Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2010

Transcript

1 Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά είκτης Αίτησης Θεραπείας στους χρήστες ναρκωτικών Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2010 Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά Αθήνα 2010

2 είκτης αίτησης θεραπείας σε χρήστες ναρκωτικών: Οδηγός συλλογής στοιχείων 2010 Επιµέλεια: Α. Φωτίου - Συνεργάστηκαν: Ι. Σιάµου, Α. Ανταράκη Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) Copyright Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής Τ.Θ , Τ.Κ [Σωρανού του Εφεσίου 2,] Παπάγου Τηλ.: , Fax: ektepn@ektepn.gr Ιστοσελίδα: ISBN

3 Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής ιευθυντής: Καθηγητής Κ. Ν. Στεφανής Το Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) Επιστηµονικά Υπεύθυνη: Μανίνα Τερζίδου Το ΕΚΤΕΠΝ λειτουργεί, από το 1993, στο πλαίσιο της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης των Ναρκωτικών και της Τοξικοµανίας (EMCDDA). Αποτελεί ένα από τα Εθνικά Κέντρα που λειτουργούν στα 27 κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη Νορβηγία, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Σκοπός του είναι η συλλογή, επεξεργασία και δηµοσίευση επιστηµονικά έγκυρων εθνικών στοιχείων για όλες τις παραµέτρους που αφορούν τα ναρκωτικά, συγκρίσιµων µε αυτά των υπολοίπων Εθνικών Κέντρων. Τα στοιχεία συλλέγονται από πανελλαδικό δίκτυο το οποίο περιλαµβάνει περισσότερους από 800 φορείς και πρόσωπα. Το ΕΚΤΕΠΝ εκδίδει σε ετήσια βάση την Ετήσια Έκθεση για την Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευµατωδών στην Ελλάδα και την Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ. Αποστέλλει επίσης τα ελληνικά στοιχεία στην Ευρώπη µε την Εθνική Έκθεση για τα Ναρκωτικά στην Ελλάδα. Ο είκτης Αίτησης Θεραπείας σε χρήστες ναρκωτικών Ο ΑΘ εφαρµόζεται στην Ελλάδα από το ΕΚΤΕΠΝ από το Αφορά τη συστηµατική και τυποποιηµένη συλλογή ανώνυµων ατοµικών στοιχείων για τους χρήστες ναρκωτικών οι οποίοι απευθύνονται για βοήθεια στα θεραπευτικά προγράµµατα και τις εξειδικευµένες υπηρεσίες της χώρας. Η εφαρµογή του βασίζεται εξ ολοκλήρου στη συνδροµή των υπηρεσιών και των προγραµµάτων αυτών. Οργανώνεται γύρω από κοινά συµφωνηµένους ορισµούς, ενώ στηρίζεται σε προκαθορισµένη οµάδα βασικών µεταβλητών µέτρησης (ερωτήσεων). Μέσω του Οδηγού, παρέχει κατευθύνσεις σχετικά µε τις τεχνικές συλλογής αξιόπιστων και συγκρίσιµων στοιχείων. Ο είκτης Αίτησης Θεραπείας εφαρµόζεται από το σύνολο των χωρών της Ε.Ε. και, ως εκ τούτου, τα στοιχεία που συλλέγονται σε εθνικό επίπεδο συγκρίνονται ακολούθως µε τα αντίστοιχα των άλλων κρατών- µελών της ΕΕ. Πληροφορίες για το είκτη Αίτησης Θεραπείας για χρήστες ναρκωτικών: ΕΚΤΕΠΝ Τ: , Φ: Ιστοσελίδα: Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης των Ναρκωτικών και της Τοξικοµανίας (EMCDDA) Ιστοσελίδα:

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του Οδηγού και η χρησιµότητα των στοιχείων του είκτη Αίτησης Θεραπείας ( ΑΘ) ηµιουργία του Πρωτοκόλλου - Σύντοµο ιστορικό Θέµατα ηθικής και δεοντολογίας ΟΡΙΣΜΟΙ - ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ Ορισµοί Θεραπεία Θεραπευτικό πρόγραµµα Αίτηση για θεραπεία, περιστατικό Πρώτη αίτηση για θεραπεία Πολλαπλές καταγραφές Ναρκωτικά Τυπολογία θεραπευτικών προγραµµάτων στο ΑΘ Τύπος προγράµµατος Καθεστώς λειτουργίας προγράµµατος Θεραπευτική µέθοδος ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΥΠΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ Γενικές παρατηρήσεις Οδηγίες συµπλήρωσης του έντυπου καταγραφής ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΚΩ ΙΚΟΙ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ/ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΕΕ (2010) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI ΚΩ ΙΚΟΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕ ΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VIII ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ Ο ΗΓΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IX ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΝΤΥΠΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΑΘ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ X ΕΝΤΥΠΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΑΘ Ο Οδηγός αυτός αποτελεί αναθεωρηµένη έκδοση προηγούµενων εκδόσεων του ΕΚΤΕΠΝ. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1996 (Επιστηµονική επιµέλεια: Άννα Κοκκέβη). Επανεκδόθηκε το 2000 (Επιστηµονική επιµέλεια: Άννα Κοκκέβη, σε συνεργασία µε τις κκ Ζ. Μακά, Κ. Πολιτικού) σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του αντίστοιχου Ευρωπαϊκού Οδηγού µε τίτλο «Treatment demand indicator - Standard protocol 2.0», ο οποίος εκδόθηκε από την Οµάδα Pompidou του Συµβουλίου της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Κέντρο το Καλλιτεχνική επιµέλεια εξωφύλλου πρώτης έκδοσης: Αλεξάνδρα Κοκκέβη

6

7 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Σκοπός του Οδηγού και η χρησιµότητα των στοιχείων του είκτη Αίτησης Θεραπείας ( ΑΘ ΑΘ) Σκοπός του Οδηγού είναι να θέσει στη διάθεση των θεραπευτικών κέντρων, υπηρεσιών, µονάδων ή προγραµµάτων (στο εξής, προγράµµατα) που δραστηριοποιούνται στον τοµέα των εξαρτήσεων στην Ελλάδα ένα σταθερό πλαίσιο, συµπεριλαµβανοµένων κοινών ορισµών και κατηγοριοποιήσεων, για τη συστηµατική συλλογή στοιχείων σχετικά µε τον αριθµό και τα χαρακτηριστικά των χρηστών ναρκωτικών που απευθύνονται για θεραπεία (αίτηση για θεραπεία) στα προγράµµατα αυτά. Τα στοιχεία από τις αιτήσεις θεραπείας προσφέρουν πολύτιµες πληροφορίες σε όσους παρέχουν σχετικές υπηρεσίες, αλλά και σε όσους σχεδιάζουν τη δηµιουργία υπηρεσιών και προγραµµάτων. Ειδικότερα, τα στοιχεία από τις αιτήσεις θεραπείας: - Αποτελούν πολύτιµο έµµεσο δείκτη για την ε κ τ ί µ η σ η τ η ς π ρ ο β λ η µ α τ ι κ ή ς χ ρ ή σ η ς στο σύνολο της χώρας και ανά γεωγραφική περιοχή που καλύπτουν τα προγράµµατα θεραπείας. - Προσφέρουν τη δυνατότητα έγκυρης παρακολούθησης του φαινοµένου της προβληµατικής χρήσης στη χώρα δ ι α χ ρ ο ν ι κ ά, ιδιαίτερα όταν συλλέγονται συστηµατικά σε ετήσια βάση και µε τη χρήση κοινού πρωτοκόλλου. - Παρέχουν πολύτιµες πληροφορίες για τη σ υ χ ν ό τ η τ α ε µ φ ά ν ι σ η ς ν έ ω ν π ε ρ ι σ τ α τ ι κ ώ ν χ ρ η σ τ ώ ν (επίπτωση) µέσα από τη σύγκριση των ποσοστών των ατόµων που ζητούν θεραπεία για πρώτη φορά (νέα περιστατικά) µε αυτά των ατόµων που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία ξανά στο παρελθόν. - Προσφέρουν πληροφορίες για τις ο υ σ ί ε ς π ο υ χ ρ η σ ι µ ο π ο ι ο ύ ν τ α ι από διάφορες υποοµάδες χρηστών και, κυρίως, για τον τ ρ ό π ο χ ρ ή σ η ς τ ω ν ο υ σ ι ώ ν αυτών (π.χ. ενέσιµης χρήσης). - Με δεδοµένο ότι αντίστοιχα στοιχεία συλλέγονται µε ανάλογο τρόπο από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η κατάσταση του φαινοµένου της προβληµατικής χρήσης στην Ελλάδα µπορεί να συγκριθεί µε αυτήν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε επίπεδο θεραπευτικών προγραµµάτων, τα στοιχεία από τις αιτήσεις θεραπείας : - Αποτελούν έναν ευαίσθητο δ ε ί κ τ η τ η ς σ χ ε τ ι κ ή ς ε λ κ υ σ τ ι κ ό τ η τ α ς των θεραπευτικών προγραµµάτων, ιδιαίτερα όταν αξιολογείται η πληροφορία σχετικά µε τη διάρκεια της χρήσης ναρκωτικών πριν από την πρώτη αίτηση για θεραπεία. - Προσφέρουν δυνατότητες για την α ξ ι ο λ ό γ η σ η τ η ς α π ο τ ε λ ε σ µ α τ ι κ ό τ η τ α ς των θεραπευτικών προγραµµάτων ηµιουργία του Πρωτοκόλλου - Σύντοµο ιστορικό Ο Οδηγός αυτός αποτελεί αναθεώρηση προηγούµενης έκδοσής του από το ΕΚΤΕΠΝ το Η πρώτη έκδοση του Οδηγού έγινε το Νοέµβριο του 1996 και βασίστηκε στο Πρωτόκολλο που προέκυψε από τη διακρατική συνεργασία για την υλοποίηση πιλοτικών µελετών σχετικά µε την Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 1

8 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ καταγραφή των αιτήσεων για θεραπεία σε έντεκα ευρωπαϊκές πόλεις, υπό την αιγίδα εµπειρογνωµόνων επιδηµιολογίας της Οµάδας Ποµπιντού του Συµβουλίου της Ευρώπης. 1 Το 2000 κυκλοφόρησε η αναθεωρηµένη έκδοση του Οδηγού στη βάση Πρωτοκόλλου που υιοθετήθηκε από όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ ύστερα από τη διετή ( ) συνεργασία µεταξύ του ΕΚΠΝΤ, της οµάδας Ποµπιντού και εκπροσώπων των κρατών-µελών της ΕΕ µε στόχο την εναρµόνιση των συστηµάτων καταγραφής της αίτησης για θεραπεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 2 Σήµερα το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν υιοθετήσει το Πρωτόκολλο και συµµετέχουν στη διαδικασία εφαρµογής του. Η αναθεωρηµένη έκδοση του 2010 έχει ως σκοπό να προσαρµόσει τον Οδηγό στα νέα δεδοµένα της θεραπείας στη χώρα µας, χωρίς ωστόσο να αλλάζει ουσιαστικά ούτε το σύστηµα καταγραφής ούτε το περιεχόµενο των στοιχείων που συλλέγονται Θέµατα ηθικής και δεοντολογίας Η εφαρµογή του ΑΘ βασίζεται στη συλλογή ατοµικών στοιχείων και ως εκ τούτου έχει σχεδιαστεί και οργανώνεται σύµφωνα µε τις προδιαγραφές και τους ισχύοντες κώδικες που καθορίζουν την προστασία και το απόρρητο των στοιχείων (Αρχή Προστασίας εδοµένων) που συλλέγονται στην Ελλάδα. Ειδικότερα: - Τα στοιχεία που συγκεντρώνει το ΕΚΤΕΠΝ είναι ανώνυµα, ενώ για τον έλεγχο των πολλαπλών εγγραφών χρησιµοποιείται η µέθοδος της ανώνυµης ταυτοποίησης (Βλ ). - Η πρόσβαση στα πρωτογενή δεδοµένα περιορίζεται µόνο στο εξουσιοδοτηµένο προσωπικό του ΕΚΤΕΠΝ. - Η χρήση των δεδοµένων και οι διαδικασίες για τη δηµοσίευση των αποτελεσµάτων έχουν συζητηθεί και συµφωνηθεί εκ των προτέρων µε τους φορείς που συµβάλλουν µε τα στοιχεία τους στην εφαρµογή του ΑΘ στην Ελλάδα. Επιπλέον, πριν γίνει η συνέντευξη για τη συλλογή στοιχείων καθίσταται σαφές στο άτοµο ότι η συµµετοχή του στη συνέντευξη είναι προαιρετική και, εποµένως, είναι απαραίτητη η συναίνεση του. Του καθίσταται επίσης σαφές ότι το έντυπο καταγραφής είναι ανώνυµο, ενώ και τα στοιχεία από τις απαντήσεις του είναι εµπιστευτικά. 1 Hartnoll, R. Drug Treatment Reporting Systems and the First Treatment Demand Indicator. Definitive Protocol. Pompidou Group, Council of Europe, Στρασβούργο, Simon, R. Donmall, M. Hartnoll, R., Kokkevi, A., Ouwehand, A.W., Stauffacher, M. and Vicente, J. The EMCDDA/Pompidou Group Treatment Demand Indicator Protocol: A European Core Item Set for Treatment Monitoring and Reporting. European Addiction Research, τ. 5, σ , Stauffacher M., Kokkevi A., The Pompidou Group Treatment Demand Protocol: The First Pan - European Standard in the Field. European Addiction Research, τ. 5, σ , Pompidou Group, Council of Europe & European Monitoring Center for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), The Treatment Demand Indicator (TDI) - Standard Protocol 1.1, Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 2

9 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΟΡΙΣΜΟΙ - ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ Η Ενότητα αυτή περιλαµβάνει βασικές έννοιες, ορισµούς και κατηγοριοποιήσεις που αφορούν στην εφαρµογή του ΑΘ στην Ελλάδα και που έχουν ως σκοπό την όσο το δυνατόν πιο εναρµονισµένη µεταξύ των προγραµµάτων καταγραφή των χαρακτηριστικών των ατόµων που αιτούνται θεραπεία για πρόβληµα µε τα ναρκωτικά Ορισµοί Θεραπεία Τα στοιχεία του ΑΘ θα πρέπει να έχουν τη µεγαλύτερη δυνατή κάλυψη, να συµπεριλαµβάνουν δηλαδή όλους τους τύπους θεραπείας που παρέχονται στη χώρα. Η αποσαφήνιση του όρου «θ ε ρ α π ε ί α» είναι, ως εκ τούτου, σηµαντική για τη διασφάλιση της συγκρισιµότητας των στοιχείων που συλλέγονται στα διάφορα προγράµµατα. Στο πλαίσιο εφαρµογής του ΑΘ, «θ ε ρ α π ε ί α» καλείται οποιαδήποτε δραστηριότητα απευθύνεται άµεσα σε άτοµα που έχουν προβλήµατα µε τη χρήση ναρκωτικών και η οποία στοχεύει στο να βελτιώσει τη ψυχολογική, σωµατική ή κοινωνική κατάσταση όσων µε δική τους πρωτοβουλία ζητούν βοήθεια για τα προβλήµατα αυτά. Η θεραπεία συνήθως παρέχεται από εξειδικευµένες υπηρεσίες για χρήστες ναρκωτικών, αλλά µπορεί επίσης να δοθεί και από γενικές υπηρεσίες που προσφέρουν ιατρική και ψυχολογική βοήθεια σε άτοµα που αντιµετωπίζουν πρόβληµα µε τα ναρκωτικά. Υπό την ευρεία του έννοια, ο παραπάνω ορισµός περιλαµβάνει: - παρεµβάσεις οι οποίες στοχεύουν στη µείωση της βλάβης από τα ναρκωτικά σε ενεργούς χρήστες, όπως επίσης και εκείνες των οποίων ο κύριος σκοπός είναι η αποτοξίνωση και η αποχή, - µη ιατρικές, αλλά και ιατρικές παρεµβάσεις, - βραχείες παρεµβάσεις σε κρίση ή συµβουλευτική παρέµβαση ή υποστήριξη, καθώς επίσης και περισσότερο δοµηµένα µακροχρόνια προγράµµατα. Ωστόσο, ο παραπάνω ορισµός αποκλείει: - τις επαφές µε γενικές υπηρεσίες για παροχή µόνο κοινωνικής βοήθειας, - τις επαφές όπου η χρήση των ναρκωτικών είναι δευτερεύουσας σηµασίας σε σχέση µε το πρόβληµα για το οποίο το άτοµο ζητά βοήθεια, - αυτή καθ αυτή η φυλάκιση (περιλαµβάνονται όµως η είσοδος σε θεραπευτικό πρόγραµµα που λειτουργεί στη φυλακή ή σε θεραπευτικό κέντρο ως εναλλακτική επιλογή της φυλάκισης), - την ακούσια νοσηλεία (π.χ. υπερβολική δόση, οργανική ασθένεια) ή παρεµβάσεις που αφορούν αποκλειστικά σε σωµατικές επιπλοκές από τη χρήση ναρκωτικών (π.χ. µολύνσεις κτλ), που αντιµετωπίζονται σε νοσοκοµείο, - τις επαφές µέσω τηλεφώνου ή ταχυδροµείου και - την επαφή µόνο µε την οικογένεια (απαιτείται η προσέλευση του ίδιου του χρήστη). Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 3

10 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Θεραπευτικό πρόγραµµα Ένας σαφής καθορισµός των διαφόρων θεραπευτικών προγραµµάτων που συµβάλλουν µε τα στοιχεία τους στην εφαρµογή του ΑΘ είναι σηµαντικός για τη βελτίωση της συγκρισιµότητας των στοιχείων που συλλέγονται σε εθνικό επίπεδο. Το να περιλαµβάνονται στο σύστηµα αναφοράς, για παράδειγµα, προγράµµατα άµεσης πρόσβασης αυξάνει το συνολικό αριθµό των χρηστών και διαφοροποιεί σηµαντικά τα χαρακτηριστικά του πληθυσµού αναφοράς. Στο πλαίσιο εφαρµογής του ΑΘ, ως «θ ε ρ α π ε υ τ ι κ ό π ρ ό γ ρ α µ µ α» καλείται η υπηρεσία που παρέχει θεραπεία, όπως αυτή ορίζεται παραπάνω (Βλ ),, σε άτοµα που αντιµετωπίζουν πρόβληµα µε τη τ χρήση ναρκωτικών ών. Στο πλαίσιο των υπηρεσιών θεραπείας που παρέχονται στην Ελλάδα, στον όρο «θεραπευτικά προγράµµατα» περιλαµβάνονται: συµβουλευτικοί σταθµοί, θεραπευτικές κοινότητες (εσωτερικής ή εξωτερικής διαµονής), µονάδες υποκατάστασης, εξωτερικά ιατρεία Γενικών Νοσοκοµείων για παροχή υποκατάστατων, προγράµµατα θεραπείας σε φυλακές, προγράµµατα άµεσης πρόσβασης. Στον παραπάνω ορισµό δεν περιλαµβάνονται: - µονάδες επειγόντων περιστατικών των νοσοκοµείων, - µονάδες υγείας ή κοινωνικής πρόνοιας οι οποίες µπορεί να δέχονται χρήστες που έρχονται σε επαφή µε αυτές για να ζητήσουν βοήθεια για άλλα προβλήµατα, - προγράµµατα που αφορούν αποκλειστικά τη διανοµή/ανταλλαγή συριγγών και την παροχή πληροφοριών (εξαίρεση αποτελούν τα προγράµµατα των οποίων οι δραστηριότητες αυτές εντάσσονται στα πλαίσια µιας ευρύτερης υπηρεσίας που παρέχει παράλληλα συµβουλευτική, µέριµνα υγείας ή άλλου είδους βοήθεια σε χρήστες ναρκωτικών). Παρόλο που τα θεραπευτικά προγράµµατα στελεχώνονται συχνά από εξειδικευµένους επαγγελµατίες, στο πλαίσιο της εφαρµογής του ΑΘ στην Ελλάδα, ένα «θεραπευτικό πρόγραµµα» µπορεί να περιλαµβάνει και υπηρεσίες που παρέχονται από άτοµα τα οποία αν και δεν έχουν τα τυπικά προσόντα κατά κοινή οµολογία έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες να παρέχουν θεραπεία Αίτηση για θεραπεία, περιστατικό Για τη συγκρισιµότητα των στοιχείων µεταξύ των διαφόρων θεραπευτικών προγραµµάτων είναι σηµαντικό να υπάρχει ένας κοινός ορισµός της έννοιας «αίτηση για θεραπεία». Αυτό συµβαίνει γιατί κάποιο πρόγραµµα µπορεί να θεωρεί «αίτηση για θεραπεία» την πρώτη επαφή ενός ατόµου µε το συγκεκριµένο πρόγραµµα, ενώ άλλα προγράµµατα µπορεί να θεωρούν ως «αίτηση για θεραπεία» τη δεύτερη ή την τρίτη επαφή. Στο πλαίσιο εφαρµογής του ΑΘ, ως «α ί τ η σ η γ ι α θ ε ρ α π ε ί α» νοείται κάθε περίπτωση στην οποία ένα άτοµο έχει τουλάχιστον µία επαφή αυτοπροσώπως µε ένα θεραπευτικό πρόγραµµα για να ξεκινήσει θεραπεία. Σε γενικές γραµµές. η θεραπεία θεωρείται ότι αρχίζει τη στιγµή κατά την οποία ένα άτοµο ξεκινά µία λίγο ή πολύ ουσιαστική επαφή µε κάποιο θεραπευτικό πρόγραµµα. Ωστόσο, δεδοµένης της ποικιλίας των θεραπευτικών προγραµµάτων στην Ελλάδα και του τρόπου µε τον οποίο οργανώνονται, το Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 4

11 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ακριβές χρονικό σηµείο στο οποίο θεωρείται ότι έχει γίνει η «αίτηση για θεραπεία», εξαρτάται από τη διαδικασία που ακολουθεί το κάθε πρόγραµµα για την εισαγωγή και αξιολόγηση των ατόµων και από το στάδιο κατά το οποίο το άτοµο καταγράφεται από το πρόγραµµα ότι έχει κάνει «αίτηση για θεραπεία». Ο ορισµός «αίτηση για θεραπεία» δεν περιλαµβάνει : - επαφές µόνο µέσω τηλεφώνου, - επαφές µε συγγενείς που ζητούν βοήθεια εκ µέρους του χρήστη, - περιπτώσεις που αποκλείονται από τον ορισµό της «θεραπείας» και αναφέρονται στην 2.1.1). Είναι σηµαντικό για τα προγράµµατα που συµµετέχουν στο σύστηµα αναφοράς του ΑΘ να διευκρινίζουν σε ποια επαφή αναφέρονται τα δεδοµένα τους Σχεδόν ταυτόσηµος µε τον όρο «αίτηση για θεραπεία» είναι ο όρος «περιστατικό». Στο πλαίσιο εφαρµογής του ΑΘ, «π ε ρ ι σ τ α τ ι κ ό» είναι η περίπτωση του ατόµου το οποίο ξεκινά θεραπεία εξαιτίας της χρήσης ναρκωτικών σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραµµα κατά τη διάρκεια ενός ηµερολογιακού έτους, από 1η Ιανουαρίου µέχρι 31η εκεµβρίου. Σηµειώνεται ότι εάν το ίδιο άτοµο ξεκινήσει θεραπεία περισσότερες από µία φορές κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους στο ίδιο ή σε διαφορετικά προγράµµατα, τότε όλες αυτές οι περιπτώσεις αντιµετωπίζονται ως νέα περιστατικά (παρόλο που η καταγραφή τους από το ΑΘ θα αφορά τελικά µόνον την τελευταία αίτηση για θεραπεία µέσα στο έτος) Πρώτη αίτηση για θεραπεία Τα στοιχεία από την «πρώτη αίτηση για θεραπεία» που κάνει ένα άτοµο προσφέρουν σηµαντικές πληροφορίες για τον υπολογισµό της επίπτωσης του φαινοµένου, δηλαδή τον αριθµό των νέων χρηστών σε µια δεδοµένη χρονική στιγµή και για την εκτίµηση του αριθµού των προβληµατικών χρηστών στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο εφαρµογής του ΑΘ, ως «π ρ ώ τ η α ί τ η σ η γ ι α θ ε ρ α π ε ί α» είναι η περίπτωση που ένα άτοµο ζητά θεραπεία και δεν έχει ποτέ πριν υποβληθεί σε θεραπεία για προβλήµατα από τη χρήση ναρκωτικών σε οποιοδήποτε ο θεραπευτικό πρόγραµµα. Η έννοια της «προηγούµενης θεραπείας» δεν αναφέρεται σε οποιαδήποτε επαφή που µπορεί να είχε ένα άτοµο µε ιατρικές ή κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά αναφέρεται στο αν το άτοµο αυτό είχε στο παρελθόν ξεκινήσει θεραπεία (για τουλάχιστον δύο εβδοµάδες) για κάποιο πρόβληµα χρήσης ναρκωτικών, όπως ορίζεται παραπάνω. Συγκεκριµένα, αν το άτοµο έχει παραπεµφθεί στο θεραπευτικό πρόγραµµα από κάποιο άλλο πρόγραµµα το οποίο δεν παρείχε θεραπεία για εξάρτηση από τα ναρκωτικά, τότε η παραποµπή δε µετρά ως «θεραπεία». Ωστόσο, αν το «άλλο πρόγραµµα» παρείχε τέτοιου είδους θεραπεία στο άτοµο και κατόπιν το παρέπεµψε (π.χ. από κέντρο εξωτερικής παραµονής σε µονάδα εσωτερικής διαµονής), τότε η θεραπεία που του παρείχε αποτελεί «προηγούµενη θεραπεία». Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 5

12 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Πολλαπλές καταγραφές Στη διάρκεια ενός έτους, το κάθε άτοµο ενδεχοµένως να απευθυνθεί σε κάποιο πρόγραµµα για θεραπεία περισσότερες από µία φορές (πολλαπλές καταγραφές). Η µελέτη των πολλαπλών καταγραφών στο ίδιο πρόγραµµα αλλά και µεταξύ διαφορετικών προγραµµάτων παρέχει δυνητικά πληροφορίες για την υποτροπή της προβληµατικής χρήσης και για την κινητικότητα των ατόµων που αντιµετωπίζουν προβλήµατα µε τα ναρκωτικά στα διαφορετικά θεραπευτικά προγράµµατα κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους. Ο ΑΘ, ωστόσο, ενδιαφέρεται για το ακριβές µέγεθος του υπό θεραπεία πληθυσµού. Ο προσδιορισµός του αριθµού αυτού γίνεται µέσω του ελέγχου των πολλαπλών καταγραφών. Η ελάχιστη επιδίωξη είναι η αποφυγή των πολλαπλών καταγραφών των ίδιων ατόµων µέσα στο ίδιο το πρόγραµµα. Το ιδεατό είναι να ελαχιστοποιηθούν οι πολλαπλές καταγραφές και ανάµεσα στα θεραπευτικά προγράµµατα ώστε να µπορεί να καταµετρηθεί µία µόνο φορά κάθε άτοµο που ζητά θεραπεία στη διάρκεια ενός έτους. Προκειµένου να εξακριβωθεί αν δύο ή περισσότερα διαφορετικά περιστατικά αίτησης για θεραπεία αφορούν το ίδιο άτοµο (ή διδύµους), απαιτείται µία µέθοδος ιδιαίτερα αξιόπιστη. Μια αποτελεσµατική µέθοδος ανώνυµης ταυτοποίησης είναι αυτή σύµφωνα µε την οποία καταγράφεται η ηµεροµηνία γέννησης (π.χ. 21/03/63), το τρίτο γράµµα του ονόµατος του πατέρα (π.χ. αν «Νικόλαος», γράφουµε το «Κ»), το τρίτο γράµµα του ονόµατος της µητέρας (π.χ. αν «Ελένη», γράφουµε το «Ε») και, το φύλο (1=άντρας ή 2=γυναίκα). Ο κωδικός ανώνυµης ταυτοποίησης άρρενος χρήστη που προκύπτει από την παραπάνω περίπτωση είναι: Κ-Ε-1 (Βλ. Πεδίο 3, 3.3) Ναρκωτικά Το σύστηµα καταγραφής του ΑΘ αναφέρεται στα άτοµα που έχουν προβλήµατα από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Το οινόπνευµα, όταν αποτελεί την κύρια ουσία κατάχρησης, δεν περιλαµβάνεται στο σύστηµα καταγραφής. Οι ψυχοδραστικές ουσίες που εντάσσονται στο σύστηµα καταγραφής του ΑΘ είναι τα παρακάτω: - Ουσίες που έχουν κατηγοριοποιηθεί στους Πίνακες I και II της ιεθνούς Σύµβασης για τα Ναρκωτικά (1961) και στο Πρωτόκολλο που τροποποιεί τη ιεθνή Σύµβαση για τα Ναρκωτικά (1972). - Ουσίες που αναφέρονται στους ΠίνακεςI, II, III, ή IV της ιεθνούς Σύµβασης για τις Ψυχοτρόπες Ουσίες (1971). - Άλλες ουσίες των οποίων η χρήση εκτός του πλαισίου της ιατρικής πρακτικής, θεωρείται ότι δηµιουργεί σοβαρό κίνδυνο υγείας ή κοινωνικών προβληµάτων: κυρίως τα εισπνεόµενα/πτητικά και οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες που δεν αναφέρονται στις Συµβάσεις του 1961 και του Το οινόπνευµα σε συνδυασµό µε άλλα ναρκωτικά, όπως αυτά ορίζονται παραπάνω. Οι κύριες κατηγορίες που χρησιµοποιούνται για να καταγράψουµε τα ναρκωτικά στον Οδηγό, είναι: - Ηρωίνη, - άλλες παράνοµες/µη ιατρικές οπιοειδείς ουσίες, - υποκατάστατα οπιοειδών, Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 6

13 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ - κοκαΐνη και παράγωγα του φυτού κόκα, συµπεριλαµβανοµένου του κρακ, - αµφεταµίνες και τα παράγωγά της, - βαρβιτουρικά και άλλα υπνωτικά κατασταλτικού τύπου και αγχολυτικά (συµπεριλαµβανόµενων των βενζοδιαζεπινών), - παραισθησιογόνα, - κάνναβη, - εισπνεόµενα/πτητικά, - άλλες ψυχοτρόπες ουσίες, - οινόπνευµα ως δευτερεύουσα ουσία. Εξαιρούνται από το σύστηµα καταγραφής - ο καπνός (ως κύρια ή µοναδική ουσία κατάχρησης), - το οινόπνευµα (ως κύρια ή µοναδική ουσία κατάχρησης), - η χρήση οποιασδήποτε από τις παραπάνω ουσίες για ιατρική θεραπεία οργανικών ή ψυχικών διαταραχών άλλων από την ουσιοεξάρτηση ή την κατάχρηση ουσιών. Η µεθαδόνη, η βουπρενορφίνη και άλλα οπιούχα υποκατάστατα αποτελούν ειδικές περιπτώσεις. Για να αποσαφηνιστεί αν ένα άτοµο χρησιµοποιεί µεθαδόνη για ιατρική θεραπεία οργανικών ή ψυχικών διαταραχών ή κάνει αποτοξίνωση έχει προστεθεί η Ερώτηση 7.3. Η κατηγοριοποίηση ως κύρια ή δευτερεύουσα ουσία εξαρτάται από το πρότυπο κατανάλωσης του κάθε ατόµου Τυπολογία θεραπευτικών προγραµµάτων στο ΑΘ Παρακάτω δίνεται το πλαίσιο για την κατηγοριοποίηση των προγραµµάτων που καλύπτονται στο σύστηµα καταγραφής του ΑΘ Τύπος προγράµµατος (1) Ειδικευµένα προγράµµατα εσωτερικής διαµονής: - νοσοκοµειακές µονάδες εσωτερικής διαµονής, - θεραπευτικές κοινότητες, - άλλα ειδικευµένα θεραπευτικά κέντρα εσωτερικής διαµονής. (2) Ειδικευµένα προγράµµατα εξωτερικής παραµονής: - νοσοκοµειακά θεραπευτικά κέντρα εξωτερικής παραµονής, - συµβουλευτικοί σταθµοί/δοµηµένα κέντρα ηµερήσιας παραµονής/ νοσοκοµεία ηµέρας, - τοπικά κέντρα υγείας/κοινωνικών υπηρεσιών, - υπηρεσίες άµεσης πρόσβασης/υπηρεσίες στο δρόµο, - άλλα ειδικευµένα κέντρα εξωτερικής παραµονής, - ειδικευµένα εξωτερικά ιατρεία. (3) Βασισµένα σε γενικές υπηρεσίες: - ψυχιατρικά νοσοκοµεία εσωτερικής διαµονής, - κέντρα ψυχικής υγιεινής (σε εξωτερική βάση), - υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 7

14 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ - κοινωνικές υπηρεσίες εσωτερικής διαµονής, - κοινωνικές υπηρεσίες εξωτερικής παραµονής, - άλλα µη ειδικευµένα κέντρα εσωτερικής διαµονής, - άλλα µη ειδικευµένα κέντρα εξωτερικής παραµονής. (4) Θεραπευτικά προγράµµατα σε φυλακές Αυτοί οι τύποι υπηρεσιών περιγράφονται στη συνέχεια µε την προσθήκη και δύο (2) άλλων χαρακτηριστικών: - του τοµέα στον οποίο ανήκουν, - της θεραπευτικής µεθόδου που χρησιµοποιούν Καθεστώς λειτουργίας προγράµµατος ηµόσιος ή ευρύτερος δηµόσιος τοµέας Ιδιωτικός τοµέας Μη κυβερνητικός τοµέας Αναφερόµαστε στον τοµέα που ανήκει το κέντρο, όχι στην πηγή από την οποία επιχορηγείται. Έτσι ένα µη-κυβερνητικό κέντρο το οποίο επιχορηγείται από το ηµόσιο ανήκει στο µη-κυβερνητικό τοµέα και όχι στο δηµόσιο τοµέα. Παροµοίως, µια ιδιωτική κλινική που δέχεται ασθενείς που το κόστος θεραπείας τους καλύπτεται από δηµόσια ασφαλιστικά ταµεία, από υπηρεσίες πρόνοιας ή από τοπικές αρχές, η οποία όµως, κατά τα άλλα, λειτουργεί κερδοσκοπικά, ανήκει στον ιδιωτικό τοµέα Θεραπευτική µέθοδος - Αποτοξίνωση/σταδιακή µείωση - Πρόγραµµα υποκατάστασης - Στεγνό πρόγραµµα/µακρόχρονη ψυχοκοινωνική θεραπεία - Συµβουλευτική/υποστηρικτική Είναι σηµαντικό για την αξιολόγηση των πληροφοριών και τη συγκρισιµότητα των στοιχείων, το κάθε πρόγραµµα να παρέχει στοιχεία για την πολιτική που υιοθετεί στις παραποµπές και στις εισαγωγές, καθώς και για τους τύπους θεραπείας που προσφέρει. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 8

15 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 3. ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΥΠΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ 3.1. Γενικές παρατηρήσεις - Το σύστηµα καταγραφής του ΑΘ συλλέγει στοιχεία για κάθε ένα άτοµο το οποίο έχει τουλάχιστον µία επαφή αυτοπροσώπως µε ένα θεραπευτικό πρόγραµµα για να ξεκινήσει θεραπεία κατά τη διάρκεια ενός ηµερολογιακού έτους (από 1η Ιανουαρίου µέχρι 31η εκεµβρίου). - Συµπληρώνεται νέο έντυπο καταγραφής στις περιπτώσεις που ένα άτοµο κάνει αίτηση για θεραπεία περισσότερες από µία φορές στη διάρκεια του ίδιου έτους στο ίδιο πρόγραµµα. - ε συµπληρώνεται νέο έντυπο καταγραφής στις περιπτώσεις που ένα άτοµο µεταφερθεί για θεραπεία από τη µία Μονάδα ή πρόγραµµα σε κάποια άλλη Μονάδα ή πρόγραµµα του ίδιου Φορέα κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους (µε την προϋπόθεση ότι δε µεσολαβεί διακοπή θεραπείας). - Πριν αρχίσει η συνέντευξη καθίσταται σαφές στο άτοµο ότι: α. Η συµµετοχή του στη συνέντευξη είναι προαιρετική και, εποµένως, είναι απαραίτητη η συναίνεση του. β. Το έντυπο καταγραφής είναι ανώνυµο, δε σηµειώνεται πουθενά σε αυτό το όνοµά του. γ. Τα στοιχεία από τις απαντήσεις του είναι εµπιστευτικά, και δ. το µικρό όνοµα του πατέρα και της µητέρας ζητείται προκειµένου να συµπληρωθεί ο κωδικός ανώνυµης ταυτότητας του ατόµου. - Συλλέγονται στοιχεία ΑΘ µόνον όταν το άτοµο το οποίο αιτείται θεραπεία είναι σε τέτοια κατάσταση (σωµατική, ψυχική, και γενικότερα υγείας) που να του επιτρέπει να κατανοήσει τις ερωτήσεις του εντύπου και να απαντήσει σε αυτές µε σχετική αξιοπιστία. - Αξιοποιείται το πίσω µέρος του εντύπου για να καταγραφεί οποιαδήποτε παρατήρηση αφορά τη συνέντευξη και κρίνεται ως σηµαντική προκειµένου να αξιολογηθεί η αξιοπιστία των καταγεγραµµένων πληροφοριών. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 9

16 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 10

17 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 3.2. Οδηγίες συµπλήρωσης του έντυπου καταγραφής Οι ερωτήσεις που ακολουθούν αφορούν τις περιπτώσεις στις οποίες η συλλογή των στοιχείων του ΑΘ γίνεται µέσω προσωπικής συνέντευξης, µε τη χρήση του έντυπου ερωτηµατολογίου. Ο τρόπος διατύπωσης των ερωτήσεων οι οποίες παρατίθενται παρακάτω είναι ενδεικτικός και έχει ως µοναδικό στόχο την αποφυγή σηµαντικών αποκλίσεων από συνέντευξη σε συνέντευξη, τέτοιων που θα έθεταν σε κίνδυνο την εγκυρότητα και τη συγκρισιµότητα των συλλεχθέντων στοιχείων. Πεδίο 1 Κωδικός πόλης προγράµµατος µατος Εισάγεται ο κωδικός της πόλης στην οποία εδρεύει το πρόγραµµα (Βλ. Παράρτηµα Ι) Πεδίο 2 Κωδικός Φορέα, Προγράµµατος και Τύπου προγράµµατος Εισάγεται ο διψήφιος κωδικός για: α) το Φορέα του προγράµµατος που συµβάλλει στο σύστηµα καταγραφής του ΑΘ (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ), β) το Πρόγραµµα µέσα στο συγκεκριµένο Φορέα (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ) και γ) τον Τύπο του προγράµµατος (Βλ. Παράρτηµα ΙΙΙ). Για Φορείς στους οποίους δεν υπάρχουν επιµέρους προγράµµατα, µπαίνει ο κωδικός «00». Πεδίο 3 Κωδικός ατόµου Αφορά το µοναδικό και ανώνυµο κωδικό για κάθε ένα άτοµο που απευθύνεται σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραµµα για θεραπεία. Συµπληρώνεται µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης. Τα στοιχεία που καταχωρούνται στο σχετικό πεδίο, είναι κατά σειρά: α) η ηµεροµηνία γέννησης του ατόµου (π.χ ), β) το 3 ο γράµµα του ονόµατος του πατέρα (π.χ. «Τ» αν είναι «Πέτρος»), γ) το 3 ο γράµµα του ονόµατος της µητέρας (π.χ. «Ρ» αν είναι Μαριάνθη), και δ) ο κωδικός του φύλου (1=άνδρας, 2=γυναίκα, 9=απροσδιόριστο). Ο πλήρης κωδικός στο παραπάνω παράδειγµα αν το άτοµο είναι άνδρας είναι: - Τα στοιχεία για την ηµεροµηνία γέννησης προκύπτουν από την ερώτηση 10.2 «Πότε γεννήθηκες;». Για το τρίτο γράµµα του ονόµατος του πατέρα και της µητέρας, γίνονται κατά σειρά οι ερωτήσεις «Ποιο είναι το µικρό όνοµα του πατέρα σας;» και «Ποιο είναι το µικρό όνοµα της µητέρας σας;». - Για το όνοµα του γονέα λαµβάνεται υπόψη ολόκληρο το όνοµα και όχι το υποκοριστικό (π.χ. Αθανάσιος και όχι Θανάσης ή Σάκης). Για πρακτικούς λόγους προτείνεται να σηµειώνονται σε ξεχωριστό χαρτί τα µικρά ονόµατα των γονέων. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 11

18 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αν το άτοµο δε γνωρίζει ή δε θυµάται το όνοµα κάποιου γονέα: Μένει το σχετικό πεδίο του κωδικού κενό και γίνεται σηµείωση στο πεδίο «Παρατηρήσεις» ή στο πίσω µέρος του εντύπου καταγραφής. Αν κάποιος γονέας έχει διπλό µικρό όνοµα (π.χ. Άρης-Μάριος): Σηµειώνεται το όνοµα που χρησιµοποιείται καθηµερινά. Αν χρησιµοποιούνται καθηµερινά και τα δύο ονόµατα, τότε λαµβάνεται υπόψη το πρώτο κατά σειρά όνοµα. Αν κάποιος γονέας έχει ξένο όνοµα (π.χ. Deborah): Σηµειώνεται το όνοµα µε τους λατινικούς χαρακτήρες σε χαρτί και εισάγεται στο σχετικό πεδίο το 3 ο λατινικό γράµµα µε ένδειξη Ξ στο έντυπο καταγραφής. Πεδίο 4 Ηµεροµηνία αίτησης για θερ απεία Αφορά την ηµεροµηνία λήψης της συνέντευξης. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Τα στοιχεία των ερωτήσεων της θεµατικής αυτής ενότητας (Ερωτήσεις 5-8) δίνουν τη δυνατότητα διερεύνησης του επιπέδου διείσδυσης των προγραµµάτων στην τοπική κοινωνία και της «ελκυστικότητας» των προγραµµάτων σε διάφορες υπο-οµάδες χρηστών. Επιπλέον, βοηθούν στη µελέτη της κινητικότητας των ατόµων µε πρόβληµα από τη χρήση ναρκωτικών µεταξύ των διαφόρων προγραµµάτων. Ερώτηση 5 «Έχε τε έρθει έ ξανά σε αυτό το Πρόγραµ µα»; Επιλέγεται η απάντηση ανάλογα µε εάν το άτοµο: α) απευθύνεται για πρώτη φορά (σε όλη τη ζωή) για θεραπεία στο συγκεκριµένο πρόγραµµα («1. Όχι, ποτέ»,), ή β) έχει απευθυνθεί στο παρελθόν στο συγκεκριµένο πρόγραµµα («2. Ναι, στο παρελθόν». Αν το παραπάνω δεν είναι γνωστό, επιλέγεται η απάντηση «9. Άγνωστο». Η ερώτηση διερευνά προηγούµενη επαφή µε το Πρόγραµµα, όχι απαραίτητα προηγούµενη θεραπεία σε αυτό. Αναφέρεται στο Πρόγραµµα, όχι στο Φορέα. Ερώτηση 6.1 «Έχ ετε υποβληθεί ξανά σε θεραπεία;» (για τουλάχιστον 2 εβδοµάδες) Ειδικότερα, η Ερώτηση 6.1 αποτελεί τη βάση για τον υπολογισµό του αριθµού των προβληµατικών χρηστών στην Ελλάδα, και του υπολογισµού της επίπτωσης της προβληµατικής χρήσης. Επιλέγεται η απάντηση ανάλογα µε το εάν το άτοµο: Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 12

19 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ α) δεν έχει υποβληθεί ποτέ στο παρελθόν σε θεραπεία για πρόβληµα µε τη χρήση ναρκωτικών σε κανένα πρόγραµµα («1. Όχι, ποτέ», β) έχει κάποτε στο παρελθόν υποβληθεί σε θεραπεία για κατάχρηση ναρκωτικών σε αυτό ή σε οποιοδήποτε άλλο πρόγραµµα («2. Ναι, στο παρελθόν»). Αν το παραπάνω δεν είναι γνωστό, επιλέγεται η απάντηση «9. Άγνωστο». Θεωρείται ότι το άτοµο υποβλήθηκε σε θεραπεία µόνον εάν αναφέρει ότι παρακολούθησε συστηµατικά οποιοδήποτε θεραπευτικό πρόγραµµα για τουλάχιστον δύο εβδοµάδες. Έστω και αν το άτοµο εγκατέλειψε το πρόγραµµα πρόωρα, θεωρείται ότι υποβλήθηκε σε θεραπεία, αν κατά τη κρίση του έκανε κάποια σοβαρή προσπάθεια απεξάρτησης για 2 εβδοµάδες («2. Ναι στο παρελθόν»). Αν το άτοµο έχει παραπεµφθεί από άλλο πρόγραµµα, αλλά δεν είχε υποβληθεί εκεί σε θεραπεία, τότε αυτό δεν υπολογίζεται ως προηγούµενη θεραπεία («1. Όχι ποτέ»). Ερώτηση 6.2 [Αν ναι] «Π ότε; Τα στοιχεία από την Ερώτηση 6.2 βοηθούν στον υπολογισµό της µέσης χρονικής διάρκειας που µεσολαβεί µεταξύ των διαφορετικών προσπαθειών για θεραπεία που κάνει ένα άτοµο. Απευθύνεται στο άτοµο µόνο αν στην προηγούµενη ερώτηση (6.1.) το άτοµο απάντησε «2. Ναι, στο παρελθόν». Στο πεδίο καταγράφεται ο συνολικός αριθµός των µηνών που έχουν µεσολαβήσει από το τέλος της τελευταίας (της πιο πρόσφατης) θεραπείας ως την ηµέρα συµπλήρωσης του εντύπου καταγραφής. Σε περίπτωση που από την Ερώτηση 6.1 προκύπτει ότι το άτοµο δεν έχει υποβληθεί ποτέ σε θεραπεία, σηµειώνεται «888. Ποτέ». Σε περίπτωση που το παραπάνω δεν είναι γνωστό, επιλέγεται η απάντηση «999. Άγνωστο». Σε περίπτωση που το άτοµο παραπέµφθηκε από άλλο θεραπευτικό πρόγραµµα όπου υποβαλλόταν σε θεραπεία (π.χ. από πρόγραµµα εξωτερικής παραµονής σε πρόγραµµα εσωτερικής διαµονής) η οποία είχε διάρκεια λιγότερο από µήνα, σηµειώνεται στο πεδίο του αριθµού των µηνών ο κωδικός «000» Για να µη διαταραχθεί η ροή της συνέντευξης, ο/η συνεντευκτής/-ρια έχει τη δυνατότητα να σηµειώσει στο περιθώριο της ερώτησης το µήνα και το έτος κατά το οποίο τελείωσε η τελευταία θεραπεία και, µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης, να υπολογίσει και να συµπληρώσει τον αριθµό των µηνών στο σχετικό πεδίο. Ερώτηση 6.3 [Αν ναι] «Σε ποιο Πρόγραµµα ;» Απευθύνεται στο άτοµο µόνο αν στην ερώτηση 6.1. απάντησε «2. Ναι, στο παρελθόν». ιαφορετικά σηµειώνεται «888. Ποτέ». Καταγράφεται το Πρόγραµµα, αλλά µπαίνει ο κωδικός του Φορέα (Παράρτηµα ΙΙ). Για να µη διαταραχθεί η ροή της συνέντευξης, ο/η συνεντευκτής/-ρια έχει τη δυνατότητα να σηµειώσει ολογράφως στο σχετικό πεδίο το όνοµα του Προγράµµατος ή του Φορέα και, µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης, να σηµειώσει τον κωδικό του Φορέα (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ). Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 13

20 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 7.1 «Κάνετε τώρα θεραπεία σε κάποιο Πρόγραµµα;» Επιλέγεται η απάντηση ανάλογα µε το αν το άτοµο: α) παρακολουθεί συστηµατικά τις τελευταίες 30 ηµέρες πριν από την συνέντευξη κάποιο άλλο πρόγραµµα («1. Ναι»), ή β) δεν παρακολουθεί τις τελευταίες 30 µέρες πριν από την συνέντευξη κάποιο άλλο πρόγραµµα («2. Όχι»). Σε περίπτωση που το παραπάνω δεν είναι γνωστό, επιλέγεται η απάντηση «9. Άγνωστο). Θεωρείται ότι το άτοµο κάνει θεραπεία µόνον αν αναφέρεται σε συστηµατική παρακολούθηση τις τελευταίες 30 ηµέρες πριν από την συνέντευξη. Ερώτηση 7.2 [Αν ναι] «Σε ποιο Πρόγραµµα ;» Απευθύνεται στο άτοµο µόνο αν στην ερώτηση 7.1. απάντησε «1. Ναι». ιαφορετικά εισάγεται ο κωδικός «88» στο σχετικό πεδίο. Καταγράφεται το Πρόγραµµα, αλλά µπαίνει ο κωδικός του Φορέα (Παράρτηµα ΙΙ). Για να µη διαταραχθεί η ροή της συνέντευξης, ο/η συνεντευκτής/-ρια έχει τη δυνατότητα να σηµειώσει ολογράφως στο σχετικό πεδίο το όνοµα του Προγράµµατος ή του Φορέα και, µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης, να εισάγει το διψήφιο κωδικό του Φορέα (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ). Ερώτηση 7.3 [Αν ναι] Είναι Πρόγραµµα Υ ποκατάστασης; [Αν ναι] Με ποια ουσία;» Οι απαντήσεις από την ερώτηση αυτή βοηθούν στο να αποσαφηνιστεί περαιτέρω εάν η ουσία υποκατάστασης (π.χ., µεθαδόνη) η οποία ενδεχοµένως καταγραφεί στις ερωτήσεις ως ουσία κατάχρησης είναι ουσία που διακινείται στην παράνοµη αγορά («πεζοδροµίου») ή όχι. Απευθύνεται µόνον εάν στην ερώτηση 7.1 το άτοµο απάντησε «1. Ναι». Για κάθε µία από τις αναφερόµενες ουσίες υποκατάστασης (µεθαδόνη, ηρωίνη, άλλα οπιοειδή, άλλες ουσίες) µπαίνει σε κύκλο ο κωδικός ανάλογα µε το αν το άτοµο: α) υποβάλλεται σε θεραπεία υποκατάστασης µε τη συγκεκριµένη ουσία («1. Ναι»), β) δεν υποβάλλεται σε θεραπεία υποκατάστασης µε τη συγκεκριµένη ουσία («2. Όχι»). Για κάθε µία από τις αναφερόµενες ουσίες, αν το παραπάνω δεν είναι γνωστό, µπαίνει σε κύκλο το «9. Άγνωστο». Αν το άτοµο δεν είναι σε θεραπεία τύπου υποκατάστασης, µπαίνει σε κύκλο το «8. εν αφορά» και όχι το «2. Όχι». Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 14

21 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 8 «Ποιος σας σ ενηµέρωσε ή σ ας παρέπεµψε σε εµάς;» Επιλέγεται η απάντηση που ταιριάζει καλύτερα στον πιο καθοριστικό παράγοντα παραποµπής ή ώθησης για θεραπεία, ή της πιο σηµαντικής πηγής ενηµέρωσης για το πρόγραµµα. Προβλέπεται η επιλογή µίας µόνον απάντησης, του πιο καθοριστικού παράγοντα παραποµπής ή ενηµέρωσης. Αν και ο πρωταρχικός σκοπός της ερώτησης είναι να εντοπίσει τη σηµαντικότερη πηγή παραποµπής, η ερώτηση έχει διευρυνθεί µε το να συλλέγει πληροφορίες όπου δεν υπάρχει περίπτωση παραποµπής για τους τρόπους µε τους οποίους τα άτοµα µε πρόβληµα από τη χρήση ναρκωτικών πληροφορούνται για τα διάφορα προγράµµατα θεραπείας (π.χ. φίλοι, συγγενείς, ΜΜΕ). ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Τα στοιχεία των ερωτήσεων της θεµατικής αυτής ενότητας (Ερωτήσεις 9-15) µας δίνουν τη δυνατότητα να προσδιορίσουµε το κοινωνικοδηµογραφικό «προφίλ» των ατόµων που αιτούνται θεραπεία, συµβάλλοντας στην αποτελεσµατικότερη προσαρµογή των προγραµµάτων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πληθυσµού που τα προσεγγίζει. Πεδίο 9 Φύλο ε γίνεται ερώτηση σχετικά µε το φύλο. Σε περίπτωση που από το εξωτερικό παρουσιαστικό, την οµιλία και τη γενικότερη συµπεριφορά του ατόµου καθίσταται αδύνατο στον/στην συνεντευκτή/-ρια να προσδιορίσει το φύλο του ατόµου, τότε αξιοποιούνται κατά σειρά τα παρακάτω στοιχεία: α) το φύλο που συνδέεται µε το όνοµα που αναφέρει το άτοµο κατά την εγγραφή του στο πρόγραµµα, β) το φύλο που αναγράφεται στη ταυτότητα (όπου υπάρχει πρόσβαση σε στοιχεία ταυτότητας), γ) το φύλο όπως το προσδιορίζει το ίδιο το άτοµο. Αν, παραταύτα, το φύλο δε µπορεί να προσδιοριστεί σηµειώνεται ο κωδικός «9. Απροσδιόριστο». Η ερώτηση για το φύλο εκτός από κεντρική µεταβλητή στις αναλύσεις των στοιχείων των ατόµων που αιτούνται θεραπεία, είναι σηµαντική για τον καθορισµό του ανώνυµου κωδικού ατόµου. Ερώτηση η 10.1 «Πόσων χρόνω ν είσ τε;» Καταγράφεται η ηλικία του ατόµου όπως το ίδιο το άτοµο την προσδιορίζει. Γίνεται έλεγχος για το αν η ηλικία συνάδει µε το έτος γέννησης που το άτοµο αναφέρει στην επόµενη ερώτηση (Βλ. Ερώτηση 10.2). Η ηλικία θεωρείται συµβατή αν η ηλικία και το έτος γέννησης α) συνάδουν απόλυτα ή β) διαφέρουν µόνο κατά ±1 έτος. Αν η ηλικία δεν είναι συµβατή µε το έτος γέννησης βοηθούµε το άτοµο να υπολογίσει εκ νέου Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 15

22 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ την ηλικία του. Αν το άτοµο επιµένει στην ηλικία που έχει αναφέρει, την καταγράφουµε και κάνουµε σχετική σηµείωση στο πεδίο «Παρατηρήσεις». Ερώτηση 10.2 «Ηµεροµηνία γέννησης;» Σηµειώνεται κατά σειρά: η ηµέρα, ο µήνας και τα δύο τελευταία ψηφία του έτους (Βλ. παράδειγµα). Αν το έτος γέννησης δεν είναι συµβατό µε την ηλικία βοηθούµε το άτοµο να υπολογίσει εκ νέου την ηλικία του. Αν το άτοµο επιµένει στην ηλικία που αναφέρει, καταγράφουµε την ηλικία στην ερώτηση 10.1 και κάνουµε σχετική σηµείωση στο πίσω µέρος του εντύπου. Η ηλικία αποτελεί κεντρική µεταβλητή στις αναλύσεις των στοιχείων των ατόµων που αιτούνται θεραπεία. Επιπλέον, η ερώτηση αυτή είναι σηµαντική καθώς - µεταξύ άλλων - συµβάλλει στον καθορισµό του ανώνυµου κωδικού ατόµου. Ερώτηση 11.1 «Με ποιον µένετε αυτήν α την περίοδο;» Ο/η συνεντευκτής/-ρια σηµειώνει όλες τις δυνατές επιλογές ανάλογα µε την απάντηση που δίνει το άτοµο σχετικά µε τα πρόσωπα µε τα οποία µένει κατά την παρούσα περίοδο. Ο προσδιορισµός «αυτήν την περίοδο» αναφέρεται στις τελευταίες 30 µέρες πριν από τη συνέντευξη. Αν έχει αλλάξει η συνθήκη διαβίωσης µέσα στις τελευταίες 30 µέρες, σηµειώνουµε τη συνθήκη διαβίωσης στην οποία βρισκόταν το άτοµο µόλις πριν έρθει σε επαφή µε το Πρόγραµµα για θεραπεία. Ερώτηση 11.2 «Έχετε µόνιµη (σταθερή) στέγη...;» Η κατηγορία απάντησης «Προσωρινή στέγη» αφορά τις περιπτώσεις όπου το άτοµο φιλοξενείται από κάποιον/-α (φίλο/-η, γνωστό/-η, συγγενή ή και γονείς) για λίγες µόνον ηµέρες ή τις περιπτώσεις που το άτοµο µένει σε ξενοδοχείο ή κάποιο άλλο κατάλυµα. Η κατηγορία απάντησης «Ίδρυµα» περιλαµβάνει περιπτώσεις φυλακής, νοσοκοµείου, κλπ. Η κατηγορία απάντησης «Άστεγος/-η» αφορά τις περιπτώσεις όπου το άτοµο ζει σε εγκαταλελειµµένα σπίτια ή στο δρόµο. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 16

23 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 11.3 «Συγκατοικείτε µε άλλους χρήστες;» Ο όρος «χρήστες» αναφέρεται εδώ στους «συστηµατικούς, βαρείς χρήστες» παράνοµων ουσιών, και όχι στους «ευκαιριακούς χρήστες». Αν και ο διαχωρισµός είναι υποκειµενικός, και ως ένα βαθµό αυθαίρετος, ο στόχος είναι εδώ να καταγραφεί αν στο άµεσο περιβάλλον των ατόµων βρίσκονται κι άλλα άτοµα εξαρτηµένα από ναρκωτικές ουσίες. Ο όρος «συγκατοικείς µε...» αναφέρεται στα άτοµα που µοιράζονται το ίδιο σπίτι. Στις περιπτώσεις ατόµων τα οποία έχουν απαντήσει «1. Μόνος» στην ερώτηση 11.1 σηµειώνεται απευθείας η απάντηση «2. Όχι». Ερώτηση 12 «Που µένετε;» Μας ενδιαφέρει η πόλη, περιοχή, δήµος ή χωριό στο οποίο ζει το άτοµο τον περισσότερο καιρό (συνήθως) (Βλ. παράδειγµα). Ανάλογα µε το εάν ο τόπος διαµονής είναι πόλη/κωµόπολη ή όχι, σηµειώνουµε την αντίστοιχη απάντηση στο πεδίο «Πόλη ή κωµόπολη;» (Βλ. παράδειγµα). Σηµειώνεται µε λεπτοµέρεια στο σχετικό πεδίο το όνοµα της πόλης (ή του ήµου), της κωµόπολης ή του χωριού. Ο κωδικός συµπληρώνεται µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης (Βλ. Παράρτηµα I). Σε περιπτώσεις ήµου ή Κοινότητας σε πόλεις και χωριών ή κωµοπόλεων σε νοµούς, καταγράφουµε πάντα τα ονόµατα των πόλεων και των νοµών, αντίστοιχα. Ερώτηση 13.1 «Τι υπηκοότητα έχετε;» Σηµειώνεται στο σχετικό πεδίο η χώρα ή /και η υπηκοότητα χωρίς να συµπληρώνεται ο κωδικός (Βλ. παράδειγµα). Η «υπηκοότητα» αναφέρεται στη χώρα στην οποία το άτοµο κατέχει την ιδιότητα του πολίτη. Είναι αντικειµενική και συνήθως προσδιορίζεται από το διαβατήριο ή κάποιο άλλο επίσηµο έγγραφο. Σε περίπτωση διπλής υπηκοότητας, καταγράφονται και οι δύο υπηκοότητες. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 17

24 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 13.2 «Τι εθνικότητα έχετε;» ίνεται η δυνατότητα στο άτοµο να προσδιορίσει το ίδιο την εθνικότητά του (Βλ. παράδειγµα). Η «εθνικότητα» αναφέρεται στη χώρα προέλευσης ή στη χώρα µε την οποία το άτοµο ταυτίζει την εθνική του συνείδηση (π.χ. Γεωργιανός που ζει στην Ελλάδα µπορεί να έχει πάρει την ελληνική υπηκοότητα αλλά να απαντήσει ότι έχει γεωργιανή εθνικότητα). Σηµειώνεται στο σχετικό πεδίο µε λεπτοµέρεια η χώρα ή η εθνικότητα του ατόµου χωρίς να συµπληρώνεται ο κωδικός. Σε περίπτωση διπλής εθνικότητας καταγράφονται και οι δύο εθνικότητες. Ερώτηση 14 «Με τι ασχολείστε;» Η ερώτηση δεν αποσκοπεί στο αντικείµενο της δουλειάς αλλά στην εργασιακή κατάσταση του ατόµου. Ως εκ τούτου, δεν καταγράφεται το αντικείµενο της εργασίας (αν πρόκειται για απασχολούµενο), αλλά µέσω αυτής της πληροφορίας διερευνάται αν: α) η απασχόληση του ατόµου είναι σταθερή (απάντηση «1») ή β) περιστασιακή (απάντηση «2»), ή αν το άτοµο είναι: γ) οικονοµικά µη ενεργό (απάντηση «3»), δ) άνεργο (απάντηση «4»), ε) φοιτητής, σπουδαστής ή µαθητής (απάντηση «5») ή στ) κάτι άλλο (απάντηση «6») Ερώτηση 15.1 «Ποιο είναι το εκπαιδευτικό σας επίπεδο ;» Συµπληρώνεται η απάντηση στο σχετικό πεδίο και µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης επιλέγεται ο σχετικός κωδικός από το Παράρτηµα VI. Αν το άτοµο απαντήσει τουλάχιστον «Λύκειο», στο πεδίο της ερώτησης 15.2 «Σε ποια ηλικία σταµατήσατε το σχολείο;» εισάγεται ο κωδικός 88 («ολοκλήρωσε» ) (Βλ. παράδειγµα). Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 18

25 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 15.2 «Σε ποια ηλικία σταµατήσατε το σχολείο;» Απευθύνεται στο άτοµο µόνον εάν αυτό δεν έχει ολοκληρώσει το Λύκειο. Του γίνεται η ερώτηση «Σε ποια ηλικία σταµατήσατε το σχολείο;» και στο σχετικό πεδίο, εισάγεται η ηλικία διακοπής του σχολείου (Βλ. παράδειγµα). ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ Τα στοιχεία των ερωτήσεων σχετίζονται µε τα χαρακτηριστικά της χρήσης ουσιών. Ειδικότερα, το είδος και ο αριθµός των ουσιών που χρησιµοποιούνται, ο τρόπος χρήσης, η συχνότητα και η διάρκεια χρήσης, καθώς επίσης και η ηλικία έναρξης χρήσης αποτελούν βασικούς δείκτες επικινδυνότητας της χρήσης ουσιών. Ερώτηση 16 «Ποια είναι η κύρια ουσία που χρησιµοποιείτε;» Σηµειώνεται το όνοµα της ουσίας την οποία το άτοµο θεωρεί ότι του δηµιουργεί το µεγαλύτερο πρόβληµα. Είναι η ουσία για την οποία το άτοµο ζητά θεραπεία. Αν το άτοµο δε χρησιµοποιεί την κύρια ουσία κατάχρησης όταν αιτείται θεραπεία, τότε σηµειώνεται η ουσία αυτή και στην ερώτηση 16.2 σηµειώνεται:«8. Καθόλου χρήση». Το αλκοόλ δεν καταγράφεται ως κύρια ουσία κατάχρησης. Τα άτοµα µε κύρια ουσία κατάχρησης το αλκοόλ δε συµπεριλαµβάνονται στη συµπλήρωση του εντύπου. Τα συνταγογραφούµενα ψυχοδραστικά φάρµακα µπορούν να καταγραφούν ως κύρια ουσία µόνον όταν ευθύνονται ξεκάθαρα για τα προβλήµατα που το άτοµο έχει από τη χρήση τους. Για το speedball, η ηρωίνη καταγράφεται ως κύρια ουσία κατάχρησης και η κοκαΐνη σαν δευτερεύουσα ουσία κατάχρησης. Αν η ονοµασία µίας ουσίας δε µπορεί να προσδιοριστεί από το άτοµο (π.χ. MDMA) καταγράφεται η γενική κατηγορία στην οποία η ουσία ανήκει (π.χ. διεγερτικές ουσίες). Ερώτηση 16.1 «Με ποιον τρόπο τη χρησιµοποιείτε;» Αν το άτοµο αναφέρει έναν τρόπο χρήσης της κύριας ουσίας, τότε ο κωδικός του τρόπου αυτού καταγράφεται στη στήλη «Συνήθης τρόπος». Αν το άτοµο αναφέρει περισσότερους από έναν τρόπους χρήσης της κύριας ουσίας τότε: α) διερευνάται ο συνήθης τρόπος χρήσης και ο κωδικός του καταγράφεται στη στήλη «Συνήθης τρόπος» και β) οι κωδικοί των άλλων τρόπων χρήσης καταγράφονται στη στήλη «Άλλοι». Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 19

26 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 16.2 «Πόσες φορές έχετε κάνει χρήση της ουσίας αυτής τις τελευταίες 30 ηµέρες;» Η συχνότητα χρήσης αναφέρεται αποκλειστικά στις τελευταίες 30 µέρες πριν από την αίτηση για θεραπεία. Αν το άτοµο δεν έχει κάνει χρήση της κύριας ουσίας µέσα στις τελευταίες 30 µέρες, επιλέγεται η απάντηση «8. Καθόλου χρήση τις τελευταίες 30 ηµέρες». Ερώτηση 16.3 «Σε ποια ηλικία ξεκινήσατε να τη χρησιµοποιείτε...;» Σηµειώνεται η ηλικία στην οποία το άτοµο έκανε για πρώτη φορά χρήση της κύριας ουσίας κατάχρησης. - Αν η ηλικία δεν µπορεί να προσδιοριστεί, σηµειώνεται ο κωδικός «99». - Η ηλικία που καταγράφεται στην ερώτηση αυτή θα πρέπει να είναι µεγαλύτερη ή ίση µε την ηλικία που καταγράφεται στην Ερώτηση 22 («Σε ποια ηλικία ξεκίνησες τη χρήση;»). Ερώτηση 16.4 «Πόσα χρόνια χρησιµοποιείτε την ουσία αυτή;» Σηµειώνεται το σύνολο των ετών που έχει γίνει κατάχρηση της κύριας ουσίας. Αν δεν είναι γνωστό, σηµειώνουµε τον κωδικό «99». Το άθροισµα των ετών της ηλικίας έναρξης χρήσης της κύριας ουσίας (Ερώτηση 16.4) και των ετών διάρκειας χρήσης (Ερώτηση 16.5). πρέπει να είναι ίσο ή µικρότερο της ηλικίας του ατόµου (Ερώτηση 10.1). Αν η χρήση της κύριας ουσίας είναι µικρότερη του έτους τότε σηµειώνεται ο αριθµός των µηνών ενώ µπαίνει και ένδειξη δίπλα ότι πρόκειται για µήνες (π.χ. 8 µήνες) (βλ. παράδειγµα. Ερωτήσεις 17.1, 18.1, 19.1, 20.1 «Κάνετε συχνή χρήση και άλλων ουσιών; [Αν ναι] Π οιων;» Σηµειώνονται τα ονόµατα έως και τεσσάρων (4) ουσιών που επίσης αποτελούν πρόβληµα στα πλαίσια της κατάχρησης ουσιών που κάνει το άτοµο τις τελευταίες 30 ηµέρες. Η ερώτηση δεν καταγράφει όλες τις άλλες ουσίες (ναρκωτικά) που έχει χρησιµοποιήσει το άτοµο τις 30 τελευταίες ηµέρες, αλλά µόνον εκείνες που το άτοµο ή και το θεραπευτικό προσωπικό θεωρούν σηµαντικές σε σχέση µε το πρόβληµα της κατάχρησης (να έχει κάνει δηλαδή το άτοµο συστηµατική χρήση Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 20

27 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ τους). Έτσι η ευκαιριακή ή µέτρια και ελεγχόµενη χρήση αλκοόλ ή κάνναβης δεν περιλαµβάνεται. Περιλαµβάνονται όµως η τοξίκωση από αλκοόλ ή βαρβιτουρικά, ή τα επαναληπτικά (βουλιµικά) επεισόδια χρήσης κοκαΐνης. Αν το άτοµο δεν έχει κάνει χρήση καµίας άλλης ουσίας (δευτερεύουσας) τις τελευταίες 30 ηµέρες, σηµειώνεται ο κωδικός «000» σε όλα τα σχετικά πεδία (17.1, 18.1, 19.1, 20.1). Ερωτήσεις 17.2, 18.2, 19.2, 20.2 «[Αν ναι] Με ποιο τρόπο χρησιµ οποιείτε... [αναφέρονται κατά σειρά οι ουσίες];» Για κάθε µια από τις δευτερεύουσες ουσίες: α) Αν το άτοµο αναφέρει έναν τρόπο χρήσης της δευτερεύουσας ουσίας τότε ο κωδικός του τρόπου αυτού καταγράφεται στη στήλη «Συνήθης τρόπος». β) Αν το άτοµο αναφέρει περισσότερους από έναν τρόπους χρήσης της δευτερεύουσας ουσίας τότε: - διερευνάται ο συνήθης τρόπος χρήσης και ο κωδικός του τρόπου αυτού καταγράφεται στη στήλη «Συνήθης τρόπος» και - οι κωδικοί των άλλων τρόπων χρήσης καταγράφονται στη στήλη «Άλλοι». Αν δεν κάνει χρήση δευτερεύουσας ουσίας, σηµειώνεται ο κωδικός «000» στον τρόπο χρήσης Ερώτηση 21 «Με ποια ουσία ξεκινήσατε τη χρήση;» Σηµειώνεται η παράνοµη ουσία µε την οποία το άτοµο ξεκίνησε τη χρήση. Εξαιρούνται το αλκοόλ, ο καπνός και τα συνταγογραφούµενα φάρµακα τα οποία έχουν χορηγηθεί στο άτοµο αυτό µε σύσταση γιατρού. Σηµειώνεται στο σχετικό πεδίο µε λεπτοµέρεια η ουσία. Ο κωδικός της ουσίας συµπληρώνεται µε την ολοκλήρωση της συνέντευξης σύµφωνα µε το Παράρτηµα VII). Ερώτηση 22 «Σε ποια ηλικία ξεκινήσατε τη χρήση;» Σηµειώνεται η ηλικία στην οποία έγινε για πρώτη φορά χρήση της παραπάνω ουσίας. Η ηλικία που καταγράφεται στην ερώτηση αυτή θα πρέπει να είναι µικρότερη ή ίση της ηλικίας που καταγράφεται την Ερώτηση 16.4 («Σε ποια ηλικία ξεκινήσατε να χρησιµοποιείτε...[όνοµα ουσίας];») Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 21

28 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ Τα στοιχεία των ερωτήσεων αποτελούν δείκτες υψηλού κινδύνου. Ειδικότερα, η ενέσιµη χρήση αποτελεί ιδιαίτερη ένδειξη επικίνδυνης συµπεριφοράς εφόσον σχετίζεται µε τη µετάδοση µολυσµατικών ασθενειών (HIV, Ηπατίτιδες), άλλων ασθενειών και ζητηµάτων µείωσης της βλάβης. Ερώτηση 23.1 «Έχετε κάνει ενέσιµη χρήση ουσιών τις 30 τελευταίες ηµέρες;» Αναφέρεται στην ενέσιµη χρήση, έστω και µία φορά, τις 30 τελευταίες ηµέρες, ακόµα και αν δεν είναι αυτός ο «συνήθης» τρόπος χρήσης. Η «ενέσιµη χρήση» περιλαµβάνει την ενδοφλέβια, την ενδοµυϊκή ή την υποδόρια λήψη. Αποκλείει την ένεση που γίνεται για κάποιο πρόβληµα υγείας (π.χ. διαβήτης, εµβολιασµός κλπ). Ερώτηση 23.2 «Έχετε κάνει κοινή χρήση σύριγγας µε άλλο ή άλλα άτοµα τις 30 τελευταίες ηµέρες;» Αναφέρεται στην κοινή χρήση, έστω και µία φορά, τις 30 τελευταίες ηµέρες και εποµένως απευθύνεται µόνο στα άτοµα τα οποία έχουν απαντήσει «1.Ναι» στην ερώτηση Αν στην ερώτηση έχει απαντηθεί «2. Όχι», σηµειώνεται κατ ευθείαν ο κωδικός «8. εν έχει κάνει ενέσιµη τις τελευταίες 30 ηµέρες». Η «κοινή χρήση» σύριγγας αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου το άτοµο έχει πάρει από άλλον ή έχει δώσει σε άλλον χρησιµοποιηµένη σύριγγα. Ερώτηση «Έχετε κάνει ποτέ ενέσιµη χρήση κάποιας ουσίας;» Αναφέρεται στην ενέσιµη χρήση, έστω και µία φορά, σε όλη τη ζωή (ακόµα και αν δεν είναι αυτός ο «συνήθης» τρόπος χρήσης). Η ερώτηση δεν γίνεται στα άτοµα τα οποία έχουν απαντήσει «1.Ναι» στην ερώτηση Η «ενέσιµη χρήση» περιλαµβάνει την ενδοφλέβια, την ενδοµυϊκή ή την υποδόρια λήψη. Αποκλείει την ένεση που γίνεται για κάποιο πρόβληµα υγείας (π.χ. διαβήτης, εµβολιασµός κλπ). Ερώτηση 24.2 «Αν ναι. Σε ποια ηλικία κάνατε για πρώτη φορά ενέσιµη χρήση;» Απευθύνεται µόνο στα άτοµα τα οποία έχουν απαντήσει «1.Ναι» στην ερώτηση Αν στην ερώτηση 24.1 έχει απαντηθεί «2. Όχι», σηµειώνεται στο σχετικό πεδίο ο κωδικός 88. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 22

29 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ερώτηση 24.3 «Έχ ετε κάνει ποτέ κοινή χρήση σύριγγας;» Αναφέρεται στην κοινή χρήση σύριγγας, έστω και µία φορά, σε όλη τη ζωή (ακόµα και αν δεν είναι αυτός ο «συνήθης» τρόπος χρήσης). Η ερώτηση αυτή δε γίνεται στα άτοµα τα οποία έχουν απαντήσει «1.Ναι» στην ερώτηση Στην περίπτωση αυτή, σηµειώνεται κατ ευθείαν ο κωδικός «1.Ναι». Αν στην ερώτηση έχει απαντηθεί «2. Όχι», σηµειώνεται κατ ευθείαν ο κωδικός «8. εν έχει κάνει ποτέ ενέσιµη χρήση». Η «κοινή χρήση» σύριγγας αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου το άτοµο έχει πάρει από άλλον ή έχει δώσει σε άλλον χρησιµοποιηµένη σύριγγα. Ερώτηση «Έχετε κάνει ποτέ τεστ α) για HIV, β) για Ηπατίτιδα; [Αν ναι] Ποιας Ηπατίτιδας; Τι αποτέλεσµα έδωσε;» Ανάλογα µε τις απαντήσεις, σηµειώνουµε στα αντίστοιχα πεδία µε ένα για κάθε ένα από τα δύο τεστ, HIV και ηπατίτιδα. Αν το τεστ ηπατίτιδας είναι θετικό, σηµειώστε δίπλα στον τύπο της ηπατίτιδας, αν είναι B ή C, ή και τα δύο. Στην περίπτωση της Ηπατίτιδας B ενδέχεται κάποιο άτοµο να έχει θετικό αποτέλεσµα στη δοκιµασία (τεστ) αλλά να έχει ανοσία εξαιτίας προηγούµενης φυσικής λοίµωξης ή ανοσία λόγω εµβολιασµού. Στην περίπτωση αυτή καταγράφεται η απάντηση «Έχει κάνει τεστ-θετικό» αλλά σηµειώνεται στις παρατηρήσεις ότι έχει ανοσία για κάποιον από τους δύο παραπάνω λόγους. Ερώτηση «Αν ναι. Πότε ήταν η τελευταία φορά που κάνατε τεστ για HIV ή Ηπατίτιδα ή και για τα δύο;» Σηµειώνουµε στις αντίστοιχες θέσεις: α) για το HIV, µήνα/έτος (π.χ. 07/1992) και β) για την Ηπατίτιδα, µήνα/έτος (π.χ. 06/1993). Πεδίο 26 Παραποµπή Αν το άτοµο παραπέµπεται σε κάποιο άλλο θεραπευτικό πρόγραµµα, καταγράφεται το όνοµα του Προγράµµατος και συµπληρώνεται στο σχετικό πεδίο: α) ο Φορέας που συµβάλλει στο σύστηµα καταγραφής του ΑΘ (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ), β) το Πρόγραµµα µέσα στο συγκεκριµένο Φορέα (Βλ. Παράρτηµα ΙΙ) και γ) ο Τύπος του προγράµµατος (Βλ. Παράρτηµα ΙΙΙ). Αν τον άτοµο δεν παραπέµπεται σε άλλο Πρόγραµµα, σηµειώνεται «88». Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 23

30 Ο ΗΓΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Για Φορείς στους οποίους δεν υπάρχουν επιµέρους προγράµµατα, µπαίνει ο κωδικός «00» τόσο στο «Πρόγραµµα» όσο και στον «Τύπο». Πεδίο Παρατηρήσεις - Σχόλια Συµπληρώνουµε οποιαδήποτε σηµαντική παρατήρηση αφορά το άτοµο και τη συνεργασία µαζί του, την οποία κρίνουµε απαραίτητη και διευκρινιστική, κυρίως για να αξιολογηθεί η εγκυρότητα των καταγεγραµµένων πληροφοριών. Συνεχίζουµε, αν χρειαστεί, στο πίσω µέρος του εντύπου. Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 24

31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 25

32 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 26

33 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 27

34 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 28

35 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 29

36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΩ ΙΚΟΙ ΠΟΛΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 30

37 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 31

38 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 32

39 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 33

40 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 34

41 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ειδικευµένα Κέντρα Εσωτερικής ιαµονής 11 Νοσοκοµειακές µονάδες εσωτερικής διαµονής 12 Θεραπευτικές κοινότητες 13 Άλλα ειδικευµένα θεραπευτικά κέντρα εσωτερικής διαµονής Ειδικευµένα Κέντρα Εξωτερικής Παραµονής 21 Νοσοκοµειακά θεραπευτικά κέντρα εξωτερικής παραµονής 22 Συµβουλευτικοί σταθµοί, δοµηµένα κέντρα ηµερήσιας παραµονής, νοσοκοµεία ηµέρας 23 Τοπικά κέντρα υγείας / κέντρα κοινωνικών υπηρεσιών 24 Κέντρα άµεσης υποδοχής/υπηρεσίες στο δρόµο 25 Άλλα ειδικευµένα θεραπευτικά κέντρα εξωτερικής παραµονής 26 Ειδικευµένα εξωτερικά ιατρεία 27 Θεραπευτικές Κοινότητες Βασισµένα σε Γενικές Υπηρεσίες 31 Ψυχιατρικά νοσοκοµεία εσωτερικής διαµονής 32 Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής (σε εξωτερική βάση) 33 Υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας 34 Κοινωνικές υπηρεσίες εσωτερικής διαµονής 35 Κοινωνικές υπηρεσίες εξωτερικής παραµονής 36 Άλλα µη ειδικευµένα κέντρα εσωτερικής διαµονής 37 Άλλα µη ειδικευµένα κέντρα εξωτερικής παραµονής 40 Θεραπευτικές µονάδες σε φυλακές Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 35

42 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI ΚΩ ΙΚΟΙ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 36

43 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΚΩ ΙΚΟΙ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ/ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΚΩ ΙΚΟΙ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ/ Σ/ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά 37