Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟ... 4 PREFACE... 6 ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΟΥΟ ΚΑΗ ΤΠΟΣΟΥΟΗ... 11

Transcript

1 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟ... 4 PREFACE... 6 ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΟΥΟ ΚΑΗ ΤΠΟΣΟΥΟΗ Ζ ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΣΟΥΟ ΚΑΗ ΤΠΟΣΟΥΟΗ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΤΠΑΡΥΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΖ ΦΤΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΜΔΣΔΧΡΟΛΟΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ Βξνρνπηώζεηο Άλεκνη ΈΓΑΦΟ - ΤΠΔΓΑΦΟ Γεωκνξθνινγία Οξπθηνί πόξνη - Κνηηάζκαηα Σεηζκηθόηεηα - Δλεξγόο Τεθηνληθή Καηνιηζζήζεηο - εξππζκνί - θαηαπηώζεηο βξάρωλ Παξάθηηα ύδαηα Δπηθαλεηαθά ύδαηα Πνηόηεηα θαη πνζόηεηα ππόγεηωλ πδάηηλωλ πόξωλ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ Γηαρξνληθή εμέιημε πιεζπζκνύ θαη ξπζκνί πιεζπζκηαθήο κεηαβνιήο Οκάδεο θαη ππξακίδεο ειηθηώλ Αγξνηηθόο Αζηηθόο πιεζπζκόο Μνξθωηηθό επίπεδν ΚΟΗΝΧΝΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ Αξηζκόο κειώλ λνηθνθπξηώλ Γείθηεο επεκεξίαο Ππθλόηεηα θαη πνηόηεηα θαηνηθίαο Δλεξγόο πιεζπζκόο Απαζρόιεζε Τνκεαθή δηάξζξωζε ηεο απαζρόιεζεο Πξωηνγελήο ηνκέαο Γεπηεξνγελήο ηνκέαο Τξηηνγελήο ηνκέαο

2 2.6 ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΔΞΟΠΛΗΜΟ Δθπαίδεπζε Υγεία Μεηαθνξέο Τειεπηθνηλωλίεο Οξγαλωκέλεο βηνκεραληθέο πεξηνρέο ΟΗΚΗΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Γίθηπν αζηηθώλ θέληξωλ Πξνγξάκκαηα Οηθηζηηθήο Αλάπηπμεο θαη Απνθαηάζηαζεο ΓΔΧΓΡΑΦΗΚΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΚΑΗ ΥΧΡΟΣΑΞΗΚΖ ΟΡΓΑΝΧΖ Εώλεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜΟ Οηθνζπζηήκαηα θαη βηόηνπνη Αξραηνινγηθνί ρώξνη θαη παξαδνζηαθνί νηθηζκνί Παξαδνζηαθνί νηθηζκνί Μεκνλωκέλα κλεκεία Πεξηνρέο κε πνιηηηζκηθέο ηδηαηηεξόηεηεο ΥΔΓΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΠΟΤ ΑΦΟΡΟΤΝ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ Αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα Θεζκνζεηεκέλεο δώλεο ρξήζεωλ γεο θαη πεξηνξηζκώλ ΣΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟ ΠΡΟΦΗΛ ΣΖ ΡΟΓΟΤ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΗ ΠΟΡΟΗ Φπζηθνί πόξνη πόινη ηνπξηζηηθήο έιμεο Πνιηηηζηηθνί πόξνη πόινη ηνπξηζηηθήο έιμεο ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΠΡΟΦΟΡΑ Ξελνδνρεηαθά θαηαιύκαηα Δλνηθηαδόκελα δωκάηηα θαη camping ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΕΖΣΖΖ Αθίμεηο - Γηαλπθηεξεύζεηο Πιεξόηεηα ΥΧΡΗΚΖ ΓΗΑΡΘΡΧΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖ ΡΟΓΟ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΡΟΓΟ ΔΗΓΗΚΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Σπλεδξηαθόο θαη εθζεζηαθόο ηνπξηζκόο Θξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο Αγξνηνπξηζκόο Πνιηηηζηηθόο Τνπξηζκόο Οηθνινγηθόο Τνπξηζκόο Θεξαπεπηηθόο Τνπξηζκόο Θαιάζζηνο Τνπξηζκόο

3 4.1.8 Αζιεηηθόο Τνπξηζκόο Μαζεηηθόο Τνπξηζκόο ΓΟΜΖΖ ΔΝΑΡΗΧΝ ΠΡΧΣΟ ΔΝΑΡΗΟ ΔΝΑΡΗΟ ΒΑΖ ΜΑΕΗΚΟ ΠΡΟΣΤΠΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ - ΔΞΔΛΗΞΖ ΤΠΑΡΥΟΤΧΝ ΣΑΔΧΝ ΉΠΗΔ ΓΗΟΡΘΧΣΗΚΔ ΠΑΡΔΜΒΑΔΗ ΓΔΤΣΔΡΟ ΔΝΑΡΗΟ ΑΞΗΟΠΟΗΖΖ ΤΠΑΡΥΟΤΧΝ ΤΠΟΓΟΜΧΝ - ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΧΝ ΜΟΡΦΧΝ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΡΗΣΟ ΔΝΑΡΗΟ ΤΓΚΡΑΣΖΖ ΤΠΑΡΥΟΝΣΟ ΜΑΕΗΚΟΤ ΠΡΟΣΤΠΟΤ ΈΜΦΑΖ ΣΖΝ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΧΝ ΜΟΡΦΧΝ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΝΑΡΗΧΝ Ζ ΜΔΘΟΓΟ ΠΟΛΤΚΡΗΣΖΡΗΑΚΖ ΑΝΑΛΤΖ REGIME ΒΑΗΚΑ ΤΣΑΣΗΚΑ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟΤ REGIME Οη ελαιιαθηηθέο ιύζεηο Τα θξηηήξηα αμηνιόγεζεο ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟΤ REGIME Ο πίλαθαο επηπηώζεωλ Κ24: Πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηωλ θπζηθώλ πόξωλ Κ28: Σπγθξάηεζε πιεζπζκνύ ζηηο απνκνλωκέλεο πεξηνρέο Κ27: Ιζόξξνπε πιεζπζκηαθή αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο Κ29: Βαζκόο ελζωκάηωζεο (απνδνρή) ζηελ ηνπηθή θνηλωλία ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΠΗΛΟΓΖ ΔΠΗΚΡΑΣΔΣΔΡΟΤ ΔΝΑΡΗΟΤ ΜΔΣΡΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΗΚΣΤΑΚΟΗ ΣΟΠΟΗ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ Ρφδνο απνηειεί ην κεγαιχηεξν λεζί ησλ Γσδεθαλήζσλ θαη ην ηέηαξην ζηελ Διιάδα, κεηά ηελ Κξήηε, ηελ Δχβνηα θαη ηε Λέζβν. Δθηφο απφ ηηο αμηνκλεκφλεπηεο θπζηθέο νκνξθηέο ηνπ, βξίζθεηαη ζε κηα πξνλνκηαθή γεσγξαθηθή ζέζε, ζηε λνηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ Αηγαίνπ θαη απέλαληη απφ ηηο κηθξαζηαηηθέο αθηέο, πνπ ζπλεηέιεζε ζηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηνπ λεζηνχ ζε θάζε ηζηνξηθή πεξίνδν. Γη απηφ θαη ζην παξειζφλ δηαζηαχξσζαλ ηα μίθε ηνπο εηεξφθιεηνη πνιηηηζκνί απφ ηελ Αλαηνιή θαη ηε Γχζε, δηεθδηθψληαο ηελ θπξηαξρία ηνπ μερσξηζηνχ απηνχ λεζηνχ. Καζέλαο απφ απηνχο άθεζε ηα ζεκάδηα ηνπ ζην λεζί. ηελ αξραηφηεηα ην λεζί είρε απνθηήζεη αξθεηά νλφκαηα, φπσο Οθηνχζα, Κνξπκβία, Πνεέζζα, ηαδία, Μαθαξία, Αζηεξία, Σξηλαθξία θαη ην πιένλ γλσζηφ, Σειρηλία απφ ηνπο Σειρίλεο, γηα ηνπο νπνίνπο έιεγαλ φηη είραλ έξζεη απφ ηελ Κξήηε θαη ήηαλ ζπνπδαίνη ζηδεξνπξγνί. Γηα ην φλνκα Ρφδνο ππάξρνπλ πνιιέο εθδνρέο, απφ ηελ αξραηφηεηα φκσο επηθξάηεζε ν ζπζρεηηζκφο κε ην νκψλπκν ηεξφ ινπινχδη ηνπ Ήιηνπ. Ζ Ρφδνο είλαη έλα απφ ηα πην θνζκνπνιίηηθα λεζηά ηεο ρψξαο καο, κε ηνπξίζηεο πνπ θαηαθζάλνπλ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο άλνημεο θαη ηνπ θαινθαηξηνχ, απφ φια ηα κέξε ηνπ θφζκνπ. Σν λεζί αζθεί ζηνλ επηζθέπηε ηε γνεηεία πνπ αζθνχλ πάληα ηα κέξε πνπ ζπλδπάδνπλ καθξαίσλε θαη ιακπξή ηζηνξία κε εληππσζηαθέο θπζηθέο νκνξθηέο. Ζ ηνπξηζηηθή ππνδνκή είλαη ππνδεηγκαηηθή γηα ηα Διιεληθά δεδνκέλα, ελψ ην επίπεδν ησλ ππεξεζηψλ παξακέλεη αξθεηά πςειφ. Οη πεξηνρέο πςεινχ θπζηθνχ θάιινπο, νη αξραηνινγηθνί ρψξνη, νη απέξαληεο παξαιίεο κε ηα θαηαγάιαλα λεξά ηνπο, ην πνηθηιφκνξθν, πινχζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, νη ζπάληνη βηφηνπνη απνηεινχλ βαζηθνχο πφξνπο γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ, πνπ πξνζειθχνλ θάζε ρξφλν κεγάιν αξηζκφ επηζθεπηψλ ζην λεζί. Ζ αμηνπνίεζε ζε κεγάιν βαζκφ απηψλ ησλ πφξσλ έδσζε ην έλαπζκα γηα ηελ νινθιεξσκέλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο θαη ηελ αλάδεημή ηεο ζε έλα απφ ηα πιένλ δεκνθηιέζηεξα ηνπξηζηηθά ζέξεηξα ηεο ρψξαο. Ο καδηθφο ηνπξηζκφο απνηειεί θπξίαξρε δξαζηεξηφηεηα ζηελ πεξηνρή, σζηφζν ην λεζί έρεη ηνπο πφξνπο θαη ηηο δπλαηφηεηεο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Ο ζηφρνο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε νινθιεξσκέλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο λήζνπ Ρφδνπ, δίλνληαο ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ην πιαίζην απηφ, εμεηάδεη ηελ νινθιεξσκέλε 4

5 αμηνπνίεζε ησλ πινχζησλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, απνζθνπψληαο αθελφο κελ ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα θαη ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμή ηνπ αθεηέξνπ δε ζηε δηαζχλδεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα κε ηνπο ππφινηπνπο ηνκείο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. 5

6 PREFACE The present Diploma Thesis has been carried out at the Department of Geography and Regional Planning, School of Rural and Surveying Engineering, National Technical University of Athens. The scope of the study has been the integrated tourist development of the island of Rhodes, placing emphasis on the development of alternative tourism that is based on the valuable natural and cultural assets of the region. Rhodes is the largest island of Dodecanese and the fourth in Greece after Crete, Evia and Lesvos. Apart from its remarkable natural beauties, it is located in a privileged geographic area (southeast in the Aegean and opposite the coast of Minor Asia), which has largely contributed to the economical and cultural development of the island in each historical period. This is the reason that in the past swords were crossed between many different civilizations from the east and west, contesting the rule of this unique island. All of these civilizations left their mark on the island. In ancient times the island had received various names such as Ofiousa, Korymbia, Poiessa, Stadia, Makaria, Asteria, Trinakria and the most known Telchinia from the Telchines, who were said to have came from Crete and were great blacksmiths. The name of Rhodes has many assumptions from ancient times but the most common is that it is from the homonymous holy flower of the sun. Rhodes is one of the most cosmopolitan islands of our country with tourist that arrive throughout spring and summer from all over the world. The island allures the visitor with its long and brilliant history and the impressive natural beauties. The tourism infrastructure is exemplary for the Greek standards and the level of the services remains quite high. The peak natural beauties, archaeological sites and the endless beaches with clear waters, the diverse rich physical environment, the rare biotopes consists of the basic resources for the tourist development of the place which draws a big amount of visitors each year. The development of the major amount of these resources triggered the full tourist growth in the area and elevated to one of the most popular tourist resorts in the country. Mass tourism is the dominant form in the area, however the island has the resources and the features for the development of alternative forms of tourism. 6

7 The goal of this thesis is the integration of the tourist development of the island of Rhodes giving importance to the development of alternative forms of tourist activities. In this context, the use of these resources in the study area with special emphasis on the development of alternative forms of tourism aiming for the best quality of the tourist section and the balance development, to interface with the remaining sectors of the local economy is examined. 7

8 ΔΗΑΓΧΓΖ Έρνληαο έθηαζε ηεηξ. ρικ., ε Ρφδνο απνηειεί ην κεγαιχηεξν λεζί ελφο ζπκπιέγκαηνο απφ δψδεθα λεζηά, πνπ απνηεινχλ ην λνκφ Γσδεθαλήζνπ θαη αλήθεη ζηελ Πεξηθέξεηα ηνπ Ννηίνπ Αηγαίνπ. Πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ είλαη ε πφιε ηεο Ρφδνπ θαη απνηειεί ην γεσγξαθηθφ, πνιηηηζηηθφ θαη νηθνλνκηθφ θέληξν ηνπ λεζησηηθνχ ζπκπιέγκαηνο ησλ Γσδεθαλήζσλ. Σν κεγάιν κέγεζνο ηνπ λεζηνχ, θαζψο θαη ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο, καδί κε ηηο θπζηθέο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο, ζπλέηεηλαλ ζην λα θαηαζηεί ηφπνο πινχζηαο πνιηηηζκηθήο αλάπηπμεο δηαρξνληθά, έσο θαη ηα λεφηεξα ρξφληα. Ζ καθξαίσλε θαη πνιπηάξαρε ηζηνξία ηεο, νη θπζηθέο νκνξθηέο, ην ήπην πεξηβάιινλ, ηα θαηαγάιαλα λεξά θαη ε άξηηα ηνπξηζηηθή ππνδνκή θαη ππεξεζίεο πξνζειθχεη κεγάιν αξηζκφ επηζθεπηψλ, θπξίσο αιινδαπψλ, θάζε ρξφλν. ηφρνο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε βηψζηκε αμηνπνίεζε ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ πφξσλ γηα ηελ αλάδεημε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο αιιά θαη ηνπ θάζκαηνο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ο ζηφρνο επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ αθφινπζε δνκή θεθαιαίσλ: ην πξώην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο γίλεηαη κηα γεληθή αλαθνξά ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ζηε βάζε ησλ θχξησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο, ησλ πξνβιεκάησλ αιιά θαη ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο. Δπίζεο, γίλεηαη ν θαζνξηζκφο ηνπ επηδησθφκελνπ ζηφρνπ θαη ησλ ππνζηφρσλ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Σέινο, παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία. ην δεύηεξν θεθάιαην δίλεηαη ε πεξηγξαθή ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη ησλ ηάζεσλ εμέιημεο ησλ δηάθνξσλ παξακέηξσλ, κε ιεπηνκεξή αλαθνξά ζηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο θαη ηνπο δηαζέζηκνπο θπζηθνχο θαη πνιηηηζκηθνχο πφξνπο. Σν ηξίην θεθάιαην εκβαζχλεη ζηελ αλάιπζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο φζν θαη απφ απηή ηεο δήηεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. ην πιαίζην απηφ γίλεηαη αλάιπζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο πεξηνρήο, κε έκθαζε ζηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηά ηεο θαη ηελ ππάξρνπζα ηνπξηζηηθή ππνδνκή (πξνζθνξά), ελψ κειεηάηαη επίζεο ν ηχπνο θαη ε δηαρξνληθή εμέιημε ησλ ηνπξηζηηθψλ ξνψλ πνπ πξνζειθχνληαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο (δήηεζε). 8

9 ην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη ην βαζκφ αλάπηπμεο απηψλ ζην λεζί ηεο Ρφδνπ. ην πέκπην θεθάιαην, δνκνχληαη ζελάξηα νινθιεξσκέλεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ηα νπνία ζπκβάινπλ ζηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ θαη ησλ επηκέξνπο ππνζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί. Σα ζελάξηα πνπ δνκνχληαη απνηεινχλ δνκεκέλεο ελαιιαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε επίθεληξν ηελ αλάπηπμε ελφο ελαιιαθηηθνχ πξνηχπνπ ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σαπηφρξνλα επηρεηξνχλ λα αλαηξέςνπλ κία πνξεία κνλνηνκεαθήο αλάπηπμεο, πνπ θαηαζπαηαιά ηνπο πφξνπο θαη δελ ζπκβάιιεη ζηελ νξζνινγηθή αμηνπνίεζε φισλ ησλ δπλαηνηήησλ ηεο πεξηνρήο. ην έθην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε αμηνιφγεζε ησλ πξνηεηλφκελσλ ζελαξίσλ ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί. Ζ ζχγθξηζή ηνπο ζα γίλεη κε ηε κέζνδν πνιπθξηηεξηαθήο αλάιπζεο REGIME, πνπ δηαρεηξίδεηαη κηθηή πιεξνθνξία. ην ζηάδην απηφ γίλεηαη ε επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ζελαξίνπ, ζηε βάζε ηεο απφδνζήο ηνπ ζε ζρέζε κε κία ζεηξά θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο πνπ έρνπλ ηεζεί. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ επηιεγέληνο ζελαξίνπ. ην πιαίζην απηφ, πεξηγξάθνληαη φιεο νη απαξαίηεηεο παξεκβάζεηο (κέηξα πνιηηηθήο θαη έξγα) πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο, γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ ζελαξίνπ. 9

10 10

11 1 ΣΟΥΟ ΚΑΗ ΤΠΟΣΟΥΟΗ ην παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ν ζηφρνο θαη νη ππνζηφρνη ηεο πεξηνρήο κειέηεο. ην πιαίζην απηφ, γίλεηαη ε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηνπ πξνθίι ηεο πεξηνρήο, ε πεξηγξαθή ηεο αθνινπζνχκελεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο θαη ζην ηέινο παξαηίζεληαη ν ζηφρνο θαη νη ππνζηφρνη ηεο εξγαζίαο. 1.1 Ζ Πεξηνρή Μειέηεο Ζ Ρφδνο είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ελφο ζπκπιέγκαηνο, πνπ απνηειείηαη απφ δψδεθα λεζηά θαη απνηεινχλ ην λνκφ Γσδεθαλήζνπ. Ο λεζησηηθφο θαη απνκνλσκέλνο ραξαθηήξαο ηεο πεξηνρήο δπζρεξαίλεη ην βαζκφ επηθνηλσλίαο κε ηε κεηξνπνιηηηθή ελδνρψξα θαη δεκηνπξγεί ηδηαίηεξεο αλάγθεο γηα ηε ζχλδεζε ησλ λεζηψλ ηφζν κεηαμχ ηνπο φζν θαη κε ηελ ππφινηπε επεηξσηηθή ρψξα. Γηνηθεηηθφ θέληξν ηνπ λνκνχ είλαη ε πφιε ηεο Ρφδνπ, φπνπ βξίζθεηαη ε έδξα ηεο πξψελ Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο Γσδεθαλήζνπ. ην λεζί, επίζεο, είλαη ζπγθεληξσκέλα φιεο νη δηνηθεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ λνκνχ, νη ππεξεζίεο θαη νη δηθαζηηθέο αξρέο, δεκηνπξγψληαο πιήξε εμάξηεζε ησλ ππφινηπσλ λεζηψλ απφ ηε Ρφδν. ην λεζί ηεο Ρφδνπ βξίζθεη θαλείο πεξηνρέο πνπ έρνπλ πεηχρεη έλα ζρεηηθά πςειφ βαζκφ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, αιιά θαη θάπνηεο πνπ βξίζθνληαη αθφκα ζε επίπεδα ρακειψλ έσο ππνηνληθψλ ξπζκψλ. Αθφκα θαη νη πεξηνρέο πνπ εκθαλίδνληαη νηθνλνκηθά δπλακηθέο, δελ παχνπλ λα έρνπλ πξνβιήκαηα θαη κάιηζηα εχζξαπζηεο ηζνξξνπίαο, γηα ην ιφγν φηη ε αλάπηπμή ηνπο έρεη ζηεξηρζεί ζε έλαλ θπξίσο ηνκέα, ηνλ ηνπξηζκφ, ν νπνίνο απνηειεί θαη ην θχξην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηνπ λεζηνχ γηα ηελ νηθνλνκηθή ηνπ αλάπηπμε, πνπ φκσο είλαη επάισηνο θαη επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηηο δηεζλείο ζπγθπξίεο. Δμ αηηίαο απηνχ ηνπ γεγνλφηνο, ν πξσηνγελήο θαη ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο δηαρξνληθά ζπξξηθλψλνληαη ζε αληίζεζε κε ηνλ ηξηηνγελή, ν νπνίνο παξνπζηάδεη αικαηψδε αλάπηπμε, θαηαδεηθλχνληαο ηελ εμάξηεζε ηεο νηθνλνκίαο ηνπ λεζηνχ αιιά θαη γεληθφηεξα φινπ ηνπ λνκνχ απφ ηνλ ηνπξηζκφ. Σν πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ θπξηαξρεί ζην λεζί είλαη απηφ ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, σζηφζν, ε καδηθνπνίεζε ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη θαη αξλεηηθέο επηπηψζεηο, αθνχ ζε πνιινχο πξννξηζκνχο έρεη ήδε ππεξβεί ηα φξηα ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηάο ηνπο. Ζ ζπξξίθλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ, ζε ζεκείν πνπ γίλεηαη πιένλ ιφγνο γηα επνρηθφ ηνπξηζκφ θαη ε 11

12 κείσζε ηνπ πνηνηηθνχ ηνπξηζκνχ νδεγεί ζε πηψζε ηεο θαηά θεθαιήλ ηνπξηζηηθήο δαπάλεο, ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο απαζρφιεζεο θαη ζηε κείσζε ηεο νηθνλνκηθήο απφδνζεο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Σέινο, ε έληαζε άζθεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απεηιεί κε ππνβάζκηζε πνιινχο ηνπηθνχο πξννξηζκνχο, ιφγσ ησλ ζνβαξψλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηελ πεξηνρή απφ ηελ άζθεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο απηήο. Ο πιεζπζκφο ηνπ λεζηνχ έρεη ζηαζεξά απμεηηθφ ραξαθηήξα ηα ηειεπηαία ζαξάληα ρξφληα. Ο κεγάινο ξπζκφο αχμεζεο, ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, δελ δηθαηνινγείηαη κφλν απφ ηε θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, αιιά θαη απφ ηελ εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε. Απηή ε κεηαθίλεζε ηνπ πιεζπζκνχ αηηηνινγείηαη απφ ην πςειφ θαηά θεθαιήλ αθαζάξηζην πξντφλ ηνπ λνκνχ, πνπ είλαη πςειφηεξν απφ ην κέζν φξν ηεο ρψξαο θαη πξνζθέξεη ζεκαληηθέο επθαηξίεο απαζρφιεζεο. Σν κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ πνζνζηνχ απηνχ απνξξνθάηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο ησλ θιάδσλ ησλ ππεξεζηψλ. Ζ πνηνηηθή ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ πξνζδηνξίδεηαη θπξίσο απφ ηε ζπλνιηθή αχμεζε ησλ εκηαζηηθψλ νκάδσλ, ζε αληίζεζε κε ην ινηπφ αγξνηηθφ θαη αζηηθφ πιεζπζκφ, νη νπνίνη παξακέλνπλ δηαρξνληθά ζηαζεξνί. Ζ έληνλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζπλέβαιε ζηε ζπξξίθλσζε ηνπ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή ηνκέα θαη ηελ ελαζρφιεζε ηνπ πιεζπζκνχ κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, σζηφζν απηή ε κεηαζηξνθή αχμεζε ηελ αλεξγία ζηελ πεξηνρή ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε πςειά επίπεδα ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηεο ρψξαο. 1.2 Μεζνδνινγηθή Πξνζέγγηζε Ο ζρεδηαζκφο απνηειεί δηαδηθαζία παξέκβαζεο ζην ρψξν κε ζηφρν ηελ επίιπζε παξφλησλ ή κειινληηθψλ πξνβιεκάησλ (Γηανπηδή θαη ηξαηεγέα, 2005). Ζ δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ νδεγεί ζηε ιήςε απφθαζεο θαη ηελ επηινγή ησλ ιχζεσλ πνπ εμππεξεηνχλ θαιχηεξα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηαδηθαζία απνηειεί κία δηαδηθαζία αλάδξαζεο, αθνχ νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη κπνξνχλ λα αλαζεσξεζνχλ κέζα απφ ηελ αλάδξαζε κε πξνεγνχκελα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο, πξνζαξκφδνληαο ην πεξηερφκελφ ηνπο αλάινγα κε ηηο εμειίμεηο ησλ δηαθφξσλ κεηαβιεηψλ ηνπ εζσηεξηθνχ αιιά θαη ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. 12

13 ρήκα 1-1: Σα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζρεδηαζκνύ Πεγή: Γηανπηδή θαη ηξαηεγέα, 2005 Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο πεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πξνβιήκαηνο, ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ επηδησθφκελνπ ζηφρνπ θαη ησλ ππνζηφρσλ θαη ηε κειέηε ηεο 13

14 ππάξρνπζαο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο δνκήο θαη ηεο δπλακηθήο ηεο. Ζ δηαηχπσζε ησλ ζηφρσλ θαη ησλ ππνζηφρσλ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ, αθνχ θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηνλ ηξφπν πνπ θαηαλέκνληαη νη πφξνη ζε κία πεξηνρή. Ζ κειέηε ηεο δπλακηθήο δίλεη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο ζην ζρεδηαζηή γηα ηηο ηάζεηο εμέιημεο ησλ δηαθφξσλ κεηαβιεηψλ θαη ηηο επηπηψζεηο απηψλ ζηε κειινληηθή εμέιημε ηεο πεξηνρήο. ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιόγεζεο δνκνχληαη ελαιιαθηηθά ζελάξηα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ πνπ έρεη ηεζεί θαη αμηνινγείηαη ν βαζκφο επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ απφ θάζε ζελάξην, ζηε βάζε θάπνησλ θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο. ηφρνο ηνπ ζηαδίνπ απηνχ είλαη ε ζηήξημε απφθαζεο, δειαδή ε επηινγή ηνπ θαηαιιειφηεξνπ ζελαξίνπ, ην νπνίν εκθαλίδεη ηε βέιηηζηε απφδνζε ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί. Σέινο, αθνινπζεί ε δηαδηθαζία δξάζεο, φπνπ πεξηγξάθεηαη ε δέζκε έξγσλ θαη ηα κέηξα πνιηηηθήο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ επηιερζέληνο ζελαξίνπ. 1.3 ηόρνο θαη Τπνζηόρνη Ο ζηφρνο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο αθνξά ζηε βηψζηκε νινθιεξσκέλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο Ρφδνπ, επηρεηξψληαο κία ζεκαληηθή ζηξνθή πξνο ηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίεο ζα δψζνπλ κία λέα πλνή ζηε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο θαη ζα ζπκβάιινπλ ζηελ νξζνινγηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ, κε έκθαζε ζηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ζπλνρή. Ζ επίηεπμε ηνπ παξαπάλσ ζηφρνπ εμεηδηθεχεηαη πεξαηηέξσ ζε κία ζεηξά απφ ππνζηόρνπο, φπσο απηνί πεξηγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα. - Αλάπηπμε ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ. Ο ππνζηφρνο απηφο απνζθνπεί ζηε κεηαζηξνθή απφ ην κνληέιν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ ζε έλα κνληέιν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ ζα δίλεη έκθαζε ζε ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, αμηνπνηψληαο έηζη απνηειεζκαηηθφηεξα ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο ζηα πιαίζηα ηεο βησζηκφηεηαο. Σαπηφρξνλα, ε πινπνίεζε απηνχ ηνπ ππνζηφρνπ ζπκβάιιεη ζηελ άξζε ηεο επνρηθφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα, αιιά θαη ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμή ηνπ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ζηε βάζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ. 14

15 - Γεκηνπξγία ηνπξηζηηθώλ ππνδνκώλ πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ. Αλαβάζκηζε ππαξρφλησλ θαη δεκηνπξγία λέσλ ππνδνκψλ, νη νπνίεο ζα ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο π.ρ. ζπλεδξηαθνί ρψξνη, ηακαηηθά θέληξα, αγξνηνπξηζηηθέο ππνδνκέο, δίθηπα πνιηηηζκνχ, κνλνπάηηα, αζιεηηθέο ππνδνκέο, θ.α. - Αλαβάζκηζε ππνδνκώλ δηθηύωλ (ελδνπεξηθεξεηαθώλ - δηαπεξηθεξεηαθώλ ππνδνκώλ κεηαθνξώλ) εκαληηθή παξάκεηξνο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απνηειεί ε απξφζθνπηε πξφζβαζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο κέζα απφ ηα δίθηπα κεηαθνξψλ. ην πιαίζην απηφ, ν παξφλ ππνζηφρνο απνζθνπεί ζηε αλαβάζκηζε ησλ ππαξρφλησλ ππνδνκψλ δηθηχσλ. Έκθαζε δίλεηαη ζηελ αλαβάζκηζε ησλ ιηκεληθψλ ππνδνκψλ θαη ηνπ αεξνιηκέλα ηνπ λεζηνχ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ, πνπ ζε αξθεηέο πεξηνρέο παξακέλεη ππνβαζκηζκέλν θαη δπζρεξαίλεη ηελ πξφζβαζε ζε απηέο. - Αλάπηπμε ηειεπηθνηλωληαθώλ ππνδνκώλ εκαληηθή θξίλεηαη ε βειηίσζε ηεο ηειεπηθνηλσληαθήο ππνδνκήο, ε νπνία ζα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο κέζα απφ ζχγρξνλα κέζα επηθνηλσλίαο. Μέζα απφ ηε βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζε πνηνηηθέο δηθηπαθέο ππνδνκέο κπνξνχλ απηέο λα πξνβάιινπλ κε πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν ην πξντφλ ηνπο, αιιά θαη λα βειηηψζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. - Σηξνθή πξνο πνηνηηθόηεξεο ηνπξηζηηθέο ξνέο. Ζ αλαβάζκηζε θαη ε δηεχξπλζε ηνπ πξνζθεξφκελνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηε ζηξνθή πξνο πνηνηηθφηεξεο ηνπξηζηηθέο ξνέο. Ζ πξνζέιθπζε ηνπξηζηψλ ζηε βάζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο πνηθηιίαο ηνπ πξνζθεξφκελνπ πξντφληνο, αιιά θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο ππεπζπλφηεηαο ησλ ηνπηθψλ ζπληειεζηψλ απέλαληη ζηνπο δηαζέζηκνπο πξνο αμηνπνίεζε πφξνπο, κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα θαη λα βειηηψζεη, απφ πνηνηηθή άπνςε, ηηο πξνζειθπφκελεο ηνπξηζηηθέο ξνέο. 15

16 - Αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνύ ηνκέα θαη ηεο κεηαπνίεζεο κε έκθαζε ηελ ηνπηθή παξάδνζε. ην πιαίζην ηνπ παξφληνο ππνζηφρνπ, επηδηψθεηαη ε ηαπηφρξνλε αλάπηπμε ησλ ππνβαζκηζκέλσλ ηνκέσλ ηεο κεηαπνίεζεο θαη ηεο αγξνηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ε δηαζχλδεζή ηνπο κε ηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Ο παξφλ ππνζηφρνο επηρεηξεί λα αμηνπνηήζεη ηελ ηνπηθή παξάδνζε ζηελ παξαγσγή αγαζψλ ηνπ πξσηνγελνχο θαη δεπηεξνγελνχο ηνκέα, ε δηάζεζε ησλ νπνίσλ αθνξά ηφζν ζηελ ηνπηθή θνηλσλία φζν θαη ζηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ, ηε δηαηήξεζε ηεο παξάδνζεο, ηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο γηα ηελ πεξηνρή, αιιά θπξίσο ηελ άξζε ηεο κνλνηνκεαθήο πξνζέγγηζεο ηεο αλάπηπμεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο θαη ηε κείσζε ηεο εμάξηεζήο ηεο απφ ηνλ ηνπξηζκφ. - Αμηνπνίεζε ηωλ Νέωλ Τερλνινγηώλ Πιεξνθόξεζεο θαη Δπηθνηλωλίαο γηα ηελ πιαηηά πξνβνιή ηνπ ηνπξηζηηθνύ πξνϊόληνο Οη Νέεο Σερλνινγίεο Πιεξνθφξεζεο θαη Δπηθνηλσλίαο απνηεινχλ ζήκεξα έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηελ πξφζβαζε ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά. ην πιαίζην απηφ, ν παξψλ ππνζηφρνο απνζθνπεί ζηε δηεχξπλζε ηεο ρξήζεο ησλ ηερλνινγηψλ απηψλ ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, κέζα απφ ηελ πιαηηά ελεκέξσζε ηνπ απαζρνινχκελνπ ζηνλ ηνκέα αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ γηα ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρνπλ, ηηο εθαξκνγέο ηνπο ζην επίπεδν ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ θ.ιπ. 16

17 2 ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΤΠΑΡΥΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΖ θνπφο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ είλαη ε παξνπζίαζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ηεο δπλακηθήο ηεο κε ζηφρν ηνλ εληνπηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ πξννπηηθψλ ηεο. Ζ πιεξνθνξία απηή απνηειεί ηε βάζε γηα ηε δηαηχπσζε ζηε ζπλέρεηα ζελαξίσλ νινθιεξσκέλεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. ην πιαίζην απηφ, γίλεηαη αλάιπζε ηεο δηαρξνληθήο πιεξνθνξίαο ζε ζρέζε κε ηα δεκνγξαθηθά, ηα νηθνλνκηθά, ηα πεξηβαιινληηθά θ.ιπ. δεδνκέλα ηεο λήζνπ. 2.1 Φπζηθό Πεξηβάιινλ Απφ άπνςε θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ε πεξηνρή ηεο Ρφδνπ είλαη κνλαδηθή θαη πεξηιακβάλεη ζεκαληηθά νηθνζπζηήκαηα θαη βηνηφπνπο. ηε Ρφδν έρνπλ παξαηεξεζεί ηξεηο βαζηθνί ηχπνη νηθνζπζηεκάησλ: ηα δάζε, νη ζακλψδεηο εθηάζεηο θαη νη πγξφηνπνη. Σα δάζε ηνπ λεζηνχ θαιχπηνπλ πνζνζηφ 40% ηεο επηθάλεηάο ηνπ πεξίπνπ. Σα θχξηα είδε δαζηθήο βιάζηεζεο είλαη θσλνθφξα: πεχθα θαη θππαξίζζηα. Οη ζακλψδεηο εθηάζεηο απνηεινχληαη θπξίσο απφ θπηνθνηλσλίεο αείθπιισλ πιαηχθπιισλ κε ππθλή θάιπςε θαη ηεο καθίαο βιάζηεζεο κε αξαηή βιάζηεζε θξχγαλσλ. Ζ παλίδα ηεο πεξηνρήο πεξηιακβάλεη απεηινχκελα θαη ζπάληα είδε φπσο ε ρειψλα Caretta caretta, ε ρειψλα Μχδαο, ε κεζνγεηαθή θψθηα, θ.ιπ. ηελ ηρζπνπαλίδα αλαθέξεηαη ην γθηδάλη (cyprinidae), πνπ απνηειεί πξνζηαηεπφκελν είδνο ηεο πεξηνρήο. Καηά κήθνο ησλ αθηνγξακκψλ ηεο πεξηνρήο εληνπίδνληαη ζε αξθεηέο πεξηνρέο κε ακκνζίλεο. 2.2 Μεηεσξνινγηθά ηνηρεία Σν θιίκα ηεο Ρφδνπ είλαη ηππηθά κεζνγεηαθφ. Σν θαινθαίξη έρεη κεγάιε δηάξθεηα θαη ε ζεξκνθξαζία, ηδηαίηεξα ηνλ Ηνχιην θαη ηνλ Αχγνπζην, θηάλεη θαη μεπεξλά ηνπο 35 ν C, πξνπάλησλ ζηελ ελδνρψξα, ελψ ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ε ζαιάζζηα αχξα δξνζίδεη θάπσο ηελ αηκφζθαηξα. Αλεβαίλνληαο πξνο ηηο θνξπθέο ησλ βνπλψλ, ε ζεξκνθξαζία πέθηεη θαηά 2 κε 4 βαζκνχο. Σν ρεηκψλα πέθηνπλ αξθεηέο βξνρέο, ελψ ζπάληα ρηνλίδεη ζηηο θνξπθέο ησλ νξεηλψλ φγθσλ. Γεληθά, ηνπο πην ςπρξνχο κήλεο ηνπ ρξφλνπ (Γεθέκβξην-Φεβξνπάξην) ε ζεξκνθξαζία ζπάληα πέθηεη θάησ απφ ηνπο 0 ν C. 17

18 2.2.1 Βξνρνπηώζεηο Σν θιίκα ζηε Ρφδν επεξεάδεηαη απφ ηε ρεξζαία κάδα ηεο Μηθξάο Αζίαο, απφ ηελ πεξηβάιινπζα ζαιάζζηα κάδα θαη απφ ηελ εκη-νξεηλή γεσκνξθνινγία. Ο ηχπνο ηνπ θιίκαηνο είλαη ηππηθφ κεζνγεηαθφ κε δχν αληίζεηεο πεξηφδνπο. Απηέο είλαη ε ήπηα ςπρξή θαη βξνρεξή πεξίνδνο, πνπ δηαξθεί απφ ην Ννέκβξην κέρξη ην Μάξηην θαη ε ζεξκή θαη μεξή πεξίνδνο απφ ηνλ Απξίιην κέρξη ηνλ Οθηψβξην. Οη βξνρνπηψζεηο ζην λεζί ηεο Ρφδνπ παξνπζηάδνπλ απφ ηηο κηθξφηεξεο ζπρλφηεηεο εκθάληζεο, ζε ζρέζε κε άιιεο πεξηνρέο ηνπ Διιαδηθνχ ρψξνπ. Ζ κνλαδηθή εηζξνή λεξνχ ζην έδαθνο πξνέξρεηαη απφ ηηο βξνρνπηψζεηο, ελψ ην ζχλνιν ησλ αλαγθψλ ζε πδαηηθνχο πφξνπο θαιχπηεηαη θαηά 90% απφ ππφγεηα χδαηα. Ζ αλνκβξία ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ επεξέαζε αξλεηηθά ηφζν ηε ζηάζκε ησλ γεσηξήζεσλ, φζν θαη ηελ πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ λεξψλ ηνπο. Οη βξνρνπηψζεηο γεληθά ζηα Γσδεθάλεζα παξνπζηάδνπλ κία δηαθνξνπνίεζε ζην χςνο βξνρήο, ηφζν ζηελ εηήζηα, φζν θαη ζηε κεληαία θαη επνρηαθή θαηαλνκή ηνπο. ηε Ρφδν παξαηεξείηαη κεγαιχηεξε βξνρφπησζε ζην βφξεην άθξν ηνπ λεζηνχ, ζε ζρέζε κε ην λφηην. Σν κεγαιχηεξν χςνο βξνρήο παξαηεξείηαη ζηε βνξεην - αλαηνιηθή πιεπξά ηνπ νξεηλνχ φγθνπ ηνπ ςειφηεξνπ βνπλνχ ηνπ λεζηνχ, ηεο Αηηαβχξνπ, θαη ην ρακειφηεξν ζηελ πεξηνρή ηεο Καηηαβηάο ζην λφηην άθξν ηνπ λεζηνχ, φπνπ ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο είλαη θπξίσο πεδηλή. Δπίζεο, ε πεδηλή βνξεηνδπηηθή πιεπξά ηνπ λεζηνχ δέρεηαη κεγαιχηεξεο βξνρνπηψζεηο απφ ηελ πεδηλή λνηηναλαηνιηθή. Οη δηαθνξνπνηήζεηο απηέο ζηε βξνρφπησζε πηζαλφ λα πξνέξρνληαη απφ ηε γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ λεζηνχ θαη ηε γεηηλίαζή ηνπ κε ηε Μηθξαζηαηηθή ρεξζφλεζν, ζηηο ηνπνγξαθηθέο ζπλζήθεο ηνπ λεζηνχ, θαζψο θαη ηελ θίλεζε ησλ αέξησλ καδψλ. Ζ επαπεηινχκελε κεηαβνιή ησλ θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ έρεη, ηα ηειεπηαία ρξφληα, γίλεη νξαηή ζηελ πεξηνρή ηνπ Ν. Γσδεθαλήζνπ, κε ηηο ζπρλέο ελαιιαγέο εηήζηαο μεξαζίαο θαη θαηαηγίδσλ. Σν γεγνλφο απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ άληζε θαηαλνκή ηνπ χςνπο βξνρνπηψζεσλ, αλά κήλα θαη έηνο, θαηαδεηθλχεη ηελ αλαγθαηφηεηα εληαίαο θαη νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. 18

19 2.2.2 Άλεκνη Οη άλεκνη ζηε Ρφδν αληαλαθινχλ ηε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε. Ζ ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ εκθαλίδεη κία δηπιή εηήζηα θαηεχζπλζε, φπσο γίλεηαη θαη ζε άιια λεζηά ηνπ Αηγαίνπ. Ζ πξψηε κέγηζηε εκθαλίδεηαη ηνλ Ηνχιην κε ηαρχηεηα 6,76 m/sec, ελψ ε δεχηεξε ηνλ Απξίιην κε ηαρχηεηα 4,87 m/sec. Απηή ε εηήζηα κεηαβνιή έρεη ηα ηππηθά ραξαθηεξηζηηθά κηαο πεξηνρήο κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο, φπνπ επηθξαηνχλ νη εηήζηνη δπλαηνί άλεκνη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ θαη θπξίσο ηνλ Ηνχιην ζηε κεγαιχηεξε έθηαζε ηεο Ρφδνπ. (Μαξηνιφπνπινο θαη Καξαπηπέξεο, 1963). 2.3 Έδαθνο - Τπέδαθνο Γεσκνξθνινγία Σν λεζί ηεο Ρφδνπ ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ εκηνξεηλφ - ινθψδεο αλάγιπθν κε νξεηλέο, αζβεζηνιηζηθέο επσζεκέλεο κάδεο, κε δηεχζπλζε απφ βνξεην-αλαηνιηθή πξνο λνηην-δπηηθή. Σα ζεκαληηθφηεξα φξε ηνπ λεζηνχ είλαη ν Αηηάβπξνο, κε θνξπθή ζηα 1215 κ., ν Αθξακχηεο ζηα 825 κ., ν Πξνθήηεο Ζιίαο (πεξηφιε) ζηα 798 κ., ν Αξράγγεινο ζηα 512 κ. θαη ε Λίλδνο ζηα 458 κ. Υαξαθηεξηζηηθά θαξζηηθά θαηλφκελα αλαπηχζζνληαη ζηνπο αζβεζηνιηζηθνχο φγθνπο ηνπ λεζηνχ, φπσο ραξαδξψζεηο, δνιίλεο, ακαμνηξνρηέο, δαθηπινγιπθέο. Σν λνηην - δπηηθφ ηκήκα ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα έληνλε ξεμηγελή ηεθηνληθή, φπνπ δηακνξθψλνληαη απφηνκεο βνπλνπιαγηέο. Αληίζεηα, νη θιίζεηο ζηηο βνξεην-βνξεηναλαηνιηθέο θιηηχεο είλαη επηφηεξεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε πεδηλή έθηαζε ηνπ λεζηνχ είλαη ε πεδηάδα ηεο Απνιιαθηάο, πνπ απνηειείηαη απφ Νενγελείο θαη Σεηαξηνγελείο απνζέζεηο. Γηαζρίδεηαη απφ βαζηέο θνηιάδεο θαη ραξαδξψζεηο ιφγσ ηεο ραιαξήο δνκήο ησλ ιηζνινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ, πνπ είλαη εχθνινη ζηε δηάβξσζε θαη ηελ απνζάζξσζε, βνεζνχλησλ θαη ησλ επζηαηηθψλ θηλήζεσλ πνπ επηθξαηνχλ ζηελ πεξηνρή. Αιινπβηαθά πεδία κηθξφηεξεο έθηαζεο ζπλαληψληαη ζηηο πεξηνρέο Σξηάληα, Κξεκαζηή, Μαιψλα, Γελλάδην, Καηηαβηά, θ.ιπ. Σν πδξνγξαθηθφ δίθηπν ηνπ λεζηνχ παξνπζηάδεη κνξθή δελδξηηηθή θαη νη θχξηνη θιάδνη ηνπ έρνπλ γεληθή δηεχζπλζε απφ βνξεηνδπηηθά πξνο λνηηναλαηνιηθά. Οη πεξηζζφηεξνη ρείκαξξνη παξνπζηάδνπλ επνρηαθή κφλν ξνή. Δμαίξεζε απνηειεί ν ρείκαξξνο Λνπηάλεο, πνπ ζε πεξηφδνπο κεγάισλ βξνρνπηψζεσλ έρεη ξνή φιν ην ρξφλν. 19

20 Ζ ρεηκαξξηθή ξνή ησλ θιάδσλ θαη νη απμαλφκελεο αλάγθεο ζε λεξφ γηα άξδεπζε θαη χδξεπζε πνιιψλ θνηλνηήησλ ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ, θαζψο θαη ηα έληνλα θαηλφκελα πθαικχξσζεο πνιιψλ πεξηνρψλ, νδήγεζαλ ζηελ αλάγθε εθπφλεζεο κειεηψλ γηα ηνλ εληνπηζκφ επλντθψλ ζέζεσλ πδάηηλσλ ηακηεπηήξσλ (θξαγκάησλ θαη εμσπνηάκησλ ιηκλνδεμακελψλ). Με ηελ αλαγλσξηζηηθή κειέηε ηνπ ΤΠΓΔ (Ηαλ. 1991), εληνπίζηεθαλ ζπλνιηθά 12 εμσπνηάκηεο ιηκλνδεμακελέο, ρσξεηηθφηεηαο κέρξη κ 3 θαη 2 θξάγκαηα χςνπο σο 20κ. Καηά ηελ παξνχζα θάζε έρνπλ θαηαζθεπαζηεί ην θξάγκα ηεο Απνιιαθηάο καδί κε ην αξδεπηηθφ δίθηπν θαη ε εμσπνηάκηα ιηκλνδεμακελή θνισλίηεο, ζηελ θνηλφηεηα Γελλαδίνπ, ελψ έρεη νινθιεξσζεί ε θαηαζθεπή ηνπ θξάγκαηνο ηνπ Γαδνπξά. Πεξηνρέο κε απμεκέλε πηζαλφηεηα πιεκκπξψλ δελ έρνπλ εληνπηζηεί ζηε λήζν Ρφδν. Χζηφζν, θαηά ην παξειζφλ, νη πιεκκπξηθέο ξνέο πνιιψλ ρεηκάξξσλ, χζηεξα απφ έληνλεο βξνρνπηψζεηο, πξνθάιεζαλ ζε αξθεηά ζεκεία ηνπ λεζηνχ θαηλφκελα ππεξρείιηζεο. ηα θαηλφκελα απηά ζπλεηέιεζαλ θπξίσο νη άζηνρεο αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο: κπάδσκα ξεκάησλ, αλεπαξθή απνζηξαγγηζηηθά κέηξα, θ.ιπ. θαη ιηγφηεξν νη γεσινγηθέο θαη κνξθνινγηθέο ζπλζήθεο. Άιινο έλαο θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο πνπ απμάλεη ηνλ θίλδπλν εκθάληζεο πιεκκπξψλ είλαη νη κεγάιεο ππξθαγηέο πνπ ζεκεηψζεθαλ πξφζθαηα ζηηο νξεηλέο δαζηθέο εθηάζεηο ζην λφηην ηκήκα ηνπ λεζηνχ (Βάηη Αζθιεπεηφ). Χζηφζν, ζηελ παξνχζα θάζε, έρεη νινθιεξσζεί ν θαζαξηζκφο ησλ παξαθείκελσλ ρεηκάξξσλ, ζπλερίδνληαη νη εξγαζίεο γηα ηε δηακφξθσζε θαη δηαπιάηπλζή ηνπο θαη νινθιεξψλνληαη νη εξγαζίεο θαηαζθεπήο ησλ ηακηεπηήξσλ. Ζ παξάθηηα δψλε ηνπ λεζηνχ ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε πνηθηιία ιηζνινγίαο θαη θιίζεσλ. Απνηειείηαη απφ αζβεζηφιηζνπο, θιχζρε, κάξγεο, θξνθαινπαγή, πψξν, αιινπβηαθέο θαη παξάθηηεο απνζέζεηο. Οη δηακνξθνχκελεο θιίζεηο είλαη ρακειέο (0-5%) ζηηο Πιεηνπιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο, κέζεο (5-15%) ζηα πεξηζζφηεξν ζπλεθηηθά πεηξψκαηα θαη πςειέο (>15%) θπξίσο ζηνπο Μεζνδσηθνχο αζβεζηφιηζνπο, πνπ έρνπλ ππνζηεί ην Νενγελή θαη Σεηαξηνγελή ηεθηνληζκφ. Χζηφζν νη θιίζεηο ζηελ παξάθηηα δψλε είλαη ππφ ζπλερή δηακφξθσζε, ιφγσ ηεο αζηάζεηαο ηεο πεξηνρήο. ηηο δπηηθέολνηηνδπηηθέο αθηέο παξαηεξνχληαη ζαιάζζηεο αλαβαζκίδεο. ηηο λνηηναλαηνιηθέο αθηέο απηέο είλαη ρακειφηεξεο θαη ζρεκαηίδνπλ ηα ιεγφκελα «ηξαπέδηα». Φαηλφκελα δηάβξσζεο παξαηεξνχληαη ζηηο βφξεην - δπηηθέο αθηέο ηνπ λεζηνχ, ιφγσ ηεο έθζεζήο ηνπο ζηνλ έληνλν δπηηθφ-βνξεηνδπηηθφ θπκαηηζκφ, θαζψο θαη ζηελ παξάθηηα δψλε Κξεκαζηή - θάιαο, φπνπ ππάξρεη θαη ζεκαληηθή ππνρψξεζε ηεο αθηήο. Αληίζεηα ε βφξεηα παξάθηηα δψλε ραξαθηεξίδεηαη σο πεξηνρή αλχςσζεο. 20

21 Ακκνζίλεο αλαπηχζζνληαη ζηελ αλαηνιηθή θαη λνηην-αλαηνιηθή παξάθηηα δψλε, θαζψο θαη ζηα λνηην-δπηηθά παξάιηα ηεο Ρφδνπ (φξκνο Απνιιαθηάο). Σα κήθνο απηψλ ησλ ζεηξψλ θηάλεη ηα κ. θαη ην πιάηνο ηνπο κ. ηελ αλαηνιηθή αθηή (φξκνο Αθάληνπ θαη φξκνο Ρέλεο) ππάξρνπλ κηθξφηεξεο ζεηξέο ζηλψλ, κήθνπο κ., κε πιάηνο πνπ δελ μεπεξλά ηα κ Οξπθηνί πόξνη - Κνηηάζκαηα ην λεζί ηεο Ρφδνπ έρνπλ εληνπηζηεί θνηηάζκαηα ιηγλίηε, ρξσκίηε θαη ελ κέξεη - καγλεζίηε (ιεπθφιηζνπ). Δπίζεο ππάξρνπλ θνηηάζκαηα βηνκεραληθψλ - ιαηνκηθψλ νξπθηψλ φπσο γχςνο, αζβεζηφιηζνο, κάξκαξν, ζρηζηφιηζνο (Λάξδνο) θ.ιπ. Δθκεηάιιεπζε ησλ θνηηαζκάησλ έγηλε επί Ηηαιηθήο θπξηαξρίαο, αιιά θαη ιίγα ρξφληα κεηά ην Βάζεη ησλ εξεπλψλ, πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί σο ζήκεξα (Ηηαινί, ΗΓΜΔ, Τ../Τ.Π.Α.Ν.Α.Α.), δηαπηζηψλεηαη ην κεησκέλν νηθνλνκηθά ελδηαθέξνλ γηα ηηο κεηαιινθφξεο εκθαλίζεηο. Γηα ηα θνηηάζκαηα ιηγλίηε, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη φηη ζήκεξα δελ ππάξρεη θακία κεηαιιεπηηθή δξαζηεξηφηεηα. Καηά ηα έηε , ζηελ ηνπνζεζία Φνχξλνη - Λνχξε, νη Ηηαινί πξαγκαηνπνηνχζαλ εθκεηάιιεπζε κε 4 ππφγεηεο ζηνέο, απφ ηηο νπνίεο ζήκεξα δηαηεξνχληαη κφλν νη δχν. Οη εκθαλίζεηο ηνπ ρξσκίηε εληνπίδνληαη δπηηθά ηνπ ρσξηνχ Απφιισλα θαη ζηηο αλαηνιηθέο παξπθέο ηνπ φξνπο πεξηφιη (πςφκεηξν κ.) θαη βφξεηα ηνπ νηθηζκνχ Πιαηάληα. ήκεξα δελ πθίζηαηαη πιένλ θακία εθκεηάιιεπζε. Απφ ηα βηνκεραληθά νξπθηά, ν γχςνο απαληάηαη ζηηο πεξηνρέο Λάξδνπ, Πιεκκχξη, Αζθιεπηνχ, Λάεξκα, ζηνπο ζρεκαηηζκνχο ηνπ θιχζρε θαη ζηα λενγελή ηδήκαηα. Γηα ηα κάξκαξα δελ είλαη γλσζηά αθξηβή ζηνηρεία γηα ηα απνζέκαηά ηνπο. Χο καξκαξνθφξεο πεξηνρέο ζεσξνχληαη ε Λνχθα, ην Φαιίδη, ε Λίλδνο θαη πηζαλά ν Αηηάβπξνο. ήκεξα δελ πθίζηαηαη θακία εμνξπθηηθή δξαζηεξηφηεηα. Τπάξρνπλ φκσο βηψζηκεο πξννπηηθέο γηα παξαγσγή νγθνκαξκάξσλ ηθαλνπνηεηηθήο πνηφηεηαο. Αζβεζηνιηζηθέο εκθαλίζεηο γηα ηελ παξαγσγή αδξαλψλ πιηθψλ βξίζθνληαη ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο Ρφδνπ. ήκεξα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ελ ελεξγεία ιαηνκείσλ βξίζθεηαη ζηελ θνηλφηεηα Κνζθηλνχ, ζηε ζέζε Πεδνχια, πνπ φκσο πξφθεηηαη λα παχζεη ε ιεηηνπξγία ηνπο. Μηθξήο δπλακηθφηεηαο ιαηνκεία βξίζθνληαη επίζεο ζηηο πεξηνρέο Έκπσλα, Κάιαζνπ, Κνιπκπηψλ, Φίλζνπ θαη ζηε Λάξδν (ζρηζηφιηζνο). νβαξφ ζέκα 21

22 έιιεηςεο απνζεκάησλ δελ ηίζεηαη. Τπάξρεη φκσο ζέκα κεηαθνξάο ησλ ιαηνκείσλ Κνζθηλνχ γηα πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο. Δλδηαθέξνλ επίζεο παξνπζηάδνπλ νη ςακκηηηθέο εκθαλίζεηο Μεζζαλαγξνχ, θαηάιιειεο γηα νηθνδνκηθέο εξγαζίεο (άκκνη), θαζψο θαη νη αξγηιηθέο απνζέζεηο ησλ Σεηαξηνγελψλ ζηηο πεξηνρέο Γελλαδίνπ, Αξραγγέινπ, Αθάληνπ, Αζγνχξνπ, Λάξδνπ, Κξεκαζηή, θ.α. πνπ βξίζθνπλ εθαξκνγέο ζηελ αγγεηνπιαζηηθή θαη ηελ θεξακνπνηία. Σέινο, ζηνηρεία γηα ηελ έξεπλα θαη αμηνιφγεζε γεσζεξκηθψλ πεδίσλ ζηα πιαίζηα ηνπ λεζηνχ, δελ εληνπίζηεθαλ. Χζηφζν, θαηλφκελα γεσζεξκίαο εθδειψλνληαη κε ηε κνξθή ηακαηηθψλ πεγψλ, φπσο π.ρ. πεγή Καιιηζέαο, νη νπνίεο ιεηηνπξγνχζαλ θαηά ην παξειζφλ, αιιά ζηελ παξνχζα θάζε έρνπλ απελεξγνπνηεζεί. Γεσκνξθνινγηθέο εηθφλεο ζηε Ρφδν (δψλεο εηδηθνχ γεσινγηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη πξνζηαζίαο γεσηφπσλ) δελ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί κε βάζε θάπνηα ππνπξγηθή ή άιιε απφθαζε. Παξφια απηά, ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ: ε πεξηνρή ησλ Δπηά Πεγψλ, νη ακκνζίλεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αλαηνιηθή θαη λνηηναλαηνιηθή παξάθηηα δψλε, θαζψο θαη ζηε λνηηνδπηηθή αθηή ηεο Ρφδνπ (φξκνο Απνιαθθηάο) εηζκηθόηεηα - Δλεξγόο Σεθηνληθή Ζ Ρφδνο επεξεάδεηαη απφ ηε ζεηζκνγφλν δψλε κέζνπ βάζνπο πνπ δηέξρεηαη απφ ηε Γπηηθή Πεινπφλλεζν, βφξεηα ηεο Κξήηεο θαη βφξεηα ηεο Ρφδνπ. Ζ δψλε απηή έρεη δψζεη ζην παξειζφλ κεγάινπο ζεηζκνχο ζηελ πεξηνρή. Έρνπλ αλαθεξζεί ζεηζκνί κεγέζνπο 8,2 ηεο θιίκαθαο Richter ην 1886 θαη 8,0 ηεο θιίκαθαο Richter ην 1926, πνπ είλαη θαη νη κεγαιχηεξνη ζε κέγεζνο ζεηζκνί πνπ έρνπλ γίλεη ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν. Δθδήισζε κηθξψλ ζεηζκψλ ζηελ πεξηνρή ηεο Ρφδνπ έγηλαλ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1987 γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, αθνχ δηήξθεζαλ απφ ηηο αξρέο σο ην ηέινο ηνπ κήλα. Ζ ζεηζκηθή αθνινπζία πνπ εθδειψζεθε έδσζε ζεηζκνχο πνπ δελ ππεξέβεζαλ ην κέγεζνο ησλ 5,2 R θαη νη εζηίεο ηνπο εληνπίδνληαη, ζχκθσλα κε ηηο κεηξήζεηο ηνπ Αζηεξνζθνπείνπ Αζελψλ, ζηα 18 ρικ ΒΑ ηεο πφιεο ηεο Ρφδνπ, κε εζηηαθφ βάζνο ηεο ηάμεσο ησλ 10 ρικ. Ζ ζεηζκηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Ρφδνπ (222 π.υ κ.υ.) ηεθκεξηψλεηαη απφ 30 ηζρπξά επεηζφδηα, πνπ πξνμέλεζαλ απφ ειαθξέο βιάβεο έσο θαηαζηξνθέο ζην λεζί. Παξά ηε βεβαξεκέλε ζεηζκηθή ηζηνξία, κφλν 3 ζεηζκηθά επεηζφδηα πξνθάιεζαλ ζεκαληηθέο θαηαζηξνθέο ζην λεζί (222 π.υ., 1303 κ.υ., 1926 κ.υ.). Σνχην νθείιεηαη ζην 22

23 γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξεο εζηίεο εληνπίδνληαη ζην ζαιάζζην ρψξν, κε απνηέιεζκα λα απνξξνθψληαη νξηζκέλεο θάζεηο εγθάξζησλ ζεηζκηθψλ θπκάησλ απφ ην λεξφ. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ δνλήζεσλ ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο ζηα αλαηνιηθά ηνπ λεζηνχ, φπνπ ζρεκαηίδνπλ κηα επηκήθε ζεηζκηθή δψλε κε δηεχζπλζε Βφξεην Αλαηνιηθά-Νφηην Γπηηθά, ν άμνλαο ηεο νπνίαο ζρεδφλ ζπκπίπηεη κε ηε ζαιάζζηα ηάθξν ηεο Ρφδνπ Καηνιηζζήζεηο - εξππζκνί - θαηαπηώζεηο βξάρσλ ζνλ αθνξά ζηελ εθδήισζε θηλεηηθψλ θαηλνκέλσλ ζην λεζί ηεο Ρφδνπ, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη: α) νη θαηνιηζζήζεηο ζην δπηηθφ ηκήκα ηνπ νηθηζκνχ Πιαηάληα θαη νη θαηαπηψζεηο βξάρσλ ζην αλαηνιηθφ ηνπ ηκήκα, β) νη κεηαθηλήζεηο εδαθψλ ζηελ θνηλφηεηα Διενχζαο ζην βφξεην ηκήκα ηεο, αλάληε ηνπ θνηλνηηθνχ δξφκνπ, γ) νη θαηνιηζζήζεηο ζην δξφκν Αγ. Διενχζαο Πιαηάληα, δ) νη κεηαθηλήζεηο εδαθψλ θαη νη δηαβξσηηθέο δηεξγαζίεο απφ πιεκκπξηθά θαηλφκελα ζηνπο δξφκνπο Αξράγγεινπ - Μαιψλα - Μάζαξε (λέα νδφο) θαη ζηε ξεκαηηά κεηαμχ Πξνθήηε Ζιία θαη θνηλφηεηαο Διενχζαο, ε) νη δηαβξψζεηο θαη θαηνιηζζήζεηο, ηκήκαηνο ηνπ δξφκνπ ζηελ πεξηνρή Φαιεξάθη, ιφγσ πιεκκπξψλ. Γελ έρεη γίλεη ραξαθηεξηζκφο πεξηνρψλ κε απμεκέλνπο γεσινγηθνχο θηλδχλνπο. Σα ζηνηρεία πνπ ππήξραλ απφ παιαηφηεξεο θαηνιηζζήζεηο, ιφγσ θπξίσο πιεκκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ, κπνξεί λα ραξαθηεξίζνπλ ηελ πεξηνρή σο πξνβιεκαηηθή. Γηα ην ζθνπφ απηφ, απαηηείηαη εηδηθή ηερλνιν-γεσινγηθή έξεπλα θαη κειέηε Παξάθηηα ύδαηα Σν κήθνο ησλ αθηψλ ηεο Νήζνπ Ρφδνπ είλαη 253 ρικ. (ΔΤΔ: ηαηηζηηθή Δπεηεξίδα ηεο Διιάδνο Δπηθάλεηα Διιεληθψλ εδαθψλ θαη κήθνο αθηψλ). Σν σθεαλνγξαθηθφ πξνθίι πεξηκεηξηθά ηεο Ρφδνπ είλαη ελδηαθέξνλ εμαηηίαο ηεο ζχλδεζεο πνπ δεκηνπξγεί κεηαμχ ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο θαη ηεο Μεζνγείνπ ζάιαζζαο, ε νπνία δηεπθνιχλεη ηε κεηαλάζηεπζε ησλ εηδψλ απφ αλαηνιηθά πξνο ην Αηγαίν Πέιαγνο. Σν Αηγαίν πέιαγνο απνηειεί κία νιηγνηξνθηθή ζάιαζζα, απνηέιεζκα ησλ ρακειψλ ζπγθεληξψζεσλ ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Δμαίξεζε απνηεινχλ νη πεξηνρέο θνληά ζηελ 23

24 πφιε ηεο Ρφδνπ, εμ αηηίαο ηεο επίδξαζεο απφ ηηο αλζξσπνγελείο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ πεξηνρή απηή. Οη πην επηβαξπκέλεο πεξηνρέο εμ αηηίαο ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ην ιηκάλη ηεο Αθάληηα, ην θέληξν ηεο πφιεο θαη ην Μαλδξάθη. Οη παξάθηηεο πεξηνρέο απνηεινχλ ηα 2/3 ησλ αθηψλ ηεο Ρφδνπ. Απηέο νη πεξηνρέο είλαη ε πφιε ηεο Ρφδνπ κέρξη ηε άιαθν, λφηηα ζηνλ Αθξακχηε, ζηελ Καηηαβηά θαη ην ηκήκα απφ ηνλ θφιπν ηνπ Γελλαδίνπ ζην βφξεην ηκήκα ηεο Λίλδνπ. Άιιεο αμηνζεκείσηεο παξάθηηεο πεξηνρέο είλαη βφξεηα ηεο Λίλδνπ ζηε Μαιψλα, ην ηκήκα ηεο Καιιηζέαο θαη ε πεξηνρή λφηηα ζην Φαιεξάθη. Ζ ζαιάζζηα νηθνινγία έρεη ειάρηζηα εξεπλεζεί. Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηεο Ρφδνπ δεκηνπξγεί ελδηαθέξνλ γηα ηε κειέηε ηεο ζαιάζζηαο ρισξίδαο θαη παλίδαο Δπηθαλεηαθά ύδαηα Ζ Ρφδνο δηαζέηεη ελδηαθέξνληα πδξνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά εμ αηηίαο ηνπ αλάγιπθνχ ηεο θαη ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ βξαρσδψλ ζρεκαηηζκψλ ηεο. Ζ ρξήζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ έρεη ζηεξηρηεί ζηα ππάξρνληα πεγάδηα ζηελ θάζε πεξηνρή, θαζψο θαη ζηηο πεγέο. Ζ κφλε ειεχζεξε πδάηηλε επηθάλεηα πνπ ππάξρεη είλαη ζην θξάγκα ηεο Απνιαθθηάο. ην λεζί δεκηνπξγνχληαη 51 ιεθάλεο απνξξνήο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην αλάγιπθν, ηελ ηνπνγξαθία θαη ην πδξεπηηθφ δίθηπν ηνπ λεζηνχ. Οη 51 ιεθάλεο ζπκπεξηιακβάλνπλ επηά επξχηεξεο πεξηνρέο πδαηνδηακεξηζκάησλ, δηαηξψληαο ην λεζί ζε δχν επξχηεξεο ιεθάλεο πνπ έρνπλ δηεχζπλζε αλαηνιηθά/δπηηθά. Ζ εηήζηα πνζφηεηα λεξνχ πνπ ζπγθεληξψλεηαη είλαη πεξίπνπ m 3 θαη αληηπξνζσπεχεη ην 30 % ηεο εηήζηαο βξνρφπησζεο, πνπ είλαη 586 mm βξνρήο. Σν 70% ηεο βξνρφπησζεο ράλεηαη κέζσ ηεο εμαηκηζηδηαπλνήο. Απφ ην ζχλνιν ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ m 3 (δπλεηηθά δηαζέζηκνο πφξνο), ηα m 3 (53%) απνξξένπλ θαη ράλνληαη ζηε ζάιαζζα θαη ηα ππφινηπα m 3 (47%) ηξνθνδνηνχλ ηνπο ππφγεηνπο απνδέθηεο. Απφ ην ζχλνιν απηήο ηεο πνζφηεηαο, πνπ ηξνθνδνηεί ηνπο ππφγεηνπο απνδέθηεο, κφλν ηα m 3 (25%) αληινχληαη γηα χδξεπζε θαη άξδεπζε θαη θαηαλέκνληαη ζε m 3 γηα νηθηαθή ρξήζε θαη m 3 γηα ηηο αλάγθεο άξδεπζεο. Γεληθά ε πνηφηεηα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Ρφδνπ, σο πξνο ηηο θπζηθφ-ρεκηθέο ηνπο παξακέηξνπο, είλαη αξθεηά θαιή. Ζ απνπζία κεγάισλ βηνκεραληθψλ κνλάδσλ ζηε Ρφδν κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ν βαζηθφο ιφγνο ηεο ρακειήο ρεκηθήο ξχπαλζεο απφ βαξέα κέηαιια θαη πεηξειατθά παξάγσγα. Κχξηα πεγή ξχπαλζεο απνηεινχλ ηα αζηηθά 24

25 απφβιεηα θαη ηα γεσξγηθά θάξκαθα. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη ε απνπζία πνηακψλ θαη ε χπαξμε κφλν ρεηκάξξσλ, κε πεξηνδηθή ξνή θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, απνηεινχλ ηελ πεγή κεηαθνξάο ησλ ξππαληψλ απφ ηηο αζηηθέο θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο ζηε ζάιαζζα Πνηόηεηα θαη πνζόηεηα ππόγεησλ πδάηηλσλ πόξσλ α. Κύξηεο ρξήζεηο πδαηηθώλ πόξσλ - Ηζνδύγην αλαγθώλ θαη πόξσλ Οη θχξηεο ρξήζεηο ηνπ λεξνχ αθνξνχλ ζηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο χδξεπζεο, ηεο άξδεπζεο θαη ησλ αλαγθψλ ησλ βηνηερληθψλ κνλάδσλ, πνπ ιεηηνπξγνχλ θπξίσο ζηελ πεξηνρή ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηεο Ρφδνπ. Οη πδάηηλνη πφξνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ηα επηθαλεηαθά λεξά θαη ηα λεξά ησλ πεγψλ θαη ησλ γεσηξήζεσλ. Οη ζεκεξηλέο αλάγθεο χδξεπζεο θαη άξδεπζεο ηεο Ρφδνπ θαίλνληαη παξαθάησ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αλαγθψλ ησλ κνλίκσλ θαηνίθσλ (ρεηκεξηλέο) θαη ησλ αλαγθψλ ηνπ ηνπξηζκνχ (ζεξηλέο). ηε ζχληαμε ηνπ πίλαθα ππνινγίζηεθε σο θαηαλάισζε 200 ιίηξα/άηνκν/εκέξα γηα 365 εκέξεο ην ρξφλν, γηα δε ηα μελνδνρεία 300 ιίηξα/εκέξα/θιίλε. Ζ ηνπξηζηηθή πεξίνδνο έρεη ππνινγηζηεί κε βάζε ηηο 210 εκέξεο. Πίλαθαο 2-1: Αλάγθεο ζε ύδξεπζε Υεηκεξηλέο αλάγθεο m 3 /έηνο Θεξηλέο αλάγθεο m 3 /έηνο Δηήζηεο αλάγθεο m 3 /έηνο Αλάγθεο ύδξεπζεο Ύδξεπζε m 3 /έηνο Άξδεπζε m 3 /έηνο Δηεζίσο m 3 /έηνο πλνιηθέο αλάγθεο ζε λεξό πδξνάξδεπζεο Ηζνδύγην πδξνάξδεπζεο απνιήςεσλ πλνιηθέο αλάγθεο m 3 /έηνο πλνιηθέο απνιήςεηο m 3 /έηνο Έιιεηκκα - πιεόλαζκα m 3 /έηνο Πεγή: Τ.Δ.Β. 25

26 ηηο αλάγθεο πνπ θαηαγξάθνληαη ζηνλ Πίλαθα 2.1, δελ ππνινγίδνληαη νη πνζφηεηεο λεξνχ πνπ ράλνληαη απφ ηηο δηαξξνέο ησλ δηθηχσλ χδξεπζεο, πνπ εθηηκψληαη ζην 40% ηνπιάρηζηνλ ησλ αλαγθψλ. Δπίζεο δελ ππνινγίζηεθαλ νη πνζφηεηεο λεξνχ πνπ ρνξεγνχληαη ζε πινία, γηψη, πάξθα θ.ιπ. θαη νη νπνίεο εθηηκψληαη ζην 15-20% ησλ αλαγθψλ. Οη ζεκεξηλέο αλάγθεο άξδεπζεο μεπεξλνχλ ηηο ζεκεξηλέο αλάγθεο χδξεπζεο, παξά ην ρακειφ πνζνζηφ αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ (9-10%). Οη αλάγθεο απηέο αλακέλεηαη λα πνιιαπιαζηαζηνχλ, αλ δνζεί βάξνο ζηελ αλάπηπμε θαη επέθηαζε ηεο αξδεπφκελεο γεσξγίαο, φπσο απμάλνληαη θαη νη κειινληηθέο πδξεπηηθέο αλάγθεο. β. Πεγέο - Γεσηξήζεηο Έλαο κεγάινο αξηζκφο πεγψλ ππάξρεη ζην λεζί, θαιχπηνληαο ηηο αλάγθεο χδξεπζεο θαη άξδεπζεο. Ζ παξνρή ηνπο θπκαίλεηαη απφ m 3 ηελ ψξα. Οη πην ζεκαληηθέο πεγέο βξίζθνληαη ζην βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ, κε παξνρή πνπ θπκαίλεηαη απφ m 3 /ψξα ζε εηήζηα βάζε. Σα ππφγεηα χδαηα ρξεζηκνπνηνχληαη απφ έλα κεγάιν αξηζκφ πεγαδηψλ θαη γεσηξήζεσλ. Πξηλ απφ ην 1970, ηα ππφγεηα χδαηα βξίζθνληαλ ζε κία ζηάζκε βάζνπο πεξίπνπ κέηξα απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο θαη ε ζπγθέληξσζε απηή βξηζθφηαλ θπξίσο ζην βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ θαη ζε ρεηκκάξηεο απνζέζεηο. Οη απμεκέλεο απαηηήζεηο ζε λεξφ εμαηηίαο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ελζάξξπλαλ ηελ ππεξάληιεζε θαη νδήγεζαλ ζηελ πηψζε ηνπ πδάηηλνπ νξίδνληα θαη ζηε κείσζε ηεο παξνρήο θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, αθνχ επλνήζεθε ε εηζρψξεζε ηνπ ζαιάζζηνπ κεηψπνπ. Ζ αλνκβξία ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηε θησρή ηξνθνδφηεζε ησλ ππφγεησλ πδξνθνξέσλ θαη επνκέλσο ηε κείσζε ησλ παξνρψλ ησλ γεσηξήζεσλ θαη ηελ πηψζε ηεο ζηάζκεο ηνπο. Παξάιιεια νη απμαλφκελεο θαηά έηνο απαηηήζεηο γηα ηελ θάιπςε ησλ πδξναξδεπηηθψλ αλαγθψλ, ηδίσο ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, νδήγεζε ζηελ ππεξάληιεζε ησλ γεσηξήζεσλ θαη απηή κε ηε ζεηξά ηεο ζηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ λεξψλ κε ηελ πθαικχξσζή ηνπο. Ήδε ην θαηλφκελν απηφ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο ελδεκηθφ ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο Ρφδνπ. Ζ εθκεηάιιεπζε ησλ γεσηξήζεσλ ζηηο πεξηζζφηεξεο πδξνινγηθέο ιεθάλεο έρεη θηάζεη ζε νξηαθφ ζεκείν. Ζ απνθαηάζηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ είλαη θαη ρξνλνβφξνο αιιά θαη επηζθαιήο, αλάινγα βέβαηα κε ηηο επηθξαηνχζεο ηνπηθά πδξνγεσινγηθέο ζπλζήθεο. Ο θίλδπλνο δεκηνπξγίαο κε αλαζηξέςηκσλ θαηλνκέλσλ είλαη πηζαλφο θαη πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί ηφζν κε ηελ 26

27 νξζνινγηθή δηαρείξηζε, φζν θαη κε ηε ιήςε ελδεδεηγκέλσλ κέηξσλ θαη παξεκβάζεσλ γηα ην λεζί θαη γηα θάζε πδξνινγηθή ιεθάλε. γ. Πεγέο - πλζήθεο άξδεπζεο Ζ άξδεπζε θαηά θχξην ιφγν γίλεηαη απφ ππφγεηα λεξά, γεσηξήζεηο θαη πεγάδηα, ελψ ην ππφινηπν απφ επηθαλεηαθά λεξά θαη πεγέο. δ. Ποιόηηηα νεπού ηε λήζν Ρφδν ππάξρεη έλα θπζηνινγηθφ κέησπν πθαικχξσζεο ζε θάζε πεξίπησζε γεηηνλίαο γιπθνχ λεξνχ κε ηε ζάιαζζα, ην νπνίν παξακέλεη ζηαηηθφ, φζν ε δπλακηθή ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπο παξακέλεη ζηαζεξή. ηαλ ε δπλακηθή απηή κεηαβιεζεί πξνο ηελ κία ή ηελ άιιε θαηεχζπλζε, ην κέησπν απηφ θηλείηαη πξνθεηκέλνπ λα βξεη κία λέα ζέζε ηζνξξνπίαο. Πνιιέο θνξέο, ιφγσ άληιεζεο ησλ γεσηξήζεσλ (θαη επνκέλσο εμαζζέλεζεο ηνπ γιπθνχ πδξνθνξέα), ηεο ζρεηηθήο αλνκβξίαο, θαζψο θαη ηεο πιεκκεινχο, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ηερληθήο θαηαζθεπήο θαη αμηνπνίεζεο πδξνκαζηεπηηθψλ έξγσλ (ιαλζαζκέλε ζέζε ηνπνζέηεζεο αληιίαο, ιαλζαζκέλε παξνρή ιεηηνπξγίαο θ.ιπ.), ην κέησπν πθαικχξσζεο πξνρσξεί ζεκαληηθά πξνο ην εζσηεξηθφ, κε απνηέιεζκα ηε ρεκηθή κφιπλζε θαη ξχπαλζε ηνπ ππφγεηνπ πδάηηλνπ πεξηβάιινληνο κε φιεο ηηο θαηαζηξεπηηθέο ζπλέπεηεο πνπ ζπλεπάγνληαη. Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά πθαικχξσζεο εκθαλίδνληαη ζην βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ. 2.4 Γεκνγξαθηθά Υαξαθηεξηζηηθά Γηαρξνληθή εμέιημε πιεζπζκνύ θαη ξπζκνί πιεζπζκηαθήο κεηαβνιήο Ζ παξνχζα ελφηεηα εμεηάδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Ρφδνπ, απφ ην 1951 θαη κεηά, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζνχλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο δεκνγξαθηθήο εμέιημεο. Ο κφληκνο πιεζπζκφο ηνπ λεζηνχ αλέξρεηαη ζε θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηεο Δ..Τ.Δ. γηα ην έηνο 2001 θαη παξνπζηάδεη κία εληππσζηαθή αχμεζε ζε ζρέζε κε ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή πιεζπζκνχ ηνπ 1991 (ζηνηρεία Δ..Τ.Δ.), ν πιεζπζκφο ηεο λήζνπ ήηαλ , ηεο Δπαξρίαο Ρφδνπ θαη ηνπ Ννκνχ Γσδεθαλήζνπ Ο πιεζπζκφο ηεο λήζνπ απνηειεί ην 60% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γσδεθαλήζνπ θαη πιεζηάδεη ην 1% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο. Απφ ηελ άπνςε ησλ δεκνγξαθηθψλ κεηαβνιψλ, κεηά ην 1951 παξαηεξείηαη κηα 27

28 αμηφινγε κεηαβνιή, δεδνκέλνπ φηη ν πιεζπζκφο ηεο Γσδεθαλήζνπ απμήζεθε θαηά 35%, ηεο Δπαξρίαο Ρφδνπ θαηά 55% θαη ηεο λήζνπ θαηά 67%. Απηνί νη ξπζκνί πιεζπζκηαθήο αλάπηπμεο ήηαλ πνιχ πςειφηεξνη απφ άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο κε αλάινγν κέγεζνο, αιιά θαη απφ ην κέζν φξν ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο. Παξαηεξείηαη επίζεο κηα άληζε, ρσξηθά, θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ, κεγάιν κέξνο ηνπ νπνίνπ βξίζθεηαη ζπγθεληξσκέλν ζην βφξεην ηξίγσλν, πνπ πεξηιακβάλεη ηελ πφιε ηεο Ρφδνπ, ηα πεξίρσξά ηεο θαη ηνπο δηάζπαξηνπο παξαζαιάζζηνπο πεξηαζηηθνχο νηθηζκνχο. Αλ θαη ε έιμε ηνπ πιεζπζκνχ πξνο ηελ πφιε ηεο Ρφδνπ είρε εθδεισζεί απφ ην 1951, ε κεγέζπλζε ησλ σο άλσ νηθηζκψλ, ε εμάπισζή ηνπο θαηά κήθνο ηεο αθηήο θαη ε δεκηνπξγία κηαο ζρεδφλ ζπλερνχο, ζην ρψξν, αζηηθνπνηεκέλεο δψλεο πέξημ ηεο πφιεο ηεο Ρφδνπ, θνξπθψζεθε κεηά ην Ζ νκάδα επηά νηθηζκψλ, πνπ πεξηιακβάλεη ηελ Ηαιπζφ, Κξεκαζηή θαη Παξαδείζη ζηα δπηηθά ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηεο αθηήο, θαζψο θαη ηηο Κνζθηλνχ, Καιπζηέο, Αθάληνπ θαη Αξράγγειν ζηα αλαηνιηθά, εκθαλίδεη γεληθά ξπζκνχο αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο ηάζεηο αλάινγεο κε ηελ πφιε ηεο Ρφδνπ. Δμαίξεζε απνηειεί ν νηθηζκφο ηεο Κνζθηλνχ, ηεο νπνίαο ν πιεζπζκφο κεηψζεθε θαηά ηε δεθαεηία θαηά 39%. ηε λήζν Ρφδν έρνπλ θαζνξηζηεί απφ ηε Ννκαξρία, γηα δηνηθεηηθνχο ιφγνπο, έμη γεσγξαθηθέο ελφηεηεο ή Δδαθηθέο Πεξηθέξεηεο (ΔΠ), πνπ είλαη νη εμήο: - ΔΠ 1 (Ρφδνο): Ρφδνο (Γήκνο), Ηαιπζφο, Αθάληνπ, Αξρίπνιηο, Κνζθηλνχ, Καιπζηέο, Φίλζνο. - ΔΠ 2 (Κξεκαζηή): Κξεκαζηή, Παξαδείζη, Παζηίδα, Μαξηηζά, Γακάηξηα, Θενιφγνο. - ΔΠ 3 (νξσλή): νξσλή, Φαλέο, Καιαβάξδα, Γηκπιηά, άιαθνο, Πιαηάληα, Απφιισλα. - ΔΠ 4 (Δκπσλα): Δκπσλα, Κξεηελία, ηάλα, Αγηνο Ηζίδσξνο, Μνλφιηζνο. - ΔΠ 5 (Αξράγγεινο): Αξράγγεινο, Κάιαζνο, Λάξδνο, Λίλδνο, Μαιψλαο, Μάζαξε, Ππιψλαο. - ΔΠ 6 (Γελλάδην): Γελλάδην, Αξλίζα, Αζθιεπηείν, Βάηη, Ηζηξην, Καηηαβηά, Λάεξκα, Λαραληά, Μεζαλαγξφο, Πξνθίιηα, Απνιαθθηά. Οη εδαθηθέο πεξηθέξεηεο 1, 2 θαη 5 ζπγθεληξψλνπλ ην 86% ηνπ πιεζπζκνχ θαη εκθαλίδνπλ απφ θνηλνχ ηνλ πςειφηεξν ξπζκφ δεκνγξαθηθήο αχμεζεο. Ο πιεζπζκφο ζηηο άιιεο πεξηνρέο αληηπξνζσπεχεη κφλν ην 14% ηνπ ζπλνιηθνχ θαη παξέκεηλε, θαη νπζία, ζηαζεξφο απφ ην 1951, κε ηελ πεξηνρή Έκπσλα λα ζεκεηψλεη κείσζε πιεζπζκνχ θαηά ηελ πεξίνδν

29 Ζ ζπλνιηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο λήζνπ κεηά ην 1951, εκθαλίδεη ζεκαληηθά ζεκεία θακπήο. Απφ ηελ πεξίνδν , θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ν κέζνο εηήζηνο ξπζκφο αχμεζεο ήηαλ αξθεηά κηθξφο, εθηηλάρζεθε ζην 23,52% κεηαμχ θαη κεηψζεθε ζην 11,84% κεηαμχ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ , ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο λήζνπ ήηαλ ηαρχηεξε απφ εθείλε νιφθιεξεο ηεο Γσδεθαλήζνπ θαη ηνπ ζπλφινπ ηεο Διιάδαο. Σα ζηνηρεία ησλ απνγξαθψλ πιεζπζκνχ ηεο ΔΤΔ, αλ θαη ζπλνιηθά θξίλνληαη αμηφπηζηα, εκθαλίδνπλ θάπσο κηθξφηεξν (ζε ζρέζε κε ηνλ πξαγκαηηθφ), ηνλ πιεζπζκφ ησλ βνξείσλ πεξηνρψλ (ΔΠ 1, 2 θαη 5). Πξάγκαηη, εθηηκάηαη φηη πνιινί θάηνηθνη απηψλ ησλ πεξηνρψλ πξνηίκεζαλ λα απνγξαθνχλ ζηα ρσξηά απφ ηα νπνία θαηάγνληαη θαη φρη ζηνπο ηφπνπο κφληκεο δηακνλήο ηνπο. Χο εθ ηνχηνπ, εθηηκάηαη φηη ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο κεηψλεηαη, θπξίσο δε ζηνλ Δκπσλα θαη ζην Γελλάδην. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε δηαρξνληθή εμέιημε ηνπ πιεζπζκνχ θαη νη ξπζκνί κεηαβνιήο ηνπ. Πίλαθαο 2-2: Πιεζπζκηαθή εμέιημε Μεηαβνιή Νεζί Ρόδνπ ,09% Ννκόο Γσδεθαλήζνπ ,99% ύλνιν ρώξαο ,38% Πεγή: Δ..Τ.Δ Πίλαθαο 2-3: Ρπζκόο Αύμεζεο θαη Απόιπηε Αύμεζε ηνπ Πιεζπζκνύ ζηε Νήζν Ρόδν Έηνο Πνζνζηό Απόιπηε Αύμεζεο Πιεζπζκόο Αύμεζε % , , , , , Πεγή: Δ..Τ.Δ. 29

30 Γηάγξακκα 2-1: Γείθηεο Πιεζπζκηαθήο Δμέιημεο ζηε Ν. Ρόδν ( ). Γηα ηε δεθαεηία ε κεηαβνιή ηνπ πιεζπζκνχ είλαη 12,50%, ζεκαληηθή αχμεζε, κεγαιχηεξε θαη απφ ην πνζνζηφ αχμεζεο γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο, πνπ είλαη 6,38%. Παξαηεξείηαη δειαδή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζην λεζί ζε πνζνζηφ ππεξδηπιάζην απφ απηφ ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο. Ζ κεγάιε απηή πιεζπζκηαθή αλάπηπμε νθείιεηαη ζην δπλακηζκφ ηνπ λεζηνχ, ν νπνίνο φρη κφλν ζπγθξαηεί ηνπο θαηνίθνπο ηνπ, αιιά πξνζειθχεη πιεζπζκφ θαη απφ άιιεο, ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο πεξηνρέο. Ζ δεκνγξαθηθή εμέιημε ζην λεζί, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εηθφλα ηνπ πιεζπζκνχ ζηνπο Γήκνπο (Πίλαθαο 1 Παξάξηεκα Η), δείρλεη κία ηάζε κεηαθίλεζήο ηνπ πξνο ηα αζηηθά θαη εκηαζηηθά θέληξα. Ζ ηάζε αζηηθνπνίεζεο ηνπ πιεζπζκνχ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί θαη ηα επφκελα ρξφληα ζε κεγαιχηεξν βαζκφ. Οη θχξηεο δεκνγξαθηθέο ηνκέο ηεο λήζνπ ζπλνςίδνληαη ζε ηξεηο μερσξηζηέο θάζεηο: Μέρξη ην 1971, ε λήζνο εκθάληδε πνιχ ρακειφ ξπζκφ αχμεζεο πιεζπζκνχ, θαζψο ζηνπο πεξηζζφηεξνπο νηθηζκνχο ν πιεζπζκφο κεησλφηαλ αηζζεηά. Ήηαλ ε πεξίνδνο ηεο καδηθήο κεηαλάζηεπζεο πξνο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηεο ρψξαο θαη ην εμσηεξηθφ. Σελ πεξίνδν ζεκεηψζεθε κηα κεγάιε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, εμαηηίαο ηεο ηαρείαο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. Σν θαηλφκελν εκθαλίδεηαη κε κεγαιχηεξε έληαζε ζην βφξεην ηκήκα ηεο Ρφδνπ, κε έληνλνπο ξπζκνχο αζηηθνπνίεζεο. Ζ ζηαζεξνπνίεζε θαηά ηελ πεξίνδν , ζπλνδεχηεθε απφ έλα κεησκέλν ξπζκφ αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ, ελψ ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ εκθάληζε ηηο πξψηεο 30

31 ελδείμεηο θνξεζκνχ ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο. Δλ ηνχηνηο, ε πφισζε βνξξά - λφηνπ θαη ε αζηηθή εμάπισζε γχξσ απφ ηελ πφιε ηεο Ρφδνπ, πνπ είρε αξρίζεη θαηά ηελ πξνεγνχκελε θάζε, ζπλέρηζε λα εθδειψλεηαη. Δπηπιένλ, εκθαλίζηεθαλ δνξπθνξηθά θέληξα αλάπηπμεο ζε νξηζκέλεο θεληξηθέο θαη λφηηεο πεξηνρέο, φπσο ηα Πιαηάληα, ν Απφιισλαο, ην Αζθιεπηείν θαη ηδηαηηέξσο ην Γελλάδην, ιφγσ ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζε απηά ηα ηκήκαηα ηεο λήζνπ. πγθεθξηκέλα, παξαηεξείηαη νη δήκνη πνπ βξίζθνληαη πιεζίνλ ηεο πφιεο ηεο Ρφδνπ λα παξνπζηάδνπλ κηα κεγάιε αχμεζε ηνπο πιεζπζκνχ ηνπο. Απηή ε αχμεζε είλαη αθφκα κεγαιχηεξε ζε πεξηνρέο πνπ απνηεινχλ ππξήλεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο είλαη ν Γήκνο Ηαιπζνχ θαη ν Γήκνο Καιιηζέαο. Αληίζεηα, φζν απνκαθξπλφκαζηε απφ ηελ πφιε ηεο Ρφδνπ ζε λνηηφηεξνπο Γήκνπο, παξαηεξείηαη κία αλεπαίζζεηε κεηαβνιή ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ ζε αξθεηέο πεξηνρέο κεηαθξάδεηαη ζε κείσζή ηνπ. Ζ αχμεζε απηή ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ παξαδνζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηνπξηζηηθέο, κε απνηέιεζκα ηα θαη εμνρήλ ηνπξηζηηθά λεζηά, θαη πξσηίζησο ε Ρφδνο, λα είλαη απηά ζηα νπνία παξαηεξείηαη ε κεγαιχηεξε πιεζπζκηαθή αχμεζε. Δθηηκάηαη φηη ζεκαληηθφηαην ξφιν ζηελ πιεζπζκηαθή αχμεζε έπαημε ε κεηαλαζηεπηηθή θίλεζε πξνο ηελ Πεξηθέξεηα (θαη ηδηαίηεξα ζηε Ρφδν) θαη εθηηκάηαη φηη ε πιεζπζκηαθή κεηαβνιή επηκεξίδεηαη ζε 40% απφ θπζηθή αχμεζε θαη 60% απφ κεηαλάζηεπζε Οκάδεο θαη ππξακίδεο ειηθηώλ Με βάζε ηα ζηνηρεία απνγξαθήο ηεο Δ..Τ.Δ γηα ην έηνο 2001, ε θαηαλνκή πιεζπζκνχ θαηά νκάδεο ειηθηψλ, ηφζν ζην λεζί ηεο Ρφδνπ φζν θαη ζην Ννκφ Γσδεθαλήζνπ παξνπζηάδεη ζηνλ Πίλαθα 2-4. Ζ ειηθηαθή δνκή ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ λεζηνχ δε δηαθνξνπνηείηαη ζεκαληηθά απφ απηή ηνπ Ννκνχ. Ο παηδηθφο πιεζπζκφο ηνπ λεζηνχ (0-14 εηψλ) ζην λεζί ηεο Ρφδνπ βξίζθεηαη ζην πνζνζηφ ηνπ 18,30%, πνιχ θνληά ζην πνζνζηφ ηνπ Ννκνχ πνπ είλαη 18,24%. Σν πνζνζηφ απηφ είλαη ζαθψο θαιχηεξν απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ πνπ παξνπζηάδεη νιφθιεξε ε ρψξα, πνπ είλαη 15,18%. κσο ππνιείπεηαη πνιχ απφ ην λα πξνζδψζεη ην ραξαθηεξηζκφ ηνπ λένπ πιεζπζκνχ ζην ζπλνιηθφ ηνπ κέγεζνο. 31

32 Πίλαθαο 2-4: Πνζνζηά επί ηνπ ζπλνιηθνύ πιεζπζκνύ. Νεζί Ζιηθία Ρόδνπ (%) Ννκόο (%) ύλνιν ρώξαο (%) 0-4 6,12 6,08 4, ,04 6,03 4, ,14 6,13 5, ,30 7,52 6, ,49 8,57 7, ,93 8,89 7, ,91 8,70 7, ,26 7,17 7, ,87 6,81 7, ,60 6,47 6, ,04 6,86 6, ,94 4,74 5, ,44 4,40 5, ,72 3,82 5, ,92 3,15 4, ,15 2,33 3, ,17 1,29 1,72 85< 0,94 1,06 1,30 Πεγή: Δπεμεξγαζία ηνηρείσλ Δ..Τ.Δ Ο παξαγσγηθφο πιεζπζκφο (15 64 εηψλ) βξίζθεηαη ζην πνζνζηφ ηνπ 70,78% θαη απέρεη ειάρηζηα απφ ηνλ εζληθφ, πνπ είλαη 68,12%. Σν πνζνζηφ απηφ θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθφ. Σέινο ην πνζνζηφ ηνπ ψξηκνπ πιεζπζκνχ (65 εηψλ θαη άλσ) είλαη ζε ρακειφηεξν επίπεδν απφ απηφ ηνπ εζληθνχ. Παξά ηε δηαρξνληθή "νκνηνγέλεηα" ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, νη κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο λέσλ θπξίσο αηφκσλ, πνπ θαηαγξάθνληαη θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, ζπκβάινπλ ζηελ πιεζπζκηαθή "αλαλέσζε" θαη ζηελ αχμεζε ηεο πνζνζηηαίαο ζπκκεηνρήο ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαη ησλ παξαγσγηθψλ ειηθηψλ (20-40 εηψλ) ζηνλ ζπλνιηθφ πιεζπζκφ. 32

33 Γηάγξακκα 2-2: Ππξακίδα ειηθηώλ γηα ην ζύλνιν ηνπ πιεζπζκνύ ηνπ Ννκνύ, ηεο Πεξηθέξεηαο θαη ηεο ρώξαο γηα ην έηνο 2001 Οη γελλήζεηο παξνπζηάδνπλ κία ζηαζεξφηεηα ηα ηειεπηαία 7 ρξφληα, αιιά εμαθνινπζνχλ λα παξακέλνπλ πςειέο. Σν πνζνζηφ ησλ γάκσλ παξακέλεη αληίζηνηρν κε απηφ ηεο ρψξαο, αληίζεηα ε θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηεο ρψξαο, πνπ παξνπζηάδεη αξλεηηθή ηηκή (-0,01). Σέινο, ελψ ε αλαινγία γελλήζεσλ ζαλάησλ γηα ηε ρψξα είλαη πεξίπνπ 1, ζην λνκφ απηή ε αλαινγία πιεζηάδεη ην 2, νπφηε θαη εμεγείηαη ε θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ Αγξνηηθόο Αζηηθόο πιεζπζκόο Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ , ζεκεηψζεθε ζεκαληηθή αλαδηάξζξσζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ πιεζπζκνχ θαηά ηφπν δηακνλήο, κε εκθαλή ηε ζηξνθή απφ ηνλ αγξνηηθφ ζηνλ αζηηθφ ρψξν. ην Ννκφ Γσδεθαλήζνπ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, ηα 2 / 3 ηνπ πιεζπζκνχ δηέκελαλ ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο, ελψ γηα ην 1991 ην πνζνζηφ απηφ έπεζε ζην 26,56%, πνζνζηφ πνπ είλαη πνιχ θνληά κε ην αληίζηνηρν ηεο ρψξαο. Σν 2001, ην πνζνζηφ απηφ κεηψζεθε θαη άιιν, θηάλνληαο ζην 24,88% ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ λνκνχ. 33

34 Πίλαθαο 2-5: Πιεζπζκόο θαηά πεξηνρή δηακνλήο (πνζνζηά %) ΝΖΗ ΡΟΓΟΤ ΝΟΜΟ ΓΧΓΔΚΑΝΖΟΤ Πιεζπζκόο % Πιεζπζκόο % Πιεζπζκόο % Πιεζπζκόο % ΑΣΗΚΖ , , , ,44 ΑΓΡΟΣΗΚΖ , , , ,56 Πεγή: E..Τ.Δ., economics.gr ην λεζί ηεο Ρφδνπ παξνπζηάδεηαη κηα κεγάιε αχμεζε ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ γηα ηε δεθαεηία , πνπ θηάλεη ην 10%. Απηφ νθείιεηαη ζε κεγάιν πνζνζηφ ζηελ κεηαζηξνθή ηεο ελαζρφιεζεο ηνπ πιεζπζκνχ ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηνπξηζκφ, φπνπ ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο ζηα νξγαλσκέλα αζηηθά θέληξα. Φπζηθφ απνηέιεζκα απηήο ηεο κεηαζηξνθήο είλαη ε αληίζηνηρα κεγάιε κείσζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ, παξνπζηάδνληαο απφ ηα κηθξφηεξα πνζνζηά ζε νιφθιεξε ηελ ρψξα. Σν ίδην ζπκπέξαζκα πξνθχπηεη απφ ηε κειέηε ηεο δηακνλήο ηνπ πιεζπζκνχ ζηα αληίζηνηρα γεσγξαθηθά δηακεξίζκαηα, φπνπ παξαηεξείηαη κεγάιε κεηαθίλεζε ηνπ πιεζπζκνχ απφ ηα νξεηλά θαη εκηνξεηλά πξνο ηα πεδηλά ηκήκαηα ηνπ λεζηνχ, φπνπ βξίζθεηαη θαη ε πιεηνςεθία ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ ηνπ λεζηνχ. Σα αληίζηνηρα πνζνζηά γηα ην λνκφ απνθαιχπηνπλ φηη ην 64,71% ηνπ πιεζπζκνχ έρεη εγθαηαζηαζεί ζηα πεδηλά εδάθε ηνπ λνκνχ. Χζηφζν, ην πνζνζηφ απηφ παξνπζηάδεη κεγάιε δηαθνξνπνίεζε απφ ην αληίζηνηρν ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ, εμαηηίαο ηεο κνξθνινγίαο θαη ηεο ηνπνγξαθίαο ηνπ λνκνχ, πνπ απνηειείηαη απφ πνιιά δηάζπαξηα λεζηά, ηα νπνία ζηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη νξεηλά. Δμαίξεζε απνηεινχλ ηα λεζηά ηεο Ρφδνπ θαη ηεο Κψ. Πίλαθαο 2-6: Καηαλνκή πιεζπζκνύ ΝΟΜΟ ΝΖΗ ΡΟΓΟΤ ΓΧΓΔΚΑΝΖΟΤ Πιεζπζκόο % Πιεζπζκόο % ΠΔΓΗΝΑ , ,7 ΖΜΗΟΡΔΗΝΑ , ,7 ΟΡΔΗΝΑ , ,6 Πεγή:Δ..Τ.Δ. 34

35 2.4.4 Μνξθσηηθό επίπεδν Σν κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 2001, παξνπζηάδεη βειηίσζε ζε ζρέζε κε ην έηνο Χζηφζν, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ είλαη απφθνηηνη Γεκνηηθνχ θαη κέζεο εθπαίδεπζεο. Σν πνζνζηφ πνπ έρεη απνθνηηήζεη απφ θάπνην αλψηεξν ή αλψηαην ίδξπκα είλαη ζρεηηθά ρακειφ, ηεο ηάμεο ηνπ 10,13%. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηηο λήζνπο ηνπ Αηγαίνπ είλαη αθφκα ρακειφηεξν, θηάλνληαο ην 9,25%. Παξφια απηά, ην πνζνζηφ ησλ αλαιθάβεησλ είλαη αξθεηά ρακειφ, ηεο ηάμεο ηνπ 2,16%, ηηκή ρακειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηνπ Ννκνχ (3,47%). Ζ πιεηνςεθία ηνπ πιεζπζκνχ πςεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ζπγθεληξψλεηαη ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηνπ λεζηνχ, κε ηνλ πιεζπζκφ ηεο ππαίζξνπ λα παξνπζηάδεη αξθεηά ρακειφηεξν κνξθσηηθφ επίπεδν. Χζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα ηνλίδεηαη ε ηάζε ηνπ πιεζπζκνχ γηα πξφζζεηε επηκφξθσζε, αλ ζπλεθηηκεζεί ην γεγνλφο φηη ε πιεηνςεθία ηνπ έρεη ζπγθεληξσζεί πιένλ ζε αζηηθέο πεξηνρέο, φπνπ ηνπ παξέρεηαη θαιχηεξε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε αλάινγεο ππεξεζίεο εθπαίδεπζεο. Γηάγξακκα 2-3: Μνξθσηηθό επίπεδν πιεζπζκνύ Νήζνπ Ρόδνπ Πεγή: Δ..Τ.Δ 35

36 Γηάγξακκα 2-4: Μνξθσηηθό επίπεδν πιεζπζκνύ Ννκνύ Γσδεθαλήζνπ Γηαρξνληθά, ην πνζνζηφ ησλ αλαιθάβεησλ ζπλερψο κεηψλεηαη, ελψ απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ απνθνίησλ απφ ηα αλψηαηα θαη αλψηεξα ηδξχκαηα. Απηφ απνηειεί απφξξνηα ησλ αλαγθψλ πνπ πξνθχπηνπλ θαη ζηνπο ηξεηο παξαγσγηθνχο ηνκείο. 2.5 Κνηλσληθά Υαξαθηεξηζηηθά Αξηζκόο κειώλ λνηθνθπξηώλ Απφ ηα ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ. παξαηεξείηαη φηη, γηα ην δηάζηεκα 1991 σο 2001, ν αξηζκφο ησλ κειψλ ησλ λνηθνθπξηψλ έρεη πξαθηηθά κείλεη ακεηάβιεηνο. πγθεθξηκέλα έρεη κηα αλεπαίζζεηε αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 1,16 %. Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο ηεο δσήο, πνπ δελ επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία πνιπκειψλ νηθνγελεηψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, 36

37 θαζψο θαη ζηε κηθξή αχμεζε ηνπ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο. Σέινο, ε κείσζε πνπ έρεη επέιζεη δηαρξνληθά ζηνλ εκηαζηηθφ θαη αγξνηηθφ πιεζπζκφ θαη ε ζπλερήο αχμεζε ηνπ αζηηθνχ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλνληαη ζηα αζηηθά θέληξα, απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηελ απφθηεζε πνιιψλ παηδηψλ. Σν κέζν κέγεζνο ηνπ λνηθνθπξηνχ ηνπ λνκνχ είλαη 2,85 άηνκα, κε εκθαλίδνληαο απφθιηζε απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηεο ρψξαο (2,80) Γείθηεο επεκεξίαο Με δεισζέλ εηζφδεκα 12 ρηιηάδσλ επξψ αλά θνξνινγνχκελν ην 2004 (13,7 ρηι. επξψ ν κέζνο φξνο ηεο Διιάδαο), νη θνξνινγνχκελνη ηνπ Ννκνχ πιήξσζαλ θαηά κέζν φξν γηα θφξν εηζνδήκαηνο 840, έλαληη κέζνπ φξνπ ρψξαο ε απηφλ αλαινγεί ην 1,7% ησλ θνξνινγνπκέλσλ, ην 1,5% ηνπ δεισζέληνο εηζνδήκαηνο ηεο ρψξαο θαη ην 1,1% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο θπζηθψλ πξνζψπσλ. Σν θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ είλαη 21,9 ρηιηάδεο επξψ, αξθεηά πςειφ ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ηεο ρψξαο (19,3 ρηιηάδεο επξψ), θαηαηάζζνληαο ην λνκφ ζηελ πέκπηε ζέζε, ζε ζρέζε κε ηνπο 52 λνκνχο ηεο ρψξαο. Με 10,5 ρηιηάδεο επξψ θαηά θεθαιή απνηακηεπηηθέο θαηαζέζεηο, ε πεξηνρή κειέηεο θαηαηάζζεηαη 12 ε σο πξνο ην ζηνηρείν απηφ ζηνπο 52 λνκνχο ηεο ρψξαο γηα ην έηνο ηνπο θαηνίθνπο ηεο αλαινγνχλ 30,48 απηνθίλεηα αλά 100 θαηνίθνπο (κέζνο φξνο ρψξαο 32,93 ην 2002). Οη εγγξαθέο λέσλ νρεκάησλ ήηαλ γηα ην έηνο 2002, ηε ζηηγκή πνπ ην αληίζηνηρν κέγεζνο γηα ην έηνο 1997 ήηαλ κφιηο Ζ αλαινγία ηξνραίσλ αηπρεκάησλ αλά θαηνίθνπο είλαη 1,21 κε κέζν φξν ρψξαο 1,5. Δίλαη έλαο απφ ηνπο λνκνχο ζηνπο νπνίνπο ζεκεηψζεθε ην 2005 θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, κε ππεξνρή γελλήζεσλ/1.000 θαηνίθνπο λα είλαη 4 θαη ν κέζνο φξνο ηεο ρψξαο λα είλαη κφιηο 0,2, θαηαηάζζνληάο ηνλ δεχηεξν ζηνπο 52 λνκνχο ηεο ρψξαο. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ λνκνχ ζην ΑΔΠ ηεο ρψξαο ππνρσξεί ειαθξά ζην 1,95% ην 2001 απφ ην 2,15% ηνπ ηε γεσξγία αλαινγεί 3,47% ηνπ Α.Δ.Π. ηνπ λνκνχ ην 2001, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ην 1991 ήηαλ 9,56%. Απηφ ην πνζνζηφ αληηζηνηρεί κφιηο ζην 1,04% ηεο γεσξγίαο ηεο ρψξαο. ηε κεηαπνίεζε αλαινγεί κφιηο ην 2,2% ηνπ πξντφληνο ηνπ λνκνχ ην 2001 θαη εθεί παξάγεηαη 0,37% ηεο ζπλνιηθήο κεηαπνηεηηθήο παξαγσγήο ηεο ρψξαο. ηε βηνκεραλία θαη ηηο θαηαζθεπέο, ην πνζνζηφ γηα ην 2001 είλαη 12,77% ηνπ Α.Δ.Π. ηνπ λνκνχ. Οη ππεξεζίεο έρνπλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζην Α.Δ.Π. ηνπ λνκνχ, 37

38 κε 83,76%. Σν πνζνζηφ απηφ αλαινγεί ζην 2,22% ησλ ππεξεζηψλ γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο. ην ζχλνιν ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο Νήζνπ Ρφδνπ, ν ηνπξηζκφο θαη νη ππεξεζίεο απνηεινχλ ηνλ θπξηφηεξν θιάδν. ηνλ ηνκέα απηφ απαζρνιείηαη πεξηζζφηεξν απφ ην έλα ηέηαξην ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαη ζαλ πνζνζηφ αληηπξνζσπεχεη πεξηζζφηεξν απφ ην δηπιάζην ηνπ εζληθνχ κέζνπ φξνπ. Πίλαθαο 2-7: Γείθηεο επεκεξίαο γηα ην Ννκό Γσδεθαλήζνπ. Ννκόο Μέζνο Γσδεθα- όξνο λήζνπ ρώξαο Καηάηαμε ζε ζρέζε κε ηνπο 52 λνκνύο ΑΔΠ θαηά θεθαιή ,9 ρηι. 19,3 5 Καηά θεθαιή απνηακηεπηηθέο θαηαζέζεηο ,5 ρηι. 12,2 12 Γει. εηζόδεκα αλά θνξνινγνύκελν ,0 ρηι. 13,7 20 Φόξνο εηζνδ. αλά θνξνινγνύκελν ,84 ρηι. 1,22 15 Φπζηθή αύμεζε πιεζπζκνύ/ 1000 θαηνίθνπο ,0 0,2 2 Μαζεηέο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο / 1000 θαηνίθνπο Μαζεηέο δεκνηηθνύ/ 1000 θαηνίθνπο πκκεηνρή ζηα ζπλνιηθά κεγέζε ηεο ρώξαο ΑΔΠ ,0 % 8 Φνξνινγνύκελνη ,7 % 10 Γεισζέλ ζηελ εθνξία εηζόδεκα ,5 % 9 Φόξνο εηζνδήκαηνο θ.π ,1 % 11 Απνηακηεπηηθέο θαηαζέζεηο ,5 % 7 Πεγή: E..Τ.Δ., allmedia.gr Ζ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πξνθάιεζε έλα δπλακηθφ ξεχκα νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε ζρεηηθνχο κε ηνλ ηνπξηζκφ ηνκείο, φπσο νη ππεξεζίεο θαη νη θαηαζθεπέο (νηθνδνκέο, νδνπνηία, μελνδνρεία). Αληηζέησο, ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε δελ επλφεζε ζεκαληηθά ηελ αχμεζε άιισλ ηνκέσλ, φπσο ν πξσηνγελήο θαη ε κεηαπνίεζε. Καηά αλαινγία, νη άιινη ηνκείο δεκηνχξγεζαλ θαη δεκηνπξγνχλ κηθξφηεξε ζπλνιηθή απαζρφιεζε. Πεξηζζφηεξν απφ ηα 2/3 ησλ απαζρνινπκέλσλ βξίζθνληαη ζηελ πφιε ηεο Ρφδνπ. 38

39 Ζ βαζηθή εμέιημε ηεο Ρφδνπ, απφ αγξνηηθή νηθνλνκία κε πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο απαζρφιεζεο ζηνλ αζηηθφ ρψξν θαη έλα θζίλνληα πιεζπζκφ, ζε ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ κεηαμχ ησλ πξψησλ δέθα, απφ άπνςε εηζνδήκαηνο, πεξηνρψλ ηεο Διιάδαο, ζπλέβε κεηά ην Οη νηθνλνκηθέο αιιαγέο εκθαλίδνληαη κε ηε κνξθή αχμεζεο θαη αιιαγήο ηεο ζχλζεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο δξαζηεξηνηήησλ, ηαρεία αζηηθνπνίεζε θαη ζηξνθή ηεο νηθνλνκίαο ηεο πξνο ην παξάθηην ηκήκα. Σν 1970, ε γεσξγία θαη ν ηνπξηζκφο ηεο Ρφδνπ είραλ ηελ ίδηα ζπκκεηνρή ζην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ, κε ηε γεσξγία λα έρεη ην 17,5% θαη ηνλ ηνπξηζκφ (μελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα) ην 18%. Πεξί ην 1980, ε γεσξγία κεηψζεθε ζην 8%, θπκαηλφκελε κεηαμχ 8% θαη 9% θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 80, ελψ ν ηνπξηζκφο απμήζεθε ζην 25% θαη έθζαζε ην 34% ην 1986 (Λνγνζέηεο, 1998 θαη 1990). Ζ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο λήζνπ εληνπίδεηαη θπξίσο ζηηο παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο, ελψ ε ελδνρψξα πζηεξεί ζαθψο απφ απηή ηελ άπνςε. Ο ηνκέαο εκπφξην - εζηηαηφξηα - μελνδνρεία αληηπξνζσπεχεη ην έλα ηξίην ησλ πξαγκαηνπνηεκέλσλ επελδχζεσλ ηεο Ρφδνπ (ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ). Απφ ην 1990, παξαηεξείηαη κηα αχμεζε ησλ μέλσλ επελδχζεσλ, κεηαμχ άιισλ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ πξσηνγελή ηνκέα είλαη πεξηνξηζκέλεο, ηφζν ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο λήζνπ, φζν θαη ζε ζρέζε κε ηνλ εζληθφ κέζν φξν. Δλδεηθηηθά νη αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο αληηπξνζσπεχνπλ ην 20% ηεο επηθάλεηαο ηεο Ρφδνπ, ελψ ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο αληηζηνηρεί ην 30%. Ζ ζρεηηθά κηθξή δξαζηεξηφηεηα ζε απηφ ηνλ ηνκέα νθείιεηαη πξσηίζησο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, ζηελ αλεπάξθεηα ησλ αξδεπηηθψλ δηθηχσλ θαη άιισλ ηερληθψλ ππνδνκψλ αμηνπνίεζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, ζηελ αλεπαξθή ειεθηξνδφηεζε θαη ζηηο ειιείςεηο ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ, πνπ εμππεξεηεί ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο Ππθλόηεηα θαη πνηόηεηα θαηνηθίαο Σα Γσδεθάλεζα θαη εηδηθά ην λεζί ηεο Ρφδνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο ηδηαίηεξα ππθλνθαηνηθεκέλε πεξηνρή. Ζ ππθλφηεηα πιεζπζκνχ, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ. γηα ην έηνο 2001 είλαη 69,37 θάηνηθνη αλά η. ρικ., κε ην κέζν φξν ηεο ρψξαο λα είλαη 41,97 θάηνηθνη αλά η. ρικ. Ο αξηζκφο λέσλ θαηνηθηψλ ζεκείσζε αικαηψδε αχμεζε κέζα ζε έλα έηνο (απφ ην 2000 ζην 2001) ηεο ηάμεο ηνπ 31,35%. Απφ ηνλ Πίλαθα 9 (Παξάξηεκα Η) πξνθχπηεη φηη 98,95% ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ λεζηνχ δηαζέηεη θαηνηθία κε θνπδίλα θαη ην 99,50% δηαζέηεη θαηνηθία πνπ ειεθηξνδνηείηαη. ην 39

40 98,11% ησλ λνηθνθπξηψλ, ε θαηνηθία ηνπο δηαζέηεη ινπηξφ ή ληνπο, ελψ ην 18,42% δηαζέηεη θεληξηθή ζέξκαλζε. Σέινο, 94,96% ησλ λνηθνθπξηψλ δηαζέηεη θαηνηθία κε απνρσξεηήξην κε πδξαπιηθή εγθαηάζηαζε κέζα ζην ζπίηη θαη ην 35,04% δηαζέηεη απνρέηεπζε ζπλδεφκελε κε ην θεληξηθφ δίθηπν. Απφ απηά ηα ζηνηρεία ζπκπεξαίλεηαη φηη φιεο ζρεδφλ νη θαηνηθίεο ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο αλέζεηο (θνπδίλα, ειεθηξηθφ θσο, ινπηξφ, απνρσξεηήξην). Χζηφζν, παξά ην γεγνλφο φηη ηα έξγα δεκηνπξγίαο δηθηχνπ απνρέηεπζεο έρνπλ μεθηλήζεη εδψ θαη αξθεηά ρξφληα, ην πνζνζηφ ησλ θαηνηθηψλ πνπ έρνπλ ζπλδεζεί ζην δίθηπν είλαη αξθεηά ρακειφ. Απφ απηέο ηηο θαηνηθίεο, νη κηζέο βξίζθνληαη ζηελ πφιε ηεο Ρφδνπ. Οη ηδησηηθέο επελδχζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο θαηνηθίαο ζην Ννκφ βξίζθνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν, αληηζηνηρψληαο ζην 1,4% ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο. Σελ πεξίνδν παξαηεξείηαη κηα ζηαζεξφηεηα ζηνλ αξηζκφ λέσλ θαηνηθηψλ, ελψ γηα ην έηνο 2001 έρνπκε κηα ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 31% ζε έλα κφιηο ρξφλν. Γηα ηελ ηξηεηία έρνπκε κία ζηαζεξή αχμεζε ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ ζε θαηνηθίεο ζε πνζνζηφ 14%. Οη παξαπάλσ επελδχζεηο αθνξνχλ θαη ζε βειηηψζεηο πθηζηάκελσλ θηεξίσλ, σζηφζν ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία αληηζηνηρνχλ ζηελ αλέγεξζε λέσλ θαηνηθηψλ. Πίλαθαο 2-8: Ηδησηηθέο επελδύζεηο ζε θαηνηθίεο ( ) ΝΟΜΟ ΓΧΓΔΚΑΝΖΟΤ ΔΠΔΝΓΤΔΗ Ηδησηηθέο θαηνηθίεο ζε, εθ.δξρ Πεγή: E..Τ.Δ., economics.gr Δλεξγόο πιεζπζκόο Απαζρόιεζε Ζ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζηε Ρφδν, πνπ εθδειψζεθε κεηά ην 1970, ζπλνδεχηεθε απφ ηελ επέθηαζε ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ θαη ηελ ππνρψξεζε ηεο γεσξγίαο θαη ηεο κεηαπνίεζεο. Ζ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ μελνδνρείσλ θαη εζηηαηνξίσλ παξέζπξε ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ ηνπ δεπηεξνγελνχο θαη ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα, φπσο νη νηθνδνκηθέο, νη ηερληθέο ππνδνκέο, ην ιηαληθφ εκπφξην θαη νη ηξάπεδεο. Μεηαμχ ησλ εηψλ ε απαζρφιεζε ζεκείσζε αχμεζε απφ ζε , αχμεζε πεξίπνπ 14%, πνιχ θνληά ζηελ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ ήηαλ 16% κεηαμχ ησλ εηψλ

41 Ο αξηζκφο ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηνπ λνκνχ Γσδεθαλήζνπ ην 2001 έθηαζε ηνπο , παξνπζηάδνληαο αχμεζε, ζε ζρέζε κε ην 1991, ηεο ηάμεσο ηνπ 35%, ζρεδφλ δηπιάζηα ηεο αληίζηνηρεο πιεζπζκηαθήο, ελψ ν νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο ηεο Ρφδνπ, απφ άηνκα ην 1991, αλήιζε ζηηο άηνκα ην 2001, εκθαλίδνληαο αχμεζε 35%. Δπνκέλσο δηαπηζηψλεηαη εγθαηάζηαζε παξαγσγηθψλ ειηθηψλ ηφζν ζην λνκφ, φζν θαη ζην λεζί ηεο Ρφδνπ. πσο θαίλεηαη απφ ηνλ Πίλαθα 2-9, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο , παξνπζηάδεηαη βειηίσζε ζηελ πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ζην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηεο Ρφδνπ, θαζψο θαη ηνπ Ννκνχ Γσδεθαλήζνπ θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο Ρφδνπ είλαη αξθεηά κεγαιχηεξε ηεο κέζεο εζληθήο. Απηή ε αχμεζε σζηφζν δε κεηαθξάδεηαη ζε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ. Ο αξηζκφο ησλ απαζρνινπκέλσλ ζηε Ρφδν θηάλεη ηηο ην 2001, παξνπζηάδνληαο αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 14% ζε ζρέζε κε ην Σν 80% ηεο απαζρφιεζεο εληνπίδεηαη ζην Βφξεην Σξίγσλν ηνπ λεζηνχ (Ρφδνο Ηαιπζφο Καιιηζέα). Πίλαθαο 2-9: ηνηρεία απαζρόιεζεο γηα ηα Πεξηνρή Οηθνλνκηθά Απαζρνινύκελνη Άλεξγνη 1991 Οηθνλνκηθά ελεξγνί Απαζρνινύκελνη Άλεξγνη 2001 ελεξγνί Νήζνο Ρόδνο Ν. Γσδεθαλήζνπ ύλνιν Υώξαο 6 Πεγή: Δ..Τ.Δ 41

42 Πίλαθαο 2-10: πζρέηηζε πιεζπζκηαθήο εμέιημεο θαη απαζρόιεζεο Οηθνλνκηθά % Οηθνλνκηθά ελεξγνί % Απαζρνινύκελνη % Αλεξγνη ζηνπο ελεξγόο ζηνλ πιεζπζκό ζηνπο νηθνλνκηθά νηθνλνκηθά ελεξγνύο πιεζπζκόο ελεξγνύο Πεξηνρή Νήζνο Ρόδνο 39,74 45,00 95,27 80,76 4,73 19,24 Ννκόο 37,38 43,43 94,72 82,30 5,28 17,70 Γσδεθαλήζνπ ύλνιν Υώξαο 37,88 42,15 91,91 88,88 8,09 11,12 Πεγή : ηνηρεία Δ..Τ.Δ. Ο αξηζκφο ησλ αλέξγσλ ην 2001 είλαη ηεηξαπιάζηνο ηνπ αληίζηνηρνπ ηνπ 1991, θηάλνληαο ηνπο Σν πνζνζηφ ησλ αλέξγσλ ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ ήηαλ 19,24% γηα ην λεζί ηεο Ρφδνπ, αξθεηά πςειφ, αθνχ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο είλαη 11,12%. Γηάγξακκα 2-5: Οηθνλνκηθά Δλεξγνί ζηνλ Πιεζπζκό γηα ηα Έηε

43 Γηάγξακκα 2-6: Απαζρνινύκελνη ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγό πιεζπζκό γηα ηα έηε Γηάγξακκα 2-7: Άλεξγνη ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγό πιεζπζκό γηα ηα έηε

44 2.5.5 Σνκεαθή δηάξζξσζε ηεο απαζρόιεζεο Ζ έληνλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο ηειεπηαίαο ηξηαθνληαεηίαο ζπλέβαιε ζηε ζπξξίθλσζε ηνπ πξσηνγελή ηνκέα. Ο θαηαθεξκαηηζκφο ηνπ Ννκνχ, ε έιιεηςε λεξνχ, ηα θησρά θαη ππνβαζκηζκέλα εδάθε, ε αζηηθνπνίεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ν κηθξφο θιήξνο ζπληζηνχλ αξλεηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ εμέιημε ηνπ ηνκέα. Οη απαζρνινχκελνη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα ζπξξηθλψλνληαη, φπσο άιισζηε ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο ηελ ηειεπηαία 25εηία, ελψ ν αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ ζην δεπηεξνγελή ηνκέα παξνπζηάδεηαη ζρεηηθά ζηάζηκνο. Αληηζέησο, ν αξηζκφο ησλ απαζρνινπκέλσλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα εκθαλίδεηαη ηδηαίηεξα απμεκέλνο, φπσο ζην Ννκφ Γσδεθαλήζνπ θαη ζην ζχλνιν ηεο Πεξηθέξεηαο. Σν κεγάιν πνζνζηφ απαζρνινπκέλσλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, ε απφιπηε θαη ε ζρεηηθή αχμεζή ηνπ ζπγθξηηηθά κε ηνπο άιινπο δχν ηνκείο, θαηαηάζζεη ηε Ρφδν ζηηο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, κε έκθαζε ζηνλ ηνπξηζκφ. Πίλαθαο 2-11: Σνκεαθή δηάξζξσζε απαζρόιεζεο Πεξηνρή Α γελήο Β γελήο Γ γελήο ύλνιν Α γελήο Β γελήο Γ γελήο ύλνιν Νήζνο Ρφδνο Ν. Γσδεθαλήζνπ χλνιν Υψξαο Πεγή:Δ..Τ.Δ. Σν 2001, ην 5,34% ηνπ απαζρνινχκελνπ πιεζπζκνχ ηνπ λεζηνχ απαζρνιείην ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, ην 18,91% ζην δεπηεξνγελή θαη ην 75,75% ζηνλ ηξηηνγελή. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ απαζρφιεζεο αλά ηνκέα γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο ήηαλ 15,59%, 22,69% θαη 61,72% αληίζηνηρα. Αμίδεη λα αλαθεξζεί γηα ην λεζί ηεο Ρφδνπ φηη ζηε δεθαεηία ε απαζρφιεζε κεηψζεθε θαηά 0,67% ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, 3,8% ζην δεπηεξνγελή ηνκέα θαη αχμεζε 4,7% ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Ζ πςειή απαζρφιεζε πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα επηβεβαηψλεη ηελ γεληθή ηάζε πνπ επηθξαηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε ρψξα θαη ηδηαίηεξα ζηηο ηνπξηζηηθά αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο, φπνπ ππάξρεη κεηαζηξνθή ηεο απαζρφιεζεο ηνπ πιεζπζκνχ 44

45 απφ παξαδνζηαθέο ελαζρνιήζεηο ηνπ παξειζφληνο ζηα θεξδνθφξα ηνπξηζηηθά επαγγέικαηα. Πίλαθαο 2-12: Πνζνζηηαία δηάξζξσζε απαζρόιεζεο αλά ηνκέα Πεξηνρή Α γελήο Β γελήο Γ'γελήο Α γελήο Β γελήο Γ γελήο Νήζνο Ρόδνο 6,01 22,71 71,28 5,34 18,91 75,75 Ν. Γσδεθαλήζνπ 7,9 23,56 68,54 6,84 19,12 74,04 ύλνιν Υώξαο 19,56 25,41 55,03 15,59 22,69 61,72 Πεγή:Δ..Τ.Δ. Γηάγξακκα 2-8: Σνκεαθή δηάξζξσζε γηα ην λεζί ηεο Ρόδνπ (2001) Πξσηνγελήο ηνκέαο Γεσξγία Ο πξσηνγελήο είλαη έλαο θζίλσλ ηνκέαο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηε Ρφδν. Ο ηνπξηζκφο απνξξφθεζε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο απαζρφιεζεο. Ο ηνκέαο απηφο ζπκκεηέρεη κφλν κε 6% - 7% ζην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ θαη αξηζκεί πεξί ην 6% ηεο απαζρφιεζεο. Χζηφζν, κεγάιν κέξνο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη επνρηθφ θαη κεξηθήο απαζρφιεζεο, ζπλήζσο ζπλδπαδφκελν ην θαινθαίξη κε ηελ ηνπξηζηηθή απαζρφιεζε. Σν 31% ηνπ εδάθνπο ηεο λήζνπ δηαηίζεηαη γηα γεσξγηθή ρξήζε, ζε ζχγθξηζε κε έλα πνζνζηφ 38% γηα ην ζχλνιν ηεο Διιάδαο. Απφ ηε ζπλνιηθή πνζφηεηα πδάησλ ρξήζεο, πνπ ππνινγίδεηαη ζε 27 εθαηνκκχξηα m 3 θαη έηνο, 15 εθαηνκκχξηα m 3 45

46 δηαηίζεληαη γηα άξδεπζε θαη 12 γηα νηθηαθή θαη ηνπξηζηηθή ρξήζε. Ζ κείσζε ησλ δηαηηζέκελσλ πδαηηθψλ πφξσλ γηα ηε γεσξγία δηθαηνινγείηαη απφ ηελ πςειφηεξε νηθνλνκηθή απφδνζε ησλ πδάησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηηο νηθηζηηθέο ρξήζεηο. Ζ ζπλνιηθή θαιιηεξγνχκελε γε ζηε Ρφδν είλαη πεξίπνπ 444,2 ρηιηάδεο ζηξέκκαηα, άληζα θαηαλεκεκέλε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θνηλνηήησλ. Μφλν 5 θνηλφηεηεο έρνπλ πεξηζζφηεξα απφ εθηάξηα αγξνηηθήο γεο θαη είλαη νη εμήο: Καηηαβηά, Καιπζηέο, Μαιψλα, Απνιαθθηά θαη Αξράγγεινο. Μφλν 9,3% ηνπ ζπλφινπ ηεο αγξνηηθήο γεο αξδεχεηαη. Δθηφο απφ ην ηξίγσλν Παξαδείζη - Ρφδνο - Κνζθηλνχ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη 460 εθηάξηα αξδεπφκελεο γεο, νη νηθηζκνί πνπ ζπγθεληξψλνπλ ηηο πιένλ εθηεηακέλεο αξδεπφκελεο εθηάζεηο, πεξηιακβάλνπλ ηνλ Έκπσλα κε 47 εθηάξηα, ηελ Κξεηελία κε 33, ην άιαθν κε 86, ηελ Απνιαθθηά κε 30, ηελ Αξρίπνιε κε 30 εθηάξηα, ήηνη ζπλνιηθά 226 εθηάξηα (ζηνηρεία UNEP). Απφ ην 1981, κφλν ε Καηηαβηά θαη ν Δκπσλαο αχμεζαλ ηε γεσξγηθή ηνπο γε, ε Απνιαθθηά θαη ε Αθάληνπ δηαηήξεζαλ ηελ ίδηα ζπλνιηθή έθηαζε, ελψ νη Καιπζηέο, Μάζαξε, Αξράγγεινο θαη Αζθιεπεηφ αληηθαηέζηεζαλ γεσξγηθή γε κε άιιεο ρξήζεηο. Ζ απαζρφιεζε ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ είλαη πνιχ πεξηζζφηεξν απνδνηηθή, ελψ νη ηχπνη ησλ θαιιηεξγεηψλ έρνπλ ειάρηζηα αιιάμεη, κε αχμεζε ησλ νπσξνθεπεπηηθψλ, γηα ηα νπνία ε πζηέξεζε απφ ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε ηθαλνπνηείηαη κε εηζαγσγέο απφ ηελ ππφινηπε Διιάδα. Σα κφλα αγξνηηθά πξντφληα, ησλ νπνίσλ απμήζεθε νξηαθά ε παξαγσγή απφ ην 1985, είλαη ηα αγγνχξηα, ηα πεπφληα θαη νη παηάηεο. Οη παξάγνληεο, πνπ επεξεάδνπλ ηε ζεκεξηλή εηθφλα ηνπ ηνκέα είλαη θπξίσο: Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ (ηνπξηζκνχ), πνπ εθδειψζεθε κε αζηηθνπνίεζε, απνκάθξπλε ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο γεσξγίαο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Ζ δηαθνξά νηθνλνκηθήο απφδνζεο κεηαμχ ηνπ αγξνηηθνχ θαη ηνπ αζηηθνχ ηνκέα. Σν κηθξφ κέγεζνο ηνπ αγξνηηθνχ θιήξνπ, ην νπνίν δελ επλνεί ηελ εθαξκνγή ζχγρξνλσλ ηερληθψλ παξαγσγήο. Ζ εμάξηεζε ηεο άξδεπζεο απφ πξαθηηθέο αιφγηζηεο ρξήζεο ηνπ λεξνχ θαη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Ζ γεσγξαθηθή θαηαλνκή ηνπ ηνκέα εκθαλίδεη κηα ειάρηζηε δξαζηεξηφηεηα ζην βφξεην ηκήκα ηεο λήζνπ. Ζ πεξηνρή απηή είλαη ην θχξην ηνπξηζηηθφ θέληξν θαη άιινηε γεσξγηθέο θνηλφηεηεο, φπσο ε Ηαιπζφο, ην Παξαδείζη θαη ε Κξεκαζηή, έρνπλ αζηηθνπνηεζεί ξαγδαία. Οη αμίεο γεο επεξέαζαλ ηηο ρξήζεηο γεο θαη πξνθάιεζαλ ηε κεηαηξνπή ηεο αγξνηηθήο γεο 46

47 ζε ηνπξηζηηθή, αθνχ ε ηηκή αγνξάο ηνπξηζηηθήο γεο είλαη κέρξη θαη 20-πιάζηα ηεο αγξνηηθήο. Σν θεληξν-δπηηθφ ηκήκα δηαηεξεί ηε ζεκαζία ηνπ ζαλ γεσξγηθή πεξηνρή, ηδηαηηέξσο δε ε Παζηίδα, Μαξηηζά, Φαλέο, Καιαβάξδα θαη άιαθνο, ελψ ζην Παξαδείζη θαη ζην Θενιφγν αληηθαηαζηάζεθε ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο αγξνηηθήο γεο απφ αζηηθέο θαη ηνπξηζηηθέο ρξήζεηο. ην θέληξν - αλαηνιηθφ ηκήκα ππάξρεη κηα αμηφινγε γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα. Οη θνηλφηεηεο Αθάληνπ, Αξραγγέινπ, Μαιψλαο θαη Μαζάξσλ παξνπζηάδνπλ πςειή γεσξγηθή παξαγσγή, παξά ηε ζπλερή αζηηθνπνίεζε ηεο γεο θαη ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ Αθάληνπ, θνηλφηεηα κε παξαγσγηθή γεσξγία, εμ αηηίαο ηεο ηνπξηζηηθήο εμάπισζεο ράζεθαλ κεγάιεο γεσξγηθέο εθηάζεηο. Δπηπιένλ, ζην λφην, εθηεηακέλεο θαιιηέξγεηεο θίηξνπ ππάξρνπλ ζηηο θνηλφηεηεο Αξραγγέινπ, Μαιψλνο θαη Μαζάξσλ, ράξε ζηελ άξδεπζε. Οη πεξηνρέο Έκπσλα θαη Κξεηελίαο, ζηε δπηηθή πιεπξά, είλαη ηα θχξηα θέληξα ησλ θαιιηεξγεηψλ ζεξκνθεπίνπ θαη ακπέινπ. Ννηηφηεξα, νη θνηλφηεηεο ηνπ φξνπο Αηάβπξνο δηαηεξνχλ ηνλ παξαδνζηαθφ γεσξγηθφ ηνπο ραξαθηήξα, κε έκθαζε ζηελ θηελνηξνθία θαη ηηο ακπεινθαιιηέξγεηεο. Σν λνηηφηεξν ηκήκα, λνηίσο ηεο Απνιιαθηάο, είλαη θπξίσο γεσξγηθφ, κε κηα πςειφηεξε αλαινγία πιήξνπο γεσξγηθήο απαζρφιεζεο ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο πεξηνρέο. Δλ ηνχηνηο, ε πξφζθαηε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζην Γελλάδη πξνθάιεζε αιιαγή ρξήζεο ηεο γεο απφ γεσξγηθή ζε ηνπξηζηηθή, θαζψο θαη ηεο απαζρφιεζεο, κε ζηξνθή πξνο ηηο επνρηθέο θαιιηέξγεηεο. Οη δχν βαζηθέο ζπγθεληξψζεηο ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο είλαη αθ ελφο κελ ε πεξηνρή Αξραγγέινπ, Αθάληνπ, Μαιψλνο, Μαζάξσλ, αθ εηέξνπ δε ε πεξηνρή Έκπσλα, Κξεηελίαο, αιάθνπ. Τπάξρνπλ θαη άιιεο πεξηνρέο κε πςειά επίπεδα παξαγσγήο, αιιά απηέο νη δχν παξάγνπλ ζεκαληηθέο πνζφηεηεο θίηξσλ, νπσξνθεπεπηηθψλ θαη ζηαθπιηψλ, πνπ δηνρεηεχνληαη ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά. Ο Πίλαθαο 11 (Παξάξηεκα Η) αλαθέξεηαη ζηε γεσξγηθή παξαγσγή ηνπ έηνπο ζνλ αθνξά ζηηο ππαίζξηεο θαιιηέξγεηεο, ε παξαγσγή ζε έθηαζε αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 99,5%, ελψ νη ζεξκνθεπηαθέο αληηζηνηρνχλ κφιηο ζε πνζνζηφ 0,5%. Ζ παξαγσγή ησλ ππαίζξησλ θαιιηεξγεηψλ αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 85,4%, ελψ ε παξαγσγή ησλ ζεξκνθεπηαθψλ θαιιηεξγεηψλ αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 14,6%. Ζ γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα ζεσξείηαη φηη βξίζθεηαη ζε νξηαθφ επίπεδν. χκθσλα κε ηνλ αλαθεθαιαησηηθφ πίλαθα ησλ Γειηίσλ ηεο Γεσξγηθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο, ζην έηνο 2001 αληηζηνηρνχλ: 47

48 Πίλαθαο 2-13: Δίδνο Καιιηεξγεηώλ Έθηαζε- Έθηαζε Αξδεπόκελσλ Δθηάζεσλ Δίδνο θαιιηέξγεηαο Έθηαζε (ζηξέκκαηα) Αξδεπόκελεο εθηάζεηο Αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο Κεπεπηηθά Γελδξώδεηο θαιιηέξγεηεο Ακπέινη - Σηαθηδάκπεινη Αγξαλάπαπζε 1-5 εηώλ (πξώηε εγγξαθή) Πεγή: Γηεχζπλζε Γεσξγίαο Γηάγξακκα 2-9: Δίδνο Καιιηεξγεηώλ Αξδεπόκελεο εθηάζεηο - Τθηζηάκελε θαηάζηαζε άξδεπζεο Οη αξδεπφκελεο εθηάζεηο ζηε Ρφδν, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Γεσξγηθήο ηαηηζηηθήο, παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ην 1985 έσο ην ηνπο πίλαθεο θαηαγξάθεηαη θαη ε ζπλνιηθή γεσξγηθή γε ζε ζηξέκκαηα θαη ην πνζνζηφ αξδεπφκελεο έθηαζεο ζηε Νήζν. Σα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα είλαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί ζηηο αξδεπφκελεο εθηάζεηο. Απφ ζηνηρεία ηεο Γεσξγηθήο ηαηηζηηθήο πξνθχπηεη φηη ηα κεγάια λεζηά έρνπλ ρακειφηεξν πνζνζηφ άξδεπζεο απφ ηα κηθξφηεξα λεζηά θαη ζην ζχλνιν ηνπ Ννκνχ ην πνζνζηφ δελ μεπεξλά ην 10%. Σα αίηηα ηεο θαηάζηαζεο απηήο δελ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ κφλν ζηελ έιιεηςε λεξνχ (ηα κηθξά λεζηά αληηκεησπίδνπλ εληνλφηεξα 48

49 πξνβιήκαηα λεξνχ απφ ηα κεγάια), αιιά θπξίσο ζηελ απνξξφθεζε ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαη ηδίσο ησλ λέσλ αηφκσλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ. Πίλαθαο 2-14: πλνιηθή Γεσξγηθή Γε ζε ηξέκκαηα - Πνζνζηό Αξδεπόκελεο Έθηαζεο ΝΖΟ ΡΟΓΟ Γεσξγηθή γε Αξδεπόκελε Πνζνζηό % 9,98 12,62 8,20 9,52 9,41 9,02 9,21 9,53 ΤΝΟΛΟ ΝΟΜΟΤ Γεσξγηθή γε Αξδεπόκελε Πνζνζηό % 10,64 12,46 9,92 10,49 10,23 10,11 10,33 9,57 Πεγή: Γηεχζπλζε Γεσξγίαο Πεξηνξηζηηθνί παξάγνληεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αξδεπφκελεο γεσξγίαο είλαη: Ο ηνπξηζκφο, ν νπνίνο απνξξνθά κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ, αιιά θαη ελεξγφ αλζξψπηλν δπλακηθφ. Ο πνιπηεκαρηζκέλνο θαη κηθξφο θιήξνο. Ζ εθαξκνγή λέαο ηερλνινγίαο θαη ζπζηεκάησλ άξδεπζεο γηα ηελ παξαγσγή αληαγσληζηηθψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ απαηηνχλ πςειφ θφζηνο επέλδπζεο, γεγνλφο πνπ είλαη απαγνξεπηηθφ ζην κηθξφ θαη δηεζπαξκέλν θιήξν. Ζ κεγάιε αμία ηεο γεο θαη ε έιιεηςε ζπλεξγαηηθήο παξάδνζεο, ζηνηρεία πνπ απνθιείνπλ ζρεδφλ ηελ νκαδηθή αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ έιιεηςε λεξνχ ζε πεξηνρέο, φπνπ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα, δελ επηηξέπεη ηελ αλάπηπμή ηεο, ιφγσ ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ. Έηζη π.ρ. ζηελ πεξηνρή Κξεηελίαο θαη Έκπσλα, φπνπ ππάξρεη δπλακηθή αξδεπφκελε γεσξγία, ην λεξφ πνζνηηθά δελ επαξθεί θαη πνηνηηθά είλαη ππνβαζκηζκέλν. Δπηπιένλ, ζηελ πεξηνρή ηεο Νφηηαο Ρφδνπ, παξαηεξείηαη φηη νη πνζφηεηεο αξδεπηηθνχ λεξνχ είλαη ειάρηζηεο, ζε ζρέζε κε ηηο δπλάκελεο λα αξδεπηνχλ εθηάζεηο. Βέβαηα ζηε Νφηηα Ρφδν, ζηελ Κνηλφηεηα Απνιαθθηάο, θαηαζθεπάζηεθε ην νκψλπκν θξάγκα θαη ην αξδεπηηθφ δίθηπν, πνπ πξνβιέπεη 49

50 άξδεπζε ζπλνιηθήο έθηαζεο ζηξεκκάησλ, απφ ηα νπνία ηα ζηξέκκαηα ζα είλαη ε θαζαξή έθηαζε, φηαλ ην έξγν αμηνπνηεζεί θαηά 100%. Κηελνηξνθία ζνλ αθνξά ζηελ θηελνηξνθία, ζχκθσλα κε πιεξνθνξίεο ηεο Γ/λζεο Γεσξγίαο, ππάξρεη κηα ελ γέλεη απμεηηθή ηάζε. Ζ κείσζε πνπ ζεκεηψλεηαη ζε νξηζκέλα είδε θηελνηξνθηθήο παξαγσγήο νθείιεηαη θπξίσο ζε θξαγκνχο πνπ ζέηεη ε Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηδηαίηεξα ζηηο πνζνζηψζεηο ηνπ γάιαθηνο. Αχμεζε παξαηεξείηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ κηθξψλ εθηξεθφκελσλ δψσλ θαη ησλ πνπιεξηθψλ, ελψ αληίζεηα παξαηεξείηαη κείσζε ζηελ ρνηξνηξνθία. Απφ ηα ζηνηρεία ησλ Πηλάθσλ 12 έσο 15 (Παξάξηεκα Η) επηβεβαηψλεηαη ε κηθξή παξνπζία ηεο θηελνηξνθίαο ζην ζχλνιν ηεο αγξνηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο λήζνπ. Αιηεία θαη ηρζπνθαιιηέξγεηεο ην ζχλνιν ηεο Γσδεθαλήζνπ (18 λεζηά θαη κηθξφηεξεο λεζίδεο), ν αιηεπηηθφο ζηφινο πεξηιακβάλεη ζθάθε (ζπλνιηθά 17 κεγάια αιηεπηηθά, απφ ηα νπνία ηα 2 αλήθνπλ ζηε Ρφδν). ηνλ ηνκέα απαζρνινχληαη αιηείο θαη παξάγνληαη ηφλνη/έηνο. ε παιαηφηεξε κειέηε ππνινγίδεηαη φηη ε ζπλνιηθή ηρζπνπαξαγσγή ηεο Ρφδνπ θζάλεη ηνπο 800 ηφλνπο (πεγή: CAMP The island of Rhodes Final Report, ζει. 18, 1996). χκθσλα φκσο κε ηα ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, ε ζπλνιηθή ηρζπνπαξαγσγή είλαη ε κηζή απφ απηή. Σα πιένλ δηαδεδνκέλα αιηεχκαηα είλαη ηα είδε Menas maris, Boops boops, ελψ ζε κηθξφηεξεο πνζφηεηεο ηα είδε Mullus barbarus, Mullus surmuletus. Οη βαζηθέο πεξηνρέο αιηείαο βξίζθνληαη ζε απφζηαζε ελφο κηιίνπ θαη παξάιιεια πξνο ηηο αθηέο, απφ ηε νξσλή σο ηελ Κάκεηξν θάια ζηε δπηηθή αθηή θαη απφ ην Υαξάθη ζην Πιεκκχξη ζηελ αλαηνιηθή αθηή. Ζ αιηεπηηθή δξαζηεξηφηεηα εθδειψλεηαη απφ ηνλ Οθηψβξην σο ην ηέινο Μαΐνπ. Ο ηνκέαο ηεο αιηείαο ηεο Ρφδνπ είλαη πεξηνξηζκέλνο, ιφγσ έιιεηςεο θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαη νξγαλσκέλεο αγνξάο. ηε Γσδεθάλεζν ππάξρνπλ 23 ηρζπνηξνθεία εθ ησλ νπνίσλ δχν ζηε Ρφδν, έλα ζην Πιεκκχξη θαη έλα ζηνλ Αξράγγειν. Σν 1993, ε ζπλνιηθή ηνπο παξαγσγή αλήιζε ζε 200 ηφλνπο θαη απέδσζε 400 εθαηνκκχξηα δξαρκέο. Χο επί ην πιείζηνλ ηα πξντφληα απηψλ ησλ ηρζπνηξνθείσλ δηαθηλνχληαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο θαη ζην εμσηεξηθφ. 50

51 ηνλ ηνκέα ηεο αιηείαο απαζρνινχληαη 30 άηνκα, ζηηο πδαηνθαιιηέξγεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζην λεζί. Γαζνθνκία ην Ννκφ Γσδεθαλήζνπ, ην 25% ηεο εδαθηθήο έθηαζεο θαιχπηεηαη απφ δάζε, πνπ εληνπίδνληαη θπξίσο ζηε λήζν Ρφδν, Κσ, χκε θαη Κάξπαζν. Δηδηθφηεξα ζηε λήζν Ρφδν ην 49% ηεο έθηαζεο ( ζηξέκκαηα) ραξαθηεξίδεηαη σο δαζηθή, απφ ηελ νπνία 80% έρεη ππνζηεί ππξθαγηέο θαηά ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα. Ζ πινηνκία δελ απνηειεί θάπνηα αμηνζεκείσηε δξαζηεξηφηεηα ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο ηεο Ρφδνπ. Απηφ πηζαλφλ λα νθείιεηαη ζηε ρακειή απνδνηηθφηεηα μπινπαξαγσγήο, πνπ εκθαλίδνπλ ηα δάζε θαη νη δαζηθέο εθηάζεηο ηεο Ρφδνπ. Δπηπιένλ, ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη εκθαληζηεί πην απνδνηηθή ζηα πιαίζηα ησλ νηθνινγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζην λεζί. Γηάγξακκα 2-10: Καηαλνκή ησλ δαζηθώλ εθηάζεσλ ζηε λήζν Ρόδν ηε Ρφδν δελ ππάξρεη Γαζνιφγην. Ζ έιιεηςε ζηνηρείσλ ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ ηνπ λεζηνχ, δελ επηηξέπεη ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηελ αλαλεσζηκφηεηά ηνπο θαη ηελ παξαγσγή αγαζψλ (μχιν, λεξφ θ.ιπ.) θαη ππεξεζηψλ (αλαςπρή, βειηίσζε κηθξνθιίκαηνο, ζπγθξάηεζε εδάθνπο θ.ιπ.). Απφ ηα δάζε ηεο Ρφδνπ, ην Γάζνο θππαξηζζηψλ ηνπ Έκπσλα, θαζνξίδεηαη σο "Μλεκείν ηεο Φχζεο" κε ην ΦΔΚ 565/Β/86. Δμόξπμε ηε λήζν Ρφδν έρνπλ εληνπηζζεί θνηηάζκαηα ρξσκίηε, ιηγλίηε, καγλεζίηε, γχςνπ θαη καξκάξνπ. Ζ πθηζηάκελε δξαζηεξηφηεηα αθνξά κφλν ζηηο εμνξχμεηο αδξαλψλ πιηθψλ, ελψ ε εθκεηάιιεπζε ησλ ππνινίπσλ θνηηαζκάησλ δελ παξνπζηάδεη νηθνλνκηθφ 51