ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ ΝΗΡΕΥΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ ΝΗΡΕΥΣ"

Transcript

1 ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΔΠΜΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 4 Η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΤΙΣ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ ΝΗΡΕΥΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Μ. ΠΑΡΑΣΚΟΥΛΑΚΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΛΙΝΔΡΕΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ : ΑΘΗΝΑ 2015 ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

2 ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΔΠΜΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 4 Η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΤΙΣ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ ΝΗΡΕΥΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Μ. ΠΑΡΑΣΚΟΥΛΑΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ : ΑΘΗΝΑ 2015 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΛΙΝΔΡΕΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 2

3 ΕΝΤΥΠΟ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ ΝΗΡΕΥΣ» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Μ. ΠΑΡΑΣΚΟΥΛΑΚΗ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΜΑΛΙΝΔΡΕΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΕΛΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ: ΜΗΛΙΟΥ ΕΛΕΝΗ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΕΛΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ: ΚΑΡΑΚΑΤΣΟΥΛΗ ΝΑΥΣΙΚΑ, ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΘΗΝΑ

4 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Copyright Αναστασία Μ. Παρασκουλάκη, [2015] Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Η έγκριση της μεταπτυχιακής διατριβής από τα Τμήματα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης και Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους των Τμημάτων. 4

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η επιλογή του θέματος «βιολογική υδατοκαλλιέργεια» σαν θέμα διατριβής προέκυψε από το ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο θέμα και ειδικότερα για το βιολογικό κόσμο, δεδομένου ότι αυτή είναι μια ακμάζουσα αγορά, ιδίως στις βιομηχανικές χώρες. Η ασφάλεια των τροφίμων και η συνεχής έρευνα της ποιότητας τους είναι μέγιστης σημασίας για τους καταναλωτές. Τα τελευταία χρόνια, μετά από μια σειρά διατροφικών κρίσεων (νόσος των τρελών αγελάδων, μεταλλαγμένα τρόφιμα, κοτόπουλα με διοξίνες, κλπ), ένας μεγάλος αριθμός καταναλωτών έχουν αλλάξει διατροφικές συνήθειες, απαιτώντας όλο και περισσότερα πιστοποιημένα προϊόντα, φυσικά και με εμπορικό σήμα. Στο πλαίσιο αυτό, ο τομέας των βιολογικών τροφίμων έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη, επιτυγχάνοντας περαιτέρω επέκταση του εμπορικού χώρου. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Μετά την έκδοση του κανονισμού ΕΚ 710/09, που ρυθμίζει τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια, έχουν ανοίξει πολύ ενδιαφέρουσες προοπτικές της αγοράς στην Ευρώπη. Αυτό το βήμα μπορεί να επιβάλλει, ακόμη και αμετάκλητα σε νομοθετικό επίπεδο, τη σπουδαιότητα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, θέτοντας τα θεμέλια για την αειφόρο ανάπτυξη του τομέα. Η βιολογική παραγωγή ψαριών εκπροσωπείται σήμερα από έναν περιορισμένο αριθμό ειδών όπως, ο σολομός, η πέστροφα, οι γαρίδες, το λαβράκι, τα μύδια, η τσιπούρα, το γατόψαρο και ο οξύρρυγχος που αναπτύσσονται με βιολογικό τρόπο, αν και ακόμα, χαρακτηρίζονται από μικρές παραγωγές. Η ανάγκη για αξιολόγηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης αυτού του τομέα, κατέστησε αναγκαία την εμβάθυνση της σημερινής ισχύουσας νομοθεσίας, της αγοράς, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εργασία αυτή έχει ως σκοπό την ενημέρωση για τα βιολογικά ψάρια, τις προοπτικές ανάπτυξης καθώς και την εμπορία των βιολογικών ψαριών. Μετά από μια εισαγωγή στις υδατοκαλλιέργειες και ειδικότερα στην βιολογική, τη σύγκριση των ψαριών μεταξύ αλιείας και υδατοκαλλιέργειας συμβατικής και βιολογικής, παρουσιάζεται η εξέλιξη της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας και οι μελλοντικές προοπτικές για την αγορά βιολογικών ψαριών και κυρίως του λαβρακιού και της τσιπούρας. Η ανάλυση και η διασταύρωση των δεδομένων που συνελέγησαν μέσω σύγκρισης ερευνών για τα βιολογικά ψάρια από διάφορες χώρες εντός και εκτός Ε.Ε. μπορούν να επισημάνουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά του πιθανού καταναλωτή και να προσδιορίσουν τις κύριες αιτίες που ωθούν τους καταναλωτές να αγοράσουν ή να μην αγοράσουν το «νέο προϊόν». Η ανάλυση στην συμπεριφορά των καταναλωτών επιτρέπει τον εντοπισμό του δυνητικού καταναλωτή για την προσφορά των βιολογικών ψαριών. Τέλος, παρουσιάζεται σχεδιασμός marketing για τη προώθηση των βιολογικών ψαριών για τον ελληνικό όμιλο του Νηρέα. 5

6 ABSTRACT The choice of the theme "organic aquaculture" as a thesis topic arose from the interest in this issue and in particular the biological world, since this is a booming market, especially in industrialized countries. Food safety and the continuous research of quality is of utmost importance to consumers. In recent years, after a series of food crises (mad cow disease, genetically modified food, chickens with dioxins, etc.) a large number of consumers have changed eating habits, demanding more and more certified products, natural and branded. In this context, the organic food sector has experienced strong growth, achieving further expansion of the commercial space. Organic aquaculture is at an early stage. Following the adoption of EC Regulation 710/09, which regulates organic aquaculture have been opened very interesting market prospects in Europe. This step may require even irrevocably at the legislative level, the importance of organic aquaculture, laying the foundations for sustainable development of the sector. Organic production of fish currently represented by a limited number of species such as salmon, trout, shrimp, sea bass, mussels, sea bream, catfish and sturgeon are grown organically, although still characterized by small productions. The need to evaluate the growth potential of this sector necessitated the deepening of the current legislation in force, market, both globally and at the European level. This paper aims to inform about organic fish, growth prospects and marketing of organic fish. After an introduction to aquaculture and especially organic, the comparison between fisheries and aquaculture conventional and organic, presented the development of relevant Community legislation and the prospects for the market of organic fishes especially sea bass and sea bream. The analysis and intersection of data collected through surveys comparison for organic fish from several countries within and outside EU can identify the unique characteristics of the potential consumer and the main causes that push consumers to buy or not the 'new product'. The analysis in consumer behavior enables to identify a particular target group for the offer of organic fish. Finally, marketing planning occurs for promoting organic fish for the Greek group of Nireus. 6

7 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: ΑΘΗΝΑ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΨΑΡΙΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ, ΕΜΠΟΡΙΑ, ΕΥΖΩΙΑ, MARKETING, ΝΗΡΕΥΣ 7

8 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην επιτυχή εκπόνηση αυτής της διπλωματικής εργασίας. Θα πρέπει να ευχαριστήσω κυρίως τον κ. Γ. Μαλινδρέτο για την ευκαιρία που μου έδωσε να εκπονήσω την διπλωματική μου εργασία στον όμιλο του Νηρέα. Ήταν πάντα διαθέσιμος να μου προσφέρει γνώσεις και συμβουλές αλλά και ιδέες πάνω σε επιχειρηματικά θέματα και θέματα marketing. Στη συνέχεια θα ήθελα να ευχαριστήσω την κα Ε. Μήλιου για την εξαιρετική συνεργασία εντός και εκτός των πλαισίων της παρούσας εργασίας. Το ίδιο φυσικά και την κα Ν. Καρακατσούλη που με την πολύτιμη βοήθεια τους και τη γνώση τους με βοήθησαν να εμπλουτίσω την εργασία μου με το θέμα του βιολογικού ψαριού και της ευζωίας. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω και ανθρώπους εκτός του στενού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος τους ανθρώπους από τον όμιλο του Νηρέα κ. Μ. Χατζημανωλάκη Γενικό διευθυντή, κα Ρ. Ελευθεράκη διευθύντρια Εφοδιαστικής Αλυσίδας, κ. Θ. Αλεξάκο εμπορικό διευθυντή, κα Μ. Οικονόμου manager Εφοδιαστικής Αλυσίδας, κα Μ. Κωτσοβού υπεύθυνη Σχέσεων επενδύσεων και Μarketing και τον κ. Λ. Παπαχαρίση υπεύθυνος Ποιοτικού ελέγχου που με αγκάλιασαν και με βοήθησαν σε ότι και να χρειαζόμουν και μου έδωσαν την ευκαιρία να εργαστώ μαζί τους. Βέβαια το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στους γονείς μου, των οποίων η πίστη στις δυνατότητες μου αποτέλεσε αρωγός σε όλους τους στόχους και τα όνειρά μου, και οι οποίοι με ανέθρεψαν σε ένα περιβάλλον χωρίς καμία στέρηση. 8

9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Υδατοκαλλιέργειες Υφιστάμενη κατάσταση Ψάρι - Διατροφική αξία Κλάδος Υδατοκαλλιέργειας και Συλλεκτική Αλιεία ΕΝΟΤΗΤΑ Βιολογική Υδατοκαλλιέργεια Βιολογικό ψάρι Προέλευση και εξέλιξη της Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας Εξέλιξη νομοθεσίας - Κανονισμοί Διαφορές συμβατικής και βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Γιατί βιολογικά ψάρια; Ευζωία ΕΝΟΤΗΤΑ Εμπορία και μελλοντικές Προοπτικές Η εμπορία των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Κατάσταση της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Επεξεργασία των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Η άποψη του καταναλωτή Μελλοντικές προοπτικές της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Η αγορά βιολογικών ψαριών σε επιλεγμένες χώρες εντός και εκτός της Ε.Ε Επιλεγμένες χώρες εντός Ε.Ε Επιλεγμένες χώρες εκτός Ε.Ε Η αγορά βιολογικού λαβρακιού και τσιπούρας στην Ευρώπη Προοπτικές της αγοράς για το λαβράκι και την τσιπούρα στην Ευρώπη και την Ελλάδα Μελέτες για τα βιολογικά ψάρια Μελέτη για προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας Βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια: παρούσα κατάσταση και μελλοντικές προοπτικές Επισκόπηση Βιολογικής Αγοράς: Μια Ευκαιρία για τα προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας Ενδιαφέρον των εμπλεκόμενων μερών για τα ψάρια βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Μελέτη για τη Βιωσιμότητα της Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο

10 Έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά των καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά προϊόντα στην Ιταλία Οικονομική και τεχνική σκοπιμότητα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Μελέτη για τα βιολογικά ψάρια στην Τουρκία Project Sanpei Μελέτη για τα βιολογικά ψάρια στην «Τάση προς κατανάλωση του βιολογικού λαβρακιού από τους Ενετικούς (Βενετσιάνους) καταναλωτές» Αποτελέσματα των μελετών σε σύνοψη ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΝΗΡΕΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING NIREUS ΒΙΟ Εκτροφή Βιολογικών ψαριών ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΨΑΡΙ NIREUS ΒΙΟ Ανάλυση εξωτερικού περιβάλλοντος Μακροεξωτερικό περιβάλλον Μικροεξωτερικό περιβάλλον Ανάλυση εσωτερικού περιβάλλοντος SWOT ANALYSIS της εταιρείας και των προϊόντων της Στόχοι marketing σε σχέση με το προϊόν Δυνητική πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Τμηματοποίηση και στοχοθέτηση της αγοράς Τοποθέτηση της επιχείρησης στην αγορά Στρατηγική ανάπτυξης Συνοπτικές προτάσεις σχετικά με το μίγμα μάρκετινγκ Product (Προϊόν) Price (Τιμή) Place (Διανομή) Promotion (Προώθηση) Κόστος παραγωγής ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

11 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1. Ανάπτυξη παραγωγής υδατοκαλλιεργειών στην Ευρώπη (τόνοι) Πίνακας 2. Παραγωγή τσιπούρας (τόνοι) Πίνακας 3. Παραγωγή Λαβρακίου (τόνοι) Πίνακας 4. Διαφορές συμβατικής και Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας Πίνακας 5. Πέντε Ελευθερίες Ευζωία ζώων Πίνακας 6. Προοπτικές βιολογικής παραγωγής σε χώρες Ε.Ε. Πίνακας 7. Προοπτικές βιολογικής παραγωγής σε χώρες εκτός Ε.Ε Πίνακας 8. Η τιμή και η τιμή πριμοδότηση του συμβατικού και του βιολογικού λαβρακίου. Πίνακας 9. Διατροφική αξία τσιπούρας και λαβρακίου Πίνακας 10. Τεμάχια ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 1. Παραγωγή τσιπούρας υδατοκαλλιεργειών σε σχέση με την συλλεκτική αλιεία Διάγραμμα 2. Μελλοντικές προοπτικές παραγωγής βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Διάγραμμα 3. Εξέλιξη χρόνου μαγειρέματος ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1. Βιολογική εκτροφή Εικόνα 2. Χειρισμοί - Αιμοληψία, Λαιμητόμος, Εμβολιασμός, Αναισθητοποίηση Εικόνα 3. Η τάση στη συνολική παγκόσμια βιολογική παραγωγή Εικόνα 4. Mix προϊόντων ΝΗΡΕΥΣ Εικόνα 5. NIREUS BIO (τσιπούρα, λαβράκι) Εικόνα 6. Πιστοποιήσεις ομίλου Νηρεύς Εικόνα 7. Οι μεγαλύτερες ελληνικές εταιρείες Πωλήσεις

12 Εικόνα 8. (4P) Product, Price, Place, Promotion Εικόνα 9. Λογότυπο ΝΗΡΕΥΣ Εικόνα 10. EPS - Δισκάκι τροφίμων Εικόνα 11. QR CODE NIREUS Εικόνα 12. Συσκευασία Τσιπούρας NIREUS BIO Εικόνα 13. Συσκευασία Λαβράκι NIREUS BIO Εικόνα 14. Ετικέτες σήμανσης Εικόνα 15. Ράμπες Νηρεύς. Συνέργειες με Εταιρείες logistics Εικόνα 16. Μπροσούρες και συνταγές ΝΗΡΕΥΣ Εικόνα 17. Κριτήρια αγοράς ψαριών ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΤΟ ΔΗΩ ΕΕ ΕΠΑΛ ΗΠΑ ΟΗΕ Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π DHA EPA IFOAM FAO FEAP WWF PUFA Γενετικά Τροποποιημένες Ουσίες Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών (ΔΗΜΗΤΡΑ) Ευρωπαϊκή Ένωση Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας Ηνωμένες Πόλιτείες Αμερικής Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων Docosahexaenoic acid Eicosapentaenoic acid International Fenderation Organic Agriculture Movements Food and Agriculture Organization of the United Nations Federation of European Aquaculture Producers World Wide Fund for Nature Polyunsaturated fatty acid 12

13 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 1. Εισαγωγή 1.1. Υδατοκαλλιέργειες Υδατοκαλλιέργεια είναι η εκτροφή υδρόβιων οργανισμών, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται τα ψάρια, τα μαλάκια, τα καρκινοειδή αλλά και η καλλιέργεια υδρόβιων φυτών, σε φυσικό ή ελεγχόμενο θαλάσσιο περιβάλλον ή σε εσωτερικά νερά. (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2014) Η Υδατοκαλλιέργεια μπορεί να πάρει πολλές μορφές, ανάλογα με το περιβάλλον εκτροφής διακρίνονται σε θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια και υδατοκαλλιέργεια γλυκού νερού, ανάλογα με τους διαφορετικούς τύπους εκτροφής διακρίνεται σε εκτατική, ημι-εντατική και εντατική και ανάλογα με τα είδη που εκτρέφονται. Η εκτατική υδατοκαλλιέργεια βασίζεται κυρίως στη χρήση των φυσικών πόρων ασκείται σε λιμνοθάλασσες ή παράκτιες περιοχές όπου τα ψάρια μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς καμία διατροφική πρόσληψη από τον άνθρωπο. Η ημι-εντατική καλλιέργεια διαχωρίζεται από την εκτατική επειδή σε αυτήν παρεμβαίνει ο άνθρωπος στη σίτιση με την χορήγηση πρόσθετης τροφής πέρα από εκείνη που τα ζώα προμηθεύονται από το περιβάλλον εκτροφής τους. Στην εντατική υδατοκαλλιέργεια η συνεισφορά του ανθρώπου είναι ζωτικής σημασίας και χαρακτηρίζεται από τεχνολογικές παρεμβάσεις που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος κατάλληλου για την ανάπτυξη των ψαριών με την χρήση σύγχρονων μεθόδων εκτροφής ιχθύων. Η πυκνότητα εκτροφής πηγαίνει πέρα από τη φυσική παραγωγικότητα και η ανθρώπινη παρέμβαση είναι ζωτικής σημασίας ιδίως όσον αφορά την παροχή σίτισης που βασίζεται σε ζωοτροφές προερχόμενες από άλευρα ζωικής προέλευσης (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2014). Σε σχέση με τα εκτρεφόμενα είδη ή τα τμήματα παραγωγής η υδατοκαλλιέργεια διακρίνεται σε: -Ιχθυοκαλλιέργεια (εκτροφή όλων των ειδών των ψαριών γλυκού, υφάλμυρου και θαλασσινού νερού συμπεριλαμβανομένων τσιπούρα, λαβράκι, σαργό, μυλοκόπι, πέστροφα, κυπρίνο γατόψαρο, λυθρίνι, οξύρρυγχο κλπ.). -Οστρακοκαλλιέργεια (μύδια, στρείδια, αχιβάδες, κυδώνια) -Εκτροφή καρκινοειδών (γαρίδα, αστακός) -Καλλιέργεια υδρόβιων φυτών (ερυθροφύκη, φαιοφύκη) (Κλαουδάτος, 2012) 13

14 Μια ποιοτική υδατοκαλλιέργεια μπορεί να δώσει άριστα προϊόντα με σεβασμό τόσο στο περιβάλλον όσο και στην καλή διαβίωση των ζώων και φυσικών πόρων. Η υδατοκαλλιέργεια επιβαρύνει ελάχιστα το περιβάλλον όταν βασίζεται στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, λαμβάνει υπόψη την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων, μειώνει την ρύπανση με εναλλακτικές πρακτικές, εφαρμόζει τις αρχές της βιολογικής καλλιέργειας, εκτρέφονται αυτόχθονα είδη ψαριών (Ευρωπαϊκή Πολιτική, 2013). Η υδατοκαλλιέργεια είναι απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη ζήτηση σε ψάρια και άλλα θαλάσσια προϊόντα και πλέον μετέχει με περισσότερο από το ένα τρίτο στην συνολική παραγωγή των αλιευτικών προϊόντων. Είναι μια πολύ σημαντική πηγή βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης σε αγροτικές και παράκτιες περιοχές που επηρεάζονται άμεσα από τα προβλήματα της μείωσης των πόρων (Μήλιου, 2008). Ένας άλλος παράγοντας που ωθεί την ζήτηση σε ψάρια είναι η ολοένα και πιο διαδεδομένη άποψη ότι τα ψάρια είναι μια εξαιρετική τροφή, πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (Μήλιου, 2008). Η μετάβαση από την αλιεία στην εντατική εκτροφή θεωρείται ''επαναστατική'' διότι χάρη αυτής της δραστηριότητας μπορεί να καλυφθεί η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για ψάρια, γεφυρώνοντας το χάσμα που η παραδοσιακή αλιεία δεν είναι πλέον σε θέση να καλύψει λόγω της υπερεκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων. Αξίζει να σημειωθεί η θετική τάση ανάπτυξης των ειδών που εκτρέφονται μέχρι σήμερα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αυτό οφείλεται στη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας και στις αυξανόμενες διατροφικές απαιτήσεις. Η ισχύς του κλάδου αυξάνεται περισσότερο και μπορεί να αυξηθεί επιπλέον αν προστεθούν και νέα είδη ψαριών και οστρακοειδών στην εκτροφή. Αυτό θα επιτρέψει μια διαφοροποίηση στην προσφορά και κατά συνέπεια μια ευρύτερη επιλογή στους καταναλωτές που είναι όλο και πιο απαιτητικοί. (ΕΠΑΛ ) Η υδατοκαλλιέργεια θεωρείται και ως οδηγός στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται στην εκτροφή και που δρουν ως τεχνολογικοί ενισχυτές για τον τομέα. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι η αυξανόμενη ικανοποίηση των απαιτήσεων της αγοράς και η ικανοποίηση των επιθυμιών των καταναλωτών. Η υδατοκαλλιέργεια είναι ένας νέος κλάδος που δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα πλήρως. Μειονέκτημα του κλάδου είναι το υψηλό κόστος παραγωγής. Είναι μια δραστηριότητα ιδιαίτερη και πρέπει να αλλάξει η αντίληψη των καταναλωτών για την ποιότητα των εκτρεφόμενων ψαριών, καθώς θεωρούνται προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας από ότι τα αλιευμένα. Τα σκάνδαλα που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια σε προϊόντα διατροφής, έχουν 14

15 επηρεάσει και τον τομέα της υδατοκαλλιέργειας προβάλλοντας εμμέσως σκιά για τα εκτρεφόμενα ψάρια. (ΕΠΑΛ ) Πρέπει να εφαρμοστούν επιπλέον πολιτικές διαφάνειας και ιχνηλασιμότητας στα προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας προκειμένου να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε αυτά τα προϊόντα Υφιστάμενη κατάσταση Στην Ελλάδα η υφιστάμενη κατάσταση των ιχθυοκαλλιεργειών έχει θετική όψη. Οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι ένας από τους ταχύτατα αναπτυσσόμενους τομείς. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Ελλάδας είναι το μήκος και η εκπληκτική ποικιλομορφία της ακτογραμμής της. Υπάρχουν χιλιόμετρα ακτογραμμής στις οποίες βρίσκονται εγκατεστημένες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας που σήμερα ανέρχονται στις 340. Ενδεικτικό της ραγδαίας ανάπτυξης της θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας είναι ότι, το 1985 η συνολική παραγωγή κυμαινόταν περί τους 100 τόνους από τη λειτουργία 12 μονάδων εκτροφής, ενώ τρεις δεκαετίες αργότερα η παραγωγή είχε αυξηθεί κατά πολύ, ξεπερνώντας τους τόνους (ΕΠΑΛ , FEAP 2014). Στα μεσογειακά είδη κυρίως τσιπούρα και λαβράκι η ελληνική παραγωγή κυμαίνεται από μέχρι τόνους το χρόνο, (Πίνακες 1,2,3) αντιπροσωπεύει περίπου το 72% του συνόλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ισπανία 10%, Ιταλία 14%, Γαλλία 4%) και το 57% στη Μεσόγειο, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ. Έτσι, ενώ το 1990 οι ιχθυοκαλλιέργειες μόλις που αντιστοιχούσαν στο 2% των αλιευμάτων, σήμερα φαίνεται ότι τα ξεπερνούν στο σύνολό τους, προστατεύοντας έτσι τους ελεύθερους στη φύση πληθυσμούς από την υπεραλίευση και την εξαφάνιση (Μεντέ, 2010). Στην Ελλάδα τα κυριότερα εκτρεφόμενα είδη των θαλάσσιων ιχθυοκαλλιεργειών είναι η τσιπούρα και το λαβράκι τα οποία αντανακλούν σε 55% και 40% της συνολικής παραγωγής ιχθύων ενώ σε μικρότερη κλίμακα (5%) εκτρέφονται μυτάκι, φαγκρί, λυθρίνι, κρανιός, συναγρίδα, τόνος κ.α. Η κυριότερη μέθοδος των ιχθύων αυτών είναι σε πλωτούς δικτυοκλωβούς και σε πολύ μικρότερη κλίμακα σε χερσαίες εγκαταστάσεις εκτροφής (ΕΠΑΛ ). Τη στιγμή που τα θαλάσσια οικοσυστήματα «αδειάζουν» από την υπεραλίευση και τη ρύπανση οι ιχθυοκαλλιέργειες κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο και αναδεικνύονται σε έναν από τους ταχύτατους κλάδους σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα αλιεύματα είναι η μοναδική 15

16 κατηγορία τροφίμων του ανθρώπου που συνεχίζουν να υφαρπάζονται αδικαιολόγητα από τη φύση αντί να καλλιεργούνται και να εκτρέφονται όπως συμβαίνει αιώνες τώρα με όλα τα υπόλοιπα τρόφιμα. Ενώ από τη μια ο πληθυσμός της γης εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 8,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050 από την άλλη σύμφωνα με τον FAO 15 από τα 17 σημαντικότερα παγκόσμια αλιευτικά πεδία έχουν ήδη υπεραλιευθεί και εξαντληθεί. Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ε.Ε. στην παραγωγή θαλασσινών ειδών εντατικής εκτροφής, στηριζόμενη τόσο στην αξιοποίηση των ευνοϊκών συνθηκών των ελληνικών θαλασσών (καλή ποιότητα νερών, σωστές θερμοκρασίες και κατάλληλη αλατότητα)., όσο και στη διαρθρωτική πολιτική ενισχύσεων της Ε.Ε. Τα αποθέματα της Μεσογείου μειώνονται και η απάντηση ακούει στο όνομα ιχθυοκαλλιέργεια. Συνεπώς η ιχθυοκαλλιέργεια είναι επιτακτική ανάγκη, καθήκον και υποχρέωση. (ΕΠΑΛ, ). Η πρωτιά της Ελλάδας στη Μεσόγειο στην παραγωγή προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας (την οποία ακολουθούν η Τουρκία, η Ιταλία, Ισπανία και η Κροατία) δεν έγκειται μόνο σε ποσοτικά δεδομένα αλλά και ποιοτικά. Είναι αξιοσημείωτο η υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί, η εντατική έρευνα, ο πειραματισμός και η ανάπτυξη στους ιχθυογεννητικούς σταθμούς έχουν οδηγήσει σε αύξηση της αποδοτικότητας του κλάδου και μείωση του κόστους παραγωγής αλλά και του κόστους κεφαλαίου ανά παραγόμενη μονάδα. Είναι ένας κλάδος που συμβάλλει στην ανάπτυξη και εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Ο εξαγωγικός προσανατολισμός της ελληνικής θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας υπήρξε έντονος από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ανάπτυξής της. Η συνέπεια των παραδόσεων και της κάλυψης της αγοραστικής ζήτησης με προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, εγγυημένης φρεσκάδας και πιστοποιημένης ποιότητας, κατέστησαν τα προϊόντα του κλάδου αναγνωρίσιμα σε απαιτητικές αγορές, τόσο των ευρωπαϊκών όσο και των τρίτων χωρών (Υπουργείο Εξωτερικών Γενική Γραμματεία Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας). Σε ορισμένες αγορές της Ε.Ε. όπως της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασίλειου η τσιπούρα και το λαβράκι της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας έχουν αποκτήσει τη δική τους «ταυτότητα» και κατέχουν σημαντικά μερίδια αγοράς. Η αξία των ετήσιων εξαγωγών υπολογίζονται ότι πάνω από 400 εκατ. Ευρώ. Το 80-85% περίπου των συνολικών πωλήσεων των προϊόντων ιχθυοκαλλιεργειών εξάγεται, παρέχοντας σημαντική στήριξη στην εθνική οικονομία. Σε επίπεδο απασχόλησης, στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά (19%), επί του συνόλου των απασχολούμενων στον κλάδο της υδατοκαλλιέργειας 16

17 στην ΕΕ. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στον κλάδο απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα περίπου εργαζόμενοι διαφόρων ειδικοτήτων (επιστημονικό, τεχνικό και εργατικό προσωπικό). Το σημαντικότερο όλων είναι ότι μεγάλος αριθμός αυτών των θέσεων απασχόλησης εντοπίζονται σε απομακρυσμένες περιοχές της Ελληνικής επικράτειας, κυρίως νησιωτικών, γεγονός το οποίο συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών (ΕΠΑΛ, ) Πίνακας 1. Ανάπτυξη παραγωγής υδατοκαλλιεργειών στην Ευρώπη (τόνοι) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΤΟΣ (ΤΟΝΟΥΣ) ΧΩΡΕΣ ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ ΝΗΣΙΑ ΦΕΡΟΕ ΙΣΠΑΝΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΔΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΤΣΕΧΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ ΚΡΟΑΤΙΑ ΙΣΛΑΝΔΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΑΥΣΤΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: FEAP (2014) Σημείωση: Χώρες με παραγωγή <1000Τ δεν συμπεριλαμβάνονται (πχ Βέλγιο) 17

18 Πίνακας 2. Παραγωγή τσιπούρας (τόνοι) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (ΤΌΝΟΙ) ΕΙΔΟΣ ΈΤΟΣ ΧΩΡΑ ΚΡΟΑΤΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΕΛΛΑΔΑ ΤΣΙΠΟΎΡΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή : FEAP 2014 Πίνακας 3. Παραγωγή Λαβρακίου (τόνοι) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (ΤΌΝΟΙ) ΕΙΔΟΣ ΈΤΟΣ ΩΡΑ ΚΡΟΑΤΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΕΛΛΑΔΑ ΤΣΙΠΟΎΡΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: FEAP Ψάρι - Διατροφική αξία Σύμφωνα με τη Μεσογειακή διατροφή τα ψάρια πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής καθώς έχουν πλούσια διατροφική αξία και συστήνονται να καταναλώνονται τουλάχιστον δύο φορές τη βδομάδα. Συγκριτικά με το κρέας, το ψάρι υπερτερεί σε πολλούς τομείς. Μαγειρεύεται πιο εύκολα και είναι πιο εύπεπτο. Τα ψάρια διαχωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τις προτιμήσεις του καθενός (Τζεϊρανάκη 2011). 18

19 Τα ψάρια έχουν μεγάλη βιολογική αξία όπως και τα υπόλοιπα είδη ζωικής προέλευσης. Αποτελούν πλούσια πηγή αμινοξέων απαραίτητα για τη δόμηση των ιστών και την αποκατάσταση των φθορών τους. (Τζεϊρανάκη 2011) Σε σύγκριση με το κρέας το λίπος των ψαριών είναι διαφορετικό ανάλογα με το είδος. Υπάρχουν ψάρια με χαμηλά και με πλούσια λιπαρά (μπακαλιάρος και γλώσσας 0.5-2% ή πέστροφα, σολομό και σκουμπρί 10-20%. Ακόμα και τα πιο λιπαρά ψάρια δίνουν χαμηλές θερμίδες σε σχέση με άλλες επιλογές όπως το κοτόπουλο με πέτσα ή με άλλα είδη κρέατος πλούσια σε κορεσμένο λίπος. Για αυτό το λόγο τα ψάρια μπορούν επάξια να αντικαταστήσουν το κρέας ως προς την πρωτεϊνική τους περιεκτικότητα (Τζεϊρανάκη, 2011). Τα ψάρια είναι επίσης πηγή πολλών βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Τα ψάρια παρέχουν τις βιταμίνες A και D. Η βιταμίνη Α έχει σχέση με την όραση, αφού συμβάλλει στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας των ματιών μας. Η βιταμίνη D είναι υπεύθυνη για την αύξηση και τον εμπλουτισμό των οστών και των δοντιών αλλά και την απορρόφηση του ασβεστίου και φωσφόρου. Οι βιταμίνες A και D βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια ενώ το λάδι τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπυκνωμένο συμπλήρωμα βιταμινών όπως είναι το μουρουνέλαιο. Τα ψάρια παρέχουν επίσης βιταμίνες του συμπλέγματος B όπως Β1, Β2, νιασίνη και Β12 που είναι σημαντικές για το μεταβολισμό των βασικών διατροφικών στοιχείων αλλά και για την υγεία των νευρικών ιστών και ερυθρών αιμοσφαιρίων (Αδαμόπουλος, 2011). Τα ψάρια παρέχουν στον άνθρωπο ασβέστιο, ειδικά από μικρά ψάρια που τρώγονται και τα κόκκαλα (γαύρος, μαρίδα) καθώς και φώσφορο. Τα δύο αυτά μέταλλα μαζί με τη βιταμίνη D, βοηθούν στην καλύτερη δόμηση των δοντιών και οστών. Τα ψάρια περιέχουν επίσης μαγνήσιο, ψευδάργυρο που είναι σημαντικά για το ανοσοποιητικό σύστημα απαραίτητα για την υγεία του νευρικού συστήματος και της αναπαραγωγής, σελήνιο και ιώδιο (Αδαμόπουλος, 2011). Εκτός από την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και ιχνοστοιχεία, η υψηλή διατροφική αξία του ψαριού οφείλεται στην σύνθεση των λιπαρών : το ψάρι γενικά που προέρχεται από ψυχρές θάλασσες περιέχει υψηλά ποσοστά PUFA κυρίως ΕΡΑ (εικοσαπεντανοϊκό οξύ) και DΗΑ (δεκαεξανοϊκό οξύ). Αυτά τα λιπαρά οξέα προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις, ειδικά από το σύνδρομο του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Επιστημονικά δεδομένα συνεχώς πιο συνεπή προτείνουν ότι τα ωμέγα-3 μπορούν να αποτρέψουν ή να καθυστερήσουν μερικές μορφές καρκίνου και είναι αποτελεσματικά σε ψυχιατρικές διαταραχές (Cahu, 2004).Τα ψάρια διαθέτουν τα λιπαρά οξέα ω-3 και ω-6 τα οποία είναι πολύ ευεργετικά για τον οργανισμό καθώς πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι τα λιπαρά οξέα που περιέχουν τα ψάρια βοηθούν στη 19

20 μείωση της χοληστερίνης και ιδιαίτερα της κακής, των τριγλυκεριδίων, προστατεύουν τις αρτηρίες καθώς μειώνουν την πίεση, αραιώνουν το αίμα, ελαττώνουν συμπτώματα ρευματοπάθειας, περιορίζουν τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ρυθμίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, παρεμποδίζουν την αθηροσκλήρωση και την θρόμβωση, αυξάνει την πνευματική εργασία και παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της γήρανσης του νευρικού συστήματος (Simopoulos, 1999). Εκτεταμένη βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι το προφίλ των λιπαρών οξέων των εκτρεφόμενων ψαριών, είναι διαφορετικό από εκείνο των ψαριών που ζουν ελεύθερα στη φύση. Η κύρια διαφορά εντοπίζεται στην συγκέντρωση των ΕΡΑ και DΗΑ που είναι γενικά κατώτερη στα ψάρια εκτροφής όταν αυτές οι τιμές εκφράζονται σχετικά με τα συνολικά λιπαρά οξέα. Όμως τα ψάρια εκτροφής έχουν συγκεντρώσεις συνολικών λιπαρών πολύ περισσότερες από τα άγρια. Συνεπώς οι ποσότητες ΕΡΑ και DΗΑ που παρέχονται από μια συγκεκριμένη ποσότητα ψαριών εκτροφής, μπορεί να είναι μεγαλύτερες από εκείνες που προέρχεται από την ίδια ποσότητα ψαριών που βρίσκονται ελεύθερα στη φύση, μολονότι οι σχετικές συγκεντρώσεις τους είναι πιο χαμηλές. Οι διαθέσιμες πληροφορίες στην βιβλιογραφία για την διατροφική ποιότητα των ψαριών εκτροφής φανερώνουν ότι, ο παρεχόμενος τύπος ζωοτροφών επηρεάζει άμεσα την ποιότητα των ψαριών (Οικονομίδου Πιερίδου, 2011). Το λίπος των ψαριών είναι ωφέλιμο γιατί παρέχει στον οργανισμό τα ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία θεωρούνται απαραίτητα καθώς ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα συνθέσει για αυτό και πρέπει να τα παίρνει με τη διατροφή του. (Καραβαγγέλης κ. ά.,2010). Με δεδομένη τη βελτίωση του βιoτικού επιπέδου και τη στροφή στα πρότυπα της Μεσογειακής διατροφής, η ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνεται. Το ψάρι, που μεταξύ άλλων, είναι η μόνη φυσική πηγή των πολύτιμων ω3 λιπαρών και συγχρόνως φτωχό σε λιπαρά, έχει υιοθετηθεί ως βασική διατροφή από όλο το Δυτικό κόσμο Κλάδος Υδατοκαλλιέργειας και Συλλεκτική Αλιεία Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) η παγκόσμια κατά κεφαλή φαινόμενη κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων ανέβηκε τα τελευταία χρόνια από τα 16 κιλά στα 16.6 στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών. Η αύξηση της κατανάλωσης στηρίχτηκε εξ ολοκλήρου στη διάθεση προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, η οποία παρουσίασε συνολική αύξηση περί το 35% όταν την ίδια περίοδο η παραγωγή από συλλεκτική αλιεία μειώθηκε κατά 2%. (Μήλιου, 2008) 20

21 Διάγραμμα 1. Παραγωγή τσιπούρας υδατοκαλλιεργειών σε σχέση με την συλλεκτική αλιεία Πηγή : FAO, 2012 Η ιχθυοκαλλιέργεια θεωρείται από τις πλέον φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές παραγωγής προϊόντων διατροφής. Τα προϊόντα της αποτελούν την αποδοτικότερη μέθοδο παραγωγικής ζωικής πρωτεΐνης ενώ κατ αναλογία τελικού προϊόντος η παραγωγή τους απαιτεί λιγότερη χρήση ενέργειας και νερού, σε σχέση με τα εναλλακτικά ή/και ανταγωνιστικά παραγόμενα προϊόντα διατροφής (βοοειδή, χοιρινά, πουλερικά, όσπρια, δημητριακά) (Υπουργείο Εξωτερικών Γενική Γραμματεία Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας). Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF) η υδατοκαλλιέργεια αποτελεί την πλέον αειφορική λύση στο παγκόσμιο επισιτιστικό πρόβλημα. Επιπλέον τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας όταν παράγονται με αρχές και κανόνες ορθής πρακτικής συμβάλλουν ουσιαστικά στην προστασία του περιβάλλοντος. Η παραγωγή των εκτρεφόμενων ψαριών σε φυσικό περιβάλλον εκτροφής χωρίς περιορισμό της κινητικής και αναπαραγωγικής τους δραστηριότητας, και η χρήση τροφών από φυσικές πρώτες ύλες εξασφαλίζουν φυσιολογική ανάπτυξη των ειδών αυτών. Η ανάπτυξή τους δεν διαφέρει σε διάρκεια από αυτή των ομοειδών ψαριών που αναπτύσσονται ελεύθερα στις παρακείμενες θάλασσες. Στα εκτρεφόμενα ψάρια, οι τεχνητές ιχθυοτροφές παρέχουν μια σειρά από θρεπτικά συστατικά που μπορεί να αλλάξουν τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της σάρκας. Μια διατροφή μη ισορροπημένη ή ανίκανη να καταστήσει βιοδιαθέσιμα τα μεταλλικά άλατα μπορεί να 21

22 προκαλέσει μια ανεπάρκεια στα ψάρια για τα οποία η σωστή αναλογία των μεταλλικών αλάτων είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και για να επιτευχθεί καλή ποιότητα των δεικτών του προϊόντος. Μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της διαθέσιμης ενέργειας, επομένως να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη. Ένα εκτρεφόμενο προϊόν, εφ όσον η επιχείρηση διευθύνεται με επιμέλεια και υπεύθυνα, μπορεί να είναι κάτω από ορισμένες πτυχές, πιο σίγουρο από το ψάρι συλλεκτικής αλιείας γιατί αυτό το τελευταίο μπορεί να είναι πιο εκτεθειμένο στον κίνδυνο της βιοσυσσώρευσης από παρευρισκόμενους ρύπους στο υδάτινο περιβάλλον, κυρίως όταν πρόκειται για είδη που διατρέφονται σε επαφή με το βυθό της θάλασσας ή αρπακτικά ψάρια μεγάλου μεγέθους. Τα μεταλλικά τοξικά στοιχεία (αρσενικό, κάδμιο, μόλυβδος, υδράργυρος) μπορεί να συσσωρευτούν στους ιστούς των υδρόβιων ζώων, να φτάσουν στον άνθρωπο και να προκαλέσουν τοξικότητα αν παρευρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις. Στους ενήλικες, μια συσσώρευση τοξικών μετάλλων καθορίζει παθολογίες του ήπατος, του δέρματος, των νεφρών, στο σκελετικό σύστημα και στο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα. Τα βλαβερά αποτελέσματα αυτών των στοιχείων είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για άτομα σε ανάπτυξη. Τα παιδιά απορροφούν, σε γενικές γραμμές, μια μεγαλύτερη ποσότητα τοξικών στοιχείων σε σχέση με τους ενήλικες γιατί παρουσιάζουν μια πιο έντονη μεταβολική δραστηριότητα, φυσική και μεγαλύτερη απορρόφηση και συγκράτηση (Valko et. al., 2005). Είναι επομένως σημαντικό, η επιλογή των αλιευτικών προϊόντων που πρέπει να περιλαμβάνονται στη διατροφή, ιδίως στα παιδιά, να υπάγονται στα τρόφιμα που είναι απαλλαγμένα από ρυπογόνα στοιχεία ή στα τρόφιμα που η παρουσία των προσμείξεων τηρεί τα όρια ασφαλείας. Σημαντικό επίσης πλεονέκτημα για τη φρεσκάδα και την ποιότητα του ψαριού αποτελεί ο τρόπος εξαλίευσης. Με τη χρήση πάγου κατά τη συλλογή στις υδατοκαλλιέργειες αμέσως μόλις το ψάρι βγαίνει από το νερό μειώνεται σημαντικά το στρες διατηρώντας έτσι αναλλοίωτη την ποιότητα της σάρκας (και της γεύσης) σε σχέση με τα ψάρια συλλεκτικής αλιείας, τα οποία στριμωγμένα σε μικρές παλέτες και δίχως επάρκεια πάγου αλλοιώνονται πιο γρήγορα μέχρι να φτάσουν στον καταναλωτή (Μήλιου, 2015). Η ποιότητα του ψαριού είναι το αποτέλεσμα ενός συνόλου χαρακτηριστικών που εξαρτώνται από ενδογενείς παράγοντες (είδος, μέγεθος, ηλικία, σεξουαλική ωριμότητα) και εξωγενείς (διατροφή, εποχή, αλατότητα και θερμοκρασία του νερού) (Μήλιου 2015). Το κόστος της παραγωγής στη βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι υψηλότερο όταν, το κόστος των ζωοτροφών είναι υψηλότερο και ο όγκος της παραγωγής είναι σχετικά μικρός 22

23 αλλά και η περιοχή της επιχείρησης είναι μεγαλύτερη λόγω του πιο εκτεταμένου χαρακτήρα των συστημάτων της βιολογικής καλλιέργειας. Παραδείγματα μελετών οικονομικής σκοπιμότητας έχουν διεξαχθεί για τη βιολογική γαρίδα, την γαρίδα του γλυκού νερού και τα ψάρια του γλυκού νερού (INFOFISH, 2011). Τα συμπεράσματα είναι υπέρ της ισοδυναμίας όσον αφορά την διατροφή και την υγεία των ψαριών που ζουν ελεύθερα και των ψαριών της ιχθυοκαλλιέργειας όταν οι συνθήκες εκτροφής είναι επαρκείς. Τα χαρακτηριστικά των ψαριών, πράγματι, αλλάζουν σύμφωνα με το είδος της εκτροφής και των ζωοτροφών, όμως δρώντας κατάλληλα μπορούν να παραχθούν ψάρια με χαρακτηριστικά πολύ όμοια με εκείνα των ψαριών που ζουν ελεύθερα 23

24 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 2. Βιολογική Υδατοκαλλιέργεια 2.1. Βιολογικό ψάρι Ο όρος βιολογικό ψάρι δεν προορίζεται σαν συνώνυμο του ελεύθερου στη φύση ψαριού ή σαν φυσικό προϊόν. Η παραγωγή του βιολογικού ψαριού απαιτεί τον έλεγχο όλης της διαδικασίας παραγωγής από τα αυγά έως τα ενήλικα ψάρια, των ζωοτροφών και της ποιότητας του νερού. Το ελεύθερο άγριο ψάρι δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα βιολογικό ψάρι καθώς υπάρχει αδυναμία να ελεγχθεί ο κύκλος ζωής του και επομένως δεν μπορεί να του δοθεί πιστοποίηση (Pagliarino et. al., 2012). Αφού μιλάμε για ψάρι, η εκτροφή του γίνεται στο υδάτινο περιβάλλον, στις μονάδες υδατοκαλλιέργειας, οι οποίες πιστοποιούνται για όλη τη διαδικασία παραγωγής από τους κλωβούς που βρίσκονται μέσα τα ψάρια μέχρι και την μονάδα τυποποίησης και συσκευασίας τους. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη, ακολουθούνται συγκεκριμένες διαδικασίες και υπάρχουν κυρώσεις για τυχόν παραλείψεις ή μη συμμορφώσεις της πιστοποιημένης μονάδας υδατοκαλλιέργειας.( Pagliarino et. al., 2012) Βασική αρχή αποτελεί το άριστης ποιότητας νερό χωρίς την παρουσία χημικών ή άλλων ουσιών, στο οποίο διαβιούν τα ψάρια, δεδομένο ότι αν αυτό είναι επιβαρυμένο υπάρχει κίνδυνος ακόμα και για την επιβίωσή τους. Ο ιχθυολόγος πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς την ποιότητα του νερού και να επεμβαίνει όποτε χρειάζεται (Αθανασοπούλου, 2015). Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τη χορηγούμενη τροφή, η οποία θα πρέπει να είναι πιστοποιημένη βιολογική ή τα συστατικά της να είναι φυσικής προέλευσης, ώστε να μην προκαλούν προβλήματα τόσο στα ψάρια όσο και στον άνθρωπο που τα καταναλώνει. Η χρήση αντιβιοτικών απαγορεύεται, ενώ επιτρέπονται μόνο οι εμβολιασμοί για ασθένειες ενδημικές που μπορεί να υπάρχουν σε κάθε χώρα. (Αδαμόπουλος, 2012) Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι ένα σύστημα απόλυτα ελεγχόμενο σε όλα τα στάδια του με ζητούμενο την παραγωγή όσο το δυνατόν πιο ποιοτικών ψαριών από τις όποιες βλαβερές ουσίες μπορούν να φέρουν στη σάρκα τους. (Αδαμόπουλος, 2012) Δυστυχώς στην Ελλάδα η έρευνα για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι αρκετά πίσω και αυτό γιατί δεν υπάρχουν επενδύσεις για τον συγκεκριμένο κλάδο ούτε και υποστήριξη από αρμόδιους φορείς. Το οξύμωρο είναι ότι η Ελλάδα σε επίπεδο παραγωγής και εξαγωγών αλιευμάτων είναι από τις πρωτοπόρες χώρες στην Ευρώπη (Μήλιου 2008). 24

25 Άμεσος αντίκτυπος είναι η μη ενημέρωση του καταναλωτή για τα συγκεκριμένα προϊόντα και φυσικά η μη ευρεία διάθεση των προϊόντων αυτών στην Ελληνική Αγορά. Στα σημεία πώλησης βιολογικών προϊόντων τα μόνα προϊόντα τα οποία κυκλοφορούν είναι εισαγόμενα και είναι κυρίως καπνιστός σολομός και τόνος με την ανάλογη ανεβασμένη τιμή πώλησης εφόσον είναι πιστοποιημένα βιολογικά. Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους είναι ότι υπάρχει μια συνεχή εξέλιξη των βιολογικά παραγόμενων προϊόντων τόσο σε εγχώριο όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Τα προϊόντα βιολογικής υδατοκαλλιέργειας αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του οποίου όμως οι ρυθμοί ανάπτυξης του είναι συνεχώς αυξητικοί. Ο τομέας των βιολογικών ψαριών θα πρέπει να αρχίσει να απασχολεί σοβαρά τους υπεύθυνους αφού οι Έλληνες είναι απόλυτα συνυφασμένοι με την υγιεινή και ποιοτική διατροφή η οποία παραλληλίζεται με προϊόντα όπως το λάδι, τα λαχανικά. Μια επένδυση στην βιολογική ιχθυοκομία θα έχει πολλά οικονομικά οφέλη αλλά θα υπάρξουν και προοπτικές ανάπτυξης και διάθεσης όλων των υψηλών ποιοτικά βιολογικών αλιευμάτων. Στα πλαίσια της αειφορίας και της εφαρμογής των αρχών της υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας δηλαδή βιώσιμης και φιλικής προς το περιβάλλον, με καλής ποιότητας τελικό προϊόν και συμβολή στην τοπική ανάπτυξη, εντάσσεται και η βιολογική υδατοκαλλιέργεια. Η βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια είναι η βιολογική εκτροφή ιχθύων βάση συγκεκριμένων προτύπων και προδιαγραφών (Μεντέ, 2010). Η Βιολογική Υδατοκαλλιέργεια στοχεύει σε ένα σύστημα αειφόρου διαχείρισης (Εικόνα 1) το οποίο σέβεται το περιβάλλον, τα συστήματα και τους κύκλους της φύσης, τη διατήρηση και βελτίωση της κατάστασης του εδάφους, την υπεύθυνη χρήση των ενεργειακών και των φυσικών πόρων ειδικότερα του νερού και του αέρα καθώς και ανακύκλωση των αποβλήτων και των παραπροϊόντων ζωικής και φυτικής προέλευσης (Μεντέ 2010). ` Εικόνα 1. Βιολογική εκτροφή 25

26 Με την βιολογική υδατοκαλλιέργεια γίνεται τήρηση υψηλού επιπέδου προτύπων μεταχείρισης των ζώων ειδικότερα στην ικανοποίηση των ιδιαίτερων αναγκών συμπεριφοράς των διάφορων ειδών ζώων, με στόχο τη συμβολή σε υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας. Στοχεύει επίσης στην παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, αποκλείοντας τη χορήγηση Γενετικά Τροποποιημένων Ουσιών (ΓΤΟ) και προϊόντων που παράγονται από ή με ΓΤΟ προϊόντα και ευρείας ποικιλίας προϊόντων για την ικανοποίηση των καταναλωτών (Μεντέ 2010). Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξημένη ζήτηση για προϊόντα τα οποία παράγονται με βιολογικές μεθόδους. Αυτό είναι αποτέλεσμα του ενδιαφέροντος που δείχνουν οι καταναλωτές για ζητήματα υγείας, υποβάθμισης του περιβάλλοντος και υπεραλίευσης. Η παραγωγή από τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια το 2000, ήταν τόνοι, από τις Ευρωπαϊκές χώρες, το 2003 έφτασε στους ενώ το 2005 έφτασε στους τόνους και η αξία της σε 56,08 εκ. και σήμερα έχει ξεπεράσει τους τόνους (Μεντέ, 2010). Τα είδη που καλλιεργούνται είναι κυρίως σολομός, που παράγεται στην Ιρλανδία και τη Σκωτία, πέστροφα, που παράγεται στη Σκωτία και τη Γερμανία, κυπρίνος και είδη του γλυκού νερού, παραγόμενα στην Αυστρία και τη Γερμανία, τσιπούρα και λαυράκι που παράγεται στην Γαλλία και Ελλάδα. Η παγκόσμια παραγωγή «βιολογικής» υδατοκαλλιέργειας ανέρχεται σε τόνους, το 2006 εκ των οποίων οι τόνοι παράγονται στην Αμερική (Βραζιλία, Χιλή, Εκουαδόρ, Περού) με κυριότερα είδη σολομό, τιλάπια, γαρίδες, οι τόνοι στην Ασία (μύδια, γαρίδες), ενώ τόνοι στην Ευρώπη με κυριότερα είδη: κυπρίνο, πέστροφα, σολομό, τσιπούρα, λαβράκι, τιλάπια, οξύρυγχο και μύδια. Το 2008 υπολογίστηκε η παγκόσμια παραγωγή σε τόνοι. Οι προβλέψεις για το 2030 είναι ότι η παραγωγή από τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια θα φτάσει τους 1,2 εκατομμύρια τόνους (Μεντέ, 2010). Η αργή αρχική ανάπτυξη της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας οφείλεται στην απουσία διεθνών και παγκόσμιων αποδεχόμενων κανονισμών και κριτηρίων για την παραγωγή των βιολογικών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. πρέπει να βασίζεται αρχικά στην πρόληψη των ασθενειών, και γενικότερα την παραγωγή των ζώων υδατοκαλλιέργειας και φυκιών (Μεντέ 2010). Η βιολογική παραγωγή τροφής προωθεί τη βιοποικιλότητα, τους βιολογικούς κύκλους και τη βιολογική δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, ενθαρρύνει τη συντήρηση του οικοσυστήματος, με τον περιορισμό της εισαγωγής βλαβερών ουσιών που μειώνουν ή μεταβάλλουν τη συνδεσιμότητα των συστατικών του περιβάλλοντος. Λαμβάνοντας μέτρα 26

27 για τη μείωση του στρες, την ελευθερία κίνησης, τη παροχή βιολογικώς πιστοποιημένης τροφής, βελτιστοποιείται η υγεία των ζώων μειώνοντας την εξάρτηση από τα φάρμακα, περιλαμβάνοντας και τα αντιβιοτικά (Μεντέ, 2010). Παρά το γεγονός ότι η βιολογική υδατοκαλλιέργεια αποτελεί σήμερα μόνο ένα μικρό τμήμα της παγκόσμιας παραγωγής των υδατοκαλλιεργειών, με την έγκριση των Κανονισμών (ΕΚ) 834/2007 και 710/2009 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων, έχουν ανοίξει οι προοπτικές της αγοράς με εξαιρετικό ενδιαφέρον σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων). Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται η βιολογική υδατοκαλλιέργεια μπορεί περιληπτικά να δοθούν παρακάτω - Καμία αλλοίωση των οικοσυστημάτων. - Χρήση νερού που δεν έχει μολυνθεί. - Προτίμηση στην πολυκαλλιέργεια. - Φυσική αναπαραγωγή - Καμία χειραγώγηση σε γονίδια ή χρωμοσώματα. - Χαμηλές πυκνότητες ζώων. - Φυσική και τυπική συμπεριφορά. - Μείωση των ζωικών πρωτεϊνών στην διατροφή. - Βιωσιμότητα σε υπολείμματα και ψάρια. - υγεία των ζώων μέσω πρόληψης και πρόληψη αντί για θεραπεία. - Καμία ΓΤΟ, κανένα συνθετικό προϊόν (Μήλιου 2008) Προέλευση και εξέλιξη της Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας Οι ρίζες της υδατοκαλλιέργειας πιθανόν να χρονολογούνται σε περισσότερο από 5000 χρόνια πριν και πράγματι έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα στην αρχαία Αίγυπτο την εποχή των Φαραώ, στην αυτοκρατορική Κίνα και στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία που επιβεβαιώνουν το γεγονός της εκτροφής ψαριών και μαλακίων σαν επένδυση ζωτικής σημασίας οικονομικής και διατροφικής γι' αυτούς τους αρχαίους πολιτισμούς. Η υδατοκαλλιέργεια συνεπώς είναι μια πραγματικότητα με παρουσία στην ιστορία του ανθρώπου από την αρχαιότητα, που τα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν πράγματι αποκαλύψει στοιχεία για τη χρήση των τεχνικών εκτροφής ψαριών και οστρακοειδών σε περιορισμένους χώρους και σκοπός αυτής της πρακτικής ήταν για να αποκτούνται περισσότερες ποσότητες ψαριών από την παραδοσιακή αλιεία (Pagliarino et.al., 2012). 27

28 Η μέθοδος της βιολογικής παραγωγής απορρέει από μια πολιτιστική προσέγγιση που βασίζεται στο σεβασμό του περιβάλλοντος και της γης, όπου μπορούμε να λαμβάνουμε τη γεωργική παραγωγή, είτε πρόκειται για φυτά είτε για ζώα. Ιστορικά η βιολογική υδατοκαλλιέργεια έχει τις ρίζες της στο κίνημα της βιολογικής γεωργίας και αυτές οι ρίζες συνεχίζουν να διαμορφώνουν τον Τομέα με πολλούς τρόπους (Bergleiter et. al., 2009). Από το 1994 χρονολογείται η εξέλιξη των πρώτων συστημάτων βιολογικής παραγωγής του κυπρίνου σε Αυστρία και Γερμανία, πραγματοποιούμενη από μεμονωμένους εκτροφείς παραγωγούς και διάφορες ενώσεις βιολογικής γεωργίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 η αγορά βιολογικών προϊόντων παρουσιάζεται, από άποψη όγκου, ως εξειδικευμένη αγορά και προσφέρει ως επί το πλείστον βιολογικά τρόφιμα, εκτός από ψάρια (Pagliarino et. al., 2012). Η παραγωγή του βιολογικού κυπρίνου δεν προσελκύει την προσοχή των καταναλωτών, επειδή, αρχικά, αυτό το προϊόν πωλήθηκε σε τοπικό επίπεδο στις λαϊκές αγορές. Η κατάσταση αυτή επρόκειτο να αλλάξει το 1996 όταν στην Ιρλανδία πραγματοποιήθηκε το πρώτο πρόγραμμα παραγωγής βιολογικού σολομού. Ο David Baird, ένας θαλάσσιος βιολόγος και εκτροφέας σολομού, μαζί με την Γερμανική Ομοσπονδία Naturland ξεκίνησαν συνεργασία με την οποία η Naturland μπόρεσε να καθορίσει μερικές βασικές πτυχές για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο κύριος στόχος αυτής της συνεργασίας ήταν να είναι σε θέση να αναπτύξουν μια προδιαγραφή για την εκτροφή σολομού, η οποία θα βασίζεται στις αρχές της βιολογικής γεωργίας (IFOAM) και στον κανονισμό (αριθ. 2092/1991)1. Η εξάπλωση στον κόσμο, των διαφόρων πρωτοβουλιών της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, επιταχύνθηκε, από την επιτυχία του βιολογικού σολομού στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία. (Pagliarino et. al., 2012) Το 1999 ξεκίνησε στην Ιρλανδία το πρώτο πρόγραμμα εκτροφής βιολογικών μυδιών, ενώ στο 2000 αναφέρεται η πρώτη πρωτοβουλία βιολογικής εκτροφής καρκινοειδών που τράβηξε την προσοχή της διεθνούς κοινότητας (Pagliarino et. al., 2012) Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια της γαρίδας συνέβαλε στην άμβλυνση διαφόρων περιβαλλοντικών προβλημάτων που συνδέονταν με την συμβατική εντατική παραγωγή και προσέφερε ένα επιχειρηματικό πρότυπο που φαίνονταν εναλλακτικό σε περιόδους μείωσης της παραγωγής της γαρίδας και τελικά, στο να ενισχύσει την θέση των τοπικών παραγωγών μικρών ποσοτήτων που χρησιμοποιούν συστήματα μικρής εντατικότητας, παρόμοιας με εκείνη την βιολογική (Camillo et. al., 2004). 28

29 Το 2001 έγινε στο Βιετνάμ, από μικρούς παραγωγούς, το πρώτο πρόγραμμα βιολογικής εκτροφής γαρίδας. Μετά τον σολομό και τις βιολογικές γαρίδες που έγιναν κοινά και συχνά εμπορεύσιμα προϊόντα και άλλα είδη ψαριών άρχισαν να εκτρέφονται βιολογικά τόσο στην Ευρώπη, όσο στη Λατινική Αμερική και την Ασία (Tveteras et. al., 2000). Η παραγωγή της βιολογικής πέστροφας και του Αλπικού σαλβερίνου (Salvelinus alpinus) στην Ηπειρωτική Ευρώπη, στο Ισραήλ το 2001 ξεκίνησε το πρώτο πρόγραμμα εκτροφής βιολογικού τιλάπια και στο Βιετνάμ το 2006 δημιουργήθηκε πρόγραμμα βιολογικού πανγκάσιους ενώ στην ζώνη της Μεσογείου πολλά ιχθυοτροφεία εκτροφής λαυρακιού και τσιπούρας πέρασαν από την συμβατική μέθοδο παραγωγής στην βιολογική. Όσον αφορά την Ιταλία, η πρώτη ιχθυοκαλλιέργεια που υιοθέτησε τη μέθοδο της βιολογικής παραγωγής ήταν οι εγκαταστάσεις με την επωνυμία "Fario 2000" που ήταν εγκατεστημένες στο Predazzo (TN) στο Trentino Alto Adige. Σήμερα υπάρχουν περίπου είκοσι επιχειρήσεις που έχουν πιστοποιηθεί ή εκκρεμεί η πιστοποίηση, διάσπαρτες σε Τρεντίνο, Βένετο, Φριούλι, Τοσκάνη, Λάτσιο, Πούλια και Σικελία. Όμως οι δυνατότητες είναι τεράστιες, διότι ως επί το πλείστον απαιτείται μόνο, η μετατροπή των υφιστάμενων συμβατικών συνθηκών σε βιολογικές (Renesto, 2012). Στην Ελλάδα παράγονται βιολογικά ψάρια ήδη από το 2006, κυρίως λαβράκια και τσιπούρες, τα δύο είδη που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο εμπορικό ενδιαφέρον. Ελληνικά βιολογικά ψάρια υπάρχουν από τις εταιρείες «ΝΗΡΕΥΣ», «Kefalonia Fisheries» και «Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες», «Γαλαξίδι», η παραγωγή των οποίων ως επί το πλείστον εξάγεται. (Δημητρίου, 2014). Η αγορά βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα δεν είναι ακόμα ανάλογη σε μέγεθος με αυτές των Κρατών-Μελών της ΕΕ, αλλά εξακολουθεί ακόμα να διαμορφώνεται. Εντούτοις διαθέτει μια αξιόλογη δυναμική ως συνέπεια της ευαισθητοποίησης των Ελλήνων παραγωγών και καταναλωτών σε σχέση γενικά με την προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα με τον εξορθολογισμό της διατροφής Εξέλιξη νομοθεσίας - Κανονισμοί Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η σημασία της βιολογικής παραγωγής διαγνώστηκε από τα τέλη του'80 και ήδη από τις αρχές του '90 άρχισε να αναπτύσσεται το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο (Pagliarino, 2012). 29

30 Ειδικότερα τον Ιούνιο του 1991 το Συμβούλιο θέσπισε των Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθμ. 2092/91 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα προϊόντα διατροφής. Ο κανονισμός αυτός συμπληρώθηκε επανειλημμένα και ιδίως το 1999, (κανονισμό ΕΚ αριθ. 1804/1999) όταν το Συμβούλιο περιέλαβε τη βιολογική εκτροφή στο πεδίο εφαρμογής του. Με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 το Συμβούλιο αποφάσισε τη δημιουργία ενός κοινοντικού πλαισίου, το οποίο ορίζει λεπτομερώς τις απαιτήσεις προς ικανοποίηση προκειμένου ένα γεωργικό προϊόν ή ένα τρόφιμο να μπορεί να φέρει μία ένδειξη με τον τρόπο βιολογικής παραγωγής του. Πρόκειται για μια νομοθεσία αρκετά πολύπλοκη, η οποία όχι μόνο καθορίζει έναν τρόπο παραγωγής για τα φυτά και τα ζώα, αλλά διέπει επίσης την επισήμανση, τη μεταποίηση, την επιθεώρηση και το εμπόριο των προϊόντων βιολογικής γεωργίας στο εσωτερικό της Κοινότητας, καθώς και την εισαγωγή των προϊόντων αυτών που προέρχονται από τρίτες χώρες (Pagliarino et.al., 2012). Ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθμ. 2092/91 παραχωρούσε τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει Λογότυπο σχετικά με τον τρόπο βιολογικής παραγωγής καθώς και μια ένδειξη ελέγχου, με στόχο να εξειδικεύσει ρητά ότι το καλυπτόμενο προϊόν είχε υπαχθεί στο καθεστώς ελέγχου που ο κανονισμός ορίζει. Το Μάρτιο του 2000 ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 331/2000 της Επιτροπής δημιούργησε το εν λόγω Λογότυπο, στόχος του οποίου είναι να αυξήσει την αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων στα μάτια των καταναλωτών. Την 1η Ιανουαρίου 2009, η Βιολογική Γεωργία στην Ευρώπη πέρασε σε μια νέα εποχή με την αντικατάσταση του Κανονισμού (ΕΟΚ) 2092/91 (ο οποίος ίσχυε μέχρι την 31/12/2008) μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες. Στις 28/06/2007 ψηφίστηκε ο κανονισμός (ΕΚ) 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων. Καθορίζεται πλήρες σύνολο στόχων, βασικών αρχών και κανόνων για τη βιολογική παραγωγή, περιλαμβάνεται νέο πάγιο καθεστώς εισαγωγών, καθώς και συνεκτικότερο καθεστώς ελέγχου. Η χρήση του Κοινοτικού Λογότυπου βιολογικής παραγωγής ''ΕΕ- βιολογικό'' καθίσταται υποχρεωτική, επιτρέπεται όμως να χρησιμοποιούνται και κρατικά ή ιδιωτικά Λογότυπα τα οποία έχουν επίσημη αναγνώριση των αρμόδιων Αρχών της κάθε χώρας μέλους. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 στοχεύει στη δημιουργία ενός αειφόρου διαχείρισης της παραγωγής το οποίο σέβεται τα συστήματα και τους κύκλους της φύσης, 30

31 διατηρεί και βελτιώνει την κατάσταση των φυσικών πόρων και την ισορροπία μεταξύ αυτών. Συμβάλλει στη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου βιοποικιλότητας και κάνει υπεύθυνη χρήση των ενεργειακών και των φυσικών πόρων. Ανταποκρίνεται σε υψηλού επιπέδου πρότυπα μεταχείρισης των ζώων και ειδικότερα ικανοποιεί τις ιδιαίτερες ανάγκες συμπεριφοράς των διάφορων ειδών ζώων. Για την βιολογική παραγωγή ζώων υδατοκαλλιέργειας είναι απαραίτητη η περαιτέρω μελέτη και έρευνα της αναπαραγωγικής βιολογίας των εκτρεφόμενων ψαριών, καθώς και έρευνα για τις βιολογικές τροφές από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των ιχθύων και έρευνα για βιολογικά σιτηρέσια. Η έρευνα και μελέτη των επιδράσεων της διαφορετικής σύστασης των σιτηρεσίων σε πρωτεΐνη/ενέργεια (Π/Ε), στην φυσιολογία των οργανισμών, στην πέψη τους αποτελεί θέμα ουσιώδους σημασίας για τον καταρτισμό των βιολογικών σιτηρεσίων με την βέλτιστη αναλογία Π/Ε στα πειράματα ανάπτυξης που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν εργαστηριακά και μετά να εφαρμοστούν σε βιομηχανική κλίμακα. Το σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα πρέπει να ελέγχεται με σαφείς κανόνες ελέγχου από κρατικό φορέα και αρχή ελέγχου ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Θα πρέπει να εφαρμόζεται η περιβαλλοντική παρακολούθηση της δραστηριότητας και να πραγματοποιούνται αναλύσεις και μετρήσεις σε όλα τα στάδια της παραγωγής, και στην ποιότητα του τελικού προϊόντος. Για την περαιτέρω ανάπτυξη της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα πρέπει να ανανεώνονται βάση ερευνητικών αποτελεσμάτων και ερευνητικών εργασιών οι προδιαγραφές που θα ισχύουν για τη βιολογική παραγωγή, ως συμβολή στη διαφάνεια, στη δημιουργία εμπιστοσύνης στους καταναλωτές αλλά και στη δημιουργία μίας εναρμονισμένης αντίληψης της έννοιας της βιώσιμης βιολογικής παραγωγής (Pagliarino et. al., 2012) Παρά το γεγονός ότι η βιολογική υδατοκαλλιέργεια αποτελεί σήμερα μόνο ένα μικρό τμήμα της παγκόσμιας παραγωγής των υδατοκαλλιεργειών, με την έγκριση του Καν. (ΕΚ) 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων, έχουν ανοίξει οι προοπτικές της αγοράς με εξαιρετικό ενδιαφέρον σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Στις αρχές της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας οι Ευρωπαίοι εκτροφείς είχαν στην διάθεσή τους μια σειρά από ιδιωτικά πρότυπα τα οποία γενικά βασίζονται σε ορισμένες γενικές αρχές, όπως, για παράδειγμα, η προστασία του περιβάλλοντος, η χρησιμοποίηση ειδικά διαμορφωμένων τροφίμων, ο σεβασμός της καλής διαβίωσης των ζώων, οι κατάλληλες ιατρικές θεραπείες και αποκλεισμό οποιασδήποτε γενετικής χειραγώγησης. Ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της τυποποίησης των διαφορετικών προτύπων έγινε τον Σεπτέμβριο του 2005 στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας, όταν κατά τη 31

32 διάρκεια της Συνέλευσης της IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας) εγκρίθηκαν τα βασικά πρότυπα για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια. (Pagliarino et.al., 2012). Όμως η πραγματική αλλαγή πραγματοποιήθηκε με την έναρξη της ισχύος του Καν. (ΕΚ) 710 του 2009, που αφορά την παραγωγή βιολογικής υδατοκαλλιέργειας ζώων και θαλάσσιων φυκιών. Σημαντικές δυνατότητες ανοίγονται πλέον για τις ελληνικές ιχθυοκαλλιέργειες με τον νέο Καν. (ΕΚ) 710/2009 για την βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια, που τέθηκε σε εφαρμογή στις 5 Αυγούστου 2009 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου. Πλέον η νομοθεσία για την βιολογική παραγωγή και τα βιολογικά προϊόντα που μέχρι τώρα κάλυπτε τη φυτική και ζωική παραγωγή, την μεταποίηση, τις ζωοτροφές, το πολλαπλασιαστικό υλικό, επεκτείνεται και καλύπτει την βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια και την παραγωγή φυκιών. Η επέκταση της νομοθεσία για την βιολογική παραγωγή και στις ιχθυοκαλλιέργειες αποτελεί πολύ σημαντικό γεγονός για την παραγωγή ασφαλών και ταυτόχρονα υψηλής ποιότητας προϊόντων με ελάχιστες επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον. Η ύπαρξη ενός κοινού προτύπου, με βάση τα ελάχιστα κριτήρια έχει ως κύριο σκοπό να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών και των ιδιωτικών συστημάτων των ευρωπαϊκών χωρών παρέχοντας ένα ελάχιστο πρότυπο για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια στο πλαίσιο της κοινοτικής αγοράς και στην εισαγωγή βιολογικών προϊόντων (Pagliarino et. al., 2012) Οι γενικές αρχές της βιολογικής παραγωγής, όπως θα εφαρμόζονται και στην βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια βασίζονται στον κατάλληλο σχεδιασμό και διαχείριση των βιολογικών διεργασιών βάσει οικολογικών συστημάτων τα οποία αξιοποιούν του φυσικούς πόρους κάθε οικοσυστήματος με μεθόδους σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου εκμετάλλευσης της αλιείας. Προβλέπουν επίσης ότι η βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια πρέπει να διαφυλάσσει τη βιοποικιλότητα των φυσικών υδατικών οικοσυστημάτων. Να διευκρινιστεί ότι η τεχνητή διευκόλυνση της αναπαραγωγής με την βοήθεια ορμονών ή παραγώγων τους δεν είναι συμβατή με τις αρχές της βιολογικής παραγωγής και την αντίληψη των καταναλωτών για τα προϊόντα βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας και συνεπώς οι ουσίες αυτές δεν χρησιμοποιούνται. Οι πρώτες ύλες για την διατροφή των ιχθύων πρέπει, κατά προτίμηση, να προέρχονται από βιώσιμη αλιευτική εκμετάλλευση, ενώ η διαχείριση της υγείας τους πρέπει, πρωτίστως, να βασίζεται στην πρόληψη των ασθενειών (Van de Meer M et.al., 2001) 32

33 Στην Ελλάδα, πλέον του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 710/2009 πήρε ο τομέας της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας επίσημη μορφή για να εξασφαλίσει στους καταναλωτές που είναι ολοένα και πιο προσεκτικοί όσον αφορά την επιλογή της ποιότητας την προστασία του περιβάλλοντος και την καλή διαβίωση των ζώων, ένα πιστοποιημένο προϊόν που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Ο νέος κανονισμός αφορά τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων για την βιολογική παραγωγή ζώων υδατοκαλλιέργειας και φυκιών και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη της βιώσιμης βιολογικής υδατοκαλλιέργειας. Ειδικότερα καθορίζει κανόνες για την διατροφή των ιχθύων, την παρασκευή και προέλευση των ιχθυοτροφών, την διαχείριση της υγείας των ψαριών που πρέπει να βασίζεται αρχικά στην πρόληψη των ασθενειών, και γενικότερα την παραγωγή των ζώων υδατοκαλλιέργειας και φυκιών. Η βιολογική πιστοποίηση αναφέρεται στην παραγωγική διαδικασία, και όχι σε ποιότητα προϊόντος. Η βιολογική παραγωγή τροφής προωθεί τη βιοποικιλότητα, τους βιολογικούς κύκλους και τη βιολογική δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, ενθαρρύνει τη συντήρηση του οικοσυστήματος, με τον περιορισμό της εισαγωγής βλαβερών ουσιών που μειώνουν ή μεταβάλλουν τη συνδεσιμότητα των συστατικών του περιβάλλοντος. Λαμβάνοντας μέτρα για τη μείωση του στρες, την ελευθερία κίνησης, τη παροχή βιολογικώς πιστοποιημένης τροφής, βελτιστοποιείται η υγεία των ζώων μειώνοντας την εξάρτηση από τα φάρμακα, περιλαμβάνοντας και τα αντιβιοτικά (Μεντέ 2010). 33

34 2.4. Διαφορές συμβατικής και βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Πίνακας 4. Διαφορές συμβατικής και Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΊΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΠΥΚΝΌΤΗΤΑ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΕΚΤΡΟΦΗ Σημαντική η εκτίμηση της συνολικής ποιότητας του χώρου Προμήθεια αυγών ή γόνου που παράγονται ανεξαρτήτως ή αγορασμένα από άλλες εγκαταστάσεις Η πυκνότητα σχετίζεται με τον τύπο της εγκατάστασης, τη ροή του νερού κτλ. Η μέση πυκνότητα για την τσιπούρα και το λαβράκι είναι 30kg/ m3 σε χερσαίες εγκαταστάσεις και 20 kg/m3 στη θάλασσα Είδος εμπορικό παραδοσιακό. Σύνθετες ζωοτροφές που διαμορφώνονται ανάλογα με το είδος και το μέγεθος του ψαριού. Βασικά συστατικά: ιχθυάλευρα, φυτικές ίνες, συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων συστατικών πρόσθετα. Προμήθεια μόνο από τις εταιρίες των ζωοτροφών που είναι εγκεκριμένες και εγγεγραμμένες στο Υπουργείο Υγείας ή Εμπορίου ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΡΟΦΗ Θεμελιώδης η εκτίμηση της ποιότητας του χώρου, των περιβαλλοντικών κινδύνων και της γεωγραφικής κατανομής Πρέπει να χρησιμοποιούνται ιθαγενή είδη ψαριών. Τα αυγά και ο γόνος πρέπει να προέρχονται από πιστοποιημένες βιολογικές εκμεταλλεύσεις Διασφάλιση της γενικής ευημερίας με το σεβασμό των φυσιολογικών και ηθολογικών χαρακτηριστικών των ειδών. Η μέγιστη πυκνότητα για την τσιπούρα και το λαβράκι 20 kg/ m3 σε χερσαίες εγκαταστάσεις και 12 kg/m3 στη θάλασσα Τα ιχθυάλευρα πρέπει να προέρχονται από την επεξεργασία των υπολειμμάτων βρώσιμων ψαριών ή από εκτροφεία ή από αλιεία με αποδεδειγμένη βιωσιμότητα. Τα συστατικά γεωργικής πρέπει να προέρχονται από βιολογικά αγροκτήματα. Αυστηρά αποκλείονται τα προϊόντα ΓΤΟ (γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί). Πρόσθετα και χρωστικές ουσίες, σύμφωνα με την εγκεκριμένη λίστα Σε περιπτώσεις ανάγκης, χρήση ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ προληπτικών και φαρμακευτικών ΦΡΟΝΤΙΔΑ ουσιών με άδεια και συνταγή από κτηνίατρο ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Προαιρετική ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Πηγή : Οργανισμός ελέγχου πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων ΔΗΩ Χρήση φυσικών και ομοιοπαθητικών κτηνιατρικών φαρμακευτικών προϊόντων. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, συμφωνείται η χρήση αλλοπαθητικών ουσιών (μέγιστο 2 επεμβάσεις τον χρόνο) Υποχρεωτική 34

35 Η διαχείριση ενός βιολογικού ιχθυοτροφείου εμπλέκει πολύ περισσότερα τεχνάσματα, επιβάλλοντας περιορισμούς που οι επιχειρηματίες πρέπει να εφαρμόζουν, για να πιστοποιηθούν τα προϊόντα τους ως βιολογικά. Ειδικότερα σε μια βιολογική εκμετάλλευση η αξιολόγηση της ποιότητας της θέσης, των περιβαλλοντικών κινδύνων και της εδαφικής κατανομής είναι θεμελιώδη. Τα αυγά και ο γόνος που χρησιμοποιούνται πρέπει να προέρχονται από βιολογικές εκμεταλλεύσεις, η πυκνότητα των ψαριών στην βιολογική εκτροφή είναι μικρότερη από εκείνη της συμβατικής, η διατροφή που δίνεται στα ψάρια πρέπει να προέρχεται από βιολογικές καλλιέργειες, απαγορεύεται η χρήση προληπτικών και θεραπευτικών ουσιών και για την φροντίδα των ψαριών χρησιμοποιούνται μόνο φυσικές ουσίες και ομοιοπαθητικά κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα και τέλος ενώ στη συμβατική αναπαραγωγή η διαδικασία πιστοποίησης είναι προαιρετική, στη βιολογική γίνεται υποχρεωτική (Russo et.al., 2012). Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια διαφέρει από τη συμβατική μεθοδολογία γιατί πληροί ορισμένες περιβαλλοντικές προδιαγραφές, όπως η χρήση των φυτικών ζωοτροφών που προέρχονται αποκλειστικά μόνο από βιολογικές καλλιέργειες. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια ευκαιρία και όχι ως ανταγωνιστής της συμβατικής παραγωγής, δεδομένου ότι απευθύνεται και μπορεί να ικανοποιήσει ένα πολύ συγκεκριμένο τύπο καταναλωτή και σε κάθε περίπτωση ταιριάζει καλά, επεκτείνοντας την παράδοση και στη βιολογική παραγωγή η οποία έχει πάρει μια θέση με κύρος στην διεθνή αγορά (Κυριακάκος, κ.ά., 2006). Στα «ατού» των βιολογικών ψαριών είναι και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται, αφού στους κλωβούς ο αριθμός των ψαριών είναι μικρός, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται πιο σωστά. Η βιολογική παραγωγή εκτροφής διαφέρει από την συμβατική γιατί έχει μικρότερη πυκνότητα εκτροφής, μεγαλύτερο σεβασμό στο περιβάλλον και στην ποιότητα των νερών και για την μη χρήση ζωοτροφών και χημικών ουσιών που περιέχουν γενετικά τροποποιημένες ουσίες. Οι βιολογικοί τρόποι παραγωγής ελέγχονται και πιστοποιούνται από ανεξάρτητους φορείς εξουσιοδοτημένους από το Υπουργείο Γεωργίας (Δημητρίου 2014). Όσο για το κόστος; Όσοι θελήσουν να τηγανίσουν βιολογικές τσιπούρες για το μεσημεριανό γεύμα, θα πρέπει να δώσουν από 22 έως και 24 ευρώ το κιλό, ενώ για την ίδια ποσότητα οι τσιπούρες συμβατικού ιχθυοτροφείου δεν κοστίζουν περισσότερο από 10 ευρώ. Τα βιολογικά ψάρια κοστίζουν έως και 100% ακριβότερα από τα συμβατικά. Έτσι την ίδια στιγμή που ένα κιλό συμβατικής τσιπούρας κοστίζει (σε τιμές χονδρικής) 4,5 ευρώ το κιλό, η βιολογική φτάνει ακόμα και τα 9 ευρώ, ενώ στο λαβράκι η τιμή του συμβατικού κυμαίνεται από 5 έως και 5,5 ευρώ το κιλό και του βιολογικού Η μεγάλη διαφορά 35

36 στην τιμή αποτελεί άλλωστε και το λόγο για τον οποίοι οι επιχειρήσεις προβληματίζονται για το μέγεθος των επενδύσεων τους στο τομέα της βιολογικής παραγωγής καθώς δεν είναι ακόμα βέβαιοι ότι μεγάλες παραγωγές μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά (Μεντέ 2010) Γιατί βιολογικά ψάρια; Τα βιολογικά ψάρια προέρχονται από γεννήτορες με φυσική αναπαραγωγή και όχι από υποβοηθούμενη ωοτοκία, με ορμόνες. Τα ψάρια αναπτύσσονται σε κλωβούς μακριά από ακτές, σε θαλάσσιες περιοχές χωρίς μόλυνση (π.χ. μακριά από ποτάμια που μπορεί να συμπαρασύρουν ύδατα από χημικές λιπάνσεις), ιδανικά σε πελάγη, με μεγάλο κυματισμό και ρεύματα. Έχουν περισσότερο χώρο να κινηθούν και να αναπτυχθούν μέσα στα ειδικά κλουβιά - περίπου 10 κιλά ψάρια ζουν ανά κυβικό μέτρο νερού σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία, ενώ για τη συμβατική ιχθυοκαλλιέργεια η αναλογία είναι 15 κιλά/κυβικό μέτρο. Αυτό ελαχιστοποιεί το στρες του συνωστισμού στα κλουβιά, που είναι παράγοντας πρόκλησης ασθενειών για τα ψάρια (Δημητρίου, 2014) Τα ψάρια τρέφονται με πιστοποιημένα ιχθυάλευρα από την πρώτη κιόλας μέρα, τα οποία πολλές φορές προέρχονται από αειφόρο αλιεία (δηλαδή από είδη που δεν κινδυνεύουν από αφανισμό αλλά και ο τρόπος ψαρέματός τους σέβεται το φυσικό περιβάλλον, τους πληθυσμούς και την αναπαραγωγή τους). Δεν είναι επιβαρυμένα με φάρμακα. Εμβολιάζονται ωστόσο δύο φορές κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Αν χρειαστεί να τους χορηγηθούν αντιβιοτικά ή άλλα φάρμακα, θα πρέπει να πωληθούν ως αλιεύματα συμβατικής εκτροφής (Δημητρίου, 2014). Αρκετά πρότυπα βιολογικής υδατοκαλλιέργειας απαιτούν την παρακολούθηση της ποιότητας εκροής, με δεδηλωμένο στόχο την αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον. Η βελτίωση της οικολογικής κατάστασης αυτών των ίδιων των λιμνών, ιδίως των βενθικών οργανισμών, είναι μια απαίτηση κάποιων προτύπων. Η βιοποικιλότητα εντός και γύρω από τον χώρο της υδατοκαλλιέργειας αυξήθηκαν σημαντικά μετά την οργανική πιστοποίηση σε σύγκριση με την προηγούμενη κατάσταση, όταν λειτουργούσαν κάτω από συμβατικές μεθόδους, ή σε σύγκριση με τα συμβατικά εκτροφεία που λειτουργούν στην περιοχή (Δημητρίου, 2014). Τα βιολογικά ψάρια μοιάζουν εξωτερικά με αυτά της ανοιχτής θάλασσας, καθώς έχουν έντονο, ζωηρό χρώμα και παρόμοιο σχήμα, ενώ ανάλογα με την εταιρεία εκτροφής 36

37 έχουν πολλές φορές και λιγότερη περιεκτικότητα σε λίπος από αυτά της συμβατικής εκτροφής. Στη γεύση βέβαια τα βιολογικά με τα συμβατικά δεν έχουν μεγάλη διαφορά και αυτός είναι ίσως ένας από τους λόγους που δεν είναι ακόμα αρκετά δημοφιλή, ώστε να δικαιολογούν και την τιμή τους (Δημητρίου, 2014). Αξίζει να τα προτιμάμε υπό προϋποθέσεις καθώς οι συνθήκες εκτροφής τους τα καθιστούν ασφαλέστερα από τα πελαγίσια, τα οποία μπορεί να κολυμπούν σε βρόμικα και ακατάλληλα ύδατα και να φτάνουν στον άνθρωπο ήδη μολυσμένα. Επίσης, ενδέχεται να πωλούνται ως πελαγίσια, ψάρια συμβατικής ιχθυοκαλλιέργειας που κοστίζουν πολύ φθηνότερα, ενώ είναι δύσκολο να παρατηρηθούν τέτοια φαινόμενα αισχροκέρδειας στα βιολογικώς «καλλιεργημένα», καθότι έχουν τις σχετικές πιστοποιήσεις - τα κατεψυγμένα φέρουν τις ειδικές σφραγίδες πάνω στη συσκευασία τους, ενώ τα νωπά έχουν «καρφιτσωμένο» ένα ταμπελάκι στα βράγχια τους (Δημητρίου, 2014). Η ιχθυοκαλλιέργεια, συμβατική και βιολογική, αποτελεί μια κάποια λύση στο πρόβλημα της υπεραλίευσης, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις και τις ανάγκες μας σε ψάρι τη στιγμή που η θάλασσα αδυνατεί Ευζωία Η ευζωία για τα ζώα αφορά την ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον τους και το πώς αισθάνονται ζώντας σε αυτό. Οι συνθήκες ευζωίας είναι καλές όταν τα ζώα είναι υγιή, αισθάνονται ασφάλεια και άνεση στο περιβάλλον που διαβιούν, διατρέφονται καλά, έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν την επιθυμητή σε αυτά συμπεριφορά και δεν υποφέρουν από δυσάρεστες καταστάσεις όπως φόβο, πόνο και stress (Καρακατσούλη, 2015). Προκειμένου κανείς να εξασφαλίσει την ευζωία των ζώων οφείλει να είναι σε θέση να πληροί μια σειρά από προϋποθέσεις. Το Farm Animal Welfare Council (2009) συγκέντρωσε τις προϋποθέσεις σε πέντε κατηγορίες γνωστές ως «Πέντε Ελευθερίες». Οι ανάγκες που προκύπτουν από τις ελευθερίες αυτές είναι

38 Πίνακας 5. Πέντε Ελευθερίες Ευζωία ζώων Πέντε Ελευθερίες Απουσία πείνας, δίψας και κακής διατροφής Παρουσία κατάλληλων χώρων στέγασης και ανέσεων Απουσία ασθενειών, τραυματισμών Απουσία φόβου και ανησυχίας Έκφραση φυσιολογικών συμπεριφορών Δεκαέξι Ανάγκες Απουσία πείνας Απουσία δίψας Απουσία κακής διατροφής Απουσία σωματικού stress Απουσία κλιματικού stress Απουσία ασθενειών Απουσία τραυματισμών Δυνατότητα αντιστάθμισης Ποιότητα σχέσης με τον άνθρωπο Απουσία γεγονότος που προκαλεί φόβο και έλεγχος των περιβαλλοντικών αλλαγών Διατροφική συμπεριφορά Μετακινήσεις Κινήσεις έγερσης κατάκλισης στάσεις ξεκούρασης Κοινές κοινωνικές σχέσεις Ιδιαίτερες κοινωνικές σχέσεις Πηγή Farm Animal Welfare Council 2009 Η ευζωία έχει συνδεθεί με την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων (Λευκή Βίβλος). Η οικονομική ανάπτυξη και η εξάπλωση των κοινωνικών αρχών ηθικής δημιουργούν απαιτήσεις των καταναλωτών για clean (καθαρή), green (πράσινη) και ethical (ηθική) ζωική παραγωγή καθώς και ότι τα προϊόντα που προέρχονται από καλή μεταχείριση είναι υψηλότερης ποιότητας. (Κωνσταντινίδου, 2010). Ο άνθρωπος που εκτρέφει ζώα έχει υποχρεώσεις απέναντί τους. Κάθε ζώο είναι ένα ευαίσθητο όν. Οι συνθήκες εκτροφής επηρεάζουν καθοριστικά την ποιότητα του τελικού προϊόντος τους. Απαιτείται ασταμάτητη φροντίδα, καθημερινή επαφή, κατάλληλη τεχνογνωσία και σεβασμός στη «Χάρτα καλών πρακτικών». Η χάρτα των καλών πρακτικών περιλαμβάνει την αυστηρή ταυτοποίηση των ζώων, την υγιή και ελεγχόμενη διατροφή, συνεχείς ελέγχους υγιεινής, σεβασμό στο ζώο και φροντίδα για την ευζωία τους και προστασία του περιβάλλοντος. Πρέπει να προσφέρεται η καλύτερη δυνατή φροντίδα κατά τη διάρκεια εκτροφής, κατά τη μεταφορά και κατά τη θανάτωσή τους. Τα εκτρεφόμενα ζώα δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως μέσα παραγωγής τροφίμων, αλλά ως μέρος μιας ολοκληρωμένης παραγωγικής διαδικασίας (Σωσσίδου, 2009). 38

39 Στον τομέα των υδατοκαλλιεργειών υπάρχει κοινή προσπάθεια των επιχειρήσεων (Euro Retail Produce Working Group) για τη θέσπιση κανόνων κοινής αποδοχής σε παγκόσμιο επίπεδο, την ανάπτυξη πλαισίου ορθής πρακτικής με πεδίο εφαρμογής τα ψάρια και τα αλιευτικά προϊόντα (TÜV HELLAS, 2012). Η εφαρμογή του Global G.A.P. IFA 4.0 Aquaculture base καλύπτει όλη τη διαχείριση της υδατοκαλλιέργειας με συγκεκριμένες απαιτήσεις. Οι υδατοκαλλιέργειες και ειδικότερα οι βιολογικές δίνουν έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος, την ευζωία των ψαριών και των θαλάσσιων ειδών, την ιχνηλασιμότητα, την υγιεινή και την ασφάλεια των τελικών προϊόντων (TÜV HELLAS, 2012). Όλα τα έμβια όντα έχουν ανάγκη για συντήρηση, ανάπτυξη και αναπαραγωγή. Όταν αυτές οι ανάγκες συντηρούνται δεν σημαίνει κατ ανάγκη ότι καλύπτονται τα θέματα ευζωίας. Η ευζωία δεν αφορά μόνο την ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών των ζώων αλλά περισσότερο τη βεβαιότητα ότι το ζώο «αισθάνεται» καλά (Καρακατσούλη, 2015). Γίνονται συνεχώς έρευνες για την ευζωία των ψαριών στην αιχμαλωσία και προσπάθειες για να γίνεται η καλύτερη μεταχείριση των ψαριών. Με την αιχμαλωσία οι αλλαγές στην συμπεριφορά και τη φυσιολογία των ιχθύων είναι από ήπιες μέχρι σημαντική δυσανεξία και θάνατο (Βάτσος, 2012). Με τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια χρησιμοποιούνται χαμηλές πυκνότητες ψαριών στην αιχμαλωσία, το νερό στο οποίο εκτρέφονται δεν έχει μολυνθεί, στη διατροφή τους γίνεται μείωση των ζωικών πρωτεϊνών και χρησιμοποιούνται βιολογικά προϊόντα ή βιολογικής προέλευσης χωρίς καμία ΓΤΟ κανένα συνθετικό προϊόν. Η αναπαραγωγή τους γίνεται φυσικά χωρίς ορμόνες και για την υγεία τους γίνεται πρόληψη αντί για θεραπεία. Σε μια παραγωγική διαδικασία υδατοκαλλιέργειας πραγματοποιούνται χειρισμοί (Εικόνα 2) των ψαριών με άκρα προσοχή, από τους γεννήτορες, τις διαλογές έως τη μεταφορά και τη θανάτωσή τους. Χρησιμοποιούνται κατάλληλος εξοπλισμός και πρωτόκολλα για την αποφυγή πιέσεων και σωματικών βλαβών που σχετίζονται με τους χειρισμούς αυτούς. Όλοι οι χειρισμοί προκαλούν στρες στα ψάρια. (Βάτσος, ΠΑΣΕΓΕΣ, 2012) Η μεταφορά και η θανάτωση είναι οι πιο σημαντικές διαδικασίες στη διαχείριση της εκτροφής των ψαριών σε ότι αφορά την ευζωία και την ποιότητα του τελικού προϊόντος. H χρήση αναισθητικών φαρμάκων, προληπτικών εμβολιασμών και αντιβιοτικών (όπως πενικιλίνη και στρεπτομυκίνη), αποστειρώσεις για την αποφυγή μολύνσεων από παράσιτα, μύκητες και βακτήρια, αποτελούν ενδεδειγμένες ενέργειες για την μείωση του πόνου, την 39

40 αποφυγή λοιμώξεων και έντονου στρες και την αντιμετώπιση του ζώου ως ευαίσθητου όντος (Μήλιου, 2015) Η διαχείριση της θανάτωσης πρέπει να διέπεται από προσεκτική εξέταση της φυσιολογίας και της ηθολογίας των εκτρεφόμενων οργανισμών. Οι οργανισμοί πρέπει να θανατώνονται με το πιο γρήγορο τρόπο προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί το stress και να μην υποφέρουν, και με τη χρήση συστημάτων που διατηρούν τη φρεσκάδα, χωρίς να επηρεάζουν τη σάρκα τους.. Προτείνεται η θανάτωση να γίνεται με τη χρήση πάγου (θερμοκρασία νερού 0-2 ο C), καθώς χαρακτηρίζεται από το πλεονέκτημα της επίτευξης νεκρικής ακαμψίας, σε δεξαμενές με μέγιστη πυκνότητα 300 kg/m3. Συνεπώς, οι μονάδες παραγωγής πρέπει να διαθέτουν παραγωγή πάγου και/ή συστήματα αποθεματοποίησης. Τα ζώα που πρόκειται άμεσα να θανατωθούν πρέπει να διατηρούνται σε ένα υπόστρωμα κατάλληλο για κάθε είδος, όσον αφορά την ποιότητα του νερού, τη θερμοκρασία, το διαλυμένο οξυγόνο, κ.λ.π. (Μήλιου, 2015) Όλες οι συσκευασίες για το τελικό προϊόν πρέπει να διαθέτουν άριστη υγιεινή και να είναι κατασκευασμένες, κατά προτίμηση, από ανακυκλώσιμα υλικά. (Καρακατσούλη, 2015) Εικόνα 2. Χειρισμοί - Αιμοληψία, Λαιμητόμος, Εμβολιασμός, Αναισθητοποίηση Πηγή : Καρακατσούλη,

41 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 3. Εμπορία και μελλοντικές Προοπτικές Η υδατοκαλλιέργεια, και κυρίως η ιχθυοκαλλιέργεια, όντας η πιο πρόσφατη μορφή ελεγχόμενης παραγωγής τροφής ζωικής προέλευσης, έχοντας περάσει στη φάση της εντατικοποίησης και βιομηχανοποίησης της παραγωγής της, με τα προϊόντα της να ανταγωνίζονται πλέον στο ευρύτερο πεδίο των προϊόντων διατροφής, ήρθε αντιμέτωπη με τις προκλήσεις και προοπτικές της βιολογικής παραγωγής. Ακολουθώντας το επιτυχημένο παράδειγμα της αγρο-κτηνοτροφικής παραγωγής, ο κλάδος ανταποκρίθηκε στις σύγχρονες αγοραστικές ανάγκες και καταναλωτικές απαιτήσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια, παρά τη -μέχρι πρόσφατα- έλλειψη ειδικού θεσμικού πλαισίου, αναπτύχθηκαν και προωθήθηκαν στην αγορά ιδιωτικά πρωτόκολλα βιολογικής παραγωγής για είδη υδατοκαλλιέργειας, στοχεύοντας σε ειδικές Εθνικές αγορές και ομάδες καταναλωτών (Μήλιου, 2008). Η ζήτηση παραμένει ισχυρή και αναμένεται ανοδική για τα επόμενα χρόνια. Μεταξύ των πολλών πλεονεκτημάτων της διατροφής με ψάρια μεσογειακής ιχθυοκαλλιέργειας είναι η μεγάλη τους αξία στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής. Η ανάπτυξη του κλάδου επηρεάζεται από διάφορους ρυθμιστικούς παράγοντες όπως: Πολιτικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και τεχνολογικούς. - Τεχνολογικοί: συνδέονται με τα συστήματα διαχείρισης της εκτροφής, το είδος της διατροφής, την χρήση των διαφοροποιημένων τεχνολογιών - τεχνολογία της πληροφορίας, για να εξασφαλιστεί η διατροφική και η βιοτεχνολογική ασφάλεια - Πολιτικοί: σχετίζονται με τα επίπεδα της οικονομικής στήριξης του τομέα, την απελευθέρωση των αγορών, την διάδοση των περιορισμών υγιεινής και περιβάλλοντος από την παρουσία των κατάλληλων συστημάτων διαχείρισης. - Περιβαλλοντικοί : Που συνδέονται με την εξάντληση των φυσικών πόρων ψαριών, τη διαθεσιμότητα γης και νερού, τη διαθεσιμότητα των κατάλληλων θαλάσσιων περιοχών, την παρουσία των κινδύνων για την υγεία με τη μεταφορά παθογόνων ασθενειών από τα εκτρεφόμενα στα άγρια είδη. - Οικονομικοί: Που συνδέονται με το ρυθμό της αύξησης της ζήτησης, την οικονομική κατάσταση, τη διάρθρωση της διανομής, η τάση του λιανικού εμπορίου να μην εκμεταλλεύεται πολιτικές εμπορικών σημάτων. 41

42 - Κοινωνικοί : Που σχετίζονται με την καταλληλότητα του προϊόντος, στο φαινόμενο της αποδόμησης των γευμάτων, την ευαισθησία για το περιβάλλον, το επίπεδο των πληροφοριών, την αυξανόμενη αρνητική αντίληψη για τα προϊόντα που εκτρέφονται (Pagliarino et. al., 2012). Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι τα βιολογικά τρόφιμα αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια με ετήσιο ρυθμό της τάξης του 15 %, έναντι 4 5 % στο σύνολο των τροφίμων, αντανακλώντας έτσι την ταχεία διείσδυση τους στην αγορά. Η ενίσχυση της καταναλωτικής ζήτησης έδωσε στα βιολογικά προϊόντα τη θέση τους στα ράφια των supermarkets. Η μεγαλύτερη διείσδυση πάντως των βιολογικών τροφίμων (στο σύνολο των ειδών διατροφής) καταγράφεται στην Ελβετία, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη κατά κεφαλή δαπάνη (Γλυκονικήτα, 2008). Στην ευρύτερη αγορά τροφίμων, ο τομέας της παραγωγής βιολογικών ειδών διατροφής, παντός είδους, παρουσιάζει έντονες προοπτικές ανάπτυξης. Η σταθερά αυξανόμενη ζήτηση μένει να εκμεταλλευτεί ανάλογα από τους παραγωγούς, τους διανομείς και τους λιανέμπορους. Το όφελος θα είναι συνολικό, προς όλους τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα παραγωγής-διανομής- εμπορίας, προς τους καταναλωτές, και εν τέλει, προς το ίδιο το περιβάλλον. Κινούμενες εντός αυτού του πλαισίου, οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις τόσο στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής όσο και σε αυτό της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, με την έμφαση που έδωσαν στον προσανατολισμό στην αγορά και στην προσφορά ποιοτικών προϊόντων που θα ικανοποιούν τις απαιτήσεις των καταναλωτών, εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στην περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς για βιολογικά προϊόντα (Γλυκονικήτα, 2008).. Οι λόγοι που ωθούν τους καταναλωτές να αγοράζουν τα βιολογικά προϊόντα είναι λόγοι υγείας, ασφάλειας, απόλαυσης και περιβάλλοντος. Η επιθυμία να καταναλώνονται τα προϊόντα που εξασφαλίζουν την διατροφική ασφάλεια, που θεωρούνται τα πιο νόστιμα, ή που ικανοποιούν την ανάγκη για ποικιλία ή που είναι σε θέση να διατηρήσουν τους φυσικούς πόρους είναι μεταξύ των επικρατέστερων λόγων (Γλυκονικήτα, 2008). Η ψυχολογική μεταβλητή συνδέεται αντιθέτως με διατροφικές συνήθειες, ή πιο συχνά στην οικολογική συνείδηση των καταναλωτών, στην αντίληψη τους για τα βιολογικά προϊόντα σε σχέση με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας για την απόκτηση των βιολογικών προϊόντων είναι η αναμενόμενη ποιότητα και ότι πράγματι εισέπραξε κατά τη στιγμή της κατανάλωσης του προϊόντος. Από τους κοινωνικο-δημογραφικούς παράγοντες μόνο εκείνοι που έχουν σχέση με την ηλικία και το πολιτιστικό επίπεδο του καταναλωτή σχετίζονται με την απόφαση για 42

43 αγορά βιολογικών προϊόντων ενώ η διατροφική ασφάλεια και ο σεβασμός του περιβάλλοντος κατανέμονται μεταξύ όλων των κατηγοριών των καταναλωτών και δεν έχουν ένα πολύ ιδιαίτερο δέσιμο με το είδος της κατανάλωσης. Ο τρόπος ζωής επηρεάζει επί πλέον τις προτιμήσεις απόκτησης βιολογικών: η διαφοροποιημένη συλλογή, η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, η νομοθεσία και ο πολιτισμός και η ευκαιρία για κατανάλωση επηρεάζουν συστηματικά την προδιάθεση του άτομου για τα βιολογικά προϊόντα. Στη φαντασία των καταναλωτών το βιολογικό ψάρι θεωρείται ότι είναι καλύτερης ποιότητας από ό, τι το συμβατικό, συνεπώς παρουσιάζεται ένα υψηλότερο περιθώριο προσδοκίας για αυτό το είδος των ψαριών. Αναλύοντας τη δυναμική του εμπορίου παρατηρείται ότι οι παραγωγοί του κλάδου για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καταναλωτών, στρέφονται όλο και περισσότερο στο να επεκτείνουν τη γκάμα των προσφερόμενων προϊόντων (φρέσκα, κατεψυγμένα, είδη ψαριών ). Όλο και περισσότερες αγορές ενδιαφέρονται να ανταγωνισθούν σε αυτό το "νέο" κλάδο, και η εμπιστοσύνη της αγοράς ενισχύεται από την εισαγωγή των σημαντικών ρυθμιστικών (κανονιστικών) συστημάτων (Κωτσοβού, 2013). Η εισαγωγή κανονισμών στα εθνικά συστήματα έχει ως στόχο να καταστήσει πιο διαφανή και ρυθμιζόμενο τον κλάδο της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το τελευταίο πρόγραμμα οδήγησης της παγκόσμιας αγοράς για τα βιολογικά ψάρια είναι η ανάλυση της δυναμικής από την πλευρά των καταναλωτών. Αυτό που τονίζεται είναι το αυξανόμενο ενδιαφέρον των καταναλωτών για την ασφάλεια του περιβάλλοντος, την οικονομική, κοινωνική και την θεσμική, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η προσοχή προς τη βιώσιμη κατανάλωση ωθεί τους καταναλωτές να επιλέγουν τα βιολογικά από τα εκτρεφόμενα ψάρια. Ένα άλλο σημαντικό κίνητρο που ωθεί τους καταναλωτές να αγοράσουν το βιολογικά ψάρια είναι η αντίληψη ότι είναι ένα προϊόν με κρέας πιο υγιεινό από το ψάρι του συμβατικού ιχθυοτροφείου (Pagliarino et. al., 2012). Πριν από την έναρξη της ισχύος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 710/09, η βιολογική υδατοκαλλιέργεια στην Ευρώπη απαριθμούσε περίπου 123 εταιρείες, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα και τη Γαλλία, με την παραγωγή της μόλις πάνω από τόνους, η οποία ήταν ωστόσο, περίπου η μισή από αυτήν που πιστοποιείται σε όλο τον κόσμο. Ο κανονισμός (ΕΚ) 710/09 που διέπει τον κλάδο της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, εγγυάται στους καταναλωτές που είναι ολοένα και πιο προσεκτικοί όσον αφορά την ποιότητα, την προστασία του περιβάλλοντος και την καλή διαβίωση των ζώων, ένα 43

44 πιστοποιημένο προϊόν που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Την έγκριση του παρόντος κανονισμού, επικύρωσε αμετάκλητα τη σημασία της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, θέτοντας τα θεμέλια για βιώσιμη ανάπτυξη, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, στον τομέα αυτόν. Επιπλέον, με δεδομένο ότι υπάρχει επακριβής νομοθεσία, η βιολογική υδατοκαλλιέργεια ωφελήθηκε από την άποψη των παραγγελιών και της διανομής. Σήμερα, στην εθνική πραγματικότητα, η πέστροφα υδατοκαλλιέργειας του γλυκού νερού και το λαβράκι και η τσιπούρα του υφάλμυρου-θαλασσινού νερού αποτελούν τα είδη που κινούν ως επί το πλείστον την προσοχή τόσο των παραγωγών όσο και της διανομής, με την τελευταία όλο και περισσότερο πιο προσεχτική στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των καταναλωτών (Pagliarino et. al., 2012). Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του FAO, έως το 2030 θα απαιτούνται επιπλέον 37 εκατομμύρια τόνοι ιχθύων ετησίως για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών και καταναλωτικών απαιτήσεων. Εκτιμάται μάλιστα ότι η αύξηση της ζήτησης αυτής δεν θα προέλθει από αύξηση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, αλλά λόγω της αύξησης του πληθυσμού. Γενικότερα, το 2030, οπότε ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει αυξηθεί κ0ατά 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους, ο ευρύτερος τομέας της υδατοκαλλιέργειας θα πρέπει να παράγει σχεδόν τη διπλάσια παραγωγή, μόνο και μόνο για να καλύψουν την τρέχουσα κατά κεφαλή κατανάλωση. Η ασφάλεια των τροφίμων και η συνεχής έρευνα για ποιότητα είναι μεγίστης σημασίας για τους καταναλωτές. Τα τελευταία χρόνια μετά από μια σειρά διατροφικών κρίσεων (νόσος των τρελών αγελάδων, μεταλλαγμένα τρόφιμα, κοτόπουλα με διοξίνες κτλ) ένας μεγάλος αριθμός καταναλωτών έχει αλλάξει διατροφικές συνήθειες απαιτώντας όλο και περισσότερο πιστοποιημένα προϊόντα και με εμπορικό σήμα (Μήλιου 2008). Παρά το ότι η βιολογική γεωργία έχει αποκτήσει στον κόσμο κάποια σημασία, η βιολογική υδατοκαλλιέργεια αντίθετα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο παρουσιάζεται λοιπόν σαν «νέος» τομέας και για το λόγο αυτό οι πληροφορίες για αυτόν δεν είναι εύκολα διαθέσιμες από την έλλειψη αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων (Pagliarino et. al., 2012). Μετά την έκδοση του κανονισμού ΕΚ 710/09 που ρυθμίζει τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια έχουν ανοίξει πολύ ενδιαφέρουσες προοπτικές της αγοράς στην Ευρώπη. Αυτό το βήμα επέβαλε ακόμα και αμετάκλητα σε νομοθετικό επίπεδο τη σπουδαιότητα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, θέτοντας τα θεμέλια για την αειφόρο ανάπτυξη του τομέα (Faccenda et. Al, 2009). 44

45 Η βιολογική παραγωγή υδατοκαλλιεργειών εκπροσωπείται από περιορισμένο αριθμό ειδών όπως ο σολομός, η πέστροφα, οι γαρίδες αλλά πλέον και το λαβράκι, η τσιπούρα, το γατόψαρο, και ο οξύρρυγχος αναπτύσσονται με βιολογικό τρόπο αν και ακόμα χαρακτηρίζονται από μικρές παραγωγές. Όσον αφορά την αύξηση της παραγωγής, παρατηρήθηκε μια αύξηση της ζήτησης που πιθανότατα συνδέεται με τη συνεχή αύξηση της ζήτησης για βιολογικά προϊόντα γενικά. Το ενδιαφέρον των εκτροφέων (παραγωγών) του κλάδου προς την βιολογική υδατοκαλλιέργεια αυξάνεται καθώς αυξάνεται και η πείρα στον τομέα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα μεγαλύτερος ενδιαφέρον για έρευνα. (Pagliarino et.al., 2012). Οι τέσσερις βασικοί οδηγοί της αγοράς του βιολογικού ψαριού είναι η αύξηση της παραγωγής των βιολογικών ψαριών, η εισαγωγή κανονισμών στα εθνικά συστήματα με στόχο την ρύθμιση του τομέα, η δυναμική του εμπορίου στον κλάδο, και, τέλος, η δυναμική από πλευράς των καταναλωτών (Εικόνα 3). Συγκεκριμένα: Αύξηση της παραγωγής των βιολογικών ψαριών αύξηση της ζήτησης μεγαλύτερη εμπειρία στη βιολογική υδατοκαλλιέργεια, αύξηση της έρευνας υψηλότερο περιθώριο προσδοκίας για τα βιολογικά ψάρια Εισαγωγή κανονισμών στα εθνικά συστήματα σε εφαρμογή από την Ευρωπαϊκή Ένωση την σε εφαρμογή στο Χονγκ Κονγκ από το 2010 σε εφαρμογή στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά από το 2011 Δυναμική του εμπορίου Επέκταση της σειράς των προϊόντων (φρέσκα, κατεψυγμένα, είδη ψαριών) νέες αναδυόμενες αγορές (σε Ευρώπη, ΗΠΑ, κλπ..) κανονιστικά συστήματα που δημιουργούν εμπιστοσύνη στις αγορές Από την πλευρά των καταναλωτών ανάπτυξη της βιώσιμης κατανάλωσης βιολογικά ψάρια, η μόνη βιώσιμη επιλογή για τα εκτρεφόμενα ψάρια αύξηση στην κατανάλωσης των ψαριών (θεωρείται το κρέας τους υγιέστερο) (Pagliarino et. al., 2012) 45

46 Πηγή: Κωτσοβού, 2013 Εικόνα 3. Η τάση στη συνολική παγκόσμια βιολογική παραγωγή 3.1. Η εμπορία των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Σήμερα, τα προϊόντα που προέρχονται από τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια διατίθενται στο εμπόριο σε μια ποικιλία από επεξεργασμένες μορφές, όπως για παράδειγμα, φρέσκα, κατεψυγμένα, καπνιστά, μαριναρισμένα, αλλά η πιο κοινή μορφή είναι το κατεψυγμένο προϊόν. Η συνολική αξία της αγοράς των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας εκτιμάται για το 2009 να είναι στα 300 εκατομμύρια δολάρια. Οι κύριες αγορές είναι οι ευρωπαϊκές χώρες, με επικεφαλής τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ελβετία. Τα κύρια σημειούμενα χαρακτηριστικά μιας αγοράς σε συνεχή εξέλιξη είναι: η αύξηση του όγκου των πωλήσεων, η αύξηση του ανταγωνισμού σε πολλαπλά κανάλια της αγοράς που επιτρέπει να μειωθούν οι τιμές (Pagliarino et.al., 2012). Τα κανάλια διανομής επηρεάζονται από τα διαφορετικά είδη ψαριών και αντανακλούν τα χαρακτηριστικά των αντίστοιχων περιφερειών παραγωγής και κατανάλωσης. Η εμπορία των ψαριών, συμβατικών και βιολογικών, ειδικότερα, χαρακτηρίζεται από ένα δίκτυο διανομών με διαφορετικά χαρακτηριστικά: από πωλήσεις σε μικρά καταστήματα ειδικευμένα στα βιολογικά τρόφιμα, έως σούπερ μάρκετ και 46

47 καταστήματα χονδρικής πώλησης (discount). Αρκετοί είναι οι ενδιάμεσοι (μεσίτες) που παρεμβαίνουν στον κλάδο της αλιείας γενικά και ακόμα περισσότεροι στα βιολογικά. Λόγω του μεγαλύτερου ανοίγματος, οι μεσάζοντες που εμπλέκονται στον τομέα της βιολογικής αλιείας είναι αρκετοί και μπορούν να απαριθμηθούν ως εξής: αγοραστές, πράκτορες, χονδρέμποροι και λιανοπωλητές (Pagliarino et.al., 2012). Στον τομέα της βιολογικής αλιείας, διάφορα κριτήρια επηρεάζουν τις αποφάσεις για πώληση των προϊόντων που φέρουν σήμανση βιολογικά από εκείνα, που παρά τη βιολογική τους προέλευση, πωλούνται ως συμβατικά προϊόντα. Η καινοτομία συνίσταται στο να προσφέρεις στην αγορά νέα είδη ψαριών πιστοποιημένα ως βιολογικά 3.2. Κατάσταση της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε αύξηση της ζήτησης για τα βιολογικά θαλασσινά, κυρίως στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Ιαπωνία. Εκκολαπτόμενη ζήτηση είναι επίσης αξιοσημείωτη στις αναδυόμενες μεσαίες τάξεις των αναδυόμενων οικονομιών. Μέρος αυτής της ζήτησης καλύπτεται από την εγχώρια αγορά, ή σε περιφερειακό επίπεδο. Ένα μεγάλο ποσοστό πιστοποιημένων βιολογικών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας παράγονται σε αναπτυσσόμενες χώρες και υποβάλλονται σε επεξεργασία και αποστέλλονται στις αγορές τους (Pagliarino et.al., 2012). Το 2008, η συνολική παραγωγή βιολογικής υδατοκαλλιέργειας ήταν περίπου τόνους, με συνολική αξία αγοράς δολαρίων ΗΠΑ (Bergleiter et al., 2009). Αυτή παράγεται από 240 πιστοποιημένες εγκαταστάσεις, από τις οποίες 72 βρίσκονται στην Κίνα. Υπήρχαν 30 είδη παραγωγής πιστοποιημένης βιολογικής υδατοκαλλιέργειας σε 29 χώρες. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν περίπου 80 διαφορετικά πρότυπα βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, εκ των οποίων τα 18 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) (Bergleiter et al., 2009). Η συνολική παγκόσμια παραγωγή βιολογικής υδατοκαλλιέργειας αυξήθηκε κατά 950 τοις εκατό, από τόνους / έτος το 2000 σε τόνους ετησίως το 2008, που παράγονται από 240 πιστοποιημένες βιολογικές υδατοκαλλιέργειες σε 29 διαφορετικές χώρες (Ευρωπαϊκού Τμήματος της IFOAM, 2010 ). Μόνο στην Κίνα, 72 επιχειρήσεις έχουν λάβει πιστοποίηση βιολογικής υδατοκαλλιέργειας. Μερικές προβλέψεις αναμένουν ότι η συνολική παγκόσμια παραγωγή θα φθάσει τους τόνους το 2011 (IFOAM EU GROUP, 2010). Με βάση τα στοιχεία του 2008, η πλειονότητα ( τόνοι / έτος) της παραγωγής των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας εκτρέφεται στην Ευρώπη, ακολουθούμενη από την Ασία ( τόνοι /έτος) και τη Λατινική Αμερική (7 000 τόνοι / έτος). Με τις 47

48 επιμέρους χώρες, η Κίνα προηγείται με τόνους / έτος, ακολουθούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο (9 900 τόνοι / έτος) και το Εκουαδόρ (5 800 τόνοι / έτος). Ο αριθμός των ειδών βιολογικής υδατοκαλλιέργειας έχει αυξηθεί από τέσσερα είδη το 2000 σε περίπου 30 είδη το 2009, εκ των οποίων τουλάχιστον τα 15 είδη ψάρια, έξι είδη καρκινοειδή, τουλάχιστον ένα είδος Μαλακίου, ένα είδος ολοθούριου, μια χελώνα, και τουλάχιστον τέσσερα είδη μικροφυκών (Ευρωπαϊκού Τμήματος της IFOAM, 2010). Για ορισμένα είδη εκ των οποίων τα συμβατικά (δηλαδή που δεν είναι πιστοποιημένα βιολογικά) παράγονται και πωλούνται σε μεγάλες ποσότητες, όπως ο σολομός του Ατλαντικού (Salmo salar) και το ριγέ γατόψαρο (Pangasianodon hypophthalmus, "pangasius»), η αύξηση της προσφοράς των παραγόμενων βιολογικών προϊόντων σύμφωνα με πληροφορίες φαίνεται να μην συμβαδίζει με την αύξηση της ζήτησης. Ανά είδος, ο σολομός είχε την υψηλότερη παραγωγή τόνους / έτος για το 2008, ακολουθούμενος από την "γαρίδα" (συνδυάζοντας την Litopenaeus vannamei και την Penaeus monodon) με τόνους / έτος και ο κυπρίνος με τόνους / έτος (Bergleiter, 2011). Τα κυριότερα είδη ψαριών στη βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι ο κυπρίνος, (Cyprinus carpio), ο μπακαλιάρος (Merlucius merlucius) και μαλάκια στη βόρεια και δυτική Ευρώπη, η πέστροφα, (Oncorhynchus mykiss) ο σολομός του Ατλαντικού (Salmo salar) τιλάπια (Oreochromis niloticus), η τσιπούρα (Sparus aurata), το λαβράκι (Dicentrarchus labrax) και ο κρανιός (Argyrosomus regius) στις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα). Τα κύρια είδη καρκινοειδών είναι η γαρίδα (Litopenaeus vannamei),), η γιγάντια γαρίδα των ποταμών (Macrobrachium rosenbergii) και οστρακοειδών το μύδι (Mytilus edulis) και τα μύδια της Χιλής (Mytilus Chilensis). Bergleiter, 2011) Επεξεργασία των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Τα εκτρεφόμενα προϊόντα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας μεταποιούνται, ή πωλούνται σε τοπικές επιχειρήσεις μεταποίησης που έχουν συνάψει συμβάσεις με τους εμπόρους ή / και τους εισαγωγείς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η τοπική ικανότητα επεξεργασίας δεν έχει αναπτυχθεί καλά, τα ακατέργαστα προϊόντα καταψύχονται και, αποστέλλονται για τελική-μεταποίηση σε άλλη ήπειρο. Τα εκτροφεία μετατρέπουν συνήθως τα προϊόντα σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια (π.χ. ατομικό μέγεθος των ψαριών, το πρόγραμμα αλίευσης) όπως ζητούνται από την αγορά και μεταφέρονται από τους παραγωγούς. Η επεξεργασία επίσης διεξάγεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της αγοράς και 48

49 των τοπικών ικανοτήτων. Για παράδειγμα, η ζήτηση στις γαρίδες μπορεί να κυμανθεί από ολόκληρες, ξεφλουδισμένες και καταψυγμένες, μαριναρισμένες ως και παναρισμένες ή με σάλτσα και συσκευασία αλλά και έτοιμα γεύματα με θαλασσινά συμπεριλαμβανομένης της βιολογικής πίτσας με λίγες γαρίδες ή κομμάτια σολομού που έχουν σκορπιστεί πάνω τους, ψαροκροκέτες. Ορισμένοι παραγωγοί έχουν δημιουργήσει δικές τους εγκαταστάσεις επεξεργασίας, δεδομένης της απροθυμίας των τοπικών μεταποιητών να διακόψουν τις γραμμές επεξεργασίας με τα συμβατικά προϊόντα και να καθαρίζουν ολόκληρο το σύστημα προκειμένου να επεξεργαστούν μια παρτίδα πιστοποιημένων βιολογικών προϊόντων. Για την επεξεργασία, υπάρχει ένα ολόκληρο σύνολο προτύπων και κριτηρίων, και οι μεταποιητές πρέπει επίσης να υποβληθούν σε μια διαδικασία πιστοποίησης, με επακόλουθο τους τακτικούς ελέγχους. Στην ιδανική περίπτωση, με επαρκείς ποσότητες παραγωγής και εμπορίας, οι μεταποιητές διατηρούν χωριστές γραμμές για τα βιολογικά προϊόντα, όπως και για τα συμβατικά στις εγκαταστάσεις τους (Bergleiter et al., 2009). Το σύνολο της αλυσίδας παραγωγής απαιτεί τεκμηρίωση για να διασφαλίζεται πλήρως η ιχνηλασιμότητα. Στις εγκαταστάσεις μεταποίησης, τα βιολογικά πρότυπα, έχουν συγκεκριμένα κριτήρια για τη χρήση απορρυπαντικών και έλεγχο ουσιών για τα παράσιτα. Η αναισθητοποίηση των σπονδυλωτών πριν από τη σφαγή είναι υποχρεωτική. Ορισμένα πρόσθετα, είτε περιορίζονται σε χρήση ή απαγορεύονται. Τα συστατικά που χρησιμοποιούνται στην επεξεργασία, όπως το πανάρισμα και τα μπαχαρικά, πρέπει επίσης να είναι πιστοποιημένα βιολογικά Η άποψη του καταναλωτή Για τη βιωσιμότητα, καθώς και την επέκταση του τομέα των βιολογικών θαλασσινών, η αντίληψη του καταναλωτή είναι ο κινητήριος παράγοντας (O'Dierno et al. 2006, Stern 2007). Η συνεχής εξέλιξη των προτύπων, καθώς και των προϊόντων και η διαφοροποίηση τους είναι σημαντικές πτυχές. Μια σειρά από ιδιότητες χαρακτηρίζουν τα βιολογικά προϊόντα στα μάτια των καταναλωτών. Αυτές μπορούν να ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες όπως περιβαλλοντικές («φυσική καλλιέργεια», «αειφορία»), υγείας («υγιεινά», «καθαρά», «χωρίς πρόσθετα», «κατάλληλα για τα μικρά μας παιδιά»), καταναλωτικές («γεύση», «σύσταση»), κοινωνικές («δίκαιη φήμη») και ο τρόπος ζωής («ιδιαίτερη απόλαυση») (Batzios et.al., 2012). Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι η εμπιστοσύνη στα βιολογικά προϊόντα γενικά, αλλά και στα βιολογικά προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, ειδικά, είναι εύθραυστη. 49

50 Πολλά εξαρτώνται από την αξιοπιστία του κλάδου και την ποικιλία των προϊόντων και των εκτροφικών συστημάτων, δεδομένου ότι ο καταναλωτής είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στα σκάνδαλα. Ακόμα, έρευνες καταναλωτών δείχνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την πραγματική προέλευση των προϊόντων, και αν όλα τα προϊόντα στην αγορά, είναι πραγματικά από πιστοποιημένα βιολογικά αγροκτήματα (Kaimoudi et. al., 2013). Μέχρι σήμερα, ο τομέας διατηρεί μια αντίληψη «ειλικρίνεια» και «αξιοπιστίας» μεταξύ των καταναλωτών. Ο τομέας βασίζεται σε συγκεκριμένες οδούς επικοινωνίας και τα μηνύματα για να διατηρήσει μια αντίληψη ρεαλιστική, ηθική, δεοντολογικής επιχείρησης, με μεγάλη εκτίμηση για το περιβάλλον, την υγεία και τα κοινωνικά κριτήρια. Ο τομέας διατηρεί συνεχή επικοινωνία με τον καταναλωτή μέσα από μια μεγάλη ποικιλία καναλιών και μέσων ενημέρωσης για να διατηρήσει αυτή την αντίληψη, αλλά υπάρχει γενική συμφωνία ότι θα πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα στον τομέα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας (Γλυκονικήτα,2008). Σε ολόκληρο τον τομέα της βιολογικής γεωργίας, πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των κατηγοριών, δηλαδή των σπόρων και των δημητριακών, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φρούτα και τα λαχανικά, τα κρέατα και τα ψάρια (ή «θαλασσινά») με τη σειρά που αγοράζονται σύμφωνα με την ποσότητα τους από τους καταναλωτές, με το πρώτο να είναι το μεγαλύτερο. Κρέατα και θαλασσινά είναι προς το παρόν, και για το ορατό μέλλον, οι κατηγορίες με τον αναλογικά μικρότερο όγκο πωλήσεων και κατανάλωσης για βιολογικά πιστοποιημένα προϊόντα. Ωστόσο, σε όλες τις κατηγορίες συνήθως υπάρχει υπερτίμημα, το οποίο αντανακλά στην «προθυμία να πληρωθεί» από τους καταναλωτές (Γλυκονικήτα, 2008). Παρά το χαρακτηριστικό μιας εξειδικευμένης αγοράς, η βιολογική υδατοκαλλιέργεια θεωρείται ότι έχει δυνατότητες στην ασφάλεια των τροφίμων και στη μείωση της φτώχειας όταν υλοποιείται από αγρότες (Funge-Smith et. al., 2004). Η πιστοποίηση (και ιδίως η οργανική πιστοποίηση) έχει θετικά αποτελέσματα για τις βιομηχανίες της υδατοκαλλιέργειας. Αυτά με τη σειρά τους οδήγησαν σε βελτιώσεις από άλλους φορείς και ενδιαφερόμενα μέρη στις τοπικές βιομηχανίες, και είτε επεκταθήκαν τοπικά, μέχρι κλίμακα εθνικού επίπεδου ή ακόμη και μεταφέρθηκαν σε γειτονικές χώρες, με αποτέλεσμα βιώσιμες μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις να προμηθεύουν τις τοπικές και τις εξαγωγικές αγορές (Nolting et.al., 2008). 50

51 3.4. Μελλοντικές προοπτικές της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Ένα σημαντικό μέρος του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας παγκοσμίως παράγει ήδη αντίστοιχα με τις βιολογικές αρχές. Ωστόσο, αυτό δεν έχει μεταφραστεί σε μια επίσημη πιστοποίηση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα δίθυρα μαλάκια και για την καλλιέργεια των φυκιών, τα οποία σε γενικές γραμμές είναι συστήματα "μη εισαγόμενα» (non input). Τα σημεία που ο κλάδος δεν είναι ακόμη συμβατός με τις βιολογικές προδιαγραφές (βιολογικούς κανόνες) είναι ως επί το πλείστον τα σχετικά με την ανακύκλωση ή την επαναχρησιμοποίηση των συρματόσχοινων και άλλων υλικών της καλλιέργειας μιας χρήσης. Αυτά τα προβλήματα εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωπα με τις εθνικές αρχές και την διεθνή νομοθεσία. Οι γαρίδες είναι τα πιο σημαντικά είδη εξαγωγής της υδατοκαλλιέργειας σε πολλές χώρες του Νότου. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν πιστοποιημένες βιολογικές εκμεταλλεύσεις γαρίδας στο Βιετνάμ, το Μπαγκλαντές, την Ινδία, την Ινδονησία και την Ταϊλάνδη. Στη Νότια Αμερική και τη Μαδαγασκάρη, οι εταιρείες παραγωγής γαρίδας είναι συνήθως μεγάλες και ολοκληρωμένες επιχειρήσεις που έχουν την ικανότητα να εφαρμόσουν άμεσα τις απαιτήσεις και βιολογικών προτύπων και να λάβουν άμεσα μέτρα κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας παραγωγής. Οι εταιρείες λειτουργούν με ένα πρότυπο Ημι-εντατικής καλλιέργειας (όπως π.χ. η τροφοδοσία της λίμνης με γαρίδα με επί πλέον γονιμοποίηση). Η κύρια πρόκληση για τους υποψήφιους βιολογικών καλλιεργειών θα πρέπει να είναι η βιολογική πιστοποίηση των φυτικών ζωοτροφών με ένα εύλογο κόστος. Αυτό αντιμετωπίζεται με την δρομολόγηση βιολογικών πιλοτικών προγραμμάτων πιστοποιημένης παραγωγής μανιόκας, ρυζιού, σόγιας και καλαμποκιού ως συστατικά των ζωοτροφών (Bergleiter et al., 2009). Ο Σολομός είναι ένα περιζήτητο προϊόν της υδατοκαλλιέργειας που λόγω του κόστους των ζωοτροφών και της ενέργειας, οι τιμές του εξακολουθούν να αυξάνονται. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, ο βιολογικός σολομός έχει εδραιωθεί σταθερά στις ευρωπαϊκές αγορές. Η Ιρλανδία, με πιστοποιημένη βιολογική παραγωγή σε περισσότερο από το ήμισυ του συνολικού παραγόμενου όγκου του σολομού και με την ισχυρή ζήτηση του προϊόντος σπρώχνει και τις άλλες χώρες να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα. Οι απαιτήσεις για την εκτροφή του βιολογικού σολομού είναι σαφής και ευρέως αποδεκτές, με στόχο την αύξηση της ποιότητας των προϊόντων. Όμως όσο η αύξηση της ζήτησης για σολομό θα πραγματοποιείται σε περιοριστικές συνθήκες θερμοκρασία, οι δύο χώρες, που είναι και οι μεγαλύτεροι παραγωγοί σολομού, η Χιλή και η Νορβηγία, θα είναι πιο απρόθυμες να συνεισφέρουν στη βιολογική δυναμική (Pelletier et.al., 2007). 51

52 Στο μέλλον, προβλέπεται αύξηση του όγκου της παραγωγής των βιολογικών ψαριών, όπως του σολομού του Ατλαντικού, της γαρίδας και μερικών ειδών ψαριών που σήμερα διατίθενται ανεπαρκώς (π.χ. τιλάπια). Με την βελτίωση του επιπέδου πληροφόρησης των καταναλωτών σε θέματα υδατοκαλλιέργειας σε γενικές γραμμές και η συνειδητοποίηση των βιολογικών πρωτοβουλιών είναι δράσεις αναγκαίες για την ανάπτυξη μιας σταθερής αγοράς. Η παγκόσμια παραγωγή προϊόντων βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας υπολογίζεται σε λιγότερο του 1% της παγκόσμιας παραγωγής ιχθύων υδατοκαλλιεργητικής παραγωγής. Η εκτίμηση αυτή πιθανώς να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη, ή να μην λαμβάνει υπόψη τα προϊόντα που εμπορεύονται με αναγνωρισμένα μόνο Πρότυπα (Μήλιου, 2008). Εκτίμηση ειδικού αναλυτή των αγορών του FAO (Lem, 2004) υπολογίζει την παραγωγή προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας να πλησιάζει τους 70 χιλ. τόνους το 2010, και να εξαπλασιάζεται μέσα σε μία δεκαετία. (Διάγραμμα 2). Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η πιστοποιημένη παραγωγή βιολογικών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας θα υπερβεί τους 1 εκ. τόνους το Διάγραμμα 2. Μελλοντικές προοπτικές παραγωγής βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Πηγή: Μήλιου, 2008 Για να σταθεροποιηθεί η παγκόσμια ανάπτυξη του τομέα, θα πρέπει να αναπτυχθούν καλύτερες στρατηγικές προκειμένου να αποφευχθεί ο ανεπαρκής εφοδιασμό σε βιολογικά τρόφιμα, ιδίως στον τομέα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας των αναπτυσσόμενων χωρών. Ταυτόχρονα, η βιολογική αγορά παρουσιάζεται ως μια ελκυστική επιλογή για ένα ευρύ 52

53 φάσμα παραγωγών υδατοκαλλιέργειας, ιδίως στην περίπτωση της παραγωγής γαρίδας στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου οι εκτροφείς λειτουργούν ήδη με τους βιολογικούς κανόνες. Το ζητούμενο βρίσκεται στην καθετοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού που εγγυάται την επαρκή ανιχνευσιμότητα σαν προϋπόθεση για μια έγκυρη πιστοποίηση. Η αξιολόγηση των σημερινών σημάνσεων και των κανόνων θα πρέπει να παρέχονται με τέτοιο τρόπο, που να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να αποκτούν πρόσβαση σε επί πλέον κανάλια της αγοράς, χωρίς να απαιτούνται νέες επιθεωρήσεις και δαπανηρές διαδικασίες πιστοποίησης. Μέχρι το 2015 είχε εκτιμηθεί ότι η συνολική αξία των προϊόντων της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα φθάνει τα 1,25 δισεκατομμύρια δολάρια ($) (Bergleiter et al., 2009). Η επιπλέον διαφοροποίηση στα ειδή των ψαριών στην πιστοποιημένη βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι απαραίτητη. Μια σημαντική επέκταση των αγορών βιολογικής υδατοκαλλιέργειας έχει προγραμματιστεί για την Κίνα, τη Δημοκρατία της Κορέας και τη Ρωσική Ομοσπονδία. Στο μέλλον, η απόδοση της αλυσίδας της αξίας για την βιολογική υδατοκαλλιέργεια θα πρέπει να αυξηθεί. Το εμπόδιο που υπάρχει σήμερα με την τροφοδοσία πρέπει να εξαλειφτεί. Μια συνέργεια με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα μπορούσε να διεξαχθεί για να επιλύσει αυτό το εμπόδιο του ανεφοδιασμού. Συστήματα μικρό-ασφαλίσεων για τις επιχειρήσεις της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα εξαπλωθούν και να γίνουν σημείο δύναμης, όπως συνέβη και σε άλλους τομείς της γεωργικής παραγωγής (Bergleiter et al., 2009). Οι καταναλωτές θα πρέπει να εκπαιδευτούν σχετικά με τα κριτήρια της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, ιδίως στις νέες αγορές, και που μέχρι στιγμής δεν έχουν αξιοποιηθεί, αλλά επίσης και στις παραδοσιακές αγορές. Οι καταναλωτές θα πρέπει συνεπώς να ενημερώνεται συνεχώς. Οι πολιτικές της υποστήριξης θα πρέπει να προβλέπονται σε εθνικά προγράμματα, όπως η επέκταση και η ενημέρωση των εθνικών κανόνων σε εναρμόνιση με τους παγκόσμιους. Στο πλαίσιο αυτό, η συγκριτική ανάλυση των υφιστάμενων προτύπων θα πρέπει να διεξάγεται με σκοπό να φέρει την εναρμόνισή τους. Τέλος, οι υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι ανύπαρκτες. Η δημιουργία αυτών των δομών θα συμβάλει στη δημιουργία μιας επιστημονικής βάσης, με μεγαλύτερη αξιοπιστία και την επέκταση αυτού του τομέα (Bergleiter et al., 2009). 53

54 3.5. Η αγορά βιολογικών ψαριών σε επιλεγμένες χώρες εντός και εκτός της Ε.Ε. Από τα στοιχεία και τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν από ελληνική έρευνα (Μήλιου, 2008) προκύπτει πως η ανάπτυξη της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, τόσο στις εντός όσο και στις εκτός ΕΕ χώρες παρουσιάζει εντονότατες αποκλίσεις. Στις ενότητες που ακολουθούν επιχειρείται μία λεπτομερέστερη ανάλυση του τομέα της υδατοκαλλιέργειας στις επιλεγμένες χώρες μελέτης, με παρουσίαση στοιχείων παραγωγής και αγοράς προϊόντων υδατοκαλλιέργειας (εκτατικής, ημι-εντατικής και εντατικής παραγωγής, σε γλυκά, υφάλμυρα και σε θαλάσσια ύδατα), καθώς και βασικών στοιχείων του νομικού πλαισίου που διέπει τον τομέα στις χώρες αυτές. Στόχος της ανάλυσης είναι η ανάδειξη στοιχείων και πληροφοριών αναφορικά με την υφιστάμενη κατάσταση αλλά και τις προοπτικές της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, στοιχείο που αποτελεί και το βασικό αντικείμενο της μελέτης Επιλεγμένες χώρες εντός Ε.Ε. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, μεταξύ των επιλεγμένων χωρών, η Ισπανία, σε ότι αφορά της συνολική Εθνική υδατοκαλλιεργητική παραγωγή, κατείχε την πρώτη θέση μεταξύ των παραγωγών χωρών της ΕΕ-25, ακολουθούμενη από τη Γαλλία και το Ην. Βασίλειο. Η Ελλάδα, κατέχει τη 5η θέση σε ότι αφορά τόσο τους παραγόμενους όγκους όσο και τη συνολική αξία παραγωγής (Μήλιου, 2008). 1) ΙΣΠΑΝΙΑ Η Ισπανία είναι η σημαντικότερη χώρα παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, με ποσότητες που αντιστοιχούν κοντά στο ¼ της συνολικής υδατοκαλλιεργητικής παραγωγής της ΕΕ-25. Παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται από μεγάλο εύρος τύπων και συστημάτων εκτροφής, εν τούτοις περιορίζεται στην παραγωγή λίγων σχετικά ειδών. Το 99,5% της παραγωγής βασίζεται στην εκτροφή μυδιών, πέστροφας, λαβρακιού, τσιπούρας, καλκανιού και σολομού. Σε ότι αφορά την παραγωγή προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, ο τομέας αυτός δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη ανάπτυξη. Εταιρεία οξύρρυγχου υπό την επωνυμία RioFrio, στην Ανδαλουσία, εμπορεύεται τα προϊόντα της (κυρίως χαβιάρι) με τη σήμανση «βιολογικό προϊόν». 54

55 2) ΓΑΛΛΙΑ Η υδατοκαλλιέργεια στη Γαλλία έχει σημαντική παράδοση και ιστορία, και είναι από τις πρωτοπόρες χώρες στην Ευρώπη που στήριξαν με εστιασμένες ενέργειες έρευνας και τεχνολογίας την ανάπτυξη του τομέα. Σε ότι αφορά την αξία των προϊόντων, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Γαλλία έρχεται πρώτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ-25. Η θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια κυριαρχείται από την παραγωγή στρειδιών (106,5 χιλ. τόνοι) και μυδιών (74 χιλ. τόνοι), συνολικής αξίας 600 εκ. ευρώ, παρέχοντας απασχόληση σε άτομα σε μονάδες παραγωγής (Μήλιου, 2008). Σε ότι αφορά τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια, η Γαλλία, και σε αυτό το τομέα υπήρξε από τις πρωτοπόρες χώρες, καθώς υπήρξε από τις πρώτες που ανέπτυξαν ειδικό Πρότυπο και το εφάρμοσαν/προσάρμοσαν σε διαφορετικά είδη παραγωγής. Το 2006, η παραγωγή προϊόντων βιολογικής παραγωγής ανήλθε στους 357 τόνους (ανεπίσημα στοιχεία Υπ. Γεωργίας & Αλιείας της Γαλλίας). Η λιανική εμπορία των βιολογικών προϊόντων βρίσκεται σε μία δυναμική φάση μετάλλαξης και προσαρμογής στις νέες αγοραστικές συνθήκες. Ενώ στη δεκαετία του 1990 το μεγαλύτερο μέρος των βιολογικών προϊόντων διακινούνταν μέσα από ειδικευμένα καταστήματα, από τις αρχές της 10ετίας του 2000 τα super-markets μπήκαν σε μία πορεία συνεχούς διείσδυσης στην αγορά των προϊόντων αυτών, και σήμερα κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο. Γενικότερα, οι λιανικές τιμές των βιολογικών προϊόντων είναι περίπου 25% με 35% υψηλότερες από τις αντίστοιχες των ανάλογων συμβατικών. Γενικά, η αγορά θεωρείται ελλειμματική σε βιολογικά προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, και υπολογίζεται ότι μπορεί να απορροφήσει ακόμα σημαντικές ποσότητες παρά την αυξημένη τιμή τους. (Μήλιου, 2008). 3) ΙΤΑΛΙΑ Η αυξητική τάση που επικρατεί στον κλάδο της υδατοκαλλιέργειας είναι αποτέλεσμα αλλαγών των διατροφικών συνηθειών των καταναλωτών καθώς και της υπέρ-εκμετάλλευσης που υπόκεινται τα αλιευτικά πεδία της περιοχής (αλλά και παγκοσμίως) με αποτέλεσμα τη δημιουργία υδατοκαλλιεργητικών δραστηριοτήτων με σκοπό τη στήριξη της αγοράς σε αλιευτικά προϊόντα. Κατά την τελευταία δεκαετία, η αύξηση της αξίας των υδατοκαλλιεργητικών προϊόντων ήταν έξι φορές μεγαλύτερη από αυτή της παραγωγής και η αιτία είναι η αύξηση της παραγωγής των ευρύαλων ψαριών κυρίως της τσιπούρας και του λαβρακιού. Τα δύο 55

56 αυτά είδη συνετέλεσαν στην ταχεία ανάπτυξη της κατηγορίας τους και στην αύξηση του μεριδίου αγοράς. Μικρή είναι και η παραγωγή προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, παρά το γεγονός πως η βιολογική παραγωγή (γεωργική και κτηνο-πτηνοτροφική) είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Ιταλία. Σε ότι αφορά την παραγωγή και εμπορία προϊόντων βιολογικής παραγωγής, η δραστηριότητα αυτή θεωρείται αρκετά ανεπτυγμένη στην Ιταλία. Η ιταλική βιολογική παραγωγή κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή σκηνή όσον αφορά την καλλιεργήσιμη έκταση, με περισσότερα από ένα εκατομμύριο πιστοποιημένα εκτάρια, και η οικονοµική αξία της βιολογικής αγοράς με ισχυρότατες τάσεις αύξησης. Η διαφορά λιανικής τιμής μεταξύ βιολογικών και συμβατικών παραμένει αξιοσημείωτη, ωστόσο οι καταναλωτές που προτιμούν τα βιολογικά αυξήθηκαν κατά 6% (Μήλιου, 2008). Η αυξημένη ζήτηση αλιευτικών προϊόντων από τη μία και η μειωμένη προσφορά εγχώριων προϊόντων από την άλλη ανάγκασε την Ιταλία να προβεί σε εισαγωγές τσιπούρας και λαβρακιού κυρίως από την Ελλάδα και την Τουρκία. Οι δύο αυτές χώρες έχουν μειωμένο κόστος παραγωγής για τα δύο είδη και έτσι οι τιμές εισαγωγής είναι χαμηλότερες από τις εγχώριες. Αποτέλεσμα αυτού είναι η αδυναμία των ιταλικών υδατοκαλλιεργητικών μονάδων να ανταγωνιστούν τις χώρες αυτές στις δικές τους αγορές. Προκειμένου επομένως να υπάρξει ανάπτυξη στον κλάδο θα πρέπει οι επιχειρήσεις να παράγουν ανταγωνιστικά προϊόντα, υψηλότερης ποιότητας και θρεπτικής αξίας αυξάνοντας έτσι το μερίδιο αγοράς και επιτυγχάνοντας καλύτερες τιμές για τα προϊόντα τους. Ένας άλλος λόγος που εμποδίζει την ανάπτυξη της παραγωγής τσιπούρας και λαβρακιού είναι ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι εκτατικής και ημι-εντατικής μορφής με αποτέλεσμα η τελική παραγωγή να μην είναι μεγάλη. Σε ότι αφορά τα προϊόντα βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, οι προοπτικές ανάπτυξης τόσο του κλάδου όσο και της αγοράς θεωρούνται μεν θετικές, χωρίς όμως να αναμένεται θεαματική ανάπτυξη. Η αγορά προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα αντιπροσωπεύει το 3% με 5% της συνολικής αγοράς αλιευτικών προϊόντων αν και σύμφωνα με τους παραγωγούς για τη βιωσιμότητα των μονάδων παραγωγής βιολογικών προϊόντων, η διάθεση στην αγορά τέτοιων προϊόντων δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 1-2% της συνολικής παραγωγής, ώστε οι αυξημένες τιμές να μπορούν να στηριχθούν (Μήλιου, 2008). 56

57 4) ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ Η υδατοκαλλιεργητική παραγωγή του Ην. Βασιλείου κυριαρχείται από τον σολομό, που εκτρέφεται κυρίως στις δυτικές ακτές της Σκωτίας. Υπάρχει επίσης αξιοσημείωτη παραγωγή ιριδίζουσας πέστροφας σε πολλά σημεία της χώρας. Επίσης υπάρχει μικρή παργωγή κυπρίνου, πέστροφας, λαβρακιού, βακαλάου, γλώσσας και καλκανιού. Από παραγωγή οστρακοκαλλιέργειας, το κυριότερα παραγόμενο είδος είναι το κοινό μύδι. Σε ότι αφορά τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια, το Ην. Βασίλειο είναι μία χώρα με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τομέα, υποστηριζόμενο από μία εδραιωμένη και έντονα δυναμική αγορά βιολογικών προϊόντων, αλλά και με αντίστοιχα ιδιαίτερα αναγνωρίσιμα Πρότυπα Πιστοποίησης. Εκτίμηση στελέχους της αγοράς είναι πως περίπου 3% της συνολικής παραγωγής πέστροφας είναι βιολογικής παραγωγής, και περίπου ίδιο πρέπει να είναι και το ποσοστό για τον σολομό [British Trout Association] (Μήλιου, 2008). Γενικότερα, η αγορά οικολογικών-βιολογικών προϊόντων στο Ην. Βασίλειο παρουσιάζει συνεχή άνοδο, καθώς επηρεάζεται θετικά από την ευρύτερη τάση της κοινωνίας για υιοθέτηση υγιεινότερων τρόπων διαβίωσης καθώς επίσης και ένεκα της αυξανόμενης περιβαλλοντικής ευαισθησίας. Οι αγοραστές των προϊόντων αυτών δεν προέρχονται μόνο από τις υψηλότερες εισοδηματικά τάξεις, καθώς και κατηγορίες πληθυσμού με χαμηλότερα εισοδήματα επιλέγουν όλο και περισσότερο τα προϊόντα αυτά. Οι τιμές των προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας παρουσιάζουν τοπικές και εποχιακές διακυμάνσεις, που κυμαίνονται από 30% μέχρι και 100% πάνω από την τιμή των μη βιολογικών αντίστοιχων προϊόντων. Μεγάλο ποσοστό της Βρετανική παραγωγής βιολογικού σολομού (φρέσκος και καπνιστός) απευθύνεται στην εγχώρια αγορά, αν και εκτιμάται πως σταδιακά αναπτύσσεται μια αυξανόμενη τάση εξαγωγών προς τη Γερμανία και τη Γαλλία, ενώ αντίθετα η βιολογικά παραγόμενη πέστροφα καταναλώνεται από την εγχώρια αγορά. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ζήτηση για βιολογικό βακαλάο. Αυξάνεται τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και στις ΗΠΑ. Η υδατοκαλλιεργητική παραγωγή στο Ην. Βασίλειο θα συνεχίσει την πορεία ανάπτυξης στη οποία βρίσκεται τελευταία χρόνια. Η επιτυχημένη διεύρυνση των παραγόμενων ειδών και η διαφοροποίηση των προσφερόμενων προϊόντων, μέσω της μεταποίησης ή/και πιστοποίησης αυτών θα συμβάλλει στη στήριξη των παραγωγών. Ταυτόχρονα, οι τάσεις για υγιεινότερη διατροφή και η βελτίωση της οικονομίας της χώρας και των νοικοκυριών αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση για προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, 57

58 κυρίως δε αφού οι εκφορτώσεις της συλλεκτικής αλιείας παρουσιάζουν στασιμότητα ή/και μείωση (Μήλιου, 2008). 5) ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η υδατοκαλλιέργεια στη Γερμανία είναι ένας οικονομικός και παραγωγικός τομέας που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η παραγωγή είναι ιδιαίτερα περιορισμένη, και αφορά σε λίγα μόνο είδη. Σε ότι αφορά την ευρύτερη αγορά βιολογικών προϊόντων, η Γερμανία θεωρείται η πλέον αναπτυγμένη αγορά της ΕΕ. Τα βιολογικά τρόφιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 3% της συνολικής Γερμανικής αγοράς τροφίμων και ο αναμενόμενος ρυθμός ανάπτυξης του κλάδου υπολογίζεται στο 10-15% (Μήλιου, 2008). Η κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων και κατά συνέπεια προϊόντων υδατοκαλλιέργειας- στη Γερμανία είναι σχετικά χαμηλή σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, παρά τις αυξητικές τάσεις που επικρατούν τα τελευταία χρόνια. Εν τούτοις, σημαντική θεωρείται η αγορά βιολογικών προϊόντων γενικότερα, στοιχείο που προσδίδει βαρύνουσα σημασία σε ότι αφορά τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας (τόσο των εγχώρια παραγόμενων, όσο των εισαγόμενων. Η διεύρυνση της γκάμας των βιολογικά παραγόμενων ειδών υδατοκαλλιέργειας και η ανάπτυξη του Κοινοτικού Προτύπου και Σήματος- βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα ενισχύσουν το εμπόριο και την προσφορά σχετικών προϊόντων στη Γερμανική αγορά. Σε κάθε περίπτωση όμως, η ελκυστικότητα της Γερμανικής αγοράς για προϊόντα βιολογικής υδατοκαλλιέργειας είναι ιδιαίτερα εύθραυστη, καθώς μία απότομη αύξηση της προσφοράς σχετικών προϊόντων θα επηρεάσει αρνητικά τις τιμές, κα θα δημιουργήσει προβλήματα σε πολλούς παραγωγούς που επέλεξαν τη βιολογική παραγωγή έναντι της συμβατικής. 6) ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας στην Ιρλανδία, μετά τη κρίση που πέρασε στις δεκαετίες του 1970 και 1980, κατάφερε να ανακάμψει και σήμερα θεωρείται ένας σημαντικός τομέας περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης και στήριξης. Σε ότι αφορά την παραγωγή προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε η παραγωγή βιολογικού σολομού, η οποία συνέβαλε εκτός των άλλων- στη στήριξη της αγοράς σολομού, λόγω της αντιληπτής διαφοροποίησης του προϊόντος Γενικότερα, η συνολική αγορά βιολογικών προϊόντων διατροφής στην Ιρλανδία 58

59 θεωρείται αναπτυσσόμενη, με αξία περί τα 25 εκ. ευρώ ετησίως και αντίστοιχο ρυθμό αύξησης περί του 25% (Μήλιου, 2008). Ειδικότερα σε ότι αφορά την εκτροφή σολομού, οι Ιρλανδοί παραγωγοί γρήγορα κατάλαβαν ότι αναξιοποίητα, ειδικά τμήματα (niche market) της αγοράς μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για μία νέα πορεία ανάκαμψης των τιμών και στήριξης της παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό πολλοί παραγωγοί προχώρησαν στην παραγωγή βιολογικού σολομού. Η παραγωγή σολομού βιολογικής υδατοκαλλιέργειας διεύρυνε τη γκάμα των προσφερόμενων προϊόντων, ενισχύοντας τη ζήτηση, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των τιμών. Η γενικότερη τάση αύξησης της ζήτησης για αλιευτικά προϊόντα σε συνδυασμό με τη μείωση των εκφορτώσεων συλλεκτικής αλιείας θα συνεχίσουν να αποτελούν το βασικότερο παράγοντα αύξησης της ζήτησης για προϊόντα υδατοκαλλιέργειας. Ταυτόχρονα, η εγγύηση της ποιότητας των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας και οι ενέργειες προώθησης των προϊόντων αυτών, θα συμβάλλουν ενισχύσουν περαιτέρω τη ζήτηση, ειδικά σε τμήματα της αγοράς που δεν είχαν αξιοποιηθεί πλήρως τα τελευταία χρόνια. Η αγορά προϊόντων βιολογικής παραγωγής είναι αναμφισβήτητα ένα τέτοιο τμήμα, και η ανάπτυξη του ειδικού Εθνικού Προτύπου Πιστοποίησης βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα αποτελέσει ισχυρή βάση για την περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα αυτού (Μήλιου, 2008). 7) ΟΥΓΓΑΡΙΑ Η υδατοκαλλιέργεια στην Ουγγαρία ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου αιώνα με στόχο την παραγωγή και διάθεση στην αγορά προϊόντων που η παραγωγή τους από την παραδοσιακή αλιεία εσωτερικών υδάτων είχε αρχίσει να παρουσιάζει έντονες τάσεις ελάττωσης. Σήμερα, ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας στην Ουγγαρία θεωρείται σημαντικός, όχι μόνο για την παραγωγή των προϊόντων της, αλλά κυρίως λόγω του ιδιαίτερα ανεπτυγμένου κλάδου έρευνας και ανάπτυξης που υποστηρίζει τον τομέα, και την παγκόσμια φήμη που έχει αποκτήσει σε θέματα παραγωγής ιχθύων εσωτερικών υδάτων με αποτελεσματικές πρακτικές διαχείρισης των φυσικών πόρων, την προστασία του περιβάλλοντος και την αξιοποίηση της υδατοκαλλιεργητικής πρακτικής ταυτόχρονα με άλλες δραστηριότητες (πχ αλιευτικό τουρισμό) που συνδυαστικά μεγιστοποιούν τα οφέλη για τις περιφερειακές και αγροτικές κοινότητες. Σε ότι αφορά τη βιολογική παραγωγή, παρά την έλλειψη επίσημων στοιχείων, και με βάση αποσπασματικές πληροφορίες, εκτιμάται πως υπάρχει σχετική παραγωγή αν και ιδιαίτερα περιορισμένη (Varadi, 2005). 59

60 Η παραγωγή βιολογικής υδατοκαλλιέργειας στη Ουγγαρία δεν αποτελεί οργανωμένη δραστηριότητα και εκτιμάται κάτω από 100 τόνους, αποκλειστικά κυπρίνου, χωρίς σημαντικές τάσεις διεύρυνσης και προς άλλα είδη (Μήλιου, 2008). Αντίστοιχα περιορισμένη πρέπει να θεωρείται και η ευρύτερη αγορά για τα βιολογικά ψάρια εκτροφής, καθώς ιδιαίτερα χαμηλή είναι η κατά κεφαλή κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων στην Ουγγαρία. Το κόστος παραγωγής βιολογικού κυπρίνου είναι αυξημένο κατά 7-20% σε σχέση με το συμβατικά παραγόμενο, αλλά το περιθώριο κέρδους είναι σημαντικά μεγαλύτερο καθώς η τιμή παραγωγού αυξάνεται αν περιόδους μεταξύ 20 και 200% (Μήλιου, 2008). 8) ΠΟΛΩΝΙΑ Ειδικότερα, το κυριότερα παραγόμενο είδος της Πολωνικής υδατοκαλλιέργειας είναι ο κυπρίνος (Cyprinus carpio), με ετήσια παραγωγή που κυμαίνεται κοντά στους τόνους, ποσότητα που αποτελεί περί το 15% της συνολικής Ευρωπαϊκής παραγωγής, και καθιστά τη χώρα το μεγαλύτερο παραγωγό στο είδος αυτό (Μήλιου, 2008). Η παραγωγή του δεύτερου σε σημασία είδους της Πολωνικής υδατοκαλλιέργειας, αυτού της ιριδίζουσας πέστροφας (Oncorhynchus mykiss) ξεκίνησε περί τα μέσα του περασμένου αιώνα με την εισαγωγή του είδους προς εκτροφή (μη ενδημικό είδος). Τα τελευταία χρόνια, έχει αρχίσει και η εκτροφή άλλων συγγενών ή μη- ειδών, όπως σολομού του Ατλαντικού (Salmo salar), ειδών σολομοπέστροφας (Salmo trutta trutta & Salmo trutta fario,thymallus thymallus). Επίσης, αξιοσημείωτη και με τάσεις ανάπτυξης- είναι η πρόσφατη εισαγωγή στην παραγωγή του γατόψαρου της βόρειας Αφρικής (Clarias gariepinus). Σε ότι αφορά τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια, ο τομέας αυτός δεν παρουσιάζει καμία ανάπτυξη στην Πολωνία. Σε αντιστοιχία με την αγορά αλιευτικών προϊόντων που θεωρείται αρκετά περιορισμένη, η ειδική αγορά βιολογικών προϊόντων δεν θεωρείται ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, παρά το γεγονός ότι τα πρώτα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα (ιδιωτική πιστοποίηση) εμφανίστηκαν στην αγορά το Βασικός λόγος παραμένει η σημαντικά υψηλότερη τιμή αυτών σε σχέση με τα αντίστοιχα συμβατικά παραγόμενα, καθώς και η ελλειπής ενημέρωση των καταναλωτών (προώθηση). Τα εγχώρια βιολογικά προϊόντα παράγονται κυρίως από μικρές οικογενειακές μονάδες που δεν έχουν τη δυνατότητα αποδοτικότερης προώθησης της παραγωγής τους. 60

61 Επιλεγμένες χώρες εκτός Ε.Ε. Στην Ευρωπαϊκή επικράτεια, η Νορβηγία, κατέχει την πρώτη θέση στην παραγωγή προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, με την παραγωγή κυρίως σολομού. Είναι μέλος του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου), ενός πλαισίου εμπορικών και οικονομικών συμφωνιών μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Νορβηγίας, της Ισλανδίας και του Λίχτενσταϊν. Συνεπώς, πολλές από τις πολιτικές της ΕΕ επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις πολιτικές και Εθνικές κατευθύνσεις της Νορβηγίας. Η Κοινή Αλιευτική Πολιτική και το Ευρωπαϊκό πλαίσιο ανάπτυξης των υδατοκαλλιεργειών παίζουν καθοριστικό ρόλο στον Εθνικό κλάδο της υδατοκαλλιέργειας και της εμπορίας των προϊόντων αυτού. Εκτός της Νορβηγίας, σημαντική είναι και η παραγωγή της Τουρκίας, με σημαντικότατη παραγωγή κυρίως τσιπούρας και λαβρακιού, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας εξάγεται προς χώρες της ΕΕ και καταναλώνεται εντός αυτών, ενώ σημαντική είναι και η παραγωγή ιχθύων γλυκού νερού, κυρίως πέστροφας, προς εσωτερική κατανάλωση. Οι ΗΠΑ, παρά το μέγεθος της χώρας και την αυξημένη επιχειρηματική αντίληψη, δεν έχει αξιόλογη παραγωγή, και περιορίζεται κυρίως σε είδη γλυκών και υφάλμυρων υδάτων. Αντίστοιχα, ιδιαίτερα περιορισμένος είναι ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας και στη Ρωσία, με παραγωγή που σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει το μέγεθός της χώρας και της εσωτερικής αγοράς. Αντίθετα, η Ιαπωνία, είναι ένας σημαντικότατος παραγωγός παγκοσμίως, με μακρά παράδοση και ιστορία στον τομέα, κατέχοντας την πρώτη θέση μεταξύ των παραγωγών χωρών παγκοσμίως σε ότι αφορά το εύρος των εκτρεφόμενων ειδών, και πρωτοστατώντας μέχρι σήμερα σε τομείς έρευνας και ανάπτυξης (Μήλιου, 2008). 1) ΝΟΡΒΗΓΙΑ Η Νορβηγία, παρά το μικρό αναλογικά μέγεθος της, αποτελεί μία ηγέτιδα χώρα παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Η ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας, πριν περίπου 30 χρόνια, απέδωσε αποτελέσματα πέρα από κάθε προσδοκία και σήμερα η Νορβηγία είναι η πρώτη χώρα στην παραγωγή σολομού παγκοσμίως. Η παραγωγή σολομού αντιστοιχεί στο 90% του συνόλου, και της πέστροφας το 9,6%. Μικρή συγκριτικά, αλλά με ιδιαίτερη δυναμική ανάπτυξης είναι η παραγωγή βακαλάου, η οποία υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε 2 μόλις χρόνια, και αποτελεί ένα επιτυχημένο είδος διαφοροποίησης της παραγωγής, με ιδιαίτερα θετικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης, και πολύ σημαντική αγορά Διεθνώς. Η υδατοκαλλιέργεια στη Νορβηγία, και ειδικότερα η ιχθυοκαλλιέργεια σολομού και πέστροφας, έχει έντονο εξαγωγικό χαρακτήρα. Η αγορά της Ρωσίας αποτελεί το 61

62 σημαντικότερο προορισμό των προϊόντων, ακολουθούμενη από τις αγορές της Δανίας και της Ιαπωνίας, ενώ σταδιακή ανάπτυξη έχουν αρχίσει να έχουν οι αγορές των χωρών της ανατολικής Ευρώπης. Εκτός των εξαγωγών, και η εγχώρια κατανάλωση αλιευμάτων είναι ιδιαίτερα αυξημένη στη Νορβηγία. Σε ότι αφορά την ανάπτυξη της παραγωγής βιολογικών προϊόντων γενικότερα, αυτή υπήρξε σημαντική. Η παραγωγή υδατοκαλλιέργειας στη Νορβηγία θα συνεχίσει την πορεία ανάπτυξης στη οποία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια, καθώς υπάρχουν ισχυρές δομές και βάσεις που συνηγορούν προς αυτή τη κατεύθυνση, όπως είναι ο ιδιαίτερα ισχυρός τομέας έρευνας & ανάπτυξης και το Εθνικό Συμβούλιο προώθησης αλιευτικών προϊόντων. Η επιτυχημένη διεύρυνση των παραγόμενων ειδών και η διαφοροποίηση των προσφερόμενων προϊόντων, μέσω της μεταποίησης ή/και Πιστοποίησης αυτών θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου των παραγωγών, κυρίως μέσω των εξαγωγών. Η παραγωγή προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας θα συνεχίσει να αυξάνεται, διευρύνοντας τη γκάμα των παραγόμενων προϊόντων και με την εισαγωγή βακαλάου σε αντίστοιχα πρωτόκολλα παραγωγής. 2) ΤΟΥΡΚΙΑ Η υδατοκαλλιέργεια στην Τουρκία αποτελεί σχετικά πρόσφατη δραστηριότητα. Αρχικά ξεκίνησε με την παραγωγή ειδών γλυκού νερού -ιριδίζουσας πέστροφας (Onchorhynchys mykiss) και κυπρίνου (Cyprinus carpio)- περί τα τέλη της 10ετίας του 1960, και συνεχίστηκε με την ανάπτυξη της θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας τσιπούρα (Sparus aurata) και λαβράκι (Dicentrarchus labrax)- από τα μέσα της 10ετίας του 1980 και μετά. Σήμερα η Τουρκία είναι η τρίτη σε μέγεθος παραγωγής χώρα προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας στη Μεσόγειο, δεύτερη σε παραγωγή τσιπούρας και λαβρακίου (μετά την Ελλάδα) και σε παραγωγή πέστροφας (μετά τη Νορβηγία). Σε ότι αφορά τα βιολογικά προϊόντα, η Τουρκία θεωρείται σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας βιολογικών τροφίμων. Τα προϊόντα που εξάγονται πιστοποιούνται με βάση ιδιωτικά Πρότυπα των χωρών προορισμού. Το χαμηλότερο κόστος παραγωγής θα συνεχίσει να αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για τη χώρα. Ο εξαγωγικός προσανατολισμός του κλάδου πιέζει αναπόφευκτα προς τη βελτίωση της ποιότητας παραγωγής, και κυρίως προς την πιστοποίηση αυτής της ποιότητας μέσω ειδικών Προτύπων (υποχρεωτικών ή εθελοντικών). Στο πλαίσιο αυτό, και υπό το πρίσμα της συντελούμενης ανάπτυξης της αγοράς προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας 62

63 στις Ευρωπαϊκές αγορές, οι Τουρκικές εταιρείες παραγωγής είναι βέβαιο πως θα ανταποκριθούν έγκαιρα και δυναμικά για τη διείσδυση των προϊόντων τους σε αυτό το ειδικό και ιδιαίτερα ελκυστικό από πλευράς τιμών- τμήμα της αγοράς. 3) ΗΠΑ Ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας, παρουσίασε ραγδαία ανάπτυξη την τελευταία 10ετία, με την εντατικοποίηση της παραγωγής γατόψαρου (Channel catfish) και σολομού του Ατλαντικού (Salmo salar). Το αυξανόμενο εμπορικό έλλειμμα στα αλιευτικά προϊόντα διατροφής, σε συνδυασμό με την πολιτική βελτίωσης των διατροφικών συνηθειών -και τη μείωση καρδιαγγειακών, και άλλων, νοσημάτων που επηρεάζονται από τη διατροφή- συνετέλεσαν ώστε να αναζητηθούν τρόποι αύξησης της παραγωγής υδατοκαλλιέργειας. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια δεν έχει αναπτυχθεί επί της ουσίας, παρά το γεγονός ότι αρκετοί μικροί παραγωγοί δεσμέυονται ότι παράγουν τα προϊόντα τους με βιολογικά πρωτόκολα παραγωγής, και ως τέτοια τα διακινούν και εμπορεύονται. Εν τούτοις, στις ΗΠΑ υπάρχει έντονος σκεπτικισμός αναφορικά με τη χρήση του όρου βιολογικό σε προϊόντα υδατοκαλλιέργειας. Οι ΗΠΑ είναι από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς προϊόντων αλιείας, αλλά με πολύ μικρές εξαγωγές σε προϊόντα υδατοκαλλιέργειας. Αντίστοιχα όμως, είναι και ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας αλιευμάτων, κυρίως σολομού, τιλάπιας και γαρίδας. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο τομέας των υδατοκαλλιεργειών στις ΗΠΑ έχει ήδη μπει σε τροχιά ανάπτυξης και οι συντονισμένες ενέργειες των αρμόδιων φορέων εκτιμάται ότι θα θέσουν ισχυρές βάσεις για την αύξηση της παραγωγής στο μέλλον. 4) ΙΑΠΩΝΙΑ Η Ιαπωνία, μία χώρα με μακρά παράδοση στην υδατοκαλλιέργεια, και με πρωτοπορία στην έρευνα και την ανάπτυξη του κλάδου, παράγει σήμερα πάνω από 60 διαφορετικά είδη και θεωρείται η χώρα με τη μεγαλύτερη ποικιλία υδατοκαλλιεργητικής παραγωγής Σε ότι αφορά την παραγωγή και εμπορία προϊόντων βιολογικής γεωργίας, μέχρι της αρχές της τρέχουσας δεκαετίας, αυτή υπήρξε προβληματική στην Ιαπωνία, λόγω της πληθώρας των εταιρειών που ισχυρίζονταν πως παρήγαγαν προϊόντα με κανόνες και αρχές σύμφωνες με τη βιολογική παραγωγή, χωρίς εν τούτοις να ελέγχονται από αρχές για την εγκυρότητα των προδιαγραφών παραγωγής. 63

64 Για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ασθενειών η κυβέρνηση έχει νομοθετικά επιτρέψει τη χρήση 26 φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η χρήση όμως των σκευασμάτων αυτών θεωρείται πως μειώνει την εμπιστοσύνη και προτίμηση των καταναλωτών για τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, και αυξάνει τη ζήτηση συνεπώς και την τιμή- για προϊόντα που προέρχονται από τη συλλεκτική αλιεία. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής ήταν η σημαντική μείωση της κερδοφορίας των εταιρειών παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, που αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές πώλησης των προϊόντων τους, ώστε αυτά να μπορέσουν να αποκτήσουν εμπορικό πλεονέκτημα. Η αγορά είναι τόσο απαιτητική σε ποσότητες και ποιότητα που το επόμενο βήμα είναι η πιστοποίηση της ποιότητας των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Η διασφάλιση της ποιότητας και οι μειωμένες τιμές των προϊόντων αποτελούν τα βασικά προβλήματα του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας στην Ιαπωνία. Τα βιολογικά προϊόντα διατροφής δεν παρουσιάζουν τη ίδια ανάπτυξη που παρατηρείται σε άλλες χώρες. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια δεν έχει αναπτυχθεί και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα δεν φαίνεται να υπάρχει ενδιαφέρον και σκοπιμότητα για την ανάπτυξη του. Είναι πολύ πιθανό η αγορά προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας να ξεκλειδώσει με τη σταδιακή εισαγωγή πιστοποιημένων προϊόντων από άλλες χώρες, για να καλύψει πολύ μικρά ιδιαίτερα τμήματα της αγοράς. 5) ΡΩΣΙΑ Η Ρωσία είναι η σημαντικότερη χώρα παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας μεταξύ των χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, αν και σε παγκόσμιο επίπεδο η συνεισφορά της περιορίζεται σε λιγότερο από 0,5%. Η παραγωγή τόσο της υδατοκαλλιέργειας όσο και αυτή της συλλεκτικής αλιείας παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα σε ότι αφορά τους μηχανισμούς καταγραφής και ελέγχου. Όπως διαπιστώθηκε στην πορεία αυτής της μελέτης τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και σύμφωνα με ορισμένες πηγές μη αξιόπιστα. Η βιολογική υδατοκαλλιέργεια δεν έχει αναπτυχθεί, και λόγω της περιορισμένης συνολικής Εθνικής παραγωγής, θεωρείται αμφίβολο αν θα αναπτυχθεί ο τομέας αυτός. Οι αγορές της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές για τα προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας, καθώς μέσα από αυτές εμπορεύεται το 25% της συνολικής Εθνικής υδατοκαλλιεργητικής παραγωγής. (Μήλιου, 2008). Σε ότι αφορά την ευρύτερη αγορά βιολογικών προϊόντων διατροφής στη Ρωσία, αυτή δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, και η ζήτηση περιορίζεται σε πολύ μικρά και ειδικά 64

65 τμήματα της αγοράς. Οι μισοί και πλέον παραγωγοί που εμπορεύονται τα προϊόντα τους ως βιολογικά ή οικολογικά να μην έχουν κανενός είδους πιστοποίηση, αλλά να πωλούν τα προϊόντα τους με τιμές % πάνω από αυτά που δεν έχουν κάποιο Βιολογικό Σήμα ή Όνομα. Οι παραγωγοί και εταιρείες που μετέχουν στην αλυσίδα διανομής των προϊόντων αυτών δεν υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο, συνεπώς ούτε και σε κυρώσεις. Η κατάσταση αυτή έχει μειώσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών για τα προϊόντα αυτά και η ανάπτυξη της αγοράς θεωρείται πως θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να επιτευχθεί. Η υψηλή ζήτηση για σολομό Νορβηγίας, που απευθύνεται σε μία ειδική αγορά με βελτιωμένα εισοδήματα και τάση για ακριβότερο τρόπο ζωής, είναι πιθανό να λειτουργήσει ως όχημα για την εισαγωγή στην αγορά προϊόντων βιολογικής υδατοκαλλιέργειας (σολομού). Σε κάθε περίπτωση όμως, η αγορά αυτή θα παραμείνει ιδιαίτερα περιορισμένη για αρκετά χρόνια ακόμα Η αγορά βιολογικού λαβρακιού και τσιπούρας στην Ευρώπη Το λαβράκι και η τσιπούρα είναι από τα πιο πολύτιμα είδη ψαριών στη Μεσόγειο. Αφθονούν σε παράκτιες λιμνοθάλασσες, σε εκβολές ποταμών, και σε περιοχές με βραχώδεις ακτές και ήταν ανέκαθεν στοχοθετημένα είδη της παράκτιας αλιείας των επαγγελματικών και ερασιτεχνικών αλιέων. Σήμερα, στη Μεσόγειο έχουν γίνει τα είδη αιχμής της υδατοκαλλιέργειας, χάρη στην επιτυχία της ελεγχόμενης αναπαραγωγής που πραγματοποιείται από τις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα. Αρχικά αυτά τα είδη εκτράφηκαν σε χερσαίες εγκαταστάσεις και για να έχουν καλύτερο περιβάλλον εκτροφής και καλύτερη η διασπορά των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αναπτύχθηκαν σε εγκαταστάσεις πλωτών κλωβών στη θάλασσα (Renesto, 2012). Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή βιολογικής τσιπούρας και λαβρακιού παρουσίασε αύξηση κατά 40% και η αγορά παραμένει ακόμα ελλειμματική, καθώς εκτιμάται πως η Ευρωπαϊκή η αγορά μπορεί να απορροφήσει περί τους 4-6 χιλιάδες τόνους βιολογικής τσιπούρας και λαβρακιού, ή το 2-3% συνολικής συμβατικής παραγωγής, παρά τις αυξημένες τιμές παραγωγού. Γενικότερα, εκτιμάται πως η πλειοψηφία των υφιστάμενων καταναλωτών (56%) δέχεται να πληρώσει πάνω από 15% της συμβατικής τιμής για προϊόν βιολογικής παραγωγής, ενώ το 1/3 των καταναλωτών θα πλήρωνε μέχρι και 15% επιπλέον (Στην περίπτωση του σολομού η τιμή του βιολογικού είναι ορισμένες φορές διπλάσια του συμβατικά παραγόμενου) (Μήλιου 2008). 65

66 Προοπτικές της αγοράς για το λαβράκι και την τσιπούρα στην Ευρώπη και την Ελλάδα Το λαβράκι ήταν το πρώτο θαλασσινό είδος που εκτράφηκε για εμπορικούς σκοπούς στην Ευρώπη και σήμερα είναι ένα από τα πιο σημαντικά ψάρια που εκτρέφονται στις περιοχές της Μεσογείου. Η Ελλάδα, η Τουρκία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Κροατία και η Αίγυπτος οι μεγαλύτεροι παραγωγοί. Στην Ευρώπη, η βιομηχανία του λαβρακίου και της τσιπούρας έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία. Η παραγωγή στο μεγάλο μέρος της είναι εξαγωγική κυρίως στην Ιταλία και την Ισπανία. Ο κύριος εξαγωγέας είναι η Ελλάδα, με περίπου το 70% της εγχώριας παραγωγής να εξάγεται. Με δεδομένο το ότι η παραγωγή του λαβρακίου και της τσιπούρας έχει αυξηθεί το κόστος μειώνεται και οι τιμές της αγοράς μειώθηκαν. Ο γρήγορος κορεσμός της αγοράς με την παράλληλη πτώση των τιμών (κατά τοις εκατό σε δέκα χρόνια) αποδίδονται: στην ύπαρξη μιας παραδοσιακής αγοράς πολύ μικρότερης για αυτά τα είδη (κυρίως η Νότια Ευρώπη) από ότι η αγορά σολομού του Ατλαντικού, στην έλλειψη διαφοροποιημένων (μεταποιημένων) προϊόντων και στην περιορισμένη ανάπτυξη της αγοράς και της προώθησης. Μια υπέρβαση της παραγωγής τους σε ορισμένες χώρες υπήρξε ένας παράγοντας που συνέβαλε στη μείωση των τιμών (για να ικανοποιήσουν μια υψηλότερη ζήτηση), που με τη σειρά της ήταν πιθανώς η υπεύθυνη για την γενική μείωση της συνολικής παραγωγής (Perdikakis et. al., 2010) Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση της παραγωγής, όσον αφορά τα ευρύαλα (= ψάρια που αντέχουν σε μεγάλες μεταβολές αλατότητας ) ακολουθούμενη από την Τουρκία, την Ιταλία και την Ισπανία. Οι χώρες αυτές αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής αυτών των ψαριών. Εδώ και μερικά χρόνια ο τομέας της θαλασσοκαλλιέργειας παρουσιάζει διακυμάνσεις από την πλευρά των τιμών. Η υπερπροσφορά οδήγησε σε πτώση των τιμών για αυτά τα είδη των ψαριών, συνεχίζοντας και κατά τα επόμενα έτη. Υπάρχει ο κίνδυνος με την συνεχή αύξηση της παραγωγής, κυρίως από την πλευρά της Τουρκίας, να μπορέσει να μειώσει επί πλέον τις τιμές, προκαλώντας κυρώσεις σε παραγωγούς που πρέπει να υποστηρίζουν τις παραγωγές τους με υψηλότερες τιμές. Σε αυτό το σενάριο, η καλλιέργεια των βιολογικών ψαριών θα μπορούσε να εξεταστεί ως εναλλακτική λύση (Γλυκονικήτα, 2008). Η πυκνότητα της βιολογικής παραγωγής για αυτά τα είδη είναι μικρότερη κατά 30-40% από την συμβατική, μολονότι εξαρτάται από τα τεχνικά χαρακτηριστικά των 66

67 εγκαταστάσεων ( θαλάσσιες, χερσαίες). Το κόστος για την παραγωγή του λαβρακιού και της τσιπούρας είναι υψηλότερο κατά περίπου 30% σε σύγκριση με το συμβατικό. Σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες του τομέα, το δυναμικό της αγοράς για τα είδη αυτά θα μπορούσε να απορροφήσει ένα μερίδιο 2-3% από το συνολικό συμβατικά παραγόμενο προϊόν που υπολογίζεται σε περίπου 4-6 χιλιάδες τόνους ετησίως (Μήλιου 2008). Το 2010 για την Ελλάδα υπήρξε σχετικά καλύτερο έτος για τις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες επωφελήθηκαν από την αύξηση της ζήτησης στις αγορές του εξωτερικού, αντισταθμίζοντας τις απώλειες στην εγχώρια αγορά. Ωστόσο, οι πρόσφατες βελτιωμένες επιδόσεις δεν πρέπει να δημιουργούν εφησυχασμό, καθώς οι δομικές αδυναμίες (μεγάλη διάρκεια του κύκλου παραγωγής, ελλιπής διαφοροποίηση, κ.λπ.) και οι έντονες χρηματοοικονομικές δυσκολίες (υψηλή δανειακή πίεση και υψηλά βιολογικά αποθέματα, ανεπαρκής ρευστότητα) δεν έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς. Παρά την αβεβαιότητα των εκτιμήσεων σχετικά με το επίπεδο των βιολογικών αποθεμάτων του κλάδου, είναι πιθανό το ενδεχόμενο η παραγωγή να υποχωρήσει ελαφρά, λόγω της έλλειψης ρευστότητας αρκετών επιχειρήσεων στην Ελλάδα και της αβεβαιότητας των προοπτικών της ζήτησης σε κύριες αγορές τσιπούρας και λαβρακίου. Ο περιορισμός των βιολογικών αποθεμάτων και της ποσότητας νέων ψαριών προς ανάπτυξη, λόγω αδυναμίας χρηματοδότησης, μπορεί να οδηγήσει σε σταθεροποίηση των τιμών την επόμενα χρόνια σε επίπεδα υψηλότερα του κόστους παραγωγής. Όμως, το πως τελικά θα εξελιχθούν οι τιμές, εξαρτάται και από την αντίδραση ανταγωνιστικών παραγωγών, όπως η Τουρκία, και η Ιταλία και το επίπεδο της παραγωγής που θα επιλέξουν, καθώς και από τις ανταγωνιστικές πιέσεις που θα δεχθεί ο κλάδος από υποκατάστατα προϊόντα χαμηλότερης τιμής. Στην Ελλάδα υπάρχουν 2 μονάδες (θαλασσινές ή εσωτερικών υδάτων) που λειτουργούν ως καθαρά «βιολογικές» και μονάδες που διαθέτουν και εγκατάσταση βιολογικών ψαριών εκτός των συμβατικών αλλά τα εξάγουν (Αθανασοπούλου, 2015). Η πιστοποίηση τους βασίζεται σε εταιρείες πιστοποίησης οργανικής γεωργίας του εξωτερικού και από την BIOHELLAS που εποπτεύεται από την Πολιτεία. Η τσιπούρα και το λαβράκι με το ειδικό πράσινο ταμπελάκι έχουν περίοπτη θέση στους πάγκους με τα μικρά και μεγάλα ψάρια σε ελάχιστα ιχθυοπωλεία και σε καταστήματα πώλησης βιολογικών προϊόντων. 67

68 Τα βιολογικά ψάρια άρχισαν να προωθούνται όταν άρχισε και η παραγωγή βιολογικών ψαριών σε ιχθυοτροφεία της Κεφαλονιάς από τον Ιούλιο του Μέσα σε έναν μόλις χρόνο η αύξηση της ζήτησης ήταν μεγάλη (Αδαμόπουλος, 2012) Μελέτες για τα βιολογικά ψάρια Μέχρι τώρα, υπήρξαν λίγοι ερευνητές που συνέβαλαν στο να εμπλουτίσουν με τις μελέτες τους, την έρευνα και να διαμορφώσουν το θέμα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας. Αυτό είναι αλήθεια, γιατί αφορά ένα μάλλον πρόσφατο αντικείμενο, συνεπώς, η αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με αυτό, δεν είναι τόσο απλή και άμεση. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται μελέτες από τη βιβλιογραφία που αφορούν τη παρούσα εργασία και αποτελούν σημείο αναφοράς για αυτή. Αναφέρονται σε 2 θέματα, τις προοπτικές των υδατοκαλλιεργειών και ειδικότερα των βιολογικών (Μήλιου, 2008) και την συμπεριφορά των καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά ψάρια, το προφίλ των καταναλωτών σε διάφορες χώρες στον κόσμο (Ιταλία, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βιετνάμ) Μελέτη για προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας Η μελέτη της Μήλιου (2008) είχε αντικειμενικό σκοπό να αναλυθούν οι δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, επιχειρώντας την καταγραφή και ανάλυση στοιχείων που αφορούν την υφιστάμενη πρακτική στην Ελλάδα, σε επιλεγμένες χώρες της ΕΕ, και σε μία σειρά επιλεγμένων χωρών εκτός ΕΕ, καθώς επίσης και το αγοραστικό περιβάλλον. Στις επιλεγμένες χώρες αξιοσημείωτες είναι οι ετήσιες διακυμάνσεις, και κυρίως η μείωση της παραγωγής ορισμένων χωρών σε αντίθεση με την αντίστοιχη αύξηση ορισμένων άλλων, στοιχείο που καταδεικνύει τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου. Από τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν προκύπτει πως ανάπτυξη της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, τόσο στις εντός όσο και στις εκτός ΕΕ χώρες παρουσιάζει εντονότατες αποκλίσεις. Υπάρχουν χώρες που λόγω της διαμόρφωσης της εσωτερικής αγοράς και αντίληψης περί των βιολογικών προϊόντων έχουν αναπτύξει Πρότυπα Πιστοποίησης βιολογικής υδατοκαλλιέργειας αποδεκτά από τους καταναλωτές (τις περισσότερες φορές από τους Εθνικούς ή/και Διεθνείς Φορείς Ελέγχου) ενώ αντίθετα, σε 68

69 άλλες χώρες η παραγωγική και εμπορική αυτή προσέγγιση είτε βρίσκεται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης είτε δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου. Πίνακας 6. Προοπτικές βιολογικής παραγωγής σε χώρες Ε.Ε. ΧΩΡΕΣ ΕΝΤΟΣ Ε.Ε ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΑΛΛΙΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΑ ΣΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΙΤΑΛΙΑ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΛΛΑ ΑΡΚΕΤΑ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΣΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΟΛΟΜΟ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΗ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΟΛΟΜΟ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΛΩΝΙΑ ΚΑΜΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πηγή: Μήλιου 2008 Πίνακας 7. Προοπτικές βιολογικής παραγωγής σε χώρες εκτός Ε.Ε. ΧΩΡΕΣ ΕΚΤΟΣ Ε.Ε. ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΟΛΟΜΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΗ. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΑΣ ΗΠΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΩΣΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΜΟΝΟ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Πηγή: Μήλιου

70 Βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια: παρούσα κατάσταση και μελλοντικές προοπτικές Η έρευνα του Franz (2005) αφορά τις εξελίξεις στον τομέα των βιολογικών προϊόντων γενικά και ειδικότερα εξετάζει τη δυνατότητα των αλιευτικών προϊόντων. Ο σκοπός της μελέτης είναι να βοηθήσει τους παραγωγούς των αναπτυσσόμενων χωρών, να επωφεληθούν από αυτό το τμήμα της αγοράς και να είναι καλύτερα ενημερωμένοι. Η επισκόπηση της αγοράς για τα προϊόντα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας αποδεικνύεται ότι είναι λίγο περιορισμένη λόγω της έλλειψης διαθέσιμων πληροφοριών που οφείλεται στις σημερινές διαστάσεις της αγοράς. Μια μελέτη από το FAO υπολόγισε το ποσοστό της ετήσιας αύξησης, για τα προϊόντα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, 30% για τα έτη , 20% για τα έτη και 10% για τα έτη (Franz, 2005). Οι κύριοι παραγωγοί της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας είναι η Ευρώπη, ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Το μέσο κόστος παραγωγής της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας είναι μεγαλύτερο κατά 20-30% από ότι η συμβατική παραγωγή, αλλά αυτό καλύπτεται από την υψηλότερη τιμή. Ανάλογα με το είδος των ψαριών η υψηλότερη τιμή μπορεί να είναι σημαντική. Όσον αφορά την βιολογική υδατοκαλλιέργεια, προέκυψε μια γενική έλλειψη τεκμηριωμένων πληροφοριών και κάποια ασυνέπεια στα διαθέσιμα στοιχεία κατά τη διάρκεια συλλογής των δεδομένων. Αυτό μπορεί πιθανώς να αποδοθεί στο γεγονός ότι δεν υπήρχε ακόμη ένας διεθνώς αποδεκτός ορισμός για την βιολογική υδατοκαλλιέργεια Επισκόπηση Βιολογικής Αγοράς: Μια Ευκαιρία για τα προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας Η μελέτη που εκπονήθηκε από τους Stein και Van der Meer το 2001 αναφέρει δεδομένα για τις τρέχουσες αγορές τροφίμων και βιολογικών ιχθύων από τα οποία προκύπτει ότι οι κύριες αγορές αυτών των τροφίμων βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Αυστραλία. Ένα άλλο θέμα που εξετάζεται σχετίζεται με το ποιοι επιλέγουν βιολογικά ψάρια. Οι πιθανοί καταναλωτές αυτού του τύπου των ψαριών μπορούν να διαχωριστούν σε δυο κύριες ομάδες: οι τακτικοί αγοραστές βιολογικών τροφίμων, οι οποίοι υποδέχονται τα ψάρια σαν επέκταση των βιολογικών συλλογών, και οι τακτικοί καταναλωτές ψαριών που ψάχνουν για προϊόντα υψηλής ποιότητας στις αλιευτικές συλλογές. Με τη ραγδαία ανάπτυξη του τομέα της ιχθυοκαλλιέργειας, αναγνωρίστηκε η δυναμική εκτροφής του βιολογικού ψαριού. Ωστόσο, η ανάπτυξη των βιολογικών προϊόντων 70

71 απαιτεί την υποστήριξη μιας ολόκληρης αλυσίδας παραγωγής. Για τους παραγωγούς και τους μεταποιητές που ενδιαφέρονται για τις βιολογικές μεθόδους παραγωγής, πρέπει να αναπτυχθούν πρότυπα και κριτήρια παραγωγής που θα επιτρέψουν την πιστοποίηση και θα πείσουν τους χονδρεμπόρους και τους εμπόρους λιανικής πώλησης, πως το βιολογικό ψάρι, είναι μια ευκαιρία της αγοράς Ενδιαφέρον των εμπλεκόμενων μερών για τα ψάρια βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Για να αξιολογήσει το ενδιαφέρον των ευρωπαίων χονδρεμπόρων, μεταποιητών και των εμπόρων λιανικής πώλησης η Agro Eco (Οικολογικά αγροτικά προϊόντα) πραγματοποίησε το 2000 μια έρευνα μεταξύ των ενδιαφερομένων εμπλεκομένων μερών τόσο για τις επιχειρήσεις αλιείας όσο και τις επιχειρήσεις βιολογικών. Τα δεδομένα φανέρωσαν ότι τα εκτρεφόμενα ψάρια γενικά θεωρούνται ότι έχουν ομοιόμορφο μέγεθος, φρεσκάδα, καλύτερη όψη και γεύση (αν και σχεδόν το 50% των ερωτηθέντων ήταν αναποφάσιστοι σχετικά με τη γεύση). Τα ψάρια εκτροφής θεωρήθηκαν εξίσου «Φιλικά προς τα ζώα». Τα ψάρια συλλεκτικής αλιείας προτιμήθηκαν από τα εκτρεφόμενα όσον αφορά το κέρδος και το περιβάλλον. Η εισαγωγή μιας βιολογικής σήμανσης για τα ψάρια είχε θετική απήχηση. Η αυξημένη τιμή των ψαριών που επισημαίνονται ως βιολογικά ήταν μια επιπλέον τιμή με εύρος 10-30%. Η θετική στάση για τα βιολογικά ψάρια καθιστά σαφές ότι υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για αυτόν τον τομέα Μελέτη για τη Βιωσιμότητα της Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο Η "Johnson Seafarms" η πρώτη εταιρεία στον κόσμο του βιολογικού μπακαλιάρου, προσέφερε μια χρήσιμη μελέτη για να αρχίσει να ψάχνεται σε βάθος αυτό το αντικείμενο της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας. Αυτή η μελέτη κατέδειξε ότι υπάρχει αγορά για την παραγωγή βιολογικών ψαριών, με σημαντικό σεβασμό στο περιβάλλον, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η ευκολία με την οποία η «Johnson Seafarms" πούλησε τα ψάρια της στους λιανοπωλητές εφαρμόζοντας μια υψηλότερη τιμή προσθέτει βάρος στο επιχείρημα αυτό και είναι ένα ενθαρρυντικό σημάδι για το μέλλον αυτού του κλάδου. 71

72 Σε αυτή την έρευνα, η βιομηχανία αντιπροσωπεύτηκε από ένα μόνο παραγωγό, θεωρείται συνεπώς μια περιορισμένη πραγματικότητα. Ωστόσο, αυτή η εργασία μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα σημείο αναφοράς για περισσότερες έρευνες. Εάν οι μέθοδοι και η λειτουργική διάσταση, που υιοθετήθηκε από την "Johnson Seafarms», χρησιμοποιηθούν στο μέλλον, η βιολογική υδατοκαλλιέργεια του μπακαλιάρου μπορεί να θεωρηθεί οικονομικά και κοινωνικά βιώσιμη Έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά των καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά προϊόντα στην Ιταλία Η έρευνα διεξήχθη σε συνδυασμό με τις πωλήσεις του προϊόντος (βιολογικό λαβράκι παραγόμενο από τις πειραματικές δοκιμές του Αλιευτικού Κέντρου Bonello) ( ). Η οικονομική βιωσιμότητα της βιολογικής καλλιέργειας του λαβρακίου, καθώς και το κόστος παραγωγής του προϊόντος, είναι βέβαιο ότι θα επηρεαστούν από την τιμή πώλησης του ίδιου, και η τελευταία από τη στάση του καταναλωτή να αγοράσει και τελικά να πληρώσει μια τιμή που είναι σημαντικά υψηλότερη από ό, τι το λαβράκι συμβατικής καλλιέργειας και εκτροφής. Η οικονομική ανάλυση έχει ως στόχο να αξιολογήσει το ενδιαφέρον των καταναλωτών για το βιολογικό λαβράκι, να περιγράψει τα χαρακτηριστικά του δυνητικού αγοραστή, να εντοπίσει και να ερμηνεύσει τους κύριους λόγους για την αγορά ή την μη αγορά του προϊόντος και να επαληθεύει την προθυμία να πληρώσουν ένα επί πλέον τίμημα (premium) σε σχέση με το συμβατικό προϊόν, πράξη που θα καλύψει το υψηλότερο κόστος παραγωγής. Η ανάλυση των στοιχείων δείχνει ότι η πλειοψηφία αγοράζει τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα ψάρια και το κύριο μέρος για την αγορά, είναι το ιχθυοπωλείο. Προτιμάται το φρέσκο ψάρι και η κατανάλωση γίνεται κυρίως μέσα στο σπίτι. Τα βιολογικά προϊόντα που αγοράζονται περισσότερο είναι τα φρούτα και λαχανικά. Η επιλογή να αγοράσουν το βιολογικό προϊόν είναι η πεποίθηση ότι αγοράζουν ένα προϊόν ποιότητας, ακολουθεί η καταλληλότητα του προϊόντος και που σχετίζονται με την πιστοποίηση ασφαλείας. Εκείνοι που δεν είναι πρόθυμοι να αγοράσουν βιολογικό λαβράκι δεν πιστεύουν στην πιστοποίηση, δεν εμπιστεύονται τους ελέγχους που συνδέονται με αυτό και πιστεύουν ότι το προϊόν που εκτράφηκε με τη μέθοδο αυτή δεν είναι ουσιαστικά διαφορετικό από εκείνο που λαμβάνεται με τη συμβατική μέθοδο αλλά και το κόστος των ειδών και η κακή εκτίμηση για τα προϊόντα που εκτρέφονται γενικά. 72

73 Αυτή η έρευνα επισήμανε πως οι καταναλωτές δηλώνουν μια καλή προθυμία να πληρώσουν ακριβότερα για την αγορά του βιολογικού λαβρακίου. Το βιολογικό λαβράκι είναι γενικά παρόμοιο με τα συμβατικά, αλλά με ένα καλύτερο προφίλ διαιτητικού λίπους, που το φέρνει πιο κοντά στα αλιευμένα ψάρια. Οι τρέχουσες δυναμικές της κατανάλωσης και η ζήτηση για νέα προϊόντα βιολογικού ψαριού, ιδίως από την πλευρά της εξειδικευμένης διανομής στα βιολογικά, δείχνουν ενδιαφέρουσες προοπτικές ανάπτυξης για αυτό το προϊόν Οικονομική και τεχνική σκοπιμότητα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας Η εργασία του DeFrancesco (2003) παρουσιάζει τα κύρια αποτελέσματα που αναδείχτηκαν από ένα διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα που διεξήχθη κατά την περίοδο με στόχο να επαληθεύσει την οικονομική και τεχνική σκοπιμότητα ενός πειραματικού πρωτοκόλλου της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας με ιδιαίτερη αναφορά στην παραγωγή τσιπούρας και λαβρακίου. Με την εργασία αυτή στάθηκε δυνατό να αναλυθούν από την πλευρά της προσφοράς, οι διαφοροποιήσεις του κόστους παραγωγής των ψαριών που εκτρέφονται με βιολογικό τρόπο, σε σύγκριση με εκείνο που επιτυγχάνεται με τη χρήση των συμβατικών μεθόδων. Τα δεδομένα έδειξαν ότι το κόστος της κανονικής παραγωγής του βιολογικού προϊόντος είναι 20-30% περισσότερο από ό, τι εκείνο του συμβατικού που εκτράφηκε στις ίδιες εγκαταστάσεις. Οι διαφοροποιήσεις του κόστους οφείλονται στη μειωμένη τελικής πυκνότητα εκτροφής και στο υψηλότερο κόστος των τροφίμων και της παρακολούθησης. Από την πλευρά της ζήτησης εκτιμήθηκε η πιθανή ζήτηση για τα βιολογικά ψάρια και η διάθεση, από τους καταναλωτές να πληρώσουν ακριβότερα για το προϊόν αυτό. Η προσφορά των ψαριών, που έχουν πιστοποιηθεί ως βιολογικά, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες εισοδήματος, βοηθώντας να αντισταθμισθούν οι αρνητικές συνέπειες του ανταγωνισμού που ασκείται στις τιμές από τα εισαγόμενα προϊόντα. Η πιθανότητα «καταναλωτή - καινοτόμου» έδειξε μια διάθεση να πληρωθεί ακριβότερα κατά μέσο όρο η απόκτηση βιολογικού λαβρακίου ίσου με 2,25 /Κιλό. Αυτή η τιμή πρέπει να είναι σε θέση να καλύψει το αυξημένο κόστος παραγωγής που προκύπτει στις επιχειρήσεις. Ένα υποσύνολο των πιθανών καταναλωτών, που χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο κοινωνικό-οικονομικό προφίλ (οικογένειες με υψηλό εισόδημα, που καταναλώνουν τακτικά βιολογικά προϊόντα, και έχει στις διατροφικές προτιμήσεις το 73

74 φρέσκο ψάρι πάνω από τον μέσο όρο, κυρίως κάτοικοι της βόρειας Ιταλίας), δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να πληρώσει ακόμα περισσότερο. Η έρευνα επέτρεψε επίσης να τονίσει ότι βραχυπρόθεσμα- μεσοπρόθεσμα οι επιχειρήσεις, που σήμερα είναι προσανατολισμένες στην εκτροφή θαλάσσιων ειδών, μπορεί να ακολουθήσουν μια στρατηγική διαφοροποίησης των προϊόντων, που να βασίζεται στην προσφορά πιστοποιημένων βιολογικών ψαριών. Από θεσμική άποψη, αναδύεται απεναντίας ότι, σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι απαραίτητα: χρηματοδοτική στήριξη από τα θεσμικά όργανα, πρόσθετες επενδύσεις σε ενημερωτικές εκστρατείες για τους καταναλωτές και μείωση της ασύμμετρης πληροφόρησης Μελέτη για τα βιολογικά ψάρια στην Τουρκία Η μελέτη του Budak et al (2006) είναι σχετική με τη διαθεσιμότητα των Τούρκων καταναλωτών να πληρώσουν για το βιολογικό λαβράκι (Dicentrarchus labrax). Ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να εντοπίσει και να αναλύσει τις μεταβλητές που επηρεάζουν την προθυμία των καταναλωτών να πληρώσουν για το τουρκικό λαυράκι που προέρχονται από βιολογική εκτροφή. Η μελέτη διερευνούσε τη συνήθεια της αγοραστικής συμπεριφοράς, τη συχνότητα και τη συνήθεια της κατανάλωσης και τα προβλήματα της διατροφικής ασφάλειας για τους υπό μελέτη καταναλωτές. Εξετάστηκε η πραγματική προθυμία των καταναλωτών να πληρώσουν για το βιολογικό λαβράκι. Από τα τελικά αποτελέσματα προκύπτει ότι το 91,5% των ερωτηθέντων θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν ακριβότερα για αυτό το είδος των ψαριών. Ο τυπικός καταναλωτής βιολογικών ψαριών είναι: νέος, παντρεμένος με παιδιά άνω των 10 ετών, μορφωμένος, με υψηλό οικογενειακό εισόδημα, ανήσυχος για την διατροφική ασφάλεια, είναι το μέλος της οικογένειας που κάνει κυρίως τα ψώνια και καταναλώνει περισσότερα ψάρια από το μέσο όρο. Τα αποτελέσματα αυτά παρέχουν συνεπώς νέες πληροφορίες, στον εντοπισμό των αποτελεσματικών στρατηγικών της αγοράς στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας στην Τουρκία Project Sanpei Μια άλλη ενδιαφέρουσα μελέτη είναι το «Project Sanpei: υγιές σαν ένα ιταλικό βιολογικό ψάρι» από τους Pagliarino και Tron (2012). 74

75 Το πείραμα είχε ως αντικείμενο την ανάλυση των δύο ειδών ψαριών: της τσιπούρας (Sparus aurata) και του λαβρακίου (Decentrarchus labrax). Στην εργασία παρατίθενται τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και οι πραγματοποιούμενες συγκρίσεις μεταξύ των ψαριών που αναπαράχθηκαν με τη συμβατική και εκείνων με της βιολογική μέθοδο. Με στόχο τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη ζήτηση του εκτρεφόμενου ψαριού με βιολογικό τρόπο διεξήχθη έρευνα στην εστίαση των δημόσιων σχολείων. Γίνεται προσδιορισμός των μηχανισμών που απαιτούνται για την υλοποίηση μιας αλυσίδας σχολικής παραγωγής-τροφοδοσίας. Τα προϊόντα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας μπορούν να αποτελέσουν μια πολύτιμη πηγή απαραίτητων θρεπτικών συστατικών στη διατροφή, ως εναλλακτική λύση για την αλίευση ψαριών, και ότι η ορθή διατύπωση των ζωοτροφών και η καλή διαχείριση των κτηνοτροφικών κτιρίων αποτελούν βασικούς παράγοντες προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η ποιότητα του τελικού προϊόντος Μελέτη για τα βιολογικά ψάρια στην «Τάση προς κατανάλωση του βιολογικού λαβρακιού από τους Ενετικούς (Βενετσιάνους) καταναλωτές» Η μελέτη αυτή επέτρεψε να μπορούν να συγκριθούν τα χαρακτηριστικά του λαβρακίου βιολογικής εκτροφής με εκείνα που έχουν αναπαραχθεί με την συμβατική ημιεντατική μέθοδο και τα δυο παραγόμενα στο ιχθυολογικό κέντρο του Bonello. Η δραστηριότητα της εκτροφής του βιολογικού λαβρακίου έχει χαρακτηριστεί από τρεις διαφορετικές δοκιμασίες. Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στις τρεις διαφορετικές δοκιμές, μπορεί να δηλωθεί ότι η εκτροφή του βιολογικού λαβρακίου είναι τεχνικά βιώσιμη με τα κατάλληλα μέτρα διαχείρισης και ένα προσεκτικό αρχικό σχεδιασμό της δραστηριότητας (Maurarcher et al., 2012). Η συχνότητα αγοράς και η τιμή που καταβάλλεται για την αγορά του λαβρακιού είναι μεταξύ τους εξαρτώμενες. Η περιστασιακή αγορά από τους καταναλωτές θα έχει πολύ μικρή επίγνωση των τιμών της αγοράς αυτών των ψαριών. Ο κύριος λόγος που καταναλώνουν λίγο ή καθόλου λαβράκι είναι ότι δεν τους αρέσει, δεν τρώνε ψάρι, επειδή είναι εκτροφής, άλλα είδη ψαριών, είναι δύσκολο στο μαγείρεμα, η τιμή είναι υψηλή, έχει πολλά κόκκαλα, δυσπιστία για τους ελέγχους που σχετίζονται με την πιστοποίηση, δεν πιστεύει ότι το βιολογικό λαβράκι είναι διαφορετικό από το συμβατικό, εμπιστεύεται το ψάρι που συστήνει ο ιχθυοπώλης του 75

76 Σχεδόν οι μισοί αποδείχθηκαν πρόθυμοι να αγοράσουν το βιολογικό λαβράκι. Εκτιμούν την ποιότητα του προϊόντος, για την υγιεινή κατάσταση των βιολογικών ψαριών, υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια αφού συνδέονται με πιστοποίηση αυτά τα ψαριά, λόγω σεβασμού στο περιβάλλον, την διάθεση να φάει φρέσκο ψάρι που δεν έρχεται από μακριά. Περισσότεροι από τους μισούς είναι πρόθυμοι να δεχτούν μια επiπλέον τιμή μεταξύ 1-3 / kg. Καθώς η τιμή αυξάνει ο αριθμός των ερωτηθέντων που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για να αγοράσουν το πιστοποιημένο βιολογικό λαβράκι, χωρίς να μειωθεί η ποσότητα που αγοράζουν, μειώνεται. Πίνακας 8. Η τιμή και η τιμή πριμοδότηση του συμβατικού και του βιολογικού λαβρακιού. Τιμή του συμβατικού λαβρακιού Euro/Kg Μέση τιμή δείγματος 11,73 Μέση τιμή ιχθυοπωλείου 14,7 Μέση τιμή λιανικής 9,1 Επιπλέον τιμές για το βιολογικό λαβράκι Επιπλέον τιμή στην μέση τιμή δείγματος 3,38 Επιπλέον τιμή στην μέση τιμή ιχθυοπωλείου 3,51 Επιπλέον τιμή στην μέση λιανικής 3,31 Πηγή : Έρευνα στο Bonello, 2010 Οι περισσότεροι άνθρωποι αγοράζουν ψάρια από ιχθυοπωλεία, λιγότεροι από το σούπερ μάρκετ / υπεραγορά, και το μικρότερο ποσοστό από μια τοπική λαϊκή αγορά. Οι πιθανοί καταναλωτές αποφασίζουν να αγοράσουν λαμβάνοντας υπόψη την τιμή αλλά και πολλούς άλλους παράγοντες όπως, τη γεύση, τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους, τις τιμές των άλλων αγαθών, το εισόδημα και τις παρεμβάσεις της δημόσιας διοίκησης. Όσο υψηλότερη είναι η τιμή που καταβάλλεται τόσο η ποσότητα του βιολογικού λαβρακιού που αγοράζεται μειώνεται και αντίστροφα όσο μειώνετε η τιμή αυξάνεται η ποσότητα. 76

77 Αποτελέσματα των μελετών σε σύνοψη ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΤΗΣ ΕΤΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ανάπτυξη της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, εντός και εκτός ΕΕ χώρες παρουσιάζει έντονες αποκλίσεις (εσωτερική αγορά και αντίληψη έχουν Προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής Μήλιου 2008 αναπτύξει Πρότυπα Πιστοποίησης αποδεκτά από υδατοκαλλιέργειας τους καταναλωτές ενώ σε άλλες χώρες βρίσκεται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης είτε δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου) Mια γενική έλλειψη τεκμηριωμένων πληροφοριών.το ποσοστό της ετήσιας αύξησης, 30% για τα έτη , 20% για τα έτη και 10% Βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια: παρούσα Franz 2005 για τα έτη Το μέσο κόστος παραγωγής κατάσταση και μελλοντικές προοπτικές της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας είναι μεγαλύτερο κατά 20-30% από ότι η συμβατική παραγωγή Επισκόπηση βιολογικής αγοράς: Μια ευκαιρία για τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας Stein Και Van der Meer 2001 H ανάπτυξη των βιολογικών προϊόντων απαιτεί την υποστήριξη μιας ολόκληρης αλυσίδας παραγωγής Ενδιαφέρον των εμπλεκόμενων μερών για Βιολογικά Ψάρια: ομοιόμορφο μέγεθος, φρεσκάδα, όψη και γεύση. Τα άγρια ψάρια τα ψάρια βιολογικής υδατοκαλλιέργειας προτιμήθηκαν από τα εκτρεφόμενα όσον αφορά το Agro Eco ιδιότητες βιολογικού ψάριού για να κέρδος και το περιβάλλον. εισαχθεί με επιτυχία στην αγορά Σήμανση (θετική όψη) και αυξημένη τιμή εύρος 10-30%. Για να αξιολογηθεί η πιθανή οικονομική επιτυχία εκτροφής του βιολογικού μπακαλιάρου, να εκτιμηθεί η επιθυμία των καταναλωτών να Η Βιωσιμότητα της Βιολογικής Υδατοκαλλιέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο Johnson Seafarms 2000 πληρώσουν για τα ψάρια. Η ευκολία με την οποία η «Johnson Seafarms" πούλησε τα ψάρια της στους λιανοπωλητές εφαρμόζοντας μια υψηλότερη τιμή προσθέτει βάρος στο επιχείρημα αυτό και είναι ένα ενθαρρυντικό σημάδι για το μέλλον αυτού του κλάδου Έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά των Αλιευτικό Κέντρο Οι καταναλωτές δηλώνουν μια καλή προθυμία να καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά 2010 Bonello πληρώσουν ακριβότερα για το βιολογικό λαβράκι. προϊόντα στην Ιταλία Οικονομική και τεχνική σκοπιμότητα της Διάθεση να πληρωθεί ακριβότερα κατά μέσο όρο η DeFrancesco 2003 βιολογικής υδατοκαλλιέργειας απόκτηση βιολογικού λαβρακιού ίσου με 2,25 77

78 Βιολογικά ψάρια στην Τουρκία Βudak 2006 Project Sanpei Pagliarino και Tron 2013 Πανεπιστήμιο Πάδοβας, Πανεπιστήμιο Ca 'Foscari της Βενετίας,Τμήμα Τάση προς κατανάλωση του βιολογικού ζωικών και λαβρακιού (από Βενετσιάνους) στην πειραματικών Ιταλία επιστημών 2010 Κτηνιατρικής συνεργασία με κατασκευάστριες εταιρείες ζωοτροφών /Κιλό. Η πιθανή ζήτηση για βιολογικά νωπά ψάρια εκτιμάται κατά μέσο όρο περίπου σε 2,1 κιλά κατά κεφαλήν ετησίως. Βραχυπρόθεσμα - μεσοπρόθεσμα οι προσφορά πιστοποιημένων βιολογικών ψαριών. Τυπικός καταναλωτής είναι: νέος, παντρεμένος με παιδιά άνω των 10 ετών, μορφωμένος, με υψηλό οικογενειακό εισόδημα, ανήσυχος για την διατροφική ασφάλεια, το μέλος της οικογένειας που κάνει τα ψώνια και καταναλώνει περισσότερα ψάρια από το μέσο όρο Τα προϊόντα της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη πηγή θρεπτικών συστατικών στη διατροφή. Η ορθή διατύπωση των ζωοτροφών και η καλή διαχείριση των κτηνοτροφικών κτιρίων αποτελούν βασικούς παράγοντες για να βελτιστοποιηθεί η ποιότητα του τελικού προϊόντος Η εκτροφή του βιολογικού λαβρακιού είναι τεχνικά βιώσιμη με τα κατάλληλα μέτρα διαχείρισης και ένα προσεκτικό αρχικό σχεδιασμό της δραστηριότητας Συμπερασματικά από τις μελέτες προκύπτει πως υπάρχει έλλειψη γνώσεων και ενημέρωσης προς τους καταναλωτές αφού ακόμα η βιολογική υδατοκαλλιέργεια είναι σε πρώιμο στάδιο. Υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης των βιολογικών υδατοκαλλιεργειών με πολλές προοπτικές ωστόσο παρουσιάζονται έντονες αποκλίσεις μεταξύ των διάφορων χωρών εντός και εκτός Ε.Ε. Σημαντικό ρόλο παίζουν η εσωτερική αγορά και η αντίληψη για τα βιολογικά προϊόντα, αν έχουν αναπτύξει Πρότυπα Πιστοποίησης αποδεκτά από τους 78

79 καταναλωτές ή αν βρίσκεται η βιολογική υδατοκαλλιέργεια ακόμα σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης είτε δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου. Η Βιολογική εκτροφή είναι τεχνικά βιώσιμη το κόστος λειτουργίας καλύπτεται από την υψηλότερη τιμή αλλά πρέπει να υποστηριχθεί από ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής. Όσον αφορά τους καταναλωτές δηλώνουν προθυμία να πληρώσουν ακριβότερα για τα βιολογικά ψάρια. Η σήμανση και η πιστοποίηση έχουν θετική όψη για τους καταναλωτές. Το προφίλ του καταναλωτή που θα καταναλώσει περισσότερο τα βιολογικά ψάρια είναι μορφωμένος, παντρεμένος με παιδιά άνω των 10 ετών, με υψηλό οικογενειακό εισόδημα, ανήσυχος για την διατροφική ασφάλεια. 79

80 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 4. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΝΗΡΕΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING Ο όμιλος ΝΗΡΕΥΣ ξεκίνησε να λειτουργεί το 1988 στη Χίο. Κατέχει ηγετική θέση στον ελληνικό κλάδο ιχθυοκαλλιεργειών, στην παραγωγή και τη διάθεση των μεσογειακών ψαριών. Είναι μεγάλος παραγωγός και εξαγωγέας ιχθυηρών ειδικότερα τσιπούρας και λαβρακίου. Το 80% των προϊόντων του εξάγεται με δίκτυο διανομής σε πάνω από 35 χώρες. Κύριες δραστηριότητες του ομίλου είναι η παραγωγή γόνου και ιχθύων φρέσκων κατεψυγμένων και μεταποιημένων, η εμπορία και διάθεση αυτών σε εσωτερική και διεθνή αγορά, η παραγωγή και εμπορία ιχθυοτροφών και εξοπλισμού για ιχθυοπαραγωγικές μονάδες (Εικόνα 4), που τον καθιστούν έναν από τους 10 μεγαλύτερους ομίλους ιχθυοκαλλιέργειας στον κόσμο. (ΝΗΡΕΥΣ, 2013). Ο όμιλος Νηρεύς διαθέτει παραγωγικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, και στην Ισπανία. Διαθέτει 33 ιχθυοτροφεία, 4 ιχθυογεννητικούς σταθμούς, 3 μονάδες προ-πάχυνσης, 6 συσκευαστήρια, ερευνητικό κέντρο, 2 εργοστάσια παραγωγής ιχθυοτροφών, εργοστάσιο μεταποίησης-επεξεργασίας ιχθύων και μονάδα παραγωγής εξοπλισμού ιχθυοκαλλιέργειας και εταιρεία διάθεσης προϊόντων παραγωγής, διατροφής, εξοπλισμού και υγείας σε πτηνοτρόφους και κτηνοτρόφους. Ο όμιλος Νηρεύς μαζί με τις θυγατρικές εταιρίες του πρωτοπορεί εφαρμόζοντος πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης για λαβράκι και τσιπούρα. Εφαρμόζει επίσης σύστημα πλήρους ιχνηλασιμότητας το οποίο επιχειρείται η ψηφιακή καταγραφή και αποτύπωση της πληροφορίας της Εφοδιαστικής Αλυσίδας με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση του πελάτη.και επενδύει συστηματικά στην έρευνα για νέα πρωτόκολλα εκτροφής και βιώσιμης ανάπτυξης. Εικόνα 4. Mix προϊόντων ΝΗΡΕΥΣ 80

81 Ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις και αναγνωρίζοντας τη διαφορετικότητα των πελατών και των αναγκών τους διατίθεται στην ευρωπαϊκή αγορά μαζί με τα φρέσκα κατεψυγμένα και μεταποιημένα ψάρια συμβατικής εκτροφής και το βιολογικό ψάρι NIREUS BIO (Εικόνα 5). Εικόνα 5. NIREUS BIO (τσιπούρα, λαβράκι) Το όραμα του ομίλου είναι να διατηρήσει την ηγετική του θέση και να δραστηριοποιείται διεθνώς στους τομείς ιχθυοκαλλιέργειας, μεταποίησης ιχθηρών, αλιευμάτων και ιχθυοτροφών, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση και ικανοποίησης τόσο των συνεργατών και πελατών της εταιρείας, όσο και των μετόχων της. Ο όμιλος έχει αποστολή την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, υγιεινής και ασφάλειας για τον πελάτη καταναλωτή. Ο όμιλος είναι πιστοποιημένος για βιολογική υδατοκαλλιέργεια κατά το πρότυπο ISO 9001:2008 για το σύστημα διαχείρισης ποιότητας στην οργανωτική δομή και λειτουργία της, ISO 14001:2004 στις παραγωγικές εγκαταστάσεις υπάρχει εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, BRC standards για την ασφάλεια τροφίμων και GLOBAL GAP για την οικολογία και την αειφορία. Όλες οι εγκαταστάσεις εφαρμόζουν σύστημα ασφαλείας και υγιεινής τροφίμων HACCP (ΝΗΡΕΥΣ 2014). Έχοντας ως στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλών προδιαγραφών έχει πιστοποιηθεί από έγκριτους διεθνείς φορείς για την παραγωγή των ιχθυηρών (Εικόνα 6). 81

82 Πηγή: ΝΗΡΕΥΣ, 2014 Εικόνα 6. Πιστοποιήσεις ομίλου Νηρεύς Για την παραγωγή βιολογικού λαβρακίου και βιολογικής τσιπούρας είναι πιστοποιημένος από την Bio Hellas (GR-BIO-03) Όσον αφορά τις πωλήσεις των ψαριών του ομίλου: έχουν κυρίως εξαγωγικό χαρακτήρα, καθώς το 80% των προϊόντων του ομίλου εξάγεται (90% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 10% σε χώρες όπως Τουρκία, Καναδά, Αίγυπτο). Το πελατολόγιο αφορά πάνω από 35 χώρες πελάτες ανά τον κόσμο. Πελατολόγιο του ομίλου αποτελούν όλα τα γνωστά κανάλια διανομών π.χ. μεγάλοι χονδρέμποροι / εισαγωγείς, χονδρέμποροι/διανομείς, αλλά και οι περισσότερες ευρωπαϊκές αλυσίδες Super Market. Η τροφοδοσία των πελατών γίνεται απευθείας από την εταιρεία, στην πόρτα του πελάτη ακόμα και στα πιο απόμακρα σημεία μέσω ενός εξελιγμένου (και βραβευμένου) συστήματος logistics. Έχει οργανώσει ένα αποτελεσματικό δίκτυο διανομής, ικανό για παγκόσμιες αποστολές καθημερινά από τα 3 κέντρα διανομής (Πάτρα, Αθήνα και Μιλάνο). Υπάρχουν τοπικοί αντιπρόσωποι σε βασικές αγορές (Ιταλία, Ισπανία). Περισσότεροι από 500 τόνοι αποστέλλονται εβδομαδιαίως άμεσα και με ασφάλεια (ΝΗΡΕΥΣ 2014). 82

83 Για την εταιρεία η βιώσιμη ανάπτυξη είναι τμήμα της καθημερινής επιχειρησιακής δραστηριότητας, όπως είναι και η εντιμότητα και η δικαιοσύνη, η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού με σεβασμό και αξιοπρέπεια, καθώς και η σχέση καλής γειτονίας που αναπτύσσεται με τον κοινωνικό περίγυρο στον οποίο δραστηριοποιείται. Ποικίλες επικοινωνιακές προσεγγίσεις χρησιμοποιεί ο όμιλος για να ενημερώνει τους εταίρους του για τις δραστηριότητές του ώστε να ικανοποιούνται οι συγκεκριμένες ανάγκες των κοινωνικών εταίρων: Ιστοσελίδα ΝΗΡΕΥΣ ( Εξαμηνιαίος και Ετήσιος Απολογισμός Παρουσιάσεις του Ομίλου Κοινωνικός και Περιβαλλοντικός Απολογισμός SEALINE (μηνιαίο εταιρικό περιοδικό) Τακτικές ανακοινώσεις στον τύπο με τοποθετήσεις γύρω από τα χρηματοοικονομικά επιχειρησιακά θέματα. Συνεντεύξεις τύπου (ΝΗΡΕΥΣ 2014) 4.1. NIREUS ΒΙΟ Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστεί το προϊόν του ομίλου Νηρεύς NIREUS BIO. Ο όμιλος Νηρεύς καινοτομεί με το βιολογικό ψάρι και διασφαλίζει την υψηλή ποιότητα με τα πλέον αυστηρά βιολογικά πρότυπα, μεταξύ των οποίων είναι: Συνθήκες ανάπτυξης κοντά στο φυσικό περιβάλλον σε τοποθεσίες της Ελλάδας που επιλέγονται προσεκτικά και απομονωμένους κόλπους με δυνατά ρεύματα. Ευρύχωρα κλουβιά με μικρό αριθμό ψαριών ώστε τα ψάρια να κολυμπάνε ελεύθερα για άριστη υγεία και σφικτή σάρκα. Ανάπτυξη που παρακολουθείται συνεχώς και ισορροπημένη διατροφή με υψηλής ποιότητας δημητριακά και κομμάτια από ψάρια για εξαιρετικά αρωματική σάρκα Αυστηρή αποφυγή όλων των χημικών ουσιών, απαγόρευση της γενετικής τροποποίησης και πλήρως διαχωρισμένη επεξεργασία σύμφωνα με τα οργανικά πρότυπα (ΝΗΡΕΥΣ 2014) Η εικόνα που θέλει να προωθήσει η εταιρεία για το βιολογικό ψάρι NIREUS BIO είναι ότι είναι ένα προϊόν υγιεινό, ασφαλές, ευκολίας και υψηλής διατροφικής αξίας που παράγεται από το μεγαλύτερο παραγωγό μεσογειακού ψαριού. 83

84 Το βιολογικό ψάρι διατίθεται σε δύο είδη τσιπούρα και λαβράκι. Κάθε ένα από τα δύο είδη διατίθεται σε ξεχωριστές κατηγορίες. Φρέσκα ψάρια, ολόκληρα μεταποιημένα (απεντερωμένα, αποβραγχιωμένα, απολεπισμένα) και Φρέσκα φιλέτα με δέρμα φιλετοποιημένα με το χέρι. (NIREUS BIO, 2014) Εκτροφή Βιολογικών ψαριών Η κύρια διαφορά των βιολογικών και συμβατικών ψαριών έχει να κάνει με την τροφή. Τα βιολογικά ψάρια τρέφονται με 100% πιστοποιημένα βιολογική τροφή. Συνήθως το μεγαλύτερο μέρος της ιχθυοτροφής, αποτελείται από ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια, τα οποία πρέπει να προέρχονται από την επεξεργασία των υπολειμμάτων βρώσιμων βιολογικών ψαριών από πιστοποιημένες ιχθυοκαλλιέργειες. Τα συστατικά φυτικής καλλιέργειας πρέπει να προέρχονται από βιολογικά αγροκτήματα. Αυστηρά αποκλείονται τα προϊόντα ΓΤΟ (γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί). Δεν χρησιμοποιούνται πρόσθετα και χρωστικές ουσίες, σύμφωνα με την εγκεκριμένη λίστα και κανένα είδος αντιβιοτικού φαρμάκου για την πρόληψη τυχόν ασθενειών στα ψάρια ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ MARKETING ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΨΑΡΙ NIREUS ΒΙΟ Προτείνεται επανασυσκευασία για το προϊόν NIREUS BIO ώστε να αποκτήσει διαφοροποίηση από τις κοινές συσκευασίες των ψαριών συμβατικής εκτροφής και αλιείας. Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί ολοκληρωμένο σχέδιο Marketing για το βιολογικό προϊόν Ανάλυση εξωτερικού περιβάλλοντος Στον ελληνικό κλάδο ιχθυοκαλλιέργειας δραστηριοποιούνται περίπου 80 εταιρίες με τζίρο μεγαλύτερο από 800εκ. ευρώ που απασχολούν 10 χιλιάδες εργαζόμενους σε περιοχές απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα. Όσον αφορά την παραγωγή, τις πωλήσεις αλλά και την κερδοφορία των εταιριών του κλάδου, ο όμιλος Νηρεύς κατέχει ηγετική θέση στον Ελληνικό Κλάδο Ιχθυοκαλλιεργειών. Οι πωλήσεις των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας (ψάρια, γόνος και άλλα συναφή προϊόντα και υπηρεσίες ανήλθαν σε 171,2 εκ. (αύξηση 1,1 εκ) (Εικόνα 7). Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 2 εκ. δηλαδή σε 156,2 εκ. Εξ αυτών οι πωλήσεις προς χώρες μέλη της Ε.Ε. ανήλθαν σε 127,9 εκ (αύξηση 5,6 εκ.) ενώ οι εξαγωγές προς χώρες εκτός Ε.Ε. ήταν μειωμένες κατά 3,7 εκ. λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης στην Ανατολική 84

85 Ευρώπη και του εμπάργκο της Ρωσίας (Δελτίο τύπου Νηρεύς οικονομικά αποτελέσματα 2014). Οι προοπτικές του κλάδου της μεσογειακής ιχθυοκαλλιέργειας συνεχίζουν να είναι θετικές. Η οικονομική κρίση της ελληνικής οικονομίας δεν επηρεάζει σημαντικά τις πωλήσεις του Ομίλου καθώς η πλειονότητα αυτών γίνεται παραδοσιακά στις χώρες του εξωτερικού. Εκτιμάται πως δεν θα υπάρξει πρόβλημα διάθεσης των προϊόντων μας, λόγω της ισχυρής πελατειακής της βάσης και των εκτεταμένων. Η εταιρεία κατέχει ηγετική θέση και στην Διεθνή αγορά ιχθυοκαλλιεργειών καθώς είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός τσιπούρας και λαβρακίου στον κόσμο με εξαγωγές σε παγκόσμιο επίπεδο (Ευρώπη, Αμερική και Ασία). Είναι πρωτοπόρος στην ανάπτυξη νέων ειδών. Διαθέτει διάσπαρτα κέντρα παραγωγής για διασπορά κινδύνου. Είναι πρωτοπόρος στην έρευνα (τροφές, γόνος, ψάρι και εξοπλισμός) δικτύων (ΝΗΡΕΥΣ 2014). Εικόνα 7. Οι μεγαλύτερες ελληνικές εταιρείες Πωλήσεις Μακροεξωτερικό περιβάλλον Α) Πολιτικό (Political) Νομικό (Legal) περιβάλλον Οι ιχθυοκαλλιέργειες, η μεταποίηση και η εμπορία των αλιευτικών προϊόντων, χρηματοδοτούνται από την εταιρεία (ίδιο κεφάλαιο) και ένα μικρό μέρος (έως 10%) από προγράμματα ΕΣΠΑ από το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και για τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων. Επιπλέον, οι περισσότερες επιχειρήσεις στο κλάδο των ιχθυοκαλλιεργειών, εφαρμόζουν συστήματα ποιότητας, όπως είναι το ISO, το AGRO 4-1,το 85

86 AGRO 4-2 και το HACCP (Agrocert, 2014) τα οποία υποστηρίζονται από τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.). Με το εθνικό σήμα ποιότητας πιστοποιείται η διασφάλιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των προϊόντων βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και προστατεύονται από άλλα προϊόντα αμφίβολης προέλευσης και ποιότητας. Οι ιχθυοκαλλιέργειες συμβάλουν στην τόνωση των τοπικών οικονομιών και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε παραμεθόριες περιοχές. Οι δραστηριότητές τους έχουν αξιόλογη συνεισφορά στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν και στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, ενώ απασχολείται και σημαντικός αριθμός ατόμων. Για το λόγο αυτό το κράτος παρέχει οικονομικά κίνητρα για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας μέσα από επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις και χρηματοδοτήσεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει προγράμματα στήριξης. Η νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑλΠ) με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1380/2013 του Ε. Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στοχεύει στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας των ιχθυοαποθεμάτων, με απώτερο στόχο την μακροχρόνια σταθερή εξασφάλιση ενός υγιεινού πόρου διατροφής για τους πολίτες της ΕΕ. Επιδιώκει επίσης την διασφάλιση της ευημερίας του αλιευτικού κλάδου, την απεξάρτηση από τις επιδοτήσεις και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ευκαιριών ανάπτυξης στις παράκτιες περιοχές. Ταυτόχρονα, στοχεύει στην υψηλότερη υπευθυνότητα του κλάδου, με γνώμονα την καλύτερη διαχείριση των θαλασσών. Οι περιορισμοί που έχουν τεθεί για την προστασία του περιβάλλοντος λόγω της υπεραλίευσης ευνοούν την ανάπτυξη των εταιρειών ιχθυοκαλλιέργειας. Στην τρέχουσα περίοδο τίθεται σε εφαρμογή από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας με στόχο «τη βιώσιμη ανάπτυξη του τομέα της αλιείας στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής». Ο στρατηγικός στόχος του προγράμματος για τον κλάδο των Υδατοκαλλιεργειών είναι η αειφόρος ανάπτυξη του, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγόμενων προϊόντων και των επιχειρήσεων και η διασφάλιση της βιωσιμότητας του κλάδου. Ειδικότερα υποστηρίζονται δράσεις για παραγωγικές επενδύσεις, υδατοπεριβαλλοντικά μέτρα, μέτρα για τη δημόσια υγεία, αλλά και την υγεία των ζώων. 86

87 Β) Οικονομικό (Economic) περιβάλλον Η ιχθυοκαλλιέργεια αποτελεί την ταχύτερα αναπτυσσόμενη βιομηχανία στον τομέα των τροφίμων με ρυθμούς ανάπτυξης που ξεπερνούν το 10% κατά την τελευταία δεκαετία. Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και εξαγωγείς τσιπούρας και λαβρακίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αγορά ελέγχεται από λίγους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους με αποτέλεσμα την αποχώρηση ορισμένων μικρών επιχειρήσεων από τον κλάδο. Ο κλάδος καλύπτει πλήρως τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς και το μεγαλύτερο μέρος της παραγόμενης ποσότητας εξάγεται σε άλλες χώρες. Οι ελληνικές εξαγωγές κατευθύνονται στην πλειονότητά τους (46% περίπου) στην ιταλική αγορά. Οι επόμενες σε σημαντικότητα αγορές για τις ελληνικές εξαγωγές είναι η ισπανική και η γαλλική. Οι επιχειρήσεις του κλάδου απασχολούν περίπου άτομα. Λόγω της εξωστρεφούς ανάπτυξης που χαρακτηρίζει τον κλάδο, η συνεισφορά της ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελληνική οικονομία είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας, η ισχυρή παραγωγική βάση του κλάδου και το υψηλό επίπεδο διείσδυσης στις διεθνείς αγορές καθιστούν την ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια μια από τις δραστηριότητες με στρατηγική σημασία για το νέο αναπτυξιακό πρότυπο της εγχώριας οικονομίας. Η στροφή προς τον υγιεινό τρόπο ζωής και η τάση αύξησης της κατά κεφαλήν κατανάλωσης ψαριού, σε συνδυασμό με τη σταθεροποίηση ή πτώση της αλιείας, προοιωνίζουν ότι οι συνθήκες που θα αντιμετωπίζει ο κλάδος στο μέλλον θα είναι αρκετά ευνοϊκές (ΠΑΣΕΓΕΣ 2014, Ευρωπαϊκό ελεγκτικό συνέδριο 2014). Η ζήτηση των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, ο σημαντικότερος από τους οποίους είναι η τιμή πώλησης των ψαριών. Για τα προϊόντα του κλάδου η ζήτηση παρουσιάζει αυξημένη ελαστικότητα ως προς την τιμή αν ληφθεί υπόψη και η υφιστάμενη δυνατότητα σχετικά εύκολης υποκατάστασης από άλλα είδη ψαριών και θαλασσινών. Η μείωση των τιμών που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια ευνόησε τη ζήτηση των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας δίνοντάς τους συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τα υποκατάστατα προϊόντα.. Η ζήτηση των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας εξαρτάται άμεσα από τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά αλιευμάτων, εφόσον τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας αποτελούν άμεσα υποκατάστατα των ψαριών ελεύθερης αλιείας. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε το Stanford University (2006) αναμένεται μείωση των παγκόσμιων ελεύθερων ιχθυοαποθεμάτων κατά 2/3 έως το έτος 2060 λόγω υπερεκμετάλλευσης. Η μείωση αυτή σε 87

88 συνδυασμό με τις πολιτικές μείωσης της αλιευτικής δραστηριότητας, δημιουργούν θετικές προοπτικές για τη ζήτηση ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας. Γ) Κοινωνικό (Social) πολιτιστικό(cultural) περιβάλλον Τα τελευταία χρόνια, η κατανάλωση των ψαριών, έχει αυξηθεί σημαντικά και αναμένεται να συνεχιστεί εξαιτίας της στροφής στην υγιεινή διατροφή και τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής των ανεπτυγμένων χωρών έχει μειώσει τον ελεύθερο χρόνο επηρεάζοντας τον χρόνο προετοιμασίας του φαγητού στο σπίτι (FAO, 2014). Η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού, οι νέες αγορές που δημιουργούνται και λόγω των ατυχών γεγονότων των περιορισμών στην ελεύθερη αλιεία εντείνουν την αύξηση της ζήτησης προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Τα μεταποιημένα προϊόντα ψαριών, προτιμώνται από τους καταναλωτές, λόγω του ότι απαιτούν μειωμένο χρόνο προετοιμασίας και μειώνεται η ζήτηση για νωπά ψάρια για τα οποία απαιτείται περισσότερος χρόνος (Διάγραμμα 3). Διάγραμμα 3. Εξέλιξη χρόνου μαγειρέματος Δ) Τεχνολογικό (Technological) περιβάλλον Λόγω του έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί στην αγορά και προκειμένου να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στον κλάδο οι επιχειρήσεις προβαίνουν σε εκσυγχρονισμό των μονάδων τους για να μειώσουν το κόστος παραγωγής. Οι μεγάλες επιχειρήσεις επενδύουν συχνά στην αναβάθμιση του μηχανολογικού τους εξοπλισμού, στην πιστοποίηση των προϊόντων τους και στην επέκταση των δικτύων διανομής τους. Οι επιχειρήσεις του κλάδου εκσυγχρονίζονται και εισάγουν νέες τεχνολογίες, με στόχο την ποιοτικότερη παραγωγή προϊόντων. Τέτοια εφαρμογή είναι το «mobile fish pen» το οποίο κινείται διαρκώς, αποφεύγοντας τα πιθανά προβλήματα επίδρασης στην ποιότητα του νερού και στον πυθμένα της θάλασσας, βελτιώνοντας την υγεία και την ανάπτυξη των ψαριών (Οnex Technologies 88

89 Inc, TO BHMA, 2014). Η παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων κρίνεται απαραίτητη για κάθε επιχείρηση (FAO, 2014). Καλύπτουν έτσι τις υψηλές ποιοτικές ανάγκες ολοένα και περισσότερων καταναλωτών, υιοθετούν πολιτικές υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών, υγιεινής και ασφάλειας και γίνονται περισσότερο ευαίσθητες σε περιβαλλοντικά θέματα. Ε) Δημογραφικό (Demographic) περιβάλλον Τα τελευταία χρόνια, ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει παρουσιάσει μικρή αύξηση. Επιπλέον, στη χώρα μας, ο πληθυσμός των οικονομικών μεταναστών έχει αυξηθεί σημαντικά. Σ ότι αφορά την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού, η δημογραφική γήρανση πλήττει την Ελλάδα, όπως και όλες τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες (ΕΛΣΤΑΤ, 2014) Μικροεξωτερικό περιβάλλον Α) Διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών Οι καταναλωτές προμηθεύονται ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας μέσω ιχθυαγορών, ιχθυοπωλείων και από τα ειδικά τμήματα των super markets. Οι ιχθυαγορές και τα ιχθυοπωλεία αποτελούν το σημαντικότερο δίκτυο διάθεσης ψαριών στη λιανική. Πάντως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σταδιακή αύξηση του μεριδίου διακίνησης των προϊόντων μέσω των super markets δεδομένης και της μεγάλης επέκτασης των οργανωμένων αλυσίδων λιανεμπορίου, σε βάρος των μεμονωμένων καταστημάτων ειδών διατροφής. Δεδομένης της ισχυρής διαπραγματευτικής θέσης που έχουν τα super markets μπορούν να αποσπούν εκπτώσεις αλλά και σημαντικές χρονικές πιστώσεις από τους παραγωγούς, ως εκ τούτου έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν χαμηλότερες τιμές λιανικής, συγκριτικά με τα παραδοσιακά σημεία πώλησης. Τα προϊόντα που προσφέρει ο όμιλος ΝΗΡΕΥΣ, απευθύνονται σε όλα τα γνωστά κανάλια διανομών (χονδρέμποροι, εισαγωγείς, διανομείς) και σε όλες τις αλυσίδες super markets. Μέσω του διαφοροποιημένου βιολογικού προϊόντος που εισάγει στην αγορά, ικανοποιεί τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του κάθε πελάτη της. Λόγω της οικονομικής κρίσης, η ζήτηση βαίνει μειούμενη, με αποτέλεσμα να ασκούνται έντονες πιέσεις από τους αγοραστές για μείωση των τιμών στα προϊόντα. Επιπλέον οι αγοραστές έχουν επαρκές μέγεθος, ώστε να απαιτούν χαμηλές τιμές κι άλλες ευκολίες, καθώς αγοράζουν μεγάλες ποσότητες. Κατ επέκταση η διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών είναι μεγάλη λόγω συγκέντρωσης, αφού οι απαιτήσεις τους μεγάλες (ΝΗΡΕΥΣ 2013, 2014). 89

90 Β) Διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών Ο όμιλος ΝΗΡΕΥΣ συνεργάζεται με μεγάλο αριθμό προμηθευτών. Οι προμηθευτές αυτοί, είναι μεγάλες εταιρείες πρώτων υλών, μηχανημάτων, εξοπλισμών. Τα προϊόντα των εταιρειών αυτών είναι διαφοροποιημένα και καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες της επιχείρησης. Το κόστος αλλαγής προμηθευτή είναι μεγάλο, αφού απαιτεί την εκπαίδευση των εργαζομένων σε νέα εργαλεία, γεγονός που επηρεάζει την απόδοση τους. Κρίνεται λοιπόν, απαραίτητη η διατήρηση καλών σχέσεων με τους προμηθευτές. Επομένως, η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών είναι μεγάλη λόγω μεγάλης συγκέντρωσης (ΝΗΡΕΥΣ 2013, 2014). Γ) Απειλή από υποκατάστατα Όλα τα νωπά ψάρια ή θαλασσινά αποτελούν υποκατάστατα για κάθε είδος και για τα νωπά ψάρια υποκατάστατα είναι τα κατεψυγμένα και τα μεταποιημένα. Η τιμή και η διαθεσιμότητα των ελέυθερων ψαριών, ή των μεταποιημένων επηρεάζει τη ζήτηση των κατεψυγμένων προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας. Η αύξηση της ζήτησης έτοιμων φαγητών, τα οποία απαιτούν μικρό χρόνο προετοιμασίας, συμβάλλουν αρνητικά στη ζήτηση νωπών ολόκληρων ψαριών. Επιπλέον, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες μίας χώρας φαίνεται να επηρεάζουν την ζήτηση των ψαριών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ορεινές περιοχές η κατανάλωση των ψαριών είναι μικρότερη και βασίζεται κυρίως σε καταψυγμένα προϊόντα. (FDA, 2014). Δ) Απειλή από νεοεισερχόμενους Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις των ιχθυοκαλλιεργειών εμφανίζουν έντονες συνέργειες, με αποτέλεσμα οι μικρές επιχειρήσεις να μην είναι δυνατόν να εισέλθουν στην αγορά (Καθημερινή, 2014). Η δημιουργία οικονομιών κλίμακας είναι το μέλλον του τομέα των ιχθυοκαλλιεργειών (Έθνος, 2014). Επομένως, η απειλή από νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις είναι μικρή. Πλεονέκτημα για τον κλάδο η δυσκολία εισόδου νέων διότι απαιτείται κρατική άδεια. Ε) Ανταγωνιστές Κυριότεροι ανταγωνιστές στην ελληνική αγορά των φρέσκων ψαριών είναι ο όμιλος ΣΕΛΟΝΤΑ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΑ Α.Ε.Γ.Ε. και η ΙΑΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ Α.Ε.. Στην αγορά των µεταποιηµένων κατεψυγμένων, οι εταιρείες Γ. ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ Α.Ε. και FRESKOT ΚΟΝΤΟΒΕΡΟΣ Α.Ε.Β.Ε. 90

91 Οι κυριότεροι ανταγωνιστές του ομίλου ΝΗΡΕΥΣ, στην αγορά των βιολογικών ψαριών είναι οι ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ και ΓΑΛΑΞΙΔΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ (ΝΗΡΕΥΣ 2013, 2014). Στις χώρες εκτός της Ελλάδας κύριοι ανταγωνιστές είναι οι εταιρείες στις ΗΠΑ, στη Νορβηγία, στη Τουρκία, στην Ιταλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία οι οποίες έχουν την μεγαλύτερη βιολογική αγορά Ανάλυση εσωτερικού περιβάλλοντος Α) Άυλοι πόροι Ανθρώπινοι πόροι Απασχολεί 1200 εργαζόμενους, (ιχθυολόγοι, ιχθυοπαθολόγοι, τεχνολόγοι τροφίμων, βιολόγοι, κτηνίατροι, γεωπόνοι, οικονομολόγοι, λογιστές, χημικοί μηχανικοί, μηχανολόγοι μηχανικοί, δικηγόροι, ηλεκτρολόγοι, δύτες, καπετάνιοι, αποθηκάριοι, συσκευαστές, πωλητές, logistics και marketing, οι περισσότεροι των οποίων βρίσκονται στην Ελλάδα. Από το 2009, πραγματοποιείται αξιολόγηση της απόδοσης των εργαζόμενων, βάσει ποιοτικών και ποσοτικών στόχων που τίθενται κάθε έτος. Καινοτομία (ερευνητικές δραστηριότητες) Ο όμιλος Νηρεύς σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αθηνών, μελετούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο χώρο από τη δραστηριότητα των ιχθυοκαλλιεργειών (Farmaki et al., 2014). Η εταιρεία "ΝΗΡΕΥΣ Ιχθυοκαλλιέργειες ΑΕ", πρωτοπορεί εφαρμόζοντος πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης για λαβράκι και τσιπούρα. Εφαρμόζει επίσης σύστημα πλήρους ιχνηλασιμότητας και επενδύει συστηματικά στην έρευνα για νέα πρωτόκολλα εκτροφής και βιώσιμης ανάπτυξης Διαδικασίες Logistics Ο όμιλος διαθέτει αποτελεσματικό δίκτυο διανομής από 3 κανάλια (Αθήνα, Πάτρα, Μιλάνο) με τα οποία πραγματοποιεί αποστολές σε περισσότερες από 35 χώρες στον κόσμο, οδικώς, ακτοπλοϊκώς και αεροπορικώς. Η μεταφορά των προϊόντων γίνεται από φορτηγά ψυγεία της εταιρείας όμως χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό συνέργειες για την ταχύτερη διανομή των προϊόντων με έμπιστους και εκπαιδευμένους συνεργάτες Marketing και πωλήσεις Η τάση της αγοράς είναι προς τα φρέσκα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία είναι ποιοτικά, υγιεινά, να απαιτούν λιγότερο δυνατό χρόνο παρασκευής τους προς 91

92 κατανάλωση, να είναι διαθέσιμα (τόπος και χρόνος) και να έχουν λογική τιμή πώλησης σύμφωνα με την αξία που βλέπει ο καταναλωτής ότι αυτά προσφέρουν. Τοπικοί πωλητές υπάρχουν σε χώρες του εξωτερικού (Ιταλία, Ισπανία), για την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των πελατών. Ο όμιλος διαθέτει οργανωμένο τμήμα μάρκετινγκ, με σκοπό την καλύτερη προώθηση των προϊόντων (ΝΗΡΕΥΣ, 2013). Β) Υλικοί πόροι Φυσικοί πόροι - Εγκαταστάσεις o 4 τελευταίας τεχνολογίας Ιχθυογεννητικούς σταθμούς o 3 μονάδες προπάχυνσης o 1 γενετικό κέντρο έρευνας και ανάπτυξης o 33 ιχθυοτροφεία o 6 συσκευαστήρια o 1 μονάδα μεταποίησης- επεξεργασίας ιχθύων o 2 εργοστάσια παραγωγής ιχθυοτροφών o 1 εταιρεία παραγωγής εξοπλισμού ιχθυοκαλλιεργειών o 1 εταιρεία διάθεσης προϊόντων αναπαραγωγής, διατροφής, εξοπλισμού και υγείας σε πτηνοτρόφους και κτηνοτρόφους o Θυγατρικές εταιρίες: ProteusSA, KEGOAgri, Predomar. Οι παραπάνω εγκαταστάσεις είναι διασκορπισμένες σε αρκετά σημεία της Ελλάδας και την Ισπανία SWOT ANALYSIS της εταιρείας και των προϊόντων της Strengths ( υνάμεις) Χρησιμοποιεί ανεπτυγμένο δίκτυο διανομής (logistics) για τσιπούρα και λαβράκι. Κατέχει ηγετική θέση στον κλάδο της ιχθυοκαλλιέργειας και την γνωρίζουν οι καταναλωτές. Είναι πλήρως καθετοποιημένη. Έχει μικρότερο κόστος παραγωγής σε σχέση με τους ανταγωνιστές, λόγω της πλήρους καθετοποίησης. Διαθέτει κεφάλαια στην διαφήμιση προώθηση των προϊόντων. Διαθέτει πιστοποιήσεις για την ασφάλεια και την ποιότητα των προϊόντων της Αποτελείται από διασκορπισμένες γεωγραφικά μονάδες παραγωγής, για την καλύτερη αντιμετώπιση ισχυρών καιρικών φαινομένων και ενδεχόμενα ασθενειών. 92

93 Διαθέτει σύστημα ιχνηλασιμότητας. Weaknesses (Αδυναμίες) Μειωμένη ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων, λόγω του μεγάλου μεγέθους του ομίλου. Λόγω των εξαγωγικών προτεραιοτήτων, είναι πιθανό να παραγκωνιστούν εγχώριες υποχρεώσεις (το φρέσκο φιλέτο έχει διάρκεια ζωής 9 ημερών και αποκλείονται περιοχές που απαιτούν διανομή μεγαλύτερη των 3 ημερών). Λόγω της δραστηριότητας της σε τομείς εκτός των ιχθυοκαλλιεργειών (προϊόντα αναπαραγωγής, διατροφής, εξοπλισμού και υγείας για τα υπόλοιπα αγροτικά ζώα), ενδέχεται να εμποδίζεται η περαιτέρω ανάπτυξη της στο βασικό της τομέα. Opportunities (Ευκαιρίες) Η αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ψαριού. Η αναζήτηση υγιεινής διατροφής, ευνοεί την κατανάλωση των προϊόντων των ιχθυοκαλλιεργειών. Η χαμηλή τιμή των ψαριών της ιχθυοκαλλιέργειας, τα καθιστά ανταγωνιστικά σε σχέση με τα ψάρια ελεύθερης αλιείας. Η συνεχώς μειούμενη δραστηριότητα της αλιείας, λόγω της εξάντλησης των φυσικών αποθεμάτων, ευνοεί την αύξηση της ζήτησης των ιχθύων των ιχθυοκαλλιεργειών. Εφαρμογή συστημάτων ποιότητας (BRC, GLOBALGAP, BIOHELLAS). Η τάση των καταναλωτών για προϊόντα ευκολίας, εξαιτίας του έντονου και γρήγορου ρυθμού ζωής, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την επιτυχία των μεταποιημένων προϊόντων. Threats (Απειλές) Πιθανή εμφάνιση νέων ανταγωνιστών. Έντονος ανταγωνισμός με υποκατάστατα (κατεψυγμένα, νέα είδη) Μεγάλη ελαστικότητα στη τιμή και στη ζήτηση των εκτρεφόμενων ιχθύων, επηρεαζόμενη από την εκάστοτε διαθεσιμότητα των φρέσκων ιχθύων. Αρνητική στάση των καταναλωτών, στα προϊόντα της ιχθυοκαλλιέργειας. Ισχυροποίηση προμηθευτών. 93

94 Στόχοι marketing σε σχέση με το προϊόν Πωλήσεις: Στόχος της εταιρείας είναι να πραγματοποιήσει αυξημένες πωλήσεις του προϊόντος υψηλότερες κατά 5% στην αγορά των βιολογικών ψαριών. Ο όμιλος ΝΗΡΕΥΣ επιθυμεί να αποκτήσει ηγετική θέση στην αγορά των επώνυμων μεταποιημένων ιχθύων. Brandawareness: Στόχος είναι η προώθηση της καλής εικόνας του προϊόντος και κατ επέκταση της εταιρείας. Ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών για προϊόντα ποιότητας. H δημιουργία πιστού πελατολογίου, μέσα από την παροχή υψηλής ποιότητας στα προϊόντα, υπηρεσιών και διανομής Δυνητική πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Τα βιολογικά ψάρια του ομίλου ΝΗΡΕΥΣ μεγαλώνουν σε απομονωμένους κόλπους με ισχυρά θαλάσσια ρεύματα, ώστε να γίνεται η καλύτερη δυνατή ανανέωση του νερού. Διαβιούν σε ευρύχωρους κλωβούς με μικρό αριθμό ψαριών, με αποτέλεσμα η σάρκα τους να μην φέρει τραυματισμούς και η υγεία τους να είναι άριστη. Οι ζωοτροφές που χρησιμοποιούνται, καθιστούν τα φιλέτα ΝΗΡΕΥΣ ποιοτικά ανώτερα στο είδος τους, καθώς αποτελούνται από υψηλής ποιότητας δημητριακά (μηδική καλλιέργεια) και ιχθυάλευρα (κομμάτια υγιών άλλων ψαριών). Επίσης οι ζωοτροφές που χρησιμοποιούνται δεν είναι γενετικά τροποποιημένες και είναι βιολογικής προέλευσης. Στη διάρκεια των εκτροφών, αποφεύγεται πλήρως η χρήση χημικών ουσιών. Η επεξεργασία των ψαριών βιολογικής εκτροφής γίνεται σε ξεχωριστούς χώρους σε σχέση με τα υπόλοιπα ψάρια μη βιολογικής εκτροφής. Η εταιρεία ΝΗΡΕΥΣ είναι πιστοποιημένη από την BioHellas (GR-BIO-03) και όλα τα φιλέτα φέρουν τη συγκεκριμένη σήμανση (ΝΗΡΕΥΣ, 2014) Τμηματοποίηση και στοχοθέτηση της αγοράς Το μέγεθος της αγοράς των ψαριών στην Ελλάδα κυμαίνεται στους τόνους. Από την αγορά αυτή, οι τόνοι αντιπροσωπεύουν τα μεταποιημένα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας. Σε αυτό το τμήμα της αγοράς θα προωθηθεί το προϊόν. Αναλυτικότερα, στις μέρες μας όλο και περισσότεροι καταναλωτές ενδιαφέρονται για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Το ψάρι φαίνεται να ικανοποιεί τις προσδοκίες τους, καθώς έχει υψηλή θρεπτική αξία, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας του σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Παρ όλα αυτά η απουσία ελεύθερου χρόνου σε καθημερινή βάση, αποτρέπει την κατανάλωση των 94

95 ψαριών, καθώς απαιτούν μεγάλη προετοιμασία, λόγω του καθαρίσματος. Αυτή η ιδιαιτερότητα των ιχθύων μπορεί να αποφευχθεί με την δημιουργία φιλέτων. Τα φιλέτα είναι καθαρισμένα, απολεπισμένα και απεντερωμένα, έτοιμα για μαγείρεμα. Όταν μάλιστα τα φιλέτα είναι βιολογικά, ο καταναλωτής είναι σίγουρος ότι έχει κάνει μία φιλική επιλογή προς το περιβάλλον. Το τμήμα λοιπόν της αγοράς που ενδιαφέρει κατά βάση για τα βιολογικά ψάρια, είναι το γυναικείο φύλο, το οποίο φαίνεται να καθορίζει τις αγορές τροφίμων του σπιτιού. Συγκεκριμένα, στοχάζονται οι γυναίκες 30 με 50 χρονών, εργαζόμενες με έντονο τρόπο ζωής αλλά και άντρες εργένηδες ή σε οικογένειες με παιδιά οι οποίοι διαθέτουν υψηλό οικονομικό επίπεδο. Οι πληθυσμοί - στόχοι θα ανήκουν στην ανώτερη οικονομική και κοινωνική τάξη, ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα. Εξαιτίας του έντονου τρόπου ζωής, της ελαχιστοποίησης του ελεύθερου χρόνου και της επιθυμίας για υγιεινή διατροφή θα είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο, ώστε να αποκτήσουν το βιολογικό ψάρι και ειδικότερα το φιλέτο, το οποίο δεν χρειάζεται καθάρισμα, ενώ παράλληλα θα συμβάλλει στην αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων. Χώρες στόχοι είναι χώρες με υψηλό οικονομικό εισόδημα όπως η Ελβετία, η Δανία, η Σουηδία, αλλά και χώρες με μεγάλη ζήτηση στα βιολογικά προϊόντα όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία Τοποθέτηση της επιχείρησης στην αγορά Στρατηγική ανάπτυξης Η επιχείρηση θέλει να δημιουργήσει επιθυμητή εικόνα στο μυαλό του καταναλωτή, σε σχέση με το προϊόν ΝΗΡΕΥΣ ΒΙΟ. Συγκεκριμένα, θα προβάλλεται ως προϊόν με υψηλή διατροφική αξία, υγιεινό και μεγάλης ευκολίας που παράγεται από μια παγκοσμίως αναγνωρισμένη εταιρεία. Η τοποθέτηση του προϊόντος στην αγορά θα βασίζεται στη σχέση τιμής ποιότητας. Η υψηλή τιμή του προϊόντος, θα λειτουργεί ως σηματοδότης της υψηλής ποιότητας του προϊόντος, για τον καταναλωτή. Το όνομα ΝΗΡΕΥΣ στην αγορά αποτελεί εγγύηση για ένα προϊόν υψηλής ποιότητας που καλύπτει πλήρως τις προδιαγραφές ποιότητας που ορίζουν η ίδια η εταιρεία, ο κώδικας παραγωγής και διακίνησης τροφίμων και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, ο όμιλος ΝΗΡΕΥΣ θέλει να επιτύχει αντιληπτή εικόνα στο μυαλό του καταναλωτή. Η εικόνα αυτή αφορά τις ανάγκες των καταναλωτών που θα ικανοποιηθούν µε 95

96 τη κατανάλωση του προϊόντος. Η αντίληψη δηλαδή του καταναλωτή για το συγκεκριμένο προϊόν, για το αν διαφέρει σε σχέση με τα ανταγωνιστικά, αν αντιλαμβάνεται την υψηλή ποιότητα που προσφέρει και αν η υψηλότερη τιμή στην οποία προσφέρεται το προϊόν αντικατοπτρίζει την υψηλότερη ποιότητα του Συνοπτικές προτάσεις σχετικά με το μίγμα μάρκετινγκ Εικόνα 8. (4P) Product, Price, Place, Promotion Product (Προϊόν) Α) Χαρακτηριστικά Στην χώρα µας το ψάρι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Μεσογειακής διατροφής. Σ ότι αφορά τη θρεπτική αξία των ψαριών, είναι πλούσια σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας αφού μας δίνει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που ο οργανισμός μπορεί να πάρει μόνο μέσα από τη διατροφή και μια σειρά από πολύτιμες βιταμίνες και χημικά στοιχεία όπως αξιόλογες ποσότητες ασβεστίου, φωσφόρου και ιωδίου (Ca, P, I). Το ψάρι συνήθως είναι φτωχό σε κορεσμένα λιπίδια και χοληστερόλη και γι αυτό προσφέρει ωφέλιμες θερμίδες σημαντικές για την ανάπτυξη. Παράλληλα το ψάρι αποτελεί τη μόνη φυσική πηγή των πολύτιμων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, τα οποία είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και άρα πιο πλούσια σε θερμίδες, προστατεύουν το καρδιαγγειακό σύστημα και μειώνουν την «κακή» χοληστερίνη. Κρίνεται λοιπόν αναγκαίο, να συμπεριλάβουμε τα ψάρια στο εβδομαδιαίο µας διαιτολόγιο από οποιοδήποτε τύπο κρέατος που θα μας δώσει ίσως τις ίδιες θερμίδες αλλά σε συνδυασμό με αρκετό κορεσμένο λίπος και χοληστερίνη. Το βιολογικό φιλέτο ΝΗΡΕΥΣ, παράγεται μετά από απεντέρωση και από απολέπιση, αποβραγχίωση των ψαριών. Εντός 12 ωρών από την αλίευση, το ψάρι πρέπει να 96

97 φιλετοποιηθεί. Το περιγραφέν προϊόν, πληροί όλες τις προδιαγραφές του κώδικα τροφίμων (HACCP, ISO 2001). ΤΣΙΠΟΥΡΑ Διατροφική Αξία (ανά 100gr προϊόντος) ΛΑΒΡΑΚΙ Διατροφική Αξία (ανά 100gr προϊόντος) Ενέργεια (kcal) 160 kcal/100g Ενέργεια (kcal) 140 kcal/100g Πρωτεΐνες (g) 21 Πρωτεΐνες (g) 23 Υδρογονάνθρακες (g) 0,2 Υδρογονάνθρακες (g) 0,2 Λίπη(g) 8,5 Λίπη(g) 7,5 Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα (% Σύνολο Λιπαρών) 26,2% Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα (% Σύνολο Λιπαρών) 23,1% Πολυακόρεστα Λιπαρά Πολυακόρεστα Λιπαρά Οξέα (% Σύνολο 32,6% Οξέα (% Σύνολο 38,8% Λιπαρών) Λιπαρών) Ωμέγα 3/ Ωμέγα 6 Ωμέγα 3/ Ωμέγα 6 Λιπαρά Οξέα (g/100g 1,7 Λιπαρά Οξέα (g/100g 1,31 προϊόντος) προϊόντος Πίνακας 9. Διατροφική αξία τσιπούρας και λαβρακίου Πηγή: ΝΗΡΕΥΣ, 2014 Το προϊόν ΝΗΡΕΥΣ ΒΙΟ διατίθεται σε δύο είδη: τσιπούρα και λαβράκι. Φρέσκα ολόκληρα μεταποιημένα και φρέσκα φιλετοποιημένα με το χέρι. Το προϊόν αυτό παράγεται ύστερα από εκτροφή μόνο με βιολογικές τροφές. Αφού γίνει η εξαλίευσή του, μέσα σε 24 ώρες γίνεται η απολέπιση, η απεντέρωση και αποβραγχίωση και για το φιλέτο από εξειδικευμένο προσωπικό η φιλετοποίηση του μόνο με χέρι. Το προϊόν παράγεται στο εξής μέγεθος: Φρέσκα ψάρια, ολόκληρα μεταποιημένα* (απεντερωμένα, αποβραγχιωμένα, απολεπισμένα) σε συσκευασία 1 ή 2 τεμαχίων: 97

98 300γρ.-600γρ. ή 600γρ.-800γρ. *τα μεγέθη για τα μεταποιημένα μεγέθη είναι από ισοδύναμο ολόκληρο Φρέσκα φιλέτα με δέρμα φιλετοποιημένα με το χέρι σε συσκευασία 2 ή 4τεμαχίων: 70γρ.-140γρ. *Τα φιλέτα είναι από ολόκληρο ψάρι 300γρ.-600γρ. Το φρέσκο ψάρι έχει διάρκεια ζωής 9 με 10 μέρες. Συγκεκριμένα από την ημέρα που θα αλιευτεί μπορεί να αναλωθεί εντός 10 ημερών αφού έχει γίνει και η φιλετοποίησή του. Πρόκειται για ένα προϊόν με άριστες ποιοτικές προδιαγραφές, υψηλής ποιότητας και φρεσκάδας, που πληροί τις προδιαγραφές από τον κώδικα τροφίμων. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΒΡΑΚΙ ΦΡΕΣΚΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΜΕΤΑΠΟΙΗΜΕΝΗ ΦΡΕΣΚΙΑ ΦΙΛΕΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΦΡΕΣΚΟ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΜΕΝΟ ΦΡΕΣΚΟ ΦΙΛΕΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ 1 ΤΕΜΑΧΙΟ 2 ΤΕΜΑΧΙΑ 1 ΤΕΜΑΧΙ0 2 ΤΕΜΑΧΙΑ 2 ΤΕΜΑΧΙΑ 4 ΤΕΜΑΧΙΑ 2 ΤΕΜΑΧΙΑ 4 ΤΕΜΑΧΙΑ Πίνακας 10. Τεμάχια Β) Συσκευασία Ονομασία Η ακριβής ονομασία του προϊόντος είναι «NIREUS ΒΙΟ» και ανάλογα με την ποικιλία αναγράφεται και το είδος: 1. Τσιπούρα φρέσκια Βιολογική «NIREUS ΒΙΟ» 2. Τσιπούρα Φιλέτο Βιολογικό «NIREUS ΒΙΟ» 3. Λαβράκι φρέσκο Βιολογικό «NIREUS ΒΙΟ» 4. Λαυράκι Φιλέτο Βιολογικό «NIREUS ΒΙΟ» Εικόνα 9. Λογότυπο Νηρεύς Η χρήση της επωνυμίας της εταιρείας γίνεται με σκοπό να συνδεθεί το προϊόν αυτό με το κύρος της εταιρείας ΝΗΡΕΥΣ και τα υψηλής ποιότητας προϊόντα που αυτή προσφέρει. Στη συσκευασία θα υπάρχει το σήμα της εταιρείας και το όνομα του προϊόντος NIREUS BIO καθώς το BIO παραπέμπει στο Βιολογικό. 98

99 Συσκευασία Για κάθε ποικιλία και για κάθε μορφή θα διατίθεται διαφορετική συσκευασία. Η ξεχωριστή συσκευασία είναι απαραίτητη καθώς υπάρχουν διαφορετικές απαιτήσεις για το μεταποιημένο και το φιλετοποιημένο ψάρι. Πωλούνται σε συσκευασίες EPS (Εικόνα 10) πράσινου χρώματος και με ταινιοδακτύλιο θα περιβάλλονται τα φιλέτα και το δισκάκι αεροστεγώς. Στο πάνω μέρος της συσκευασίας, στη μισή μεμβράνη θα υπάρχει εικόνα στην οποία θα αναγράφεται το είδος του ψαριού που συσκευάζεται. Επίσης θα συμπεριλαμβάνεται το σήμα που πιστοποιεί ότι είναι ελληνικό προϊόν, η πιστοποίηση της BioHellas και η ακριβής ποσότητα του προϊόντος (τεμάχια και γραμμάρια). Θα απεικονίζεται επίσης μια λαχταριστή συνταγή και θα αναγράφονται τα βασικά μηνύματα (σλόγκαν) για το προϊόν Εικόνα 10. EPS - Δισκάκι τροφίμων «ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΕΥΣΕΩΝ» και «ΣΕ 10 ΣΤΟ ΠΙΑΤΟ ΣΑΣ». Στο πίσω μέρος σε αυτοκόλλητη ταινία θα περιγράφονται τα στοιχεία της εταιρείας, ο αριθμός έγκρισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ημερομηνία ανάλωσης και η κατώτερη και ανώτερη θερμοκρασία που μπορεί να συντηρηθεί το προϊόν, τη διατροφική αξία (ενέργεια, υδρογονάνθρακες, λιπαρά οξέα, πρωτεΐνες) καθώς και προτεινόμενες μεσογειακές συνταγές. Δεν θα λείπει το QR CODE το οποίο θα παραπέμπει στην ιστοσελίδα των βιολογικών ψαριών ( όπου ο καταναλωτής μπορεί να βρει περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο, τον χρόνο και τον τρόπο εκτροφής των βιολογικών ψαριών καθώς και πληροφορίες για την εταιρεία, συνταγές και μυστικά μαγειρέματος για τα μεσογειακά είδη. Η όλη συσκευασία θα απεικονίζει διάφορα στοιχεία του θαλάσσιου φυσικού περιβάλλοντος με έντονη κυριαρχία του μπλε χρώματος αλλά και σε πολλά σημεία θα χρησιμοποιείται το πράσινο (όπως γύρω από το είδος του ψαριού και στο δισκάκι EPS) ώστε να θυμίζει στον καταναλωτή τη βιολογική φύση του προϊόντος. Εικόνα 11. QR CODE NIREUS Έτσι ο καταναλωτής συνολικά θα έχει την εικόνα ενός φρέσκου, υγιεινού και θρεπτικού προϊόντος (Εικόνα 12, 13). 99

100 Εικόνα 12. Συσκευασία Τσιπούρας NIREUS BIO Εικόνα 13. Συσκευασία Λαβράκι NIREUS BIO Στη συσκευασία των φρέσκων ολόκληρων μεταποιημένων ψαριών (απολεπισμένα, απεντερωμένα, αποβραγχιωμένα) επιπρόσθετα θα υπάρχει ετικέτα σήμανσης τοποθετημένη κάτω από το βραγχιακό κάλυμα που θα αναγράφει το όνομα του προϊόντος (Εικόνα 14). Εικόνα 14. Ετικέτες σήμανσης Price (Τιμή) Α) Εύρος τιμής Η τιμολογιακή πολιτική της εταιρείας εστιάζεται ανάλογα µε την αγορά. Συγκεκριμένα σε αγορές, όπως της Ιταλίας, της Γερμανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ το προϊόν θα προσφέρεται σε υψηλότερες τιμές από αυτές των ανταγωνιστών, ως αποτέλεσμα της υψηλής ποιότητας των προϊόντων και της καλής φήμης της εταιρείας. Συγκεκριμένα το φιλέτο θα τοποθετηθεί στα καταστήματα λιανικής πώλησης ως premium (premium pricing). Η υψηλότερη αυτή τιμή οφείλεται κυρίως: Στην καλή φήμη της εταιρείας για παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας 100

Έρευνα αγοράς κλάδου παραγωγής ιχθυηρών

Έρευνα αγοράς κλάδου παραγωγής ιχθυηρών Έρευνα αγοράς κλάδου παραγωγής ιχθυηρών Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 15 ετών η Ελληνική υδατοκαλλιέργεια, αναπτύχθηκε και ανέδειξε τη χώρα ως τη μεγαλύτερη παραγωγό ιχθύων στην ευρύτερη περιοχή της

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ βιολογικά τρόφιμα Ως προς τη θρεπτική αξία των τροφίμων

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ βιολογικά τρόφιμα Ως προς τη θρεπτική αξία των τροφίμων ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Ως βιολογικά τρόφιμα χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα που προκύπτουν από ένα ειδικό είδος παραγωγής, τη βιολογική παραγωγή. Η βιολογική παραγωγή αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Την τελευταία 30ετία στην Ελλάδα έχουν αναδειχθεί οι ιχθυοκαλλιέργειες θαλασσινών μεσογειακών ειδών (κυρίως τσιπούρας και λαβρακίου).

Την τελευταία 30ετία στην Ελλάδα έχουν αναδειχθεί οι ιχθυοκαλλιέργειες θαλασσινών μεσογειακών ειδών (κυρίως τσιπούρας και λαβρακίου). Ο κλάδος των ελληνικών υδατοκαλλιεργειών είναι ένας από τους πλέον αναπτυσσόμενους τομείς της πρωτογενούς παραγωγής της χώρας, με σαφή εξαγωγικό χαρακτήρα και σημαντική θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρόλο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΙΧΘΥΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Ε. ΠΑΠΟΥΤΣΟΓΛΟΥ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΙΧΘΥΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Ε. ΠΑΠΟΥΤΣΟΓΛΟΥ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΙΧΘΥΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Ε. ΠΑΠΟΥΤΣΟΓΛΟΥ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗΣ Υ ΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΙΧΘΥΩΝ ΚΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΠΟΣΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή και κατανομή της τροφής. Β ΜΕΡΟΣ: Κτηνοτροφία Αλιεία

Παραγωγή και κατανομή της τροφής. Β ΜΕΡΟΣ: Κτηνοτροφία Αλιεία Παραγωγή και κατανομή της τροφής Β ΜΕΡΟΣ: Κτηνοτροφία Αλιεία Τι τρώμε; Τι τρώει ο άνθρωπος; Ας αφήσουμε τους αριθμούς να μιλήσουν Μόλις 9 είδη ζώων (βόδι, χοίρος, πρόβατο, κατσίκι, βούβαλος, κοτόπουλο,

Διαβάστε περισσότερα

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44 Γράφει: Κωνσταντίνου Κρήνη, Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Τα λαχανικά, τα όσπρια, οι πατάτες, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, οι ξηροί καρποί, οι ελιές, τα φρούτα, τα θαλασσινά, ο ταραμάς, τα τουρσί ανήκουν

Διαβάστε περισσότερα

Πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων και ολοκληρωμένης διαχείρισης. Γιώργος Κράββας Δ/ντης Agrisystems Γραφείο Θεσσαλονίκης

Πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων και ολοκληρωμένης διαχείρισης. Γιώργος Κράββας Δ/ντης Agrisystems Γραφείο Θεσσαλονίκης Πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων και ολοκληρωμένης διαχείρισης Γιώργος Κράββας Δ/ντης Agrisystems Γραφείο Θεσσαλονίκης Πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων Αρχή Εποπτείας: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων

Διαβάστε περισσότερα

16 Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής Είμαστε ό,τι τρώμε...

16 Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής Είμαστε ό,τι τρώμε... 16 Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής Είμαστε ό,τι τρώμε... Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, ωστόσο περισσότεροι από 850 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να πεινούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ KAI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Perrotis College Dr. Konstantinos Rotsios Mr. Nikolaos Gizgis

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ KAI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Perrotis College Dr. Konstantinos Rotsios Mr. Nikolaos Gizgis ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ KAI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Perrotis College Dr. Konstantinos Rotsios Mr. Nikolaos Gizgis Η σημασία του Αγροδιατροφικού Τομέα Σύμφωνα με άρθρα (Ναυτεμπορική-3/6/18) αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή;

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών, όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής

Διαβάστε περισσότερα

Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων

Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων Χριστίνα Οικονομίδου Πιερίδου Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος M.Sc. Nutritional Medicine Μέλος του Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο τομέας ιχθυοκαλλιέργειας στη Γαλλία

Ο τομέας ιχθυοκαλλιέργειας στη Γαλλία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρεσβεία της Ελλάδος στο Παρίσι Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Ο τομέας ιχθυοκαλλιέργειας στη Γαλλία Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν πρόσφατα (εκδήλωση Aqua 2018,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης)

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης) Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης) Το Ηνωμένο Βασίλειο κατατάσσεται στην έβδομη θέση του παγκόσμιου πίνακα εισαγωγέων ελαιολάδου του FAO βάση των εισαγομένων ποσοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας ενδεικτικών. τιμών λιανικής πωλήσεως ιχθυηρών στα ολλανδικά σούπερ μάρκετ:

Πίνακας ενδεικτικών. τιμών λιανικής πωλήσεως ιχθυηρών στα ολλανδικά σούπερ μάρκετ: ΙΧΘΥΗΡΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παρασχέθηκαν από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Προώθησης Ιχθυηρών, η συνολική κατανάλωση ιχθυηρών των ολλανδικών νοικοκυριών ανήλθε κατά το 2005 σε 51.527 τόνους (3,16

Διαβάστε περισσότερα

Bιολογικά Προϊόντα στη Ζωή μας. Δρ Κωνσταντίνος Μακρής

Bιολογικά Προϊόντα στη Ζωή μας. Δρ Κωνσταντίνος Μακρής Bιολογικά Προϊόντα στη Ζωή μας Δρ Κωνσταντίνος Μακρής Ποιοι είμαστε; Εργαστήριο Νερό και Υγεία - Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία Πληθυσμιακές Μελέτες: Αξιολόγηση έκθεσης

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.1: Ασφάλεια βιολογικών τροφίμων & προστασία καταναλωτών Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Δομή παρουσίασης

Διαβάστε περισσότερα

Innovation Transfer Network for Mediterranean Mariculture - INTRANEMMA Deliverable 1 (b): Greek Survey Template

Innovation Transfer Network for Mediterranean Mariculture - INTRANEMMA Deliverable 1 (b): Greek Survey Template Innovation Transfer Network for Mediterranean Mariculture - INTRANEMMA Deliverable 1 (b): Greek Survey Template Το «INTRANEMMA» είναι Ευρωπαϊκό πρόγραμμα διά βίου μάθησης LDV - Leonardo Da Vinci - Μεταφορά

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική προβατοτροφία

Βιολογική προβατοτροφία Ινστιτούτο Γεωργοοικονοµικών και Κοινωνιολογικών Ερευνών Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας Λ. ηµοκρατίας 61, 135 61 Αγ. Ανάργυροι, Αττική Τηλ. 210 27 56 596, Fax 210 27 51 937 Email tzouramani.inagrop@nagref.gr

Διαβάστε περισσότερα

Η αγορά προϊόντων αλιείας στην Τουρκία

Η αγορά προϊόντων αλιείας στην Τουρκία 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Η αγορά προϊόντων αλιείας στην Τουρκία Η αγορά προϊόντων αλιείας και πιο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης)

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης) Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (Στοιχεία εισαγωγών και κατανάλωσης) Το Ηνωμένο Βασίλειο κατατάσσεται στην πέμπτη θέση του παγκόσμιου πίνακα εισαγωγέων ελαιολάδου του FAO βάση των εισαγομένων ποσοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2 ου ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2 ου ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2 ου ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 4 ο ΓΕΛ ΚΟΖΑΝΗΣ 2011-2012 ΟΜΑΔΑ Γ Χεριστανίδου Πελαγία Αγατσίκογλου Γεωργία Κατραντζόγλου Κυριακή Τσουρή Στέλλα Οκριασβίλι Θεώνη ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ-

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή διατροφή ονομάζουμε τον τρόπο διατροφής ο οποίος αποτελείται από τροφές με ακόρεστα ή χαμηλά λιπαρά.αυτός ο τρόπος διατροφής είναι

Μεσογειακή διατροφή ονομάζουμε τον τρόπο διατροφής ο οποίος αποτελείται από τροφές με ακόρεστα ή χαμηλά λιπαρά.αυτός ο τρόπος διατροφής είναι ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μεσογειακή διατροφή ονομάζουμε τον τρόπο διατροφής ο οποίος αποτελείται από τροφές με ακόρεστα ή χαμηλά λιπαρά.αυτός ο τρόπος διατροφής είναι εμπλουτισμένος με βιταμίνες τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Σωτηρόπουλος Τεχνολόγος Γεωπονίας DS Consulting

Δημήτρης Σωτηρόπουλος Τεχνολόγος Γεωπονίας DS Consulting Δημήτρης Σωτηρόπουλος Τεχνολόγος Γεωπονίας Κανονισμοί Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειτουργία Συστήματος Ελέγχου Πιστοποίηση Προϊόντων Κανονισμός (ΕΚ) 834/2007 Κανονισμός (ΕΚ) 889/2008 Κανονισμός (ΕΚ) 710/2009 Κανονισμός

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση θέσεων για την αειφόρο αλιεία

Ανάλυση θέσεων για την αειφόρο αλιεία Ανάλυση θέσεων για την αειφόρο αλιεία Περιεχόμενο 1. Η συμφωνία μας...3 2. Η στοχοθέτησή μας.....3 3. Η θέση μας.....3 3.1 Υπεύθυνη διαμόρφωση προϊοντικής γκάμας..4 3.2 Προέλευση, διαφάνεια, ιχνηλασιμότητα..

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικά τρόφιµα. ηµήτρης Γρηγοράκης, MSc Κλινικός ιαιτολόγος- ιατροφολόγος. Κέντρο ιαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου

Βιολογικά τρόφιµα. ηµήτρης Γρηγοράκης, MSc Κλινικός ιαιτολόγος- ιατροφολόγος. Κέντρο ιαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου Βιολογικά τρόφιµα ηµήτρης Γρηγοράκης, MSc Κλινικός ιαιτολόγος- ιατροφολόγος Επιστηµονικός ιευθυντής ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ Κέντρο ιαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή βιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή Τροφίμων. Γενετικά Μεταλλαγμένα Τρόφιμα (GMFs)

Υγιεινή Τροφίμων. Γενετικά Μεταλλαγμένα Τρόφιμα (GMFs) Υγιεινή Τροφίμων Γενετικά Μεταλλαγμένα Τρόφιμα (GMFs) Γενετική τροποποίηση Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί προκύπτουν από την ενσωμάτωση στο γενετικό τους υλικό συγκεκριμένων γονιδίων τα οποία έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa ΕΚΘΕΣΗ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa APC.sa ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Οι ΜμΕ στην Ελλάδα και ο διεθνής ανταγωνισμός

Οι ΜμΕ στην Ελλάδα και ο διεθνής ανταγωνισμός Οι ΜμΕ στην Ελλάδα και ο διεθνής ανταγωνισμός Εισαγωγή στην έρευνα της ΕΥ Ελλάδος και του ΣΕΒ: «Οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα Μέρος Β: Διαδρομές επιχειρηματικής μεγέθυνσης - Διεθνής εμπειρία

Διαβάστε περισσότερα

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν ιδανική περίοδο για την υιοθέτηση της αποκαλούμενης «μεσογειακής διατροφής». Η μεσογειακή διατροφή, η οποία πήρε το όνομά της από τον τρόπο διατροφής των λαών της Μεσογείου,

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Θεματική ενότητα 5: Βιολογική Εκτροφή Μηρυκαστικών Ζώων 2/2 Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκοντες: Γεώργιος Ζέρβας, Ελένη Τσιπλάκου Εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Aσφάλεια και ποιότητα δύο βασικοί πυλώνες της στρατηγικής ανάπτυξης του αγροδιατροφικού τομέα

Aσφάλεια και ποιότητα δύο βασικοί πυλώνες της στρατηγικής ανάπτυξης του αγροδιατροφικού τομέα ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 2009 Aσφάλεια και ποιότητα δύο βασικοί πυλώνες της στρατηγικής

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην έρευνα της ΕΥ Ελλάδος και του ΣΕΒ:

Εισαγωγή στην έρευνα της ΕΥ Ελλάδος και του ΣΕΒ: Εισαγωγή στην έρευνα της ΕΥ Ελλάδος και του ΣΕΒ: «Οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα Μέρος Β: Διαδρομές επιχειρηματικής μεγέθυνσης - Διεθνής εμπειρία και οι ελληνικές ΜμΕ» Μήπως χρειαζόμαστε

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.2 : Ποιοτικός έλεγχος & ασφάλεια στην αλυσίδα παραγωγής βιολογικών προϊόντων Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Γενικό Λύκειο Ναυπάκτου Υπεύθυνος Καθηγητής: Σπυρίδων Σφήκας - ΠΕ12 (05)

2 ο Γενικό Λύκειο Ναυπάκτου Υπεύθυνος Καθηγητής: Σπυρίδων Σφήκας - ΠΕ12 (05) 2 ο Γενικό Λύκειο Ναυπάκτου 2014-2015 Υπεύθυνος Καθηγητής: Σπυρίδων Σφήκας - ΠΕ12 (05) Επιπτώσεις στην Υγεία Κοινωνική διάσταση Τεχνολογική διάσταση Έρευνα με Ερωτηματολόγιο ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ Θεοδωροπούλου

Διαβάστε περισσότερα

«ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙEΡΓΗΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ»

«ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙEΡΓΗΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ» ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή «ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙEΡΓΗΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ» Άντρεα Χ. Σταυρινίδη Λεµεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Προβλήματα Υγείας των ζώων στις βιολογικές εκτροφές

Προβλήματα Υγείας των ζώων στις βιολογικές εκτροφές Προβλήματα Υγείας των ζώων στις βιολογικές εκτροφές Ευτυχία Ξυλούρη Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Ανατομίας & Φυσιολογίας Αγροτικών Ζώων Τμήμα Ζωικής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διατροφικά

Διαβάστε περισσότερα

ΝΗΡΕΥΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΕ

ΝΗΡΕΥΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΕ ΝΗΡΕΥΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΕ ΠΡΟΣ: Την Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών, την Ethos Events και το οικονομικό και επενδυτικό περιοδικό ΧΡΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΛΙΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ & ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 2014

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΛΙΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ & ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 2014 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΛΙΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ & ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 2014 Σύνταξη Πολυετούς Σχεδίου Ανάπτυξης 2020 Αγγελική Καλλαρά, M.Sc. Βιολόγος-Ιχθυολόγος Προϊσταμένη Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ «ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ» Το εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές πληροφορίες σχετικά με τον συμμετέχοντα στη διαβούλευση

Γενικές πληροφορίες σχετικά με τον συμμετέχοντα στη διαβούλευση Δημόσια διαβούλευση για την αξιολόγηση της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Συγκριτική Αναφορά Αγορών Ελαιολάδου. Γενικά

Συγκριτική Αναφορά Αγορών Ελαιολάδου. Γενικά Γενικά Η Ισπανία είναι ο μεγαλύτερος ελαιοπαραγωγός τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο όπου κατάφερε να διπλασιάσει την παραγωγή της μετά το 1990, ενώ ακολουθώντας σχεδιασμένη πολιτική παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ Εισήγηση Ευαγγελία Μηνά

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ Εισήγηση Ευαγγελία Μηνά ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ 2014-2020 Εισήγηση Ευαγγελία Μηνά 1 Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εγκρίθηκε με την Απόφαση C(2015) 7415/23-10-2015 Με δημόσια δαπάνη 523.406.309 - κοινοτική συμμετοχή:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΩΝ 2012, Πειραιάς 31 /12 / 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΩΝ 2012, Πειραιάς 31 /12 / 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς 31 /12 / 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΩΝ 2012, 2013 Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνονται τα αποτελέσµατα της Έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΈΤΟΣ 2017

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΈΤΟΣ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 24 Ιανουαρίου 219 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΈΤΟΣ Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνονται τα Υδατοκαλλιεργειών, έτους.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΑΙΡΙΚΗ * ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ * ΕΥΘΥΝΗ

ΕΤΑΙΡΙΚΗ * ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ * ΕΥΘΥΝΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η εταιρική κοινωνική ευθύνη αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στην συμβολή αντιμετώπισης περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων. Η Βασιλείου

Διαβάστε περισσότερα

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Τι τρώμε ; Ομάδα 1 : Τα τρελά κολοκυθάκια Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Ιστορική αναδρομή εξέλιξης τροφίμων Παράλληλα με την εξέλιξη του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

Αντώνιος Μαζάρης, Λέκτορας Τομέα Οικολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ

Αντώνιος Μαζάρης, Λέκτορας Τομέα Οικολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Αντώνιος Μαζάρης, Λέκτορας Τομέα Οικολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ Στέλλα Χρυσαλίδου, Βιολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών

Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΙΧΘΥΩΝ ΚΑΙ ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΡΥΘΜΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκων: Ευστράτιος Σ. Παπουτσόγλου Εκπαιδευτικοί στόχοι Σχέση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΚΤΥΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΙΚΤΥΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Οµιλία κας Μαρίας Βογιατζή ίκτυο Βιολογικών Προϊόντων Θεσσαλονίκη, Σάββατο 7 Μαρτίου 2009 Η ενίσχυση της Βιολογικής Γεωργίας Η βιολογική γεωργία αποτελεί έναν κλάδο του πρωτογενή τοµέα, ο οποίος συµβάλει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ Πειραιάς 1/8/2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ Πειραιάς 1/8/2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς 1/8/214 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ 211 Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνονται τα αποτελέσµατα της Έρευνας Υδατοκαλλιεργειών,

Διαβάστε περισσότερα

Ασβέστιο Πηγές ασβεστίου:

Ασβέστιο Πηγές ασβεστίου: Ασβέστιο Αποτελεί βασικό δομικό συστατικό των οστών. Είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την πήξη του αίματος και την ορμονική λειτουργία, την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς 31/12/2015

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς 31/12/2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς 31/12/2015 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ 2014 Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνονται τα αποτελέσµατα της Έρευνας Υδατοκαλλιεργειών,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Στις ερωτήσεις που σημειώνονται με αστερίσκο πρέπει να δοθεί οπωσδήποτε απάντηση. 1. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΣΑΣ 1.1 Είστε εγκατεστημένος/η στην παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ ΓΕΝΙΚΑ Oι πρώτες προσπάθειες για την ανάπτυξη του τομέα των θαλασσοκαλλιεργειών

Διαβάστε περισσότερα

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής e-catalogue 2012 Βιταμίνες Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία Αμινοξέα & Πρωτεΐνες Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα Πεπτικά/Προβιοτικά Βοηθήματα Βιταμίνες Οι βιταμίνες είναι απαραίτητες για

Διαβάστε περισσότερα

Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων

Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων Ιωάννης Σμαρνάκης *Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Τεχνολόγων Επιστημόνων Τροφίμων (Π.Ε.Τ.Ε.Τ.) *Διευθυντής Εργοστασίου και Έρευνας & ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον

Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον Παύλος Μακρίδης, επίκουρος καθηγητής Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Ζώων Πανεπιστήμιο Πατρών Τι είναι υδατοκαλλιέργειες; Η καλλιέργεια υδρόβιων οργανισμών,

Διαβάστε περισσότερα

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών;

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών; ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Τι είναι οι πρωτεϊνες; Η ονομασία πρωτεϊνες προέρχεται από το ρήμα πρωτεύω και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος. Από την εποχή των Ολυμπιακών

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για το μάθημα «Ζωοτεχνία» Υδατοκαλλιέργειες Ναυσικά Καρακατσούλη Επικ. Καθηγήτρια Τμήμα ΕΖΠΥ

Σημειώσεις για το μάθημα «Ζωοτεχνία» Υδατοκαλλιέργειες Ναυσικά Καρακατσούλη Επικ. Καθηγήτρια Τμήμα ΕΖΠΥ Σημειώσεις για το μάθημα «Ζωοτεχνία» Υδατοκαλλιέργειες Ναυσικά Καρακατσούλη Επικ. Καθηγήτρια Τμήμα ΕΖΠΥ 1 1. Εισαγωγή Με τον όρο Υδατοκαλλιέργειες (Υ/Κ) εννοούμε την ελεγχόμενη εκτροφή ή καλλιέργεια υδρόβιων

Διαβάστε περισσότερα

Ταμείου Αγροτικής Επιχειρηματικότητας,

Ταμείου Αγροτικής Επιχειρηματικότητας, Παρέμβαση του αναπληρωτή διευθύνοντος συμβούλου της Τράπεζας Πειραιώς κ. Χριστόδουλου Αντωνιάδη, στο συνέδριο «Αριστοτέλης» της ΕΕΔΕ, στις 28 Νοεμβρίου 2014, στη Θεσσαλονίκη Χρηματοδοτικά Νέα Εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΕ (2015, πηγή: FAO και Eurostat)

ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΕ (2015, πηγή: FAO και Eurostat) ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΕ (2015, πηγή: FAO και Eurostat) Η Κύπρος βρίσκεται μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ με τη χαμηλότερη παραγωγή σε προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιεργειών. (1000 τόνοι) Κόσμος EU-28

Διαβάστε περισσότερα

Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών

Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών ΕΘΙΑΓΕ 10 / 11 Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών Δέσποινα Στεργίου, Τεχνολόγος Τροφίμων Αντώνιος Τραγαντζόπουλος, Χημικός Γεώργιος Μόνιος,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΦΗΒΕΙΑ- ΑΝΑΓΚΕΣ v Επιτάχυνση ρυθμού ανάπτυξης v Ωρίμανση και αύξηση ιστών v Αποκτά το 20% του ύψους και το 50% του βάρους του ενήλικα, ενώ οι μύες, ο όγκος του αίματος και γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι σήµερα γνωρίζατε ότι η κατανάλωση ψωµιού είναι µία απολαυστική και θρεπτική συνήθεια. Από σήµερα η αγαπηµένη σας αυτή καθηµερινή συνήθεια µπορεί να παρέχει στον οργανισµό ακόµη περισσότερα θρεπτικά

Διαβάστε περισσότερα

Συγκεκριμένα οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ πωλούν κατά μέσο όρο το γάλα 1,20 ευρώ, όταν η μέση τιμή παραγωγού στην Ελλάδα είναι 0,43 ευρώ το λίτρο.

Συγκεκριμένα οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ πωλούν κατά μέσο όρο το γάλα 1,20 ευρώ, όταν η μέση τιμή παραγωγού στην Ελλάδα είναι 0,43 ευρώ το λίτρο. Το τελευταίο διάστημα μονοπωλεί την επικαιρότητα η προσπάθεια υπουργείου ανάπτυξης τρόικας να χτυπήσει την ακρίβεια μέσα από την «απελευθέρωση» του γάλακτος. Ποια είναι όμως η αλήθεια για το γάλα; - Για

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρεσβεία της Ελλάδος στο Παρίσι Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων. Γαλλική Αγορά Κοτόπουλου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρεσβεία της Ελλάδος στο Παρίσι Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων. Γαλλική Αγορά Κοτόπουλου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρεσβεία της Ελλάδος στο Παρίσι Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Γαλλική Αγορά Κοτόπουλου ΙΟΥΝΙΟΣ 2018 Πίνακας Περιεχομένων Α. Η Γαλλική Αγορά Πουλερικών...3 I. Εγχώρια παραγωγή...4

Διαβάστε περισσότερα

των Ισπανών καταναλωτών τόσο λόγω διατροφικών συνηθειών όσο και της αυξανόμενης τάσης για υγιεινή διατροφή.

των Ισπανών καταναλωτών τόσο λόγω διατροφικών συνηθειών όσο και της αυξανόμενης τάσης για υγιεινή διατροφή. Εισαγωγικό σημείωμα Τα ψάρια, μαλάκια και όσrρακοειδή, αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής των Ισπανών καταναλωτών τόσο λόγω διατροφικών συνηθειών όσο και της αυξανόμενης τάσης για υγιεινή διατροφή.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΘΡΟ ΠΡΩΤΟ [Άρθρο 4 Κατηγορίες υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Αναγκαίες υποδομές για τη λειτουργία των μονάδων υδατοκαλλιέργειας]

ΑΡΘΡΟ ΠΡΩΤΟ [Άρθρο 4 Κατηγορίες υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Αναγκαίες υποδομές για τη λειτουργία των μονάδων υδατοκαλλιέργειας] ΑΡΘΡΟ ΠΡΩΤΟ [Άρθρο 4 Κατηγορίες υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Αναγκαίες υποδομές για τη λειτουργία των μονάδων υδατοκαλλιέργειας] 1. Κατηγορίες Υδατοκαλλιεργειών Για τις ανάγκες του παρόντος και σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ

ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ΜΗΛΙΟΥ-ΕΥΗ ΧΑΤΖΟΓΛΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΥΔΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Οι ιχθυοκαλλιέργειες ένας από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗΣ ΤΣΕΛΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία Μεταποίηση. ΝτουµήΠ. Α.

Επεξεργασία Μεταποίηση. ΝτουµήΠ. Α. Επεξεργασία Μεταποίηση ΝτουµήΠ. Α. 1 Επεξεργασία Μεταποίηση Ως επεξεργασία ή µεταποίηση ενός πρωτογενούς γεωργικού προϊόντος χαρακτηρίζεται το σύνολο των χειρισµών και επεµβάσεων µετά τη συγκοµιδή του,

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Ασβέστιο Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου Βρέφη 0-12 μηνών Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-8 ετών Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών Ενήλικες 19-50 ετών Ενήλικες > 50 ετών Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικά Προϊόντα: Η εξέλιξή τους στην Ελλάδα Δρ Πολυμάχη Συμεωνίδου

Βιολογικά Προϊόντα: Η εξέλιξή τους στην Ελλάδα Δρ Πολυμάχη Συμεωνίδου Βιολογικά Προϊόντα: Η εξέλιξή τους στην Ελλάδα Δρ Πολυμάχη Συμεωνίδου Τι είναι η βιολογική γεωργία; Η βιολογική γεωργία είναι μια διαφορετική μορφή καλλιέργειας που αναπτύσσεται τις τελευταίες δεκαετίες

Διαβάστε περισσότερα

Η διατροφή των εφήβων

Η διατροφή των εφήβων ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΔΡΑΜΑΣ Σχολικό έτος 2014-15 Ερευνητική εργασία Η διατροφή των εφήβων Α τάξη Α Τρίμηνο Συμμετέχοντες Μαθητές: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΚΑΜΙΝΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ, ΠΕΤΚΟΒ ΜΑΡΙΑΝ, ΠΡΑΣΑΤΖΗ ΕΛΕΝΗ, ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

2. Εγχώρια κατανάλωση-διατροφικές συνήθειες.

2. Εγχώρια κατανάλωση-διατροφικές συνήθειες. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 2. Εγχώρια κατανάλωση-διατροφικές συνήθειες. 3. Δίκτυα διανομής 4. Ενδεικτικές λιανικές τιμές 5. Παραγωγή 6. Εξωτερικό εμπόριο 7. Διμερές εμπόριο 1 1. Εισαγωγή Τα ψάρια, μαλάκια

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα για την αγορά γαλακτοκοµικών προϊόντων στην Αίγυπτο

Έρευνα για την αγορά γαλακτοκοµικών προϊόντων στην Αίγυπτο Έρευνα για την αγορά γαλακτοκοµικών προϊόντων στην Αίγυπτο A) Γενικές Πληροφορίες: Στην Αίγυπτο υπάρχει µεγάλη κατανάλωση τυροκοµικών προϊόντων. Οι Αιγύπτιοι παράγουν πολλά είδη λευκών τυριών (από αγελαδινό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 a. Υδατάνθρακες : i. μονοσακχαρίτες (π.χ. γλυκόζη, φρουκτόζη κ.α.) ii. iii. δισακχαρίτες ( π.χ. λακτόζη (γάλα),

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία

Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία Α. Παπαράδη 1, Ε. Ξυλούρη 1 1 Εργαστήριο Ανατομίας και Φυσιολογίας Αγροτικών Ζώων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιερά Οδός 75, 11855 Αθήνα Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΒΡΩΣΙΜΩΝ ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ * ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ *

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΒΡΩΣΙΜΩΝ ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ * ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ * ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΒΡΩΣΙΜΩΝ ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ * ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ * Διαπιστώσεις Διαπίστωση Ι: Ο όγκος και η αξία των εξαγωγών ελληνικών ελιών στην Ιαπωνία -αν και σε αυξητική πορεία την τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδεσμος Ελληνικών Θαλασσοκαλλιεργειών

Σύνδεσμος Ελληνικών Θαλασσοκαλλιεργειών Σύνδεσμος Ελληνικών Θαλασσοκαλλιεργειών Χαιρετισμός από το Δ.Σ. Σ.Ε.Θ. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Θαλασοκαλλιεργειών (ΣΕΘ) ιδρύθηκε το 1989 και σήμερα εκπροσωπεί επιχειρήσεις που παράγουν σχεδόν το 80% του

Διαβάστε περισσότερα

Προϋπολογισμός: 3.650.000 Ευρώ Φορέας υλοποίησης: Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορείου ΟΠΕ ΑΕ Χρηματοδότηση: Συγχρηματοδότηση από την Ελλάδα και

Προϋπολογισμός: 3.650.000 Ευρώ Φορέας υλοποίησης: Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορείου ΟΠΕ ΑΕ Χρηματοδότηση: Συγχρηματοδότηση από την Ελλάδα και Προϋπολογισμός: 3.650.000 Ευρώ Φορέας υλοποίησης: Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορείου ΟΠΕ ΑΕ Χρηματοδότηση: Συγχρηματοδότηση από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.2 : Νομοθεσία για τον έλεγχο της παραγωγής βιολογικών τροφίμων Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Εισαγωγή Η

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας Σύμφωνα με τους ειδικούς, σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης παίζει η σωστή διατροφή σε συνδυασμό με άσκηση και υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ο ρόλος της διατροφής στη

Διαβάστε περισσότερα

Στατιστικά στοιχεία αγοράς βιοθέρμανσης & pellets στην Ευρώπη από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιομάζας

Στατιστικά στοιχεία αγοράς βιοθέρμανσης & pellets στην Ευρώπη από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιομάζας Στατιστικά στοιχεία αγοράς βιοθέρμανσης & pellets στην Ευρώπη από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιομάζας Γιώργος Διαμαντής Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ Μέλος ΔΣ ΕΛΕΑΒΙΟΜ Εξέλιξη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΙΩΣ 226, ΤΑΥΡΟΣ , ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ , ΦΑΞ ,

ΠΕΙΡΑΙΩΣ 226, ΤΑΥΡΟΣ , ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ , ΦΑΞ , ΠΕΙΡΑΙΩΣ 226, ΤΑΥΡΟΣ 177 78, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210-3469606, ΦΑΞ 210-3469906, Β. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1. Ασφάλεια Τροφίµων Σύστηµα ιαχείρισης Ασφάλειας των τροφίµων ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 22000/ HACCP Το Σύστηµα ιαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Ανταγωνιστικότητα, Δίκτυα Διανομής και Εμπορία Βιολογικής Αιγοπροβατοτροφίας Δρ. Ηλίας Βλάχος Λέκτορας Διοίκηση Επιχειρήσεων

Ανταγωνιστικότητα, Δίκτυα Διανομής και Εμπορία Βιολογικής Αιγοπροβατοτροφίας Δρ. Ηλίας Βλάχος Λέκτορας Διοίκηση Επιχειρήσεων Ανταγωνιστικότητα, Δίκτυα Διανομής και Εμπορία Βιολογικής Αιγοπροβατοτροφίας Δρ. Ηλίας Βλάχος Λέκτορας Διοίκηση Επιχειρήσεων Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Αγρίνιο, 17-18 Ιανουαρίου 2004 1 Ερευνητικές Ερωτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής. 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας

16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής. 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας Η διατροφή σημαντικός παράγοντας υγείας!! ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΛΗΡΟΝΟ ΜΙΚΟΤΗΤΑ ΥΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΘΥΓΕΙΝΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Ποιά είναι η

Διαβάστε περισσότερα

Η ρωσική αγορά ελαιολάδου

Η ρωσική αγορά ελαιολάδου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρεσβεία της Ελλάδος Μόσχα Γραφείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Η ρωσική αγορά ελαιολάδου Περιεχόμενα i. Κατανάλωση... 2 ii. Ρωσικές Εισαγωγές Ελαιολάδου... 2 iii. Απαιτήσεις εισαγωγής

Διαβάστε περισσότερα

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ ΗΓΕΩΡΓΙΚΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΑΣΑΒΒΑ Α 2 H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Αειφορική γεωργία και ανάπτυξη Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΦΙΜΑ ΑΠΟ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ:

ΤΡΟΦΙΜΑ ΑΠΟ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ: ΤΡΟΦΙΜΑ ΑΠΟ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ: ΕΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑ ΜΕ ΑΓΝΩΣΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΝΙΚΟΛΑΣ ΠΡΙΜΗΚΥΡΙΟΣ, ΓΕΩΠΟΝΟΣ, Δρ. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020.

Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020. Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020. Γεώργιος Γιαννούσης Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων - ΕΣΠΑ Κατευθύνσεις Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής Αναπτυξιακό όραμα: «Η συμβολή στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΕΣΒΕΙΑ THΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Γραφείο Ο.Ε.Υ. Μαδρίτη 7.05.2010. Εξωτερικό εμπόριο Ισπανίας για το 2009. Γενικά χαρακτηριστικά

ΠΡΕΣΒΕΙΑ THΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Γραφείο Ο.Ε.Υ. Μαδρίτη 7.05.2010. Εξωτερικό εμπόριο Ισπανίας για το 2009. Γενικά χαρακτηριστικά ΠΡΕΣΒΕΙΑ THΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Γραφείο Ο.Ε.Υ. Μαδρίτη 7.05.2010 Εξωτερικό εμπόριο Ισπανίας για το 2009 Γενικά χαρακτηριστικά Η διεθνής οικονομική κρίση, που άρχισε να πλήττει σοβαρά την παγκόσμια οικονομία από το

Διαβάστε περισσότερα

Μία πρωτοβουλία

Μία πρωτοβουλία Ευρωπαϊκό παρατηρητήριο των αγορών προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας Μία πρωτοβουλία www.eumofa.eu/el Αθήνα, 28 Φεβρουαρίου 2018 Σκοπός του EUMOFA,υπηρεσίες και υφιστάμενη κατάσταση Είναι ένα εργαλείο

Διαβάστε περισσότερα

«Να σας συγχαρώ για την οργάνωση του συνεδρίου και μάλιστα με ένα θέμα που αποτελεί βασικό ζητούμενο αλλά και εργαλείο στήριξης του αγροτικού χώρου.

«Να σας συγχαρώ για την οργάνωση του συνεδρίου και μάλιστα με ένα θέμα που αποτελεί βασικό ζητούμενο αλλά και εργαλείο στήριξης του αγροτικού χώρου. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Δ/νση: Αχαρνών 2, 101 76 Αθήνα 5/ 11/ 2015 Τηλ: 210-2124388 Fax: 210-5237904 Θέμα: Ομιλία Υπουργού Αγροτικής

Διαβάστε περισσότερα

Περι ληψη μελε της. «Ψαρεύοντας πρωτεΐνη» Οι επιπτώσεις της θαλάσσιας αλιείας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια έως το έτος 2050»

Περι ληψη μελε της. «Ψαρεύοντας πρωτεΐνη» Οι επιπτώσεις της θαλάσσιας αλιείας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια έως το έτος 2050» «Ψαρεύοντας πρωτεΐνη» Οι επιπτώσεις της θαλάσσιας αλιείας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια έως το έτος 2050» Περι ληψη μελε της Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και η εξασφάλιση των απαραίτητων αγαθών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή»

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή» ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΡΑΝΙΔΙΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή» Παπασταύρου Ζαμπέτα Πέτρου Γεωργία Πλατανίτης Τάκης Κιοφύρης

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικά Συστατικά Κυριακή, 03 Απρίλιος :00 - Τελευταία Ενημέρωση Σάββατο, 09 Απρίλιος :32

Θρεπτικά Συστατικά Κυριακή, 03 Απρίλιος :00 - Τελευταία Ενημέρωση Σάββατο, 09 Απρίλιος :32 Για γερή καρδιά, γερό σκελετό και καλή όραση!! Κάθε θρεπτικό συστατικό είναι σημαντικό για την καλή λειτουργία του οργανισμού μας. Κάποια όμως ξεχωρίζουν καθώς συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία του καρδιαγγειακού

Διαβάστε περισσότερα