H ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ

Transcript

1 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ - ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Emilijana Josimovica 4, Belgrade Tel: , Fax greconof@nadlanu.com H ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ Συντάκτης: MΑΡΙΟΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Ο.Ε.Υ. Γ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

2 Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Σερβία με συνολικό πληθυσμό 7,5 εκατομμύρια κατοίκους, κατέχει μία στρατηγικά σημαντική θέση στην περιοχή των Βαλκανίων. Η πρωτεύουσα της το Βελιγράδι, έχει πληθυσμό 1,7 εκατομμύρια κατοίκους και αποτελεί την μεγαλύτερη πόλη. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη είναι το Νόβι-Σαντ (Novi Sad) το οποίο απέχει 80 χιλιόμετρα από το Βελιγράδι και έχει κατοίκους. Η τρίτη σε μέγεθος πόλη είναι η Νις (Nis) με κατοίκους. Το Βελιγράδι αποτελεί το σημαντικότερο πληθυσμιακό κέντρο, στο οποίο παρατηρείται η μεγαλύτερη άνθηση στην αγορά ακινήτων. Το κόστος εργασίας στη Σερβία είναι από τα χαμηλότερα στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, και ασφαλώς σημαντικά χαμηλότερο σε σύγκριση με αυτό των κρατών-μελών της Ε.Ε. Ο μέσος όρος του εργατικού κόστους στη Σερβία ανέρχεται περίπου σε ευρώ 250 ανά μήνα, χαμηλότερος κατά 50% σε σχέση με τον αντίστοιχο μέσο όρο στην Πολωνία, την Τσεχία και την Ουγγαρία. Επιπλέον ο χαμηλότερος μισθός είναι ευρώ 96 ανά μήνα, εξαιρετικά χαμηλότερος σε σχέση με άλλες ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες. Πληθυσμός σε εκατομμύρια % Σερβία 7,5 - Βελιγράδι 1,7 4,0% Νόβι Σαντ 0,3 4,0% Νις 0,25 3,3% Πηγή: Εconomist Intelligence Unit, καλοκαίρι 2006 Το 2006 η έγκριτη οικονομική εφημερίδα Financial Times ανακήρυξε σε σχετικό διαγωνισμό την πόλη του Βελιγραδίου ως την μελλοντική πόλη της Ν.Α. Ευρώπης. 1.1 Οικονομικές τάσεις Τα τελευταία χρόνια η χώρα έχει παρουσιάσει έναν υψηλό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, από τους υψηλότερους στην Ν.Α. Ευρώπη. Σε επίπεδο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, έχει πραγματοποιηθεί εξαιρετική πρόοδος, απόδειξη δε τούτου είναι η έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (E.B.R.D.), η οποία ανακήρυξε την Σερβία πρωταθλητή μεταρρυθμίσεων και οικονομικής ανάπτυξης στη Ν.Α. Ευρώπη για το Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Σερβία ανέβηκε 25 θέσεις σε σχέση με την περσινή χρονιά, όσον αφορά στην πραγματοποίηση τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεων. Κατά το 2007 το Α.Ε.Π της χώρας αυξήθηκε κατά 7,5% σε σχέση με το Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στους τομείς των μεταφορών (24,2%), του εμπορίου 2

3 (20%), του ξενοδοχειακού τομέα (8,1%), της ηλεκτρικής ενέργειας (5,4%) και της μεταποίησης (4,3%). Ο κατασκευαστικός τομέας σημείωσε πτώση της τάξεως του 2,2%. Ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός το 2007 αυξήθηκε έναντi του 2006 (6,6%) και διαμορφώθηκε σε 8,9% Η βιομηχανική παραγωγή το 2007 αυξήθηκε κατά 4% σε σχέση με το Οι τομείς που συνεισέφεραν περισσότερο σ αυτή την αύξηση ήσαν η ηλεκτρική και η υδραυλική (water) ενέργεια και το φυσικό αέριο. Αντίθετα ο μεταποιητικός τομέας όπως και αυτός των ορυχείων και λατομείων, σημείωσαν πτώση. Η αξία των ξένων άμεσων επενδύσεων το 2007 ανήλθε σε περίπου $ 4 δισ. Το ποσό αυτό είναι μικρότερο σε σχέση με το αντίστοιχο του 2006 ($ 4,2 δισ) Η ανεργία παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο το 2007 και διαμορφώθηκε σε 21,6% (περίπου άτομα).παρόλο που οι μεγάλες κοινωνικο-οικονομικές αντιθέσεις συνεχίζουν να υφίστανται, ο μέσος μηνιαίος καθαρός μισθός αυξήθηκε το 2007 κατά 19,5% και διαμορφώθηκε σε περίπου Ευρώ 372. Αξίζει να αναφερθεί πως ο φόρος εισοδήματος επιχειρήσεων είναι 10%, ο χαμηλότερος στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως η Carlsberg, η Ball Packaging, η Tetra Pak, η Philip Morris, η British American Tobacco, η Telenor, η Coca-Cola κλπ δραστηριοποιούνται ήδη στη Σερβία. 1.2 Μεταφορές Η Σερβία βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Δύο μεγάλοι Πανευρωπαϊκοί Άξονες διασχίζουν την Σερβία, ο άξονας VII και ο άξονας X. Αν και η κατάσταση του υπάρχοντος οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου είναι γενικά καλή, εντούτοις πολλές γέφυρες δεν είναι λειτουργικές, κάτι που δεν βοηθά την απρόσκοπτη πραγματοποίηση των μεταφορών. Σημειώνεται ότι ύστερα από την ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου, τον Ιούνιο του 2006, η Σερβία έχασε την πρόσβασή της στην θάλασσα. Παρόλα αυτά, το λιμάνι του Βελιγραδίου, που βρίσκεται στο Δούναβη, αύξησε την γεωστρατηγική του σημασία όσoν αφορά τη διακίνηση εμπορευμάτων, και αποτελεί ένα σημαντικό διαμετακομιστικό κέντρο για διανομή των αγαθών, διαχειρίζοντας περίπου 3 εκατομμύρια τόννους φορτίου ανά χρόνο. 3

4 Πίνακας: Oι πανευρωπαϊκοί διάδρομοι VII και Χ 2. Το προφίλ του τουρισμού στη Σερβία 2.1. Το Βελιγράδι ως ταξιδιωτικός προορισμός στην δεκαετία Στα τέλη του 1980 το Βελιγράδι είχε περίπου 1,4 εκ. αφίξεις και περίπου 2,2 εκ. διανυκτερεύσεις ανά χρόνο. Μετά από την διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1991 και τον συνεπακόλουθο εμφύλιο, το Βελιγράδι έχασε την θέση του ως πολιτικό και οικονομικό-επιχειρηματικό κέντρο της Ευρώπης. Τα γεγονότα του 1990 μείωσαν σημαντικά την προσέλευση τουριστών και το Βελιγράδι έχασε την άλλοτε λάμψη που διέθετε στην προσέλκυση τουριστών. 4

5 2.2. Το Βελιγράδι ως ταξιδιωτικός προορισμός από το 2000 και μετά Κατά την διάρκεια της περιόδου , μετά δηλαδή τις δημοκρατικές αλλαγές στη χώρα, ο τουρισμός άρχισε να αυξάνεται και πάλι σε ετήσια βάση, υποδέχοντας περίπου χιλ. τουρίστες. Την ίδια περίοδο οι διανυκτερεύσεις ανήλθαν περίπου μεταξύ 1-1,2 εκ. Το 2003 το Βελιγράδι υποδέχτηκε τουρίστες και κατέγραψε διαντκτερεύσεις. Το 2004 ο τουρισμός αυξήθηκε ακόμη περισσότερο αυξάνοντας τα σχετικά συνολικά έσοδα κατά 20% και αποφέροντας $ 220 εκ. Επισκέπτες Διανυκτερεύσεις Σύνολο Εγχώριοι Αλλοδαποί Σύνολο Εγχώριοι Αλλοδαποί πρώτο 11μηνο του Πίνακας : οι τουριστικές αφίξεις και οι διανυκτερεύσεις στο Βελιγράδι από το 2005 έως Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Δήμου Βελιγραδίου 2.3 Το Βελιγράδι γενικά Το Βελιγράδι αποτελεί μία πόλη με πλούσια και ταραχώδη ιστορία. Τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς βρίσκονται στην παλαιά πόλη του Βελιγραδίου. Αναλυτικότερα η πόλη αυτή διαθέτει 42 μουσεία, 67 χώρους εκθέσεως καλλιτεχνημάτων και 26 θέατρα. Τα τελευταία χρόνια το Βελιγράδι προσελκύει ολοένα και περισσότερους τουρίστες, οι οποίοι έρχονται για μικρό χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα κατά το διήμερο Σαββάτου-Κυριακής (city break). Δεδομένου ότι την πρωτεύουσα της Σερβίας διασχίζουν δύο ποταμοί, οι Σάβας και Δούναβης, οι ποτάμιες τουριστικές περιηγήσεις γνωρίζουν μεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, η πόλη διαθέτει ένα μεγάλο συνεδριακό κέντρο, το Σάβα Σέντερ (Sava center), έκτασης m³ και θέσεων, στο οποίο διοργανώνονται διάφορα γεγονότα, από συνέδρια έως μουσικές εκδηλώσεις. Το 2004 εγκαινιάστηκε στην περιοχή του Νέου Βελιγραδίου, το γήπεδο καλαθόσφαιρας Belgrade Arena στο οποίο εκτός από αθλητικά γεγονότα, διοργανώνονται επίσης μουσικές εκδηλώσεις. Τέλος, η πόλη διαθέτει ένα μεγάλο εκθεσιακό κέντρο, το Σάγιαμ 5

6 (Sajam, στο οποίο διοργανώνονται καθόλη την διάρκεια του χρόνου διεθνείς εμπορικές εκθέσεις. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι στο Βελιγράδι θα διεξαχθούν οι παγκόσμιοι πανεπιστημιακοί αγώνες του 2009 (Πανεπιστημιάδα, Summer Universiade Belgrade 2009) και στο Νέο Βελιγράδι το 2009 θα κτιστεί το πανεπιστημιακό χωριό (University Village) στο blok 67. 6

7 Πίνακας : Toυριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις στη Σερβία ανά είδος καταλύματος (2006, 2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας 7

8 Πίνακας : Τουριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις ανά πόλη στη Σερβία (2006,2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας 8

9 Πίνακας : Τουριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις ανά χώρα προέλευσης σε όλη τη Σερβία αλλά και στην Κεντρική Σερβία (2006,2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας 9

10 2.4. Οι αφίξεις τουριστών στη Σερβία το 2007 Με βάση τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία, συνολικά τουρίστες διακινήθηκαν στη Σερβία κατά την διάρκεια του 2007, αριθμός ο οποίος αντιπροσωπεύει αύξηση 15% σε σύγκριση με το Ο αριθμός των αλλοδαπών αφίξεων αυξήθηκε κατά 19% και έφτασε τα άτομα, ο δε εγχώριος τουρισμός κατέγραψε άνοδο κατά 13% ( ). Ο συνολικός αριθμός των διανυκτερεύσεων διαμορφώθηκε σε , αυξημένος κατά 16% σε σχέση με το Ο πλέον δημοφιλής τουριστικός προορισμός ήταν το Βελιγράδι, το οποίο επισκέφτηκαν τουρίστες, εκ των οποίων ήσαν εγχώριοι και ήσαν αλλοδαποί. Επόμενος πιο δημοφιλής προορισμός η Βίρνιασκα Μπάνια (Vrnjaska Banja, ιαματικά λουτρά), την οποία επισκέφτηκαν τουρίστες εκ των οποίων ήσαν εγχώριοι και αλλοδαποί. Τρίτος προορισμός ήταν το όρος Ζλάτιμπορ, το οποίο επισκέφτηκαν τουρίστες, από τους οποίους ήσαν αλλοδαποί και εγχώριοι. Τέταρτος δημοφιλέστερος προορισμός ήταν το όρος Κοπαόνικ (Kopaonik), το οποίο επισκέφτηκαν τουρίστες, εγχώριοι και αλλοδαποί. Από τους τουρίστες οι οποίοι επισκέφτηκαν τη Σερβία το 2007, άτομα επισκέφτηκαν μεγάλες πόλεις, τα ιαματικά λουτρά της χώρας (spa), oρεινά θέρετρα, άλλα τουριστικά θέρετρα και διάφορα άλλα μέρη. Χώρες προέλευσης των αλλοδαπών τουριστών ήσαν οι εξής: Μαυροβούνιο ( ), Βοσνία-Ερζεγοβίνη (62.568), Σλοβενία (64.838), Ιταλία (36.757), Κροατία (39.389), Γερμανία (36.356), π.γ.δ.μ. (28.486), άλλες ευρωπαϊκές χώρες (28.180). Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 10 η θέση με τουρίστες. Απεναντίας οι περιοχές προέλευσης των εγχώριων τουριστών ήσαν οι παρακάτω: Kεντρική Σερβία ( ), περιοχή της Βοϊβοντίνα ( ), περιοχή Κοσσόβου & Μετοχίων (28.321). 3. Οι τουριστικές τάσεις παγκοσμίως 3.1 Γενικά Η παγκόσμια βιομηχανία τουρισμού αλλάζει ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Νέα τουριστικά προϊόντα κάνουν την εμφάνισή τους, νέοι προορισμοί ανακαλύπτονται, νέοι τύποι ταξιδίων προωθούνται. Ο ανταγωνισμός για την προσέλκυση τουριστών είναι αμείλικτος. Μόνο πραγματικά δυνατοί παίκτες θα μπορούν να επιβιώσουν μέσα σε αυτό το ανταγωνιστικό κλίμα. 10

11 3.2 Η δυναμική της Σερβίας στον τομέα της προσέλκυσης τουρισμού Η Σερβία, βρίσκεται σήμερα σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Η χώρα έχοντας ξεφύγει εν μέρει από τα προβλήματα του παρελθόντος, προσεγγίζει ολοένα και περισσότερο τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Επιπλέον, με την βοήθεια της διεθνούς κοινότητας προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ορισμένων τομέων της οικονομίας της. Ένας από αυτούς τους τομείς είναι ο τουρισμός, στον οποίο έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος τα τελευταία χρόνια η σερβική κυβέρνηση και ιδιαίτερα το Υπουργείο Οικονομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης που είναι και αρμόδιο για τον τομέα αυτό. Πράγματι η χώρα διαθέτει ένα τεράστιο ανεκμετάλλευτο δυναμικό στον τομέα του τουρισμού. Τα σερβικά αξιοθέατα δεν προβλήθηκαν αρκετά στο παρελθόν, ακριβώς διότι ο τουρισμός δεν αντιμετωπίστηκε ως ένας σημαντικός τομέας, ο οποίος θα μπορούσε να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Οι σχετικές επενδύσεις δε που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, είτε εγχώριες είτε αλλοδαπές, ήσαν μηδαμινές. φωτό: το Βελιγράδι και ο ποταμός Σάβας Από την άλλη πλευρά διαπιστώνει κανείς ότι άλλοι τουριστικοί προορισμοί, οι οποίοι διέθεταν το ίδιο δυναμικό με τη Σερβία, όπως η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Πολωνία, επένδυσαν σοβαρά για την προσέλκυση τουρισμού και ως εκ τούτου τα τελευταία χρόνια αποτελούν παγκοσμίως κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς. Η Σερβία διαθέτει αρκετά συγκριτικά πλεονεκτήματα στον τομέα του τουρισμού. Βρίσκεται κοντά στις νέες τουριστικές αγορές, διαθέτει πολλά και ενδιαφέροντα αξιοθέατα, μεγάλη ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά, εξαιρετικούς φυσικούς πόρους, και ένα ιδιαίτερα ικανό ανθρώπινο δυναμικό. 11

12 3.3 Τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της Σερβίας στον τομέα του τουρισμού Ως στρατηγικά πλεονεκτήματα της Σερβίας στον τουριστικό τομέα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα παρακάτω: Θετική στάση του σερβικού πληθυσμού απέναντι στον τουρισμό. Φιλόξενo πνεύμα Γεωγραφική θέση της χώρας Το Βελιγράδι, η πόλη δύο ποταμών, παραμένει ακόμη ανεξερεύνητη τουριστική μητρόπολη της Ν.Α. Ευρώπης Μεγάλη επάρκεια σε υδάτινους επίγειους και υπόγειους πόρους Παραδοσιακά ανεκμετάλλευτα ιαματικά λουτρά (spa) Αχανείς και ανεξερεύνητες εκτάσεις σε όρη, δάση, αγροτικές περιοχές, οι οποίες δημιουργούν ένα μοναδικό φυσικό τοπίο, πλούσιο σε αντιθέσεις Πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, μεγάλος αριθμός μνημείων και μοναστηρίων καλά διατηρημένων Πραγματοποίηση πολλών και ποικίλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων (φεστιβάλ) ιδιαίτερα στην πόλη του Βελιγραδίου. 3.4 Τα στρατηγικά μειονεκτήματα της Σερβίας στον τομέα του τουρισμού Από την άλλη πλευρά, τα στρατηγικά μειονεκτήματα είναι τα κάτωθι: H διεθνής αγορά δεν έχει ακόμη επίγνωση της Σερβίας ως τουριστικού προορισμού, επειδή ακριβώς η χώρα δεν διαθέτει ακόμα διαφημισμένο τουρισμό Έλλειψη οργανωμένης τουριστικής στρατηγικής Έλλειψη συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των συναρμόδιων σερβικών Υπουργείων και Υπηρεσιών Προβληματική προσβασιμότητα ορισμένων περιοχών της Σερβίας λόγω έλλειψης αεροδρομίων, οργανωμένων οικονομικών μεταφορών, εκσυγχρονισμένων εθνικών οδών και εκσυγχρονισμένου σιδηροδρομικού δικτύου Έλλειψη σύγχρονων ξενοδοχείων Έλλειψη ευελιξίας στην αγορά εργασίας 3.5 Τα οφέλη που θα αποφέρει στη Σερβία η ανάπτυξη του τουρισμού Τα οφέλη που θα αποκομίσει η χώρα από την ανάπτυξη του τουρισμού είναι πολλαπλά και ευεργετικά για τη σερβική οικονομία. Ενδεικτικά θα αναφέραμε τα παρακάτω: Ενίσχυση οικονομικής ανάπτυξης Αύξηση απασχόλησης Βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών 12

13 Βελτίωση της διεθνούς εικόνας της χώρας Εξασφάλιση της προστασίας των φυσικών πόρων της χώρας καθώς και των πολιτιστικών της μνημείων φωτό: το φρούριο Καλεμέγκταν στο Βελιγράδι 13

14 3.6 Οι περιοχές της Σερβίας με την μεγαλύτερη δυναμική στην προσέλκυση τουρισμού. Βασικά χαρακτηριστικά τους Α. ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ Φυσικά χαρακτηριστικά: Ποταμοί Δούναβης & Σάβας Λίμνες Περιοχή Κόσιουτνιακ Λίμνη Άντα Τσιγκάνλια Πολιτισμός: Φρούριο Καλεμέγκνταν Μοναστήρια Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνημάτων, θέατρα Γεγονότα: Συνέδρια, συνδιασκέψεις, εκθέσεις Αθλητικά γεγονότα Πολιτιστικά γεγονότα (Bitef, Belef κλπ) Γαστρονομία: Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά Δραστηριότητες: Aθλητισμός Ποδηλασία Αγορές Νυχτερινή ζωή Τουρισμός Επιχειρηματικός Ποτάμιος Τουρισμός Σαββατοκύριακου (city break) Αγροτουρισμός Ειδικά ενδιαφέροντα 14

15 Β. ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΟΙΒΟΝΤΙΝΑΣ Φυσικά χαρακτηριστικά: Ποταμοί Δούναβης & Τίζα Λίμνες (Πάλιτς, Λούντας κλπ) Ιαματικές πηγές Όρος Φρούσκα Πολιτισμός: Μοναστήρια Φρούριο Πετροβαράντιν Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνημάτων, θέατρα Γεγονότα: Συνέδρια, συνδιασκέψεις, εκθέσεις Αθλητικά γεγονότα Φεστιβάλ Έξιτ Φεστιβάλ Κινηματογράφου Πάλιτς Ιπποδρομίες Θερινά θέατρα Γαστρονομία: Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά Έθνοφέστιβαλ Δραστηριότητες: Aθλητισμός Κυνήγι Αλιεία Τουρισμός Επιχειρηματικός Ποτάμιος Αγροτουρισμός Οικολογικός Αθλητικός 15

16 Γ. Ν.Α. ΣΕΡΒΙΑ Φυσικά χαρακτηριστικά: Ιαματικές πηγές Λίμνες (Μπόβανσκο, Γιόβανσκο κλπ) Όρη (Στάρα, Σούβα, Όζρεν) Σπηλιές (Πετρλάσκα, Βρτιστε) Πολιτισμός: Αρχαιολογικά μνημεία Μοναστήρια Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνημάτων Γεγονότα: Φεστιβάλ κινηματογράφου Αθλητικά γεγονότα Φεστιβάλ Κιθάρας Γαστρονομία: Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά Έθνοφέστιβαλ Δραστηριότητες: Χιονοδρομία (ski) Κυνήγι Aγώνες ποδηλάτου και δικύκλου Τουρισμός Αγροτουρισμός Οικολογικός Αθλητικός Θεραπευτικός 16

17 Δ. Ν.Δ. ΣΕΡΒΙΑ Φυσικά χαρακτηριστικά: Όρη (Κοπαόνικ, Ζλάτιμπορ) Ιαματικές πηγές Όρη (Στάρα, Σούβα, Όζρεν) Φαράγγι (Όβτσαρ, Καμπλάρ) Πολιτισμός: Μοναστήρια Εκθέσεις ζωγραφικής Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνημάτων Γεγονότα: Φεστιβάλ Γκούτσα Καρναβάλι και φεστιβάλ κινηματογράφου στο Βρνιτσι Σπα Γαστρονομία: Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά Έθνοφέστιβαλ Δραστηριότητες: Χιονοδρομία (ski) Κυνήγι Αναρρίχηση Κωπηλασία Τουρισμός Αγροτουρισμός Οικολογικός Θεραπευτικός Ειδικά ενδιαφέροντα 17

18 4. Η ξενοδοχειακή υποδομή στο Βελιγράδι Το Βελιγράδι διαθέτει περίπου 40 ξενοδοχεία, τα οποία διαθέτουν δωμάτια με κλίνες. Τα περισσότερα από αυτά τα ξενοδοχεία είναι τριών αστέρων (29,7%) και τεσσάρων αστέρων (27,4%). Τα περισσότερα βρίσκονται στο κέντρο της πόλεως (25 ξενοδοχεία), αλλά και δευτερευόντως στην περιοχή του Νέου Βελιγραδίου (6 ξενοδοχεία), στο Ζέμουν (4 ξενοδοχεία) και στα νότια του Βελιγραδίου (3 ξενοδοχεία). Πέντε αστέρων ξενοδοχεία είναι τα παρακάτω : Hyatt ( Alexandar Pallas, ( Continental ( και Zlatnik ( Αξίζει να αναφερθεί ότι μόνο τρία ξενοδοχεία ανήκουν σε διεθνείς γνωστές αλυσίδες, το ξενοδοχείο Hyatt (5 αστέρων), το ξενοδοχείο Holiday Inn (4 αστέρων) ( και το ξενοδοχείο Βest Western M (4 αστέρων) ( Το ελληνικής ιδιοκτησίας ξενοδοχείο Metropol, το οποίο στην παρούσα φάση βρίσκεται σε στάδιο ανακατασκευής και ανακαίνισης, θα είναι πέντε αστέρων όταν θα εγκαινιάσει και πάλι την λειτουργία του. Tα περισσότερα ξενοδοχεία δεν ανταποκρίνονται στις διεθνείς προδιαγραφές που απαιτούνται, όσον αφορά την ποιότητα αλλά και τις υπηρεσίες που παρέχουν. φωτό: η περιοχή του Ζέμουν στη Σερβία Σε κάθε περίπτωση και σε σύγκριση με άλλες πόλεις της Κεντρικής & Ανατολικής Ευρώπης, τα τελευταία χρόνια στο Βελιγράδι διαπιστώνεται πολύ μεγάλη ζήτηση για εύρεση δωματίων, σε βαθμό τέτοιο ώστε η ξενοδοχειακή υποδομή της πόλης να κρίνεται ανεπαρκής. Συμπερασματικά θα παρατηρούσαμε πως η πόλη δεν διαθέτει μεγάλη ξενοδοχειακή υποδομή και δη υποδομή που να δύναται να εξυπηρετήσει υψηλής εισοδηματικής στάθμης πελάτες. 18

19 Επιπλέον, δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια σημαντική επένδυση στον ξενοδοχειακό τομέα τα τελευταία χρόνια, πλην αυτής του ελληνικού ομίλου Πετρή τον Σεπτέμβριο του 2006 με το ξενοδοχείο Ιnn Hotel και της αλυσίδας Holiday Inn τον Σεπτέμβριο του

20 σχεδιάγραμμα: η τοποθεσία των κυριότερων ξενοδοχείων στο Βελιγράδι 20

21 σχεδιάγραμμα: σχεδιάγραμμα με τις περιοχές στο Βελιγράδι στις οποίες μπορεί να πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε ξενοδοχειακές υποδομές 21

22 5. Οι προοπτικές των ελληνικών τουριστικών επενδύσεων Όπως αναφέρθηκε και πρωτύτερα, οι παρούσες ξενοδοχειακές υποδομές στο Βελιγράδι κρίνονται ως ανεπαρκείς. Η ζήτηση ξεπερνάει την προσφορά, οι διαθέσιμες κλίνες δεν επαρκούν, ενώ το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών είναι χαμηλό. Ως εκ τούτου, η ξενοδοχειακή εδώ αγορά προσφέρει μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες για τις ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Ειδικότερα οι ελληνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να εξαγοράσουν ξενοδοχεία τα οποία βρίσκονται υπό ιδιωτικοποίηση (σχετικές ανακοινώσεις αναρτώνται στην ηλεκτρονική διεύθυνση της σερβικής Υπηρεσίας Ιδιωτικοποιήσεων και να προβούν σε ανακαίνιση αυτών κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταστούν ανταγωνιστικά και να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες. Οι επενδύσεις εκ του μηδενός (Greenfield investment) αποτελούν επίσης μία ενδιαφέρουσα περίπτωση. Οι περιοχές που προσφέρονται για πραγματοποίηση επενδύσεων είναι η πρωτεύουσα της χώρας και μητροπολιτικό κέντρο των Βαλκανίων, Βελιγράδι, οι πόλεις Νόβι-Σαντ και Νίσσα, τα όρη Κοπαόνικ και Ζλάτιμπορ όπου τα τελευταία χρόνια ανθεί ο χειμερινός τουρισμός (σκι) αλλά και οι περιοχές Βρνιασκα Μπάνια, Σοκομπάνια, Νίσκα Μπάνια κλπ όπου είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος ο ιαματικός τουρισμός λόγω των ιαματικών λουτρών που αυτές διαθέτουν. Οι ανωτέρω περιοχές προσέλκυσαν εξάλλου κατά την διάρκεια του 2007 τον περισσότερο τουρισμό, τόσο εγχώριο όσο και αλλοδαπό. Ως ενθαρρυντικά στοιχεία για την υλοποίηση επένδυσης στον τουριστικό/ξενοδοχειακό τομέα θεωρούνται τα παρακάτω: H στρατηγική θέση της χώρας στο σταυροδρόμι μεταξύ της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης Η αεροπορική διασύνδεση της χώρας με τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές πόλεις Οι εξαιρετικές τοποθεσίες που ήδη κατέχουν τα υπάρχοντα ξενοδοχεία και τα οποία στο μέλλον θα ιδιωτικοποιηθούν ή θα πωληθούν Οι αρκετά διαθέσιμες υποσχόμενες τοποθεσίες στην πόλη του Βελιγραδίου σχετικά με ανέγερση νέων ξενοδοχείων Η μη ύπαρξη πολλών διεθνών γνωστών ξενοδοχειακών αλυσίδων, γεγονός που διευκολύνει την έλευση νέων παικτών στην αγορά Ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών που επισκέπτονται τη Σερβία τα τελευταία χρόνια. Ήδη το 2007 παρατηρήθηκε σχετική αύξηση της τάξεως του 16% σε σχέση με το 2006 Το διαθέσιμο φθηνό και ικανό εργατικό δυναμικό Το ευνοϊκό φορολογικό σύστημα σε σύγκριση με τις άλλες γειτονικές χώρες της περιοχής. Αρκεί να αναφερθεί πως η φορολογία επί των κερδών των επιχειρήσεων ανέρχεται στο 10% Δεδομένου ότι το 58% των Σέρβων τουριστών επιλέγουν να περάσουν τις θερινές τους διακοπές στην Ελλάδα, διανοίγεται η προοπτική σε Έλληνες ξενοδόχους οι οποίοι έχουν 22

23 πραγματοποιήσει σχετική επένδυση στη Σερβία, να συνεργαστούν με Σέρβους τουριστικούς πράκτορες ώστε να προσφέρουν πακέτα διακοπών και να αποστέλλουν Σέρβους τουρίστες σε ξενοδοχεία τους στην Ελλάδα. 6. Υλοποίηση άμεσης παραγωγικής ξένης επένδυσης στη Σερβία Σχετικά με την υλοποίηση άμεσης παραγωγικής ξένης επένδυσης στη Σερβία, αυτή είναι εφικτή και ενθαρρύνεται ποικιλοτρόπως από την σερβική κυβέρνηση. Με βάση τον Νόμο για τις Ξένες Επενδύσεις, που υιοθετήθηκε το 2002, ως ξένος επενδυτής λογίζεται: κάθε ξένο νομικό πρόσωπο του οποίου η έδρα βρίσκεται στο εξωτερικό. κάθε αλλοδαπό φυσικό πρόσωπο. υπήκοος Σερβίας-Μαυροβουνίου, ο οποίος έχει διαμείνει στο εξωτερικό για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενός έτους. Η προστασία του ξένου επενδυτή διασφαλίζεται με τους εξής τρόπους : με την εξασφάλιση μεταχείρισής του ως εγχωρίου επενδυτή, υπό την έννοια ότι απολαμβάνει πλήρους νομικής προστασίας, όμοιας με αυτήν που απολαμβάνουν οι εγχώριοι επενδυτές (αρχή της «εθνικής μεταχείρισης»). επιπλέον ο νόμος προβλέπει νομική σταθερότητα (αρχή της «νομικής σταθερότητας»). Αυτό σημαίνει, ότι ακόμη και σε περίπτωση κατάργησης/τροποποίησης του νόμου με βάση τον οποίο υλοποιήθηκε η επένδυση ή υπογράφηκε συμβόλαιο, ο επενδυτής έχει το δικαίωμα διατήρησης ρύθμισης των σχέσεων που διαμορφώθηκαν από το συμβόλαιο, με βάση τις διατάξεις του νόμου που ήταν σε ισχύ κατά την χρονική στιγμή υλοποίησης της επένδυσης. ο νόμος προβλέπει επίσης προστασία του ξένου επενδυτή από απαλλοτρίωση της επένδυσής του, παρά μόνον για λόγους ζωτικού και αδιαμφισβήτητου δημοσίου συμφέροντος. Ακόμη και σ αυτή την περίπτωση όμως, προβλέπεται η υποχρέωση πλήρους αποζημίωσής του, με βάση την αγοραία αξία του υπό απαλλοτρίωση περιουσιακού του στοιχείου. τέλος, σε περίπτωση που υφίσταται διεθνής / διμερής συμφωνία που χορηγεί ευνοϊκότερο καθεστώς στον ξένο επενδυτή, υπερισχύει της εσωτερικής νομοθεσίας. Τα σημαντικότερα επενδυτικά κίνητρα απορρέουν από το φορολογικό καθεστώς για τις ξένες επενδύσεις, το οποίο θεωρείται από τα ευνοϊκότερα στα Βαλκάνια. Ειδικότερα, τα σημαντικότερα φορολογικά κίνητρα είναι τα ακόλουθα: 23

24 10ετής φορολογική απαλλαγή από την ημέρα υλοποίησης της επένδυσης, για επένδυση τουλάχιστον 600 εκ. δηνάρια (περίπου 7,4 εκ. Ευρώ) και δημιουργίας τουλάχιστον 100 νέων θέσεων εργασίας. 5ετής φορολογική απαλλαγή από την ημέρα υλοποίησης της επένδυσης, για επενδύσεις τουλάχιστον 6 εκ. Δηναρίων (περίπου Ευρώ) και δημιουργίας τουλάχιστον 5 νέων θέσων εργασίας σε υπό ανάπτυξη περιοχές. Ο φόρος επί των εταιρικών κερδών ανέρχεται σε μόλις 10%, που θεωρείται από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Επιταχυνόμενη απόσβεση παγίων περιουσιακών στοιχείων και εξοπλισμού που χρησιμοποιούνται για περιβαλλοντική προστασία, επιστημονική έρευνα, εκπαίδευση και επιμόρφωση προσωπικού. Επιπλέον, πρόσθετα φορολογικά κίνητρα προβλέπονται για νεοιδρυθείσες εταιρείες, υπό την μορφή εξαίρεσης από την υποχρέωση καταβολής φόρου επί των κερδών: Για πέντε χρόνια, όταν εγκαθίστανται σε υπό ανάπτυξη περιοχές ή σε Ζώνες Ελευθέρου Εμπορίου, και Για έξι χρόνια, όταν εγκαθίστανται σε υπό ανάπτυξη περιοχές, που έχουν χαρακτηρισθεί ως ζώνες προτεραιότητας, οι οποίες αντιμετωπίζουν έντονα κοινωνικά και αναπτυξιακά προβλήματα και παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά ανεργίας. Άλλα επενδυτικά κίνητρα αφορούν στο δικαίωμα ατελούς εισαγωγής παγίων περιουσιακών στοιχείων (εξοπλισμού) της εταιρείας ως μέρος της αρχικής επένδυσης (εξαιρούνται τα οχήματα), ατελούς εισαγωγής παγίων περιουσιακών στοιχείων που δεν αποτελούν μέρος της αρχικής επένδυσης, υπό την προϋπόθεση ότι η αξία τους δεν υπερβαίνει το ύψος της αρχικής επένδυσης και ότι η εισαγωγή τους γίνεται εντός διετίας από την ημερομηνία καταγραφής της επένδυσης και τέλος η ατελής εισαγωγή περιουσιακών στοιχείων, η κτήση των οποίων είναι αποτέλεσμα επανεπένδυσης των κερδών της εταιρείας. Ο νόμος προβλέπει επίσης, ότι ο ξένος επενδυτής, από την στιγμή που εξεπλήρωσε τις φορολογικές του υποχρεώσεις, δύναται άνευ περαιτέρω περιορισμών ή καθυστερήσεων να εξάγει ή να μεταβιβάσει τα κέρδη που δημιουργήθηκαν από την επιχειρηματική δραστηριότητα της εταιρείας στην οποία έχει εν όλω ή εν μέρει επενδύσει. Όσον αφορά στην εξαγωγή των παραγώμενων προϊόντων, αυτή ενθαρρύνεται με ποικίλα κίνητρα, όπως η απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής δασμών για εισαγόμενες πρώτες ύλες, η επεξεργασία των οποίων γίνεται στη Σερβία, ταχύτερες διαδικασίες επιστροφής Φ.Π.Α. κ.λ.π. 24

25 Υπογραμμίζεται επίσης, ότι η Σερβία έχει υπογράψει Συμφωνίες Ελευθέρου Εμπορίου με τις εξής χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Π.Γ.Δ.Μ., Μολδαβία, Ρουμανία, Κροατία και Ρωσία. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο νέο Σύνταγμα που υιοθετήθηκε πρόσφατα από τη σερβική κυβέρνηση, προβλέπεται το δικαίωμα των ξένων φυσικών και νομικών προσώπων να αποκτούν ιδιοκτησία σε ακίνητα, υπό ορισμένες όμως προϋποθέσεις Όσον αφορά στο εργατικό δυναμικό της χώρας, αυτό χαρακτηρίζεται ως υψηλής κατάρτισης και ειδίκευσης, ιδιαιτέρως σε άτομα ηλικίας κάτω των 45 ετών. Το κόστος εργασίας είναι επίσης χαμηλό ακόμη, συγκριτικά με τα ισχύοντα στην Ελλάδα και τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ειδικότερα, ο μέσος μισθός ανέρχεται σε 345 Ευρώ μηνιαίως, αν και παρουσιάζει σταθερές τάσεις συνεχούς ανόδου (το παρελθόν έτος ανήρχετο σε 260 Ευρώ περίπου) και παρά το γεγονός ύπαρξης υψηλής ανεργίας. Ως ισχυρό κεφάλαιο της Σερβίας παραμένει το φθηνό και ιδιαίτερα ικανό εργατικό δυναμικό της, το οποίο ομιλεί άπταιστα την αγγλική γλώσσα. 25

26 ΠΗΓΕΣ A) ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΑ: -Serbian Ministry of Trade, Tourism & Services, Tourism Strategy of the Republic of Serbia. Abridged version of the first interim report, April 2007 B) ΕΝΤΥΠΑ S.I.E.P.A. (Serbia Investment & Export Promotion Agency): -S.I.E.P.A, Belgrade Hotel Investment Survey, 2005 Γ) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΚΑΤΩΘΙ ΣΕΡΒΙΚΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ: -ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕΡΒΙΑΣ, -ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ, -ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ, Δ) ΣΕΡΒΙΚΑ ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΑ: -V.I.P. ( -BETA ( E) ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ: -AG NEKRETNINE REAL ESTATE, Residential Market in Serbia, January AG NEKRETNINE REAL ESTATE, Belgrade-major investment spot, March Ekonomist, Real Estate Market in Southeastern Europe: Comparative advantages of the region and Trends in the future. Second Annual Conference, March 6-7, 2007, Hyatt Regency Hotel, Belgrade Serbia, Special Edition, 2 April

27 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Α) ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ ALEKSANDAR PALAS *****, Kralja Petra 13-15, tel INTER-CONTINENTAL BEOGRAD *****, Vladimira Popovića 10, tel HYATT REGENCY *****, Milentija Popovića 5, tel ZLATNIK *****, Slavonska 26, tel SLAVIJA LUX ****, Svetog Save 2, tel BEST WESTERN Hotel M ****, Bulevar oslobođenja 56a, tel BEST WESTERN Hotel ŠUMADIJA ****, Šumadijski trg 8, tel IN HOTEL BEOGRAD ****, Bul. Arsenija Čarnojevića 56, tel BALKAN ****, Prizrenska 2, tel MAJESTIC ****, Obilićev venac 28, tel MOSKVA ****, Balkanska 1, tel PALACE ****, Topličin venac 23, tel ADMIRAL CLUB ****, Venizelosova 31, tel METROPOL PALACE ***, Bul. kralja Aleksandra 69, tel JUGOSLAVIJA ***, Bulevar Nikole Tesle 3, tel (CLOSED) ASTORIJA ***, Milovana Milovanovića 1a, tel KASINA ***, Terazije 25, tel NACIONAL ***, Bežanijska kosa bb, tel UNION ***, Kosovska 11, tel PARK ***, Njegoševa 4, tel PRAG ***, Kraljice Natalije 27, tel REX ***, Sarajevska 37, tel ROYAL ***, Kralja Petra I 56, tel SKALA ***, Bežanijska 3, Zemun, tel/fax SPLENDID ***, Dragoslava Jovanovića 5, tel/fax SLODES ***, Borska 92f, tel LE PETIT PIAF ***, Skadarska 34, tel SRBIJA ***, Ustanička 127c, tel N ***, Bilećka 57, tel BEOGRAD **, Balkanska 52, tel EXCELSIOR **, Kneza Miloša 5, tel PUTNIK **, Palmira Toljatija 9, tel REZIME RESIDENCE **, Maršala Birjuzova 22, tel POŠTA **, Savska 3, tel SLAVIJA "A" **, Svetog Save 1, tel TAŠ **, Beogradska 71, tel TRIM **, Kneza Višeslava 72, tel/fax LAV **, Cara Dušana 240, Zemun, tel DOM **, Kralja Milutina 54, tel

28 MIHAJLOVAC *, Požeška 31, tel BRISTOL, Karađorđeva 50, tel CENTRAL, Glavna 10, Zemun, tel Β) ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ AVALA **, Avala mountain, tel (CLOSED) RADMILOVAC **, Smederevski put bb, tel SUČEVIČ M **, Dugo Polje 1a, tel OBRENOVAC **, Obrenovac, Miloša Obrenovića 189, tel COUNTRY CLUB HOTEL BABE ***, Milovana Milinkovića 3, Babe, tel/fax PRESIDENT ****, SC "Kovilovo", Zrenjaninski put 170, tel Γ) ΣΕΡΒΙΚΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕΡΒΙΑΣ TOURIST ORGANIZATION OF SERBIA ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ TOURIST ORGANIZATION OF BELGRADE YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ/ ΑΡΜΟΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ (YUTA) 28

29 Δ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ 33,Francuska St Βeograd Phone: fax.: Web-site: ΠΡΟΞΕΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ 76,Strahjnica Bana St Beograd Phone: fax.: greekamb@verat.net ΓΡΑΦΕΙΟ Ο.Ε.Υ. 15, Simina St Beograd Phone , fax.: greconof@verat.net Web-site: ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ 47/V,Gospodar Jevremova St Beograd Phone: fax.: helx.bgt@eunet.yu ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΝΙΣΣΑΣ 24, Kej Mike Paligorica St Nis Phone: fax.: grconsul@eunet.yu web site: ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΠΡΙΣΤΙΝΑΣ Phone: ,1, 2 fax.: grpristina@hotmail.com 29

30 Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΚΩΝ 20, Kneza Miloša St., Belgrade phone: fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 22-26, Nemanjina St., Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ 6, Birčaninova St., Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΔΑΣΩΝ ΚΑΙ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ 22-26, Nemanjina St., Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 16, Kralja Milana St., Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 36, Kralja Milana St., Belgrade 30

31 phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 22-26, Nemanjina St., Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 22-26, Nemanjina St Belgrade phone: ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 10, Vlajkovićeva St., Belgrade phone: ; ; fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 22-26, Nemanjina St., Belgrade phone: fax: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΟΛΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 22-26, Nemanjina St., Belgrade phone: fax:

32 ΣΤ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ 13-15, Resavska St., Belgrade phone: fax: , ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΟΪΒΟΝΤΙΝΑΣ 25, Blvd. Mihajla Pupina, Novi Sad phone: fax: info@pkv.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΑΝΤΣΕΒΟ 1a, Zmaj Jovina St., Pančevo phone: ; ; fax: rpkpancevo@panet.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΝΟΒΙ ΣΑΝΤ 6/VII, Mihajla Pupina Blvd., Novi Sad phone: ; ; fax: office@ rpkns.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΟΥΖΙΤΣΕ 54, Dimitrija Tucovića St., Užice phone: ; fax: office@ rpk-uzice.co.yu 32

33 ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΖΡΕΝΙΑΝΙΝ 3/I, Kralja Petra St., Zrenjanin phone: ; fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΑΛΙΕΒΟ chamber of commerce and Industry, valjevo 64, Karađorđeva St., Valjevo phone: fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΡΑΓΚΟΥΓΕΒΑΤΣ 10/IV, Dr. Zoran Djindjić St., Kragujevac phone: fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΝΙΣΣΑΣ 2, Dobrička St., Niš phone: ; ; fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΣΟΜΠΟΡ 24, Stepe Stepanovića St., Sombor phone: ; fax: ; ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΣΡΕΜΚΑ ΜΙΤΡΟΒΙΤΣΑ 4/2, Kralja Petra St., Sremska Mitrovica phone: fax:

34 ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΟΖΑΡΕΒΑΤΣ 31, Bosanska St., Požarevac phone: ; fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΑΛΙΕΒΟ 2, Omladinska St., Kraljevo phone: ; fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΡΟΥΣΕΒΑΤΣ Kosovskih junaka Sq., Kruševac phone: fax: ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΖΑΓΙΕΤΣΑΡ 37, Nikole Pašića St., Zaječar phone/fax: ; ; ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΛΕΣΚΟΒΑΤΣ 12, Stojana Ljubića St., Leskovac phone: fax:

35 Ζ. ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ 12, Kralja Petra St., Belgrade phone: ; ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ 1, Omladinskih brigada St., Belgrade phone: ; fax: ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4, Makedonska St., Belgrade phone: , fax: rzr@razvoj.sr.gov.yu ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΕΡΒΙΑΣ 5, Milana Rakića St., Belgrade phone: , fax: pub@statserb.sr.gov.yu, stat@statserb.sr.gov.yu ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 21, Zmaj Jovina St., Belgrade phone: fax: yupat@yupat.sv.gov.yu 35

36 ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΗΤΡΩΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Serbian Business registration Agency 5/IV, Nikole Pašića Sq., Belgrade phone: fax: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ ΣΕΡΒΙΑΣ 155, Blvd. AVNOJ-a, New Belgrade phone: fax: Η. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΣΕΡΒΙΑΣ 23/VI, Terazije St Belgrade phone: fax: info@priv.yu ΣΕΡΒΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4, Makedonska St., Belgrade phone: ; fax: rzr@razvoj.sr.gov.yu ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Μ.Μ.Ε. & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 19, Topličin venac St., Belgrade phone: fax: office@sme.sr.gov.yu 36

37 ΚΤΗΜΑΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ Agency for city Building land and Development of Belgrade 84, Njegoševa St., Belgrade phone: fax: Θ. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ/ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ 1. CΟLLIERS INTERNATIONAL SERBIA 20, Bulevar kneza Aleksandra Karadjordjevica Belgrade 11000, Serbia Tel: Fax: EFG PROPERTY SERVICES Ltd Belgrade Cara Dusana Belgrade Serbia Tel Fax HITPROM Belgrade Strahinica Bana 29/II +381 (0) (0) (0) MPC HOLDING Bulevar Mihajla Pupina Novi Beograd, Srbija Contact phone info@mpcholding.com 37

38 5. VERANO INVEST Vojvode Stepe BELGRADE SERBIA tel/fax: