περί της Έκθεσης του Μηχανισμού Επαγρύπνησης 2013

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2012) 751 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ περί της Έκθεσης του Μηχανισμού Επαγρύπνησης 2013 η οποία συντάχθηκε σύμφωνα με τα άρθρα 3 και 4 του κανονισμού σχετικά μετην πρόληψη και διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών {SWD(2012) 420 final} {SWD(2012) 421 final} EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι διαρκείς μακροοικονομικές ανισορροπίες, που αντανακλώνται στα μεγάλα και διαρκή εξωτερικά ελλείμματα και πλεονάσματα, τις διατηρούμενες απώλειες ανταγωνιστικότητας και την αύξηση του δανεισμού, αποτέλεσαν μέρος των βασικών αιτιών της οικονομικής κρίσης και οι τρέχουσες εξελίξεις και προσαρμογές διαμορφώνουν το οικονομικό τοπίο. Εξακολουθούν να πλαισιώνουν τις μακροοικονομικές προκλήσεις για τα οικεία κράτη μέλη και επιφέρουν δευτερογενείς επιπτώσεις που συμβάλλουν στις απειλές που αντιμετωπίζει η ζώνη του ευρώ. Τον Δεκέμβριο του 2011 τέθηκε σε ισχύ η «εξάδα» μέτρων, που περιλαμβάνει τους δύο κανονισμούς για τη θέσπιση της διαδικασίας για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες (ΔΜΑ) 1. Η εποπτεία των ανισορροπιών στο πλαίσιο της ΔΜΑ αποτελεί μέρος της προσέγγισης «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» που υιοθετεί μια ολοκληρωμένη και μελλοντοστρεφή προσέγγιση έναντι της μακροοικονομικής εποπτείας. Η ΔΜΑ εφαρμόστηκε πλήρως για πρώτη φορά το Στις 14 Φεβρουαρίου 2012, έγινε το πρώτο βήμα στo πλαίσιo της ΔΜΑ, όταν η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2. Στις 30 Μαΐου 2012, δημοσιεύθηκαν εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις για 12 κράτη μέλη 3, οι οποίες συμπεραίνουν την ύπαρξη μακροοικονομικών ανισορροπιών στα 12 κράτη μέλη που εξετάσθηκαν. Στις διαπιστωθείσες ανισορροπίες ενσωματώθηκαν ενδεδειγμένα μέτρα πολιτικής στη δέσμη των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εξέδωσε τον Ιούλιο το Συμβούλιο στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 4. Πρόκειται για τη δεύτερη έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης με την οποία ξεκινά η ΔΜΑ για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του Η έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης αποτελεί τον μηχανισμό αρχικού ελέγχου μέσω του οποίου η Επιτροπή εντοπίζει κράτη μέλη για τα οποία θεωρεί ότι οι εξελίξεις συνηγορούν υπέρ της περαιτέρω ενδελεχούς ανάλυσης, ώστε να καθοριστεί εάν υφίστανται ή ενδέχεται να προκύψουν ανισορροπίες. Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από τις παρατηρούμενες εξελίξεις αναλύονται εις βάθος στις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις που θα ακολουθήσουν και όχι στο πλαίσιο της έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 5. Βάσει των εμπεριστατωμένης επισκοπήσεων, η Επιτροπή θα αποφανθεί σχετικά με την ύπαρξη ή μη ανισορροπιών ή υπερβολικών ανισορροπιών και θα προβεί σε συστάσεις πολιτικής. Ο εν λόγω δεύτερος γύρος της ΔΜΑ θα ενσωματώσει τις διαπιστώσεις από τον προηγούμενο γύρο και με δεδομένο ότι οι γενικές οικονομικές συνθήκες δεν έχουν βελτιωθεί. Οι εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις προβλέπεται να δημοσιευθούν την άνοιξη, πριν τη δέσμη μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του Μαΐου Κανονισμοί (ΕΕ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αριθ. 1176/2011 και 1174/2011 (ΕΕ L 306, , σ. 25 και 8, αντίστοιχα). COM(2012) 68 τελικό της Πρόκειται για το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τη Δανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Κύπρο, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο (βλ. European Economy- Occasional Papers, 99 έως 110 και την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Δράση για τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την απασχόληση», COM(2012) 299 τελικό της ). Σύσταση του Συμβουλίου, της 10ης Ιουλίου 2012 (2012/C 219/01 έως 27) (ΕΕ C 219 της ). Το έργο για την ενίσχυση των αναλυτικών πλαισίων και των εργαλείων για την ανάλυση των ανισορροπιών συνεχίζεται από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή στο πλαίσιο της επιτροπής οικονομικής πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, θέματα που αφορούν τα ακίνητα, το χρέος και την αξιολόγηση των εξωτερικών θέσεων. 2

3 Η έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης βασίζεται σε έναν πίνακα αποτελεσμάτων δεικτών. Η αξιολόγηση σχετικά με την ενδεχόμενη ύπαρξη ή τον κίνδυνο ύπαρξης ανισορροπιών σε κάποιο κράτος μέλος δεν προκύπτει από τη μηχανική εφαρμογή των δεικτών του πίνακα αποτελεσμάτων. Ο πίνακας αποτελεσμάτων συνοδεύεται από πρόσθετες πληροφορίες και δείκτες λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις ειδικές συνθήκες και τους θεσμούς κάθε χώρας, καθώς επίσης και τα πορίσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων του Μαΐου του Σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό του πίνακα αποτελεσμάτων, έχει προστεθεί ένας δείκτης σχετικά με τον χρηματοπιστωτικό τομέα στο αρχικό σύνολο των δέκα δεικτών κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη βελτίωση της συνεκτίμησης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Στο παράρτημα 1 παρατίθενται επιπλέον επεξηγήσεις και το πλαίσιο του πίνακα αποτελεσμάτων του υπό εξέταση έτους. Στο τμήμα 2 εξετάζονται ορισμένα οριζόντια και θεματικά μηνύματα που προκύπτουν από την ανάγνωση του πίνακα αποτελεσμάτων. Στο τμήμα 3 γίνεται η παρουσίαση του πίνακα αποτελεσμάτων ανά χώρα. Στο τμήμα 4 παρατίθενται τα συμπεράσματα. 2. ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΕΞΙΣΣΟΡΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ Οι οικονομίες της ΕΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ευρείες προκλήσεις σχετικά με τη διόρθωση των εξωτερικών και εσωτερικών ανισορροπιών που συσσωρεύθηκαν κατά την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης. Αρκετά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν πιέσεις απομόχλευσης στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα. Οι πιέσεις αυτές αντικατοπτρίζουν την εξέλιξη των συσσωρευμένων χρηματοπιστωτικών ανισορροπιών που συνδέονται με τα προηγούμενα μη βιώσιμα επίπεδα δαπανών και χρέους. Η ταυτόχρονη απομόχλευση επιβαρύνει την ανάπτυξη, καθώς μειώνονται οι δαπάνες και τα έσοδα διοχετεύονται στην αποπληρωμή του χρέους, ενώ για την πλήρη και βιώσιμη διόρθωση των εξωτερικών ελλειμμάτων απαιτείται περαιτέρω βελτίωση της σχετικής ανταγωνιστικότητας, συμπεριλαμβανομένων μειώσεων του κόστους και βελτιώσεων της παραγωγικότητας. Η διαδικασία αυτή της προσαρμογής των συσσωρευμένων εσωτερικών και εξωτερικών ανισορροπιών αναμένεται να έχει μεγάλη διάρκεια που θα διαμορφώσει το οικονομικό τοπίο για αρκετά από τα επόμενα έτη και θα επηρεάσει την εποπτεία στα πλαίσια της ΔΜΑ. Οι τρέχουσες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των προοπτικών για το επόμενο έτος, είναι σημαντικά δυσμενέστερες σε σχέση με τις προβλέψεις κατά τη χρονική περίοδο έκδοσης της προηγούμενης έκθεσης του μηχανισμού επαγρύπνησης νωρίτερα κατά τη διάρκεια του έτους, αλλά η πρόοδος των προσπαθειών επανεξισορρόπησης θα ανοίξει το δρόμο για την οικονομική ανάπτυξη και τη σύγκλιση. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες προβλέψεις της Επιτροπής, υπάρχουν θετικές ενδείξεις προόδου στην επανεξισορρόπηση των οικονομιών της ΕΕ. Φαίνεται ότι οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες αποδίδουν καρπούς και όχι μόνο στις χώρες που συμμετέχουν σε προγράμματα. Τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών μειώνονται στις χώρες με τις μεγαλύτερες εξωτερικές ανισορροπίες, επωφελούμενα από την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, η απαραίτητη προσαρμογή για ορισμένες χώρες με μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εξακολουθεί να είναι μεγάλης κλίμακας και πρέπει να υποστηριχθεί από την υλοποίηση των συμπεφωνημένων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της παραγωγικότητας στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής και των ειδικών ανά χώρα συστάσεων. Αναμένεται ότι η περαιτέρω εξισορρόπηση εντός της ζώνης του ευρώ (και εντός της ΕΕ) θα ωφεληθεί από τη δυναμική εγχώρια ζήτηση και την εξέλιξη των αποδοχών στις πλεονασματικές χώρες. 3

4 Σε ό,τι αφορά τους διάφορους τομείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του πίνακα αποτελεσμάτων, μπορούμε να διατυπώσουμε τις εξής ειδικότερες παρατηρήσεις: Η επανεξισορρόπηση των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών στη ζώνη του ευρώ (και την ΕΕ) βρίσκεται σε εξέλιξη. Μέχρι στιγμής, το γεγονός αυτό οφείλεται στην προσαρμογή των ευάλωτων οικονομιών, παρόλο που στην επανεξισορρόπηση της ζώνης του ευρώ (και της ΕΕ) συμβάλλουν και οι εξελίξεις στα κράτη μέλη με μεγάλο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών. Στις ελλειμματικές χώρες διαπιστώθηκε αύξηση των εξαγωγών χάρη στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την ανακατανομή πόρων προς βιομηχανίες προσανατολισμένες προς τις εξαγωγές, καθώς επίσης και σημαντική συμπίεση της εγχώριας ζήτησης και των εισαγωγών. Παρόλο που οι εξελίξεις αυτές έχουν τόσο κυκλικό όσο και διαρθρωτικό χαρακτήρα, οι διαρθρωτικές διορθώσεις φαίνονται να κυριαρχούν στις περισσότερες χώρες. Παράλληλα με την προσαρμογή στα κράτη μέλη με μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τα εξωτερικά ισοζύγια αρκετών κρατών μελών με πλεόνασμα παρουσιάζουν διαρκή μείωση, αν και με βραδύτερο ρυθμό. Από τη συνεχώς αυξανόμενη βαρύτητα της εγχώριας ζήτησης στην οικονομική δραστηριότητα των πλεονασματικών χωρών και τις σχετικά δυναμικές αυξήσεις των αποδοχών προκύπτει ότι η συμβολή των πλεονασματικών χωρών στην εξισορρόπηση ενδέχεται να αυξηθεί κατά τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, η εξωτερική προσαρμογή των ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν επαρκεί ακόμη για τη διασφάλιση βιώσιμων και ορθών καταστάσεων εξωτερικού χρέους. Τα περισσότερα κράτη μέλη διαθέτουν (αρνητικές) καθαρές διεθνείς επενδυτικές θέσεις που υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια. Ωστόσο, η υπέρβαση των καθαρών διεθνών επενδυτικών θέσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα, ενώ οι αποκλίσεις κυμαίνονται από μέτριες (CZ, EE, LT, PL, SI, SK και RO) έως σημαντικές (BG, ES, CY, LV και HU, καθώς επίσης και IE, EL και PT). Στις οικονομίες που παρουσιάζουν υστέρηση το καθαρό εξωτερικό χρέος είναι γενικά χαμηλότερο από την καθαρή διεθνή επενδυτική θέση, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη σημασία των άμεσων ξένων επενδύσεων (BG, CZ, SK, LT και LV). Σε πολλές περιπτώσεις, οι αρνητικές θέσεις εξακολούθησαν να αυξάνονται, ή οσάκις μειώνονταν αυτό οφειλόταν κυρίως στα αποτελέσματα αποτίμησης (ES και CY, καθώς επίσης και EL και PT), ιδίως λόγω της απομείωσης της αγοραίας αξίας τίτλων εγχώριας έκδοσης που κατέχουν αλλοδαποί. 4

5 15 Ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών EL CY PT ES MT SK IT SI FR IE BE EE FI AT DE NL LU % τυ ΑΕΠ BG RO PL LT CZ UK LV HU DK SE Χώρες της ζώνης του ευρώ Χώρες εκτός της Ευρωζώνης Σημείωση: Τα στοιχεία των προβλέψεων υφίστανται διόρθωση για τις διαφορές μεταξύ των δεδομένων για το ισοζύγιο πληρωμών και των δεδομένων για το υς εθ νικο ύς λογ αριασμούς. Οι χώρες που εφαρμόζουν προγράμματα παρουσιάζονται με ραβδώσεις. Πηγή: Eurostat, Υπηρεσίες της Επιτροπής. Μέσος όρος περιόδου (Φθινοπωρινές προβλέψεις ECFINt) Οι εξαγωγικές επιδόσεις σημειώνουν μικρή βελτίωση στο πλαίσιο της ασθενέστερης παγκόσμιας ζήτησης. Με εξαίρεση τα κράτη μέλη που παρουσιάζουν υστέρηση (EE, MT, SK, BG, LV, LT, PL και RO), τα τελευταία πέντε έτη το μερίδιο των περισσότερων κρατών μελών στις εξαγωγικές αγορές μειώνεται με ρυθμό που υπερβαίνει κατά πολύ το ενδεικτικό όριο. Σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οι απώλειες αυτές αντικατοπτρίζουν εν μέρει μια τάση που αφορά ολόκληρη την ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο και πρέπει να εξετασθούν στο πλαίσιο της επέκτασης του παγκόσμιο εμπορίου. Ωστόσο, ο ρυθμός απώλειας μεριδίων της αγοράς είναι συχνά μειωμένος σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι εξελίξεις στην ανταγωνιστικότητα τιμής και τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα έχουν συμβάλει θετικά στην αποδόμηση των εξωτερικών ανισορροπιών. Η ανάκαμψη που σημειώθηκε στην ανταγωνιστικότητα τιμής και τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα είναι πρωταρχικής σημασίας για τη διαδικασία προσαρμογής των οικονομιών με μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Έχουν ήδη θεσπιστεί πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Μολονότι τα πλήρη αποτελέσματά τους στις βασικές μακροοικονομικές μεταβλητές συνήθως γίνονται αισθητά με χρονική υστέρηση, οι ουσιώδεις μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας έχουν αρχίσει να μεταφράζονται σε σημαντικά οφέλη ανταγωνιστικότητας σε πολλά κράτη μέλη. Οι αλλαγές στις τάσεις για το σχετικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και στις πραγματικές σταθμισμένες συναλλαγματικές ισοτιμίες παρέχουν ήδη ενθαρρυντικές ενδείξεις οφελών ανταγωνιστικότητας στα περισσότερα κράτη μέλη. Σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων, ο δείκτης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (ονομαστική μεταβολή κατά την περίοδο ) υπερβαίνει το όριο μόνο σε τέσσερα κράτη μέλη (BG, LU, RO, FI), σε σύγκριση με τον διπλάσιο αριθμό στην προηγούμενη έκθεση, αντανακλώντας τις καθοδικές πιέσεις στην αύξηση των μισθών κατά την τελευταία διετία. Μέχρι στιγμής, τα οφέλη στην ανταγωνιστικότητα των τιμών έχουν σημειωθεί κυρίως στα κράτη μέλη με μεγάλες ανισορροπίες και προκλήθηκαν από την έντονη 5

6 πίεση της αγοράς. Από το 2010, ο ρυθμός αύξησης του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στην περιφέρεια της ζώνης του ευρώ παραμένει σε επίπεδα κατώτερα του αντίστοιχου ρυθμού αύξησης στις βασικές πλεονασματικές οικονομίες. Η μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στις ευάλωτες χώρες σε σχέση με τον πυρήνα της ζώνης του ευρώ οφείλεται στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και τις ανταγωνιστικές πιέσεις, την απώλεια θέσεων απασχόλησης που αντισταθμίζει πλέον τη σώρευση εργατικού δυναμικού κατά τα τελευταία χρόνια και τις μειώσεις των ονομαστικών αποδοχών σε διάφορους τομείς. Σε πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να υφίστανται πιέσεις απομόχλευσης στον ιδιωτικό τομέα. Η αποδόμηση των υπερβολικά μοχλευμένων θέσεων στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, ξεκίνησε μετά την χρηματοπιστωτική κρίση. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο (160 % του ΑΕΠ) στην πλειονότητα των κρατών μελών (AT, BE, CY, DK, FI, FR, HU, LU, MT, NL, ES, SE και UK, καθώς επίσης και IE και PT). Σε τομεακό επίπεδο, ο δανεισμός των εταιρειών βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα σε ορισμένες χώρες (άνω του 120% του ΑΕΠ σε BE, BG, CY, MT, ES και SE, καθώς επίσης και IE και PT). Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στη Σλοβενία και την Ισπανία, ο κύριος όγκος του χρέους των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων αφορά τις οικοδομικές επιχειρήσεις, ενώ οι περαιτέρω διορθώσεις στη στεγαστική αγορά ενδέχεται να επιφέρουν αύξηση των επισφαλών δανείων και των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων στον εταιρικό τομέα. Σε ό,τι αφορά τα νοικοκυριά, παρατηρούνται πιέσεις απομόχλευσης σε ορισμένα κράτη μέλη (CY, DK, NL, ES, SE και UK, καθώς επίσης στην IE, και την PT), οι οποίες σχετίζονται κυρίως με την ανάκαμψη της στεγαστικής αγοράς πριν από την κρίση. Οι κίνδυνοι επιδείνωσης των οικονομικών και της κατανάλωσης των νοικοκυριών σχετίζονται με τις ενδεχόμενες περαιτέρω διορθώσεις στις στεγαστικές αγορές. Η χορήγηση δανείων στον ιδιωτικό τομέα παραμένει σε χαμηλά επίπεδα και οι ιδιωτικές πιστωτικές ροές είναι υποτονικές. Το 2011 η αύξηση του δανεισμού δεν υπερέβη γενικά το όριο, γεγονός που οφείλεται σε παράγοντες προσφοράς και ζήτησης πιστώσεων. Από τη μια πλευρά, οι τράπεζες περιόρισαν τους ισολογισμούς τους και ενίσχυσαν την τροφοδότησή τους. Πράγματι, το 2011 διαπιστώθηκε μέτρια μόνο αύξηση στο παθητικό του χρηματοπιστωτικού τομέα σε όλα τα επίπεδα. Η χορήγηση πιστώσεων επηρεάστηκε επίσης από υφιστάμενα διαρθρωτικά ζητήματα και προβλήματα ρευστότητας. Από την άλλη πλευρά, οι επιδεινούμενες προοπτικές ανάπτυξης σε συνδυασμό με τη μεγάλη αβεβαιότητα λειτουργούν ανασχετικά ως προς τη ζήτηση, ιδίως στις χώρες με τις μεγαλύτερες ανάγκες προσαρμογής. Οι περίπλοκες τομεακές διασυνδέσεις ανάμεσα στον δημόσιο, τον τραπεζικό και τον ιδιωτικό τομέα συχνά επιδεινώνουν τις υποκείμενες ανισορροπίες. Η έντονη προτιμησιακή σχέση ανάλογα με τη χώρα μεταξύ του χρηματοπιστωτικού τομέα και του εγχώριου δημόσιου χρέους αφήνει τις τράπεζες σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένες στο δημόσιο χρέος των κρατών λόγω του ότι κατέχουν κρατικά ομόλογα. Επιπλέον, οι 6

7 υψηλές αποδόσεις των κρατικών ομολόγων μπορούν να επηρεάσουν και τις εταιρείες μέσω του τραπεζικού τομέα, καθώς κατ αυτόν τον τρόπο επιδρούν αρνητικά στις προϋποθέσεις χρηματοδότησής τους. Στο πλαίσιο αυτό, το κόστος χρηματοδότησης τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών επιφέροντας χρηματοπιστωτικό κατακερματισμό πέραν των εθνικών συνόρων. Η κρίση του δημοσίου χρέους προκάλεσε εκροές καταθέσεων από ορισμένες ευάλωτες χώρες και άσκησε επιπλέον πιέσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα στον ιδιωτικό τους τομέα. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις κινδυνεύουν να πληγούν περισσότερο από αυτήν την κατάσταση, καθώς εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις τραπεζικές πιστώσεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι πιέσεις απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα προκαλούν ακόμα περισσότερη ανησυχία όταν συμπίπτουν με τη συνεχή και απαραίτητη απομόχλευση του δημοσίου τομέα (BE, ES, HU και IT, καθώς επίσης και IE, EL και PT). Η διαδικασία διόρθωσης των στεγαστικών αγορών βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και έχει διάφορες επιπτώσεις ανάλογα με τη δυναμική της οικοδομικής βιομηχανίας. Πράγματι, το 2011 παρατηρήθηκαν αρνητικοί ρυθμοί αύξησης των πραγματικών τιμών ακινήτων σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη με την αξιοσημείωτη εξαίρεση των κρατών της Βαλτικής που ανέκαμψαν από τις προηγούμενες καταστάσεις ακραίων διακυμάνσεων. Επομένως, η αύξηση των τιμών ακινήτων δεν υπερέβη το ενδεικτικό όριο σε καμία χώρα. Η εν λόγω διόρθωση επιταχύνθηκε σε ορισμένες χώρες, όπου είχαν ήδη παρατηρηθεί σημαντικές συσσωρευμένες πτώσεις στις τιμές των κατοικιών (CY, ES και IE), δεδομένης της απότομης επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών. Σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησε στην αναγκαία συρρίκνωση του κλάδου των οικοδομών, αλλά οδήγησε επίσης σε αύξηση της ανεργίας και επιδείνωση των οικονομικών των τραπεζών (SI, ES και IE). Δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθούν επιπλέον προσαρμογές προς τα κάτω (DK, NL, UK), λόγω των αυστηρότερων όρων χορήγησης πιστώσεων και της οικονομικής αβεβαιότητας. 7

8 Η συνεχής προσαρμογή των ανισορροπιών είναι απαραίτητη, αλλά δαπανηρή σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο και έχει οδηγήσει σε υψηλότερη ανεργία. Η διαδικασία προσαρμογής βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά απέχουμε ακόμα πολύ από την πλήρη και βιώσιμη επανεξισορρόπηση. Οι μεταρρυθμίσεις των μηχανισμών καθορισμού των μισθών αρχίζουν να δείχνουν την αποτελεσματικότητά τους στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ως προς το κόστος. Τα υψηλά ή τα αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας σε αρκετά κράτη μέλη, σε συνθήκες υποτονικής συνολικής ζήτησης, υποδεικνύουν ότι η διαδικασία προσαρμογής της αγοράς εργασίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η ασθενής οικονομική δραστηριότητα και ενίοτε ο περιορισμός του μεγέθους σημαντικών τομέων, όπως η οικοδομική βιομηχανία (SI, ES και IE), εντάσσονται στη διαδικασία προσαρμογής που επιφέρει την εκτροπή των πόρων από τον μη εμπορεύσιμο προς τον εμπορεύσιμο τομέα και την κατεύθυνση των δαπανών σε εγχωρίως παραγόμενα αγαθά. Η οργάνωση της μεταστροφής των δαπανών για την αποκατάσταση της ανάπτυξης, τη δημιουργία απασχόλησης και την εξωτερική προσαρμογή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διαρκείς προσπάθειες εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στις αγορές προϊόντων, καθώς και από την επιτάχυνση των προσπαθειών για την υλοποίηση της ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το γεγονός αυτό αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία δεδομένων των έντονων εσωτερικών πιέσεων απομόχλευσης. 3. ΕΙΔΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΙΝΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Οι παρακάτω παρατηρήσεις δεν αφορούν τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε εποπτεία στο πλαίσιο προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής που χρηματοδοτούνται από επίσημες πηγές. Τα εν λόγω κράτη είναι η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία στη ζώνη του ευρώ και η Ρουμανία εκτός της ζώνης του ευρώ 6. Βέλγιο: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι το Βέλγιο αντιμετώπιζε μακροοικονομικές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν την εξωτερική του ανταγωνιστικότητα και το εξωτερικό χρέος. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το κατώτατο ενδεικτικό όριο, ιδίως η μεταβολή των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές, το ακαθάριστο χρέος του ιδιωτικού τομέα και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Όσον αφορά το εξωτερικό σκέλος, το μερίδιο του Βελγίου στις εξαγωγικές αγορές εξακολούθησε να μειώνεται με βραδύτερο ρυθμό. Οι συνεχείς απώλειες μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές οφείλονται στην επιδείνωση του 6 Η προσέγγιση αυτή που αποφεύγει την επικάλυψη των διαδικασιών και των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων συνάδει με την πρόταση που κατέθεσε η Επιτροπή για θέσπιση κανονισμού για την ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών μελών τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με τη χρηματοοικονομική τους σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ, COM (2011) 819 τελικό, της , που αποτελεί τμήμα του «δίπτυχου» μέτρων. Για λεπτομερή στοιχεία σχετικά με την οικονομική κατάσταση και την πρόοδο αναφορικά με την αποδόμηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, ανατρέξτε στις πιο πρόσφατες εκθέσεις συμμόρφωσης: European Economy Occasional Papers, 94 (Ελλάδα), 115 (Ιρλανδία), 116 (Ρουμανία) και 117 (Πορτογαλία). Η Ισπανία συμπεριλαμβάνεται στην παρούσα έκθεση παρόλο που λαμβάνει επίσημη χρηματοδότηση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Βλ. 'The Financial Sector Adjustment Programme for Spain,' European Economy Occasional Papers,

9 ισοζυγίου αγαθών από το 2003 και μετά, που αντισταθμίστηκε εν μέρει από την σταθερή βελτίωση του ισοζυγίου υπηρεσιών. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να παραμένει σχεδόν ισοσκελισμένο κατά τα επόμενα χρόνια. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας ως προς το κόστος, που οφείλεται μεταξύ άλλων στις μεγαλύτερες συσσωρευμένες αυξήσεις του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος σε σχέση με το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, αποτελεί σημαντικό παράγοντα που δικαιολογεί την επιδείνωση των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές. Αναμένεται ότι η τάση αυτή θα εξακολουθήσει να υφίσταται. Αναφορικά με τις εσωτερικές ανισορροπίες, ο δείκτης σχετικά με το χρέος του ιδιωτικού τομέα υπερβαίνει κατά πολύ το όριο, παρόλο που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα ενδοεταιρικά δάνεια. Οι πιστώσεις σημείωσαν σχετικά μεγάλη αύξηση το 2011, αλλά μειώθηκαν προσφάτως λόγω της μείωσης της ζήτησης και των αυστηρότερων όρων χορήγησης πιστώσεων στις εταιρείες. Το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και βαίνει αυξανόμενο λόγω της συσσώρευσης μεγάλων ελλειμμάτων κατά τα τελευταία χρόνια και των παρεμβάσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι τιμές ακινήτων σημείωσαν ραγδαία αύξηση πριν από την κρίση. Πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο διόρθωσης, λαμβανομένου υπόψη του αντικτύπου που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια διόρθωση στη βιωσιμότητα του χρέους των νοικοκυριών που αφορά ενυπόθηκα δάνεια. Το 2011 ο λόγος δανειακών κεφαλαίων προς τα ίδια κεφάλαια στον χρηματοπιστωτικό τομέα σημείωσε αύξηση εξαιτίας των απωλειών που υπέστη ο εν λόγω τομέας. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω την εμμονή ανισορροπιών ή την εξάλειψή τους, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης ανισορροπίας τον Μάιο. Βουλγαρία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Βουλγαρία αντιμετώπιζε μακροοικονομικές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν τον εξωτερικό δανεισμό, την απομόχλευση του εταιρικού τομέα και τη διαδικασία προσαρμογής της αγοράς εργασίας. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό κατώτατο όριο, ιδίως η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και το μοναδιαίο κόστος εργασίας, ενώ ο δείκτης χρέους του ιδιωτικού τομέα βρίσκεται σήμερα κάτω από το όριο. Στο εξωτερικό σκέλος, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εμφανίζει επίσης ραγδαία βελτίωση: Ισοσκελίστηκε το 2011 και προβλέπεται ότι δεν θα υπερβεί το όριο κατά τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα των προβλέψεων. Παρά τη βελτίωση που παρουσιάστηκε μετά από τις έντονες διορθώσεις στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αναμένεται ότι η αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση θα παραμείνει σε επίπεδα πολύ κατώτερα του ενδεικτικού ορίου και θα αποτελέσει, κατά συνέπεια, παράγοντα αδυναμίας στο ορατό μέλλον. Ωστόσο, η ερμηνεία του δείκτη αυτού πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με το πολύ υψηλό απόθεμα άμεσων ξένων επενδύσεων, το οποίο συντελεί σε σημαντική μείωση του καθαρού εξωτερικού χρέους. Κατά πρώτο λόγο, οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων παρέμειναν σε υποτονικά επίπεδα το 2011, ενώ αναμένεται ότι η πρόσφατη ενίσχυσή τους θα παραμείνει σε μέτρια επίπεδα, παρά τα υψηλά αποθέματα άμεσων ξένων επενδύσεων. Δεύτερον, διαπιστώθηκε αύξηση του μεριδίου της Βουλγαρίας στις εξαγωγικές αγορές στο πλαίσιο της βελτίωσης της παραγωγικότητας και της υποτίμησης της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας, και των πρόσφατων μέτριων αυξήσεων του μοναδιαίου κόστους εργασίας, μολονότι ο δείκτης υπερβαίνει το όριο, και προβλέπεται σχετικά μεγάλη αύξηση των μισθών και του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στο μέλλον. Η προσαρμογή της αγοράς στέγης προς τα κάτω βρίσκεται σε εξέλιξη μετά την απότομη πτώση που σημείωσαν οι τιμές κατοικίας στο παρελθόν. Οι όροι χορήγησης πιστώσεων παραμένουν σταθεροί καθιστώντας δυνατή την επέκταση της χορήγησης δανείων, παρόλο που το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μπορούσε να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τη χορήγηση δανείων. Παρά την ταχεία απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα (από τα δεδομένα του 2011 προκύπτει ραγδαία μείωση 9

10 των βραχυπρόθεσμων δανείων σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις), η δανειακή του επιβάρυνση παραμένει σχετικά υψηλή δεδομένου ότι πρόκειται για οικονομία που παρουσιάζει υστέρηση, κυρίως λόγω των διασυνοριακών διεταιρικών δανείων σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Καθώς η προσαρμογή των εξωτερικών ανισορροπιών επετεύχθη εν μέρει μέσω της συμπίεσης της εγχώριας ζήτησης, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων, υπάρχει κίνδυνος εγκλωβισμού της οικονομίας σε ένα πλαίσιο χαμηλής ανάπτυξης δυσχεραίνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη μείωση των επιπέδων του χρέους, συμπεριλαμβανομένης της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης. Ο προβληματισμός σχετικά με την ενδεχόμενη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της χώρας οφείλεται επίσης στις αδυναμίες της αγοράς εργασίας, που αντικατοπτρίζονται στις χαμηλές επιδόσεις της αγοράς αυτής σε συνδυασμό με την αρνητική ανάπτυξη, τη διαρκή αύξηση της ανεργίας και τα υψηλά διαρθρωτικής ανεργίας. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω την εμμονή ανισορροπιών ή την εξάλειψή τους, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης ανισορροπίας τον Μάιο. Τσεχική Δημοκρατία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στην Τσεχική Δημοκρατία. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση επιδεινώθηκε και οφείλεται στα διαρκή, αν και μέτρια, ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της τάξης του 3% του ΑΕΠ περίπου κατά την τελευταία τριετία. Τα ελλείμματα αυτά οφείλονταν κυρίως στην εκροή μερισμάτων από το υψηλό απόθεμα των άμεσων ξένων επενδύσεων. Γενικά, ο κίνδυνος εξωτερικών αδυναμιών είναι περιορισμένος λόγω του σχετικά χαμηλού παθητικού του ακαθάριστου εξωτερικού χρέους. Το εμπορικό ισοζύγιο παρουσίασε ισχυρό πλεόνασμα το 2011, αλλά η ενίσχυση του μεριδίου στις εξαγωγικές αγορές μειώνεται σταδιακά αντικατοπτρίζοντας το μειούμενο ποσοστό πρωτοπόρων σχεδίων στα πλαίσια των άμεσων ξένων επενδύσεων. Παράλληλα, αναμένεται να μειωθεί η αύξηση των εισαγωγών. Καθώς η εγχώρια ζήτηση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, προβλέπεται ότι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα εξακολουθήσει να βελτιώνεται κατά τα επόμενα χρόνια, γεγονός που αναμένεται να συμβάλει στη σταθεροποίηση της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης περίπου στα υφιστάμενα επίπεδα. Σε αντίθεση με την τάση ανατίμησης που παρατηρήθηκε πριν την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία παραμένει γενικά σταθερή από το Η εισροή κεφαλαίων στην Τσεχική Δημοκρατία συνδυάστηκε με σημαντική αύξηση των αποδοχών σε όλους τους τομείς της οικονομίας, παρόλο που η αύξηση της παραγωγικότητας ήταν περιορισμένη κυρίως στον εμπορεύσιμο τομέα. Παρόλο που η συγκεντρωτική αύξηση του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μειώθηκε σχεδόν στο 3% κατά την τελευταία τριετία και αναμένεται να παραμείνει υποτονική στο άμεσο μέλλον, η σωρευτική έλλειψη παραγωγικότητας στον μη εμπορεύσιμο τομέα ενδέχεται να επιβαρύνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Αυτό συμβαίνει, πρώτον, επειδή ο μη εμπορεύσιμος τομέας τροφοδοτεί τους άλλους τομείς επηρεάζοντας κατ' αυτόν τρόπο άμεσα την ανταγωνιστικότητά τους και, δεύτερον, επειδή οι μεγαλύτερες αυξήσεις αποδοχών στον μη εμπορεύσιμο τομέα ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη μεταστροφή της απασχόλησης προς βιομηχανίες προσανατολισμένες προς τις εξαγωγές που διαθέτουν μεγαλύτερο περιθώριο αύξησης της παραγωγικότητας. Παράλληλα με την πτώση των πραγματικών τιμών ακινήτων, οι οικοδομικές και κτηματομεσιτικές δραστηριότητες, που είχαν ενισχυθεί από τους σχετικά ευνοϊκούς όρους χορήγησης δανείων πριν από την κρίση, αποτελούν αντικείμενο προσαρμογής. Το ποσοστό τραπεζικών δανείων προς όφελος των τομέων αυτών είχε διπλασιαστεί κατά την περίοδο Ο τραπεζικός τομέας της Τσεχικής Δημοκρατίας, ο οποίος ελέγχεται ως επί το πλείστον από ξένους επενδυτές, διατήρησε την ανθεκτικότητά του και τα μέτρια επίπεδα δανειακής επιβάρυνσης του 10

11 ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα απέτρεψαν την εμφάνιση αρνητικών αλληλεπιδράσεων. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω την εμμονή ανισορροπιών ή την εξάλειψή τους, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης ανισορροπίας τον Μάιο. Δανία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Δανία αντιμετώπιζε μακροοικονομικές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν την εξωτερική ανταγωνιστικότητα και τον δανεισμό των νοικοκυριών. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό κατώτατο όριο, ιδίως η μεταβολή των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές και το ακαθάριστο χρέος του ιδιωτικού τομέα. Οι απώλειες των μεριδίων εξαγωγικών αγορών εξακολουθούν να υπερβαίνουν κατά πολύ το όριο, ενώ το 2011 ήταν στα ίδια επίπεδα με το Από την εμπεριστατωμένη επισκόπηση του Μαΐου του 2012 προκύπτει το συμπέρασμα ότι η ανταγωνιστικότητα και οι χαμηλές επιδόσεις της Δανίας στις εξαγωγές προϊόντων συνδέονται με μια αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος σε σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα ως προς το κόστος, όπως υπολογίζεται με βάση την ποσοστιαία μεταβολή του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος σε περίοδο τριών ετών, έχει βελτιωθεί και εξακολουθεί να είναι κατώτερη του ορίου. Για τα επόμενα χρόνια προβλέπεται διαρκής υποτονική εξέλιξη του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Η ποσοστιαία μεταβολή της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας σε περίοδο τριών ετών φανερώνει επίσης μια μείωση από το 2009 και μετά, η οποία αναμένεται να συνεχίσει κατά τα επόμενα χρόνια. Η διαρκής μείωση του μεριδίου της αγοράς παρά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ως προς το κόστος ενδέχεται να συνεπάγεται ότι η τελευταία δεν επαρκεί ακόμη για την αποκατάσταση της σωρευτικής απώλειας ανταγωνιστικότητας της προηγούμενης δεκαετίας. Ωστόσο, τα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εξακολούθησαν να αυξάνονται, ιδίως λόγω του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών, που οφείλεται εν μέρει στις εξαγωγές πετρελαίου και αερίου που επωφελούνται από τις αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου, αλλά και λόγω των εισροών κεφαλαίων από τις άμεσες ξένες επενδύσεις στο εξωτερικό. Ωστόσο, καθώς το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αντικατοπτρίζει εν μέρει τις μεγάλες αποταμιεύσεις στον ιδιωτικό τομέα, αναμένεται να μειωθεί κατά τα επόμενα χρόνια δεδομένης της προοδευτικής ανάκαμψης της εγχώριας ζήτησης. Ο δείκτης χρέους του ιδιωτικού τομέα εξακολουθεί να υπερβαίνει σημαντικά το όριο. Βεβαίως, παρουσίασε μείωση για δεύτερη συνεχή χρονιά αντικατοπτρίζοντας εν μέρει μια μείωση στο δείκτη χρέους των νοικοκυριών, αλλά παραμένει ένας από τους υψηλότερους δείκτες. Οι εξελίξεις στις στεγαστικές αγορές συνέβαλαν στο να υπερβεί το χρέος των νοικοκυριών τα βιώσιμα επίπεδα επιδεινώνοντας ενδεχομένως τους κινδύνους για την χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα. Παρόλο που ο κίνδυνος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα μπορεί να είναι σχετικά μικρός, οι κίνδυνοι για την οικονομική σταθερότητα φαίνονται σοβαρότεροι. Πράγματι, οι εξαιρετικά μεγάλες μεταβολές των τιμών ακινήτων και το υψηλό χρέος των νοικοκυριών, που συνέβαλαν στις έντονες διακυμάνσεις της ιδιωτικής κατανάλωσης, περιορίζουν πλέον τη δυνατότητα ανάκαμψης της οικονομίας, καθώς με την πάροδο του χρόνου πρέπει να πραγματοποιηθεί η απομόχλευση των νοικοκυριών. Αφού είχαν σταθεροποιηθεί το 2010, οι πραγματικές τιμές ακινήτων σημείωσαν εκ νέου πτώση το Παρόλο που πλέον βρίσκονται ευλόγως κοντά στα επίπεδα της μακροπρόθεσμης τάσης, η αγορά παραμένει εύθραυστη δεδομένων των αυστηρών όρων χορήγησης δανείων και τις μικρές μισθολογικές αυξήσεις που συνεπάγονται κινδύνους για περαιτέρω προσαρμογές προς τα κάτω στο μέλλον λόγω των οικονομικών προοπτικών. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω την εμμονή ανισορροπιών ή την εξάλειψή τους, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης ανισορροπίας τον Μάιο. 11

12 Γερμανία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στη Γερμανία.. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων κάποιοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό όριο, ιδίως η μεταβολή των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Στο εξωτερικό σκέλος, οι απώλειες μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές υπερβαίνουν το ενδεικτικό όριο αντικατοπτρίζοντας τις απώλειες που διαπιστώθηκαν το 2010 και συνεχίστηκαν σε μικρότερη κλίμακα και το Γενικά, οι απώλειες αυτές παραμένουν σε μέτρια επίπεδα και συνάδουν με τη συνεχιζόμενη μείωση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Όπως και στην προηγούμενη έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης το 2011 ο δείκτης του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών υπολείπεται ελαφρώς του ορίου. Η μείωση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της διαδικασίας επανεξισορρόπησης, οφείλεται ιδιαίτερα στο μειούμενο εμπορικό πλεόνασμα σε σχέση με την υπόλοιπη ζώνη του ευρώ. Όσον αφορά το μέλλον, από τις πιο πρόσφατες προβλέψεις προκύπτει ότι το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα μειωθεί με μέτριους ρυθμούς κατά την περίοδο , καθώς η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις αποκτούν νέα ώθηση. Επιπλέον, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος σημείωσε αύξηση τα τελευταία χρόνια και αναμένεται ότι τα επόμενα χρόνια η αύξηση αυτή θα εξακολουθήσει υπερβαίνοντας το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ χάρη στην αγορά εργασίας που παραμένει ισχυρή. Παρά το αυξανόμενο εργατικό κόστος, η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία εξακολουθεί να φθίνει λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων των επιχειρήσεων να μετακυλήσουν την αύξηση των μισθών στους πελάτες. Στο εσωτερικό επίπεδο, το δημόσιο προβλέπεται ότι θα παρουσιάσει καθοδική τάση από το 2013 και μετά. Επιπλέον, η Γερμανία σημειώνει πρόοδο όσον αφορά τη συμμόρφωση με το κριτήριο αναφοράς σχετικά με τη μείωση του χρέους. Ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα και η πιστωτική δραστηριότητα παραμένουν σε μέτρια επίπεδα. Οι τιμές των στεγαστικών ακινήτων σημείωσαν μέτρια αύξηση, ενώ μεγαλύτερη άνοδος των τιμών παρατηρείται σε ορισμένες αστικές περιοχές. Στο μέλλον αναμένεται αύξηση μεγάλης κλίμακας στις επενδύσεις στον τομέα των στεγαστικών ακινήτων. Γενικά, η Επιτροπή δεν θα διεξαγάγει στην παρούσα φάση άλλες εμπεριστατωμένες αναλύσεις στο πλαίσιο της ΔΜΑ. Εσθονία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στην Εσθονία. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό κατώτατο όριο, συγκεκριμένα η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και η ανεργία. Ένας τρίτος δείκτης, το χρέος του ιδιωτικού τομέα, έχει περάσει πλέον καθαρά κάτω από το όριο (133% του ΑΕΠ το 2011). Στο εξωτερικό σκέλος, ολοκληρώθηκε ο κύριος όγκος των πολύ απότομων προσαρμογών των έντονων εξωτερικών ανισορροπιών που είχαν συσσωρευτεί κατά την περίοδο Το 2011 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών συνέχισε να παρουσιάζει μεγάλο πλεόνασμα και αναμένεται να παραμείνει σχεδόν ισοσκελισμένο σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο χάρη στην αύξηση στο μερίδιο των εξαγωγικών αγορών. Παρόλο που η αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση εξακολουθεί να υπερβαίνει κατά πολύ το όριο, παρουσιάζει ταχεία βελτίωση αντικατοπτρίζοντας το διαρκές πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και την επίπτωση της χρήσης του σταθερά αυξανόμενου ΑΕΠ ως παρονομαστή. Επιπλέον, το ήμισυ των καθαρών εξωτερικών υποχρεώσεων αφορούν άμεσες ξένες επενδύσεις, γεγονός που συμβάλλει στον μετριασμό των εξωτερικών κινδύνων που συνδέονται με τη ρευστότητα. Το δε καθαρό εξωτερικό χρέος αντιστοιχεί μόλις στο 6% του ΑΕΠ. Ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα, αν και παραμένει σε υψηλά επίπεδα, μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο χάρη στη διαρκή απομόχλευση και την άνοδο του ΑΕΠ. Συνεπώς και παρά το γεγονός ότι ενδέχεται σύντομα να σταματήσει η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα, η δανειακή επιβάρυνση του ιδιωτικού τομέα ενδέχεται να παρουσιάσει μείωση για το Ωστόσο, 12

13 μεσοπρόθεσμα τα σχετικά υψηλά επίπεδα ιδιωτικού χρέους ενδέχεται να λειτουργήσουν ανασταλτικά ως προς την ανάπτυξη. Τα ποσοστά ανεργίας κορυφώθηκαν κατά το πρώτο τρίμηνο του 2010 σχεδόν στο 20%, αλλά μειώθηκαν γρήγορα στο 10,2% κατά το δεύτερο τρίμηνο του Αναμένεται περαιτέρω πτώση, αν και βραδύτερη, η οποία θα αντικατοπτρίζει την επανεμφάνιση αναντιστοιχιών δεξιοτήτων και πιο μέτρια αύξηση της παραγωγής. Γενικά, η Επιτροπή δεν θα διεξαγάγει στην παρούσα φάση άλλες εμπεριστατωμένες αναλύσεις στο πλαίσιο της ΔΜΑ. Ισπανία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Ισπανία αντιμετώπιζε πολύ σοβαρές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν την εξωτερική της θέση, τα επίπεδα του χρέους του ιδιωτικού τομέα και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τα μερίδια στις εξαγωγικές αγορές, η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση, το χρέος του ιδιωτικού τομέα, το χρέος της γενικής κυβέρνησης και η ανεργία. Σε ό,τι αφορά το εξωτερικό επίπεδο, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε στο πλαίσιο της ανάκαμψης των εξαγωγικών επιδόσεων και της μείωσης της εγχώριας ζήτησης. Ο δείκτης εξακολουθεί να υπερβαίνει το όριο, αλλά προβλέπεται ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα ισοσκελιστεί σχεδόν κατά τα επόμενα έτη. Η μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και η μερική υποτίμηση της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας συμβάλουν στην ανάκτηση μέρους των απωλειών ανταγωνιστικότητας που συσσωρεύτηκαν κατά το στάδιο της άνθησης της οικονομίας. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στη μείωση των απωλειών στο μερίδιο των εξαγωγικών αγορών, αν και ο δείκτης εξακολουθεί να υπερβαίνει το όριο. Αναμένεται ότι το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα μειωθεί περισσότερο φέτος και η ανάπτυξη κατά τα επόμενα χρόνια θα εξακολουθήσει να είναι υποτονική. Παρά το γεγονός ότι η προσαρμογή των ροών βρίσκεται σε εξέλιξη, το απόθεμα εξωτερικών υποχρεώσεων παραμένει υψηλό, γεγονός που αντικατοπτρίζει η υψηλή αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και το καθαρό εξωτερικό χρέος. Η κατάσταση αυτή εγείρει έντονες ανησυχίες, καθώς η οικονομία της Ισπανίας είναι εκτεθειμένη σε κινδύνους ρευστότητας. Σε συνδυασμό με το ραγδαία αυξανόμενο δημόσιο χρέος, η μεγάλη δανειακή επιβάρυνση του ιδιωτικού τομέα συνεπάγεται σημαντικές πιέσεις απομόχλευσης. Στον ιδιωτικό τομέα, η απομόχλευση ξεκίνησε το 2011και πρόκειται να συνεχίσει παρεμποδίζοντας την οικονομική ανάκαμψη μέσω της υποτονικής εγχώριας ζήτησης. Ο τραπεζικός τομέας παραμένει ευπαθής μετά τις ακραίες διακυμάνσεις στον στεγαστικό και κατασκευαστικό τομέα και τις αρνητικές αλληλεπιδράσεις με τα δημόσια οικονομικά. Οι αδυναμίες του τραπεζικού τομέα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής του χρηματοπιστωτικού τομέα, το οποίο προβλέπει χρηματοδότηση από επίσημες πηγές για την αναδιάρθρωση και την ανακεφαλαίωση των ισπανικών τραπεζών. Η κατάσταση της αγοράς εργασίας επιδεινώθηκε, παρά τη μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, με την ανεργία να βρίσκεται σε πρωτοφανή υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα που υπερβαίνουν κατά πολύ το όριο και τη διαρκή κατάργηση θέσεων εργασίας. Το γεγονός αυτό αποτελεί επιπλέον απειλή για την συνεχιζόμενη προσαρμογή, μέσω της επίδρασής του στην απομόχλευση, ενώ έχει αρνητικό αντίκτυπο και στις προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται και την πρόοδο στην εξάλειψή των ανισορροπιών σε μια ενδελεχή ανάλυση, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης πολύ σοβαρής ανισορροπίας τον Μάιο. Γαλλία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Γαλλία αντιμετώπιζε σοβαρές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν τις εξαγωγικές της επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητα. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι 13

14 δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα τα μερίδια στις εξαγωγικές αγορές, το χρέος της γενικής κυβέρνησης και επίσης φέτος το χρέος του ιδιωτικού τομέα. Στο εξωτερικό σκέλος, το μερίδιο της Γαλλίας στις εξαγωγικές αγορές εξακολούθησε να μειώνεται αν και με βραδύτερο ρυθμό και ο δείκτης υπερβαίνει κατά πολύ το όριο. Εάν δεν αναληφθούν αποφασιστικές δράσεις πολιτικής, αναμένεται να συνεχιστούν οι απώλειες και στο μέλλον. Οι απώλειες αυτές αντικατοπτρίζονται στην προοδευτική επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου, καθώς και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και της αρνητικής καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης, παρόλο που τα δυο τελευταία εξακολουθούν να μην υπερβαίνουν τα αντίστοιχα ενδεικτικά όρια. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με τη διαρκή επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας είτε συνδέεται με τις τιμές είτε όχι. Ο δείκτης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος δεν υπερβαίνει το όριο, αλλά, παρά τα προσφάτως ληφθέντα μέτρα για τη μείωση της φορολόγησης της εργασία, στο μέλλον αναμένεται ότι η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα προσεγγίσει τα μέσα επίπεδα της ζώνης του ευρώ βραχυπρόθεσμα, γεγονός που σημαίνει ότι δεν αναμένεται σχετική αύξηση στο άμεσο μέλλον. Η μείωση της αποδοτικότητας των γαλλικών εταιριών, η οποία έφτασε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα το 2011, επιβαρύνει το επενδυτικό δυναμικό τους, καθώς επίσης και το δυναμικό καινοτομίας τους επηρεάζοντας αρνητικά και την ανταγωνιστικότητά τους που δεν έχει με τις τιμές. Εξάλλου, η χαμηλή κερδοφορία των επιχειρήσεων επιβαρύνει και την δυνατότητα απομόχλευσής τους και, συνεπώς, συμβάλλει στον υψηλό δανεισμό του συνόλου του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος έχει πλέον υπερβεί το ενδεικτικό όριο. Το ποσοστό ανεργίας σημείωσε αύξηση και αναμένεται να υπερβεί το όριο κατά τα επόμενα χρόνια. Η δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, αλλά οι τιμές ακινήτων σημείωσαν άνοδο πριν από την κρίση και το Συνεπώς, θα πρέπει να διερευνηθούν ενδελεχέστερα οι δυνατότητες και οι επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης διόρθωσης της αγοράς κατοικίας. Η αύξηση του ιδιωτικού χρέους κρίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική λόγου του διαρκώς αυξανόμενου δημοσίου χρέους, που πλησιάζει αυτή τη στιγμή στο 90% του ΑΕΠ. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται και την πρόοδο στην εξάλειψή των ανισορροπιών σε μια ενδελεχή ανάλυση, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης σοβαρής ανισορροπίας τον Μάιο. Ιταλία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Ιταλία αντιμετώπιζε σοβαρές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν τις εξαγωγικές επιδόσεις της, την ανταγωνιστικότητα και τις επιπτώσεις του υψηλού δημόσιου χρέους. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα η απώλεια μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Ειδικότερα, μετά την υιοθέτηση του ευρώ, συσσωρεύτηκαν απώλειες ανταγωνιστικότητας είτε σε σχέση με τις τιμές είτε όχι, πράγμα που αντικατοπτρίζεται στη σημαντική απώλεια μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές, η οποία υπερέβη κατά πολύ το όριο. Παρόλα αυτά, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ιταλία παρουσιάζει μειωτική τάση και για το 2012 αναμένεται πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Αυτό οφείλεται κυρίως στην απότομη πτώση των εισαγωγών δεδομένης της χαμηλής εγχώριας ζήτησης στo πλαίσιo της ύφεσης αλλά και στις θετικές επιδόσεις των εξαγωγών, ιδίως προς εταίρους εκτός της ΕΕ. Οι μικρές εξελίξεις στην παραγωγικότητα παραμένουν το βασικό εμπόδιο για τη διαρκή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της προοπτικής οικονομικής ανάπτυξης της Ιταλίας. Οι προσφάτως εγκριθείσες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, που στοχεύουν στην παγίωση του ανταγωνισμού στην αγορά, την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας, στο φιλικότερο προς την ανάπτυξη φορολογικό σύστημα και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, θα έπρεπε να συμβάλουν στην αναζωογόνηση της αύξησης της παραγωγικότητας σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο. Εν τω μεταξύ, οι αποδοχές εξακολουθούν να μην ανταποκρίνονται επαρκώς στις εξελίξεις της 14

15 παραγωγικότητας. Το ονομαστικό κόστος ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να αυξηθεί κατά τα επόμενα χρόνια κατά ποσοστό που προσεγγίζει το σχετικό μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Το υψηλό δημόσιο χρέος εξακολουθεί να επιβαρύνει σε σημαντικό βαθμό την ιταλική οικονομία, ιδίως δεδομένων των προοπτικών βραδείας ανάπτυξης. Παρόλο που οι ρυθμοί ανάπτυξης δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την επίτευξη και τη διατήρηση των μεγάλων πρωτογενών πλεονασμάτων που απαιτούνται για αρχίσει ο λόγος δημόσιου χρέους-αεπ να μειώνεται με σταθερούς ρυθμούς στο μέλλον, η παρούσα και η αναμενόμενη μεγάλη φορολογική επιβάρυνση που απαιτείται για την εξυπηρέτηση του υψηλού χρέους λειτουργεί ανασταλτικά ως προς την εγχώρια ζήτηση και την οικονομική δραστηριότητα. Επιπλέον, λόγω του εθνικού κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών, τα σχετικά υψηλά επιτόκια που συνδέονται με το ασφάλιστρο κινδύνου χώρας επηρεάζουν τους όρους χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα και επιδεινώνουν τα προβλήματα χρηματοδότησης του εγχώριου τραπεζικού τομέα. Σε ό,τι αφορά τα θετικά στοιχεία, ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα παραμένει σχετικά περιορισμένος στην Ιταλία. Ειδικότερα, η οικονομική θέση των νοικοκυριών της Ιταλίας είναι σχετικά ισχυρή, ενώ ο δείκτης αποταμιεύσεων παρουσιάζει καθοδική τάση εδώ και πάνω από δυο δεκαετίες. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται και την πρόοδο στην εξάλειψή των ανισορροπιών σε μια ενδελεχή ανάλυση, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης σοβαρής ανισορροπίας τον Μάιο. Κύπρος: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Κύπρος αντιμετώπιζε πολύ σοβαρές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν την εξωτερική της θέση, τα δημόσια οικονομικά και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση, τα μερίδια στις εξαγωγικές αγορές, η ροή πιστώσεων στον ιδιωτικό τομέα, το χρέος του ιδιωτικού τομέα και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Σε εξωτερικό επίπεδο, ο δείκτης του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εξακολουθεί να υπερβαίνει το αρνητικό όριο παρά την πρόσφατη έντονη μείωση των εισαγωγών λόγω της πτώσης της εγχώριας ζήτησης. Στο μέλλον, οι απώλειες μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές οφείλονται ιδιαίτερα στο ισοζύγιο αγαθών που διατήρησε την πτωτική τάση του, ενώ η Κύπρος εξακολουθεί να παρουσιάζει πλεονάσματα στο ισοζύγιο υπηρεσιών. Γενικά, προβλέπεται ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα μειωθεί κατά τα επόμενα έτη. Οι απώλειες ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους έχουν μετριαστεί τελευταία, ενώ το πάγωμα των αποδοχών στο δημόσιο τομέα συντέλεσε στη συγκράτηση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα και τους προσανατολισμένους προς τις εξαγωγές τομείς. Ωστόσο, δεν έχουν υλοποιηθεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την υποστήριξη των διαρκών βελτιώσεων της ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα, η αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση επιδεινώνεται με ταχείς ρυθμούς, γεγονός που εξακολουθεί να δημιουργεί ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα της εξωτερικής θέσης της χώρας. Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση επιδεινώθηκε λόγω των ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αλλά και λόγω ζημιών εξ αποτιμήσεως σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών στο εξωτερικό. Σε εσωτερικό επίπεδο, ο ιδιαιτέρως μοχλευμένος ιδιωτικός τομέας συνέχισε να μειώνει το μεγάλο επίπεδο ανεξόφλητου χρέους του. Τούτο συνάγεται και από τη σημαντική μείωση του δείκτη για τις πιστωτικές ροές ιδιωτικού τομέα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το γεγονός ότι ο δείκτης των πιστώσεων παραμένει άνω του ορίου συνδέεται κυρίως με τη υπό εξέλιξη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους, καθώς τα αναδιατασσόμενα δάνεια αντιμετωπίζονται ως νέες ροές παρά ως παροχή νέων πιστώσεων. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, τα επίπεδα του χρέους είναι αντίστοιχα με τα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά επηρεάστηκαν από τη διαρκή μείωση των πραγματικών και ονομαστικών τιμών ακινήτων. Επιπλέον, το δημόσιο χρέος 15

16 υπερβαίνει το όριο βάσει της Συνθήκης και αναμένεται να σημειώσει απότομη αύξηση. Παράλληλα, πρόσφατα η ανεργία στην Κύπρο σημείωσε ραγδαία αύξηση και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω στο μέλλον δεδομένων των διαρθρωτικών προκλήσεων που προστίθενται στους κυκλικούς παράγοντες. Οι ενδεχόμενες περαιτέρω επιπτώσεις της έκθεσης του τραπεζικού τομέα της Κύπρου στην Ελλάδα και η ενδεχόμενη επιδείνωση της οικονομικής δραστηριότητας θα εντείνουν τους κινδύνους και θα καταστήσουν δυσχερέστερη την εφαρμογή της διαρθρωτικής προσαρμογής. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από τις αρνητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εξελίξεων στον στεγαστικό και τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τα δημόσια οικονομικά. Επίσης, ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κύπρου συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον μοχλευμένων σε ολόκληρη την ΕΕ. Μετά την υποβολή αιτήματος για επίσημη χρηματοδότηση στις 25 Ιουνίου 2012, η Κύπρος βρίσκεται στο στάδιο των διαπραγματεύσεων ενός προγράμματος οικονομικών πολιτικών με στόχο την αντιμετώπιση των χρηματοπιστωτικών, δημοσιονομικών και διαρθρωτικών προκλήσεων. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται και την πρόοδο στην εξάλειψή των ανισορροπιών σε μια ενδελεχή ανάλυση, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης πολύ σοβαρής ανισορροπίας τον Μάιο. Λετονία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στη Λετονία. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό κατώτατο όριο, συγκεκριμένα η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και η ανεργία. Μετά τη συσσώρευση εξωτερικών ανισορροπιών και την απότομη προσγείωση της περιόδου , η εξωτερική ανταγωνιστικότητα βελτιώθηκε ουσιαστικά μέσω της διαδικασίας εσωτερικής προσαρμογής, η οποία περιελάμβανε περικοπές αποδοχών και θέσεων εργασίας, δημοσιονομική εξυγίανση, απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα και ευρεία γκάμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της ανάπτυξης. Μετά την επιστροφή σε υψηλά επίπεδα ανάπτυξης κατά την περίοδο , το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε εκ νέου μέτριο έλλειμμα, το οποίο αναμένεται να εξακολουθήσει να υφίσταται κατά τα επόμενα έτη. Οι καθαρές υποχρεώσεις της χώρας, που μετρώνται βάσει της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης, εξακολούθησαν τη καθοδική πορεία τους, αν και από σχετικά υψηλό επίπεδο. Η υψηλή αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση δικαιολογείται σε μεγάλο βαθμό από το καθαρό απόθεμα άμεσων ξένων επενδύσεων (που αντιστοιχεί περίπου στο ήμισυ της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης), ενώ η συνιστώσα του εξωτερικού χρέους παρουσιάζει ταχεία μείωση. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της εφαρμογής του προγράμματος ενίσχυσης του ισοζυγίου πληρωμών στις αρχές του 2012, διαπιστώνεται σταθερή αύξηση της απόδοσης του δημοσίου χρέους, γεγονός που συμβάλλει στον περαιτέρω μετριασμό των κινδύνων που σχετίζονται με την εξωτερική θέση της χώρας. Σε ό,τι αφορά τους εσωτερικούς δείκτες, το δημόσιο χρέος έχει σταθεροποιηθεί σε επίπεδα που υπερβαίνουν ελάχιστα το 40% του ΑΕΠ, ενώ η αύξηση των τιμών ακινήτων και των πιστώσεων ανακάμπτουν με αργούς ρυθμούς από τις απότομες διορθώσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Παρά την ανάκαμψη, οι τιμές ακινήτων παραμένουν αρκετά χαμηλότερες σε σχέση με τα επίπεδα της περιόδου από το 2005 έως το 2007, ενώ παρατηρείται σημαντικότερη ανάκαμψη που αφορά μόνο τις νέες κατασκευές. Στο χρηματοπιστωτικό τομέα, η εμπορική δανειοδότηση σε ό,τι αφορά τις νεοεγκριθείσες πιστώσεις έχει πλέον σταθεροποιηθεί για τα νοικοκυριά και παρουσιάζει μικρή αύξηση όσον αφορά τις εταιρείες. Ο λόγος ιδιωτικού χρέους/ ΑΕΠ εξακολούθησε να μειώνεται το 2011 φτάνοντας στο 125% του ΑΕΠ. Ωστόσο, κατά την περίοδο αυτή οι ιδιωτικές επενδύσεις εμφάνισαν ταχύρρυθμη ανάπτυξη χάρη στα μεγάλα κέρδη των εταιρειών. Αν και το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ και το ενδεικτικό όριο, παρουσιάζει πλέον σταδιακή μείωση. Η τάση αυτή αναμένεται να διατηρηθεί κατά τα επόμενα χρόνια χάρη στην ανάκαμψη και τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας. 16

17 Από τα χαμηλά ποσοστά προσφοράς εργασίας δεν προκύπτει ότι υπάρχουν διαρθρωτικές ανεπάρκειες στην αγορά εργασίας, ενώ παρατηρείται αύξηση των ποσοστών απασχόλησης και συμμετοχής. Γενικά, η Επιτροπή δεν θα διεξαγάγει στην παρούσα φάση άλλες εμπεριστατωμένες αναλύσεις στο πλαίσιο της ΔΜΑ. Λιθουανία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στη Λιθουανία. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων ορισμένοι δείκτες υπερβαίνουν το ενδεικτικό κατώτατο όριο, συγκεκριμένα η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και η ανεργία. Η Λιθουανία εξακολούθησε να αυξάνει το μερίδιό της στις εξαγωγικές αγορές παράλληλα με την υποτίμηση της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας λόγω της σημαντικής μείωσης του μισθολογικού κόστους. Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος παρουσίασε μείωση, αλλά αναμένεται αύξησή του με αργούς ρυθμούς κατά τα επόμενα χρόνια. Παρόλο που ο δείκτης σχετικά με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι σχεδόν μηδενικός, η μεγάλη εγχώρια ζήτηση έδωσε ώθηση στις εισαγωγές και λόγω του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εμφάνισε εκ νέου έλλειμμα της τάξης του 4% του ΑΕΠ το 2011, το οποίο καλύφθηκε κυρίως από μεταφορές κεφαλαίων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Παράλληλα, από τα στοιχεία που καλύπτουν την περίοδο μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2012 προκύπτει ότι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσιάζει μείωση και πρόκειται να σταθεροποιηθεί στο μέλλον. Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε αρνητικά επίπεδα και να εξακολουθεί να υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο. Το καθαρό εξωτερικό χρέος, στα πλαίσια του οποίου λαμβάνεται υπόψη η σταθερότητα της χρηματοδότησης μέσω άμεσων ξένων επενδύσεων, βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Επιπλέον, το χρέος του δημόσιου τομέα παραμένει σε μέτρια επίπεδα, ενώ συνεχίζεται η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα. Η αύξηση του εγχώριου δανεισμού κινήθηκε σε αρνητικά επίπεδα σε ό,τι αφορά τα νοικοκυριά, ενώ η πορεία της ήταν ελαφρώς ανοδική σε ό,τι αφορά τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και τον κρατικό τομέα. Μετά τη σημαντική διόρθωση που πραγματοποιήθηκε τα προηγούμενα χρόνια, οι τιμές ακινήτων σταθεροποιήθηκαν σε πραγματικούς όρους. Ωστόσο, η ανεργία εξακολουθεί να εγείρει προβληματισμούς και είναι πιθανό να παραμείνει σε διψήφια ποσοστά για τα επόμενα χρόνια, παρά τη συνεχή μείωση που σημειώνεται από το 2011 και μετά και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω. Γενικά, η Επιτροπή δεν θα διεξαγάγει στην παρούσα φάση άλλες εμπεριστατωμένες αναλύσεις στο πλαίσιο της ΔΜΑ. Λουξεμβούργο: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στο Λουξεμβούργο. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το ονομαστικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, το χρέος του ιδιωτικού τομέα και αυτή τη φορά επίσης ο δείκτης των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές. Στο εξωτερικό σκέλος, το διαρκώς υψηλό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο, αναμένεται να σημειώσει πτώση κατά τα επόμενα έτη. Το πλεόνασμα αυτό δεν φαίνεται να σχετίζεται με την εξαιρετικά υποτονική εγχώρια ζήτηση, αλλά προκύπτει ουσιαστικά από την πολύ μεγάλη συγκέντρωση οικονομικών δραστηριοτήτων στο Λουξεμβούργο, ιδίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα, λόγω της ελκυστικότητας του γενικώς ευνοϊκού περιβάλλοντος (συμπεριλαμβανομένου και του φορολογικού συστήματος). Παρόλο που είναι απίθανο το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών να αποτελέσει επιζήμια ανισορροπία για το Λουξεμβούργο ή τους εταίρους του, αποκρύπτει ένα διαρκές έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών, το οποίο αντικατοπτρίζει γενικά τις απώλειες μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές. Παράλληλα, το Λουξεμβούργο αυξάνει διαρκώς το μερίδιό του στις εξαγωγικές αγορές υπηρεσιών. Οι χαμηλές επιδόσεις στο εμπόριο αγαθών 17

18 οφείλονται πιθανότατα στην εξέλιξη του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Πράγματι, ο δείκτης του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αυξήθηκε πολύ ταχύτερα από τον μέσο όρο στην ζώνη του ευρώ από το 2000 και πάνω από πέντε φορές ταχύτερα από ό,τι στη Γερμανία. Επιπλέον, αναμένεται ότι τα επόμενα χρόνια η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, παρά τα πρόσφατα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση για τους μισθούς. Η μεγάλη δανειακή επιβάρυνση του ιδιωτικού τομέα δικαιολογείται κυρίως από την έντονη δραστηριότητα χορήγησης και λήψης δανείων εντός διεθνών μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων και όχι από τον υπερβολικό δανεισμό του ιδιωτικού τομέα. Το επίπεδο χρέους των νοικοκυριών είναι σχετικά περιορισμένο και αφορά κυρίως στεγαστικά δάνεια. Παρόλο που σημείωσαν μεγάλη συσσωρευμένη αύξηση κατά την τελευταία δεκαετία, τα ποσοστά αύξησης των τιμών ακινήτων παρουσιάζουν πλέον επιβράδυνση και σχεδόν αντικατοπτρίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ της υψηλής ζήτησης και της περιορισμένης προσφοράς. Τέλος, αν και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι γενικά υγιής, φαίνεται ότι η χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε το αναπτυξιακό δυναμικό του. Δεδομένου του μεγάλου μεγέθους του σε σύγκριση με το σύνολο της οικονομίας, τίθεται το θέμα του αντικτύπου που θα μπορούσε να έχει ένας λιγότερο δυναμικός τομέας στην απασχόληση και τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Γενικά, η Επιτροπή δεν θα διεξαγάγει στην παρούσα φάση άλλες εμπεριστατωμένες αναλύσεις στο πλαίσιο της ΔΜΑ. Ουγγαρία: Τον Μάιο του 2012, η Επιτροπή απεφάνθη ότι η Ουγγαρία αντιμετώπιζε σοβαρές ανισορροπίες, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις που αφορούσαν τη διεθνή επενδυτική της θέση και τις επιπτώσεις του υψηλού δημόσιου χρέους. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα, όπως πέρσι η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση και το δημόσιο χρέος, και φέτος επίσης, το ποσοστό ανεργίας και ο δείκτης χρέους του ιδιωτικού τομέα κυμαίνονται ελαφρώς άνω των ορίων τους. Οι εξωτερικές ανισορροπίες μειώθηκαν, καθώς το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εμφανίζει πλεόνασμα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά και η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση βελτιώνεται σταθερά, αν και εξακολουθεί να υπερβαίνει κατά πολύ το όριο. Για την επόμενη διετία δεν αναμένεται αλλαγή της κατάστασης. Οι μεταβολές στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών οφείλονται κυρίως στην μείωση της εγχώριας ζήτησης, ενώ η ανταγωνιστικότητα ως προς τις εξαγωγές δεν παρουσίασε σημαντικές μεταβολές. Μετά από μια έντονη πτώση κατά την ύφεση του 2009, το έλλειμμα στο εισόδημα των συντελεστών παραγωγής άρχισε εκ νέου να αυξάνεται, αν και δεν έχει ξεπεράσει τα επίπεδα της περιόδου πριν από την κρίση. Από τις δύο αυτές διαπιστώσεις προκύπτει ότι η εξωτερική διόρθωση έχει εν μέρει κυκλικό χαρακτήρα. Για τη διόρθωση των ανισορροπιών, ιδιαίτερα στον τομέα των νοικοκυριών, απαιτείται απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα. Στο διάστημα αυτό, η ραγδαία μείωση των εταιρικών πιστώσεων λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας και των επιπλέον επιβαρύνσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα συνέβαλε στο να πέσουν οι επενδύσεις σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, γεγονός που έπληξε με τη σειρά του το αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας. Οι επενδύσεις πρόκειται να μειωθούν ακόμα περισσότερο το 2012 και δεν αναμένεται να σταθεροποιηθούν παρά στα επόμενα χρόνια. Το ελαφρώς μειούμενο, πλην όμως ακόμη σημαντικό δημόσιο χρέος, σε συνδυασμό με την εφαρμογή πολιτικών που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο επιχειρηματικό περιβάλλον, συνεπάγονται την αύξηση των αδυναμιών, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στο σχετικά υψηλό κόστος χρηματοδότησης τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα. Η κλιμάκωση της ανεργίας ενδέχεται να μην είναι τόσο ανησυχητική όσο προκύπτει από τα στοιχεία, δεδομένου ότι εκφράζει κυρίως ένα αυξημένο ποσοστό συμμετοχής, καθώς η απασχόληση επανήλθε στα προ της κρίσης επίπεδα. Τον Νοέμβριο του 2011 η κυβέρνηση ζήτησε επίσημα την έναρξη διαπραγματεύσεων για την προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή. Ωστόσο, δεν έχει 18

19 σημειωθεί σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις αυτές. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται και την πρόοδο στην εξάλειψή των ανισορροπιών σε μια ενδελεχή ανάλυση, λαμβανομένης επίσης υπόψη της διαπίστωσης σοβαρής ανισορροπίας τον Μάιο. Μάλτα Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στη Μάλτα. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα το χρέος του ιδιωτικού τομέα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και το δημόσιο χρέος. Ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ αντικατοπτρίζοντας κυρίως τη μεγάλη αύξηση των πιστώσεων που χορηγήθηκαν σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις τα χρόνια της άνθησης της οικονομίας. Ωστόσο, επί του παρόντος ο ιδιωτικός τομέας δεν εμφανίζει υπερβολική μόχλευση δεδομένου ότι τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις διαθέτουν σημαντικά χρηματοπιστωτικά περιουσιακά στοιχεία και ότι η διάρθρωση της ληκτότητας του δανεισμού τους είναι σχετικά ευνοϊκή (περίπου δύο τρίτα εάν πρόκειται για μακροπρόθεσμο δανεισμό). Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατέγραψε μεγάλα ελλείμματα την προηγούμενη δεκαετία, αλλά από τις πρόσφατες εξελίξεις προκύπτει ότι επί του παρόντος πραγματοποιείται διόρθωση, η οποία αντικατοπτρίζεται και από την αύξηση του μεριδίου στις εξαγωγικές αγορές, χάρη στην άνοδο των αποταμιεύσεων και τις πιο μέτριες αυξήσεις του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Τα προσεχή έτη, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να εξακολουθήσει να εμφανίζει ελαφρό πλεόνασμα και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να σημειώσει άνοδο με ρυθμό που προσεγγίζει το σχετικό μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Επιπλέον, η βιωσιμότητα της εξωτερικής θέσης της Μάλτας ωφελείται από την καθαρή εξωτερική πιστωτική θέση της, καθώς επίσης και από τη θετική καθαρή διεθνή επενδυτική θέση. Εντούτοις, δεδομένου του μεγάλου μεγέθους των αποθεμάτων, απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση της ευαισθησίας της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης σε σχέση με τυχόν δυσμενείς εξελίξεις. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι πολύ εκτεταμένος σε σχέση με την εγχώρια οικονομία, ενώ το συνολικό παθητικό του ανήλθε περίπου στο 900% του ΑΕΠ το Το ποσοστό αύξησης των συνολικών χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων υπερέβη το ενδεικτικό όριο αρκετές φορές κατά την προηγούμενη δεκαετία. Ως αποτέλεσμα, η συσσωρευμένη αύξηση του 2011 υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Οι κίνδυνοι αρνητικών αλληλεπιδράσεων φαίνονται περιορισμένοι λόγω του ότι μεγάλο μέρος των εισροών αυτών κατέληξαν σε τράπεζες με διεθνή προσανατολισμό με πολύ περιορισμένη έκθεση στην εγχώρια οικονομία. Ωστόσο, υπό τις τρέχουσες επιδεινούμενες οικονομικές συνθήκες, απαιτείται στενή παρακολούθηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος λόγω της εκτεταμένης έκθεσής του στην αγορά ακινήτων, στην οποία παρατηρήθηκαν πολύ έντονες αυξήσεις τιμών πριν την πραγματοποίηση μιας σχετικά περιορισμένης διόρθωσης την προηγούμενη δεκαετία, και του χαμηλού επιπέδου των προβλέψεων για τις ζημίες απομείωσης δανείων. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται σε μια ενδελεχή ανάλυση προκειμένου να εκτιμήσει εάν υπάρχει ανισορροπία. Κάτω Χώρες: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ, δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στις Κάτω Χώρες. Εν τω μεταξύ, όπως σχολιάστηκε στις πλέον πρόσφατες προβλέψεις της Επιτροπής, σημειώθηκε επιδείνωση των αναπτυξιακών προοπτικών που συνδέεται με την εγχώρια ζήτηση. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ο δείκτης των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές, ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Στο εξωτερικό σκέλος, Οι Κάτω Χώρες καταγράφουν διαρκώς μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τα 19

20 οποία υπερβαίνουν κατά πολύ το ενδεικτικό όριο. Τα πλεονάσματα αυτά οφείλονται κυρίως στο εμπορικό ισοζύγιο, λαμβανομένων υπόψη των θετικών καθαρών εξαγωγών αερίου. Επίσης, αποδίδονται όλο και περισσότερο στο συνεχώς αυξανόμενο πλεόνασμα στο εμπόριο υπηρεσιών και το αυξανόμενο εισόδημα από τις άμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό, παρά το γεγονός ότι η απώλεια του μεριδίου στις εξαγωγικές αγορές που καταγράφηκε σε αυτή τη χώρα υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο. Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζει κυρίως τη θετική τάση των κερδών που προέρχονται από το εξωτερικό, η οποία συντελεί στην αύξηση των αποταμιεύσεων των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Λόγω αυτών των τάσεων, η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση των Κάτω Χωρών σημείωσε σημαντική βελτίωση τα τελευταία έτη. Σε ό,τι αφορά το μέλλον, σύμφωνα με τις διαθέσιμες προβλέψεις αναμένεται περαιτέρω αύξηση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών περίπου κατά 10% του ΑΕΠ. Οι μέτριας κλίμακας απώλειες ανταγωνιστικότητας που διαπιστώθηκαν στα αγαθά και τις υπηρεσίες εγχώριας παραγωγής αντισταθμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις δυναμικές επανεξαγωγές. Οι συνολικές απώλειες μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα. Ο δείκτης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος είναι χαμηλότερος του ορίου και το κόστος αυτό προβλέπεται να αυξηθεί βραχυπρόθεσμα, σε συμφωνία με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η οικονομία των Κάτω Χωρών αφορούν κυρίως τη στεγαστική αγορά και τη μεγάλη ιδιωτική δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών. Γι' αυτούς τους λόγους, ο δείκτης χρέους του ιδιωτικού τομέα υπερβαίνει κατά πολύ το ενδεικτικό όριο. Παρά την ισχυρή καθαρή θέση των περιουσιακών στοιχείων των νοικοκυριών, ο λόγος του χρέους προς τα περιουσιακά στοιχεία εξακολουθεί να αυξάνεται, γεγονός που συνεπάγεται κινδύνους για τα οικονομικά των νοικοκυριών. Τα υψηλά επίπεδα ενυπόθηκου δανεισμού των ιδιωτικών νοικοκυριών σε σχέση με το διαθέσιμο εισόδημά τους οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στα φορολογικά κίνητρα, τα οποία ενθάρρυναν τα νοικοκυριά επί σειρά ετών να καταφεύγουν σε υψηλό ενυπόθηκο δανεισμό, και στις καινοτομίες στον χρηματοπιστωτικό τομέα που διευκόλυναν την πρόσβασή τους στις πιστώσεις. Το γεγονός αυτό συνέβαλε και στην άνοδο των τιμών ακινήτων. Ωστόσο, από την εκδήλωση της κρίσης και μετά οι τιμές ακινήτων μειώνονται συνεχώς. Πέρυσι παρατηρήθηκαν πολύ πιο απότομες μειώσεις των τιμών, ενώ η πτώση αυτή αναμένεται να εξακολουθήσει για αρκετό χρονικό διάστημα. Παρά τη συμφωνία της νέας κυβέρνησης σχετικά με την εφαρμογή μεταρρυθμιστικών μέτρων, οι προοπτικές στην αγορά κατοικίας θα εξακολουθήσουν να είναι δυσμενείς. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει και την πραγματική οικονομία μέσω του αντικτύπου της στο εισόδημα και στο κλίμα εμπιστοσύνης. Επηρεάζει, επίσης, έμμεσα και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, πράγμα που επιβάλλει την προσεκτική παρακολούθηση των ενεχόμενων κινδύνων. Γενικά, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να εξετάσει περαιτέρω τους κινδύνους που ενέχονται σε μια ενδελεχή ανάλυση προκειμένου να εκτιμήσει εάν υπάρχει ανισορροπία. Αυστρία: Κατά την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής της ΔΜΑ δεν εντοπίστηκαν ανισορροπίες στην Αυστρία. Στον επικαιροποιημένο πίνακα αποτελεσμάτων αρκετοί δείκτες υπερβαίνουν τα ενδεικτικά όρια, συγκεκριμένα ο δείκτης των μεριδίων στις εξαγωγικές αγορές, ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα και το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Το μερίδιο της Αυστρίας στις εξαγωγικές αγορές μειώθηκε κατά 11½% κατά την περίοδο Ωστόσο, φαίνεται ότι η απώλεια αυτή σταμάτησε το Σύμφωνα με τους δείκτες σχετικά με την πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος δεν υπάρχουν προβλήματα με την ανταγωνιστικότητα τιμών και κόστους, ενώ αναμένεται ότι κατά την περίοδο η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα παραμείνει σε επίπεδα κατά πολύ κατώτερα του ενδεικτικού ορίου. Η Αυστρία έχει διατηρήσει την ισχύ της σε ό,τι αφορά την απόλυτη παραγωγικότητα (υπολογισμός ΑΕΠ χρησιμοποιώντας πρότυπα αγοραστικής δύναμης ανά απασχολούμενο) και τις εξαγωγές ανά 20