Trees-for-Greece ggmbh

Transcript

1 Trees-for-Greece ggmbh Διαχείριςθ για τθν αναβάκμιςθ του οικοςυςτιματοσ ςτθ Νιςο Αμοργό Τεχνική Ζκθεςη Ιανουάριοσ 2014 ΥΛΗ - Διαχείριςη και Προςταςία Περιβάλλοντοσ Σφμβουλοσ Περιβάλλοντοσ

2 Θ εταιρεία ΥΛΘ εφαρμόηει Σφςτθμα Διαχείριςθσ Ροιότθτασ το οποίο είναι πιςτοποιθμζνο κατά ISO 9001:2008 από τθν TÜV HELLAS Η εταιρεία ΥΛΗ ακολουθεί πρακτικζσ ίςων ευκαιριών απαςχόληςησ. Είναι αντίθετη προσ κάθε διάκριςη με βάςη το φφλο, την προςωπική και οικογενειακή κατάςταςη και προζλευςη. Είναι αντίθετη ςτη διαφθορά, το ρατςιςμό και τισ διακρίςεισ που αφοροφν καταγωγή και θρηςκεία. Η εταιρεία ΥΛΗ είναι ςταθερά προςανατολιςμζνη ςτην ανάδειξη του πλοφτου τησ βιοποικιλότητασ και ςτην υποςτήριξη πολιτικών αντιμετώπιςησ τησ κλιματικήσ αλλαγήσ καθώσ και τησ ερημοποίηςησ. Σελίδα 2 από 43

3 ΡΙΝΑΚΑΣ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΡΑΟΥΣΙΑΣΗ ΣΥΝΕΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕΩΝ ΣΚΟΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΟΥ ΤΟ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΡΕΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η Νιςοσ Αμοργόσ Φυςιογραφία Γεωλογικζσ Συνκικεσ Υδάτινοι Ρόροι Εδάφθ Κλιματικζσ Συνκικεσ Βιοκλίμα Ανκρωπογενζσ Ρεριβάλλον Ρρωτογενισ Τομεασ Δευτερογενισ Τομζασ Τουριςμόσ Οδικό Δίκτυο Υποδομζσ ΕΙΔΙΚΗ ΡΕΙΓΑΦΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Βλάςτθςθ Τφποι Οικοτόπων Κατάταξθ Φρυγανικά Οικοςυςτιματα Αείφυλλοι Θαμνϊνεσ με κφρια είδθ το πουρνάρι (Quercus coccifera) και τθ φίδα (Juniperus phoenicea) Βραχϊδθ Οικοςυςτιματα Αγροτικζσ Ζϊνεσ Ραροφςα Διαχείριςθ Διαχείριςθ κατα το Ραρελκόν Χλωρίδα. Απειλοφμενα, Σπάνια και Ενδιαφζροντα Είδθ Ρανίδα ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Κατάςταςθ των Φυςικϊν Οικοςυςτθμάτων Διαταραχζσ Διαδοχι Φυςικισ Βλάςτθςθσ Σελίδα 3 από 43

4 5.4 Ανάλυςθ Ειδικϊν Θζςεων Ενδιαφζροντοσ ΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΙΣΗΣ Στόχοι των Ρροτάςεων Δυνατότθτεσ Επζμβαςθσ Διαχείριςθ Εδάφουσ και Νεροφ Βακμιδϊςεισ Οικονομία Συλλογι Νεροφ Διαχειριςτικά Μζτρα Βόςκθςθ Ρεριφράξεισ Εγκατάςταςθ Νζων Φυτϊν Με Φυτεφςεισ ι Σπορζσ Χριςθ Νεροφ Άλλεσ Ενζργειεσ Διαχείριςθσ ΡΑΑΓΟΝΤΕΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΦΩΤΟΓΑΦΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ 9. Φφλλα επιφανειϊν δειγματολθψίασ ΧΑΤΕΣ 1. Ρροςανατολιςμοφ κλίμακασ 1: Γεωλογικοφ Υποβάκρου κλίμακασ 1: Οικοςυςτθμάτων ζτουσ 1945 κλίμακασ 1: Οικοςυςτθμάτων κλίμακασ 1: Ειδικισ κζςθσ ενδιαφζροντοσ (Λαγκάδα) κλίμακασ 1: Ειδικισ κζςθσ ενδιαφζροντοσ (Κάτω Κάμποσ) κλίμακασ 1: Ειδικισ κζςθσ ενδιαφζροντοσ (Χϊρα) κλίμακασ 1:2.000 Σελίδα 4 από 43

5 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΡΑΟΥΣΙΑΣΗ ΣΥΝΕΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕΩΝ Θ Αμοργόσ είναι ζνα από τα νθςιά του Αιγαίου πελάγουσ που δεν ζχει γνωρίςει μεγάλεσ επεμβάςεισ ςτο φυςικό τοπίο, οφτε και μεγάλα ζργα εκτόσ τθσ φυςικισ κλίμακασ. Με αυτι τθν ζννοια βρίςκεται ςε πλεονεκτικι κζςθ ςχετικά με τθ διατιρθςθ των φυςικϊν και πολιτιςμικϊν χαρακτθριςτικϊν τθσ. H γερμανικι Μθ Κυβερνθτικι Οργάνωςθ Trees-for-Greece ggmbh επζλεξε τθν Αμοργό ωσ πρϊτθ επιλογι για να εφαρμόςει ζνα πρόγραμμα δράςεων για τθν αναβάκμιςθ του οικοςυςτιματοσ. H Trees-for-Greece ggmbh είναι μια μθ κερδοςκοπικι οργάνωςθ που εδρεφει ςτο ζγκενςμπουργκ τθσ Γερμανίασ και κζλει να προωκιςει τθν ιδζα τθσ διμεροφσ κατανόθςθσ και φιλίασ μεταξφ Γερμανίασ και Ελλάδασ. Σκοπόσ τθσ οργάνωςθσ είναι να δρομολογιςει και να υλοποιιςει δράςεισ Γερμανο- Ελλθνικισ ςυνεργαςίασ για τθν αναβάκμιςθ του υποβακμιςμζνου οικοςυςτιματοσ (αναδάςωςθ ι και επανακαλλιζργεια εγκαταλειμμζνων εκτάςεων) ϊςτε να προςτατευτεί ζναντι περαιτζρω υποβάκμιςθσ και για να αποκαταςτακοφν μακροπρόκεςμα ιςτορικά και οικολογικά πολφτιμα πολιτιςτικά τοπία ςτθν Ελλάδα. Μζςα από αυτζσ τισ δράςεισ διατυπϊνεται θ πρόκεςθ και θ ελπίδα να προωκθκεί θ διακρατικι κατανόθςθ και θ ενίςχυςθ τθσ φιλίασ μεταξφ τθσ Γερμανίασ και τθσ Ελλάδασ, ςυμβάλλοντασ με τον τρόπο αυτό να ξεπεράςει ενδεχόμενεσ περιβαλλοντικζσ κρίςεισ ςτθν τρζχουςα δυςμενι οικονομικι ςυγκυρία. Τα ζργα αυτισ τθσ ςυνεργαςίασ πρζπει να είναι ζνα ςθμάδι τθσ ευκφνθσ που φζρουν όλοι για τθν επόμενθ γενιά, αλλά και να διευκολφνουν τθ βιϊςιμθ και φιλοπεριβαλλοντικά προςανατολιςμζνθ διαχείριςθ τθσ γθσ για τουσ κατοίκουσ των περιοχϊν που βρίςκονται εκεί όπου κα πραγματοποιθκοφν οι δράςεισ ϊςτε να μπορζςουν να ανακτιςουν τα φυςικά και τα αγροτικά τοπία. H MKO Trees-for-Greece ggmbh είναι οργάνωςθ με δραςτθριότθτεσ χωρίσ πρόκεςθ εμπορικισ εκμετάλλευςθσ. Θ χρθματοδότθςθ των δράςεων ςτθρίηεται αποκλειςτικά ςε ιδιωτικζσ ι δθμόςιεσ δωρεζσ και επιχορθγιςεισ από τουσ ανκρϊπουσ και τα ιδρφματα που κζλουν να υποςτθρίξουν το ζργο τθσ που αφορά ςτθν προςταςία του περιβάλλοντοσ και ςτθ δθμιουργία ενόσ βιϊςιμου τρόπου ηωισ. Μελετθτισ του ςυγκεκριμζνου Ζργου είναι θ εταιρεία ΥΛΗ EE Διαχείριςη και Προςταςία Περιβάλλοντοσ. Θ ΥΛΗ είναι μια εταιρεία που ιδρφκθκε το 2001 και εκπονεί μελζτεσ δαςικισ και περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ. Ρροςανατολιςμζνθ ςτακερά ςτθν μελζτθ ζργων με περιβαλλοντικι ευαιςκθςία, με τεχνικι επάρκεια και άμεςθ προςαρμογι ςτισ νζεσ τεχνολογίεσ. Τα τελευταία χρόνια θ ΥΛΗ ειςιλκε ςτο πεδίο Σφμβουλοι Ρεριβάλλοντοσ και Εταιρικισ Κοινωνικισ Ευκφνθσ. Θ προςταςία του περιβάλλοντοσ, θ βιοποικιλότθτα, θ κλιματικι αλλαγι αλλά και θ ερθμοποίθςθ είναι ςτα κεματικά ενδιαφζροντά τθσ, με ςυγκεκριμζνεσ προτάςεισ και δράςεισ. Για τθν υλοποίθςθ του ζργου, θ ΜΚΟ και οι μελετθτζσ, ςε ςυνεργαςία με το Διμο Αμοργοφ, όριςαν 3 ειδικοφσ διαφορετικοφσ χϊρουσ όπου κα μποροφν να εξειδικευτοφν τα μζτρα διαχείριςθσ. Σελίδα 5 από 43

6 2. ΣΚΟΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΟΥ Θ ζκκεςθ αυτι πραγματεφεται τθν καταγραφι και ανάλυςθ ςτοιχείων του οικοςυςτιματοσ τθσ νιςου Αμοργοφ, με ςκοπό να προτείνει τισ κατάλλθλεσ ενζργειεσ διαχείριςθσ ϊςτε να υπάρξει αναβάκμιςθ και βελτίωςθ των λειτουργιϊν του οικοςυςτιματοσ. Βαςικά ςτοιχεία του οικοςυςτιματοσ είναι το ζδαφοσ (και ιδιαίτερα το γόνιμο ζδαφοσ) και το νερό, με τθ μορφι τθσ υγραςίασ που μπορεί το ζδαφοσ να διατθρεί. Σκοπόσ του ζργου είναι να γίνει διαχείριςθ του εδάφουσ και του νεροφ με τζτοιο τρόπο ϊςτε να ανορκωκεί θ βλάςτθςθ και να βελτιωκοφν οι λειτουργίεσ διατιρθςθσ του εδάφουσ και του νεροφ. Θ Αμοργόσ όπωσ και τα άλλα γφρω νθςιά καλφπτονται κατά κφριο λόγο από χαμθλι βλάςτθςθ κάμνων και φρυγάνων, υποβακμιςμζνων από τουσ περιοριςμοφσ του βιοκλίματοσ, τθ βοςκι και τισ επανειλθμμζνεσ πυρκαγιζσ. Θ βλάςτθςθ αποτελείται από είδθ που αντζχουν ςτισ ξθροκερμικζσ ςυνκικεσ, δθλαδι ςτθν υψθλι κερμοκραςία και τθν ζλλειψθ νεροφ. Το ζργο αυτό φιλοδοξεί και οφείλει να ζχει ζναν χαρακτιρα πρωτοποριακισ εφαρμογισ και να αποτελζςει καλό παράδειγμα παρζμβαςθσ για όλεσ τισ Κυκλάδεσ και τα άλλα νθςιά του Αιγαίου που χαρακτθρίηονται από παρόμοιεσ ςυνκικεσ. Από τθν γνϊςθ τθσ περιοχισ του Ζργου αλλά και από τθν μελζτθ των παραγόντων που επιδροφν ςτο οικοςφςτθμα, ςυμπεραίνεται ότι βαςικό ςτοιχείο διαχείριςθσ είναι θ διαχείριςθ του εδάφουσ. Αναδεικνφεται ακόμθ θ παράμετροσ τθσ διαχείριςθσ του νεροφ μζςω τθσ αποκικευςισ του και μζςω τθσ κατάλλθλθσ επιλογισ των ειδϊν φυτϊν που κα χρθςιμοποιθκοφν. Θ διαχείριςθ για τθν αναβάκμιςθ του οικοςυςτιματοσ ζρχεται να καλφψει ηθμιζσ του παρελκόντοσ από αλόγιςτεσ υλοτομίεσ, από τθν υπερβόςκθςθ και τισ επανειλθμμζνεσ πυρκαγιζσ. Οποιαδιποτε παρζμβαςθ κα πρζπει να ρυκμίηει τισ ςχζςεισ ανάμεςα ςτο φυςικό οικοςφςτθμα και τθν γεωργοκτθνοτροφικι δραςτθριότθτα. Το πρόγραμμα τθσ οργάνωςθσ Trees-for-Greece ggmbh ζχει τθν προοπτικι τθσ επζκταςθσ επιτυχθμζνων δράςεων ςε όλθ τθν Ελλάδα με τθ μορφι ενόσ μεγάλου «μωςαϊκοφ», κα επιχειριςει να διαδραματίςει το ρόλο τθσ καλφτερθσ προοπτικισ για το μζλλον ςτουσ ανκρϊπουσ που ηουν ςτισ περιοχζσ εφαρμογισ, με τθν αναβίωςθ των φυςικϊν και πολιτιςτικϊν τοπίων, ζτςι ϊςτε οι επόμενεσ γενιζσ να μθν είναι αναγκαςμζνεσ να εγκαταλείψουν τισ περιοχζσ τουσ. Πλεσ οι δράςεισ και τα ζργα που κα προτακοφν, ζχουν ωσ κεντρικι ιδζα τθν οικολογικι αντίλθψθ και αποτελοφν μακροπρόκεςμεσ «επενδφςεισ» για τισ επόμενεσ γενιζσ. H οργάνωςθ Trees-for-Greece ggmbh ενκαρρφνει τθν ενςωμάτωςθ των ατόμων ςε ζνα φυςικό και υγιεινό περιβάλλον για τθ φροντίδα και προςταςία του οποίου, όλοι οι ςυμμετζχοντεσ ςτα ζργα κα πρζπει να αιςκάνονται εξίςου υπεφκυνοι. H οργάνωςθ Trees-for-Greece ggmbh ςχεδιάηει να προωκιςει τθν επανακαλλιζργεια τθσ εγκαταλειμμζνθσ γθσ και τθν αναδάςωςθ υποβακμιςμζνων περιοχϊν ςε όλθ τθν Ελλάδα. Θ προοπτικι των επεμβάςεων ςκοπεφει ςτθν υποςτιριξθ τθσ ανάπλαςθσ-αποκατάςταςθσ των παραδοςιακϊν πολιτιςτικϊν τοπίων για τθ βιϊςιμθ διαχείριςθ με ςτόχο να δϊςει ςτθ φφςθ αρκετό χρόνο για να ανακάμψει και να αναγεννθκεί με τισ δικζσ τθσ δυνάμεισ. Σελίδα 6 από 43

7 Για κάκε δράςθ που κα αναλθφκεί, όλεσ οι πικανζσ κζςεισ του ζργου υποβάλλονται ςε ενδελεχι επιςτθμονικι εξζταςθ από εξειδικευμζνουσ επιςτιμονεσ για να προςδιοριςκεί θ καταλλθλότθτά τουσ και να εκτιμθκοφν οι προοπτικζσ επιτυχίασ. Μια άλλθ δράςθ είναι θ εκτεταμζνθ διαδικαςία ενθμζρωςθσ και δθμόςιασ ςυηιτθςθσ με τουσ κατοίκουσ των περιοχϊν αυτϊν. Οι διαβουλεφςεισ κα οδθγοφν ςτθν τελικι αποδοχι των ςχεδίων από τθν πλειοψθφία πριν από το τελικό ςχζδιο και με τθν προοπτικι οι κάτοικοι να υποςτθρίξουν και να εργαςτοφν για το ζργο. H οργάνωςθ Trees-for-Greece ggmbh με τισ δράςεισ και τα ζργα που κα αναλάβει φιλοδοξεί να δϊςει μια αρχικι ϊκθςθ για πολλά περιςςότερα αντίςτοιχα ζργα από πολλοφσ άλλουσ φορείσ ςε όλθ τθν Ελλάδα και τθν περιοχι τθσ Μεςογείου. Θ δράςθ ξεκίνθςε ςτο νθςί τθσ Αμοργοφ. Θ προοπτικι είναι να τεκμθριωκεί πλιρωσ θ ζναρξθ του ζργου και θ ςυνεχισ πρόοδοσ για τισ πιλοτικζσ περιοχζσ τθσ Αμοργοφ, ϊςτε να μπορεί αυτό να αποτελζςει ζνα ςφνολο εμπειριϊν που κα χρθςιμοποιθκοφν για αντίςτοιχεσ μελλοντικζσ δράςεισ. H οργάνωςθ Trees-for-Greece ggmbh ευελπιςτεί να προςφζρει υλικοτεχνικι και οικονομικι υποςτιριξθ για πολλά ακόμα ζργα, με βάςθ τθν ιδζα τθσ προςφοράσ ςτισ επόμενεσ γενιζσ και ςτο πλαίςιο τθσ μείωςθσ τθσ καταςτροφισ του περιβάλλοντοσ και τθσ προςφοράσ ςτουσ κατοίκουσ διαφόρων περιοχϊν μια νζασ αντίλθψθσ για τθ ηωι. Κάκε ζργο αποκατάςταςθσ κα υλοποιθκεί με ςεβαςμό ςτθ φφςθ και τθν τοπικι ταυτότθτα. Αυτό ςθμαίνει ότι: α) Τα διάφορα ζργα υλοποιοφνται με τθν όςο το δυνατόν καλφτερθ αξιοποίθςθ των τοπικϊν πόρων και τθν υποςτιριξθ των κατοίκων τθσ περιοχισ. β) Οι ςχετικζσ τοπικζσ οργανϊςεισ και ςυλλογικότθτεσ ςυμμετζχουν ςτισ αντίςτοιχεσ διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ. γ) Τα μόνα φυτά που χρθςιμοποιοφνται για τισ διάφορεσ φυτεφςεισ είναι τα αυτόχκονα φυτά που είναι προςαρμοςμζνα ςτο τοπικό οικοςφςτθμα κακϊσ και ικαγενι φυτά τθσ ίδιασ βιοκλιματικισ ηϊνθσ. δ) Θα λαμβάνονται υπόψθ οι τοπικζσ παραδόςεισ και δομζσ, εφόςον αυτζσ δεν κζτουν ςε κίνδυνο τον πραγματικό ςτόχο τθσ οικολογικισ βιωςιμότθτασ. ε) Θα οικοδομθκοφν ςχζςεισ και ςυνεργαςίεσ και κα διατθρθκοφν ςυνζργειεσ με άλλεσ ςχετικζσ τοπικζσ πρωτοβουλίεσ (πολιτιςτικισ, οικονομικισ και οικολογικισ φφςθσ). Σελίδα 7 από 43

8 3. ΤΟ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΡΕΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 3.1 Η Νιςοσ Αμοργόσ Το νθςί τθσ Αμοργοφ ανικει ςτθν Ρεριφερειακι Ενότθτα Νάξου τθσ Ρεριφζρειασ Νότιου Αιγαίου, με πρωτεφουςα τθν Ερμοφπολθ τθσ Σφρου. Είναι το ανατολικότερο νθςί του Νομοφ Κυκλάδων, ανάμεςα ςτισ Μικρζσ Κυκλάδεσ και τθν Αςτυπάλαια και ζχει ςυνολικι ζκταςθ 121 km2 (το 7ο ςε μζγεκοσ νθςί των Κυκλάδων), μικοσ ακτϊν 112 χιλιόμετρα και πλθκυςμό κατοίκουσ (Απογραφι 2011). Ο Διμοσ Αμοργοφ ζχει ζδρα τθ Χϊρα Αμοργοφ και προζκυψε από τθ ςυνζνωςθ των κοινοτιτων: Αιγιάλθσ, Αμοργοφ, Αρκεςίνθσ, Βροφτςθ, Θολαρίων και Καταπόλων. Το ςχιμα του νθςιοφ είναι ιδιαίτερα επίμθκεσ, με μικοσ περίπου 32 Κm και προςανατολιςμό ΒΑ-ΝΔ. Απζχει από τον Ρειραιά 138 ναυτικά μίλια. Το ςχιμα, ο προςανατολιςμόσ και θ γεωγραφικι κζςθ του νθςιοφ, παρουςιάηεται ςτον παρακάτω χάρτθ προςανατολιςμοφ (Εικόνα 1): Εικόνα 1: Γεωγραφική θζςη Αμοργοφ 3.2 Φυςιογραφία Γενικά, οι παράγοντεσ που κακόριςαν το ςθμερινό ανάγλυφο τθσ Αμοργοφ κατά ςειρά ςπουδαιότθτασ είναι α) θ τεκτονικι, β) θ πετρογραφικι ςφςταςθ και γ) το κλίμα. Με βάςθ τα φυςιογραφικά γνωρίςματα του νθςιοφ, θ Αμοργόσ χωρίηεται ςε τρία διακριτά γεωγραφικά τμιματα, ωσ εξισ: Α) Το βορειοανατολικό (ΒΑ), όπου εκτείνεται θ περιοχι τθσ Αιγιάλθσ Β) Το κεντρικό, όπου εντοπίηονται θ πρωτεφουςα Χϊρα και το κφριο λιμάνι Κατάπολα Γ) Το νοτιοδυτικό (ΝΔ), με τθν ονομαςία «Κάτω Μεριά», όπου βρίςκονται οι οικιςμοί τθσ Αρκεςίνθσ και Κολοφάνασ. Από γεωμορφολογικισ άποψθσ, το νθςί είναι ορεινό, βραχϊδεσ και χαρακτθρίηεται από ζντονο ανάγλυφο. Στο ΒΑ τμιμα δεςπόηει ο ορεινόσ όγκοσ του Κρίκελλου με μζγιςτο υψόμετρο τα 823 μ., ςτο κεντρικό τμιμα του νθςιοφ -ςτα ανατολικά τθσ Χϊρασ- βρίςκεται θ κορυφι του Ρροφιτθ Θλία με υψόμετρο 698 μ και ςτο ΝΔ άκρο του νθςιοφ -ΝΔ τθσ Αρκεςίνθσ- υπάρχει ο ορεινόσ όγκοσ με το όνομα Βουνό του Χωριοφ ι Κόρακασ με μζγιςτο υψόμετρο τα 530 μ. Ολόκλθρθ θ ΝΑ ακτογραμμι χαρακτθρίηεται από πολφ ζντονεσ Σελίδα 8 από 43

9 κλίςεισ, είναι εξαιρετικά βραχϊδθσ και απόκρθμνθ, ενϊ προσ ΒΔ ςχθματίηονται μικρζσ χαράδρεσ με αρκετοφσ όρμουσ και ορμίςκουσ και ιςάρικμεσ αμμϊδεισ παραλίεσ. Οι αλλουβιακζσ κοιλάδεσ είναι ελάχιςτεσ ςτθν Αμοργό, μεγαλφτερθ ςε ζκταςθ είναι αυτι του Κάμπου τθσ Αιγιάλθσ, όπου υπάρχουν και οι ςθμαντικότερεσ πεδινζσ, καλλιεργιςιμεσ εκτάςεισ και ελαιϊνεσ του νθςιοφ, ενϊ μικρότερθ ςε ζκταςθ κοιλάδα είναι αυτι που ςχθματίηεται από το ρζμα του Φονιά ςτο Ξυλοκερατίδι των Καταπόλων. Θ πλζον εκτεταμζνθ πεδινι περιοχι είναι το οροπζδιο που βρίςκεται ςτθν ενδοχϊρα του ΝΔ τμιματοσ μεταξφ Κολοφάνασ και Καλοταρίτιςςασ. 3.3 Γεωλογικζσ Συνκικεσ Σφμφωνα με τθ «Υδρολογικι Ζρευνα Κυκλάδων ΙΙ Αμοργόσ» του Ι.Γ.Μ.Ε. (1983) ςτθ γεωλογικι δομι τθσ Αμοργοφ ςυνζρχονται ιηιματα και λίγα θφαιςτειακά χαμθλισ μεταμόρφωςθσ που διακρίνονται ςε τζςςερισ κυρίωσ ςειρζσ: 1. Κατϊτερθ ςειρά ςχιςτόλικων και κροκαλοπαγϊν Τριαδικό, που επικρατοφν οι αργιλικοί και μαρμαρυγιακοί ςχιςτόλικοι. 2. Ανκρακικι ςειρά Τριαδικό, Ιουραςτικό, Θϊκαινο, που αποτελεί το μεγαλφτερο τμιμα του νθςιοφ και αποτελείται από εναλλαγζσ κρυςταλλικϊν αςβεςτόλικων και δολομιτϊν με μαργαϊκοφσ ςτα κατϊτερα μζρθ, ςτρωματϊδεισ ζωσ ςυμπαγείσ κρυςταλλικοί αςβεςτόλικοι, τεφροκφανοι με κονδφλουσ ι ςτρϊςεισ πυριτόλικων και βωξιτικοφσ φακοφσ για τα ανϊτερα μζρθ τθσ ΒΑ Αμοργοφ, πλακϊδεισ αςβεςτόλικοι και δολομίτεσ με κονδφλουσ πυριτόλικων κακϊσ και παρεμβολζσ μαργαϊκϊν ςχιςτόλικων ςτα ανϊτερα τμιματα τθσ ΝΔ Αμοργοφ. 3. Ανϊτερθ ςχιςτολικικι ςειρά, Φλφςχθσ Ραλαιογενζσ, τυπικόσ φλφςχθσ που θ κφρια μάηα του ςυνίςταται από εναλλαγζσ αργιλικϊν ςχιςτολικικϊν και ψαμμιτϊν. 4. Τεταρτογενείσ αποκζςεισ, δεν παρουςιάηουν μεγάλθ ανάπτυξθ αλλά περιλαμβάνουν όμωσ ποικίλου τφπου και προζλευςθσ ςχθματιςμοφσ όπωσ αλλουβιακζσ προςχϊςεισ χειμαρρϊδουσ προζλευςθσ, πλευρικά κοριματα και κϊνουσ κορθμάτων κ.α. Εικόνα 2: Γεωλογικόσ χάρτησ Αμοργοφ (Fytrolakis & Papanikolaou 1981, Ι.Γ.Μ.Ε. 1985) Θ Αμοργόσ βρίςκεται γεωτεκτονικά ςτισ παρυφζσ τθσ Αττικοκυκλαδικισ μάηασ. Τα Μεςοηωικά τθσ ιηιματα ζχουν υποςτεί τον τεκτονιςμό τθσ Αλπικισ ορογζνεςθσ που οδιγθςε ςε ιςοκλινι πτφχωςθ των ιηθμάτων με ΒΔ απόκλιςθ του άξονα πτυχϊςεων. Τα Σελίδα 9 από 43

10 κφρια ριγματα ι εφιππεφςεισ, είναι ςχετικά λίγα και ςυναντϊνται είτε ςτθν ανκρακικι ςειρά είτε ςτθν επαφι φλφςχθ και ανκρακικϊν ιηθμάτων. Ο φλφςχθσ και ιδιαίτερα θ κφρια εμφάνιςθ του ςτο Νοτιοδυτικό τμιμα το νθςιοφ ζχει υποςτεί ζντονο τεκτονιςμό ςαν αποτζλεςμα τθσ ςυμπίεςθσ του από δφο λιγότερο εφκαμπτεσ αςβεςτολικικζσ μάηεσ. Οι ευςτατικζσ κινιςεισ που ακολοφκθςαν τθν Αλπικι ορογζνεςθ είναι αίτιο τθσ δθμιουργίασ μεγάλου αρικμοφ κατακόρυφων ρθγμάτων που παρατθροφνται ςτουσ διάφορουσ ςχθματιςμοφσ του νθςιοφ. Ειδικότερα, αναφζρεται ότι οι επικρατζςτεροι γεωλογικοί ςχθματιςμοί που υπάρχουν ςτο νθςί είναι οι αςβεςτόλικοι και ο ςχιςτόλικοσ, ο οποίοσ παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτθν κίνθςθ των επιφανειακϊν και του υπόγειων υδάτων. Θ διάταξθ των πετρωμάτων αυτϊν ςυμπεριλαμβάνει ςχθματιςμοφσ μαρμάρων, που εναλλάςςονται με ςχιςτολικικοφσ ςχθματιςμοφσ. Στο ΒΑ τμιμα του νθςιοφ εμφανίηονται οι ανϊτεροι, κατά κανόνα αργιλικοί και μερικζσ φορζσ μαρμαρυγιακοί, ςχιςτόλικοι (περιοχι των Θολαρίων), ενϊ ςτον ορεινό όγκο του Κρίκελου ζχουμε το κανονικό κυρίωσ ςϊμα αςβεςτόλικου/μαρμάρου που εκτείνεται ςε ολόκλθρθ τθν κορυφογραμμι ζωσ το ανϊτερο κεντρικό τμιμα του νθςιοφ Β τθσ Χϊρασ και των Καταπόλων (ανϊτερα μάρμαρα). Σ' αυτό παρεμβάλλονται οι μζςοι ςχιςτόλικοι (Ροταμόσ), τα μζςα γαλάηια-τεφρά μάρμαρα τθσ Χοηοβιϊτιςςασ, διάφοροι ςχθματιςμοί κατϊτερων αργιλικϊν ςχιςτόλικων Β τθσ κορυφισ του Ρροφιτθ Θλία (ςχιςτόλικοι ίχτθσ) και τα κατϊτερα μάρμαρα (Κρυονζρι - ΒΔ του όρμου των Καταπόλων). Στο κατϊτερο κεντρικό τμιμα Ν τθσ Χϊρασ και των Καταπόλων ζχουμε τθν επικράτθςθ κατϊτερων ςχιςτόλικων. Τζλοσ ςτο ΝΔ τμιμα του νθςιοφ (Βοφρτςθ Αρκεςίνθ) επανεμφανίηονται το κανονικό κυρίωσ ςϊμα αςβεςτόλικου και μάρμαρα ςαν αυτά τθσ Χοηοβιϊτιςςασ. Κροκαλοπαγι αςβεςτολικικά πετρϊματα απαντοφν ςε διάφορεσ περιοχζσ του νθςιοφ, ενϊ ςτουσ νεϊτερουσ γεωλογικοφσ ςχθματιςμοφσ ςυμπεριλαμβάνονται αλλουβιακζσ αποκζςεισ, χειμάρριοι ογκόλικοι και χαλίκια (Fytrolakis & Papanikolaou 1981, Ι.Γ.Μ.Ε. 1985). 3.4 Υδάτινοι Ρόροι Σφμφωνα με τα ςτοιχεία τθσ μελζτθσ «Υδρογεωλογική Ζρευνα Κυκλάδων ΙΙ Αμοργόσ» του Ι.Γ.Μ.Ε (1983), οι υδρολογικζσ ςυνκικεσ τθσ Αμοργοφ και γενικότερα των Ανατολικϊν Κυκλάδων είναι δυςμενείσ, κυρίωσ λόγω των ετιςιων βροχοπτϊςεων, που ςυνικωσ δεν ξεπερνοφν τα 400mm. Συγκεκριμζνα, βάςει των κλιματικϊν ςτοιχείων τθσ Αμοργοφ εκτιμάται ότι οι βροχοπτϊςεισ παρουςιάηουν: Χαμθλό ετιςιο φψοσ βροχισ Ανιςοκατανομι ςτθ διάρκεια του χρόνου Απουςία κατά τουσ κερινοφσ μινεσ Επειςοδιακό χαρακτιρα (ςυνικωσ) Το υδρογραφικό δίκτυο τθσ περιοχισ είναι πυκνό, χαρακτθρίηεται ωσ μζτρια ανεπτυγμζνο, με το γεωμορφολογικό κακεςτϊσ τθσ περιοχισ να αποτελεί κακοριςτικό παράγοντα ςτθ διαμόρφωςθ και ανάπτυξθ του. Θ δθμιουργία μικροπθγϊν εντοπίηεται κυρίωσ ςτισ περιοχζσ ςτισ οποίεσ κυρίαρχο μθτρικό πζτρωμα είναι ο ςχιςτόλικοσ. Οι δφο πλζον ςθμαντικζσ πθγζσ του νθςιοφ βρίςκονται θ μια κοντά ςτθ Χϊρα, ςτθν κζςθ Άγιοσ Γεϊργιοσ ο Βαλςαμίτθσ, και θ άλλθ ΝΔ των Καταπόλων ςτο ρζμα του Βάρμα, όπου διατθρείται μια ςχετικά μόνιμθ ροι. Επίςθσ, ςτο νθςί υπάρχουν αρκετά ρζματα, τα οποία κατά κανόνα εκτονϊνουν τθν παροχι των ομβρίων υδάτων και παραμζνουν ξθρά κατά τθν μεγαλφτερθ διάρκεια του ζτουσ. Τα μεγαλφτερα από αυτά ςε μικοσ είναι το ρζμα του Αρακλοφ ςτθν Σελίδα 10 από 43

11 Λαγκάδα που καταλιγει ςτον κάμπο τθσ Αιγιάλθσ και το ρζμα Κάτω Φυλλάδι, με αφετθρία τθν Χϊρα, που μετονομάηεται ςε ρζμα του Φονιά προσ τισ εκβολζσ του, ςτον όρμο των Καταπόλων. Θ επιφανειακι απορροι, ςυντελείται με κφριο προςανατολιςμό προσ τισ βορειοδυτικζσ ακτζσ του νθςιοφ, λόγω τθσ υφιςτάμενθσ μορφισ του υδρογραφικοφ δικτφου. Εκτιμάται ότι θ εξατμιςιδιαπνοι ζχει υψθλζσ τιμζσ, αφενόσ λόγω τθσ μεγάλθσ μζςθσ κερμοκραςίασ και θλιοφάνειασ, αφετζρου τθσ ταχφτθτασ των ανζμων και τθσ μειωμζνθσ φυτοκάλυψθσ που παρουςιάηει το νθςί. Λαμβάνοντασ υπόψθ το γεωλογικό υπόςτρωμα, αναφζρεται ότι θ κατείςδυςθ ελαχιςτοποιείται ςτουσ ςχθματιςμοφσ των ςχιςτολίκων και του φλφςχθ και κυμαίνεται ςε μζτρια επίπεδα ςτουσ ανκρακικοφσ ςχθματιςμοφσ, γεγονόσ που οφείλεται ςτθν παρουςία μικροφ βακμοφ καρςτικοποίθςθσ και πετρογραφικισ ανομοιογζνειασ. Αντίκετα, ςτισ αλλουβιακζσ αποκζςεισ, θ διείςδυςθ του νεροφ είναι αυξθμζνθ. Με τα δεδομζνα αυτά ςυμπεραίνεται ότι οι ποςότθτεσ νεροφ που κατειςδφουν και ςυντελοφν ςτθν ετιςια αναπλιρωςθ υδροφορζων, είναι περιοριςμζνεσ. Πςο αφορά τθν ποιότθτα του πόςιμου νεροφ, λόγω τθσ παλαιότθτασ του δικτφου και των δεξαμενϊν κακϊσ και τθσ υφαλμφρωςθσ των γεωτριςεων θ ποιότθτα του νεροφ γενικά δεν κεωρείται καλι και το νερό ςυςτινεται ωσ μθ πόςιμο. 3.5 Εδάφθ Στθν Αμοργό το μεγαλφτερο μζροσ των εδαφϊν είναι αςβεςτολικικά εδάφθ με μεγάλα ποςοςτά επιφανειακοφ βράχου. Αντικζτωσ, τα εδάφθ ςε φλφςχθ είναι γονιμότερα και υποςτθρίηουν αγροτικζσ καλλιζργειεσ. Στο νθςί είναι Υψθλόσ ο Κίνδυνοσ Ερθμοποίθςθσ ςφμφωνα με το χάρτθ «δυνητικοφ κινδφνου ερημοποίηςησ» που εκπόνθςε το Γεωπονικό Ρανεπιςτιμιο Ακθνϊν. Τα αςβεςτολικικά εδάφθ κατατάςςονται ςτα εδάφθ Calcaric Leptosol. Ζχουν ωσ μθτρικό υλικό αςβεςτολικικά πετρϊματα, πολφ χαμθλι ποιότθτα και πολφ υψθλι ευαιςκθςία ςε φαινόμενα ερθμοποίθςθσ. Τα εδάφθ του φλφςχθ ανικουν ςτα Eutric Regosols με μθτρικό υλικό φλφςχθ και ςχιςτόλικουσ, με ποιότθτα χαμθλι και ευαιςκθςία ςτθν ερθμοποίθςθ υψθλι αλλά πάντωσ μια κατθγορία καλφτερα και λιγότερο ευαίςκθτα ςτθν ερθμοποίθςθ από τα γειτονικά τουσ αςβεςτολικικά. Το βάκοσ των εδαφϊν ζχει άμεςθ ςχζςθ με τθ φφςθ του μθτρικοφ υλικοφ του εδάφουσ (γεωλογικι ςφςταςθ), τθν αποςάκρωςθ που ζχει αυτό υποςτεί, το βακμό τθσ ανκρωπογενοφσ επίδραςθσ, κυρίωσ ςτθ βλάςτθςθ και άλλουσ παράγοντεσ, όπωσ θ κλίςθ και ο προςανατολιςμόσ των πρανϊν και το κλίμα. Τα πετρϊματα που αποςακρϊνονται ταχφτερα (φλφςχθσ) δίνουν γενικά πιο βακιά εδάφθ, ςε αντίκεςθ με αυτά που δφςκολα αποςακρϊνονται. Οι επικλινείσ περιοχζσ ςτισ οποίεσ θ προςτατευτικι βλάςτθςθ ζχει καταςτραφεί για ςθμαντικό χρονικό διάςτθμα ζχουν αβακι εδάφθ, λόγω τθσ εντατικισ διάβρωςθσ που αυτά ζχουν υποςτεί. Θ διάβρωςθ του εδάφουσ, που επιταχφνεται κυρίωσ με τισ δυςμενείσ ανκρϊπινεσ παρεμβάςεισ ςτο φυςικό περιβάλλον και τα ακραία φυςικά φαινόμενα, οδθγεί ςτθν υποβάκμιςθ των εδαφϊν, ςτθν μείωςθ τθσ παραγωγικισ τουσ Σελίδα 11 από 43

12 ικανότθτασ και τελικά ςτθν απϊλεια του πολφτιμου, αναντικατάςτατου και μθ ανανεϊςιμου φυςικοφ πόρου. Θ υποβάκμιςθ αυτι αποτελεί και ζναν από τουσ κυρίαρχουσ παράγοντεσ ερθμοποίθςθσ. 3.6 Κλιματικζσ Συνκικεσ Βιόκλιμα Θ Αμοργόσ κατατάςςεται, από άποψθ κλίματοσ, ςτον «εφκρατο» τφπο του «χερςαίου Μεςογειακοφ». Δεδομζνου ότι ςτο νθςί δεν υπάρχει μετεωρολογικόσ ςτακμόσ αναφζρονται τα μετεωρολογικά ςτοιχεία του ςτακμοφ τθσ Νάξου (α/α Στακμοφ 732, γεωγραφικό πλάτοσ, βόρειο, 37,06 βακμοί γεωγραφικό μικοσ, ανατολικό, 25,23 βακμοί και υψόμετρο βαρομζτρου 9,8μ.), που είναι ο πλθςιζςτεροσ ςτακμόσ. Εκτιμάται ότι τα ςτοιχεία αυτά αντιπροςωπεφουν ικανοποιθτικά τθν επικρατοφςα κατάςταςθ, παρόλο που αναφζρονται ςτθν περίοδο λειτουργίασ του ςτακμοφ, από το ζτοσ 1955 μζχρι και το ζτοσ 1992, και αυτό μπορεί να επιβεβαιωκεί αν ςυγκρικοφν τα ςτοιχεία αυτά με τα ςτοιχεία του Μετεωρολογικοφ Στακμοφ τθσ ΕΜΥ που εδρεφει ςτο αεροδρόμιο τθσ Θιρασ ςτθν Σαντορίνθ, από όπου υπάρχουν πολφ μικρζσ αποκλίςεισ. Θερμοκραςία Από τα ςτοιχεία τθσ Ε.Μ.Υ. φαίνεται ότι οι ψυχρότεροι μινεσ είναι ο Ιανουάριοσ και ο Φεβρουάριοσ με μζςθ ετιςια κερμοκραςία 12,1 C και 12,2 C αντίςτοιχα, ενϊ οι κερμότεροι ο Ιοφλιοσ και ο Αφγουςτοσ με 24,7 C και 24,6 C αντίςτοιχα, και ειδικότερα ζχουν μετρθκεί ωσ οι πιο ακραίεσ τιμζσ το μινα Φεβρουάριο 1 C και τον Ιοφλιο 37,4 C. Ωσ κερμι περίοδοσ χαρακτθρίηεται εκείνθ του Απριλίου-Μαΐου ζωσ Σεπτεμβρίου- Οκτωβρίου με μζςθ κερμοκραςία άνω των 18 C, θ οποία ξεπερνά τουσ 20 C κατά τθν περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου. Βροχοπτώςεισ Το μζςο ετιςιο φψοσ βροχισ κατά τθν περίοδο , κυμαίνεται γφρω ςτα 370 χλςτ., και ο μζςοσ αρικμόσ θμερϊν βροχισ ςτισ 82, ενϊ πρζπει να ςθμειωκεί ότι το μζςο φψοσ βροχισ κατά τθν περίοδο Μαΐου- Σεπτεμβρίου είναι 22 χλςτ.. Ειδικότερα ζχει μετρθκεί ότι ο Ιοφλιοσ είναι ο ξθρότεροσ μινασ με 0,7 χλςτ. βροχισ, ενϊ ο Δεκζμβριοσ ο υγρότεροσ με 69,8 χλςτ. Οι βροχοπτϊςεισ τείνουν να ζχουν ακραία ςυμπεριφορά, όντασ λίγεσ αλλά καταρρακτϊδεισ. Αυτό μπορεί να οδθγιςει ς ζνα πρϊτο ςυμπζραςμα πωσ οι μζκοδοι διαχείριςθσ υδάτινων πόρων, ενδεχομζνωσ να πρζπει να προςανατολιςτοφν και ςτθ διαχείριςθ του πλθμμυρικοφ νεροφ. Λαμβάνοντασ υπόψθ τα παραπάνω ςτοιχεία και τα ςτοιχεία εξατμίςεων είναι φανερό ότι κατά τουσ καλοκαιρινοφσ μινεσ με τισ υψθλζσ κερμοκραςίεσ θ περιοχι είναι ελλειμματικι ςε εδαφικό νερό και οι ανάγκεσ των καλλιεργειϊν κα πρζπει να καλφπτονται με ςυνεχείσ αρδεφςεισ. Άνεμοι Το 77% των ετθςίων ανζμων εντάςςεται ςτθν κατθγορία μικρισ και μεςαίασ ζνταςθσ, δθλαδι ςτθν κλίμακα Beaufort 1-5. Σφμφωνα με τα ςτατιςτικά ςτοιχεία του Μετεωρολογικοφ ςτακμοφ τθσ Νάξου οι επικρατζςτεροι άνεμοι ςτθν περιοχι, είναι κατά φκίνουςα ςυχνότθτα εμφάνιςθσ αντίςτοιχα: οι Β με ζνταςθ μζχρι 11 Beaufort, οι Ν με ζνταςθ μζχρι 10 Beaufort, οι ΒΑ με ζνταςθ μζχρι 10 Beaufort, οι ΝΑ με ζνταςθ μζχρι 11 Beaufort και οι ΒΑ με ζνταςθ μζχρι 10 Beaufort. Οι επικρατοφντεσ άνεμοι είναι οι Β-ΒΑ με Σελίδα 12 από 43

13 Δθμ/Τοπ/ Κοινότθτα Ελιζσ/Λάδι Κραςί Αμπελοειδι Εςπεριδοειδι Κθπευτικά Γεωργικά Οπωροφόρα Δθμθτριακά Κτθνοτροφικά Πςπρια "Διατείριζη για ηην αναβάθμιζη ηοσ οικοζσζηήμαηος ζηη νήζο Αμοργό" ςυνολικι ετιςια ςυχνότθτα 50.75%. Επιπλζον, θ μζγιςτθ ζνταςθ ανζμου για το βόρειο τομζα ςφμφωνα με τα υπάρχοντα ςτοιχεία δεν υπερβαίνει τα 9 Beaufort. Εν τοφτοισ άνεμοι αναμζνονται ςτθν περιοχι μζχρι και 10 Beaufort αλλά μικρισ διάρκειασ. Τουσ χειμερινοφσ μινεσ μειϊνεται αιςκθτά θ παρουςία των νοτίων ανζμων αλλά θ παρουςία των βορείων ανζμων παραμζνει ςτακερι, ενϊ αυξάνεται παντοφ θ παρουςία των βορειοανατολικϊν και των δυτικϊν ανζμων. Το ποςοςτό νθνεμίασ είναι πολφ μικρό, άλλα είναι ζνα φυςιολογικό ποςοςτό μιασ και πρόκειται για νθςί των Κυκλάδων. Ρρζπει να ςθμειωκεί ότι ςτο Αιγαίο πνζουν από τον Ιοφλιο μζχρι τον Σεπτζμβριο, οι Ετιςιοι Άνεμοι γνωςτοί ωσ Μελτζμια. Άλλα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα, όπωσ το χιόνι, το χαλάηι, οι παγετοί, θ ομίχλθ, ςπανίωσ παρατθροφνται. 3.7 Ανκρωπογενζσ περιβάλλον Πρωτογενισ Τομζασ Γεωργία Σε ότι αφορά τθ γεωργία, θ Αμοργόσ ακολουκεί τθν ίδια πορεία ανάπτυξθσ με τα περιςςότερα νθςιά των Κυκλάδων. Θ τεχνολογικι υποδομι ςτον αγροτικό τομζα είναι περιοριςμζνθ, ενϊ οι καλλιεργθτικζσ τεχνικζσ είναι γενικά προςαρμοςμζνεσ ςτισ αροτραίεσ καλλιζργειεσ. Στθν Αμοργό εδρεφουν τζςςερισ αγροτικοί ςυνεταιριςμοί, ςυγκεκριμζνα, ςτθ Χϊρα, ςτθν Αιγιάλθ, ςτθν Αρκεςίνθ και ςτα Κατάπολα. Θ προμικεια των διαφόρων γεωργικϊν εφοδίων γίνεται από τθ Νάξο, ενϊ τα παραγόμενα προϊόντα δεν επαρκοφν για τθν κάλυψθ των αναγκϊν τθσ τοπικισ αγοράσ. Οι κυριότερεσ γεωργικζσ δραςτθριότθτεσ είναι οι καλλιζργειεσ αμπελιοφ (κραςί-ρακί) και ελιάσ. Στον πίνακα που ακολουκεί παρουςιάηονται ανά δθμοτικι - τοπικι κοινότθτα τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα τοπικισ παραγωγισ, με ςειρά προτεραιότθτασ οικονομικισ ςθμαςίασ για το νθςί, με τθ χριςθ κλίμακασ από το 1 ζωσ το 7. Το 1 αντιςτοιχεί ςε προϊόν μεγάλθσ οικονομικισ ςθμαςίασ, ενϊ το 7 χαρακτθρίηει το προϊόν τθσ μικρότερθσ οικονομικισ βαρφτθτασ για το νθςί. Πίνακασ : Οικονομική ςπουδαιότητα γεωργικών προϊόντων Αμοργοφ ανά δημοτική - τοπική κοινότητα Αμοργοφ Αιγιάλθσ Αρκεςίνθσ Βροφτςθ Θολαρίων Καταπόλων Σελίδα 13 από 43

14 Πηγή: Αναπτυξιακή Εταιρία Κυκλάδων Α.Ε, Ερωτηματολόγιο για τη δημιουργία Δημοτικήσ Επιχείρηςησ Τουριςτικήσ Προβολήσ Ανάπτυξησ ςτο Δήμο Αμοργοφ Από τον πίνακα διαπιςτϊνεται ότι ο κτθνοτροφικόσ τομζασ και θ ελαιοπαραγωγι αποτελοφν τουσ ςθμαντικότερουσ τομείσ τθσ πρωτογενοφσ παραγωγισ. Θ επζκταςθ των αγροτικϊν καλλιεργειϊν και γενικότερα θ ςυςτθματοποίθςθ των δραςτθριοτιτων του πρωτογενοφσ τομζα δυςχεραίνεται αρκετά, λόγω των καιρικϊν ςυνκθκϊν που επικρατοφν και ιδιαίτερα λόγω του χαμθλοφ φψουσ βροχοπτϊςεων που παρατθρείται τα τελευταία χρόνια. Κτθνοτροφία Θ κτθνοτροφικι δραςτθριότθτα αφορά κυρίωσ ςτθν εκτροφι αιγοπροβάτων και ςε ατομικό επίπεδο των πουλερικϊν. Ο ςυνολικόσ εκτιμϊμενοσ αρικμόσ των εκτρεφόμενων αιγοπροβάτων ανζρχεται ςε ηϊα. Επίςθσ, ζχουν καταμετρθκεί 154 βοοειδι, ενϊ για τουσ χοίρουσ και τα πουλερικά δεν υπάρχουν ακριβι ςτοιχεία. Σχετικά με τον αρικμό των αιγοπροβάτων και τθ ςυνολικι διαχείριςθ τουσ από περιβαλλοντικισ και οικονομικισ άποψθσ, ζχει διαπιςτωκεί ότι αν και θ βοςκοϊκανότθτα του νθςιοφ βρίςκεται ςε οριακό επίπεδο, δεν γίνεται θ ανάλογθ εκμετάλλευςθ τθσ παραγωγισ κρζατοσ, γάλακτοσ, ι τυροκομικϊν προϊόντων. Αυτό οφείλεται ςτο ςφςτθμα επιδοτιςεων που επικρατεί τα τελευταία χρόνια μζςω τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ και τθσ εφαρμοηόμενθσ Αγροτικισ Ρολιτικισ. Συμπεραςματικά, από τθν κτθνοτροφικι δραςτθριότθτα ςτθν Αμοργό προζρχεται ζνα αξιόλογο ποςό παραδοςιακϊν τυροκομικϊν προϊόντων και το μεγαλφτερο μζροσ τθσ παραγωγισ χρθςιμοποιείται για ιδιοκατανάλωςθ, ενϊ θ περίςςεια παραγωγι καταναλϊνεται από τθν τοπικι αγορά. Αλιεία Το νθςί τθσ Αμοργοφ, το ανατολικότερο νθςί των Κυκλάδων, διακζτει παράδοςθ πολλϊν χρόνων ςτθν αλιεία. Υπάρχουν δφο βαςικά λιμάνια, μικτισ χριςθσ, θ Αιγιάλθ, ςτο βορειοανατολικό (ΒΑ) μζροσ του νθςιοφ και τα Κατάπολα, ςτο μζςο τθσ βόρειασ πλευράσ του. Ωςτόςο, εκτόσ από αυτά, ςε διάφορα ςθμεία του νθςιοφ, υπάρχουν και μικρότερα αλιευτικά λιμάνια, ςτον όρμο του Αγ.Ραφλου, ςτον όρμο τθσ Καλοτάριςςασ, ςτον Κάτω Κάμπο και μερικά ακόμα μικρότερα ςτθν νότια πλευρά του νθςιοφ. Το κεντρικό λιμάνι των Καταπόλων, απζχει από τα άλλα γειτονικά λιμάνια που αναπτφςςεται παρόμοια αλιευτικι δραςτθριότθτα, τισ εξισ αποςτάςεισ (ςε ναυτικά μίλια): από τθν Αιγιάλθ 9, από το Κουφονιςι 14, από τθν Δονοφςα 18, από τθν Σχοινοφςα 20, από τθν Θρακλειά 22, από τθ Νάξο 36 και από τθν Μφκονο 58. Θ αλιευτικι παραγωγι είναι αρκετά ςθμαντικι, όπωσ φαίνεται και από τον αρικμό των υπαρχόντων αλιευτικϊν ςκαφϊν. Εκτιμάται ότι οι ετιςιεσ ποςότθτεσ των παραγόμενων αλιευμάτων είναι 200 τόνοι περίπου, ενϊ οι ςε ετιςια βάςθ διακινοφμενεσ ποςότθτεσ προσ τισ αγορζσ εκτόσ Αμοργοφ, υπολογίηονται ςε 150 τόνουσ περίπου. Άξιο αναφοράσ είναι και το γεγονόσ ότι τα τελευταία χρόνια λόγω των ακραίων καιρικϊν φαινομζνων και των ςφοδρϊν καλαςςοταραχϊν, αρκετά αλιευτικά ςκάφθ βυκίςτθκαν. Απ αυτά, κάποια κατζςτθ δυνατόν να ανελκυκοφν με μθχανιματα που υπάρχουν ςτο νθςί. Τα περιςςότερα Σελίδα 14 από 43

15 και τα μεγαλφτερα όμωσ, δεν κατζςτθ δυνατό να ανελκυςκοφν λόγω τθσ ζλλειψθσ κατάλλθλων μθχανθμάτων και ωσ εκ τοφτου παρζμειναν ναυάγια ςτον βυκό Δευτερογενισ Τομζασ Ρερίπου 40 άτομα εκτιμάται ότι απαςχολοφνται ςτο δευτερογενι τομζα ςτθν Αμοργό. Από τισ υπάρχουςεσ μονάδεσ δευτερογενοφσ παραγωγισ ξεχωρίηουν 10 ξυλουργεία και 2 ελαιοτριβεία. Επίςθσ, μικρζσ οικογενειακζσ βιοτεχνίεσ δραςτθριοποιοφνται ςτθν καταςκευι πιλινων, ειδϊν λαϊκισ τζχνθσ και κεντθτϊν φουτάδων (μαντιλιϊν) και ςτθν τυποποίθςθ αγροτικϊν προϊόντων. Σε ότι αφορά τθν οικοδομικι δραςτθριότθτα ςτθν Αμοργό τα τελευταία χρόνια ζχει παρουςιαςτεί μια ςτακερι άνοδοσ θ οποία οφείλεται ςτθν ανάπτυξθ του τουριςμοφ ςτο νθςί Τουριςμόσ Θ Αμοργόσ κεωρείται δθμοφιλισ προοριςμόσ διακοπϊν και ο μζςοσ χρόνοσ παραμονισ ςτο νθςί κατά τθν περίοδο αιχμισ κυμαίνεται από 5-7 θμζρεσ. Συγκεκριμζνα ςτοιχεία για τθ χωρικι κατανομι των επιςκεπτϊν δεν υπάρχουν, μπορεί όμωσ να ειπωκεί με βεβαιότθτα, πωσ τα ορμθτιρια των περιςςότερων επιςκεπτϊν προσ το υπόλοιπο νθςί, αποτελοφν θ Χϊρα, τα Κατάπολα και θ ευρφτερθ περιοχι τθσ Αιγιάλθσ, όπου ςυγκεντρϊνονται και τα περιςςότερα καταλφματα. Για τθ χρονικι κατανομι, ακολουκείται πιςτά το κλαςικό πρότυπο, που ορίηει ςταδιακι αφξθςθ των αφίξεων από το Ράςχα κι ζπειτα, κορφφωςθ του αρικμοφ επιςκεπτϊν το καλοκαίρι (και ιδιαίτερα τον Αφγουςτο) και ςταδιακι πτϊςθ μετά το Σεπτζμβρθ θ οποία γίνεται οριςτικι κατά το τζλοσ του Οκτϊβρθ. Ο εναλλακτικόσ τουριςμόσ, ςυνίςταται κυρίωσ ςε περιπατθτικό τουριςμό, ο οποίοσ παρουςιάηεται αυξθμζνοσ κατά το τζλοσ τθσ άνοιξθσ - αρχζσ καλοκαιριοφ και ςτισ αρχζσ με μζςα φκινοπϊρου. Ζνα επιπλζον εξαιρετικό δυναμικό αφορά ςτον καταδυτικό τουριςμό, ο οποίοσ αναδείχκθκε και αναπτφχκθκε μζςω τθσ κινθματογραφικισ ταινίασ «Απζραντο Γαλάηιο», κακϊσ θ Αμοργόσ ζγινε διάςθμθ ςε όλο τον κόςμο για τθσ κακαρζσ βακιζσ τθσ κάλαςςεσ. Ρροσ το παρόν το καταδυτικό δυναμικό του νθςιοφ παραμζνει αναξιοποίθτο ςε οργανωμζνθ και ελεγχόμενθ βάςθ. Ππωσ μπορεί να διαπιςτωκεί ςχεδόν ςε όλθ τθν περίμετρο του νθςιοφ, υπάρχει το φυςικό υπόβακρο για καταδφςεισ. Ρροσ το παρόν αξιοποιείται μεμονωμζνα και για λόγουσ υποβρφχιασ αλιείασ, όχι παρατιρθςθσ και μελζτθσ. Συνίςταται πάντωσ θ αξιοποίθςθ του καταδυτικοφ δυναμικοφ, να γίνει εφόςον ζχει εξαςφαλιςτεί θ οργανωμζνθ και ελεγχόμενθ βάςθ από τθν τοπικι αυτοδιοίκθςθ και τουσ ςυλλόγουσ, προκειμζνου να αποφευχκοφν οι πικανζσ δυςμενείσ περιβαλλοντικζσ ςυνζπειεσ από τθ μαηικι καταδυτικι δραςτθριότθτα, ειδικά ςε ευαίςκθτεσ περιοχζσ, όπωσ θ περιοχι τθσ ηϊνθσ NATURA. Μία άλλθ εναλλακτικι μορφι τουριςμοφ που ζχει προςτεκεί τα τελευταία χρόνια ςτο νθςί, είναι αυτι του αναρριχθτικοφ τουριςμοφ ςε ςυνζχεια του περιπατθτικοφ. Ιδιαίτερα ςτθν περιοχι τθσ Λαγκάδασ τθσ Αιγιάλθσ, ζχει δθμιουργθκεί ζνα αναρριχθτικό πεδίο 36 διαδρομϊν οι οποίεσ διαφζρουν ςε βακμό δυςκολίασ από 5a ζωσ 8b καλφπτοντασ τισ προτιμιςεισ κάκε αναρριχθτι οποιοδιποτε επιπζδου, δίνοντασ παράλλθλα και τθν δυνατότθτα τθσ ελεφκερθσ αναρρίχθςθσ ςε παρκζνα πεδία. Ο κρθςκευτικόσ τουριςμόσ, με ςθμείο αναφοράσ το Μοναςτιρι τθσ Ραναγίασ τθσ Χαηοβιϊτιςςασ, αλλά και τα αμζτρθτα Σελίδα 15 από 43

16 βυηαντινά ξωκλιςια, ζχει αρχίςει να αναπτφςςεται με μεγάλουσ ρυκμοφσ επίςθσ τα τελευταία χρόνια. 3.8 Οδικό δίκτυο Υποδομζσ Το ςυνολικό μικοσ του κυρίου οδικοφ δικτφου τθσ Αμοργοφ είναι περίπου 50 Km, ενϊ ςε 10 Km ανζρχεται το ςυνολικό μικοσ των αγροτικϊν δρόμων. Το αςφαλτοςτρωμζνο οδικό δίκτυο είναι ςχετικά μικρό και εκτείνεται από τθν Αιγιάλθ (και τα κοντινά τθσ χωριά) ωσ τθ χϊρα, τα Κατάπολα και τθν Κάτω Μεριά, ενϊ φτάνει και κοντά ςτθν Μονι Χοηοβιϊτιςςασ. Το υπόλοιπο νθςί διακζτει δίκτυο χωματόδρομων διαφόρων ποιοτιτων. Πςο αφορά τισ καλάςςιεσ ι αεροπορικζσ μεταφορζσ, το νθςί εξυπθρετείται τόςο από επιβατθγά πλοία τθσ γραμμισ όςο και από ταχφπλοα μεταγωγικά. Το χειμϊνα το νθςί εξυπθρετείται μόνο από το πλοίο τθσ γραμμισ ςε κακθμερινι βάςθ από το χειμϊνα του Ριο ςυγκεκριμζνα το νθςί ςυνδζεται από το λιμάνι του Ρειραιά με Νάξο και Ράρο με τθ γραμμι Δωδεκανιςων και με Κο, Νάξο, Ράρο, Σαντορίνθ, Σφρο, Αςτυπάλαια και Κριτθ με τθ γραμμι Κυκλάδων-Κριτθσ,. Με Μφκονο, Νάξο, Ράρο από το λιμάνι τθσ αφινασ. Τζλοσ, με τθ γραμμι Αιγαίου υπάρχει ςφνδεςθ, ακόμα και το χειμϊνα, με Νάξο, Ράρο, Σφρο, Θρακλειά, Κουφονιςια, Σχοινοφςα και Δονοφςα. Ταχφπλοα ςυνδζουν τθν Αμοργό με αφινα, Άνδρο, Σφρο, Μφκονο, Τινο, Κο, Ράρο, Νάξο, Σαντορίνθ και Δονοφςα. Αεροπορικζσ μεταφορζσ προσ το παρόν δεν υφίςτανται, πλθν των διακομιδϊν των επειγόντων περιςτατικϊν υγείασ, οι οποίεσ γίνονται με χριςθ ελικοπτζρου. Ωσ προσ τισ αγροτικζσ καταςκευζσ, υπάρχει ζνα ευρφ πεδίο παλαιϊν αναβακμϊν και ξερολικιϊν. Δεν υπάρχει κάποιο ςθμείο ςτθν Αμοργό, όπου ο επιςκζπτθσ να μθν μπορεί να διακρίνει κάποια πζτρινθ καταςκευι. Θ χριςθ των αναβακμϊν ιταν εκτεταμζνθ τα παλαιότερα χρόνια, όπου οι τεχνικζσ καλλιζργειασ δεν ιταν εξελιγμζνεσ, οπότε καταςκευζσ προςταςίασ από τουσ δυνατοφσ ανζμουσ ιταν αναγκαίεσ. Σιμερα, οι αναβακμοί ζχουν αφεκεί ςε ςχεδόν απόλυτθ εγκατάλειψθ, ϊςτε να επικαλφπτονται αργά και ςταδιακά ςε κάλυψθ από το φυςικό ςτοιχείο, με τθν λειτουργικι χριςθ τουσ να περιορίηεται εξαιρετικά. Θ Αμοργόσ είναι κυριολεκτικά γεμάτθ από αναξιοποίθτουσ αναβακμοφσ, οι οποίοι διατθροφνται ςε καλι κατάςταςθ, και θ προοπτικι, μερικισ χριςθσ τουσ είναι άξια ζρευνασ. Αναφορικά με τισ τουριςτικζσ υποδομζσ, αυτζσ ενδεικτικά ταξινομοφνται ςτισ παρακάτω κατθγορίεσ: α) ξενοδοχειακζσ εγκαταςτάςεισ μεςαίου μεγζκουσ με βαςικζσ ανζςεισ πολυτελείασ, β) ενοικιαηόμενα δωμάτια και γ) καταςκθνϊςεισ. Στο νθςί λειτουργοφν 45 εςτιατόρια εκ των οποίων το χειμϊνα ανοικτά παραμζνουν τα 9, λειτουργοφν 21 μπαρ (6 τον χειμϊνα), 21 καφενεία (12 το χειμϊνα), 23 εμπορικά καταςτιματα τροφίμων (20 τον χειμϊνα), 27 εμπορικά καταςτιματα (15 το χειμϊνα), δφο τράπεηεσ, ζνα ταχυδρομείο, δφο φαρμακεία, 2 ςτακμοί καυςίμων, 5 επιχειριςεισ ενοικιάςεωσ αυτοκινιτων, πζντε τουριςτικά πρακτορεία, και ζνα καταδυτικό κζντρο. Ο Διμοσ Αμοργοφ υδρεφεται από υπόγεια νερά μζςω γεωτριςεων και με μεταφορά νεροφ μζςω πλοίων από το Λαφριο. Στο νθςί δεν υπάρχουν μονάδεσ αφαλάτωςθσ. Το νθςί ζχει Σελίδα 16 από 43

17 αρχίςει να παρουςιάηει ζντονα προβλιματα υδροδότθςθσ αφοφ οι γεωτριςεισ που χρθςιμοποιοφνται για τθν φδρευςθ τθσ περιοχισ των Καταπόλων και τθσ Χϊρασ, κακϊσ και τθσ περιοχισ τθσ Αιγιάλθσ ζχουν υφαλμυρωκεί, ενϊ οι διακζςιμεσ δεξαμενζσ για τθν αποκικευςθ νεροφ από υδροφόρεσ, είναι πλζον ανεπαρκείσ κατά τθν περίοδο αιχμισ του καλοκαιριοφ. Θ υδρολθψία ςτο νθςί γίνεται κατά βάςθ από τθν λεκάνθ των Καταπόλων από όπου υδρεφονται οι οικιςμοί τθσ Χϊρασ και των Καταπόλων. Υπάρχουν 4 γεωτριςεισ και 3 πθγάδια τα οποία απζχουν από τθ κάλαςςα από 600 ζωσ 2000 μζτρα. Επίςθσ ςτθ κζςθ «Καμίνια» υπάρχει πθγι και ςτθ κζςθ «Αγ. Γεϊργιοσ Βαλςαμίτθσ» υπάρχει γεϊτρθςθ που παρζχουν νερό ςτθ Χϊρα περίπου 1500 μζτρα από τθ κάλαςςα. Στθν περιοχι τθσ Κάτω Μεριάσ υπάρχει θ πθγι ςτο «Καμάρι» και γεωτριςεισ ςτθ κζςθ «Αγ. Βαςίλειοσ», «Μάλια» και «Σταυρόσ» όπου υδρεφονται οι οικιςμοί Βροφτςθ, Καμάρι και Αρκεςίνθ. Επίςθσ γεϊτρθςθ υπάρχει και ςτον «Κάτω Κάμπο» για τθν περιοχι τθσ Κολοφάνασ. Γενικά κατά τουσ κερινοφσ μινεσ το νερό δεν επαρκεί ςτθν περιοχι τθσ Κάτω Μεριάσ και γίνεται μεταφορά νεροφ με βυτίο. Στθν περιοχι τθσ Αιγιάλθσ υπάρχει θ γεϊτρθςθ του Ροταμοφ (περί τα 1000 μζτρα από κάλαςςα) και θ γεϊτρθςθ τθσ Λαγκάδασ ( 4χλμ από κάλαςςα) για τθν περιοχι του Πρμου, του Ροταμοφ και τθσ Λαγκάδασ. Για τον οικιςμό των Θολαρίων οι ανάγκεσ καλφπτονται από δφο γεωτριςεισ (3χλμ από κάλαςςα). Θ ζλλειψθ του νεροφ είναι μεγάλθ ςτθν περιοχι τθσ Αιγιάλθσ και κατά τουσ κερινοφσ μινεσ όπου αυξάνεται κατά πολφ ο πλθκυςμόσ λόγω τουριςμοφ οι ανάγκεσ καλφπτονται με μεταφορά νεροφ με πλοίο. Οςον αφορά τισ υφιςτάμενεσ δεξαμενζσ φδρευςθσ, ςτθν Χϊρα Αμοργοφ υπάρχει μία δεξαμενι χωρθτικότθτασ 500 κ. μ. και μια μικρι 50 κ. μ. Επίςθσ υπάρχει και μία δεξαμενι ςτθν Καςτελλόπετρα 100 κ. μ. Στα Κατάπολα υπάρχει μία δεξαμενι 500 κ. μ. και μία μεταλλικι 100 κ. μ. Ο Πρμοσ Αιγιάλθσ καλφπτεται με μία δεξαμενι 1000 κ. μ., μία των 600 κ. μ. και μία των 400 κ. μ. Στον Ροταμό υπάρχουν δφο υδατοδεξαμενζσ 60 κ.μ. και 50 κ.μ. και ςτθν Λαγκάδα Αιγιάλθσ μία μικρι δεξαμενι των 60 κ.μ. Τα Θολάρια ζχουν δφο δεξαμενζσ 300 κ.μ. και 100 κ.μ. Επίςθσ, ςτθν Κολοφάνα υπάρχουν δφο δεξαμενζσ των 200 κ.μ. θ κακεμία, ενϊ δφο δεξαμενζσ ςυνολικισ χωρθτικότθτασ κυβικϊν μζτρων ζχουν εγκαταςτακεί ςτθν περιοχι των Καταπόλων και δφο δεξαμενζσ 500 κυβικϊν μζτρων κατανζμονται, μία ςτα Θολάρια και μία ςτθν Λαγκάδα. Γενικά, αναφζρεται ότι το δίκτυο φδρευςθσ και αποχζτευςθσ του νθςιοφ, είναι παλαιάσ καταςκευισ, με νζεσ προςκικεσ κατά διαςτιματα. Ο ςυνθκζςτεροσ τρόποσ διαχείριςθσ των υγρϊν αποβλιτων ςτο νθςί τθσ Αμοργοφ είναι τα ςυςτιματα βόκρων, αφοφ μζχρι πρόςφατα δίκτυα αποχζτευςθσ υπιρχαν μόνο ςτουσ οικιςμοφσ Θολαρίων και Ροταμοφ, χωρίσ όμωσ και αυτά τα δίκτυα να καταλιγουν ςτισ εγκαταςτάςεισ ενόσ βιολογικοφ κακαριςμοφ. Μζχρι ςιμερα, ζχει ολοκλθρωκεί το δίκτυο αποχζτευςθσ ςτθν περιοχι των Καταπόλων και θ καταςκευι των εγκαταςτάςεων του βιολογικοφ κακαριςμοφ, ο οποίοσ καλφπτει τισ ανάγκεσ τθσ περιοχισ των Καταπόλων και τθσ Χϊρασ. Θ εγκατάςταςθ του βιολογικοφ κακαριςμοφ ζχει γίνει ςτθν κζςθ «Άςπεσ» ςτον Σελίδα 17 από 43

18 όρμο των Καταπόλων ςτα νοτιοδυτικά του λιμανιοφ ςε ζκταςθ τετραγωνικϊν μζτρων. Τα επεξεργαςμζνα λφματα διατίκενται ςτθν καλάςςια περιοχι του Κάτω Ακρωτθρίου με υποκαλάςςιο αγωγό μικουσ 70 μζτρων και τον διαχυτιρα ςε βάκοσ 20 μζτρων. Ραράλλθλα, ολοκλθρϊκθκε και θ καταςκευι του δικτφου Αποχζτευςθσ και Φδρευςθσ τθσ Χϊρασ τθσ Αμοργοφ. Σελίδα 18 από 43

19 4. ΕΙΔΙΚΗ ΡΕΙΓΑΦΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 4.1 Βλάςτθςθ Τφποι Οικοτόπων Κατάταξθ Θ Αμοργόσ είναι νθςί ςτο οποίο κυριαρχεί θ φρυγανϊδθσ και αραιά καμνϊδθσ βλάςτθςθ και ςιμερα ελάχιςτα υπολείμματα ςκλθρόφυλλων δαςϊν ζχουν διατθρθκεί. Κατά Ντάφθ (1986) το νθςί εντάςςεται ςτο ςφνολό του ςτο θερμομεςογειακό όροφο βλάςτηςησ (OLEO- CERATONION). Θ κυρίαρχθ χαμθλι καμνϊδθσ ι φρυγανϊδθσ βλάςτθςθ ςυνίςταται από Juniperus phoenicea, Quercus coccifera, Erica manipuliflora, Pistacia lentiscus, Rhamnus lycioides ssp.oleoides, Sarcopoterium spinosum, Balota acetabulosa, Coridothymus capitatus, Prasium majus, Salvia fruticosa, Satureja thymbra, Euphorbia dendroides, E. acanthothamnos, Anthyllis hermanniae, Genista acanthoclada, Calycotome villosa, Rhamnus alaternus, Cistus creticus, και C. salvifolius. Θ ςχεδόν παντελισ απουςία ρεόντων υδάτων ζχει ωσ αποτζλεςμα και τθν απουςία υγροτόπων ςτθν Αμοργό και των αντίςτοιχων υγρόφιλων δζντρων, όπωσ ο πλάτανοσ. Σε ελάχιςτεσ ρεματιζσ, όπωσ το ρζμα του Βαρμά ςτο κεντρικό τμιμα του νθςιοφ, υπάρχει θ πικροδάφνθ (Nerium oleander). Στο όροσ Κρίκελλο, ςτθ δυςπρόςιτθ κζςθ «Ράππασ» υπάρχουν και ςιμερα υπολείμματα του παλαιοφ εκτεταμζνου δάςουσ, το οποίο κάθκε ςε μεγάλθ πυρκαγιά του 1835 που διιρκεςε είκοςι θμζρεσ εξαφανίηοντάσ το ςχεδόν ολοκλθρωτικά. Ρριν από αυτι τθν καταςτροφι, αναφζρεται πωσ θ ΒΔ πλευρά του Κρίκελλου ιταν κατάφυτθ με δρφεσ, πρίνουσ και φίδεσ (Μθλιαράκθσ 1884). Οι δρφεσ είναι οι βελανιδιζσ (Quercus ithaburensis ssp. macrolepis) και οι αριζσ (Q. Ilex), ενϊ οι «φίδεσ» (Juniperus phoenicea) εξακολουκοφν να απαντοφν ςε διάφορα ςθμεία τόςο ςτο ΒΑ όςο και ςτο ΝΔ τμιμα τθσ Αμοργοφ. Σιμερα θ βελανιδιά αρικμεί περί τα 15 άτομα ςε όλο το νθςί, κατά κφριο λόγο ςτο βόρειο τμιμα ςτθν περιοχι τθσ Λαγκάδασ. Οριςμζνα από αυτά ζχουν πολφ μεγάλα κφπελλα και μεγάλα βελανίδια. H Velanidia Foundation for Αmorgos διενεργεί ςυλλογι και φφτευςθ ςπόρων βελανιδιάσ με ςκοπό να εξαπλωκεί θ παρουςία τθσ, χωρίσ ωςτόςο να υπάρχει αξιολόγθςθ τθσ μεκόδου, ακόμθ. Άλλα δζνδρα που βρζκθκαν ςτο νθςί και ςυμμετείχαν ςτο οικοςφςτθμα είναι θ Αριά (Quercus ilex) που βρζκθκε ςτον Ρροφιτθ Θλία (702μ), θ Χαρουπιά (Ceratonia siliqua) ελάχιςτα άτομα τθσ οποίασ βρζκθκαν ςτθν περιοχι τθσ Λαγκάδασ και θ Κοκορεβυκιά (Pistacia terebinthus) με επίςθσ λίγα διάςπαρτα άτομα κυρίωσ ςτο βόρειο τμιμα του νθςιοφ. Φυτεμζνα είδθ δζνδρων περιλαμβάνουν τισ Συκιζσ (Ficus carica), τα Κυπαρίςςια (Cupressus sempervirens) και το ξενικό C.arizonica), τθν Τραχεία και τθ Χαλζπιο πεφκθ (Pinus brutia, P,halepensis), λίγα άτομα κουκουναριάσ (Pinus pinea). Σε παρακαλάςςιεσ κζςεισ υπάρχουν Αρμυρίκια (Tamarix smyrnensis). Κατατάςςοντασ τουσ διαφορετικοφσ τφπουσ οικοςυςτθμάτων-οικοτόπων ςτο νθςί, δθμιουργοφνται οι ακόλουκεσ κατθγορίεσ: Φρυγανικά οικοςυςτιματα Αείφυλλοι καμνϊνεσ με κφρια είδθ το πουρνάρι (Quercus coccifera) και τθ φίδα (Juniperus phoenicea) Βραχϊδθ οικοςυςτιματα Αγροτικζσ ηϊνεσ Ρεριςςότερεσ λεπτομζρειεσ για τουσ τφπουσ αυτοφσ παρουςιάηονται ςτθ ςυνζχεια. Σελίδα 19 από 43

20 4.1.2 Φρυγανικά Οικοςυςτιματα Τα φρυγανικά οικοςυςτιματα εμφανίηονται μετά από διαταραχζσ του δαςικοφ οικοςυςτιματοσ. Οι πυρκαγιζσ, οι ςυνεχείσ υλοτομίεσ και θ υπερβόςκθςθ υποβακμίηουν τα καμνϊδθ και δενδρϊδθ είδθ και φζρνουν ςε κυριαρχία τα φρφγανα. Στθν Αμοργό παρατθροφνται ωσ κφρια είδθ θ αςτοιβι (Sarcopoterium spinosum), θ λουμινιά (Balota acetabulosa), το κυμάρι (Coridothymus capitatus), φαςκομθλιά (Salvia fruticosa), κροφμπι (Satureja thymbra), αφάνα (Euphorbia acanthothamnos), αλογοκφμαρο (Anthyllis hermanniae), γενίςτα (Genista acanthoclada), λαδανιζσ (Cistus creticus και C. salvifolius). Συμμετζχουν και τα καμνϊδθ είδθ (πουρνάρι, ράμνοσ) τα οποία ωςτόςο είναι αραιά και υποβακμιςμζνα από τθ βόςκθςθ. Εκτόσ των προαναφερκζντων ειδϊν, με μεγάλθ ςυχνότθτα εμφανίηονται θ κρεμμφδα (Urginea maritima), θ ρίγανθ (Origanum onites), το αγριοςπαράγγι (Asparagus acutifolius) και βολβϊδθ όπωσ το κυκλάμινο (Cyclamen graecum), ο κρόκοσ (Crocus laevigatus), το κολχικό (Colchicum cupanii), θ ςτερνμπζργκια (Sternbergia lutea) που βρίςκονται ςτο βόρειο και κεντρικό τμιμα του νθςιοφ, τόςο ςε αςβεςτολικικό υπόβακρο όςο και ςτο ςχιςτολικικό Αείφυλλοι καμνώνεσ με κφρια είδθ το πουρνάρι (Quercus coccifera) και τθ φίδα (Juniperus phoenicea) Πταν οι διαταραχζσ είναι ςε φφεςθ, οι κάμνοι παρουςιάηονται πυκνότεροι και πιο «ανορκωμζνοι». Αυτό ςυμβαίνει ςε περιπτϊςεισ που ζχουν περάςει πολλά χρόνια από τθν τελευταία πυρκαγιά ι όταν ζχει ατονίςει θ πίεςθ από τθ βόςκθςθ, οπότε δεν ζχει διαβρωκεί το ζδαφοσ τόςο ϊςτε να απωλζςει τθν ικανότθτά του να φιλοξενεί κάμνουσ. Τα είδθ των αείφυλλων κάμνων που κυριαρχοφν ςε αυτζσ τισ περιπτϊςεισ είναι το πουρνάρι (Quercus coccifera) ςτα βόρεια και κεντρικά του νθςιοφ και θ φίδα (Juniperus phoenicea) ςτα νότια γφρω από το όροσ Κόρακασ. Μαηί με τθ φίδα εμφανίηεται ο ςχίνοσ (Pistacia lentiscus) και τα δφο αυτά είδθ δθμιουργοφν κατά κζςεισ ικανοποιθτικό ποςοςτό εδαφοκάλυψθσ ςτο νότιο τμιμα του νθςιοφ, ςε αςβεςτολικικό υπόβακρο. Τα ποϊδθ είδθ που υπάρχουν είναι ίδια με τα προαναφερκζντα των φρυγανικϊν οικοςυςτθμάτων δεδομζνου ότι το ζνα (φρφγανα) είναι θ οπιςκοδρομικι διαδοχι του άλλου (αείφυλλοι καμνϊνεσ). Στισ περιοχζσ του πουρναριοφ υπάρχουν ακόμθ τα Genista acanthoclada, δενδρογαλατςίδα (Euphorbia dendroides), ράμνοσ (Rhamnus lycioides ssp.oleoides), Sarcopoterium spinosum, Balota acetabulosa, Coridothymus capitatus, Prasium majus, Salvia fruticosa, Satureja thymbra, Anthyllis hermanniae, Αςπαλάκι (Calicotome villosa), κιτρινόξυλο (Rhamnus alaternus), χαμορείκι (Erica manipuliflora) Βραχώδθ οικοςυςτιματα Βρίςκονται ςτθ νότια πλευρά του νθςιοφ και ςε όλο ςχεδόν το ΒΑ τμιμα που περιλαμβάνει το όροσ Κρίκελλοσ. Ακόμα, ςτισ απότομεσ πλαγιζσ του Ρροφιτθ Θλία κακϊσ και ςτισ νότιεσ πλαγιζσ του Κόρακα. Χαρακτθρίηονται από πολφ μεγάλο ποςοςτό επιφανειακοφ αςβεςτολικικοφ βράχου και ελάχιςτουσ κφλακεσ με ζδαφοσ. Ζτςι, δεν μποροφν να ηιςουν οφτε δζνδρα οφτε κάμνοι παρά μόνο ςποραδικά φρφγανα και βραχόφιλα ποϊδθ είδθ. Σε αυτό το οικοςφςτθμα βρίςκονται τα ςπάνια, απειλοφμενα και γενικά ενδιαφζροντα είδθ χλωρίδασ τθσ Αμοργοφ. Ακόμα, ςτα βράχια του Ρροφιτθ Θλία βρζκθκαν τα λίγα άτομα αριάσ (Quercus ilex) που ζχουν απομείνει. Σελίδα 20 από 43

21 Θ παρουςία εκτεταμζνων γκρεμϊν ευνοεί τθν ανάπτυξθ και διατιρθςθ πολλϊν χαςμόφυτων, μεταξφ των οποίων και αρκετά ςτενότοπα, κυκλαδικά ι αιγαιακά ενδθμικά taxa. Αποκλειςτικά ςτθν Αμοργό βρίςκονται τα φυτικά taxa Symphytum davisii ssp. davisii, Campanula amorgina, Erysimum senoneri ssp.amorginum. Στθ βραχόφιλθ χλωρίδα του νθςιοφ ςυμπεριλαμβάνονται επίςθσ τα είδθ Helichrysum amorginum, γνωςτό μόνο από τθν Αμοργό και τθ βραχονθςίδα Άνυδρο ςτα ΝΔ τθσ, και το Eryngium amorginum, το οποίο εκτόσ τθσ Αμοργοφ απαντά ςτθ Σίκινο, ςτθν Αςτυπάλαια και ςτθν Κριτθ. Αμφότερα τα είδθ αυτά ςυγκαταλζγονται ςτο Βιβλίο Ερυκρϊν Δεδομζνων τθσ Ελλάδασ (Phitos & al. 1995) Αγροτικζσ ηώνεσ Ρρόκειται για τισ εκτάςεισ που καλλιεργοφνται ι καλλιεργικθκαν ςτο πρόςφατο παρελκόν. Γενικά, ςτθν Αμοργό οι εκτάςεισ αυτζσ βρίςκονται ςε ςχιςτολικικό υπόβακρο. Το ζδαφοσ είναι καλφτερο από τα αςβεςτολικικά εδάφθ, διατθρεί το νερό και ζχει μεγαλφτερο βάκοσ. Ζχουν εκτεταμζνο δίκτυο βακμίδων, με το οποίο απόφευγαν τθ διάβρωςθ και με αυτό τον τρόπο υποςτιριηαν ι υποςτθρίηουν καλλιζργεια δθμθτριακϊν, ελιζσ, ςυκιζσ, ροδιζσ, αμπζλια. Στισ αγροτικζσ ηϊνεσ ςυγκεντρϊνονται τα άτομα βελανιδιάσ αλλά και χαρουπιάσ που ζχουν απομείνει ςτο νθςί. 4.2 Ραροφςα Διαχείριςθ Θ κτθνοτροφία είναι βαςικι χριςθ ςτο νθςί όπου ςφμφωνα με τθν ΕΣΥΕ ηοφν μικρά και μεγάλα κτθνοτροφικά ηϊα (αίγεσ, πρόβατα, αγελάδεσ). Ειδικά θ αιγοπροβατοτροφία είναι κφρια χριςθ του χϊρου που καλφπτεται από τα φυςικά οικοςυςτιματα. Στο νθςί ζχουν κθρυχκεί προςτατευόμενεσ περιοχζσ του δικτφου Natura 2000, 2 περιοχζσ που ςυμπίπτουν εν μζρει μεταξφ τουσ και ουςιαςτικά καλφπτουν το ΒΑ τμιμα του νθςιοφ που περιλαμβάνει το όροσ Κρίκελλοσ. Οι περιοχζσ αυτζσ είναι : 1. Ηϊνθ Ειδικισ Ρροςταςίασ για τα πουλιά GR με τίτλο «ΝΘΣΟΣ ΑΜΟΓΟΣ (ΒΟΕIΟΑΝΑΤΟΛIΚΟ ΤΜΘΜΑ) ΚΑI ΝΘΣIΔΕΣ: ΨΑΛIΔΑ, ΓΑΜΒΟΥΣΑ, ΝIΚΟΥIΑ, ΜIΚΟ ΚΑI ΜΕΓΑΛΟ ΒIΟΚΑΣΤΟ, ΚΑΜΒΟΝΘΣI, ΡΕΤΑΛIΔI» ζκταςθσ ςτρ. ςυμπεριλαμβανομζνων καλάςςιων τμθμάτων 2. Τόποσ Κοινοτικισ Σθμαςίασ GR με τίτλο «ΒΟΕΙΑ ΑΜΟΓΟΣ ΚΑΙ ΚΥΝΑΟΣ, ΛΕΒΙΘΑ, ΜΑΥΑ, ΓΛΑΟΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΗΩΝΘ» ζκταςθσ ςτρ. ςυμπεριλαμβανομζνων καλάςςιων τμθμάτων. 4.3 Διαχείριςθ κατά το παρελκόν Στα πλαίςια τθσ παροφςασ Τεχνικισ Ζκκεςθσ οι μελετθτζσ χαρτογράφθςαν τα οικοςυςτιματα τθσ νιςου Αμοργοφ τόςο ςιμερα όςο και κατά το ζτοσ Από τθ χαρτογράφθςθ του ζτουσ 1945 φαίνεται ότι και τότε δεν υπιρχε υψθλό δάςοσ. Οι καμνϊδεισ εκτάςεισ ιταν ακόμα λιγότερεσ από ότι ςιμερα. Είναι βζβαιο ότι θ βόςκθςθ ιταν ακόμα πιο ζντονθ. Συγκρίνοντασ τθν κάλυψθ του 1945 με τθ ςθμερινι, όπωσ φαίνεται ςτον πίνακα που ακολουκεί, παρατθρείται απϊλεια (37,47%) ςε αγροτικζσ εκτάςεισ, οι οποίεσ προφανϊσ καλφφκθκαν με φρφγανα και κάμνουσ. Οι οικιςμοί αυξικθκαν ςθμαντικά ςε ζκταςθ, λόγω τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ που επιλκε. Οι καμνϊδεισ εκτάςεισ αυξικθκαν κακϊσ θ πίεςθ Σελίδα 21 από 43

22 τθσ βόςκθςθσ ελαττϊκθκε, όπωσ επίςθσ ελαττϊκθκε και θ παντόσ είδουσ χριςθ των κάμνων (καφςθ, ηωοτροφι κλπ). ΣΗΜΕΑ ΕΤΟΣ 1945 ΔΙΑΦΟΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΑΤΗΓΟΙΕΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΕΜΒΑΔΟΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (ςτρ.) ΒΑΧΩΔΕΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ,25% ΦΥΓΑΝΩΔΕΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΘΑΜΝΩΔΕΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ,23% ΟΙΚΙΣΜΟΙ ,33% ΑΓΟΤΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ,47% ΑΙΕΣ 2 ΥΡΟΛΕΙΜΜΑ ΡΑΛΑΙΟΥ ΔΑΣΟΣ 79 ΑΘΟΙΣΜΑ Γενικά οι αλλαγζσ ςε ςχζςθ με το παρελκόν είναι μικρζσ, γεγονόσ που επιβεβαιϊνει αυτό που παρατθρείται ςιμερα: Θ Αμοργόσ διακρίνεται για τθν πολφ καλι κατάςταςθ όςον αφορά τθν διατιρθςθ τόςο του φυςικοφ τοπίου, όςο και των παραδοςιακϊν κτιςμάτων, μνθμείων και μονοπατιϊν, ζτςι που πραγματικά κα μποροφςε ν αποτελζςει μοντζλο για τον τρόπο διαχείριςθσ ανάλογων περιοχϊν ςτα νθςιά των Κυκλάδων. 4.4 Χλωρίδα. Απειλοφμενα, ςπάνια και ενδιαφζροντα είδθ Θ Αμοργόσ είναι ςθμαντικό νθςί για τθν βιοποικιλότθτα και τθ ςπανιότθτα τθσ ποϊδουσ χλωρίδασ τθσ, κυρίωσ ςτα βράχια του Κρίκελου, του Ρρ.Θλία και τθσ Μονισ Χοηοβιϊτιςςασ. Ενδθμικά, ςπάνια και απειλοφμενα είδθ χλωρίδασ περιλαμβάνουν τα αναφερόμενα ςτο Snogerup S. &Greuter W. (eds.): The Red Data Book of Rare και Threatened Plants of Greece, Athens: WWF: 1. Eryngium amorginum Rech. fil., 2. Erysimum senoneri (Reuter) Wettst. subsp. amorginum Snogerup, 3. Helichrysum amorginum Boiss. & Orph., 4. Anthyllis splendens 5. Medicago heyniana Το Eryngium amorginum είναι ποϊδεσ πολυετζσ, αγκακωτό φυτό, με ιςχυρι ρίηα, όρκιουσ βλαςτοφσ φψουσ cm και λευκά άνκθ. Είναι είδοσ χαςμοφυτικό με ςαφι προτίμθςθ ςτουσ παράκτιουσ αςβεςτολικικοφσ βράχουσ, όπου φφεται ςε ςκιερζσ κζςεισ με βόρειο προςανατολιςμό. Το E. amorginum είναι ενδθμικό των Κυκλάδων και τθσ Κριτθσ. Θ μζχρι ςιμερα γνωςτι εξάπλωςι του περιλαμβάνει τθν Αμοργό, τθν Άνυδρο, τισ νθςίδεσ μεταξφ Φολεγάνδρου και Σικίνου, τθν Αςτυπάλαια, δφο νθςίδεσ Δ τθσ Αςτυπάλαιασ και δφο κζςεισ ςτθν Ανατολικι Κριτθ. Το Erysimum senoneri είναι είδοσ ενδθμικό τθσ Ελλάδασ και περιλαμβάνει τρία υποείδθ. Το E. senoneri subsp. amorginum είναι μικρόσ κάμνοσ ενδθμικόσ τθσ Αμοργοφ, με φψοσ Σελίδα 22 από 43

23 (-100) cm και ανοιχτοκίτρινα άνκθ. Σε αντίκεςθ με τα άλλα δφο υποείδθ του είδουσ, που είναι αποκλειςτικά χαςμόφυτα, το E. senoneri subsp.amorginum προτιμά ξθρζσ κζςεισ με φρφγανα, ςε υψόμετρα μεταξφ 150 και 750m. Το Helichrysum amorginum είναι φυτό πολυετζσ, διακλαδιηόμενο από τθ βάςθ ςε πολυάρικμουσ βλαςτοφσ φψουσ cm, με κεφάλια θμιςφαιρικά με λευκά ι λευκορόδινα βράκτια. Ρρόκειται για πολφ ςπάνιο είδοσ, ενδθμικό των Κυκλάδων γνωςτό από λίγεσ μόνο κζςεισ ςτθν Αμοργό, τθν Άνυδρο και τθν Κζρο. Το H.amorginum είναι αποκλειςτικϊσ χαςμοφυτικό είδοσ, που φφεται ςε ςχιςμζσ αςβεςτολικικϊν βράχων με Ν ζκκεςθ. Θ Anthyllis splendens είναι κάμνοσ με ανκοφόρουσ βλαςτοφσ μικουσ 5-20 cm, φφλλα ςφνκετα πτεροειδι με 6-12 ηεφγθ φυλλαρίων και άνκθ λευκά ςε πυκνζσ, ςφαιρικζσ ταξιανκίεσ. Ρρόκειται για αποκλειςτικϊσ χαςμοφυτικό είδοσ, που φφεται ςε ςχιςμζσ αςβεςτολικικϊν βράχων από το επίπεδο τθσ κάλαςςασ ζωσ τα 600 m. Θ μζχρι ςιμερα γνωςτι εξάπλωςθ τθσ Anthyllis splendens περιλαμβάνει λίγεσ κζςεισ ςτισ Κυκλάδεσ (Αμοργόσ, Ανάφθ, Κφκνοσ) και τθν Α Κριτθ, ενϊ θ παρουςία τθσ ςτθ Φολζγανδρο δεν ζχει επιβεβαιωκεί. Θ Medicago heyniana είναι φυτό ποϊδεσ, ετιςιο, με λεπτοφσ βλαςτοφσ, φφλλα ςφνκετα με 3 φυλλάρια και άνκθ μικρά, κίτρινα. Θ μζχρι ςιμερα γνωςτι εξάπλωςθ του είδουσ αυτοφ περιλαμβάνει τθν Αμοργό, τθ όδο, τθν Τιλο, τθν Κάρπακο και τθ ΝΔ Τουρκία. Θ M. heyniana φφεται ςε βραχϊδεισ αςβεςτολικικζσ κζςεισ, ςε αραιά φρφγανα και καλλιζργειεσ, ςε υψόμετρα μεταξφ 700 και 900 m. Ακόμα, τα ςθμαντικά είδθ χλωρίδασ τθσ Αμοργοφ περιλαμβάνουν: Allium luteolum (ενδθμικό Κυκλάδεσ) Asperula abbreviata (ενδθμικό Αμοργόσ, Νάξοσ, Εφβοια) Astragalus spruneri Campanula amorgina (ενδθμικό Αμοργόσ, Σίκινοσ) Centaurea atropurpurea Cephalaria squamiflora subsp. squamiflora (ενδθμικό Αμοργόσ, Κριτθ, Ικαρία και Κάρπακοσ) Dianthus fruticosus subsp. amorginus (ενδθμικό Κυκλάδεσ, BA Κριτθ) Eryngium amorginum (ενδθμικό Κυκλάδεσ και A Κριτθ) Erysimum senoneri subsp. amorginum (ενδθμικό Αμοργόσ) Galium amorginum (ενδθμικό Αμοργόσ, Φολζγανδροσ, Κάρπακοσ και Κζροσ) Helichrysum amorginum (ενδθμικό Αμοργόσ, Καιros και Keros) Jacobaea maritima subsp. bicolor (Senecio bicolor) Origanum calcaratum (ενδθμικό Κυκλάδεσ, Α Κριτθ και Χάλκθ) Symphytum davisii (ενδθμικό Αμοργόσ) Seseli gummiferum subsp. crithmifolium, Verbascum adeliae (ενδθμικό Αμοργόσ και Νάξοσ). Muscari macrocarpum (Α Κρήτη, Αμοργόσ, Δ Τουρκία) Ophrys aeoli (Αμοργόσ και Αςτυπάλαια) Crocus laevigatus (ενδημικό Ν.Ελλάδα) Σελίδα 23 από 43