Επιστημολογικές κατευθύνσεις της Παιδαγωγικής

Transcript

1 Επιστημολογικές κατευθύνσεις της Παιδαγωγικής

2 Οι θεωρίες του Herbart διέσπασαν την ενότητα της Παιδαγωγικής Επιστήμης Η στενή εξάρτηση της Παιδαγωγικής από τη Φιλοσοφία & την Ψυχολογία αιτία για αμφισβήτηση της αυτονομίας της Φιλοσοφική Παιδαγωγική Πειραματική Παιδαγωγική

3 Φιλοσοφία Ψυχολογία Ερβαρτιανή Παιδαγωγική Φιλοσοφική Παιδαγωγική Πειραματική Παιδαγωγική

4 Φιλοσοφική Παιδαγωγική Φιλοσοφική ή φιλοσοφίζουσα προσέγγιση στα θέματα της Αγωγής και της Εκπαίδευσης Χρησιμοποιεί φιλοσοφικές, θεολογικές, πολιτικές παραδοχές, τις οποίες αξιοποιεί για να προσεγγίσει με ένα θεωρητικό, φιλοσοφικό λόγο τα εκπαιδευτικά θέματα (Ματσαγγούρας, 2009)

5 Πειραματική Παιδαγωγική Κύριος σκοπός της να βρεθούν οι αιτιακές σχέσεις που διέπουν το φαινόμενο της Αγωγής, με τη βοήθεια πειραματισμών με τρόπο που θυμίζει πολύ τις ψυχολογικές έρευνες

6 Εξελικτική πορεία Παιδαγωγικής Επιστήμης Τέλη του 19ου - αρχές 20ού αιώνα θεμελιώθηκε ως επιστήμη από τον Herbart. Άρχισε σταδιακά να οδεύει προς την αυτονομία. Υιοθέτησε μεθόδους της επιστημονικής έρευνας. Ανέπτυξε δικές της έννοιες και προβληματική για θέματα Αγωγής και Εκπαίδευσης (Ματσαγγούρας, 2005).

7 Αυτονόμηση Παιδαγωγικής Επιστήμης Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και αυτονόμηση της Παιδαγωγικής Επιστήμης έπαιξε η μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας

8 Επιστημολογικές Σχολές Ερμηνευτική Παιδαγωγική Εμπειρική Παιδαγωγική Κριτική Παιδαγωγική

9 Ερμηνευτική ως μέθοδος έρευνας Αναπτύχθηκε από τους θεολόγους και τους φιλοσόφους Οι θεολόγοι την εφάρμοσαν για ερμηνεία και κατανόηση της Αγίας Γραφής Οι φιλόσοφοι για την ερμηνεία και κατανόηση του κόσμου Οι φιλόλογοι για την επεξεργασία και ανάλυση κειμένων Χρησιμοποιείται από τις κοινωνικές επιστήμες

10 Ερμηνευτική μέθοδος Eπιστημονικό ρεύμα με επικεφαλής τον Dilthey ( ) εισήγαγε μια ιδιαίτερη επιστημολογική μεθοδολογία στο χώρο των Θεωρητικών επιστημών Eίναι μέθοδος μη αναλυτική, συλλαμβάνει τα κοινωνικά φαινόμενα ως ολότητες & προσπαθεί να ερμηνεύσει το ατομικό Aπαραίτητη η διάκριση ανάμεσα στην Κοινωνία και τη Φύση

11 Ο Dilthey Δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την Παιδαγωγική Οι απόψεις του ωστόσο επηρέασαν την Παιδαγωγική Θεωρεί την Αγωγή ως ένα από τα βασικά συστατικά του πολιτισμού, το οποίο πρέπει να περιγραφεί και να αναλυθεί ιστορικά-συγκριτικά

12 Ο Dilthey Θεωρούσε αβάσιμη την εξάρτηση της Παιδαγωγικής από την Ηθική και την Ψυχολογία Πίστευε ότι οι Σκοποί της αγωγής δεν ισχύουν γενικά, αλλά κάθε φορά υπηρετούν το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ασκούνται Πέτυχε τη χειραφέτηση της Παιδαγωγικής από τη Φιλοσοφία (Δανασσής- Αφεντάκης, 1992 Κρίβας, 2005)

13 Η Ερμηνευτική Παιδαγωγική Αντιμετώπιζε πολύ αρνητικά το θετικισμό και τις εμπειρικές μεθόδους Διεκδικούσε την αποκλειστικότητα της επιστημονικής αλήθειας για την Αγωγή Το αντικείμενο της Παιδαγωγικής είναι διαφορετικό από το αντικείμενο των θετικών επιστημών & δεν είναι δυνατό να διερευνηθεί με τις μεθόδους των θετικών επιστημών (Χατζηδήμου, 2002)

14 Η Ερμηνευτική μέθοδος στην Παιδαγωγική χρησιμοποιήθηκε για: Την ανάλυση και ερμηνεία των παιδαγωγικών κειμένων όλων των εποχών Την περιγραφή, ανάλυση και ερμηνεία της παιδαγωγικής πραγματικότητας (Κρίβας, 2005 Χριστιάς, 2001).

15 Περιγραφή, ανάλυση & ερμηνεία της παιδαγωγικής πραγματικότητας ΕΣΤΙΑΖΕΙ Στο ρόλο του δασκάλου Στην ερμηνεία και κατανόηση της παιδαγωγικής σχέσης Στην έρευνα των προβλημάτων της Αγωγής στο σχολείο (Κρίβας, 2005, Τσουρέκης, 1981, Χριστιάς, 2001)

16 Παιδαγωγική θεωρία Παιδαγωγική πράξη Η παιδαγωγική Πράξη προηγείται της παιδαγωγικής Θεωρίας Η παιδαγωγική Θεωρία έχει αφετηρία την Πράξη, τη διαφωτίζει, και στοχεύει στη βελτίωσή της Η Ερμηνευτική Παιδαγωγική θεωρεί πυρήνα της παιδαγωγικής Θεωρίας το ρόλο του δασκάλου και την παιδαγωγική σχέση Το έργο του δασκάλου θεωρείται αποστολή και όχι βιοποριστικό επάγγελμα

17 Οι υποστηρικτές της Ερμηνευτικής Παιδαγωγικής Θεωρούσαν ως ιδιαίτερο αντικείμενο της Παιδαγωγικής τη Σχέση παιδαγωγού-παιδιού Επιδίωξαν να κατοχυρώσουν την αυτονομία της Παιδαγωγικής

18 Επιδράσεις στο εκπαιδευτικό προσωπικό των Α.Ε.Ι. στην Ελλάδα Σε ακαδημαϊκό επίπεδο οι Έλληνες προτιμούσαν για σπουδές κυρίως τη Γερμανία συνεπώς επηρεάστηκαν από τις απόψεις των Γερμανών παιδαγωγών (Ερμηνευτική Παιδαγωγική) Μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα πολλοί κατέλαβαν πανεπιστημιακές θέσεις ή δίδαξαν στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες ή στις σχολές επιμόρφωσης των δασκάλων

19 Εκπρόσωποι της Ερμηνευτικής Παιδαγωγικής Spranger ( ) Nohl ( ) Flitner ( )

20 Spranger ( ) Επέκτεινε τις απόψεις του Dilthey Δημιούργησε μια πολυστρωματική θεωρία, στην οποία συνυπάρχουν: η φιλοσοφία του πολιτισμού, η πολιτισμική παιδαγωγική και η θεωρία των ψυχολογικών τύπων Ανέπτυξε θεμελιώδεις σκέψεις για τη φύση της Αγωγής Θεωρούσε ότι δεν πρέπει να παραβλέπεται ο χειρωνακτικός-πρακτικός προσανατολισμός του σχολείου

21 Εμπειρική Παιδαγωγική

22 Εμπειρική* Παιδαγωγική Οι ρίζες της βρίσκονται στις εμπειριστικές φιλοσοφικές θεωρίες και ιδιαίτερα στην αναλυτική φιλοσοφία. Πηγή και θεμέλιο της γνώσης είναι η εμπειρία, η αισθητηριακή πρόσληψη των γνωστικών στοιχείων. Η πείρα δηλαδή που αποκτά ο άνθρωπος από τη βιωματική και αισθητηριακή επαφή του με την πραγματικότητα.. * Εμπειρισμός: η θεωρία που πρεσβεύει ότι κάθε γνώση προκύπτει κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά από την εμπειρία μέσω των αισθήσεων και στηρίζεται σε αυτή (Μπαμπινιώτης,2002)

23 Επίδραση θετικισμού* στις κοινωνικές επιστήμες Στις Κοινωνικές Επιστήμες όπως και στις θετικές επιστήμες, κάτω από την επίδραση του Θετικισμού, διαμορφώθηκε μια νέα αντίληψη για την επιστήμη και την επιστημονική έρευνα. Οι Κοινωνικές επιστήμες, μεταξύ των οποίων και η Παιδαγωγική, επιδιώκουν να περιγράψουν και να εξηγήσουν το γνωστικό τους αντικείμενο με βάση τις αιτιατές σχέσεις, να διατυπώσουν γενικές προτάσεις και να προβούν σε προβλέψεις (Ξωχέλλης, 2005). Θετικισμός: Σύγχρονο φιλοσοφικό ρεύμα που αρνείται κάθε Μεταφυσική. O όρος δημιουργήθηκε από τον Saint-Simon και χρησιμοποιήθηκε κατόπιν από τον Comte για να δηλώσει το «θετικό» στάδιο της ανθρώπινης γνώσης, σε αντίθεση με τα 2 προηγούμενα στάδιά της: το «θεολογικό» και το «μεταφυσικό» (Φιλοσοφικό Κοινωνιολογικό Λεξικό, 1995)

24 Εμπειρική* Παιδαγωγική Αντικείμενο η έρευνα της σχολικής πράξης Αντλεί τις γνώσεις με τις αισθήσεις και το προσωπικό βίωμα του εμπειρικού ερευνητή Προσεγγίζει την Παιδαγωγική πραγματικότητα με τις μεθόδους των θετικών επιστημών, αποσκοπώντας στην αιτιολογική ανάλυση και εξήγησή της με στόχο να επιτύχει τη βελτίωσή της (Τσουρέκης, 1981)

25 Μεθοδολογία της Εμπειρικής Παιδαγωγικής Υιοθέτησε κυρίως μεθόδους των θετικών επιστημών Κυριότερες μέθοδοι: Η παρατήρηση (αυτοπαρατήρηση-ετεροπαρατήρησησυμμετοχική παρατήρηση) Το πείραμα Η συνέντευξη Το ερωτηματολόγιο Δοκιμασίες (test)

26 Εμπειρική Παιδαγωγική versus Ερμηνευτικής Τις δεκαετίες 1960 και 1970 ανάμεσα στην Ερμηνευτική Παιδαγωγική και την Εμπειρική Παιδαγωγική αναπτύχθηκε έντονος διάλογος και ασκήθηκε αμοιβαία κριτική Στη σημερινή εποχή οι επιστήμονες δέχονται ότι Ερμηνευτική και Εμπειρική Παιδαγωγική, αλληλοσυμπληρώνονται και μαζί συγκλίνουν σε μια ενιαία Παιδαγωγική Επιστήμη

27 Κυριότερος εκπρόσωπος της Εμπειρικής Παιδαγωγικής Brezinka (1928-) Υποστηρίζει ότι στόχος του επιστήμονα είναι η συλλογή αληθών πληροφοριών και όχι η προσπάθειά του να αλλάξει τον κόσμο ή να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ανθρώπου

28 Εμπειρική Παιδαγωγική στην Ελλάδα To «Εργαστήριον Πειραματικής Παιδαγωγικής» (ΕΠΠ) ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Εξαρχόπουλο το Προσαρτήθηκε στην Έδρα της Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την ίδρυση του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΣΠΑ -1929), το ΕΠΠ στεγάστηκε στο κτήριο του Πειραματικού Σχολείου (συμβολή Λυκαβηττού & Σκουφά) στην Αθήνα.

29 Εργαστήριον Πειραματικής Παιδαγωγικής» (ΕΠΠ) Σκοποί «Η παντοειδής έρευνα και γνώσις του Έλληνος παιδός και εφήβου από σωματικής, ψυχικής και ηθικής απόψεως και η θεραπεία και διάδοσις της επιστημονικής παιδαγωγικής εν Ελλάδι» Να εισαγάγει τους φοιτητές και μετεκπαιδευόμενους στο Πανεπιστήμιο δημοδιδασκάλους και λειτουργούς Μέσης Εκπαίδευσης, στις επιστημονικές μεθόδους της παιδαγωγικής έρευνας Ασχολήθηκε κυρίως με σωματομετρικές και ψυχομετρικές έρευνες (Εξαρχόπουλος, 1933)

30 Συμπεράσματα για την Εμπειρική Παιδαγωγική Κριτήριο για την εγκυρότητα της επιστημονικής γνώσης ο εμπειρικός έλεγχος Θεωρεί ως στόχο της παιδαγωγικής διαδικασίας τη διατύπωση εμπειρικά ελέγξιμων προτάσεων με τις διαδικασίες περιγραφής, εξήγησης και πρόγνωσης (Ξωχέλλης, 1991)

31 Κριτική Παιδαγωγική

32 Κριτική Παιδαγωγική ή Παιδαγωγική της Χειραφέτησης (Σχολή της Φραγκφούρτης) Αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60 Ξεκίνησε ασκώντας κριτική στην Ερμηνευτική και Εμπειρική Παιδαγωγική Είχε ως θεωρητικό πλαίσιο την Κριτική Θεωρία.

33 Κριτική θεωρία Ινστιτούτο για την Κοινωνική έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης (1923) Νεομαρξιστική θεωρία, με την οποία επιχειρείται να εξηγηθούν τα κοινωνικά γεγονότα με βάση τις συνθήκες μέσα από τις οποίες αυτά αναδύθηκαν Υποστηρίζει πως η κοινωνία είναι μια ολότητα και η επιστήμη, όπως κάθε πράξη, επηρεάζεται και εξαρτάται από αυτή. Κάθε επιστήμη βασίζεται σε μια θεωρία για την κοινωνία

34 Max Horkheimer Theodor Adorno Herbert Marcuse Erich Fromm Jürgen Habermas Κριτική θεωρία - Κύριοι εκπρόσωποι

35 Κριτική θεωρία Θεωρεί τα γεγονότα κοινωνικά μορφώματα, προϊόντα ανθρώπινης δραστηριότητας και συνεπώς υπόκεινται σε αλλαγή. Οι κύριοι εκπρόσωποι υποστήριξαν ότι μέσα από συνεχή κριτική της κοινωνίας είναι δυνατό να οδηγηθούμε σε κοινωνική αλλαγή και συνεχή βελτίωση των κοινωνικών δομών.

36 Κριτική θεωρία Η κριτική ανάλυση των κοινωνικών συνθηκών αποβλέπει στην απελευθέρωση του ατόμου από τις υποκινούμενες από την κυρίαρχη ιδεολογία απόψεις και στην απεξάρτηση της ανθρώπινης σκέψης και πράξης από την ταξική κοινωνία (Ματσαγγούρας, 2000). Η Κριτική Θεωρία αμφισβήτησε τις κοινωνικές δομές εξουσίας Δημιούργησε ένα ολόκληρο κίνημα στις κοινωνικές επιστήμες και στο χώρο της Παιδαγωγικής

37 Διαλεκτική σχέση Παιδαγωγική διαδικασία Κοινωνία

38 Κριτική Παιδαγωγική Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης είναι η διαλεκτική θεώρηση της αγωγής στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η Παιδαγωγική Επιστήμη, με βάση την Κριτική θεωρία, οφείλει να φέρει σε διαλεκτική σχέση το μέρος (παιδαγωγική διαδικασία) με το όλο (κοινωνία) και να αναζητήσει τις ποικίλες διασυνδέσεις τους (Πυργιωτάκης, 1999). Βασικά προβλήματα, κοινωνικά και εκπαιδευτικά: η ανισότητα, η εξάρτηση και η αλλοτρίωση

39 Κυριότεροι εκπρόσωποι Κριτικής Παιδαγωγικής Paulo Freire Henry Giroux Michael Apple

40 Θέσεις της Κριτικής Παιδαγωγικής Η Αγωγή έχει ταξικό χαρακτήρα - αποτελεί προϊόν της ταξικής κοινωνίας και μηχανισμό αναπαραγωγής των κοινωνικών δομών εξάρτησης, εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης του ανθρώπου. Πρωταρχικός σκοπός της εκπαίδευσης η ατομική και κοινωνική χειραφέτηση, που ορίζεται ως δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης του ατόμου μέσα σε συνθήκες κοινωνικής ελευθερίας, αυτοπροσδιορισμού και αυτόνομης κοινωνικής δράσης (Ματσαγγούρας, 2000, 2005, 2006)..

41 Ευχαριστώ για τη συγκέντρωσή σας