πνιιέο δεθάδεο εθαηνκκχξηα επξψ θαη έηνο (ηνπξλάξαο,θνχξηνο,2011). Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζε παξάθηηεο πεξηνρέο έρεη εληζρπζεί ιφγσ ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ κεηαμχ ησλ ρεξζαίσλ θαη ηελ ζάιαζζα κε απνηέιεζκα λα αιινηψλνληαη νη πεξηνρέο. ηηο εθβνιέο ησλ πνηακψλ, απηφ επηδεηλψλεηαη απφ ηε δηαηήξεζε ησλ θαλαιηψλ ηεο λαπηηιίαο. Σα απνηειέζκαηα ηεο αιηείαο, εηζαρζέληα είδε, ηνπ επηξνθηζκνχ θαη ηεο ξχπαλζεο, φια ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ή ζηελ αιιαγή ηεο πνηθηιφηεηαο ησλ ελδηαηηεκάησλ ζε παξάθηηεο πεξηνρέο. Ζ δηαδηθαζία ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο έρεη αλζξσπνγελή ζηνηρεία απφ κφλε ηεο, ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Οη εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ πνιχ δέζηε ζηελ αηκφζθαηξα θαη ηνπο σθεαλνχο πνπ ζα απνθέξεη θαηαηγίδεο θαη πηζαλφηαηα θχκα (Reise, 2005). Παξάθηηεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ θαη ηα κηθξά λεζηά είλαη ηδηαίηεξα επάισηα ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Πεξηνρέο κε ρακειφ πςφκεηξν είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηεο ζηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, θαζψο θαη ζηελ ζπρλφηεηα ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη ζηελ έληαζε ησλ θαηαηγίδσλ. Οη πιεκκχξεο, ε δηάβξσζε θαη δηείζδπζε αικπξψλ πδάησλ είλαη κφλν κεξηθέο απφ ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Ζ ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζα κπνξνχζε λα έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζε δηαθφξνπο ηνκείο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ηνπξηζκνχ, ηεο πνζφηεηαο θαη ηεο πνηφηεηαο ηνπ γιπθνχ λεξνχ, ηελ αιηεία, ηελ πδαηνθαιιηέξγεηα, ηε γεσξγία, ηνπο νηθηζκνχο, ηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο ππεξεζίεο, θαη ηελ αλζξψπηλε πγεία. Οη επηπηψζεηο ζα εμαξηψληαη φρη κφλν απφ ηηο ηνπηθέο ζπλήζεηεο θαη ηελ έληαζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, αιιά θαη απφ ηε θχζε ηνπ ηνπηθνχ παξάθηηνπ πεξηβάιινληνο, κε ηελ αλζξψπηλε, νηθνινγηθή θπζηθή θαη ηηο εζληθέο νηθνλνκίεο (Ehler, Biliana Cicin-Sain, et.all.,1998). Ο ζπλδπαζκφο ινηπφλ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο θαη ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο είλαη πηζαλφλ λα επεξεάζεη παξάθηηεο νηθφηνπνπο θαη ηελ πνηθηινκνξθία ησλ ελδηαηηεκάησλ αξλεηηθά. Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο ζα επεξεάδνπλ ην ζρήκα ησλ εθβνιψλ πνηακψλ, ησλ πιεζπζκψλ ησλ αζπφλδπισλ θαη ζα ελζαξξχλεη ηελ δηάβξσζε πνιιψλ αιπθψλ (Tinch, Ledoux, 2006). Πνιιέο παξάθηηεο θνηλφηεηεο ηνπ New Brunswick (NB) ππνθέξνπλ απφ ηηο πιεκκχξεο θαη ηελ δηάβξσζε ησλ αθηψλ πνπ έπιεμαλ ηελ πεξηνρή θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ αηψλσλ. Ζ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο θαη ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απμήζνπλ ηελ ζπρλφηεηα απηψλ ησλ θαηλνκέλσλ κε απνηέιεζκα λα πξνθιεζνχλ νη ζρεηηθέο επηπηψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2000, έλα θχκα ζχειιαο είρε σο απνηέιεζκα πάλσ απφ 1,5 εθαηνκκχξηα δνιάξηα δεκηέο. Σελ ίδηα ρξνληά, έλα άιιν θχκα ζχειιαο, ηνλ 31

32 Οθηψβξην, πξνθάιεζε δεκηέο ζηελ ίδηα πεξηνρή πνπ, αλήιζαλ ζε 1,3 εθαηνκκχξηα δνιάξηα. Άιιεο εθδειψζεηο ήηαλ νη θαηαηγίδεο πνπ επίζεο πξνθαινχζαλ ζνβαξά πξνβιήκαηα ππνδνκήο, φπσο δξφκνη, γέθπξεο θαη θαηνηθίεο. ε νξηζκέλεο ηδηαίηεξα επάισηεο παξάθηηεο πεξηνρέο, νη πιεκκχξεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εθδειψζεσλ είρε απνκνλψζεη θαηνηθίεο ή νιφθιεξα ηκήκαηα ησλ θνηλνηήησλ, κε απνηέιεζκα πξνβιήκαηα έθηαθηεο αλάγθεο ηελ πξφζβαζε ησλ νρεκάησλ θαη ηηο πηζαλέο απεηιέο γηα ηελ πγεία θαη ηελ αζθάιεηα ησλ θαηνίθσλ. Οη έκκεζεο επηπηψζεηο γηα ηελ πγεία ησλ πνιηηψλ κπνξεί επίζεο λα ζπλδέεηαη κε βιάβεο ηεο ηνπηθήο ππνδνκήο, ε κεηαηφπηζε ησλ ηνπηθψλ πιεζπζκψλ ή αιιαγέο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ (Chouinard,2008). Ζ ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα αλέιζεη γηα δχν ιφγνπο. Πξψηνλ, εμαηηίαο ησλ πςειφηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ, ην λεξφ πνπ είλαη απνζεθεπκέλν ζηνπο πάγνπο ζα ιηψζεη, πξνζζέηνληαο επηπιένλ λεξφ ζηνπο σθεαλνχο. Γεχηεξνλ, ε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, σο γλσζηφλ πξνθαιεί αχμεζε ηνπ φγθνπ ηνπ λεξνχ, επηβάιινληαο ζην λεξφ ησλ σθεαλψλ θαηά ηνλ ίδην ηξφπν λα θαηαιακβάλεη πεξηζζφηεξν ρψξν, πξνθαιψληαο πεξαηηέξσ αλχςσζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Απηφ κπνξεί λα επηθέξεη πιεκκχξεο ζε δηάθνξεο παξάθηηεο πεξηνρέο κέρξη θαη πιήξε θαη κφληκε θάιπςε απηψλ. Δπίζεο αλακέλεηαη φηη ε κνξθνινγία ηεο μεξάο ζα κεηαβιεζεί ζε κεξηθέο λεζησηηθέο ρψξεο, φπσο ην Μπαγθιαληέο, ιφγσ ηεο αλχςσζεο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Ζ κέζε παγθφζκηα ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο έρεη απμεζεί απφ 10 σο 25cm ηα ηειεπηαία 100 ρξφληα. Δίλαη πηζαλφλ φηη απηή ε αχμεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο απφ ην 1860 πεξίπνπ θαηά 15 σο 95cm κέρξη ην έηνο 2100 (ηνπξλάξαο,θνχξηνο,2011). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο αλακέλεηαη λα ζπλερίδεη λα απμάλεηαη γηα ηνπο επφκελνπο αηψλεο, αθφκα θαη φηαλ νη αηκνζθαηξηθέο ζεξκνθξαζίεο ζηαζεξνπνηεζνχλ. Ζ αλακελφκελε αχμεζε ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο αλακέλεηαη λα πιήμεη ηηο παξάθηηεο δψλεο, ηηο πην επάισηεο πεξηνρέο θαη εηδηθφηεξα ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, επηθέξνληαο ζεκαληηθή απψιεηα ηεο μεξάο. Δπίζεο, ζεκαληηθή ζα είλαη ε επηδείλσζε πνπ ζα παξαηεξεζεί ζηελ επέθηαζε ηεο δηάβξσζεο ησλ παξαθηίσλ πεξηνρψλ θαη ζηελ εκθάληζε πιεκκχξσλ ( Υπάξρνπζα θαηάζηαζε πδαηηθώλ απνζεκάησλ ζηνλ ειιεληθό ρώξν Ζ θαηάζηαζε ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ θαη ηεο πδαηηθήο δηαρείξηζεο ζηελ Διιάδα παξνπζηάδεη εηδηθφ ελδηαθέξνλ, κε νξηζκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο ελδεηθηηθέο ηνπ επηπέδνπ πξαγκαηηθήο αλάπηπμεο θαη νξγάλσζεο. Απφ πιεπξάο ηδηαηηεξνηήησλ, ε Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη σο ρψξα κε κεγάιε πνηθηιία θαη ζπλζεηφηεηα θαηαζηάζεσλ, θπξηφηεξεο ησλ νπνίσλ είλαη νη εμήο: ε αλνκνηφκνξθε ρξνληθή θαηαλνκή ησλ θαηαθξεκληζκάησλ, δεδνκέλνπ φηη πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 85% αθνξά ηε ρεηκεξηλή (πγξή) πεξίνδν θαη ην ππφινηπν ηε ζεξηλή (μεξή) πεξίνδν ηνπ πδξνινγηθνχ έηνπο, 32

33 ε έληνλα αλνκνηφκνξθε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ θαηαθξεκληζκάησλ, δεδνκέλνπ φηη ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά αλαθέξνληαη ζηε Γπηηθή Διιάδα (δπηηθά ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ) θαη ηα ιηγφηεξα ζηελ Αλαηνιηθή Διιάδα, ην γεγνλφο φηη ην βφξεην ηκήκα ηεο Διιάδνο επεξεάδεηαη (πνζνηηθά θαη πνηνηηθά) απφ δηαθξαηηθά λεξά, δεδνκέλνπ φηη φινη νη ζεκαληηθνί πνηακνί ηεο πεξηνρήο απηήο πεγάδνπλ απφ ηε Βνπιγαξία (Έβξνο, Νέζηνο, ηξπκφλαο) θαη ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο ε έληνλε ρξνληθή αληζνθαηαλνκή ηεο δήηεζεο, δεδνκέλνπ φηη ην θαινθαίξη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ δελ ππάξρνπλ βξνρνπηψζεηο, ε δήηεζε είλαη πιένλ έληνλε ιφγσ ησλ αξδεχζεσλ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ, ε έληνλε ρσξηθή θαηαλνκή ηεο δήηεζεο, ιφγσ ηεο ππεξθαηαλάισζεο απφ ηελ ππέξκεηξε ζπζζψξεπζε πιεζπζκψλ ζηα αζηηθά θέληξα, ηελ παξάθηηα δψλε θαη άιιεο πεξηνρέο, ε έληνλε γεσινγηθή (δηακφξθσζε πδξνθφξσλ νξηδφλησλ θαη επηθαλεηαθήο απνξξνήο) θαη γεσκνξθνινγηθή (δηακφξθσζε επηθαλεηαθήο απνξξνήο) δηάξζξσζε ηεο ρψξαο, ην ηεξάζηην (γηα ηελ επηθάλεηα ηεο Διιάδνο) κήθνο ηεο αθηνγξακκήο (πεξίπνπ ρικ.), πνπ επλνεί ηελ είζνδν ηνπ ζαιάζζηνπ χδαηνο ζηελ ελδνρψξα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππεξάληιεζε ησλ παξάθηησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ, νη εηδηθέο ζπλζήθεο ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ πνιπάξηζκσλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο (κηθξφ χςνο βξνρνπηψζεσλ, κηθξή έθηαζε, έληνλν αλάγιπθν κε επηθξαηνχζα απνξξνή θαη κηθξή θαηείζδπζε). Απφ πιεπξάο πδαηηθψλ απνζεκάησλ, ε Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη, πνιχ εχζηνρα, σο ρψξα πινχζηα, πάληνηε ζε ζρέζε κε ην επξχηεξν πιαίζην ηεο πεξηνρήο ηεο Μεζνγείνπ. Πινχζηα ραξαθηεξίδεηαη γηα κηα ζεηξά απφ ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη θαη επζχλνληαη γηα ην θαζεζηψο ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκληζκάησλ. Σν χςνο ησλ θαηαθξεκληζκάησλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν εκθαλίδεη έλα κέζν φξν ηεο ηάμεσο ησλ πεξίπνπ 800 ριζη., χςνο πνπ είλαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ γηα ηε ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ. Απηφ νθείιεηαη ζηνπο γεληθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ην θιίκα θαη ηα θαηξηθά θαηλφκελα ηεο Διιάδνο αιιά θαη ζην έληνλν αλάγιπθν (ηνπξλάξαο,θνχξηνο,2011). Ο πνηακφο Αρειψνο ηνπ ππνζαιάζζηνπ αγσγνχ ηεο νξεηλήο ιεθάλεο απνξξνήο Μεζνρψξαο ζηελ Κεληξηθή Διιάδα επηιέρζεθε γηα κηα αλάιπζε επαηζζεζίαο ησλ πιεκκπξψλ ζηελ παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή. Ζ ιεθάλε Μεζνρψξαο έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ Διιάδα ιφγσ ηνπ Αρειψνπ πνηακνχ ε κεξηθή εθηξνπή ηνπ ππνζαιάζζηνπ αγσγνχ ηεο ιεθάλεο απνξξνήο, κέζσ ησλ βνπλψλ ηεο Πίλδνπ γηα ηελ άξδεπζε ηνπ άγνλνπ ζεζζαιηθνχ θάκπνπ. Σν λεξφ ηνπ πνηακνχ ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πδξνειεθηξηθήο παξαγσγήο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. Δίλαη ην κεγαιχηεξν έξγν ζηελ Διιάδα, θαη ζα απνηειείηαη απφ πέληε θξάγκαηα (ην έλα είλαη ην θξάγκα Μεζνρψξαο), θαη βξίζθεηαη 40 ρικ. απφ κεγάιεο ζήξαγγεο. Ζ ιεηηνπξγία θαη ε αμηνπηζηία ησλ επηδφζεσλ ησλ δαπαλεξψλ πδξαπιηθψλ έξγσλ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε ζπλνιηθή πδξνινγηθή θαηάζηαζε ηεο ιεθάλεο απνξξνήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πεξηζηαηηθψλ απφ ηηο πιεκκχξεο. Πξνθαλψο, ε αχμεζε ησλ παξακέηξσλ απφ 33

34 ηηο πιεκκχξεο (θνξπθή, φγθνο, δηάξθεηα θιπ.), έρεη σο απνηέιεζκα ηελ παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή, ε νπνία ζα κπνξνχζε λα βιάςεη ηηο πδξαπιηθέο δνκέο θαη, θαηά ζπλέπεηα, λα πξνθιεζνχλ πιεκκχξεο ζηε γχξσ αγξνηηθή πεξηνρή. Δπηπιένλ, ε ιεθάλε ηεο Μεζνρψξαο επηιέρζεθε δηφηη δελ ππάξρεη αλάληε ξχζκηζε ηεο εθηξνπήο ή ηεο ξνήο ηνπ πνηακνχ, ε νπνία είλαη ζεκαληηθή θαζψο ηα απνηειέζκαηα γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ζηηο πδξνινγηθέο ζπλζήθεο επεξεάδνληαη απφ αλζξσπνγελείο παξεκβάζεηο. Σν δίθηπν ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ έρεη εγθαηαζηαζεί κέζα θαη γχξσ απφ ηε ιεθάλε Μεζνρψξαο είλαη ζρεηηθά ππθλφ, αιιά ην 3,5% ησλ εκεξήζησλ ηηκψλ βξνρφπησζεο θαη ην 15,5% ησλ εκεξήζησλ ειάρηζησλ θαη νη κέγηζηεο ηηκέο ηεο ζεξκνθξαζίαο γηα ηελ πεξίνδν 15 ρξφλσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξνχζα κειέηε ( ). Σν θιίκα ζηελ πδξνινγηθή ιεθάλε απνηειείηαη, δειαδή, απφ δεζηά θαινθαίξηα θαη ήπηνπο ρεηκψλεο ζε ρακειά πςφκεηξα, θαη ήπηα θαινθαίξηα θαη θξχνπο ρεηκψλεο ζε κεγάια πςφκεηξα. Ζ κέζε αχμεζε είλαη 1390 κ., θαη ην πδξνινγηθφ θαζεζηψο ηεο ιεθάλεο ειέγρεηαη απφ ρηνλνπηψζεηο θαη ηα ρηφληα πνπ ιηψλνπλ ζε κεγάια πςφκεηξα. Ζ πεξηνρή ηεο ιεθάλεο είλαη πεξίπνπ 633km, θαη κέζε εηήζηα βξνρφπησζε (ζηαζκηζκέλν κέζν φξν πάλσ απφ κπάληεο πςφκεηξν) πεξίπνπ 1900mm, θαη απνξξνή 1170mm ε νπνία θπξηαξρείηαη κε ηελ ρσξηθή κεηαβιεηφηεηα ησλ βξνρνπηψζεσλ ζηελ ιεθάλε απνξξνήο Χο εθ ηνχηνπ, βξνρφπησζε θαη ζεξκνθξαζία είλαη ηδηαίηεξα ζρεηηθέο κε ην πςφκεηξν (Panagoulia, Dimou, 1996) Φπζηθέο επηπηώζεηο ησλ θιηκαηηθώλ κεηαβνιώλ ζηηο πδαηνθαιιηέξγεηεο ηεο Διιάδνο Ζ άλνδνο ηεο ζηάζκεο ησλ πδάησλ ησλ ζαιάζζησλ θαη ιηκλνζαιάζζησλ πεξηνρψλ δελ απνθιείεηαη λα πξνθαιέζεη αλαθαηαηάμεηο ζηα ζπζηήκαηα θαη ζηηο κεζφδνπο ηεο πδαηνθαιιηεξγεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ρψξαο (π.ρ. απνθπγή θαηαζθεπήο εγθαηαζηάζεσλ εθηξνθήο ζηα χδαηα παξάθηησλ πεξηνρψλ). Δπίζεο, ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ησλ πδάησλ ησλ ζαιάζζησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ δελ απνθιείεηαη λα πξνθαιέζεη κεηαβνιέο ζηελ αλαπαξαγσγή δηαθφξσλ εηδψλ ηρζχσλ, θαζψο θαη ζηα δηάθνξα ζηάδηα αλάπηπμεο, αιιά θαη γεληθφηεξα ζην επίπεδν ηεο αιηεπηηθήο παξαγσγηθφηεηαο (ηνπξλάξαο,θνχξηνο,2011) Οηθνλνκηθέο επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα πδαηηθά απνζέκαηα Οη πδαηηθνί πφξνη παξέρνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο, ε δηαρείξηζε ησλ νπνίσλ εκπεξηέρεη ηφζν ηελ νηθνλνκηθή φζν ηελ θνηλσληθή θαη ηελ πνιηηηθή δηάζηαζε θαη αθνξά αξθεηνχο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Γηα ην ιφγν απηφ, νη πηζαλέο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα χδαηα είλαη πηζαλφ λα επηδξάζνπλ ζε επξχ θάζκα πνιχ ζεκαληηθψλ γηα ηελ θνηλσλία δξαζηεξηνηήησλ, κε επέθηαζε ζε αξθεηνχο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. 34

35 Δηδηθφηεξα αλακέλεηαη: 1. Μεησκέλε παξαγσγηθφηεηα ιφγσ ηεο έιιεηςεο πδαηηθψλ πφξσλ (θαη, εμαηηίαο απηνχ, ηεο πηζαλήο ρεηξνηέξεπζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ) ζηελ πεξίπησζε πνπ απηνί απνηεινχλ εηζξνή ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία (γεσξγηθφο ηνκέαο, ηνκέαο παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ πδξνειεθηξηθέο εγθαηαζηάζεηο, βηνκεραληθφο ηνκέαο, δαζνθνκία, ηρζπνθαιιηέξγεηεο). 2. Αχμεζε ηνπ θφζηνπο απνξξχπαλζεο θαη επεμεξγαζίαο απνβιήησλ. 3. Μείσζε ηεο αζθάιεηαο (πιεκκπξηθά θαηλφκελα, ππξθαγηέο). 4. Μείσζε ηνπ νθέινπο απφ δξαζηεξηφηεηεο αλαςπρήο. 5. Απψιεηα νθέινπο ιφγσ βιαβψλ ζε πδαηηθά νηθνζπζηήκαηα. 6. Αχμεζε ηνπ θφζηνπο απνιήςεσλ απφ ππφγεηα χδαηα. 7. Αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ πεξαηηέξσ πθαικχξσζεο ησλ ππφγεησλ πδξνθνξέσλ. 8. Δπηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία. 9. Απψιεηα επεκεξίαο ιφγσ πηζαλψλ πεξηνξηζκψλ ζηε ρξήζε ηνπ λεξνχ. Ζ έληαζε ησλ παξαπάλσ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο εμαξηάηαη απφ ηελ έληαζε ησλ επηκέξνπο θιηκαηηθψλ αιιαγψλ. πκπεξαίλεηαη φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή ζα επηδξάζεη αξλεηηθά ζηνλ ηνκέα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζε φια ηα πδαηηθά δηακεξίζκαηα σο εμήο: γεληθή κεησκέλε ηξνθνδνζία θαη αλαλέσζε ηνπ λεξνχ ησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη ηεο αχμεζεο ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο απμεκέλε πθαικχξσζε ησλ παξάθηησλ θαη ππνζαιάζζησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ, ηδηαίηεξα ησλ θαξζηηθψλ, κε πξνέιαζε ηνπ κεηψπνπ πθαικχξσζεο πξνο ηελ ελδνρψξα, ιφγσ ηνπ κεησκέλνπ δπλακηθνχ ηεο ρεξζαίαο πδαηηθήο θάζεο εμαηηίαο ηεο κεησκέλεο ηξνθνδνζίαο θαη ηεο ππεξάληιεζεο, αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ξππαληηθνχ θνξηίνπ ζηα παξάθηηα πδαηηθά ζψκαηα θαη ζηε ζάιαζζα ιφγσ κηθξφηεξεο αξαίσζεο, ηαρχηεξε απνδφκεζε ησλ δειηατθψλ πεξηνρψλ, πνπ ήδε έρεη μεθηλήζεη ιφγσ ηεο θαηαζθεπήο εγθάξζησλ θξαγκάησλ ζηελ αλάληε δψλε (κείσζε απνξξνήο θαη ζηεξενπαξνρήο) θαη παξάιιεισλ αλαρσκάησλ ζηελ πεδηλή δψλε ηνπ Γέιηα (άθημε κεηαθεξφκελνπ πιηθνχ ζε έλα θαη κνλαδηθφ ζηφκην), ξχπαλζε ή απνμήξαλζε ησλ παξάθηησλ πγξνηφπσλ θαη επίηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο εξεκνπνίεζεο ιφγσ πδαηηθνχ ειιείκκαηνο θαη εδαθηθψλ κεηαβνιψλ (ζπκππθλψζεηο, ζηεγαλνπνηήζεηο θ.ιπ.) (ηνπξλάξαο,θνχξηνο,2011). 35

36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ 3.1. Σηόρνο ηεο έξεπλαο Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή δηαηξηβή έρεη σο ζηφρν λα εμεηάζεη ζηάζεηο θαη αληηιήςεηο ησλ πνιηηψλ γηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. πγθεθξηκέλα εμεηάδνληαη: α. πεξηβαιινληηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλδένληαη κε δεηήκαηα θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη β. νη αληηιήςεηο ησλ πνιηηψλ γηα 3 ελαιιαθηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ κε δηαθνξεηηθφ βαζκφ παξεκβαηηθφηεηαο ζηνπο ππάξρνληεο ηνπηθνχο νηθηζκνχο θαη ζηα ηνπηθά νηθνζπζηήκαηα Πεξηνρή κειέηεο Χο κειέηε πεξίπησζεο επηιέρζεθε ε πεξηνρή ηεο Ληκλνζάιαζζαο Μεζνινγγίνπ (ηνπηθή θνηλσλία Μεζνινγγίνπ θαη Αηησιηθνχ). Ζ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή επηιέρζεθε δηφηη ππάξρεη ζεκαληηθή πηζαλφηεηα ζην κέιινλ λα επεξεαζηνχλ πνιινί νηθηζκνί απφ ηελ παξνπζία ζπρλψλ πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. Χζηφζν ε πεξηνρή κειέηεο απνηειεί ζεκαληηθφ βηφηνπν ιφγσ ηεο χπαξμεο ηνπ Δζληθνχ Πάξθνπ. Ο δήκνο Μεζνινγγίνπ ν νπνίνο ιέγεηαη επίζεο θαη δήκνο ηεο Ηεξάο πφιεο ηνπ Μεζνινγγίνπ είλαη δήκνο ηνπ λνκνχ Αηησιναθαξλαλίαο πνπ πεξηιακβάλεη θαη ηελ πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ, ην Μεζνιφγγη. Βξίζθεηαη ζην λφηην ηκήκα ηνπ λνκνχ θαη πεξηβάιιεη ηελ νκψλπκε ιηκλνζάιαζζα. Απνηειείηαη απφ νθηψ δεκνηηθά δηακεξίζκαηα θαη έρεη πιεζπζκφ θαηνίθνπο. Ζ έθηαζε ηνπ είλαη 151,9km (Γήκνο Μεζνινγγίνπ, 2011). Σν Αηησιηθφ ή Aληειηθφ ή Αλαηνιηθφ, ε κηθξή πδάηηλε πνιηηεία, ρηηζκέλε πάλσ ζε λεζίδα, ελψλεηαη κε ηηο φρζεο κε δχν πέηξηλα γεθχξηα θαη ρσξίδεη ηε ιηκλνζάιαζζα ζηα δχν: απφ ηε κηα ηνπ Aηησιηθνχ θαη απφ ηελ άιιε ηνπ Μεζνινγγίνπ. Σν Αηησιηθφ, θαινχκελε θαη κηθξή Βελεηία ηεο Διιάδαο, είλαη θσκφπνιε ηεο Αηησιναθαξλαλίαο, επαξρία ηνπ Μεζνινγγίνπ, θαη βξίζθεηαη δέθα ρηιηφκεηξα βνξεηνδπηηθά ηνπ Μεζνινγγίνπ, έδξα ηνπ νκψλπκνπ δήκνπ. Ζ πφιε ηνπ Αηησιηθνχ είλαη αλεπηπγκέλε ζ έλα κηθξφ λεζάθη ξηδσκέλν ζην λεξφ ζην κέζνλ πεξίπνπ ηεο ιηκλνζάιαζζαο Αηησιηθνχ-Μεζνινγγίνπ. πλδέεηαη αλαηνιηθά θαη δπηηθά κε ηελ μεξά κε δχν πέηξηλα ηνμνηά γεθχξηα αξρηθνχ κήθνπο πεξίπνπ 300 κέηξσλ ην θαζέλα. πλνιηθά έρεη πιεζπζκφ πεξίπνπ θαηνίθνπο. Ζ έθηαζε ηνπ δήκνπ είλαη ρηι. ζηξέκκαηα, εμ απηψλ κηθξφ πνζνζηφ είλαη εκηνξεηλφ, ελψ ηα πεξηζζφηεξα είλαη εχθνξε πεδηλή έθηαζε φπνπ θαιιηεξγείηαη θαηά ην πιείζηνλ ε ειηά θαιακψλ ( 36

37 3.3. Τν πδαηηθό δπλακηθό ηνπ Ννκνύ Ο Ννκφο Αηησιναθαξλαλίαο είλαη πινχζηνο ζε πδαηηθνχο πφξνπο. Μεγάια θαη κηθξά πνηάκηα δηαζρίδνπλ ηνλ λνκφ απφ θαη πξνο θάζε θαηεχζπλζε. Ο Αρειψνο είλαη ν δεχηεξνο ζε κήθνο πνηακφο ηεο Διιάδαο (220 Κm). Λέγεηαη θαη Αζπξνπφηακνο γηαηί ηα λεξά ηνπ πεξλψληαο ηε δψλε ηνπ Φιχζρε, πέξλνπλ έλα άζπξν ζφιν ρξψκα, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ άξγηιν. Οη εθηεηακέλνη πγξφηνπνη, φπσο είλαη νη ιηκλνζάιαζζεο Μεζνινγγίνπ, Αηησιηθνχ, Κιείζνβαο, νη εθβνιέο ησλ πνηακψλ Αρειψνπ θαη Δπήλνπ, ν κεγάινο αξηζκφο ησλ ιηκλψλ θαη ε ελαιιαγή ηνπο κε ηνπο νξεηλνχο φγθνπο, απνηεινχλ ηνπνζεζίεο κε ηδαληθέο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε κηαο πινχζηαο πνηθηιίαο θπηηθψλ θαη δσηθψλ εηδψλ. ηνλ λνκφ κπνξεί θαλείο λα δεη αθφκε ηελ ηερλεηή ιίκλε ησλ θξεκαζηψλ Πιεζπζκόο-Οηθηζκνί-Απαζρόιεζε Γηνηθεηηθά ν λνκφο δηαηξείηαη ζε πέληε επαξρίεο :α) ηελ επαξρία Βάιηνπ κε πξσηεχνπζα ηελ Ακθηινρία, β) ηελ επαξρία Βφληηζαο θαη Ξεξνκέξνπ, κε πξσηεχνπζα ηελ Βφληηζα, γ) ηελ επαξρία Μεζνινγγίνπ κε πξσηεχνπζα ην Μεζνιφγγη, πνπ είλαη θαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ, δ) ηελ επαξρία Ναππαθηίαο κε πξσηεχνπζα ηελ Ναχπαθην θαη ηέινο, ε) ηελ επαξρία Σξηρσλίδαο κε πξσηεχνπζα ην Αγξίλην. Οη θπξηφηεξεο πφιεηο ηνπ λνκνχ είλαη ην Αγξίλην, ην Μεζνιφγγη, ε Ναχπαθηνο, ην Αηησιηθφ, ε Ακθηινρία, ε Βφληηζα, ν Αζηαθφο, ην Θέξκν θ.α. Σν 51.8% ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ αζρνιείηαη κε αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (γεσξγία, θηελνηξνθία, δαζνθνκία θαη αιηεία). Έλα κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ απαζρνιείηαη ζηελ βηνκεραλία, ηε βηνηερλία, ηα δεκφζηα έξγα, ην εκπφξην θαη ηηο κεηαθνξέο (IdrobiotoposMesologiou.doc) Ο πγξόηνπνο Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνύ Ο πγξφηνπνο Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνχ πεξηθιείεηαη απφ πνιιά βνπλά: ηνλ Αξάθπλζν, ηα Πεηξσηά θαη ηε Βαξάζνβα. Σα βνπλά απηά ζπκβάιινπλ ζηελ πνηθηιφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ. Όκνξθα ζεκεία απνηεινχλ επίζεο νη ινπξνλεζίδεο ή ακκνζίλεο θαη ηα λεζάθηα Πξνθνπάληζηνο, ρνηληάο, Σνπξιίδα, θαη ην Βαζηιάδη, ηα νπνία δηαρσξίδνπλ ηηο ιηκλνζάιαζζεο ζην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπο απφ ηε ζάιαζζα. H ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ηνπίνπ νθείιεη πνιιά θαη ζην γεγνλφο φηη νη ιηκλνζάιαζζεο κε ηα ήξεκα λεξά ελαιιάζζνληαη κε εθηεηακέλα ιαζπνηφπηα θαη αικπξφβαιηνπο, κε βιάζηεζε απφ κεζνγεηαθή καθία θαη θπιινβφια δάζε απφ ηηηέο, ιεχθεο θαη θξάμνπο. ηε βφξεηα πεξηνρή ηνπ Γέιηα ηνπ Αρειψνπ δηαζψδνληαη κηθξά παξαπνηάκηα δάζε, ππνιείκκαηα απέξαλησλ, άιινηε, δαζψλ. Σν 1859, ν Άγγινο νξληζνιφγνο W.H. Simpson έγξαςε ζην πεξηνδηθφ Ibis, φηη «ζηελ πεξηνρή ππήξραλ κεγάια παξαπνηάκηα δάζε (ηύπνπ ζηνάο), πνπ ζύκηδαλ δνύγθια θαη ν ήιηνο δελ 37

38 κπνξνύζε λα ηα δηαπεξάζεη». Σα ζεκεξηλά ππνιείκκαηα δαζψλ ζρεκαηίδνληαη απφ πιαηάληα, θαβάθηα, θιήζξα θαη δηάθνξνπο ζάκλνπο φπσο ιπγαξηέο θαη αξκπξίθηα. Σν ζπνπδαηφηεξν είλαη ην Γάζνο ηνπ Φξάμνπ, θνληά ζην Λεζίλη, πνπ ην 1985 αλαθεξχρζεθε απφ ην ππνπξγείν Γεσξγίαο «Μλεκείν ηεο Φχζεο». Mε έθηαζε 600 ζηξέκκαηα., ζρεκαηίδεηαη θπξίσο απφ Φξάμνπο ηνπ είδνπο Fraxinus oxycarpa, αιιά θαη απφ αζεκφιεπθεο, αζεκντηηέο, θηειηέο θαη δάθλεο. ηελ Διιάδα θαη ζηα Βαιθάληα, θπηνθνηλσλίεο ηνπ είδνπο απηνχ είλαη ζπάληεο ιφγσ ππεξβνιηθήο πινηφκεζήο ηνπο. ην Γάζνο ηνπ Φξάμνπ θσιηάδεη ζεκαληηθφο αξηζκφο πνπιηψλ. Δπίζεο ππάξρεη κεγάινο πινχηνο απφ ακθίβηα θαη εξπεηά (konstantinosdavanelos.blogspot.com,2009) Οη Ληκλνζάιαζζεο Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνύ Οη ιηκλνζάιαζζεο Μεζνινγγίνπ θαη Αηησιηθνχ βξίζθνληαη ζην λνηηνδπηηθφ ηκήκα ηνπ λνκνχ Αηησιναθαξλαλίαο. Ζ ξερή ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ ζηελ Αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Κπλία θαη, θαηά ηνλ ηξάβσλα, είρε κήθνο κ. θαη πιάηνο κ. Ζ ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ είλαη έλαο εθηεηακέλνο ζαιάζζηνο θφιπνο εθηάζεσο ζηξέκκαηα κε κέζν βάζνο 0,45κ. θαη κέγηζην βάζνο 1,65κ. ρεκαηίζηεθε απφ ην ζπλδπαζκφ ηεο δξάζεο ησλ πνηακψλ Αρειψνπ θαη Δπήλνπ θαη ηελ δξάζε ηνπ θπκαηηζκνχ θαη ησλ παξάθηησλ ξεπκάησλ. Δικόνα 1: Λιμνοθάλαζζα Μεζολογγίος-Αιηυλικού Δικόνα 2. Φλαμίνγκο Ζ δξάζε φισλ απηψλ ησλ παξαγφλησλ δεκηνχξγεζε αιπζίδα λεζίδσλ θαη ακκσδψλ ινπξίδσλ μεξάο νη νπνίεο νπζηαζηηθά νξηνζέηεζαλ ηνλ πγξφηνπν ηεο ιηκλνζάιαζζαο απφ ηελ αλνηθηή ζάιαζζα (Παηξατθφ Κφιπν). Ζ δξάζε ηνπ θπκαηηζκνχ θαη ησλ παξάθηησλ ξεπκάησλ δηαηήξεζε ηα πεξάζκαηα θαη ηνπο δίαπινπο αλνηθηά. Οη πξνζρψζεηο πνπ δεκηνχξγεζαλ ηα δπν πνηάκηα απνηεινχληαη απφ αξγίιην, άκκν, ακκνθξνθάιεο, θαη θξνθάιεο. Σν χςνο ησλ ακκσδψλ ινπξίδσλ δελ ππεξβαίλεη ηα 0,70 κέηξα απφ ηελ ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο αιιά ζηηο πεξηζζφηεξεο φκσο πεξηνρέο κεηψλεηαη ηφζν ψζηε λα ζπγρέεηαη κε ηελ ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο. ηελ πινχζηα βιάζηεζή ηεο δηαβηνχλ λνζηηκφηαηα είδε ςαξηψλ ( ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Ληκλνζάιαζζαο θχνληαη 38

39 νξηζκέλα ζπάληα είδε ρισξίδαο. Δπηπιένλ ε Ληκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ην Γέιηα ηνπ Αρειψνπ είλαη απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ειιεληθέο πεξηνρέο γηα ην μερεηκψληαζκα ησλ πδξφβησλ πνπιηψλ ηεο Δπξψπεο. ηελ πεξηνρή ηεο Ληκλνζάιαζζαο (Μεζνιφγγη, Αηησιηθφ, Λεζίλη, Καηνρή) θσιηάδνπλ ζε κηθξέο απνηθίεο ηα πην ζπάληα Κηξθηλέδηα. Tέινο, ε Ληκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ είλαη ην λνηηφηεξν ζεκείν εμάπισζεο ηνπ Λεπθνπειαξγνχ ζηελ Δπξψπε. Φσιηέο ηνπ ζα δνχκε ζην Μεζνιφγγη, ζην Αηησιηθφ, ζην Νηνρψξη, ζηελ Καηνρή, ζην Λεζίλη θαη αιινχ (Tζνχλεο,2005). Παξά ηηο αλζξψπηλεο επεκβάζεηο θαη ηηο αδπλακίεο ησλ αξκνδίσλ θνξέσλ πνπ είραλ σο απνηέιεζκα ηελ πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε ηεο ιηκλνζάιαζζαο Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνχ, ηα «λεξά ηεο ιίκλεο η' άβαζα» δηαηεξνχληαη ζε ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε ην ςάξη είλαη αθφκε άθζνλν θαη θαιφ, ε αιηεία παξακέλεη ππιψλαο ηεο νηθνλνκηθήο δσήο ηνπ ηφπνπ θαη ε πεξηνρή δηαζψδεη ηελ νκνξθηά ηεο θεληξίδνληαο ην ελδηαθέξνλ ησλ επηζθεπηψλ (Kathimerini gr). Βφξεηα ηεο ιηκλνζάιαζζαο Μεζνινγγίνπ εθηείλεηε ε ιηκλνζάιαζζα Αηησιηθνχ κε έθηαζε ζηξέκκαηα ε νπνία έρεη κέζν βάζνο 12 κ. θαη κέγηζην 33κ. Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Αηησιηθνχ ζπλδέεηαη κε ηελ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ κε αλνίγκαηα γέθπξαο ηα νπνία είλαη εμαηξεηηθά αβαζή θαη ζε νξηζκέλα ζεκεία κάιηζηα θηάλνπλ ηα 0,30 κέηξα γεγνλφο πνπ θάλεη πξνβιεκαηηθή ηελ επηθνηλσλία ησλ δπν απηψλ ιηκλνζαιαζζψλ. Οη ακκψδεηο λεζίδεο φπσο ε Θνιή, ν Ατ Γηάλλεο, ν Λνχξνο θ.η.ι. πνπ εθηείλνληαη ζε κήθνο 12 ρικ., εθηφο απφ ηελ νξηνζέηεζε πνπ θάλνπλ, παίδνπλ θαη έλα ξφιν θπζηθνχ θπκαηνζξαχζηε θαη πξνζηαηεχνπλ ηελ αβαζή ιηκλνζάιαζζα απφ ηελ δηαβξσηηθή επελέξγεηα ηνπ θπκαηηζκνχ ν νπνίνο πξνθαιείηαη απφ ηνπο επηθηαηνχληεο Ν.Γ. αλέκνπο. Αθνινπζψληαο ηνλ εζσηεξηθφ δξφκν γηα ην Αηησιηθφ ην πξψην πξάγκα πνπ αληηθξίδεηο είλαη ηα επηβιεηηθά ιεπθά «βνπλά» απφ αιάηη. Δδψ βξίζθεηαη ε κεγαιχηεξε ελ ελεξγεία αιπθή ηεο Διιάδαο πνπ παξάγεη ηφλνπο πιπκέλνπ αιαηηνχ, θαιχπηνληαο ην 50% ησλ αλαγθψλ ηεο ρψξαο καο (kathimerini.gr) Η ζεκαζία ηεο ιηκλνζάιαζζαο Απφ νηθνινγηθή θαη νηθνλνκηθή άπνςε ε ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ είλαη κηα απφ ηεο ζεκαληηθφηεξεο ιηκλνζάιαζζεο ηεο Μεζνγείνπ. Μπνξεί λα παξάγεη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο αιηεπκάησλ γηαηί είλαη έλαο βηφηνπνο πνπ έρεη θαηάιιειεο ζπλζήθεο νη νπνίεο πξνζειθχνπλ κεγάιν ξπζκφ νξγαληζκψλ θαη κηα πνηθηιία πδξφβησλ νξγαληζκψλ απφ ηνπο νπνίνπο αξθεηνί αλαπηχζζνληαη ζε εκπνξεχζηκν κέγεζνο. Οη ιφγνη πνπ πξνζειθχνπλ ηα ςάξηα είλαη: α) Ζ ιηκλνζάιαζζα εκπινπηίδεηαη κε ζξεπηηθά άιαηα απφ ηελ είζνδν γιπθψλ λεξψλ. Σα κηθξά βάζε θαη ε ειηαθή ελέξγεηα ζπληεινχλ ζηελ ζέξκαλζε ησλ λεξψλ κε ζπλέπεηα λα έρνπκε κεγάιε αλάπηπμε θπηνπιαγθηνχ δσνπιαγθηνχ θαη απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα ηελ χπαξμε άθζνλεο ηξνθήο γηα ηα ςάξηα. β) Σν κηθξφ βάζνο ηεο ιηκλνζάιαζζαο ζε ζρέζε κε ηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο έρεη ζαλ ζπλέπεηα ηηο κεγάιεο εμαηκίζεηο ην θαινθαίξη θαη απφ ηα γιπθά λεξά πνπ δέρεηαη παξνπζηάδεη δηαθπκάλζεηο 39

40 αιαηφηεηαο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαη θαηά πεξηνρέο. Ζ κεγάιε φκσο έθηαζε ηεο ιηκλνζάιαζζαο πξνζθέξεη ηελ δπλαηφηεηα ζε θάζε είδνο λα βξεη επλντθέο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο θαη λα απνθεχγεη ηηο απφηνκεο κεηαβνιέο αιαηφηεηαο. γ) Ζ παιηξξνηαθή δξάζε ησλ λεξψλ φζν θαη γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ζε νμπγφλν. δ) Οη ακκσλεζίδεο πνπ έρνπλ ζρεκαηηζηεί πξνθπιάζζνπλ ηελ ιηκλνζάιαζζα απφ ηελ δξάζε ηεο αλνηθηήο ζάιαζζαο θαη ηνπο κεγάινπο θπκαηηζκνχο ιεηηνπξγψληαο ζαλ θπκαηνζξαχζηεο. Δικόνα 3: Λιμνοθάλαζζα Μεζολογγίος-Αιηυλικού Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Αηησιηθνχ εθηφο απφ ηελ θπζηθή επηθνηλσλία πνπ είρε κε ηελ ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ επηθνηλσλεί ηερλεηά κε ηελ ιίκλε Λπζηκαρεία κέζσ ζήξαγγαο πνπ είρε θαηαζθεπαζηεί. Ζ ιηκλνζάιαζζα Μεζνινγγίνπ, Αηησιηθνχ απνηειεί θιαζηθή πεξίπησζε βηφηνπνπ κεγάιεο βηνινγηθήο θαη νηθνλνκηθήο αμίαο φπνπ ε αλζξψπηλε επέκβαζε άιινηε άζθνπε θαη άιινηε παξάινγε ππνβάζκηζε ζε κεγάιν βαζκφ ηε ιηκλνζάιαζζα. Καηά θαηξνχο νη αλζξψπηλεο επεκβάζεηο πνπ έγηλαλ ήηαλ απξνγξακκάηηζηεο ρσξίο λα βνεζνχλ ην νηθνζχζηεκα, άιια αληίζεηα εμππεξέηεζαλ ηελ βηνκεραλία, ηελ γεσξγία, ηελ θηελνηξνθία θαη ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ησλ δεπηεξνγελψλ πξντφλησλ ηνπ ζαιάζζηνπ λεξνχ ππνβαζκίδνληαο θαη επεξεάδνληαο αξλεηηθά ηελ ηζνξξνπία ηνπ πγξνηφπνπ (δήκνο Μεζνινγγίνπ, 2011) Μέζνδνη θαη Γεδνκέλα ηελ έξεπλά καο θαινχκαζηε λα απαληήζνπκε πσο αληηιακβάλνληαη νη θάηνηθνη ηνπ Γήκνπ Μεζνινγγίνπ θαη Αηησιηθνχ ηελ χπαξμε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη πεξαηηέξσ ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. Ο πην δηαδεδνκέλνο ηξφπνο ζπγθέληξσζεο ηέηνησλ πξσηνγελψλ πιεξνθνξηψλ είλαη απηφο πνπ επηηπγράλεηαη κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε εξσηεκαηνινγίσλ, ζηα νπνία θαηαρσξνχληαη απφ ηνπο εξσηψκελνπο ή απφ ηνπο εξεπλεηέο νη ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο. 40

41 Πεξηγξαθή εξσηεκαηνινγίνπ Γηα ηε ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ, επηιέρζεθε σο θαηαιιειφηεξν εξγαιείν έλα εξσηεκαηνιφγην (Παξάξηεκα Α).Σα εξσηεκαηνιφγηα ζπληζηνχλ έλα απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν, κε ηε ρξήζε ηνπ νπνίνπ κπνξνχλ λα ζπιιερζνχλ εχθνια πιεξνθνξίεο απφ έλα ζρεηηθά κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη κε ρακειφ νηθνλνκηθφ θφζηνο (Gillham, 2000). Δπίζεο, ηα εξσηεκαηνιφγηα επηηξέπνπλ ηελ αλσλπκία ε νπνία κπνξεί λα απμήζεη ζεκαληηθά ηνλ βαζκφ αληαπφθξηζεο θαη πξνζπκίαο γηα ζπκκεηνρή (Oppenheim,1992).Σν εξσηεκαηνιφγην πξέπεη λα θαηαξηίδεηαη θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε ν εξσηψκελνο λα αληηιακβάλεηαη εχθνια ηηο εξσηήζεηο θαη λα κπνξεί λα απαληά κε αθξίβεηα, ζαθήλεηα θαη ηαρχηεηα ζε απηέο. Οη πιεξνθνξίεο, ηηο νπνίεο επηζπκνχκε λα ζπγθεληξψζνπκε, πξέπεη λα δηαηίζεληαη εχθνια απφ ηνλ εξσηψκελν. Χζηφζν, ήηαλ ζεκαληηθφ λα δηακνξθσζεί ην εξγαιείν κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα απαηηεζεί ν ειάρηζηνο δπλαηφο ρξφλνο γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπ απφ ηνπο πνιίηεο δεδνκέλνπ ηνπ φηη ε δηαδηθαζία ηεο ρνξήγεζεο πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνλ ρψξν εξγαζίαο ηνπο. Έηζη, ν ζρεδηαζκφο ηνπ ζηφρεπζε ζε πεξίπνπ 30 ιεπηά απαηηνχκελνπ ρξφλνπ ζπκπιήξσζεο. Σν παξαπάλσ θξηηήξην ζπλέβαιε ζηε δηακφξθσζε ησλ θαηεγνξηψλ θαη ηνπ είδνπο ησλ εξσηήζεσλ. ηε ζπλέρεηα, πεξηγξάθνληαη νη θαηεγνξίεο ηνπ εξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ κε πεξηζζφηεξε ιεπηνκέξεηα. Ζ παξάιιειε κειέηε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κε ηελ πεξηγξαθή ησλ θαηεγνξηψλ κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ θαηαλφεζε ηνπ αλαγλψζηε. Σν εξσηεκαηνιφγην ηεο έξεπλαο απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κέξε. Οη εξσηήζεηο πνπ απνηεινχλ ην πξψην κέξνο αθνξνχλ πεξηβαιινληηθέο αληηιήςεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Αξρηθά εμεηάδεηαη πνηα είλαη ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν θφζκνο παγθνζκίσο ζήκεξα φπσο γηα παξάδεηγκα ε θιηκαηηθή αιιαγή, θπζηθέο θαηαζηξνθέο, δηεζλήο ηξνκνθξαηία, θ.α. (28,3% ε θηψρεηα, ε έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ, 26,2% ε νηθνλνκηθή θξίζε, 20,1% ε θιηκαηηθή αιιαγή). ηε ζπλέρεηα ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα ζεκεηψζεη πνηα ζεσξεί φηη είλαη ηα ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηελ θνηλσλία φπσο ε ξχπαλζε πδάησλ, ε αχμεζε απνβιήησλ θαη ε αέξηα ξχπαλζε (24,6% θαηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, 17,2% επηπηψζεηο ζηελ πγεία, 12,7% ε εμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ). Έπεηηα ππάξρεη εξψηεζε θαηά πφζν αλεζπρνχλ νη θάηνηθνη γηα ην θαηλφκελν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (45,1% «Αξθεηά») αλ πηζηεχνπλ φηη ππάξρεη θιηκαηηθή αιιαγή (87,3%) θαη πνπ πηζηεχνπλ φηη νθείιεηαη (51,2% αλζξψπηλεο & θπζηθέο δηεξγαζίεο), θαζψο επίζεο θαη ε ζπρλφηεηα πινπνίεζεο κηαο ζεηξάο απφ ελέξγεηεο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ην δήηεκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (ρξήζε δεκφζηαο ζπγθνηλσλίαο/πνδειάηνπ/πεξπάηεκα ρξήζεο air-contition ζην ζπίηη ή θαη ζην απηνθίλεην, δηαρσξηζκφο αλαθπθιψζηκσλ πιηθψλ). Σν δεχηεξν κέξνο αθνξά ηα ππνζεηηθά ζελάξηα αληηκεηψπηζεο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. πγθεθξηκέλα παξνπζηάδεηαη ε ππφζεζε φηη βξηζθφκαζηε ζην 2060 κε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Σν επίπεδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο έρεη απμεζεί θαη νη θαηαηγίδεο θαηά 41

42 ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα είλαη πην έληνλεο. Με απνηέιεζκα πην ζπρλή ηελ εκθάληζε πιεκκχξσλ επεξεάδνληαο ηφζν θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο φζν θαη αγξνηηθέο θαη βηνκεραληθέο πεξηνρέο. Δπηπιένλ ην κέγεζνο ησλ παξαιηψλ ζα κεηψλεηαη ζεκαληηθά. ην ζελάξην Α πξνηείλεηαη ε θαηαζθεπή θξαγκάησλ πνπ δελ επηηξέπνπλ ζην λεξφ λα κπαίλεη κέζα ζηελ αθηή κε ηελ ρξήζε ρξεκάησλ απφ επηπιένλ θφξνπο (36,5% «πκθσλψ»). Σν ζελάξην Β αθνξά ζην αλ ζα επηηξαπεί ζην λεξφ λα κπεη ζηελ αθηή κε ειεγρφκελν ηξφπν (39,3% «πκθσλψ»). Γειαδή αλ ζα γίλνπλ θαηαζθεπέο πξνθεηκέλνπ ην λεξφ λα θαηεπζπλζεί ζε ζπγθεθξηκέλεο κε θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο θαη λα απνηξαπνχλ νη πιεκκχξεο ζηελ πεξηνρή ηνπο. ηνπο ηδηνθηήηεο ησλ εθηάζεσλ πνπ ζα πιεκκπξίζνπλ ζα δνζνχλ απνδεκηψζεηο. Σν ζελάξην Γ αθνξά ην ελδερφκελν λα κελ ιεθζεί θαλέλα κέηξν απφ ηελ θνηλφηεηα (38,5% απάληεζε «Γηαθσλψ απφιπηα»). Καη γηα ηα ηξία ζελάξηα νη εξσηψκελνη απάληεζαλ θαηά πφζν ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ κε ηελ πξνηεηλφκελε πνιηηηθή θαη ζηε ζπλέρεηα ζα έπξεπε λα αμηνινγήζνπλ ηα νθέιε θαη κεηνλεθηήκαηά ησλ πνιηηηθψλ απηψλ. Σν ηξίην κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο θνηλσληθψλ δεηεκάησλ δειαδή πφζν νη πνιίηεο ηνπ Μεζνινγγίνπ-Αηησιηθνχ εκπηζηεχνληαη θάπνηνπο θνξείο φπσο ηελ θπβέξλεζε, ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο, ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο ζπκπνιίηεο. Αθφκε, αλ είλαη κέιε θάπνησλ Κπβεξλεηηθψλ ή κε Κπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ, αλ ελεκεξψλνληαη γηα ηηο απνθάζεηο ηνπ ηνπηθνχ ζπκβνπιίνπ ηνπο, θαη αλ πίζηεπαλ φηη ζε πεξίπησζε πιεκκχξαο νη γείηνλεο ή νη ζπγγελείο θαη θίινη ζα ηνπο βνεζήζνπλ λα πξνζηαηέςνπλ ην ζπίηη ηνπο. Σέινο, αλ ζεσξνχλ φηη πξέπεη λα εκπηζηεχνληαη ηα άηνκα ή πξέπεη λα είλαη επηθπιαθηηθνί. Σν ηέηαξην κέξνο ζπιιέγνληαη πιεξνθνξίεο γηα ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο δειαδή γηα ην θχιν, ην έηνο γέλλεζεο, ην εθπαηδεπηηθφ θαη εηζνδεκαηηθφ επίπεδν, γηα ην αλ ππάξρνπλ παηδηά ζην λνηθνθπξηφ έσο 18 εηψλ θαη ηέινο πφζν καθξηά κέλνπλ απφ ηελ αθηή Γεηγκαηνιεςία θαη δείγκα Ο πιεζπζκφο κειέηεο είλαη απφ ηνλ δήκν Μεζνινγγίνπ θαη ν αξηζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ απαληήζεθαλ είλαη 244. Σν δείγκα επηιέρζεθε κε ηελ δεηγκαηνιεπηηθή ηερληθή ηεο ρηνλνζηηβάδαο ιφγσ ηεο απνπζίαο θαηαιφγσλ κε φινπο ηνπο δεκφηεο ηεο πεξηνρήο. Αξρηθά νξηνζεηήζεθαλ νη πεξηνρέο δεηγκαηνιεςίαο θαη ζηε ζπλέρεηα θαζνξίζηεθαλ νη αλαινγίεο ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηα βαζηθά δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά (θχιν, ειηθία, εθπαίδεπζε) ζχκθσλα κε ηα πξαγκαηηθά ζηνηρεία ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο. Ζ ζπκπιήξσζε ηνπ δείγκαηνο έγηλε ζηαδηαθά κε ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε λα δηαηεξεζνχλ ζην δείγκα νη βαζηθέο αλαινγίεο ηνπ πξαγκαηηθνχ πιεζπζκνχ. 42

43 Όζνλ αθνξά ην θχιν ησλ αηφκσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα ην 49% ήηαλ άλδξεο θαη ην 51% ήηαλ γπλαίθεο (Γξάθεκα 1). Γπάθημα 1. Άνδπερ-Γςναίκερ Όζνλ αθνξά ηελ ειηθία ν κέζνο φξνο ησλ εξσηψκελσλ ήηαλ απφ ηελ ρξνλνινγία ηνπ 1969 δειαδή 42 εηψλ. Έπεηηα νη εξσηψκελνη απάληεζαλ ζηελ εξψηεζε πνπ αθνξνχζε ην εθπαηδεπηηθφ ηνπο επίπεδν. Σν 15,2% απάληεζε φηη ήηαλ «Αλαιθάβεηνο», ην 25,0% απάληεζε φηη ήηαλ «Γπκλάζην», ην 29,5% απάληεζε φηη ήηαλ «Λχθεην», ην 10,2% «Μεηαδεπηεξνβάζκηα», ην 13,1% «Αλψηαηε εθπαίδεπζε», θαη ην 3,7% «Μεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο» (Γξάθεκα 2). Γπάθημα 2. Δκπαιδεςηικό επίπεδο Έπεηηα αθνινχζεζε εξψηεζε γηα ην εηζνδεκαηηθφ ηνπο επίπεδν. Οη εξσηψκελνη απάληεζαλ φηη ην 29,9% δελ έρεη εηζφδεκα, ην 35,2% έρεη έσο 12000, ην 27,9% έρεη έσο 30000, ην 4,5% απάληεζε φηη έρεη απφ έσο 60000, θαη ην 0,8% απάληεζε φηη έρεη πάλσ απφ (Γξάθεκα 3). 43

44 Γπάθημα 3. Διζοδημαηικό επίπεδο Δπφκελε εξψηεζε ήηαλ αλ ππήξραλ παηδηά ζην λνηθνθπξηφ ηνπο. Σν 44,3% απάληεζε «Ναη» θαη ην 44,3% απάληεζε «Όρη» (Γξάθεκα 4). Γπάθημα 4. Ύπαπξη παιδιών ζηο νοικοκςπιό Ζ ηειεπηαία εξψηεζε γηα ηνπο πνιίηεο ήηαλ πφζν καθξηά κέλνπλ απφ ηελ αθηή. Ο κέζνο φξνο ησλ πνιηηψλ απάληεζε φηη κέλνπλ 2,0 ρηιηφκεηξα. Ο κέζνο φξνο γηα ηελ πην καθξηλή απφζηαζε ήηαλ 12 ρηιηφκεηξα θαη γηα ηελ πην θνληηλή 0,00. 44

45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ 4.1. Σεκαληηθόηεηα πξνβιεκάησλ παγθνζκίσο ηα πιαίζηα ηεο έξεπλαο εξσηήζεθαλ νη πνιίηεο πνηα ζεσξνχλ ηα ηξία ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα παγθνζκίσο ζήκεξα. ηνλ πξψην πίλαθα παξαηεξνχκε φηη ην πξψην ζεκαληηθφ πξφβιεκα κε πνζνζηφ 28,3% είλαη ε θηψρεηα, έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ, ην δεχηεξν ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη ε νηθνλνκηθή θξίζε κε πνζνζηφ 24,2% θαη ην ηξίην ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή κε πνζνζηφ 13,9% (Πίλαθαο 1). ην δεχηεξν πίλαθα παξαηεξνχκε φηη ην δεχηεξν ζε θαηάηαμε πξφβιεκα είλαη ε νηθνλνκηθή θξίζε κε πνζνζηφ 26,2%, ην δεχηεξν ε θηψρεηα,ε έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ κε πνζνζηφ 14,8, θαη ην ηξίην ζεκαληηθφ πξφβιεκα κε πνζνζηφ 14,3% είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή (Πίλαθαο 2). ηνλ ηξίην πίλαθα βιέπνπκε φηη σο ηξίην ζε θαηάηαμε πξφβιεκα είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή κε πνζνζηφ 20,1%,δέπηεξν είλαη νη θπζηθέο θαηαζηξνθέο κε πνζνζηφ 16,8% θαη ηέινο, ην ηξίην πξφβιεκα είλαη ε θηψρεηα, έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ κε πνζνζηφ 12,3% (Πίλαθαο 3). Πίνακαρ 1. 1 ο ζημανηικόηεπο ππόβλημα παγκοζμίυρ Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά % Γηεζλήο ηξνκνθξαηία 12,3% Φηψρεηα, έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ Ζ εμάπισζε κηαο κεηαδνηηθήο αζζέλεηαο 28,3% 3,3% Παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε 24,2% Γηάδνζε ησλ ππξεληθψλ φπισλ 1,6% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο ( π.ρ. ζεηζκνί) 5,7% Κιηκαηηθή αιιαγή 13,9% Έλνπιεο δηακάρεο 1,2% Ζ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ 0,8% 45

46 Πίνακαρ 2. 2 ο ζημανηικόηεπο ππόβλημα παγκοζμίυρ Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά % Γηεζλήο ηξνκνθξαηία 5,7% Φηψρεηα, έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ Ζ εμάπισζε κηαο κεηαδνηηθήο αζζέλεηαο 14,8% 5,3% Παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε 26,2% Γηάδνζε ησλ ππξεληθψλ φπισλ 7,0% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο ( π.ρ. ζεηζκνί) 13,9% Κιηκαηηθή αιιαγή 14,3% Έλνπιεο δηακάρεο 1,6% Ζ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ 2,5% Πίνακαρ 3. 3 ο ζημανηικόηεπο ππόβλημα παγκοζμίυρ Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά % Γηεζλήο ηξνκνθξαηία 9,0% Φηψρεηα, έιιεηςε θαγεηνχ θαη πφζηκνπ λεξνχ Ζ εμάπισζε κηαο κεηαδνηηθήο αζζέλεηαο 12,3% 5,3% Παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε 9,8% Γηάδνζε ησλ ππξεληθψλ φπισλ 7,0% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο ( π.ρ. ζεηζκνί) 16,8% Κιηκαηηθή αιιαγή 20,1% Έλνπιεο δηακάρεο 3,3% Ζ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ 6,6% Άιιν 1,2% 46

47 4.2. Σεκαληηθόηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα Οη πνιίηεο ηνπ Μεζνινγγίνπ επίζεο ξσηήζεθαλ γηα ην πνηα ζεσξνχλ ηα ηξία ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν θφζκνο ζήκεξα παγθνζκίσο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα παξαηεξνχκε απφ ηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 4) φηη ην πξψην ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα κε πνζνζηφ 24,6% είλαη νη θαηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Σν δεχηεξν κε πνζνζηφ 17,9% είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ην ηξίην κε πνζνζηφ 13,5% είλαη ε ξχπαλζε ησλ πδάησλ. ην δεχηεξν πίλαθα δηαπηζηψλνπκε φηη σο δεχηεξν ζε θαηάηαμε ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα κε πνζνζηφ 17,2% είλαη νη επηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ρεκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πξντφληα. Σν δεχηεξν κε πνζνζηφ 15,2% είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ην ηξίην κε πνζνζηφ 14,3% είλαη θαηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο (Πίλαθαο 5). ηνλ ηξίην πίλαθα παξαηεξνχκε φηη σο ηξίην ζε θαηάηαμε ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα κε πνζνζηφ 12,7% είλαη ε εμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ. Σν δεχηεξν κε πνζνζηφ 11,1% είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ε ρξήζε κεηαιιαγκέλσλ ζηελ γεσξγία. Σέινο ην ηξίην πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα είλαη νη επηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ρεκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πξντφληα θαη νη θπζηθέο θαηαζηξνθέο κε πνζνζηφ 9,8% αληίζηνηρα (Πίλαθαο 6). Πίνακαρ 4. 1 ο ζημανηικόηεπο πεπιβαλλονηικό ππόβλημα Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά% Ρχπαλζε πδάησλ 13,5% Καηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ( π.ρ. πεηξειαηνθειίδεο) 24,6% Κιηκαηηθή αιιαγή 17,6% Αέξηα ξχπαλζε 3,7% Δπηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ρεκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πξντφληα 9,8% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο 4,1% Αχμεζε απνβιήησλ 4,5% Ρχπαλζε απφ αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο 2,9% Δμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ 5,3% Υξήζε κεηαιιαγκέλσλ ζηελ γεσξγία 4,1% Μείσζε βηνπνηθηιφηεηαο 0,4% 47

48 Πίνακαρ 5. 2 ο ζημανηικόηεπο πεπιβαλλονηικό ππόβλημα Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά% Ρχπαλζε πδάησλ 6,1% Καηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ( π.ρ. πεηξειαηνθειίδεο 14,3% Κιηκαηηθή αιιαγή 15,2% Αέξηα ξχπαλζε 6,1% Δπηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ρεκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πξντφληα 17,2% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο 11,1% Αχμεζε απνβιήησλ 6,6% Ρχπαλζε απφ αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο 4,9% Δμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ 4,5% Υξήζε κεηαιιαγκέλσλ ζηελ γεσξγία 3,7% Μείσζε βηνπνηθηιφηεηαο 0,4% Άιιν 0,4% Πίνακαρ 6. 3 ο ζημανηικόηεπο πεπιβαλλονηικό ππόβλημα Πεπιβαλλονηικά πποβλήμαηα Ποζοζηά% Ρχπαλζε πδάησλ 5,3% Καηαζηξνθέο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ( π.ρ. πεηξειαηνθειίδεο 7,0% Κιηκαηηθή αιιαγή 11,1% Αέξηα ξχπαλζε 3,7% Δπηπηψζεηο ζηελ πγεία απφ ρεκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πξντφληα 9,8% Φπζηθέο θαηαζηξνθέο 9,8% Αχμεζε απνβιήησλ 7,4% 48

49 Ρχπαλζε απφ αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο 6,1% Δμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ 12,7% Υξήζε κεηαιιαγκέλσλ ζηελ γεσξγία 11,1% Μείσζε βηνπνηθηιφηεηαο 4,9% Άιιν 1,2% 4.3. Αληηιήςεηο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εξσηεζέλησλ αλεζπρεί «Αξθεηά» γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή κε πνζνζηφ 45,1% ελψ αθνινπζεί ην «Πνιχ» κε πνζνζηφ 38,5%, ην 10,7% αλεζπρεί «Λίγν» θαη ηέινο 3,3% δελ αλεζπρεί «Καζφινπ» (Πίλαθαο 7). Πίνακαρ 7. Ανηζςσία πολιηών για ηην κλιμαηική αλλαγή Αξθεηά Πνιχ Λίγν Καζφινπ 45,1% 38,5% 10,7% 3,3% Δπφκελε εξψηεζε πνπ δεηήζεθε λα απαληεζεί ήηαλ αλ πξαγκαηηθά πηζηεχνπλ νη εξσηψκελνη ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Παξαηεξήζακε απφ ηα απνηειέζκαηα φηη ην 87,3% ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη ππάξρεη θιηκαηηθή αιιαγή, 3,7% δελ ην πηζηεχεη θαη 8,2% δελ γλσξίδεη (Γξάθεκα 5). Γπάθημα 5. Ανηίλητη για ηην ύπαπξη κλιμαηικήρ αλλαγήρ 49

50 Όζνλ αθνξά ηα αίηηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο νη πεξηζζφηεξνη εξσηψκελνη απάληεζαλ φηη νθείιεηαη ηφζν ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο φζν θαη ζε θπζηθέο δηεξγαζίεο κε πνζνζηφ 51,2%. Δπηπιένλ, 36,1% ζεσξεί φηη νθείιεηαη ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη 8,2% ζε θπζηθέο δηεξγαζίεο (Γξάθεκα 6). Γπάθημα 6. Πος οθείλεηαι η κλιμαηική αλλαγή 4.4. Πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ηα πιαίζηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ εμεηάζηεθαλ θαη νη πεξηβαιινληηθέο ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο ζπλδένληαη κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Απφ ηελ έξεπλα παξαηεξήζεθε φηη ην 40,2% απάληεζε φηη «Οξηζκέλεο θνξέο» θάλεη ρξήζε δεκφζηαο ζπγθνηλσλίαο (Α), ην 33,2% απάληεζε φηη «Οξηζκέλεο θνξέο» πξαγκαηνπνηεί ειάηησζε ηεο ρξήζεο air-condition ζην ζπίηη (Β), ην 30,3% απάληεζε φηη πξαγκαηνπνηεί ειάηησζε ηεο ρξήζεο air-condition ζην απηνθίλεην (Γ), ην 38,5% απάληεζε φηη «Οξηζκέλεο θνξέο» κνηξάδεηαη ην απηνθίλεην κε άιινπο γηα καθξηλέο δηαδξνκέο (Γ), ην 31,6% απάληεζε φηη «Πνηέ» δελ αθήλεη ηελ ηειεφξαζε ζην stand by (Δ), ην 25,4% απάληεζε φηη «Πνηέ» δελ δηαρσξίδεη ηα αλαθπθιψζηκα πιηθά (Σ), ην 37,7% απάληεζε φηη δελ έρεη ηελ ζπγθεθξηκέλε ζπζθεπή (Ε) (Πίλαθαο 7). Πίνακαρ 7. Πεπιβαλλονηική ζςμπεπιθοπά Α Β Γ Γ Δ Σ Ε Πνηέ 12,3% 5,7% 7,4% 26,6% 31,6% 25,4% Οξηζκέλεο θνξέο 40,2% 33,2% 30,3% 38,5% 26,2% 37,7% Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο 32,0% 25,8% 25,4% 21,7% 14,3% 19,7% Πάληα 14,8% 17,2% 20,9% 9,8% 23,4% 16,8% Δπηπιένλ, νξηζκέλεο εξσηήζεηο ζπκπεξηθνξάο παξνπζηάζηεθαλ ζε δηρνηνκηθή κνξθή (ΝΑΗ/ΟΥΗ). χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ ην 50

51 33,6% έρνπλ αγνξάζεη απηνθίλεην πνπ είλαη θηιηθφ ζην πεξηβάιινλ, ην 61,50% έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη αληηθαηάζηαζε ζπζθεπψλ κε λέεο πνπ είλαη ελεξγεηαθά πην απνηειεζκαηηθέο, ην 49,5% έρεη θάλεη εγθαηάζηαζε ειηαθνχ ζεξκνζίθσλα θαη ην 79,90% έρεη θάλεη αγνξά ιακπηήξσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο (Γξάθεκα 7). Γπάθημα 7. Πεπιβαλλονηική ζςμπεπιθοπά 4.5. Υπνζεηηθά ζελάξηα αληηκεηώπηζεο πιεκκπξηθώλ θαηλνκέλσλ ε απηφ ην κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ παξνπζηάζηεθαλ 3 ελαιιαθηηθά ζελάξηα δηαρείξηζεο ηεο αχμεζεο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Οη ζπκκεηέρνληεο εξσηήζεθαλ γηα ην θάζε έλα απφ απηά, πφζν ζπκθσλνχλ κε ηελ εθαξκνγή ηνπ θαη αμηνιφγεζαλ ηα πηζαλά κεηνλεθηήκαηα θαη πιενλεθηήκαηα πνπ ηα ζπλνδεχνπλ Σελάξην Α- θαηαζθεπή θξαγκάησλ ην πξψην ζελάξην πξνηάζεθε ε θαηαζθεπή θξαγκάησλ ε νπνία δελ ζα επέηξεπε ζην λεξφ λα κπαίλεη ζηελ αθηή θαη νη θαηαζθεπέο απηέο ζα πξαγκαηνπνηνχληαλ κε ρξήκαηα απφ επηπιένλ θφξνπο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πνιηηψλ απάληεζε «πκθσλψ» κε πνζνζηφ 36,5%, αθνινχζεζε «Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ» κε πνζνζηφ 31,1%, αθνινχζεζε «Γηαθσλψ κε πνζνζηφ 16,0%, έπεηηα «Γηαθσλψ απφιπηα» κε πνζνζηφ 7,8% θαη ηέινο «πκθσλψ απφιπηα» κε πνζνζηφ 6,6% (Πίλαθαο 8). 51

52 Πίνακαρ 8. Δπίπεδο ζςμθυνίαρ με ηο ππώηο ζενάπιο Γηαθσλψ απφιπηα Γηαθσλψ Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ πκθσλψ πκθσλψ απφιπηα 7,8% 16,0% 31,1% 36,5% 6,6% Έπεηηα έπξεπε λα αμηνινγεζεί ε ζεκαληηθφηεηα ησλ σθειεηψλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζελαξίνπ. Όπσο παξαηεξνχκε απφ ην δηάγξακκα νη εξσηψκελνη ζεσξνχλ σο πην ζεκαληηθφ φθεινο ηελ πξνζηαζία ησλ θαηνηθηψλ κε κέζν φξν 3,6132(ηππηθή απφθιηζε= 0,62865) θαη ιηγφηεξν ζεκαληηθφ φθεινο ηε δηαηήξεζε ησλ ςπραγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε κέζν φξν 2,6958(ηππηθή απφθιηζε=0,97842) (Γξάθεκα 8). Γπάθημα 8.Οθέλη από ηο ζενάπιο Α ηελ ζπλέρεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ νη πνιίηεο θιήζεθαλ λα αμηνινγήζνπλ ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ πξψηνπ ζελαξίνπ. Παξαηεξνχκε φηη νη πνιίηεο ζεσξνχλ πην ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ην πςειφ θφζηνο ζπληήξεζεο ηνπ έξγνπ κε κέζν φξν 3,3868(ηππηθή απφθιηζε=0,68526) θαη ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ηελ επηβάξπλζε ησλ πνιηηψλ κε επηπιένλ θφξν κε κέζν φξν 2,9874(ηππηθή απφθιηζε=1,01452 (Γξάθεκα 9). 52

53 Γπάθημα 9. Μειονεκηήμαηα ζεναπίος Α Ύζηεξα νη πνιίηεο ζα έπξεπε λα απαληήζνπλ ζην πφζν ζα ήηαλ δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ πξνθεηκέλνπ λα θαηαζθεπαζηνχλ ηα θξάγκαηα θαη λα ζπληεξεζνχλ κέζσ ελφο κεληαίνπ θφξνπ. Ο κέζνο φξνο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνζθνκίζνπλ κεληαίσο ζα ήηαλ 16, Σελάξην Β Έπεηηα ππήξρε ην δεχηεξν ζελάξην πνπ αλαθεξφηαλ ζην λα επηηξαπεί ην λεξφ λα κπεη ζηελ αθηή κε ειεγρφκελν ηξφπν, δειαδή ζα γίλνπλ θαηαζθεπέο πξνθεηκέλνπ ην λεξφ λα θαηεπζπλζεί ζε ζπγθεθξηκέλεο κε θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο θαη λα απνηξαπνχλ νη πιεκκχξεο ζηελ πφιε. ηνπο ηδηνθηήηεο ησλ εθηάζεσλ πνπ ζα πιεκκπξίζνπλ λα δνζνχλ απνδεκηψζεηο. Καηά πφζν νη πνιίηεο είλαη ζχκθσλνη κε ην ζελάξην απηφ. Σν 4,5% ησλ πνιηηψλ απάληεζε «Γηαθσλψ απφιπηα», ην 7,4% απάληεζε «Γηαθσλψ», ην 27,9% απάληεζε «Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ», ην 39,3% απάληεζε «πκθσλψ», θαη ηέινο ην 18,4% απάληεζε «πκθσλψ απφιπηα» (Γξάθεκα 10). Γπάθημα 10. Δπίπεδο ζςμθυνίαρ με ηο δεύηεπο ζενάπιο Ζ εξψηεζε πνπ αθνινχζεζε ήηαλ λα αμηνινγεζεί ε ζεκαληηθφηεηα ησλ σθειεηψλ απφ ην ζελάξην Β. ην γξάθεκα παξαηεξνχκε φηη νη πνιίηεο απάληεζαλ 53