ΦΟΥΚΟΥΣΙΜΑ: ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΤΑ

Transcript

1 ΦΟΥΚΟΥΣΙΜΑ: ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΤΑ Μία καταγραφή της κατάστασης και των συνεπειών του ατυχήματος στην Φουκουσίμα, ένα χρόνο μετά Στις 11 Μαρτίου 2011, ο καταστροφικός σεισμός στην Ιαπωνία προκάλεσε ένα μεγάλο παλιρροϊκό κύμα που έπληξε σφοδρότατα τις ακτές της ανατολικής Ιαπωνίας προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές και δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Το τσουνάμι οδήγησε στην τήξη των τριών εκ των έξι αντιδραστήρων του πυρηνικού σταθμού Φουκουσίμα Νταΐτσι, με αποτέλεσμα την έκλυση τεράστιων ποσοτήτων ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Σύμφωνα με την Πυρηνική Αρχή της Ιαπωνίας, η ποσότητα του ραδιενεργού καισίου που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα είναι ισοδύναμη με 168 πυρηνικές βόμβες σαν της Χιροσίμα. 1 Περισσότεροι από κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους πιθανότατα για πάντα ενώ το οικονομικό κόστος του ατυχήματος εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια. 2 Ένα χρόνο μετά, παρά τις επίμονες προσπάθειες της διαχειρίστριας εταιρίας και του ιαπωνικού κρατικού μηχανισμού, ο πυρηνικός σταθμός Φουκουσίμα Νταΐτσι εξακολουθεί να εκλύει ποσότητες ραδιενέργειας στο περιβάλλον απειλώντας όχι μόνο τις τοπικές κοινότητες, αλλά και ένα αδιευκρίνιστα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού μέσω της εισχώρησης ραδιενεργών σωματιδίων στην τροφική αλυσίδα. Η δε οριστική αποσυναρμολόγηση του σταθμού, δεν αναμένεται να επιτευχθεί πριν από τα μέσα του αιώνα. Ο εγκέλαδος και το τσουνάμι δεν μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Δεν ισχύει το ίδιο όμως για την επακόλουθη πυρηνική καταστροφή ΕΥΘΥΝΕΣ ΠΥΡΗΝΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ Η πρωταρχική ευθύνη βαραίνει τα θεσμικά όργανα που απέτυχαν να αναγνωρίσουν τους πραγματικούς κινδύνους από τη λειτουργία των αντιδραστήρων, να εφαρμόσουν τα κατάλληλα πρότυπα ασφαλείας και εν τέλει να προστατεύσουν τον πληθυσμό, έχοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες διαθέσιμες από καιρό. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της ενδελεχούς έρευνας με τίτλο «Μαθήματα από τη Φουκουσίμα» που πραγματοποίησε η Greenpeace με τη συνδρομή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. 3 Κάποια χαρακτηριστικά συμπεράσματα της έκθεσης: 1 "Fukushima caesium leaks 'equal 168 Hiroshimas'. The Telegraph, August 25, caesium leaks equal 168 Hiroshimas.html 2 Japan Center for Economic Research. (JCER) Abstract The 38 th Middle Term Forecast, 2 December 2011, p Έκθεση της Διεθνούς Greenpeace Lessons from Fukushima

2 Η πιθανότητα τήξης των αντιδραστήρων ως αποτέλεσμα πλήγματος από τσουνάμι είχε προβλεφθεί από τον Οργανισμό για την Πυρηνική Ασφάλεια της Ιαπωνίας (Japan Nuclear Energy Safety Organization), σύμφωνα με έγγραφα που είχαν δημοσιευθεί το Αν και η ιδιοκτήτρια εταιρία του πυρηνικού σταθμού της Φουκουσίμα, TEPCO, γνώριζε ότι δεν αρκούσαν τα μέτρα προστασίας του σταθμού στο ενδεχόμενο υψηλού παλιρροϊκού κύματος, δεν έκανε καμία προσπάθεια να οχυρώσει επαρκώς τις εγκαταστάσεις. ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Περισσότεροι από 150 χιλιάδες κάτοικοι αναγκάστηκαν πολύ σύντομα να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα χωράφια τους σε μία ακτίνα 50 χλμ από τον πυρηνικό σταθμό. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν επιλέξει να μην επιστρέψουν εξαιτίας των έντονων ανησυχιών για την ύπαρξη ραδιενέργειας, αλλά και από το φόβο της ανεργίας και της διαβίωσης σε πόλεις «φαντάσματα». Η πρόσβαση στη ζώνη εκκένωσης 20 χλμ περιμετρικά του σταθμού εξακολουθεί να απαγορεύεται. Σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών, η ζώνη εκκένωσης θα παραμείνει μία ακατοίκητη νεκρή για πολλές δεκαετίες ακόμα, ακολουθώντας την τύχη της αντίστοιχης ζώνης στο Τσερνόμπιλ. ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους έκθεσης σε ραδιενέργεια, προκύπτει από την κατανάλωση ραδιενεργών σωματιδίων μέσω της τροφικής αλυσίδας. 4 Η έκθεση σε ραδιενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε γενετικές μεταλλάξεις, συγγενείς ανωμαλίες, καρκίνο, λευχαιμία, καθώς και δυσλειτουργίες στο αναπαραγωγικό, ανοσοποιητικό, καρδιοαγγειακό και ενδοκρινικό σύστημα. Αν και μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας προκαλούν άμεσες επιπτώσεις ακόμα και θάνατο οι επιπτώσεις από μικρές δόσεις ραδιενέργειας θα γίνουν έκδηλες μετά το πέρας μεγάλου χρονικού διαστήματος, πολλές φορές ακόμα και μετά από δεκαετίες. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Ωκεανογραφική Εταιρεία Woods Hole, το ατύχημα της Φουκουσίμα αποτελεί τη «μεγαλύτερη κατά λάθος απελευθέρωση ραδιενέργειας σε θάλασσα στην ιστορία». Τον Απρίλιο του 2011, ένα μήνα μετά το ατύχημα, τα επίπεδα καισίου 137 που μετρήθηκαν στη θάλασσα ήταν 50 εκατομμύρια φορές πιο υψηλά από ό,τι πριν το ατύχημα. 5 Επιπλέον, έρευνα της Greenpeace έδειξε υψηλά επίπεδα ραδιενεργού καισίου σε ψάρια και φύκια. 4 Σε αυτήν την περίπτωση (εσωτερική έκθεση) οι επιπτώσεις από την ραδιενέργεια μπορεί να είναι πιο σοβαρές, αφού πλέον τα ραδιενεργά σωματίδια εκπέμπουν ακτινοβολία μέσα στο σώμα και μπορούν να παραμείνουν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα ραδιενεργά σωματίδια μεταφέρονται μέσω του νερού και της βροχής και μπορούν να συσσωρευτούν σε θάλασσες, λίμνες και ποτάμια και να εισέρθουν με αυτόν τον τρόπο στην τροφική αλυσίδα. 5 "Scientists Assess Radioactivity in the Ocean From Japan Nuclear Power Facility," National Science Foundation, December 9, Available at:

3 Ανάλυση της Asahi News της δεύτερης μεγαλύτερης σε κυκλοφορία εφημερίδας της Ιαπωνίας κατέδειξε ότι 462 TBq (τεραμπεκερέλ = ένα τρις Μπεκερέλ) ραδιενεργού στροντίου έχουν απελευθερωθεί στον Ειρηνικό Ωκεανό. 6 Στη Ιαπωνία έχει κατά καιρούς εντοπιστεί ραδιενέργεια σε αγροτικά προϊόντα όπως ρύζι, μοσχάρι, φρούτα, λαχανικά, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στο κοινό και μεγάλο κόστος στην ιαπωνική οικονομία. Η Ιαπωνική κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι χρησιμοποίησε ραδιενεργά μπάζα (κυρίως αμμοχάλικο) για την κατασκευή νέων κατοικιών και την επισκευή δρόμων και άλλων υποδομών δρόμων που επλήγησαν από το σεισμό. Δεν υπήρχε καμία μέριμνα για τη μέτρηση της ακτινοβολίας στις πέτρες και τα χαλίκια. Περίπου 29 δις κυβικά μέτρα ραδιενεργού χώματος πρέπει να αφαιρεθούν μόνο από την Περιφέρεια της Φουκουσίμα για να προστατευθούν σπίτια, σχολεία και δημοτικές εκτάσεις από τη ραδιενεργό ρύπανση. Η εκχωμάτωση τέτοιου όγκου χώματος είναι μία εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία και η κυβέρνηση ακόμα προσπαθεί να προσδιορίσει το μέρος αποθήκευσης του ραδιενεργού χώματος. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΩΝ ΤΟΥ ΠΥΡΗΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΤΗΣ ΦΟΥΚΟΥΣΙΜΑ Παρά τις συνεχείς διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης και της TEPCO, οι τέσσερις αντιδραστήρες του σταθμού Φουκουσίμα Νταΐτσι δεν είναι σε σταθερή κατάσταση και η ραδιενέργεια συνεχίζει να διαρρέει στη θάλασσα και τα υπόγεια ύδατα. Οι αντιδραστήρες επίσης είναι ευάλωτοι στους πολλούς σεισμούς που συμβαίνουν στην Ιαπωνία, ενώ πολλές προσπάθειες των συνεργείων για τη συνεχή διατήρηση της ψύξης των αντιδραστήρων ακόμα και σήμερα είναι αυτοσχέδιες. Τα επίπεδα ραδιενέργειας παραμένουν σε πολύ υψηλά επίπεδα με αποτέλεσμα οι εργάτες να μην μπορούν να εισέλθουν στο χώρο των αντιδραστήρων, ενώ όλες οι προσπάθειες για λήψη εικόνας από το εσωτερικό των μονάδων με τη χρήση ενδοσκοπίου έχουν αποτύχει. Οι εργάτες έως σήμερα συνεχίζουν να ρίχνουν άζωτο στους αντιδραστήρες με σκοπό την αποφυγή μίας νέας έκρηξης υδρογόνου. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η ιαπωνική κυβέρνηση και η TEPCO ανακοίνωσαν ότι οι αντιδραστήρες βρίσκονταν σε κατάσταση ψυχρής διακοπής (cold shutdown), όπως δηλαδή είχαν δεσμευτεί ότι θα κάνουν νωρίτερα μέσα στη χρονιά. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι δεν είναι ακόμα σε θέση να διαπιστώσουν την ακριβή θέση ή τη θερμοκρασία των τηγμένων ράβδων καυσίμου. Υπάρχει έκδηλη η ανησυχία ότι το πυρηνικό καύσιμο έχει ήδη τρυπήσει το προστατευτικό ατσάλινο δοχείο πίεσης του αντιδραστήρα και ίσως και το χοντρό τσιμεντένιο τοίχο του προστατευτικού περιβλήματος του αντιδραστήρα από κάτω. Περισσότεροι από τόνοι ραδιενεργού νερού βρίσκονται στις εγκαταστάσεις του σταθμού. 6 "Hundreds of trillions of becquerels of radioactive strontium leaked into sea," by Naoya Kon, The Asahi Shimbun, December 19, Available at:

4 Με βάση τις σημερινές εκτιμήσεις, η τελική αποσυναρμολόγηση των μονάδων θα επιτευχθεί σε περίπου 40 χρόνια. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ Το Ιαπωνικό Κέντρο Οικονομικής Έρευνας εκτίμησε το συνολικό κόστος της αποζημίωσης και της αποσυναρμολόγησης των έξι αντιδραστήρων του σταθμού Φουκουσίμα Νταΐτσι σε δις δολάρια. 7 Η ευθύνη οικονομικής αποζημίωσης της διαχειρίστριας εταιρίας TEPCO σύντομα θα ξεπεράσει την αξία των περιουσιακών της στοιχείων. Ως αποτέλεσμα, η ιαπωνική κυβέρνηση έχει ήδη δεχτεί να δώσει στην TEPCO 11,6 δις δολάρια ενώ η εταιρία ζητάει άλλα 9 δις δολάρια. Σε αυτά τα ποσά δεν περιλαμβάνονται κυβερνητικά κονδύλια που ήδη χρησιμοποιήθηκαν για τη αποζημίωση πληγέντων. Έως σήμερα, μόνο ένα μικρό ποσοστό των πληγέντων έχει λάβει αποζημίωση. Οι διαδικασίες αποζημίωσης της TEPCO είναι υπερβολικά πολύπλοκες και περιοριστικές, επιβραδύνοντας το ρυθμό αποζημιώσεων. 8 ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος έγιναν ιδιαίτερα αισθητές, καθώς πολλά κράτη αναθεώρησαν την ικανότητα των δικών τους αντιδραστήρων να αντεπεξέλθουν σε μία φυσική καταστροφή. Η Γερμανία απέσυρε από τη λειτουργία κάποιους από τους αντιδραστήρες της και ανακοίνωσε οριστική απεξάρτηση μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, ενώ η Γερμανία και η Ιταλία είπαν όχι στην πυρηνική ενέργεια. Το ατύχημα της Φουκουσίμα έθεσε σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με το μύθο της ασφάλειας των πυρηνικών. Στην Ιαπωνία απεκάλυψε σημαντική διαφθορά στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων ενεργειών αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης και πολλών περιπτώσεων ευνοιοκρατίας μεταξύ των ενεργειακών εταιριών και των κρατικών υπηρεσιών που τις εποπτεύουν. Σήμερα, πάνω από το 90% των πυρηνικών αντιδραστήρων έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας και πιθανόν αυτό να γίνει 100% έως το Μάιο. Πολλοί τοπικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι δε θα δώσουν άδεια για επανεκκίνηση των αντιδραστήρων. 7 Japan Center for Economic Research. (JCER) Abstract The 38 th Middle Term Forecast, 2 December 2011, p Αρχικά, η TEPCO απαιτούσε από τους πληγέντες να συμπληρώσουν μία 58σέλιδη αίτηση, η οποία μάλιστα συνοδευόταν από ένα εγχειρίδιο 158 σελίδων με οδηγίες συμπλήρωσης. Ειρωνικά, τα εγχειρίδια αντιμετώπισης πυρηνικού ατυχήματος της TEPCO αποτελούνταν από 3 ή 6 σελίδες. Τα παράπονα των πληγέντων πάντως επέφεραν αποτέλεσμα καθώς τελικά απλοποιήθηκε η αίτηση.

5 Σε αντίθεση με τις βαρύγδουπες προειδοποιήσεις της πυρηνικής βιομηχανίας, δεν έχουν υπάρξει σημαντικά προβλήματα στην ηλεκτροδότηση της χώρας και η Ιαπωνία απέδειξε ότι μπορεί να ζήσει χωρίς την πυρηνική ενέργεια.