Θέματα σωματικής, σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας για γυναίκες και έφηβα κορίτσια με ιό HIV: Ασκήσεις

Transcript

1 : Ασκήσεις Στόχος: Να νιώθετε πιο σίγουρες κατά τη συνεργασία με την ομάδα φροντίδας της υγείας σας για την αντιμετώπιση θεμάτων που αφορούν στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία. Αποτελέσματα εκμάθησης: Στο τέλος αυτής της ενότητας, καθεμία από εμάς θα πρέπει: Να κατανοεί καλύτερα τα σχετιζόμενα με την υγεία θέματα που αντιμετωπίζουν συχνά οι γυναίκες-φορείς του ιού HIV Να αισθάνεται πιο σίγουρη στη διαχείριση της σχετιζόμενης με τον ιό HIV σωματικής και αναπαραγωγικής υγείας και να είναι σε θέση να αναγνωρίζει διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να την βελτιώσει στο μέλλον Να κατανοεί ποιά θέματα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για έφηβα κορίτσια και για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που πλησιάζουν στην εμμηνόπαυση Να γνωρίζει τις επιλογές για την αποτροπή εγκυμοσύνης και τον τρόπο πρόσβασης στις σχετικές υπηρεσίες Να κατανοεί τη σπουδαιότητα του προγραμματισμού μιας εγκυμοσύνης και τί να αναμένει όσον αφορά στις ιατρικές παρεμβάσεις προγεννητικής φροντίδας και στον τοκετό, σύμφωνα με τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες Να αισθάνεται πιο σίγουρη κατά τη συνεργασία με τους επαγγελματίες που συμμετέχουν στη φροντίδα της σε σχέση με τη συγκεκριμένη πλευρά της υγείας της Οδηγός για το συντονισμό: Παρουσιάστε τα ενημερωτικά μέρη 1-7 Διεξαγωγή Άσκησης 1 Παρουσίαση ενημερωτικών μερών 8 και 9 (30 λεπτά) Διεξαγωγή Άσκησης 2 Παρουσίαση περιεχομένων μέρους 10 Διεξαγωγή Άσκησης 3 Συνέχιση της παρουσίασης πληροφοριών από το μέρος 11 έως το μέρος 15 (30 λεπτά) - 1 Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμόδιου επαγγελματία υγείας. Την ευθύνη της ενημέρωσης φέρει η εταιρεία ΜΠΡΙΣΤΟΛ-ΜΑΓΙΕΡΣ ΣΚΟΥΙΜΠ Α.Ε. Υπεύθυνος του περιεχομένου : Μιλτιάδης Ζήσης, Ιατρικός Διευθυντής της ΜΠΡΙΣΤΟΛ-ΜΑΓΙΕΡΣ ΣΚΟΥΙΜΠ Α.Ε. / VIRGR13NP , 24/7/2013

2 : Ασκήσεις : Ασκήσεις Άσκηση 1: Μπορούμε να κάνουμε πολλά για να βελτιώσουμε τη γενική και αναπαραγωγική μας υγεία σήμερα και για να την προστατέψουμε μακροπρόθεσμα. Ας συζητήσουμε πώς Στόχοι: Διερεύνηση θεμάτων σχετικά με τη σύλληψη για γυναίκες με τον ιό HIV Αύξηση των γνώσεων και της εμπιστοσύνης σχετικά με την ασφαλή σύλληψη Ανταλλαγή πρακτικών δεξιοτήτων για τη διεξαγωγή αυτοσπερματέγχυσης στο σπίτι Απαιτούμενα υλικά: Χρησιμοποιήστε τον πίνακα σεμιναρίων για να συγκεντρώσετε ιδέες. Σημειώσεις για τη συντονίστρια: Βασικά σημεία προς συζήτηση Η τήρηση μιας υγιεινής, ισορροπημένης διατροφής κατανάλωση λιπαρών ψαριών, γαλακτοκομικών προϊόντων, πρωτεϊνών και υδατανθράκων στις σωστές ποσότητες συν πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών, βοηθά να κρατήσετε τα λίπη του αίματος σε λογικά επίπεδα και προστατεύει από καρδιακά νοσήματα, διαβήτη και μερικούς τύπους καρκίνου. i Επειδή οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση σε οστεοπόρωση, είναι απαραίτητο για εμάς να προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα ασβεστίου. Η έλλειψη επαρκούς ποσότητας ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια οστικής μάζας. Ασβέστιο περιέχεται σε γαλακτοκομικά προϊόντα και σε εμπλουτισμένους με ασβέστιο χυμούς και δημητριακά, σε λιπαρά ψάρια και σε σκούρα πράσινα λαχανικά. Οι γυναίκες χρειάζονται 1000 mg ασβεστίου την ημέρα, ενώ οι έγκυοι και οι γυναίκες άνω των 50 ετών χρειάζονται 1200 mg. iv Η τακτική άσκηση συντελεί στη διατήρηση της υγείας των οστών και περιλαμβάνει τα βάρη, το περπάτημα και το τζόκινγκ (30 λεπτά τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα). v Οι δραστηριότητες για την ενδυνάμωση των μυών και την ενίσχυση της ισορροπίας είναι επίσης σημαντικές και συντελούν στην πρόληψη καταγμάτων σε μεγαλύτερες ηλικίες. iv Όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται επαρκή έκθεση στον ήλιο ώστε να διευκολύνουμε τον οργανισμό να παρασκευάσει τη δική του βιταμίνη D. Τα άτομα με σκουρότερο δέρμα χρειάζονται κατά κανόνα πιο μακρόχρονη έκθεση. v Η διακοπή ή η μείωση του καπνίσματος, η διακοπή οπιούχων και άλλων σκληρών ναρκωτικών και η κατανάλωση οινοπνεύματος/ αλκοόλ με μέτρο περιορίζει τον κίνδυνο απώλειας οστού. Φροντίδα της αναπαραγωγικής μας υγείας: συμπεριλαμβάνεται η χρήση διπλής αντισύλληψης/προστασίας, ο έλεγχος των συμπτωμάτων και η τακτική εξέταση τραχηλικού επιχρίσματος. Εμβολιασμός για HPV αν είμαστε νεότερες κ.λπ. Επαρκής ξεκούραση, χαλάρωση και ύπνος. Άσκηση 2: Κατάλληλη για ομαδική εργασία ή για κατ ιδίαν συζήτηση με γυναίκες που σκέφτονται να δημιουργήσουν οικογένεια Απαιτούμενα υλικά: Δύο πίνακες σεμιναρίων ή σημειωματάριο και στυλό Σημειώσεις για τη συντονίστρια: Πριν τη διεξαγωγή της άσκησης Αν εργάζεστε με ομάδα, ετοιμάστε ένα πίνακα σεμιναρίων που θα παρουσιάζει τους λόγους για τους οποίους οι γυναίκες και τα έφηβα κορίτσια με ιό HIV σκέφτονται να μείνουν έγκυοι, όπως, για παράδειγμα: Επιθυμία να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά Πίεση να αποκτήσουν παιδιά Φόβος ότι τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να πεθάνουν Ανησυχία για στειρότητα Διαβεβαίωση σχετικά με την κάθετη μετάδοση Αισιοδοξία για την φαρμακευτική αγωγή Αποφυγή πρόκλησης υποψιών σχετικά με την κατάσταση ως προς τον ιό HIV Φόβος για την αποκάλυψη της κατάστασης ως προς τον ιό HIV Άγνοια των επιλογών που υπάρχουν για την αποφυγή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης Ετοιμάστε ένα δεύτερο πίνακα σεμιναρίων που θα παρουσιάζει τους λόγους για τους οποίους μερικές γυναίκες και έφηβα κορίτσια με ιό HIV επιθυμούν να αποφύγουν την εγκυμοσύνη, όπως, για παράδειγμα: Οικονομική κατάσταση Επιθυμητό μέγεθος οικογένειας Ιδανική διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα παιδιά Ανησυχίες σχετικά με την υγεία και την ποιότητα ζωής Φόβος μετάδοσης του ιού HIV Άγχος ότι μπορεί να αφήσουν ορφανά τα παιδιά τους Ανησυχίες σχετικά με την περιορισμένη πρόσβαση για τη φροντίδα της οικογένειας λόγω στιγματισμού και διακρίσεων Αφήστε μία ή δύο σελίδες κενές πριν από τις σελίδες του πίνακα σεμιναρίων που έχετε ετοιμάσει, για να γράψετε τις απόψεις που εκφράζουν οι συμμετέχουσες. (Σημείωση για τη συντονίστρια: Αποκαλύψτε τις σελίδες του πίνακα σεμιναρίων αφότου οι συμμετέχουσες έχουν εκφράσει τις απόψεις τους) Εάν εργάζεστε σε ατομική βάση, χρησιμοποιήστε σημειωματάριο αντί για πίνακα σεμιναρίων. Εισαγωγή στην παρούσα άσκηση Αναφέρετε ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν έχουν όλες οι γυναίκες αυτή την επιλογή και γιατί αυτό μπορεί να ισχύει. Συνιστώμενα βήματα: 1. Ξεκινήστε τη δραστηριότητα ζητώντας από την ομάδα/τη γυναίκα να αναλογιστούν τους λόγους για τους οποίους μερικές γυναίκες και έφηβα κορίτσια με ιό HIV θα ήθελαν να μείνουν έγκυες. 2. Έκφραση απόψεων για πέντε λεπτά. 3. Γράψτε τις απαντήσεις στο χαρτί του πίνακα σεμιναρίων. 4. Στη συνέχεια, ρωτήστε την ομάδα/τη γυναίκα σχετικά με τους λόγους για τους οποίους μερικές γυναίκες και έφηβα κορίτσια με ιό HIV αποφεύγουν την εγκυμοσύνη. 5. Γράψτε τις απαντήσεις σε ξεχωριστό φύλλο χαρτιού του πίνακα σεμιναρίων. 6. Αναρτήστε τις σελίδες του πίνακα με τις απόψεις της ομάδας/της γυναίκας δίπλα από τις σελίδες του πίνακα που έχετε ετοιμάσει και γυρίστε τις έτοιμες σελίδες. 7. Ζητήστε από την ομάδα/τη γυναίκα να συγκρίνει τις απαντήσεις με εκείνες που ετοιμάσατε πριν τη συνεδρία. 8. Επισημάνετε τυχόν ομοιότητες ή διαφορές και συντονίστε τη συζήτηση

3 : Ασκήσεις Άσκηση 3 Σημειώσεις για τη συντονίστρια: Σκοπός της συνεδρίας αυτής είναι η διερεύνηση πρακτικών πλευρών της αυτο-σπερματέγχυσης και η συζήτηση μερικών άλλων θεμάτων που συνδέονται με αυτή. Θα ήταν χρήσιμο εάν εσείς, ως συντονίστρια, την έχετε δοκιμάσει ή αν θα μπορούσατε να βρείτε κάποιο άτομο στην ομάδα σας το οποίο έχει εμπειρία με την αυτο-σπερματέγχυση και να του ζητήσετε να συντονίσετε μαζί τη συζήτηση. Χρόνος: Η συνεδρία αυτή διαρκεί περίπου μία ώρα, αναλόγως με το μέγεθος της ομάδας. Απαιτούμενα υλικά: Πίνακες σεμιναρίων, μαρκαδόροι Συνιστώμενα βήματα: 1. Συζήτηση (30 λεπτά) Ερωτήσεις : Ρωτήστε την ομάδα Γνωρίζετε πώς μπορεί να μείνει έγκυος μια γυναίκα με ιό HIV; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη; Τι συμβαίνει εάν και οι δύο σύντροφοι είναι θετικοί; Τι πρέπει να σκεφτείτε; Για παράδειγμα: Ξέρετε ποιες είναι οι πιο γόνιμες μέρες σας; Τι άλλο; Πιθανές απαντήσεις Αυτο-σπερματέγχυση (εάν ο άνδρας δεν έχει τον ιό HIV) vi Έκπλυση σπέρματος (εάν και ο άνδρας έχει τον ιό HIV) Μη ασφαλής σεξουαλική επαφή τη στιγμή της ωορρηξίας με προφύλαξη προ της έκθεσης (PreP) (εάν διατίθεται) Κίνδυνος μετάδοσης του ιού HIV και εγκυμοσύνη Ελβετική Δήλωση σχετικά με τον κίνδυνο μετάδοσης και το ιικό φορτίο vii Κίνδυνος μετάδοσης άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων (ΣΜΛ) Πώς θα ξέρετε εάν έχετε ωορρηξία (μέθοδος θερμοκρασίας/ μέτρηση ημερών από την έμμηνο ρύση, παρατήρηση αλλαγών στις κολπικές εκκρίσεις κ.λπ.) (βλ. παράρτημα) 2. Εξηγήστε ότι υπάρχουν αρκετοί τρόποι αυτο σπερματέγχυσης. viii Για περισσότερες πληροφορίες, απευθυνθείτε στο γιατρό σας. 3. Επίδειξη Χρήση του εξοπλισμού Χύστε λίγο χυμό πορτοκαλιού σε ένα προφυλακτικό/πλαστικό δοχείο και αντλήστε τον χρησιμοποιώντας τη σύριγγα αυτοσπερματέγχυσης. Δείξτε πώς αποβάλλεται ο αέρας, τη σημασία εισαγωγής της σύριγγας βαθιά στον κόλπο (αυτό μπορεί να θέλει να το κάνει ο σύντροφός σας) κ.λπ. Αν κάποιο άτομο στην ομάδα το έχει ήδη κάνει, να το ενθαρρύνετε να μοιραστεί την εμπειρία του. Συνοπτική ενημέρωση: Σύνοψη περιεχομένου της ενότητας Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες τείνουν να έχουν χαμηλότερα ιικά φορτία από τους άνδρες, αλλά η σχετιζόμενη με τον ιό HIV νόσος αναπτύσσεται στο ίδιο ποσοστό. ix Όμως, τα συμπτώματα σε γυναίκες με ιό HIV μπορεί να διαφέρουν από τα συμπτώματα που εμφανίζονται σε άνδρες με ιό HIV. Περισσότερες γυναίκες αναφέρουν κόπωση, αρθραλγία, απώλεια μνήμης και δυσκολία συγκέντρωσης σε σχέση με τους άνδρες. Άλλα συχνά συμπτώματα είναι άγχος, κατάθλιψη, δυσκολία στον ύπνο και απώλεια σεξουαλικού ενδιαφέροντος. x Οι γυναίκες αναφέρουν επίσης περισσότερες ενοχλήσεις στην κοιλιά και στην πύελο, οι οποίες μπορεί να φαίνονται παρόμοιες με εκείνες που εμφανίζονται σε γυναίκες χωρίςτον ιό HIV, αλλά μπορεί και να αποτελούν ένδειξη σχετιζόμενης με τον ιό HIV νόσου. xi Καθώς αυτές οι ενοχλήσεις είναι συγκεκριμένες για τις γυναίκες, θα συζητηθούν αναλυτικότερα στην παρούσα ενότητα. Η Πορτοκαλί ενότητα διερευνά περαιτέρω θέματα ψυχικής υγείας και η Πράσινη ενότητα επικεντρώνεται στη σεξουαλική επαφή και στις προσωπικές σχέσεις. Οι γυναίκες με ιό ΗIV έχουν επίσης μεγαλύτερη προδιάθεση σε ορισμένες άλλες λοιμώξεις, κυρίως σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Θα επεκταθούμε σε αυτές στην παρούσα ενότητα. Οι γυναίκες με ιό HIV αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα θέματα που σχετίζονται με την υγεία, αναλόγως με το στάδιο της ζωής τους. Τα έφηβα κορίτσια που έχουν μεγαλώσει με ιό HIV μπορεί να έχουν ιδιαίτερες ανησυχίες στην αρχή της σεξουαλικής τους ζωής. Με την επιτυχία της φαρμακευτικής αγωγής, ζούμε περισσότερο και υγιέστερα. Είναι, επομένως, σημαντικό να διαθέτουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε σε κάθε στάδιο της ζωής μας. Η κύρια ανησυχία των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας είναι η εμμηνόπαυση και τα ζητήματα που συνδέονται με αυτή. Πολλές από εμάς θα χρειαστούμε ενημέρωση σχετικά με την αντισύλληψη, την εγκυμοσύνη και τον τοκετό

4 Βασικά μηνύματα που πρέπει να μεταδοθούν Με την επιτυχία της φαρμακευτικής αγωγής η οποία είναι όλο και περισσότερο διαθέσιμη σε εμάς στην Ευρώπη, περισσότερες γυναίκες και έφηβα κορίτσια με ιό HIV ανακτούν την υγεία τους, ζουν περισσότερο, γερνούν και κάνουν σχέδια για το μέλλον. Για πολλές από εμάς, αυτό μπορεί να σημαίνει επανακαθορισμό των προτεραιοτήτων για τη γενική και αναπαραγωγική μας υγεία, λήψη της απόφασης για δημιουργία οικογένειας ή επέκταση της οικογένειας και σκέψεις για τα γηρατειά. Τα συμπτώματα ποικίλλουν και συχνά διαφέρουν από εκείνα που εμφανίζουν οι άνδρες. Πολλά συνήθη «παράπονα» σε γυναίκες σχετίζονται με την αναπαραγωγική υγεία. Πρέπει να είμαστε καλά ενημερωμένες για κάποια από αυτά και να γνωρίζουμε πότε πρέπει να ζητάμε τη συμβουλή ενός επαγγελματία υγείας. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να επενδύσουμε στη μελλοντική μας υγεία. Η κατοχή αυτής της γνώσης μας ενδυναμώνει. Όλες οι γυναίκες έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε τις δικές μας επιλογές σχετικά με τη γονιμότητα και τον τοκετό, ανεξάρτητα από την κατάσταση ως προς τον ιό HIV και πρέπει να αναμένουμε και να δεχόμαστε τον ίδιο βαθμό υποστήριξης από γιατρούς και εργαζόμενους στον τομέα φροντίδας της υγείας, όπως κάθε άλλο άτομο. xii Οι γυναίκες και τα έφηβα κορίτσια με ιό HIV μπορούν να χρησιμοποιούν μια ποικιλία μεθόδων αντισύλληψης. Πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη για διπλή προστασία, καθώς αυτό μειώνει τον κίνδυνο σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων (ΣΜΛ), μετάδοσης του ιού HIV στους συντρόφους μας, νέας λοίμωξης με άλλο στέλεχος ιού HIV και ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. xiii Πολλές από εμάς έχουμε την επιλογή να δημιουργήσουμε οικογένεια και η εγκυμοσύνη μπορεί να είναι ασφαλής τόσο για τη μητέρα όσο και για το μωρό, όταν προγραμματίζεται και ελέγχεται σύμφωνα με τις τρέχουσες ιατρικές κατευθυντήριες οδηγίες. xiv Σημεία προς παρουσίαση και συζήτηση: Συνήθη θέματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες με ιό HIV Μέρος 1 Σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις (ΣΜΛ) Τα συμπτώματα των ΣΜΛ ποικίλλουν, αλλά συχνά περιλαμβάνουν ναυτία, ανεξήγητο πυρετό, άλγος στο κάτω μέρος της κοιλιάς, άλγος στη μέση, άλγος κατά τη σεξουαλική επαφή και αιμορραγία στο ενδιάμεσο των καταμήνιων κύκλων. xv Έχετε υπόψη ότι ορισμένες ΣΜΛ μπορεί να μην προκαλούν τα παραπάνω συμπτώματα. xvi Όλες εμείς που είμαστε σεξουαλικώς δραστήριες διατρέχουμε κίνδυνο για ΣΜΛ, αλλά πολλές γυναίκες δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν εάν υποπτεύονται ότι έχουν μια ΣΜΛ. Παρακαλούμε ανατρέξτε στη Γαλάζια ενότητα για τις σχέσεις με επαγγελματίες υγείας και τον τρόπο πρόσβασης σε υπηρεσίες. Οι πιο συνηθισμένες ΣΜΛ που παρατηρούνται σε γυναίκες με τον ιό HIV είναι οι εξής: Καντιντίαση Η λοίμωξη από Candida ή οι μυκητιασικές λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν αίσθημα καύσου και κνησμό και ξηρότητα του κόλπου. Οι μυκητιασικές λοιμώξεις καθιστούν επώδυνη την ούρηση ή τη σεξουαλική επαφή. Αυτές οι μυκητιασικές παθήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με τη χρήση αντιμυκητιασικών κρεμών, κολπικών υπόθετων ή/ και ορισμένα φάρμακα. xvii Βακτηριακή κολπίτιδα (BV) Η BV είναι συνήθης σε γυναίκες με τον ιό HIV. Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχει υπερβολική ανάπτυξη βακτηρίων στον κόλπο. Προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με εκείνα των μυκητιασικών λοιμώξεων. Ωστόσο, μπορεί επίσης να παρατηρήσουμε κολπικές εκκρίσεις. Η βακτηριακή κολπίτιδα αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά. Για εγκύους, η άμεση θεραπεία είναι ιδιαιτέρως σημαντική. xviii Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου (PID) Η PID είναι μια σοβαρή κατάσταση, ιδίως εάν έχετε επίσης ιό HIV. Προκαλεί φλεγμονή των σαλπίγγων, της μήτρας και των ωοθηκών. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι ορατά, η νόσος καταστρέφει τα εσωτερικά όργανα με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί να προκληθεί από μη θεραπεύσημων ΣΜΛ, όπως γονόρροια και χλαμύδια, καθώς και από άλλα βακτήρια και λοιμώξεις, π.χ. φυματίωση. Η PID μπορεί να καταστήσει τη γυναίκα στείρα (ανικανότητα σύλληψης). xix Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: άλγος στο κάτω μέρος της περιοχής του στομάχου, άλγος κατά τη σεξουαλική επαφή, κολπικές εκκρίσεις ή ασυνήθιστη αιμορραγία, ανεξήγητος πυρετός και κούραση. Η PID μπορεί να αντιμετωπιστεί με συνδυασμό αντιβιοτικών. Είναι σημαντικό να λάβετε βοήθεια και θεραπεία εγκαίρως για να μειωθεί ο κίνδυνος μακροχρόνιου άλγους και υποτροπής της PID. xx Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) Ο ιός HPV (μερικές φορές καλείται κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων) είναι η πιο συχνή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ιογενής λοίμωξη στον κόσμο. Μεταδίδεται επίσης δια της επαφής με το δέρμα και τη στοματική σεξουαλική επαφή. Εκτιμάται ότι το 50% των σεξουαλικώς δραστήριων γυναικών θα μολυνθούν με HPV των γεννητικών οργάνων στη διάρκεια της ζωής τους. xxi Οι γυναίκες με τον ιό HIV είναι πιθανότερο να μολυνθούν με πολλαπλούς τύπους του HPV, συμπεριλαμβανομένων τύπων που είναι πιθανότερο να προκαλέσουν καρκίνο, κυρίως του τραχήλου. Μπορεί επίσης να χρειαστεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την εξάλειψη του HPV, ιδίως εάν έχουμε μειούμενους επίπεδα CD4 και αυξανόμενα επίπεδα ιικού φορτίου. xxii Οι γυναίκες με ιό HIV πρέπει να υποβάλλονται σε τεστ Παπανικολάου (έλεγχος του τραχήλου) μετά τη διάγνωση, άλλη μία φορά μετά από έξι μήνες και στη συνέχεια κάθε έτος. Το τεστ Παπανικολάου επιτρέπει την ανεύρεση μη φυσιολογικών τραχηλικών κυττάρων ενώ βρίσκονται στο πρώιμο προ-καρκινικό στάδιο, οπότε και μπορούν να απομακρυνθούν εύκολα ούτως ώστε να μην εξελιχθούν σε καρκινικά. Η θεραπεία για μη φυσιολογικά τραχηλικά κύτταρα είναι άκρως αποτελεσματική εάν αυτά εντοπιστούν νωρίς. Τα μη φυσιολογικά κύτταρα απομακρύνονται με χρήση κρέμας, κατάψυξη ή καυτηρίαση υπό τοπική αναισθησία. xxiii,xxiv Σήμερα, υπάρχει εμβόλιο για τον HPV, το οποίο προστατεύει από τα πιο συνηθισμένα στελέχη του ιού. Στις περισσότερες χώρες, το εμβόλιο διατίθεται για όλα τα κορίτσια από την ηλικία των 12 ετών περίπου. Από 40 χώρες που συνεισφέρουν δεδομένα σε αναφορές για τον εμβολιασμό έναντι του HPV στην Ευρώπη, μόνο εννέα (Δανία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, - 6-7

5 Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο) προσφέρουν επί του παρόντος δωρεάν εμβολιασμό για HPV σε μία τουλάχιστον ηλικιακή ομάδα γυναικών. Άλλες τρεις χώρες (Βέλγιο, Γαλλία και Σουηδία) προσφέρουν εμβολιασμό για HPV βάσει συστήματος από κοινού πληρωμής. xxv Μέρος 2 Αλλαγές στον καταμήνιο κύκλο Πολλές γυναίκες παρουσιάζουν αλλαγές στην περίοδο και οι αλλαγές αυτές μπορεί να είναι συχνότερες σε γυναίκες με τον ιό HIV. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να αφορούν ακανόνιστες, βαρύτερες ή ελαφρύτερες περιόδους, επιδείνωση των συμπτωμάτων του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου ή παντελή απουσία περιόδων για αρκετούς μήνες κάθε φορά (δηλ. αμηνόρροια). Η απουσία περιόδων και τα μεγαλύτερα διαστήματα ανάμεσα στις περιόδους είναι πιο συχνά σε γυναίκες που παρουσιάζουν σημαντική καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος (δηλ. επίπεδα CD4 κάτω από 200 κύτταρα/mm 3 ). Όμως, φαίνεται ότι ο ίδιος ο ιός HIV έχει ελάχιστη επίδραση στις περιόδους και ότι άλλοι παράγοντες, π.χ. τα χαμηλά επίπεδα CD4, οι ορμονικές μεταβολές ως συνέπεια της μεγαλύτερης ηλικίας, η υπερβολική απώλεια βάρους και η χρήση ουσιών, είναι σημαντικότεροι. xxvii Τα ινομυώματα στη μήτρα μπορεί να προκαλέσουν βαριές ή παρατεταμένες περιόδους. Οι λοιμώξεις των γεννητικών οργάνων μπορεί να προκαλέσουν μη φυσιολογική αιμορραγία, η οποία συνήθως συνοδεύεται από άλλα σημεία, όπως άλγος, κολπικές εκκρίσεις ή πυρετός. Ο γυναικολογικός καρκίνος μπορεί επίσης να προκαλέσει αιμορραγία. Άλλες ιατρικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαταραχής του θυρεοειδούς και του χαμηλού αριθμού αιμοπεταλίων, μπορεί να επηρεάσουν τους κανονικούς καταμήνιους κύκλους. xxviii Η βαριά ή/και συχνή έμμηνος ρύση μπορεί να προκαλέσει αναιμία, η οποία μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε αμηνόρροια. Η κόπωση αποτελεί σύνηθες σύμπτωμα αναιμίας. xxix Βοήθεια για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του καταμήνιου κύκλου Αν έχετε οποιαδήποτε αλλαγή στην έμμηνο ρύση, πρέπει να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα για τον προσδιορισμό της αιτίας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ανακουφίσετε πολλά από τα συμπτώματα που συνοδεύουν τα συνήθη προβλήματα του καταμήνιου κύκλου. Το κοιλιακό άλγος πριν και κατά τη διάρκεια των περιόδων συνήθως ανταποκρίνεται σε μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά. Μερικές από εμάς επιλέγουμε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης ή φυτικές και διαιτολογικές θεραπείες, αλλά είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον ειδικό για τον ιό HIV που σας παρακολουθεί και να ρωτήσετε ένα φαρμακοποιό για τυχόν αλληλεπιδράσεις φαρμάκων. Το αντισυλληπτικό χάπι επίσης βοηθά σε ορισμένες περιπτώσεις (βλ. παρακάτω στην παρούσα ενότητα). Τέλος, η μείωση του στρες, η ήπια και τακτική άσκηση και η διατήρηση μιας καλής διατροφής μπορεί να βοηθήσουν. Μέρος 3 Γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με τον ιό HIV Η ηλικία μπορεί να μας επηρεάσει με δύο τουλάχιστον τρόπους σε σχέση με τον ιό ΗIV: Σε κάποιες από εμάς γίνεται διάγνωση του ιού HIV όταν είμαστε σε μεγαλύτερη ηλικία. Σε όσες από εμάς η διάγνωση έγινε εδώ και λίγο καιρό, τώρα μεγαλώνουμε ενώ δεν είχαμε φανταστεί ότι θα μπορούσαμε, παρά τον ιό HIV. Εάν η διάγνωση γίνεται όταν είμαστε σε μεγαλύτερη ηλικία, μπορεί να είναι ένα τεράστιο πλήγμα, αλλά δεν είστε μόνες. Υπάρχουν πολλές γυναίκες με τον ιό HIV που το ανακαλύπτουν αργότερα στη ζωή τους. Ορισμένες γυναίκες είχαν «ανεξήγητα» προβλήματα υγείας για λίγο καιρό πριν σκεφτεί κάποιος να τις εξετάσει για τον ιό HIV. Δύο συγκεκριμένοι λόγοι αυτού είναι το ανοδικό ποσοστό διαζυγίων και η αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούν πλέον αντισύλληψη εάν μπουν στην εμμηνόπαυση και δεν έχουν πια περίοδο. xxxi Για μερικές γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, το πλήγμα της διάγνωσης του ιού HIV μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Σε μερικές περιπτώσεις οφείλεται στη συνειδητοποίηση ότι η ζωή του μακροχρόνιου συντρόφου τους ήταν πιο δραστήρια από ότι είχαν αντιληφθεί. Αυτό μπορεί να γεννήσει έντονα συναισθήματα και ιδίως εάν ο σύντροφος έχει αποβιώσει πολλά ερωτήματα τα οποία μπορεί να μείνουν, δυστυχώς, αναπάντητα. Άλλες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας διαλύουν μια μακροχρόνια σχέση μόλις φεύγουν τα παιδιά από το σπίτι και μετά αποφασίζουν να έχουν σεξουαλικές επαφές με κάποιο νέο σύντροφο. Όμως, επειδή δεν είναι πλέον σε γόνιμη ηλικία, θεωρούν ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν μεθόδους φραγμού και, έτσι, μολύνονται με τον ιό HIV. Και τα δύο παραπάνω παραδείγματα είναι πολύ συνηθισμένα. Και στις δύο περιπτώσεις, οι γυναίκες μπορεί να αισθάνονται ντροπή, ταραχή και τρομερή μοναξιά. Αυτό μπορεί να ενταθεί από τις απόψεις της κοινωνίας για τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας και τη σεξουαλικότητα γενικότερα. Για παράδειγμα, πολλές γυναίκες δυσκολεύονται αρκετά να μιλήσουν στα παιδιά τους για τις σεξουαλικές τους επαφές στο παρελθόν, πόσο μάλλον για τις τωρινές! Το να πούμε στα παιδιά μας ότι είμαστε φορείς του ιού HIV είναι εξαιρετικά σκληρό, κυρίως εάν σε αυτό εμπλέκεται με κάποιο τρόπο και ο πατέρας των παιδιών. Μερικές γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας έχουν επίσης εκφράσει φόβους ότι, εάν πουν στα παιδιά τους ότι είναι φορείς του ιού HIV, αυτά δεν θα τους επιτρέπουν πια να αγκαλιάζουν τα εγγόνια τους. Άλλες γυναίκες εκφράζουν κατάπληξη όταν συνειδητοποιούν για πρώτη φορά ότι και οι γυναίκες μπορεί να μολυνθούν από τον ιό HIV. Πολλές φορές έπεται ένα συναίσθημα οργής σχετικά με την ελλιπή πληροφόρηση του κοινού για τον ιό HIV και τις γυναίκες γενικότερα. Βεβαίως, υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις στις οποίες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να μολυνθούν με τον ιό HIV δεν είναι μόνο αυτές. Το σημαντικό, όμως, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν εκεί έξω και άλλες γυναίκες που περνούν παρόμοιες καταστάσεις με τη δική σας. Επισκεφθείτε το διαδικτυακό τόπο SHE για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον ιό HIV, τις γυναίκες και το πέρασμα της ηλικίας και για να μάθετε πώς μπορείτε να έρθετε σε επαφή με άλλες γυναίκες που έχουν επίσης μολυνθεί με ιό HIV σε μεγαλύτερη ηλικία. Όσες από εμάς διαγνωσθήκαμε με ιό HIV όταν ήμασταν νεότερες και πια μεγαλώνουμε, επίσης δεν είμαστε μόνες, «μπαίνουμε σε - 8-9

6 ένα club» του οποίου τα μέλη πληθαίνουν μέρα με την ημέρα. Για όσες από εμάς είμαστε άνω των 50, παρότι το συνολικό προσδόκιμο ζωής είναι πλέον το ίδιο καλό με κάθε άλλης γυναίκας χωρίς ιό HIV, μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχουμε πια τη δυνατότητα να αποκτήσουμε παιδιά (ή και άλλα παιδιά). Μπορεί να ζηλεύουμε τις φίλες γύρω μας που έχουν παιδιά που μεγαλώνουν και εγγόνια. Μπορεί να έχουμε ένα αίσθημα πένθους και απώλειας, επειδή ο ιός HIV μας εμποδίζει να αποκτήσουμε ένα «έτερο ήμισυ» στη ζωή μας. Μπορεί να στεναχωριόμαστε που δεν πετύχαμε όσα ελπίζαμε στην επαγγελματική μας ζωή λόγω της τεράστιας δύναμης που έπρεπε να επενδύσουμε για να αντιμετωπίσουμε τον ιό HIV. Μπορεί να νιώθουμε καταβεβλημένες ενίοτε από την αίσθηση ότι μας «έκλεψαν χρόνια» από τη ζωή μας και ότι ο ιός HIV είναι ένας ανεπιθύμητος αλλά πιστός σύντροφος με τον οποίο ζούμε και μοιραζόμαστε το κρεβάτι μας καθημερινά. Υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορεί να νιώθουμε λυπημένες. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυνατά τις στιγμές των οικογενειακών συγκεντρώσεων. Ένα πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι τα συναισθήματά μας θα είναι πιο έντονα εκείνες τις στιγμές και ότι αυτά τα συναισθήματα θα απαλυνθούν ξανά, μόλις περάσουν αυτές οι στιγμές. Αν γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματα μας έχουν σκαμπανεβάσματα, μπορούμε να τα αποδεχτούμε και να τα βιώσουμε μέχρι να υποχωρήσει και πάλι η οξύτητα του πόνου που προκαλούν. Η μεγαλύτερη ηλικία μας δίνει πλέον την ευκαιρία να αναπτύξουμε την προσωπικότητά μας και να κάνουμε ό,τι θέλουμε, όποτε θέλουμε, με ένα τρόπο που ποτέ δεν νιώθαμε ότι μπορούσαμε ή ότι μας επιτρεπόταν όταν ήμασταν νεότερες. Άλλες γυναίκες που έχουν να φροντίσουν παιδιά ή εγγόνια ή με πιο απαιτητικά χρονοδιαγράμματα εργασίας από τα δικά μας μπορεί να μην έχουν αυτή την ευελιξία όπως εμείς. Δύο γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με ιό HIV γνωρίστηκαν μέσω της διάγνωσής τους και έχουν τώρα γίνει στενές φίλες, περνούν τις διακοπές και τον ελεύθερο χρόνο τους μαζί και στηρίζουν η μία την άλλη καθώς και άλλες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με ιό HIV στη γειτονιά τους. Άλλες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας έχουν γίνει ανάδοχοι και φροντιστές των νεαρών εγγονιών των φίλων τους, αποτελώντας ένα κομμάτι της ζωής τους όμως, μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι όταν δεν αντέχουν άλλο! Υπάρχουν επίσης άλλες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με ιό HIV οι οποίες τώρα βλέπουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους να μεγαλώνουν χωρίς ιό HIV κάτι που δεν είχαν ποτέ φανταστεί ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα όταν έγινε η διάγνωση. Το σημαντικό είναι να συνειδητοποιούμε πάντα ότι υπάρχουν εκεί έξω και άλλες γυναίκες που περνούν παρόμοιες καταστάσεις με τη δική μας. Επισκεφθείτε το διαδικτυακό τόπο SHE για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον ιό HIV, τις γυναίκες και το πέρασμα της ηλικίας και για να μάθετε πώς μπορείτε να έρθετε σε επαφή και να ανταλλάξετε εμπειρίες με άλλες γυναίκες που μεγαλώνουν με ιό HIV. Ερωτήσεις που μπορούμε να κάνουμε στους γιατρούς μας Διατρέχω κίνδυνο για καρδιαγγειακό νόσημα; Πώς είναι η αρτηριακή μου πίεση; Έχω προβλήματα μνήμης, πιστεύετε ότι σχετίζονται με τον ιό HIV; (αν ισχύει στην περίπτωσή σας) Έχετε ελέγξει τα επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό μου; Έχετε ελέγξει τα οστά μου; Είμαι στην εμμηνόπαυση, πιστεύετε ότι θα έπρεπε να υποβληθώ σε τομογραφία DXA; Ειδικά ζητήματα υγείας για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με ιό HIV Οι αναφορές σχετιζόμενων με την ηλικία συμπτωμάτων είναι συχνές σε άτομα 40 ετών και άνω με ιό HIV, κυρίως όμως οι γυναίκες φαίνεται ότι αναφέρουν αλλαγές που συσχετίζονται με τη μεγαλύτερη ηλικία, όπως μειωμένα επίπεδα ενέργειας, μεταβολές του δέρματος και προβλήματα στις αρθρώσεις. xxxii Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι πολλά προβλήματα υγείας των ατόμων μεγαλύτερης υλικίας επιδεινώνονται γρηγορότερα σε άτομα με τον ιό HIV. Δεν είναι σαφές κατά πόσο ο ιός HIV «επιταχύνει» τη γήρανση ή εάν τα φυσιολογικά νοσήματα από τη γήρανση αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με τον ιό HIV και χειροτερεύουν την κατάσταση. xxxiii Τα προβλήματα υγείας που πρέπει να προσέχει μια γυναίκα με ιό HIV είναι καρδιαγγειακά νοσήματα, μειωμένη οστική πυκνότητα, διαβήτης, νευρογνωσιακά προβλήματα και λιποδυστροφία. xxxiv Επιπλέον, ως γυναίκες, πρέπει να φροντίζουμε για την τακτική εξέταση του μαστού. Πρέπει επίσης να κάνετε τακτική αυτο-εξέταση μαστού. Για γυναίκες που έχουν ακόμη περίοδο, οι περισσότερες μέθοδοι συνιστούν τη διενέργεια της αυτο-εξέτασης την ίδια χρονική στιγμή του καταμήνιου κύκλου, επειδή οι φυσιολογικές διακυμάνσεις μπορεί να επιφέρουν αλλαγές στους μαστούς. Η πιο συνηθισμένη συνιστώμενη χρονική στιγμή είναι ακριβώς μετά το τέλος της περιόδου, επειδή οι μαστοί είναι λιγότερο πιθανό να είναι διογκωμένοι και ευαίσθητοι τότε. Αν περνάτε ή έχετε περάσει εμμηνόπαυση ή αν έχετε ακανόνιστους κύκλους, πρέπει να κάνετε αυτο-εξέταση μία φορά το μήνα. Ζητήστε λεπτομερείς συμβουλές σχετικά με τη διενέργεια της αυτοεξέτασηςαπό την ομάδα φροντίδας της υγείας σας. xxxv Τα παραπάνω διαγράμματα δίνουν ένα παράδειγμα αυτο-εξέτασηςτου μαστού σε έξι βήματα. Τα βήματα 1-3 αφορούν την επιθεώρηση του μαστού με τα χέρια τοποθετημένα δίπλα στο σώμα, πίσω από το κεφάλι και πάνω στους γοφούς. Το βήμα 4 είναι η ψηλάφηση του μαστού. Το βήμα 5 είναι η ψηλάφηση της ρώγας. Το βήμα 6 είναι η ψηλάφηση του μαστού ενώ βρίσκεστε ξαπλωμένες

7 Εμμηνόπαυση Η εμμηνόπαυση ή η παύση της εμμήνου ρύσεως, είναι μια φυσιολογική φάση που περνούν οι γυναίκες. Η μειωμένη παραγωγή της ορμόνης οιστρογόνο σημαίνει ότι η επένδυση της μήτρας δεν μπορεί να παχύνει ώστε να προετοιμαστεί για μια εγκυμοσύνη. Η παραγωγή ωαρίων, όπως και η έμμηνος ρύση, δηλ. η περίοδος, σταματούν. Οι γυναίκες συνήθως μπαίνουν στην εμμηνόπαυση σε ηλικία ετών, οι περισσότερες στην ηλικία των 50. Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες με ιό HIV μπαίνουν στην εμμηνόπαυση νωρίτερα, ιδίως εάν έχουν χαμηλά επίπεδα CD4 (δηλ. κάτω από 200 κύτταρα/mm 3 ). Εάν δεν είστε πολύ δραστήριες σωματικά, μπορεί να εμφανίσετε εμμηνόπαυση νωρίτερα. xxxvi Οι γυναίκες με ιό HIV αναφέρουν περισσότερα συμπτώματα εμμηνόπαυσης από ότι άλλες γυναίκες, όπως βαρύτερη, ακανόνιστη ή απούσα περίοδο, εξάψεις, κολπική ξηρότητα και άλλες μεταβολές του κόλπου. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, π.χ. αναιμία, χαμηλότερη παραγωγή ορμονών, χρόνια ασθένεια, απώλεια βάρους, φάρμακα κατά του ιό HIV, ναρκωτικές ουσίες και κάπνισμα. xxxvii Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με κατάθλιψη. xxxviii Πρέπει να σημειωθεί ότι η λέπτυνση των τοιχωμάτων του κόλπου και η μείωση των υγρών που λιπαίνουν τον κόλπο σημαίνει ότι τα κολπικά τοιχώματα μπορεί να υποστούν ευκολότερα σχάση, βάζοντας τις γυναίκες σε μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης με νέα στελέχη του ιού HIV και άλλες ΣΜΛ κατά τη διάρκεια σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις. Μετά την εμμηνόπαυση, η χρήση προφυλακτικού για αντισύλληψη δεν είναι απαραίτητη, αλλά η μη χρήση προφυλακτικού μας βάζει σε μεγαλύτερο κίνδυνο γιατί δεν προστατευόμαστε πια από τις λοιμώξεις κατά τη σεξουαλική επαφή. Σοβαρά συμπτώματα συχνά βελτιώνονται από μόνα τους καθώς εξομαλύνονται οι ορμονικές μεταβολές. Ωστόσο, κάποιες από εμάς αποφασίζουμε με τον κλινικό ιατρό μας να ακολουθήσουμε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) για την αναπλήρωση του οιστρογόνου που χάνεται κατά την εμμηνόπαυση. Όπως με κάθε θεραπεία, η HRT έχει κινδύνους και οφέλη. Για γυναίκες με ιό HIV, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτήματα ως προς τις επιπτώσεις της HRT και την αλληλεπίδρασή της με την φαρμακευτική αγωγή για τον ιό HIV. Δυστυχώς, δεν έχουν διεξαχθεί επαρκείς έρευνες ακόμη για να εξεταστούν οι πιθανοί κίνδυνοι έναντι των οφελών. xxxix Οι εναλλακτικές της HRT για τις εξάψεις περιλαμβάνουν ορισμένα αντικαταθλιπτικά, γνωστά ως SSRI (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης). Μερικές γυναίκες χρησιμοποιούν προϊόντα σόγιας ή παίρνουν φυτικά σκευάσματα, π.χ. έλαιο του onagre, τα οποία περιέχουν ενώσεις που ομοιάζουν στο οιστρογόνο και καταπραΰνουν τις εξάψεις, το φούσκωμα και τις αλλαγές της διάθεσης. Τα στοιχεία από κλινικές δοκιμές σχετικά με την αποτελεσματικότητα των φυτικών θεραπειών είναι αμφιλεγόμενα και προτού πάρετε οποιοδήποτε συμπλήρωμα πρέπει να μιλήσετε με την ομάδα φροντίδας της υγείας σας, καθώς μερικά φυτικά και διατροφικά προϊόντα αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα. Οστεοπόρωση Οστεοπόρωση είναι η εξασθένιση των οστών μέσω απώλειας οστικής πυκνότητας. Είναι πιο συνηθισμένη σε όλες τις γυναίκες που έχουν περάσει εμμηνόπαυση λόγω του υψηλού βαθμού ορμονικών μεταβολών που επισυμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης. Είναι επίσης συνηθισμένη σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Η δια βίου πιθανότητα κατάγματος λόγω οστεοπόρωσης για όλες τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση είναι υψηλή, δηλαδή 40% ή περισσότερο σε αναπτυγμένες χώρες. xliii Μια μελέτη συμπέρανε ότι τα άτομα με ιό HIV και των δύο φύλων τείνουν να έχουν χαμηλότερη από το κανονικό οστική πυκνότητα. Ο λόγος δεν είναι πλήρως σαφής, αλλά φαίνεται πιθανό ότι αυτό προκαλείται από τον ιό HIV καθαυτό και από τις επιδράσεις της θεραπείας, δεδομένου ότι, σύμφωνα με έρευνες, ορισμένα φάρμακα επιφέρουν ενδεχομένως απώλεια οστού. xlv Σε μια μελέτη σύγκρισης του κινδύνου οστεοπενίας (δηλ. λέπτυνση οστών, μια κατάσταση που οδηγεί σε οστεοπόρωση) σε γυναίκες, διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες με ιό HIV είναι πιο πιθανό να έχουν οστεοπόρωση. Όμως, αυτό δεν διαπιστώθηκε ότι σχετίζεται με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι οι γυναίκες οι οποίες συντηρούνται σε σταθερό βάρος είναι πιο πιθανό να διατηρήσουν τη δύναμη των οστών τους, σε σύγκριση με γυναίκες που έχουν χάσει βάρος λόγω μη ελέγχου του ιό HIV (δηλ. γυναίκες που δεν λάμβαναν αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή). xlvi Η οστική πυκνότητα μπορεί να μετρηθεί ανώδυνα με μια τομογραφία που είναι γνωστή ως DXA. Μπορεί να σας έχει προταθεί αυτή η τομογραφία στο πλαίσιο της παρακολούθησης της υγείας σας. Οι περισσότερες κλινικές συνιστούν όλες οι γυναίκες με ιό HIV οι οποίες έχουν φθάσει στην εμμηνόπαυση να υποβάλλονται σε έλεγχο της οστικής πυκνότητας μέσω DXA κάθε δύο με πέντε έτη, xlvii αλλά η πρόσβαση σε αυτή την εξέταση μπορεί να είναι περιορισμένη ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους στη χώρα σας. Εάν είστε σε ηλικία εμμηνόπαυσης, ρωτήστε την ομάδα φροντίδας της υγείας σας για αυτή την εξέταση. Αν ανιχνευτεί απώλεια οστού, ο γιατρός σας θα αναζητήσει άλλες πιθανές δευτερεύουσες αιτίες πέρα από τον ιό HIV και τη θεραπεία, π.χ. κάπνισμα, κατανάλωση οινοπνεύματος, κατανάλωση καφέ ή ορμονικές μεταβολές. Ανεξαρτήτως από το εάν γνωρίζετε ή όχι τη μεταβολή της πυκνότητας των οστών σας, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να προλάβετε μελλοντικά προβλήματα. Μια διατροφή πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών, η επαρκής έκθεση στο ηλιακό φως και η τακτική άσκηση με βάρη βοηθούν. xlviii Οι στρατηγικές αυτές θα συζητηθούν αναλυτικότερα στην άσκηση A

8 Μέρος 4 Νεαρές γυναίκες και ιός HIV Ο ορισμός της «νεαρής» γυναίκας δεν είναι σαφής. Συνήθως ο όρος αναφέρεται σε γυναίκες ηλικίας από 16 έως 24 ετών, αλλά μπορεί να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει νεαρές γυναίκες έως 30 ετών. xlix Κάποιες από εμάς έχουμε μολυνθεί με τον ιό HIV από τους γονείς μας, μέσω κάθετης μετάδοσης, ενώ άλλες έχουμε μολυνθεί μέσω σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις ή μέσω κοινής χρήσης εξοπλισμού για ενέσεις. Πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας της υγείας Όσες από εμάς γεννηθήκαμε με ιό HIV και μεγαλώσαμε χρησιμοποιώντας τις ίδιες υπηρεσίες υγείας με τους γονείς μας, ίσως δυσκολευόμαστε να βλέπουμε γιατρούς και νοσοκόμες που περιθάλπουν άλλα μέλη της οικογένειας. Μπορεί να ντρεπόμαστε να συζητάμε για τις σεξουαλικές επαφές, τις προσωπικές σχέσεις και την αντισύλληψη με τους ίδιους γιατρούς που βλέπαμε όταν ήμασταν παιδιά. Το έντονο άγχος σχετικά με την παραβίαση του ιδιωτικού απορρήτου, ιδίως σε μέλη της οικογένειας, μπορεί επίσης να μας αποτρέψει από την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. 1 Η μετάβαση από υπηρεσίες για παιδιά σε υπηρεσίες για ενήλικες μπορεί να έχει δυσκολίες. Μια παιδιατρική κλινική είναι συχνά ένα ανεπίσημο και φιλικό περιβάλλον. Οι κλινικές ενηλίκων ίσως φαίνονται, συγκριτικά, τρομακτικές, με τολμηρό σεξουαλικό υλικό σε κοινή θέα και μερικές φορές μια μάλλον πιο επίσημη ατμόσφαιρα. li Ειδικά ζητήματα υγείας για νεαρές γυναίκες με ιό HIV Η ανάπτυξη θεραπειών για τον ιό HIV και το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής που φέρνουν αυτές έχουν αλλάξει την προοπτική για όλα τα νεαρά άτομα με ιό HIV, τα οποία μπορούν πλέον να προσμένουν την αρχή της σεξουαλικής τους ζωής και τη δημιουργία οικογένειας. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έχει σημειωθεί μείωση του αριθμού των κυήσεων εφήβων την τελευταία δεκαετία, αλλά τα ποσοστά αυτά παραμένουν υψηλά. Ενδεικτικά, το 2008, το ποσοστό των κυήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν 40,6 ανά κορίτσια ηλικίας ετών, με μόλις κάτω από τις μισές να καταλήγουν σε έκτρωση. lii Αυτό ήταν το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Μια έρευνα του HYPNET διαπίστωσε επίσης ένα υψηλό ποσοστό μη προγραμματισμένων κυήσεων σε έφηβα κορίτσια που είχαν μεγαλώσει με ιό HIV στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιρλανδία και μια άλλη μελέτη ανέφερε επίσης σημαντικούς αριθμούς μη προγραμματισμένων κυήσεων σε κορίτσια με ιό HIV κάτω των 20 ετών στην Ευρώπη. liii,liv Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 50% όλων των ΣΜΛ παρουσιάστηκαν σε νεαρές γυναίκες ηλικίας ετών και οι νέες διαγνώσεις χλαμυδίων σε άτομα ηλικίας ετών έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 10 έτη. lv Ως έφηβο κορίτσι/νεαρή γυναίκα, τι μπορείτε να κάνετε για τη φροντίδα της αναπαραγωγικής σας υγείας; Αν είστε έφηβο κορίτσι που είχε κάθετη μετάδοση στη γέννηση, μπορείτε να μεταδώσετε τον ιό HIV, να μείνετε έγκυος ή να κολλήσετε μία ΣΜΛ από την πρώτη σεξουαλική επαφή σας. Πρέπει να έχετε την πληροφόρηση και την ευκαιρία να συζητήσετε για αυτά τα θέματα σεξουαλικής υγείας και προσωπικών σχέσεων όταν ξεκινήσετε τη σεξουαλική σας δραστηριότητα ή, ακόμα καλύτερα, πριν ξεκινήσετε. Μερικές ΣΜΛ, π.χ. χλαμύδια και HPV, μπορεί να μην έχουν συμπτώματα. Αν δεν γίνει διάγνωση και δεν θεραπευτούν, μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά νοσήματα και να επηρεάσουν τη μελλοντική γονιμότητα. Συνιστάται η διεξαγωγή τεστ Παπανικολάου ετησίως μετά την έναρξη της σεξουαλικής σας δραστηριότητας. Αν είστε έως 26 ετών, συνιστάται να κάνετε το προληπτικό «τετραδύναμο εμβόλιο για HPV». Το εμβόλιο αυτό χορηγείται με ένεση και είναι σχεδιασμένο για να σας προστατέψει από τη μόλυνση με τους τύπους του ιού ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) που συσχετίζονται με τους περισσότερους καρκίνους του τραχήλου και τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων. Αν τα επίπεδα CD4 είναι κάτω από 200 ή αν έχετε προηγουμένως εκτεθεί σε HPV μέσω σεξουαλικής επαφής (αυτό μπορεί να ανιχνευθεί με μια εξέταση αίματος), ίσως δεν θα ωφεληθείτε από τον εμβολιασμό σε αυτό το στάδιο. Συζητήστε περαιτέρω και αναλυτικότερα επ αυτού με την ιατρική ομάδα. lvi Μπορεί να δυσκολεύεστε ή να ντρέπεστε να προμηθευτείτε προφυλακτικά ή/και άλλους πόρους αντισύλληψης. Πολλά νεαρά άτομα διστάζουν να προσέλθουν σε τοπικές εγκαταστάσεις φροντίδας της υγείας ή/και να παραδεχτούν ότι είναι σεξουαλικώς δραστήρια, επειδή φοβούνται για το ιδιωτικό τους απόρρητο. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, π.χ. έλλειψη εμπιστοσύνης, έλλειψη ευαισθητοποίησης ή γνώσεων σχετικά με το πού και το πώς είναι δυνατή η πρόσβαση σε υπηρεσίες. Οι έφηβοι τείνουν να χρονοτριβούν όσο το δυνατό περισσότερο προτού αναζητήσουν ιατρικές συμβουλές για προβλήματα υγείας. Αυτό έχει σημαντικές επιπλοκές για την πρόληψη ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και για την υγεία σας γενικά, άρα, προσπαθήστε να βρείτε ένα φίλο ή έναν ενήλικα που μπορείτε να εμπιστευτείτε για να μιλήσετε και ο οποίος ίσως μπορεί να σας συνοδεύσει όταν αναζητήσετε ιατρικές συμβουλές για αυτά τα θέματα. Σεξουαλικές επαφές και προσωπικές σχέσεις Ως νεαρές γυναίκες με ιό HIV, έχουμε εξίσου το δικαίωμα όπως άλλες νεαρές γυναίκες για ευτυχισμένες, ικανοποιητικές και ασφαλείς σεξουαλικές σχέσεις. Είναι δικαίωμά μας να αποφασίσουμε το πότε θέλουμε να ξεκινήσουμε τη σεξουαλική μας δραστηριότητα και κανείς δεν πρέπει να μας αναγκάσει για αυτό προτού να είμαστε έτοιμες. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να είμαστε κοντά με κάποιον χωρίς να έχουμε σεξουαλική επαφή με διείσδυση. Για παράδειγμα, μπορούμε να αισθανθούμε κοντά ο ένας στον άλλο με το αγκάλιασμα και το αμοιβαίο μασάζ. Αν και όταν νιώθουμε έτοιμες να γίνουμε πιο δραστήριες σεξουαλικά, έχουμε το δικαίωμα σε ενεργητική υποστήριξη από υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας για νέους, ώστε να διασφαλιστεί ότι προστατευόμαστε πλήρως από τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και τις ΣΜΛ. Αυτό συνήθως συνίσταται στη χρήση «διπλής προστασίας». Πρόσβαση σε υποστήριξη Οι νεαρές γυναίκες και τα κορίτσια με ιό HIV θα ωφεληθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την αλληλοϋποστήριξη από ομοιοπαθείς. Πολλές φορές μας είναι δύσκολο να ξέρουμε πώς ή πότε να φανερώσουμε την κατάστασή μας ως προς τον ιό HIV σε φίλους και υποψήφιους σεξουαλικούς συντρόφους. Αν παίρνουμε φάρμακα για τον ιό HIV, μπορεί να νιώθουμε νευρικότητα για τη λήψη στη σωστή ώρα χωρίς να εξηγήσουμε τη σπουδαιότητα αυτού στους φίλους μας. Για παράδειγμα, όταν κοιμόμαστε σε σπίτια φίλων, μπορεί να προβληματιζόμαστε για το πώς θα πάρουμε το φάρμακο μαζί μας και θα το λάβουμε στην ώρα του, χωρίς να ρωτήσουν οι φίλοι μας γιατί παίρνουμε το φάρμακο. Μπορεί να νιώθουμε αναστατωμένες που έχουμε ιό HIV όταν οι φίλοι ή τα αδέλφια μας δεν έχουν. Μπορεί να νιώθουμε αναστατωμένες που

9 στη σεξουαλική αγωγή στα σχολεία θεωρείται ότι όλα τα νεαρά άτομα δεν έχουν ιό HIV, που δεν εξηγείται επαρκώς ότι ο καθένας μπορεί να κολλήσει ιό HIV και ότι ο ιός HIV δεν είναι ένα ηθικό ζήτημα. Αν κάποιο από τα παραπάνω είναι προσωπικό σας βίωμα, να μην ξεχνάτε ότι δεν είστε μόνες. Υπάρχουν πολλές νεαρές γυναίκες που μεγαλώνουν με ιό HIV και η υποστήριξη από ομοιοπαθείς μπορεί πραγματικά να σας βοηθήσει να μιλήσετε για αυτά τα θέματα και να σχεδιάσετε στρατηγικές για να τα αντιμετωπίζετε στη ζωή σας. Μέρος 5 Ειδικά ζητήματα για γυναίκες που έχουν σεξουαλικές επαφές με γυναίκες Μερικές φορές, σε γυναίκες που έχουν σεξουαλικές επαφές μόνο με γυναίκες λέγεται ότι δεν χρειάζεται να εξετάζονται για ΣΜΛ και πιστεύουν ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνο μετάδοσης του ιό HIV ή μόλυνσης με άλλο στέλεχος του ιού. Αυτό δεν αληθεύει. Ο έρπης, τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων και τα χλαμύδια μεταδίδονται με την ανταλλαγή σωματικών υγρών. Κάθε κατ ιδίαν επαφή, π.χ. στοματική σεξουαλική επαφή ή χρήση του ίδιου χεριού όταν αγγίζετε τον εαυτό σας και μετά τη σύντροφό σας, μπορεί να προκαλέσει μετάδοση. Όταν και οι δύο γυναίκες έχουν περίοδο, ο κίνδυνος μετάδοσης ΣΜΛ και ιού HIV αυξάνει. lvii Για γυναίκες με ιό HIV, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού HIV μέσω στοματικής σεξουαλικής επαφής με άλλη γυναίκα είναι χαμηλός, αλλά αυξάνει εάν μία από εσάς έχει εκδορές ή πληγές στο στόμα ή στα γεννητικά όργανα ή αν έχετε περίοδο. Η στοματική σεξουαλική επαφή είναι ασφαλέστερη εάν χρησιμοποιείτε ένα «οδοντικό φράγμα» (ένα τετράγωνο κομμάτι λατέξ ή σελοφάν), που αποτρέπει την είσοδο κολπικών υγρών ή αίματος περιόδου στο στόμα σας. Για τον ίδιο σκοπό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα προφυλακτικό που κόβεται και απλώνεται. lviii Η κοινή χρήση σεξουαλικών βοηθημάτων (π.χ. δονητές) μπορεί να είναι επισφαλής αν έχουν κολπικά υγρά, αίμα ή κόπρανα πάνω τους. Να τα καθαρίζετε πάντα καλά και να έχετε από ένα η καθεμία. Κάθε σεξουαλική δραστηριότητα που μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία ή εκδορές/σχάση της επένδυσης του κόλπου ή του πρωκτού αυξάνει επίσης τον κίνδυνο. lix Βιβλιογραφική Αναφορά Pregnant Pause: A guide for lesbians on how to get pregnant Μέρος 6 Διαιτολόγιο και θρέψη Δεν είναι υποχρεωτικό να ακολουθείτε ένα ειδικό διαιτολόγιο αν έχετε ιό HIV. Όμως, μια υγιής, ισορροπημένη διατροφή θα σας βοηθήσει να προστατεύσετε και να βελτιώσετε την υγεία σας και θα σας δώσει περισσότερη ενέργεια. Η σχετιζόμενη με τον ιό HIV υγεία σας και η κατάσταση θρέψης συνδέονται στενά. Είναι σημαντικό να προσπαθείτε να αποκτήσετε και να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος και ένα δείκτη μάζας σώματος εντός του φυσιολογικού εύρους (πηγαίνετε στη σελίδα www. nhs.uk/livewell για να τον υπολογίσετε). Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η μη αναγκαία απώλεια βάρους προγιγνώσκει σε μεγάλο βαθμό ασθένεια σε άτομα με ιό HIV. Πιο πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι η απώλεια μόνο 3-5% του σωματικού βάρους ενώ βρισκόσασταν προηγουμένως στο υγιές εύρος βάρους αυξάνει τον κίνδυνο να αρρωστήσετε, ακόμη και αν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή. lx Λόγοι απώλειας βάρους μπορεί να είναι οι εξής: Ανεπαρκής λήψη τροφής από ακούσια «δίαιτα» λόγω έλλειψης πρόσβασης σε τροφή, απόσπασης της προσοχής, άγχους ή κατάθλιψης ή λόγω ναυτίας ή κακής απορρόφησης Χρήση οινοπνεύματος και ναρκωτικών Ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών Αυξημένη δαπάνη ενέργειας λόγω άσκησης ή/και ψυχολογικού στρες Επιδείνωση της υγείας λόγω του ιού ΗΙV ή λόγω της παρουσίας άλλων νόσων, π.χ. λοιμώξεις του πεπτικού ή/και φυματίωση (TB) Πολλές από εμάς, κυρίως όταν είμαστε νεαρές, έχουμε την τάση να δίνουμε προτεραιότητα στην εικόνα του σώματος έναντι μιας υγιεινής διατροφής και πασχίζουμε για το υποκειμενικό «ιδανικό σχήμα σώματος». Μπορεί να σκεφτείτε να κάνετε μια δίαιτα απώλειας βάρους για να το επιτύχετε αυτό. Ρωτήστε τον πάροχο φροντίδας υγείας για να καθορίσετε εάν είστε υπέρβαρη και ζητήστε παραπομπή σε διαιτολόγο για συμβουλές, εάν ισχύει αυτό για εσάς. Μιλήστε με άλλες γυναίκες για το θέμα και πιθανώς θα διαπιστώσετε ότι πολλές από εμάς έχουμε να μοιραστούμε παρόμοιες απόψεις, εμπειρίες και συμβουλές. Μια ισορροπημένη διατροφή πρέπει να περιέχει τα εξής: lxi Αμυλώδεις τροφές, όπως ψωμί, δημητριακά, πατάτες, ζυμαρικά και ρύζι. Αυτές οι τροφές θα πρέπει να αποτελούν τη βάση του διαιτολογίου σας και παρέχουν υδατάνθρακες για ενέργεια, καθώς και βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία και ίνες. Θα πρέπει να καταναλώνετε αμυλώδεις τροφές σε κάθε γεύμα. Φρούτα και λαχανικά. Παρέχουν βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, ίνες και ενέργεια. Θα πρέπει να καταναλώνετε πέντε μερίδες την ημέρα. Μια μερίδα ισοδυναμεί με ένα ολόκληρο φρούτο ή μια γεμάτη κουτάλα σερβιρίσματος λαχανικά. Πρωτεΐνες από κρέας, πουλερικά, ψάρια, αυγά, φασόλια και ξηρούς καρπούς. Προσπαθείτε να καταναλώνετε δύο μερίδες. Μια μερίδα ισοδυναμεί με δύο αυγά μεσαίου μεγέθους, ένα κομμάτι κρέας 100 γρ, ένα κομμάτι ψάρι 150 γρ ή μια μικρή κονσέρβα φασόλια. Γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα, τυρί και γιαούρτι. Παρέχουν βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία και ασβέστιο. Θα πρέπει να καταναλώνετε τρεις μερίδες την ημέρα. Μια μερίδα ισοδυναμεί με 200 ml γάλακτος περίπου, ένα μικρό κεσεδάκι γιαούρτι ή ένα κομμάτι τυρί στο μέγεθος σπιρτόκουτου. Λίπη, όπως λάδι μαγειρέματος, βούτυρο, μαργαρίνη, κρέας και άλλες πρωτεϊνούχες τροφές. Παρέχουν ενέργεια, απαραίτητα λιπαρά οξέα και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E και K, καθώς και ασβέστιο και φώσφορο. Όχι περισσότερο από το ένα τρίτο της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων πρέπει να προέρχεται από λίπη. Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει πόσο μεγάλη ή μικρή αναλογία θα πρέπει να αντιπροσωπεύει κάθε κατηγορία τροφών στη συνολική ημερήσια πρόσληψη τροφής

10 Αν το βάρος μας υπολογίζεται ότι κυμαίνεται εντός των συνιστώμενων υγιών ορίων και η κατάσταση της υγείας μας είναι καλή, τότε γενικά οι διαιτολογικές οδηγίες για άτομα με Ιιό HIV δεν διαφέρουν από τις οδηγίες για τους υπόλοιπους, δηλ. για μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, όπως φαίνεται δεξιά. Το καλό πιάτο βασίζεται σε 5 κατηγορίες τροφών. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθούν και τα εξής: Αν ΔΕΝ λαμβάνουμε φαρμακευτική αγωγή ή/και αν έχουμε ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, θα έχουμε την τάση να καίμε περισσότερες θερμίδες. Σε αυτή την περίπτωση, ο αριθμός των θερμίδων που λαμβάνουμε θα πρέπει να είναι 10% περίπου μεγαλύτερος από τα συνήθη συνιστώμενα ποσά και έως 30% μεγαλύτερος εάν αναρρώνουμε από ασθένεια. Η συνιστώμενη ισορροπία λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων στο διαιτολόγιο μας παραμένει η ίδια. lxiii Οι ευεργετικές επιδράσεις από τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών B, C και φυλλικού οξέος έχουν τεκμηριωθεί με συνέπεια. Συμπληρώματα με σελήνιο, N-ακετυλοκυστεΐνη, πρεβιοτικά και προβιοτικά έχουν πιθανά οφέλη, αλλά αυτό χρειάζεται να ερευνηθεί περαιτέρω. Συμπληρώματα βιταμίνης Α, σιδήρου και ψευδαργύρου έχουν συσχετιστεί με ανεπιθύμητες ενέργειες lxiv και δεν θα πρέπει να λαμβάνονται χωρίς τη συμβουλή του φαρμακοποιού ή του γιατρού. lxii Αν έχετε βαριά έμμηνο ρύση, ο γιατρός θα σας εξετάσει για αναιμία και θα σας συμβουλεύσει αν ενδείκνυνται συμπληρώματα σιδήρου ή όχι. Όπως για όλες τις γυναίκες, αν είστε έγκυος, πρέπει να προσπαθείτε να λαμβάνετε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από μια ισορροπημένη διατροφή. Δεν δίνονται συγκεκριμένες «συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες» για εγκύους με ιό HIV. Ένα πολυβιταμινούχο σκεύασμα ειδικά για χρήση στην εγκυμοσύνη είναι πιθανώς ωφέλιμο, αλλά συζητήστε πρώτα με το φαρμακοποιό ή το γιατρό σας. Αν συνιστάται, τότε η λήψη συμπληρώματος βιταμινών πρέπει να ξεκινά όσο το δυνατό νωρίτερα κατά την εγκυμοσύνη και να συνεχίζεται για τρεις μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού σας. lxv Για εκείνες από εμάς που έχουμε προβλήματα στην περίοδο, αξίζει να λάβουμε υπόψη κάποιες αλλαγές στο διαιτολόγιο μας. Αν έχετε βαριά αιμορραγία και χαμηλά επίπεδα σιδήρου, συνδυάστε τροφές πλούσιες σε σίδηρο με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C για να επαυξηθεί η απορρόφηση σιδήρου από τις τροφές. Αν έχετε προεμμηνοροϊκό σύνδρομο (PMS), ίσως καθησυχάσετε αν γνωρίζετε ότι είναι συνηθισμένο να καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες τις ημέρες πριν από την περίοδο, αλλά επιλέξτε με σύνεση τις τροφές αυτές και συνεχίστε την κανονική πρόσληψη θερμίδων μετά το τέλος της περιόδου ώστε να αποφύγετε σημαντική αύξηση του βάρους. lxvi,lxvii Όλες οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση χάνουν ασβέστιο από τα οστά. Καθώς μεγαλώνουμε, τείνουμε επίσης να τρώμε περισσότερο και να ασκούμαστε λιγότερο. Φροντίστε να έχετε μια ισορροπημένη διατροφή, με πρωτεΐνες και μια πηγή ασβεστίου σε κάθε γεύμα. Πολλές από εμάς με οικογένειες θα παραδεχτούμε ότι συχνά φροντίζουμε για τις θρεπτικές ανάγκες της οικογένειας και αμελούμε τη δική μας διατροφική υγεία. Καλύπτοντας τις βασικές θρεπτικές μας ανάγκες ενισχύουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δίνουμε ένα καλό παράδειγμα στα παιδιά μας και διατηρούμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε για να ζούμε μια δραστήρια και γεμάτη ζωή. Μέρος 7 Άσκηση Οι περισσότερες από εμάς γνωρίζουμε ότι η άσκηση μας δυναμώνει, μας δίνει αντοχή και ενισχύει την καρδιά μας. Η άσκηση έχει πολλά οφέλη, τα οποία είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα αν έχουμε ιό HIV. Μια ρουτίνα τακτικής άσκησης μπορεί να προσφέρει τα εξής: Αύξηση της μυϊκής μάζας Μείωση του λίπους στη μέση Χαμηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης LDL (η «κακή» χοληστερόλη) Αύξηση επιπέδων HDL (η «καλή» χοληστερόλη) Χαμηλότερα επίπεδα τριγλυκεριδίων (άλλα «κακά» λίπη στο αίμα) Ρύθμιση του σακχάρου αίματος Ενδυνάμωση των οστών Μείωση του στρες Περισσότερη ενέργεια

11 Κάνετε αεροβική άσκηση. Η αεροβική άσκηση στοχεύει στη βελτίωση της ροής οξυγόνου προς τους μύες και πρέπει να είναι μέτριας έντασης, π.χ. τζόκινγκ ή κολύμβηση, για 30 λεπτά περίπου. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την αναερόβια άσκηση, της οποίας σκοπός είναι η ενίσχυση της μυϊκής δύναμης με άρση βαρών ή σπριντ, για παράδειγμα. Τα παραπάνω έχει αποδειχθεί ότι είναι ωφέλιμα για την ποιότητα ζωής γυναικών με ιό HIV lxviii και επίσης μειώνουν τα συμπτώματα κατάθλιψης. lxix Κάντε ό,τι μπορείτε. Προσπαθήστε να εντάξετε λεπτά άσκησης στην καθημερινότητά σας. Η άσκηση μαζί με άλλα άτομα μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο. Το περπάτημα είναι μια φανταστική αεροβική άσκηση που οι περισσότεροι από εμάς κάνουμε και εντάσσουμε στην καθημερινότητά μας. Συμβουλευτείτε τον πάροχο φροντίδας της υγείας σας σχετικά με την πρόσβαση σε χώρους άθλησης και άσκησης στην περιοχή σας. Μέρος 8 Γονιμότητα Πολλά ζευγάρια δυσκολεύονται να συλλάβουν, ανεξάρτητα από την κατάσταση ως προς τον ιό ΗIV. Έχει προκύψει από αρκετές μελέτες ότι ο ιός HIV μπορεί να μειώσει τη γονιμότητα. lxx Όμως, η εγκυμοσύνη είναι απολύτως εφικτή και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι προκαλεί εξέλιξη της νόσου του ιού HIV. Ο ιός HIV δεν φαίνεται ότι επιδεινώνει την έκβαση της εγκυμοσύνης (πέρα από τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό). lxxi Σε μια ευρείας κλίμακας μελέτη, τα ποσοστά εγκυμοσύνης ήταν σχεδόν 80% υψηλότερα για γυναίκες που ξεκίνησαν φαρμακευτική αγωγή έναντι των γυναικών που δεν λάμβαναν θεραπεία. Ενώ η μελέτη ανέφερε ότι η σύνδεση ήταν ασαφής, κατέδειξε ότι οι γυναίκες που λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή ήταν πιθανότερο να συλλάβουν σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν λάμβαναν θεραπεία. Αν έχετε προσπαθήσει να συλλάβετε για αρκετούς μήνες ανεπιτυχώς, εσείς και ο σύντροφός σας θα πρέπει να σκεφτείτε να υποβληθείτε σε έλεγχο γονιμότητας. Το στρες, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, το αλκοόλ και μερικά φάρμακα μειώνουν τη γονιμότητα και στα δύο φύλα. Επομένως, και εσείς και ο σύντροφός πρέπει να εξεταστείτε. Μερικές φορές η χαλάρωση και ένας υγιεινότερος τρόπος ζωής συντελούν στη βελτίωση της γονιμότητας. Αν οι αιτίες της υπογονιμότητας είναι πιο πολύπλοκες, υπάρχουν επιλογές που θα σας βοηθήσουν να μείνετε έγκυος. Οι θεραπείες αυτές είναι στρεσογόνες και σχεδόν πάντα απαιτούνται αρκετές απόπειρες για την επίτευξη εγκυμοσύνης. Ακόμη και τότε, η αίσια έκβαση δεν είναι εγγυημένη. Μέρος 9 Αντισύλληψη Ανεξάρτητα από την κατάστασή τους ως προς τον ιό HIV, όλες οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να κάνουν τις δικές τους επιλογές σχετικά με τη γονιμότητα και τον τοκετό και πρέπει να αναμένουμε και να δεχόμαστε τον ίδιο βαθμό υποστήριξης από γιατρούς και εργαζόμενους του τομέα φροντίδας της υγείας, όπως κάθε άλλο άτομο. Να θυμάστε ότι μόνο οι μέθοδοι φραγμού μπορούν να σταματήσουν τη μετάδοση άλλων ΣΜΛ και να αποτρέψουν τη νέα μόλυνση με διαφορετικό στέλεχος του ιού HIV, που μπορεί να περιπλέξει την υγεία μας και τη μελλοντική θεραπεία για τον ιό HIV. Προφυλακτικά (μέθοδος φραγμού) Τα ανδρικά και τα γυναικεία προφυλακτικά (Femidoms) είναι άκρως αποτελεσματικά για την αποτροπή εγκυμοσύνης και της μετάδοσης του ιού HIV και των περισσότερων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων. Ωστόσο, πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά για να είναι αποτελεσματικά. Όποιο άτομο δεν είναι βέβαιο για τον τρόπο χρήσης, μπορεί να ζητήσει βοήθεια από την ομάδα φροντίδας της υγείας του. Αν σπάσει το προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή, μπορείτε να αγοράσετε αντισυλληπτικό χάπι επείγουσας ανάγκης από φαρμακείο.. Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε δωρεάν αντισύλληψη επείγουσας ανάγκης από γιατρό, ουρογεννητική κλινική ή το τμήμα ατυχημάτων και έκτακτων περιστατικών (A&E) του τοπικού σας νοσοκομείου. Αν ο σύντροφός σας δεν έχει ιό HIV ή δεν έχει εξεταστεί και σπάσει το προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή, πρέπει να προσέλθει σε GUM ή σε τμήμα A&E το συντομότερο δυνατό και οπωσδήποτε εντός 72 ωρών. Μπορεί να του χορηγηθεί προφύλαξη μετά την έκθεση (PEP), δηλ. ένας μικρής διάρκειας κύκλος φαρμάκων κατά του ιού ΗIV που μπορεί να αποτρέψει τη μόλυνση με ιό HIV. Είναι σημαντικό να ενημερώσετε το γιατρό ή το φαρμακοποιό ότι λαμβάνετε θεραπεία για τον ιό HIV, επειδή ορισμένα φάρμακα κατά του ιού HIV παρεμβαίνουν στον τρόπο δράσης του αντισυλληπτικού χαπιού επείγουσας ανάγκης. Πρέπει να λάβετε το χάπι εντός 72 ωρών από τη σεξουαλική επαφή, όσο πιο σύντομα, τόσο καλύτερα. Επειδή τα προφυλακτικά πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά κάθε φορά που έχετε σεξουαλική επαφή για την αποτροπή εγκυμοσύνης και μετάδοσης του ιού HIV και άλλων ΣΜΛ, μπορείτε να χρησιμοποιείτε και μια εφεδρική μορφή αντισύλληψης για προστασία από εγκυμοσύνη. Όμως, δεν προστατεύουν όλες οι εφεδρικές μορφές αντισύλληψης από τη μετάδοση του ιού HIV. Ενδομήτρια σπειράματα (IUD) Η τοποθέτηση ενός μικρού σπειράματος στη μήτρα σας (IUD) ανακόπτει τη διαδρομή του σπέρματος προς το ωάριο και τη γονιμοποίησή του. Πρόκειται για μια αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης επείγουσας ανάγκης και αποτρέπει έως 99% των κυήσεων από το να συνεχιστούν μέχρι το σημείο της γονιμοποίησης. lxxiv Η μέθοδος αυτή δεν αποδεσμεύει ορμόνες στην κυκλοφορία, έτσι δεν υπάρχουν φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις με την αντιρετροϊική θεραπεία. Τα IUD αποτελούν κατάλληλη επιλογή για μερικές γυναίκες ως μια μακροπρόθεσμη μορφή αντισύλληψης. Αντισυλληπτικό χάπι Πολλά φάρμακα κατά του ιού HIV και αντιβιοτικά παρεμβαίνουν στον τρόπο δράσης ορισμένων ορμονικών αντισυλληπτικών, με αποτέλεσμα αυτά να μην είναι το ίδιο αποτελεσματικά όπως συνήθως. Κατά συνέπεια, μερικές θεραπείες δεν συνιστώνται με χρήση αντισυλληπτικού χαπιού ως μοναδικής μεθόδου αντισύλληψης. Πρέπει να ενημερωθείτε σχετικά με τις πιθανές φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις από το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας, καθώς τα ορμονικά αντισυλληπτικά είναι συχνά λιγότερο αποτελεσματικά ανάλογα με τη θεραπεία για τον ιό HIV που λαμβάνετε. Διαφράγματα και καλύπτρες Είναι εύκαμπτα υλικά από πλαστικό ή σιλικόνη με θολωτό σχήμα, τα οποία τοποθετούνται στον κόλπο κάθε φορά που έχετε σεξουαλική επαφή. Δεν είναι ιδανικά για χρήση από γυναίκες με ιό HIV, επειδή προορίζονται για χρήση σε συνδυασμό με μια ουσία που καλείται

12 «σπερματοκτόνο», η οποία μπορεί να ερεθίσει τον κόλπο και να αυξήσει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV. Ωστόσο, για πολλές από εμάς που δυσκολευόμαστε στη διαπραγμάτευση της σταθερής χρήσης προφυλακτικών με τους άνδρες συντρόφους μας, το διάφραγμα αποτελεί μια πιθανή εναλλακτική. Άλλοι τρόποι αποτροπής εγκυμοσύνης Γυναικεία στείρωση. Πρόκειται για τομή των σαλπίγγων ούτως ώστε το ωάριο να μην μπορεί να μεταφερθεί στη μήτρα. Η μέθοδος είναι πολύ αποτελεσματική για την αποτροπή εγκυμοσύνης, αν και συνήθως δεν είναι αναστρέψιμη. Ανδρική στείρωση. Ένα μικρό σωληνάριο στο πέος κόβεται για την αποτροπή της μεταφοράς σπέρματος. Πρόκειται για μια πολύ αποτελεσματική μέθοδο σε μονογαμικές σχέσεις. Παρακολούθηση/διάγραμμα θερμοκρασίας. Ένα διάγραμμα σας δείχνει ποιες ημέρες του μήνα πρέπει να αποφεύγετε τη σεξουαλική επαφή, δηλ. τις γόνιμες μέρες σας, (μια πολύ λιγότερο αξιόπιστη μέθοδος). lxxv Λήψη αντισύλληψης Τα κέντρα θεραπείας για τον ιό HIV και οι κλινικές σεξουαλικής υγείας προσφέρουν δωρεάν προσωπικό ανεφοδιασμό γυναικείων και ανδρικών προφυλακτικών. Προφυλακτικά διατίθενται ευρέως προς αγορά σε μπαρ και παμπ, σούπερ-μάρκετ, φαρμακεία, χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας κ.λπ. Μέρος10 Διακοπή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης Μερικές γυναίκες με ιό HIV κάνουν τη συνειδητή επιλογή να δώσουν τέλος στην εγκυμοσύνη τους (ο ιατρικός όρος είναι «τερματισμός»), επειδή αυτό είναι το σωστό γι αυτές τη συγκεκριμένη στιγμή της ζωής τους. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι γυναίκες εξαναγκάζονται ή πιέζονται για το χειρουργικό ή ιατρικό τερματισμό της εγκυμοσύνης τους. Μερικές «επιλέγουν» να κάνουν έκτρωση επειδή είναι ελλιπώς ενημερωμένες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της εγκυμοσύνης στην υγεία τους και στην υγεία του αγέννητου παιδιού τους. Δεν πρέπει ποτέ να πιέζεστε για να λάβετε μια απόφαση υπέρ ή κατά του τερματισμού της εγκυμοσύνης σας από κανέναν, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών υγείας. Ωστόσο, αν είστε έγκυος και νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ανταπεξέλθετε, προσπαθήστε να βρείτε ένα άτομο της εμπιστοσύνης σας και να του μιλήσετε αμέσως. Όσο πιο σύντομα προστρέξετε σε υπηρεσίες φροντίδας της υγείας, τόσες περισσότερες επιλογές θα έχετε στη διάθεσή σας. Μέρος 11 Προγραμματίζοντας και προσπαθώντας για μια εγκυμοσύνη Για γυναίκες με ιό HIV, ο καλά ενημερωμένος προγραμματισμός της εγκυμοσύνης, του τοκετού, της γέννας και της σίτισης του μωρού είναι πραγματικά σημαντικός για την αποτροπή μετάδοσης του ιού HIV στο αγέννητο βρέφος, που συνήθως αναφέρεται ως «κάθετη μετάδοση». Χωρίς ιατρικές παρεμβάσεις και συμβουλές, παρατηρείται κάθετη μετάδοση στο ένα τρίτο σχεδόν των γυναικών. Τα καλά νέα είναι ότι η θεραπεία για τον ιό HIV μειώνει δραματικά τον κίνδυνο κάθετης μετάδοσης. Με αποτελεσματική θεραπεία για τον ιό HIV, που μειώνει το ιικό φορτίο σε μη ανιχνεύσιμο επίπεδο και έναν προγραμματισμένο και ιατρικώς ελεγχόμενο τοκετό, ο κίνδυνος κάθετης μετάδοσης είναι πολύ χαμηλός. Οι κατευθυντήριες οδηγίες, ενδεικτικά, στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστούν έναρξη θεραπείας στις 28 εβδομάδες για να μειωθεί ο κίνδυνος κάθετης μετάδοσης σε εκείνες από εμάς που δεν λαμβάνουμε θεραπεία κατά τη σύλληψη. lxxvi Σε μια ευρείας κλίμακας και αξιόπιστη μελέτη, το συνολικό ποσοστό κάθετης μετάδοσης ήταν 1,2% και μόνο 0,8% σε γυναίκες που έλαβαν φαρμακευτική αγωγή θεραπεία για 14 ημέρες τουλάχιστον. lxxvii Η θεραπεία για τον ιό HIV μειώνει το επίπεδο του ιού στο αίμα σας έτσι ώστε το μωρό σας να εκτίθεται σε λιγότερο ιό ενώ βρίσκεται στη μήτρα και κατά τη γέννηση. Επιπλέον, μερικά φάρμακα κατά του ιού HIV διαπερνούν τον πλακούντα και εισέρχονται στον οργανισμό του μωρού σας, όπου αποτρέπουν τη μόλυνση με τον ιό. Για το λόγο αυτό, στα νεογνά μητέρων με ιό HIV χορηγείται επίσης ένας μικρής διάρκειας κύκλος φαρμακευτικών αγωγών (αυτό καλείται PEP ή προφύλαξη μετά την έκθεση) αφού γεννηθούν. Για εκείνες από εμάς που είμαστε έγκυοι ή προγραμματίζουμε μια εγκυμοσύνη, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε πώς μειώνεται ο κίνδυνος κάθετης μετάδοσης και να βεβαιωνόμαστε ότι τα φάρμακά μας είναι τα καλύτερα για την εγκυμοσύνη. Συζητήστε για τα σχέδια σας με την ομάδα φροντίδας της υγείας σας ώστε να σας συμβουλεύσει. Εάν έχετε ιό HIV και ο σύντροφός σας δεν έχει Μπορείτε να μείνετε έγκυος με ασφαλή τρόπο μέσω αυτοσπερματέγχυσης, η οποία αναφέρεται κάποιες φορές ως η μέθοδος «κάντο μόνος σου» (Do It Yourself). Θα χρειαστεί να βεβαιωθείτε ότι ούτε εσείς ούτε ο σύντροφός σας έχετε σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη προτού το επιχειρήσετε. Γίνεται καλύτερα όταν έχετε ωορρηξία (δηλ. όταν οι ωοθήκες σας απελευθερώνουν ένα ωάριο), γιατί αυτή είναι η πιο γόνιμή σας περίοδος. lxxix Η ομάδα φροντίδας της υγείας στην κλινική θα σας δώσει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού και αναγνώρισης της χρονικής στιγμής της ωορρηξίας και τον τρόπο εκτέλεσης της διαδικασίας για καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι προσδιορισμού της ωορρηξίας, π.χ. εκτίμηση της σύστασης των κολπικών υγρών. Για έναν άνδρα με ιό HIV και μια γυναίκα που δεν έχει τον ιό Η έκπλυση του σπέρματος είναι μια διαδικασία που εκτελείται σε εργαστήριο και η οποία διαχωρίζει το σπέρμα, το οποίο περιέχει τον ιό HIV, από τα σπερματοζωάρια, που δεν περιέχουν ιό HIV. Τα εναπομένοντα σπερματοζωάρια τοποθετούνται σε υγρό και εισάγονται στον κόλπο σας όταν έχετε ωορρηξία, δηλ. τη στιγμή που είστε πιο γόνιμη

13 Αν και δεν μπορεί να διασφαλιστεί ότι δεν παραμένει ο ιός HIV, η έκπλυση του σπέρματος θεωρείται πολύ ασφαλής. Μια μελέτη έκπλυσης σπέρματος που διεξήχθη σε μερικές διαφορετικές κλινικές κατέδειξε ότι αυτή η μέθοδος είναι αποτελεσματική και οδηγεί σε εγκυμοσύνη και ότι επίσης μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV από τον άνδρα στη γυναίκα. lxxx Δυστυχώς, η έκπλυση σπέρματος δεν είναι ευρέως διαθέσιμη και μπορεί να πρέπει να πληρώσετε για αυτή την υπηρεσία. Ο γιατρός σας ή ένας παθολόγος μπορεί να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες ή να απαντήσει σε ερωτήσεις που έχετε σχετικά με την έκπλυση σπέρματος. Ομοφυλόφιλες γυναίκες με ιό HIV που επιθυμούν να μείνουν έγκυες Μερικές γυναίκες σε αυτή την περίπτωση επιθυμούν να προσπαθήσουν και να δημιουργήσουν δική τους οικογένεια και, επομένως, πρέπει να αποφασίσουν για το δότη του σπέρματος. Μερικές επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν το σπέρμα ενός ατόμου που γνωρίζουν, αντί να προστρέξουν σε τράπεζα σπέρματος. Εάν μια γυναίκα σκέφτεται να χρησιμοποιήσει σπέρμα δότη για να μείνει έγκυος, πρέπει να γνωρίζει το αναλυτικό ιατρικό ιστορικό του υποψήφιου δότη και τυχόν πιθανούς παράγοντες κινδύνου, όπως η χρήση φαρμάκων και το σεξουαλικό ιστορικό. Ο δότης πρέπει επίσης να υποβληθεί σε εξέταση για ιό HIV. Σύλληψη για ζευγάρια στα οποία και οι δύο σύντροφοι έχουν ιό HIV Πράγματα που μεταβάλλουν την υγεία και την κατάσταση του κόλπου, όπως ορισμένες λοιμώξεις των γεννητικών οργάνων, η λήψη «χαπιού» (δηλ. από του στόματος αντισυλληπτικά) και η εγκυμοσύνη συσχετίζονται με αυξημένη παρουσία ιού HIV στα κολπικά υγρά. lxxxi Αυτά έχουν επίσης επιπτώσεις στο ιικό σας φορτίο και στην υγεία του ανοσοποιητικού σας συστήματος. Η μεταβαλλόμενη και απρόβλεπτη φύση της «αποβολής στο γεννητικό σύστημα» (ακόμη και σε εκείνες από εμάς με μη ανιχνεύσιμα ιικά φορτία ιού HIV) δυσχεραίνει την εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου μετάδοσης του ιού HIV. lxxxi Αν και οι δύο σύντροφοι έχουν ιό HIV και έχουν σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, υπάρχει πιθανότητα αυτό να οδηγήσει στη μετάδοση ενός διαφορετικού στελέχους του ιού ή ενός στελέχους ανθεκτικού στα φάρμακα. Ωστόσο, υπάρχουν συρρέοντα στοιχεία που δείχνουν ότι ο κίνδυνος είναι ίσως ελάχιστος εάν και οι δύο σύντροφοι λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή καταλλήλως και είχαν μη ανιχνεύσιμα ιικά φορτία για μεγάλο χρονικό διάστημα. lxxxii Αν λαμβάνετε και οι δυο σας φαρμακευτική αγωγή και έχετε σταθερά μη ανιχνεύσιμα φορτία χωρίς άλλες ΣΜΛ και είστε σε μια μονογαμική σχέση, τότε ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού HIV ή/και διαφορετικών στελεχών μειώνεται σημαντικά, αλλά δεν είναι μηδενικός (Όπου είναι δυνατό, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί «έκπλυση σπέρματος» από ζευγάρια που επιθυμούν να συλλάβουν, εάν έχετε και οι δύο ιό HIV και θέλετε να εξαλείψετε τον κίνδυνο. Συζητήστε τις επιλογές σας και τους κινδύνους αναλυτικά με το γιατρό σας και την ομάδα φροντίδας της υγείας σας προτού αποφασίσετε να έχετε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις. Μέρος 12 Μειώνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό σας μόλις μείνετε έγκυος Διάφοροι παράγοντες συντελούν στη μείωση της πιθανότητας μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό σας. Σε αυτούς περιλαμβάνονται τα εξής: Διατήρηση μιας καλής γενικής κατάστασης της υγείας, λήψη φαρμακευτικής αγωγής όπως και όποτε έχουν συνταγογραφηθεί, μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο ιού HIV κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (ανατρέξτε στην Κόκκινη ενότητα του προγράμματος για περισσότερες λεπτομέρειες) Αν γίνει διάγνωση ιού HIV αργά στην εγκυμοσύνη σας (στις 32 εβδομάδες ή αργότερα), τότε θα ξεκινήσετε θεραπεία για τον ιό HIV αμέσως. Ομοίως, αν έχετε υψηλό ιικό φορτίο ή αν ο ιός HIV έχει επηρεάσει σημαντικά το ανοσοποιητικό σας σύστημα, θα σας υποδειχθεί να ξεκινήσετε θεραπεία για τον ιό HIV το συντομότερο δυνατό. lxxxv Αντιμετώπιση και πρόληψη άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων. Πρέπει να υποβληθείτε σε έλεγχο της σεξουαλικής υγείας στα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης και ξανά στις 28 εβδομάδες. lxxxvi Διακοπή χρήσης ψυχαγωγικών ουσιών, κυρίως ενέσιμων ναρκωτικών και του καπνίσματος. Οι ουσίες αυτές μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό σας, ακόμη και αν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή lxxxvii Μείωση της κατανάλωσης οινοπνεύματος στο ελάχιστο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η τρέχουσα συμβουλή από το Υπουργείο Υγείας είναι να αποφεύγετε την κατανάλωση οινοπνεύματος αν προσπαθείτε να μείνετε έγκυος. Οι έγκυοι συμβουλεύονται να αποφεύγουν το οινόπνευμα τους πρώτους τρεις μήνες ειδικότερα, λόγω του αυξημένου κινδύνου αποβολής. Αν επιλέξετε να πίνετε, για να ελαχιστοποιήστε τον κίνδυνο για το αγέννητο μωρό σας πρέπει να καταναλώνετε το πολύ 1-2 μονάδες οινοπνεύματος μία ή δύο φορές την εβδομάδα. lxxxviii Μέρος 13 Τοκετός Μιλήστε στο γιατρό σας ή σε εξειδικευμένη μαία σχετικά με τις επιλογές σας ούτως ώστε να πάρετε μια ενημερωμένη απόφαση για τον καλύτερο τρόπο τοκετού. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες μπορείτε να διαλέξετε τον τρόπο που θα γεννήσετε το μωρό σας, είτε φυσιολογικά είτε με προγραμματισμένη («εκλεκτική») καισαρική τομή. Η εκλεκτική καισαρική τομή έχει συσχετιστεί με πολύ σημαντική (δηλαδή 93%) μείωση του κινδύνου για κάθετη μετάδοση, σε σύγκριση με το φυσιολογική τοκετό ή την επείγουσα καισαρική τομή σε γυναίκες που δεν έχουν λάβει φαρμακευτική αγωγή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. lxxxix Ωστόσο, εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή όπως συνταγογραφήθηκε και έχετε «μη ανιχνεύσιμο» ιικό φορτίο (κάτω από 50 αντίγραφα/ml), έχει αποδειχθεί σε έρευνες ότι δεν υπάρχει όφελος από την καισαρική τομή έναντι του φυσιολογικού τοκετού. Σε ασθενείς που έχουν επίσης HCV, συνιστάται η εκλεκτική καισαρική τομή. xc Οι έρευνες υποστηρίζουν τη

14 στρατηγική της προσφοράς προγραμματισμένου φυσιολογικού τοκετού σε γυναίκες με ιό HIV που έχουν ανεπίπλεκτες εγκυμοσύνες. xci Κάποιες από εμάς έχουμε υποστεί περιτομή όταν ήμασταν κορίτσια ή νεαρές γυναίκες. Αυτό μπορεί να προκαλέσει βλάβη και ουλές, που δυσχεραίνουν τη σεξουαλική επαφή, την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Πρέπει να το συζητήσετε αυτό με τη μαιευτική ομάδα, η οποία θα εξετάσει το ενδεχόμενο της καισαρικής τομής ως ασφαλέστερης επιλογής. xcii Σε κάθε περίπτωση, το μωρό σας θα λάβει φαρμακευτική αγωγή (σε μορφή σιροπιού) για τέσσερις εβδομάδες μετά τη γέννηση. xciii Μέρος 14 Θηλασμός και ιός HIV Ο θηλασμός ενέχει κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό σας και δεν συνιστάται στις τρέχουσες κ ατευθυντήριες οδηγίες. xciv Ο κίνδυνος εξαρτάται από την κατάσταση της δικής σας υγείας, από τη χρονική διάρκεια του θηλασμού και από το εάν το βρέφος λαμβάνει άλλη τροφή ή νερό πέρα από το μητρικό γάλα. xcv Στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες όπου υπάρχουν διαθέσιμες ασφαλείς εναλλακτικές στο θηλασμό, σας συμβουλεύουμε να ταΐζετε το μωρό σας με εξανθρωποποιημένο βρεφικό γάλα από τη γέννηση. Ρωτήστε την ομάδα φροντίδας της υγείας σας ή την οργάνωση υποστήριξης εάν δυσκολεύεστε να καλύψετε το κόστος του εξανθρωποποιημένου βρεφικού γάλακτος και του απαιτούμενου εξοπλισμού. Για ασφάλεια και υποστήριξη προκειμένου να εξηγήσετε στους άλλους γιατί δεν θηλάζετε όταν επιθυμείτε να κρατήσετε κρυφή την κατάστασή σας ως προς τον ιό HIV, μπορείτε να μιλήσετε σε άλλες μητέρες με ιό HIV σχετικά με τον τρόπο που το κατάφεραν αυτό. Μέρος 15 Τι μπορείτε να αναμένετε από υπηρεσίες φροντίδας της υγείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας Στις περισσότερες χώρες στην Ευρώπη είναι πιθανό να σας παρακολουθεί μια πολυτομεακή ομάδα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας. Αυτό σημαίνει ότι, εκτός από τη συνήθη ομάδα για τον ιό HIV, θα βλέπετε επίσης ένα μαιευτήρα, μια μαία και έναν παιδίατρο. Στην ιδανική περίπτωση, θα εμπλακεί και ο γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας/παθολόγος σας. Η ομάδα φροντίδας της υγείας σας μπορεί να σας στηρίξει στη λήψη της θεραπείας που σας χορηγείται και να απαντήσει σε ερωτήσεις που μπορεί να έχετε σχετικά με την υγεία σας και την υγεία του μωρού σας. Μπορεί επίσης να σας παράσχει υποστήριξη και συμβουλές για άλλα θέματα, όπως η στέγαση, οικονομικές ανησυχίες, δυσκολίες σε προσωπικές σχέσεις ή η χρήση οινοπνεύματος και ψυχαγωγικών ουσιών. Η σχετιζόμενη με τον ιό HIV υγεία σας και κυρίως το ιικό σας φορτίο θα παρακολουθείται στενά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και, εφόσον δεν προκύψει κάποια επιπλοκή, δεν χρειάζεται να αυξηθεί ο αριθμός των κλινικών επισκέψεων. Θα λάβετε πληροφορίες σχετικά με μια υγιεινή διατροφή, ιδίως για τον τρόπο πρόληψης ανεπαρκειών σιδήρου ή βιταμινών και της απώλειας βάρους. Ο έλεγχος για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή άλλες λοιμώξεις (π.χ. ουρολοιμώξεις, φυματίωση ή αναπνευστικές λοιμώξεις) πρέπει επίσης να εντάσσεται στη συνήθη φροντίδα σας κατά την εγκυμοσύνη. Επιπλέον, το ιατρικό προσωπικό θα καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την αποφυγή οποιασδήποτε άσκοπης επεμβατικής διαδικασίας, όπως η αμνιοκέντηση, μια διαγνωστική εξέταση που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για να εκτιμηθεί αν το αγέννητο βρέφος παρουσιάζει κάποια ανωμαλία ή σοβαρή κατάσταση υγείας, με στόχο να μειωθεί ακόμη περισσότερο ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού HIV στο μωρό. i ii iii iv v vi vii Patient.co.uk. Healthy Eating. Available at Healthy-Eating.htm. Accessed May University of Michigan Health System. Calcium and Vitamin D: Patient Education Handout associated with UMHS Clinical Care Guideline. Available at Accessed May ehealth. Bone Health and Osteoporosis. Available at cooperhealth.org/2011/03/bone-health-and-osteoporosis/. Accessed May ehealth. Bone Health and Osteoporosis. Available at cooperhealth.org/2011/03/bone-health-and-osteoporosis/. Accessed May Harvard Newsweek. Vitamin D and your health: Breaking old rules, raising new hopes. Available at vitamin-d-and-your-health.htm. Accessed May Aidsmap. Conception. Available at page/ /. Accessed May Vernazza et al. HIV-positive individuals not suffering from any other STD and adhering to an effective antiretroviral treatment do not transmit HIV viii ix x xi xii xiii xiv xv xvi xvii xviii xix sexually. Swiss National AIDS Commission and Swiss National Public Health Office Clinical Experts and HIV/AIDS Therapy Commission. Aidsmap. Conception. Available at page/ /. Accessed May Ghandi et al. Does Patient Sex Affect Human Immunodeficiency Virus Levels? Clinical Infection Diseases : Fumaz et al. Gender differences in aging associated-symptoms and their impact on Quality of Life in HIV-infected subjects. Reviews in Antiviral Therapy & Infectious Diseases Nicholas. Women and HIV: Symptoms and Quality of Life in Women. The Body. Available at Accessed April WHO. Sexual and Reproductive Health of Women Living with HIV/AIDS Available at sexualreproductivehealth.pdf. Accessed February WHO. Sexual and Reproductive Health of Women Living with HIV/AIDS Available at sexualreproductivehealth.pdf. Accessed February Avert.org. HIV/AIDS and Pregnancy. Available at pregnancy.htm. Accessed February DHHS. Sexually Transmitted Infections: Overview. Available at Accessed May DHHS. Sexually Transmitted Infections: Overview. Available at Accessed May WebMD. Vaginal Itching, Burning, and Irritation. Available at webmd.com/vaginal-itching-burning-irritation. Accessed May Warren et al. A multicenter study of bacterial vaginosis in women with or at risk for human immunodeficiency virus infection. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology : Aidsmap. HIV & Women. Third Edition. Available at com/files/file pdf. Accessed April

15 xx Aidsmap. HIV & Women. Third Edition. Available at com/files/file pdf. Accessed April xxi Winer et al. Genital Human Papillomavirus Infection: Incidence and Risk Factors in a Cohort of Female University Students. American Journal of Epidemiology (3): xxii Abularach and Anderson. Gynecologic Problems. U.S. Department of Health and Human Services, Health Resources and Services Administration, HIV/AIDS Bureau: A Guide to the Clinical Care of Women with HIV. xxiii NAM/aidsmap. AIDS Treatment Update: Issue 151, November Available at Accessed May xxiv Womenshealth.gov. Human Papillomavirus (HPV) and Genital Warts. Available at Accessed May xxv ECCA. HPV Vaccination across Europe. Available at info/fileadmin/user_upload/hpv_vaccination/ecca_hpv_vaccination_ April_2009.pdf. Accessed April xxvi Harlow et al. Effect of HIV Infection on Menstrual Cycle Length. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes : xxvii Harlow et al. Effect of HIV Infection on Menstrual Cycle Length. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes : xxviii Monroe. Menstruation, Menopause and HIV. The Body. Available at Accessed February xxix The Body. Gynecological Conditions and HIV/AIDS. Available at Accessed May xxx BBC Radio. Woman s Hour, 1 November Available at co.uk/programmes/b00vkpk8. Accessed May xxxi BBC Radio. Woman s Hour, 1 November Available at co.uk/programmes/b00vkpk8. Accessed May xxxii Fumaz et al. Gender differences in aging associated-symptoms and their impact on Quality of Life in HIV-infected subjects. Reviews in Antiviral Therapy & Infectious Diseases xxxiii The Body. Aging and HIV. Available at whatis/older.html. Accessed May xxxiv Aidsmap. Ageing and HIV. Available at Accessed May xxxv Breast Cancer.org. Breast Self-Exam (BSE). Available at Accessed February xxxvi Schoenbaum et al. HIV Infection, Drug Use, and Onset of Natural Menopause. Clinical Infectious Diseases : xxxvii The Body. Gynecological Conditions and HIV/AIDS. Available at Accessed May xxxviii Pommerol et al. Menopause and HIV: age at onset and associated factors; ANRS CO3 Aquitaine Cohort. International AIDS Society Conference Abstract no. CBD009. xxxix The Well Project. Menopause and HIV. Available at thewellproject.org/en_us/womens_center/menopause.jsp. Accessed May xl The Well Project. Menopause and HIV. Available at thewellproject.org/en_us/womens_center/menopause.jsp. Accessed May xli FamilyHealthGuide.co.uk. Vaginal Dryness During Menopause. Available at Accessed May xlii Patterson et al. Treatment Responses in Antiretroviral Treatment Naive Premenopausal and Postmenopausal HIV-1 Infected Women: An Analysis from AIDS Clinical Trials Group Studies. Clinical Infectious Diseases : xliii Kanis et al. European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. International Osteoporosis Foundation : xliv Bonjoch et al. Prevalence and associated factors of low bone mineral density in a large cohort of HIV infected patients. AIDS 2010 Abstract. xlv The Body. Break No Bones About It. Available at content/art51653.html. Accessed May xlvi Dolan et al. Reduced bone density in HIV-infected women. AIDS : xlvii McComsey et al. Bone Disease in HIV Infection: A Practical Review and Recommendations for HIV Care Provider. Clinical Infectious Diseases (8). xlviii Poole and Compston. Osteoporosis and its management. BMJ : xlix GBV Prevention Network. The Global Youth Summit on HIV-Mali. Available at Global_Youth_Summit_on_HIV-_Mali_2011.pdf. Accessed May l Petretti. Personal communications with Positively UK youth group members at poster presentation during AIDS Mind the gap: between paediatric and adult HIV services, WEPE0625. li Petretti. Personal communications with Positively UK youth group members at poster presentation during AIDS Mind the gap: between paediatric and adult HIV services, WEPE0625. lii Office for National Statistics. Conceptions in England and Wales, Available at Accessed February liii Williams et al. Pregnancy Outcomes in Women Growing up with HIV Acquired Perinatally or in Early Childhood liv Thorne et al. Pregnancies in young women with vertically acquired HIV infection in Europe. AIDS : lv Health Protection Agency. Sexually Transmitted Infections and Young People in the United Kingdom: 2008 Report. Available at org.uk/webc/hpawebfile/hpaweb_c/ Accessed February lvi FCAETC. Human Papillomavirus (HPV) Vaccine Recommendations Available at Volume /HIVCareLink v12_i02-HPV_Vaccine_ Recommendations.pdf. Accessed February lvii Avert. Lesbians, bisexual women and safe sex. Available at Accessed February lviii Avert. Lesbians, bisexual women and safe sex. Available at lix lx lxi lxii lxiii lxiv lxv lxvi lxvii lxviii lxix lxx lxxi lxxii Accessed February Avert. Lesbians, bisexual women and safe sex. Available at avert.org/lesbians-safe-sex.htm. Accessed February Tang et al. Weight Loss and Survival in HIV-Positive Patients in the Era of Highly Active Antiretroviral Therapy. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes : Patient.co.uk. Healthy Eating. Available at Healthy-Eating.htm. Accessed May Food a fact of life. Available at Accessed May Avert. HIV and Nutrition: Advice for HIV Positive People. Available at Accessed June Hummelen et al. Micronutrients, N-Acetyl Cysteine, Probiotics and Prebiotics, a Review of Effectiveness in Reducing HIV Progression. Nutrients : Montgomery. Nutrition and HIV-Positive Pregnancy. The Journal of Perinatal Education (1): BMJ. Patient information from the BMJ Group: Anaemia, iron deficiency Wurtman et al. Effect of Nutrient Intake on Premenstrual Depression. American J Obstetrics & Gynecology (5): Agin and Kotler et al. Effects of whey protein and resistance exercise on body cell mass, muscle strength, and quality of life in women with HIV. AIDS : Neigig et al. Aerobic Exercise Training for Depressive Symptom Management in Adults Living With HIV Infection. Aerobic Exercise Training (2): Glynn et al. Decreased Fertility Among HIV-1 Infected Women Attending Antenatal Clinics in Three African Cities. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes : Montgomery. Nutrition and HIV-Positive Pregnancy. The Journal of Perinatal Education (1): Myer et al. Impact of Antiretroviral Therapy on Incidence of Pregnancy

16 among HIV-Infected Women in Sub-Saharan Africa: A Cohort Study. PLos Medicine lxxiii Myer et al. Impact of Antiretroviral Therapy on Incidence of Pregnancy among HIV-Infected Women in Sub-Saharan Africa: A Cohort Study. PLos Medicine lxxiv National Health Service. Intrauterine Device (IUD). Available at nhs.uk/livewell/contraception/pages/iud.aspx. Accessed February lxxv National Health Service. Effectiveness of Contraceptives. Available at effectiveness_of_contraceptives. Accessed February lxxvi BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines lxxvii Townsend et al. Low rates of mother-to-child transmission of HIV following effective pregnancy interventions in the United Kingdom and Ireland, AIDS : lxxviii Centers for Disease Control and Transmission. HIV Postexposure Prophylaxis in the 21st Century. Available at vol7no2/pdfs/henderson.pdf. Accessed February lxxix Aidsmap. Conception. Available at page/ /. Accessed May lxxx Bujan et al. Safety and efficacy of sperm washing in HIV-1-serodiscordant couples where the male is infected: results from the European CREAThE network. AIDS : lxxxi Cu-Uvin et al. Genital tract HIV-1 RNA shedding among women with below detectable plasma viral load. AIDS : lxxxii Gazzard and Garnett. Risk of HIV transmission in discordant couples. The Lancet (9635): lxxxiii BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines lxxxiv EACS. Guidelines: Clinical Management and Treatment of HIV Infected Adults in Europe. Version 5.2. Available at europeanaidsclinicalsociety.org/guidelinespdf/1_treatment_of_hiv_ Infected_Adults.pdf. Accessed February lxxxv BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines lxxxvi BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines lxxxvii Purohit et al. Mother-to-Child Transmission (MTCT) of HIV and Drugs of Abuse in Post-Highly Active Antiretroviral Therapy (HAART) Era. Journal of Neuroimmune Pharmacology : lxxxviii National Institute for Health and Clinical Excellence. Antenatel Care. Available at Accessed February lxxxix European Collaborative Study. Mother to-child transmission of HIV infection in the era of highly active antiretroviral therapy. Clinical Infectious Diseases : xc BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines xci BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines xcii BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines xciii BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines xciv BHIVA. British HIV Association and Children s HIV Association guidelines xcv UNICEF. HIV and Infant Feeding. Available at nutrition/index_24827.html. Accessed February Εισαγωγή Διάγνωση Πρόσβαση και Χρήση Σεξ και Σχέσεις Θέματα Υγείας Ζώντας καλά με τον ιό HIV - 30