12 Ο ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΧΟΛΕΙΟ ΔΡΑΜΑ : 1908 ΕΩ ΗΜΕΡΑ ΔΗΜΟΚΡΙΣΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΣΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΔΙΔΑΚΑΛΕΙΟ «Θ. ΚΑΣΑΝΟ» ΕΠΙΒΛΕΠΟΤΑ:

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΣΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΣΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΔΙΔΑΚΑΛΕΙΟ «Θ. ΚΑΣΑΝΟ» 12 Ο ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΧΟΛΕΙΟ ΔΡΑΜΑ : 1908 ΕΩ ΗΜΕΡΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΤΑ: Επικ. Καθηγήτρια: Μαρία Βεργέτη ΜΕΣΕΚΠΑΙΔΕΤΟΜΕΝΟΙ: Αντωνίου Αντώνης ΑΜ 4 Θεοφιλίδου Ειρήνη ΑΜ 5 Τοκατλή Ευνίκη ΑΜ12 Χαραλαμπίδου Χρυσή ΑΜ 11 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΤΠΟΛΗ 2010

2 2 Πίνακαρ πεπιεσομένων ΕΙΑΓΩΓΗ... 4 ΜΕΡΟ ΠΡΩΣΟ... 8 ΙΣΟΡΙΚΑ ΣΟΙΧΕΙΑ ΣΟΤ Ν. ΔΡΑΜΑ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ Ο Νομόσ Δράμασ: 19οσ και 20οσ αιώνασ Η εκπαίδευςθ ςτθν τουρκοκρατοφμενθ Δράμα Φιλεκπαιδευτικζσ αδελφότθτεσ και ςφλλογοι ςτισ αρχζσ του 20 ου αιώνα Η Φιλοπροοδευτικι Αδελφότθτα Δράμασ Η Δράμα ςτισ αρχζσ του 20 ου αιώνα Α Βαλκανικόσ πόλεμοσ- Πρώτθ Βουλγαρικι κατοχι τθσ Δράμασ Β Βαλκανικόσ πόλεμοσ Α Παγκόςμιοσ Πόλεμοσ-Δεφτερθ Βουλγαρικι κατοχι: Σο προςφυγικό ηιτθμα ςτθ Δράμα Β Παγκόςμιοσ Πόλεμοσ- Σρίτθ Βουλγαρικι κατοχι Η μεταπολεμικι Δράμα ( ) Η εκπαίδευςθ ςτθ Δράμα κατά τθ διάρκεια του 20 ου αιώνα: Το εκπαιδευτικό ζργο του Μθτροπολίτθ Χρυςόςτομου Καλαφάτθ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΤΣΕΡΟ Ιςτορικά χολεία του Ν. Δράμασ- Παρόμοιεσ Ζρευνεσ Σο δθμοτικό ςχολείο Κοκινογείων (Κουμπάλιςτασ) Δράμασ από τθν ίδρυςι του μζχρι το Σο Δθμοτικό χολείο Χωριςτισ (Σςατάλτηιασ) Δράμασ Σο Δθμοτικό χολείο Δοξάτου Γυμνάςιο Αρρζνων Δράμασ ΜΕΡΟ ΔΕΤΣΕΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΗΡΙΑ 12 Ο ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΧΟΛΕΙΟ ΔΡΑΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ Η Μεκοδολογία τθσ Ζρευνασ κοπόσ τόχοι χεδιαςμόσ και υλοποίθςθ τθσ ζρευνασ Μελζτθ δευτερογενών πθγών Μελζτθ πρωτογενών πθγών υνεντεφξεισ... 41

3 Χρονοδιάγραμμα τθσ ζρευνασ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΤΣΕΡΟ Καταςκευι και λειτουργία των Εκπαιδευτθρίων Δράμασ Εκπαιδευτιρια: φςταςθ και λειτουργικζσ αλλαγζσ των ςυςτεγαηόμενων ςχολείων Από τθν ίδρυςθ μζχρι το Β Παγκόςμιο Πόλεμο Μεταπολεμικι περίοδοσ Από τθ Δικτατορία μζχρι ςιμερα Η λειτουργία των Εκπαιδευτθρίων Η εξζλιξθ του μακθτικοφ δυναμικοφ Η εξζλιξθ του μακθτικοφ δυναμικοφ από το 1945 ζωσ το Ο μακθτικόσ πλθκυςμόσ από τθ μεταπολίτευςθ μζχρι τισ μζρεσ μασ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ ΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΗ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ιδεολογία και πολιτικζσ κατευκφνςεισ Η προπολεμικι περίοδοσ Η περίοδοσ τθσ δικτατορίασ Η περίοδοσ τθσ μεταπολίτευςθσ μζχρι τισ μζρεσ μασ χολείο και κοινωνία Μεταπολεμικι περίοδοσ Περίοδοσ δικτατορίασ Η περίοδοσ τθσ μεταπολίτευςθσ μζχρι τισ μζρεσ μασ Πρόγραμμα ςπουδών Μεταπολεμικι περίοδοσ Η περίοδοσ τθσ δικτατορίασ Η περίοδοσ τθσ μεταπολίτευςθσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΕΣΑΡΣΟ υμπεράςματα ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ υγκριτικοί πίνακεσ κατά περιόδουσ-γραφιματα Πίνακασ εκπαιδευτικών από το 1912 ζωσ ςιμερα Φωτογραφίεσ και αρχειακό υλικό από το 1905 ζωσ ςιμερα Βιβλιογραφία Περύληψη Abstract

4 4 ΔΙΑΓΩΓΗ Κάζε ηφπνο πεξηθιείεη ηελ ηζηνξία ηνπ. Μηα ηζηνξία πνπ έρεη αθήζεη ηα ίρλε ηεο ζην ρψξν, ζηα αξρεία ηνπ ηφπνπ, ζηα θηίξηα, ζηνπο δξφκνπο, ζηε κλήκε ησλ αλζξψπσλ. Ζ εξγαζία απηή κειεηά ηελ ηζηνξία ηνπ 12 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο κέζα απφ ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ επέθεξαλ ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ 100 ρξφλσλ ιεηηνπξγίαο ηνπ. ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα νη Έιιελεο Υξηζηηαλνί ηεο Γξάκαο δνχζαλ θαηαπηεζκέλνη απφ ηνπο Σνχξθνπο νη νπνίνη ήηαλ πνιππιεζέζηεξνη. Δμ αηηίαο ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ θαπλεκπνξίνπ απμήζεθε ν ρξηζηηαληθφο πιεζπζκφο θαη ε πεξηνρή ηεο Γξάκαο παξνπζίαζε νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή πξφνδν. Παξάιιεια, δέρζεθε ηε ζθνδξή επίζεζε ηεο Βνπιγαξηθήο Δμαξρίαο πνπ επεδίσθε ηελ εζλνινγηθή αιινίσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Οη Γξακηλνί ελ κέζσ ηνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα, κε ηε ζχκπξαμε ηεο εθθιεζίαο θαη ηνπ θηιεθπαηδεπηηθνχ ζπιιφγνπ «Φηινπξννδεπηηθή Αδειθφηεηα Γξάκαο», πξνζπαζνχζαλ λα ζπληεξήζνπλ έζησ θαη ππνηππψδε ζρνιεία ζηελ πφιε. Σν 1902 ηνπνζεηήζεθε ζηε Μεηξφπνιε Γξάκαο ν Υξπζφζηνκνο Καιαθάηεο, ν κεηέπεηηα Δζλνκάξηπξαο Μεηξνπνιίηεο κχξλεο, ν νπνίνο έδσζε κεγάιε ψζεζε ζηελ εθπαηδεπηηθή νξγάλσζε θαη ζηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηνπ Διιεληζκνχ. ηα πιαίζηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ Υξπζφζηνκνπ ήηαλ αλάκεζα ζηα άιια, λα απνθηήζνπλ νη Έιιελεο επηβιεηηθφηεξα απφ ηνπο Σνχξθνπο Δθπαηδεπηήξηα, αληάμηα ηεο Διιεληθήο παηδείαο. Σν θηίξην ησλ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΗΡΙΩΝ ηεο ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΓΟΞΟΤ ΚΟΙΝΟΣΗΣΟ ΓΡΑΜΑ, έλα δηψξνθν ρηίζκα 1000 ηκ. -ζε ζρήκα Π- άξρηζε λα ρηίδεηαη ην έηνο 1907, κε πξσηνβνπιία ηνπ Μεηξνπνιίηε Γξάκαο Υξπζφζηνκνπ θαη πεξαηψζεθε ην έηνο Μεγάιν κέξνο ηεο έθηαζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ην ρηίζηκν, πξνήιζε απφ δσξεά ηεο Μαξηγψο Αξηηδίδνπ. Ζ δαπάλε γηα ηελ αλέγεξζή ηνπ αλήιζε ζην ζεβαζηφ πνζφλ ησλ 3000 ρξπζψλ ιηξψλ Σνπξθίαο. Απφ ην πνζφ απηφ 1500 ιίξεο πξφζθεξε ην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά, κέζσ ηνπ Διιεληθνχ Πξνμελείνπ Καβάιαο. Σν ππφινηπν πνζφ θαιχθζεθε απφ ηηο πξναηξεηηθέο εηζθνξέο ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο, αιιά θαη απφ ελνίθηα ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηεο Μεηξφπνιεο Γξάκαο. Ζ κειέηε θαη ηα ζρέδηα

5 5 αλεγέξζεσο ησλ «Δθπαηδεπηεξίσλ», έγηλαλ κε ηελ επίβιεςε ηνπ Έιιελα κεραληθνχ απφ ηελ Αζήλα Γ. Υαηδεκηραήι. Μεηά ηελ απνπεξάησζή ηνπ ζηεγάζηεθαλ θαη ιεηηνχξγεζαλ ζην δεχηεξν φξνθν ε Αζηηθή ρνιή Αξξέλσλ ελψ ζηνλ πξψην φξνθν ε Αζηηθή ρνιή Θειέσλ κε ζχλνιν 200 πεξίπνπ καζεηψλ θαη καζεηξηψλ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ην 1913, ζηνλ πάλσ φξνθν ιεηηνχξγεζε ην «Γεκνηηθφ ρνιείν Αξξέλσλ» ελψ ζηνλ θάησ φξνθν «Γεκνηηθφ ρνιείν Θειέσλ» Σν 1922, κε ηελ εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηε Γξάκα, ην ζρνιείν κεηνλνκάζηεθε ζε «Α Γεκνηηθφ ρνιείν Αξξέλσλ» αιιά κφλν ην 1929 έγηλε κηθηφ. πλέρηζε λα ιεηηνπξγεί σο Γεκνηηθφ ρνιείν κε εμαίξεζε ηηο πεξηφδνπο , , ,νπφηε θαη πεξηήιζε ζηα ρέξηα ησλ Βνπιγάξσλ θαηαθηεηψλ, κε απνηέιεζκα λα ζηακαηήζεη ε ιεηηνπξγία ηνπ, λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα ππφγεηά ηνπ σο θξαηεηήξηα θαη θαηά ηελ θαηνρή λα ιεειαηεζεί ην θηίζκα θαη λα ππνζηεί θαηαζηξνθέο. Σν ζρνιείν μαλαιεηηνχξγεζε κε ηε ζπλδξνκή ησλ γνλέσλ ην Ολνκαδφηαλ Α Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Γξάκαο, κε ΦΔΚ ηνπ 1937 θαη ην 1953 κεηνλνκάζζεθε ζε 12 νλ Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Γξάκαο, φλνκα πνπ θέξεη κέρξη ζήκεξα. Σν πιηθφ γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο ζηεξίρηεθε εθηφο απφ βηβιία, άξζξα ζπλεδξίσλ, ζηα αξρεία ηεο Γ/λζεο Π.Δ. Ν. Γξάκαο, ζηα αξρεία ησλ 12 νπ θαη 9 νπ Γεκνηηθψλ ρνιείσλ Γξάκαο θαη εηδηθφηεξα ζηα βηβιία Πξάμεσλ ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ, Μεηξψνπ θαη Πξνφδνπ, Μαζεηνιφγηα, βηβιία Πηζηνπνηεηηθψλ πνπδήο, Πξάμεσλ Γηεπζπληή, Πξάμεσλ ρ. Δπηηξνπήο, αξρείν εηζεξρνκέλσλ θαη εμεξρνκέλσλ εγγξάθσλ, ειέγρνπο θαη ελδεηθηηθά παιαηψλ καζεηψλ, ζε άξζξα ηνπ ηνπηθνχ Σχπνπ, ζε παιαηά ζρνιηθά αληηθείκελα θαη εγρεηξίδηα, θπιιάδηα απφ εθδειψζεηο ηνπ ρνιείνπ, εκεξνιφγηα, πξνθνξηθέο καξηπξίεο θαηνίθσλ παιαηψλ καζεηψλ θαη καζεηξηψλ ηνπ ζρνιείνπ θαζψο θαη παιαηψλ δαζθάισλ θαη ηνπ ζεκεξηλνχ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ. ην ππώηο μέπορ ηο 1 ο κεθάλαιο παξνπζηάδεη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή δηαδξνκή ηεο Γξάκαο απφ ηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα κέρξη ηηο κέξεο καο, κέζα απφ ηνπο πην κεγάινπο ζηαζκνχο ηεο ηζηνξίαο. Σν θεθάιαην αλαθέξεηαη επίζεο ζηνλ πεξηβάιινληα θνηλσληθφ ρψξν θαηά ηελ επνρή ίδξπζεο ηνπ ρνιείνπ θαη παξνπζηάδεηαη ε εθπαίδεπζε ζηελ Σνπξθνθξαηνχκελε Γξάκα. Δηδηθφηεξα πεξηιακβάλεη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε πξηλ ην 1900 θαη εμεηάδεη ην ξφιν ηεο Φηιεθπαηδεπηηθήο Αδειθφηεηνο Γξάκαο ζ απηήλ. Καηά ηελ εμέηαζε ηνπ κεηά ηνπ 1900 ηζηνξηθνχ ρψξνπ-

6 6 ρξφλνπ, πεξηγξάθεη ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ν εζλνκάξηπξαο Μεηξνπνιίηεο Υξπζφζηνκνο ζηελ ίδξπζε ηνπ ρνιείνπ. ην 2 ο κεθάλαιο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη αλαθνξά ζηα ηζηνξηθά ζρνιεία ηνπ Ν. Γξάκαο, νη πεξηπηψζεηο ησλ νπνίσλ κειεηήζεθαλ θαη απνηέιεζαλ πνιχηηκε πεγή πιεξνθνξηψλ. Σν 2 ο μέπορ παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα ζρεηηθά κε ην 12 ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο θαζψο θαη ηα ζηνηρεία πνπ πξνέθπςαλ απφ απηήλ. Σν 1 ν κεθάλαιο παξνπζηάδεη ηε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. Σν 2 ο κεθάλαιό δηαπξαγκαηεχεηαη ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεγαδφκελσλ ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ζρνιείσλ, απφ ζπζηάζεσο έσο ην Δξεπλάηαη επίζεο ε πνξεία ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ κέζα ζην ρξφλν. Ο ρσξηζκφο ηνπ ζε πεξηφδνπο δελ αθνινπζεί θάπνην απζηεξφ ρξνλνινγηθφ θαλφλα. Γίλεηαη κε βάζε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ρνιείνπ φπσο απηφ πξνέθπςε απφ ηε κειέηε ησλ αξρείσλ ηνπ. Μειεηήζεθε ην καζεηηθφ δπλακηθφ θαη ε θηλεηηθφηεηα κε βάζε ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα απφ ην 1945 έσο ζήκεξα θαη πψο απηά επεξέαζαλ ηελ πξφνδν θαη ηελ δηαγσγή ησλ καζεηψλ. Σν 3 ο κεθάλαιο είλαη αθηεξσκέλν ζηελ ηδενινγία θαη πσο απηή επεξέαζε ηελ πνξεία πνπ αθνινχζεζε ην ζρνιείν κέζα ζην ρξφλν. Ζ παπούζα επγαζία κλείνει με ηην εξαγωγή ζςμπεπαζμάηων πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο. Μηα κειέηε ηέηνηαο έθηαζεο ζα ήηαλ δχζθνιν λα ζπληειεζηεί ρσξίο ηε βνήζεηα θαη ηελ ππνζηήξημε πνιιψλ αηφκσλ ζηνπο νπνίνπο είκαζηε επγλψκνλεο. Καη αξράο ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηνλ θ. Βίθησξα Μειά, πξφεδξν ηνπ Ηδξχκαηνο Β. Μειά γηα ηελ πξνζρνιηθή Αγσγή, γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηα πνπ καο πξφζθεξε, δίλνληαο καο ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ θαηαζθεπή ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ θαη ηελ θ. Κνπηνπμηάδνπ Αηθαηεξίλε θηιφινγν, δηδάθηνξα ηζηνξίαο θαη ζπλεξγάηξηαο ηνπ Πάληεηνπ Παλεπηζηεκίνπ, ράξε ζηε βνήζεηα ηεο νπνίαο θαηαθέξακε λα δηεπθξηλίζνπκε ηελ ζπκβνιή ηνπ Ηδξχκαηνο Μειά ζηελ αλέγεξζε ηνπ δηδαθηεξίνπ θαη ε νπνία καο έθεξε ζε επαθή κε ην πξναλαθεξζέλ Ίδξπκα. Δπραξηζηνχκε απφ βάζνπο ην Γ/ληή Π.Δ. Ν. Γξάκαο θ. Γεσξγηάδε Νηθφιαν γηα ηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλάο καο.

7 7 Δπίζεο νθείινπκε επραξηζηίεο ζηνπο ζπλαδέιθνπο Γ/ληέο ησλ ρνιείσλ 12 νπ θ. Ληάλν Αζαλάζην, 9 νπ θ. Μαλνπζίδε σηήξην θαη 6 νπ θ. Γεκίξνγινπ Γέζπνηλαο γηα ηε βνήζεηα πνπ καο παξείραλ αλαθνξηθά κε ηα αξρεία ησλ ρνιείσλ. εκαληηθή βνήζεηα επίζεο καο παξείραλ φινη φζνη καο κίιεζαλ γηα ηα ζρνιηθά ηνπο ρξφληα θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπο ζηα «Δθπαηδεπηήξηα» θαη πξέπεη λα ηνπο επραξηζηήζνπκε γη απηφ, φπσο θαη ηελ θ. Βνπιγαξίδνπ Διέλε γηα ηελ κεηάθξαζε ηεο πεξίιεςεο ζηελ Αγγιηθή. Θεξκέο επραξηζηίεο απεπζχλνπκε ζην ζπλάδειθν θ. Ηζααθίδε Ηζαάθ γηα ηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηηο πνιχηηκεο παξαηεξήζεηο ηνπ θαζψο θαη πξνο ηνπο θίινπο πνπ καο έδσζαλ απφ ηηο πξνζσπηθέο ηνπο ζπιινγέο ην θσηνγξαθηθφ πιηθφ ηνπ παξαξηήκαηνο. Δπραξηζηνχκε ηελ επηβιέπνπζα επίθνπξν θαζεγήηξηα θ. Μαξία. Βεξγέηε, ε επηζηεκνληθή θαζνδήγεζε ηεο νπνίαο ππήξμε θαζνξηζηηθή αλαθνξηθά κε ηε κειέηε, ην πεξηερφκελν θαη ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο καο. Πνιιέο επραξηζηίεο νθείινπκε επίζεο ζηελ επίθνπξν θαζεγήηξηα θ. Μαξίλα Κνπγηνπξνχθε θαη ζηελ Dr. Αηθαηεξίλε Κεδξάθα γηα ηηο ζπκβνπιέο θαη ηε ζηήξημε.

8 8 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΙΣΟΡΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΣΟΤ Ν. ΓΡΑΜΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ 1. Ο Νομόσ Δρϊμασ: 19οσ και 20οσ αιώνασ 1.2 Η εκπαύδευςη ςτην τουρκοκρατούμενη Δρϊμα Μέρξη ηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αηψλα ε εθπαίδεπζε ήηαλ νπζηαζηηθά αλχπαξθηε ζηνλ θαδά Γξάκαο θαη παξέρνληαλ ζηηο εθθιεζίεο θαζψο δελ ππήξραλ ζπγθξνηεκέλα ειιεληθά ζρνιεία( Καξζαλίδεο, 2006, ζ 393). Ωο ην 1840 ηα ζρνιεία ζηελ πφιε ηεο Γξάκαο ιεηηνπξγνχζαλ ζην λάξζεθα ησλ εθθιεζηψλ. ηα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ, ην λάξζεθα αληηθαηέζηεζε έλα νίθεκα ην νπνίν νη θάηνηθνη ηεο Γξάκαο απνθαινχζαλ «ρνιή». Δθεί θνηηνχζαλ καζεηέο θαη καζήηξηεο ηνπ «Αξξελαγσγείνπ» θαη ηνπ «Παξζελαγσγείνπ». Ζ «ρνιή» δηαηεξήζεθε έσο ην 1881, νπφηε θαηεδαθίζηεθε, γηαηί ζεσξήζεθε αθαηάιιειε θαη αλζπγηεηλή, ελψ ζηε ζέζε ηεο ρηίζηεθαλ ηα λέα εθπαηδεπηήξηα. Ζ ζεκειίσζή ηνπο έγηλε ην Ννέκβξην ηνπ 1881 (Καξζαλίδεο, 2006, ζ 400). Ζ εθπαίδεπζε ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο αλαπηχζζεηαη ζηε δεθαεηία 1850, ιφγσ ησλ επλντθψλ δηεζλψλ, πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζπγθπξηψλ ησλ κέζσλ ηνπ 19 νπ αηψλα. Οη πξψηεο βάζεηο κηαο πνηνηηθφηεξεο θαη καδηθφηεξεο εθπαίδεπζεο ζηελ πεξηνρή κπαίλνπλ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1860 θαη κεηά, κε ηε δεκηνπξγία ησλ «ειιεληθψλ ζρνιείσλ» θαη ηελ εηζαγσγή ηεο αιιεινδηδαθηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο ( Κνπηνπμηάδνπ, 2006,ζ 363). ηελ πφιε ηεο Γξάκαο ην ιεηηνπξγνχζε έλα κφλν ειιεληθφ ζρνιείν, αιιά απφ ην έηνο 1876 ιεηηνπξγνχζαλ ηξία: αιιεινδηδαθηηθφ, φπνπ νη ηθαλφηεξνη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ηε δηδαζθαιία ησλ καζεηψλ πνπ είραλ ρακειή επίδνζε θαη γηα ηελ ηήξεζε ηεο ηάμεο θαηά ηηο ψξεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ, Αξξελαγσγείν, φπνπ θνηηνχζαλ ηα αγφξηα θαη Παξζελαγσγείν φπνπ θνηηνχζαλ ηα θνξίηζηα (Παπάδνγινπ,2003, ζ 40). πλήζσο σζηφζν ζην ζρνιείν δελ πξνζέξρνληαλ φια ηα παηδηά, θαζψο έπξεπε λα πιεξψλνπλ δίδαθηξα θαη απηφ δελ ήηαλ εχθνιν γηα θάζε νηθνγέλεηα. Σα ζρνιηθά βηβιία ήηαλ ειάρηζηα θαη έξρνληαλ θξπθά απφ ην ειεχζεξν ειιεληθφ θξάηνο. Πνιιέο θνξέο κάζαηλαλ ηελ αλάγλσζε απφ ηα εθθιεζηαζηηθά βηβιία θαη ηα θείκελα ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ζπγγξαθέσλ, απφ ηα νπνία απνζηήζηδαλ νιφθιεξεο ζειίδεο. Γξαθή κάζαηλαλ πάλσ ζηνπο άβαθεο (πηλάθηα) κε ην θνληχιη. Σα άιια καζήκαηα (αξηζκεηηθή, ηζηνξία, ζξεζθεπηηθά), ηα κάζαηλαλ πξνθνξηθά απφ ην δάζθαιν. πγθεθξηκέλν ζρνιηθφ πξφγξακκα δελ ππήξρε. ην ηέινο φκσο ηνπ 19 νπ αηψλα ν Οηθνλφκνπ θαη ν Υ Παπακάξθνπ ζηε Θεζζαινλίθε, ζέηνπλ ηηο βάζεηο κηαο πξνγξακκαηηζκέλεο 6εηνχο παηδείαο ( Σξηάξρεο, ζζ ).

9 9 Ζ πξφζβαζε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία παξνπζηάδεη πνξεία εμειηθηηθή θαη αλνδηθή αθνχ θαηά ην ζρνιηθφ έηνο ζηε Γξάκα θνηηνχλ 230 καζεηέο θαη καζήηξηεο, ελψ ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα ην ζχλνιν ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ αλέξρεηαη ζε 600. Ο αξηζκφο ησλ δαζθάισλ θαη δηδαζθαιηζζψλ απφ 3 απμάλεηαη, ζηαδηαθά ζε 14 άηνκα. Ζ αλαινγία ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ θαη καζεηψλ/ηξηψλ θπκαίλεηαη ζηνλ θαδά Γξάκαο ζε θαιά γηα ηελ επνρή επίπεδα αθνχ ζε θάζε εθπαηδεπηηθφ αλαινγνχλ 39 καζεηέο/ηξηεο (Εηψγνπ-Καξαζηεξγίνπ, 2002, ζ ) Φιλεκπαιδεςηικέρ αδελθόηηηερ και ζύλλογοι ζηιρ απσέρ ηος 20 ος αιώνα. ηε δεθαεηία ηνπ 1860, κε ηελ εκθάληζε ηνπ βνπιγαξηθνχ εζληθηζκνχ θαη ηα αηηήκαηα ησλ Βνπιγάξσλ γηα αλεμάξηεηε βνπιγαξηθή εθθιεζία νη Έιιελεο πξφμελνη εηζεγήζεθαλ πην ελεξγή αλάκημε ηνπ ειεχζεξνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζηα καθεδνληθά δεηήκαηα κε ηελ ελίζρπζε ηεο εθπαηδεπηηθήο, εθθιεζηαζηηθήο θαη εζληθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο πεξηνρέο ηεο Μαθεδνλίαο. Έηζη δφζεθε ην έλαπζκα γηα ηελ εθαξκνγή κηαο εθπαηδεπηηθήο θαη εθπνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζηε Μαθεδνλία. Τπφ ην βάξνο ησλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ κε ηελ νηθνλνκηθή ζπκβνιή ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη έρνληαο σο ζθνπφ ηελ εμχςσζε ηνπ ππφδνπινπ Διιεληζκνχ απφ ηε κηα θαη ηελ αλαραίηηζε ηεο βνπιγαξηθήο δηείζδπζεο απφ ηελ άιιε ηδξχζεθαλ ζρεδφλ ηαπηφρξνλα ζε φιε ηελ πεξηνρή Φηιεθπαηδεπηηθνί χιινγνη θαη Αδειθφηεηεο. Οη Αδειθφηεηεο απηέο ήηαλ ππφ ηελ θαζνδήγεζε δχν θχξησλ ζπιιφγσλ νη νπνίνη είλαη ν «χιινγνο πξνο Γηάδνζηλ ησλ Διιεληθψλ Γξακκάησλ» ζηελ Αζήλα (17 Απξηιίνπ 1869) θαη ν «Διιεληθφο Φηινινγηθφο χιινγνο» ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε (1861)» (Παπαδφπνπινο, 1970, ζ. 12). Ο «χιινγνο πξνο Γηάδνζηλ ησλ Διιεληθψλ Γξακκάησλ» παξφιν πνπ σο ζθνπφ ηνπ είρε ηε δηάδνζε ηεο ειιεληθήο παηδείαο ζηηο ηνπξθνθξαηνχκελεο αθφκα πεξηνρέο θαηάθεξε κέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ, αθελφο «λα δεκηνπξγήζεη ππξήλεο εζληθήο δξαζηεξηφηεηαο» (Αζαλαζηάδεο, 1998,ζ.583) ζε νιφθιεξε ηελ ππφδνπιε Μαθεδνλία θαη αθεηέξνπ ζπγθέληξσζε ζηελ Αζήλα πινπζηφηαην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ, ζρεηηθφ κε ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηνχζε ζηηο ππφδνπιεο ειιεληθέο επαξρίεο. Δμαηξεηηθή ήηαλ θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ πξνεηνηκαζία ληφπησλ ζηειερψλ λα αλαιάβνπλ ηε δηεχζπλζε ησλ ζρνιείσλ ζηνπο ηφπνπο θαηαγσγήο ηνπο. Αλέιαβε ηελ εθπαίδεπζε δαζθάισλ ζηα λεντδξπζέληα δηδαζθαιεία θαη πξφζθεξε ζεκαληηθή βνήζεηα γηα ην ζθνπφ απηφ ζηνπο θαηά ηφπνπο Φηιεθπαηδεπηηθνχο πιιφγνπο θαη Αδειθφηεηεο (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 583).

10 10 Ο «Διιεληθφο Φηινινγηθφο χιινγνο Κσλζηαληηλνππφιεσο», ηδξχζεθε ην «Δπεδίσθε λα θαηαζηεί α)βήκα δηεζλνχο πνιηηηζηηθήο αθηηλνβνιίαο ζηελ πξσηεχνπζα ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο θαη β)θαζνδεγεηηθφ θέληξν ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ ππφδνπινπ Διιεληζκνχ» (Αζαλαζηάδεο, 1998,ζ.583). Δμέδσζε πιήζνο ζρνιηθψλ βηβιίσλ, θαηήξηηζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη θξφληηζε γηα ηελ απνζηνιή δαζθάισλ θπξίσο ζηε Θξάθε θαη ιηγφηεξν ζηε Μαθεδνλία. Σε δξάζε ηνπ ζηε Μαθεδνλία βνήζεζε ε «Μαθεδνληθή Φηιεθπαηδεπηηθή Αδειθφηεηα», πνπ ηδξχζεθε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ην 1871 (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ.583). Με ηε βνήζεηα ησλ δχν θεληξηθψλ πιιφγσλ ηδξχζεθε ζηε Γξάκα ε «Δπίθνπξνο Μαθεδνληθή Δπηηξνπή», πνπ κε ηε ζεηξά ηεο θξφληηζε γηα ηε ρνξεγία ππνηξνθηψλ ζηα δηδαζθαιεία ησλ εξξψλ θαη ηεο Θεζζαινλίθεο, απνθνίησλ απφ ηε Γξάκα. Γηέλεηκε δσξεάλ ζηα ζρνιεία ράξηεο θαη βηβιία, ελίζρπε νηθνλνκηθά άπνξνπο καζεηέο, αιιά θαη άιιεο επηηξνπέο φπσο ηελ Δπηηξνπή Δλίζρπζεο Διιεληθήο Δθθιεζίαο θαη Παηδείαο, φηαλ απηέο αληηκεηψπηδαλ νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 372). Κψδηθαο Δι.Οξζ.Κνηλφηεηνο Γξάκαο ηνπ Πεγή: ηδεξνχια, Εηψγνπ-Καξαζηεξγίνπ, (2002) Η Φιλοπποοδεςηική Αδελθόηηηα Γπάμαρ ηε Γξάκα, πξσηεχνπζα θαη ηφηε, ηδξχζεθε ην 1874 ην θηιεθπαηδεπηηθφ ζσκαηείν Φηινπξννδεπηηθή Αδειθφηεηα Γξάκαο. Ο ζθνπφο ηνπ πιιφγνπ απηνχ δηαγξάθεηαη ζην Κεθάιαην Ά', άξζξν 1 ηνπ θαλνληζκνχ ηνπ: "θνπφο ηεο Φηινπξννδεπηηθήο Άδειθφηεηνο Γξάκαο είλαη: α. Ή δηάδνζηο ηψλ Διιεληθψλ γξακκάησλ έλ Γξάκα θαί ηνηο πέξημ ρσξίνηο, δηά ηεο ππνζηεξίμεσο θαί βειηηψζεσο ηψλ λπλ ππαξρφλησλ εθπαηδεπηεξίσλ, δηά ηεο ζπζηάζεσο Νεπηαγσγείνπ έλ Γξάκα, φί' επηθνπξηψλ εηο άπνξνπο Κνηλφηεηαο πξνο ζπληήξεζηλ ηψλ ρνιείσλ απηψλ ή άλίδξπζηλ λέσλ, φπνπ δέλ χπάξρνπζη, δηά ζπλδξνκήο πξνο άπνξνπο, αιιά επθπείο, ρξεζηνήζεηο θαί επηκειείο καζεηάο ζπνπδάδνληαο έλ ηνηο εληαχζα ρνιείνηο.

11 11 β. Ή δηά βηβιηνζήθεο θαί Αλαγλσζηεξίνπ άλάπηπμηο θαί έπί ηά θξείηησ κφξθσζηο ηψλ κειψλ ηεο Αδειθφηεηαο, γ. Ή άλίδξπζηο εληαχζα Ννζνθνκείνπ, έλ ψ λά λνζειεχνληαη αζζελείο άλεπ δηαθξίζεσο Θξεζθείαο θαί Δζληθφηεηνο" (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 586). «Ο θαλνληζκφο ηεο θηινπξννδεπηηθήο αδειθφηεηαο Γξάκαο πεξηιακβάλεη νθηψ θεθάιαηα (42 άξζξα), ππνγξάθεθε απφ 27 κέιε θαη ςεθίζηεθε ζηηο 11 Ηνπλίνπ 1874» (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 586). πσο αλαθέξεηαη θαη ζηνλ θαλνληζκφ ηνπ ν ζχιινγνο έρηηζε κηα κεγάιε αίζνπζα αλαγλσζηεξίνπ, φπνπ ππήξρε αμηφινγε βηβιηνζήθε. ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο αδειθφηεηαο, εθηφο ησλ παξαπάλσ ζεκεηψλεηαη θαη ε νξγάλσζε ελφο θαινχ Μνπζηθνχ νκίινπ θαη ελφο Γπκλαζηεξίνπ. Έκβιεκα ηεο έλα ζηεθάλη απφ θιαδί ειηάο (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 586). ην άξζξν 38 ηνπ θαλνληζκνχ αλαθέξνληαη ηα εμήο: «Ζ αδειθφηεο ζπλάπηεη ζρέζεηο κεηά ησλ ελ ηε Οζσκαληθή απηνθξαηνξία θαη αιιαρνχ Φηιεθπαηδεπηηθψλ θαη Φηιαλζξσπηθψλ ζσκαηείσλ θαη επηθαιείηαη ηελ αξσγήλ θαη ζχκπξαμελ απηψλ». Ο Αζαλαζηάδεο, (1998,ζ.587) αλαθέξεη φηη ππνλνείηαη απφ ηα παξαπάλσ ε ζρέζε ηεο «Πξνφδνπ» κε ηνπο πιιφγνπο ζηελ Αζήλα θαη ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Θα πξέπεη επίζεο λα ππνγξακκηζηεί ε ζπκβνιή ηνπ πξφμελνπ ηεο Αγγιίαο ζηε Γξάκα, Κάξνινπ Αζιάλ, θηιέιιελα, ν νπνίνο ππήξμε επίηηκνο πξφεδξνο ηεο πξψηεο δηνηθεηηθήο επηηξνπήο ηεο Φηινπξννδεπηηθήο Αδειθφηεηαο ζηε Γξάκα θαη ν νπνίνο «πξνζέθεξε επί καθξφλ ζην «χιινγν πξνο Γηάδνζηλ ησλ Διιεληθψλ Γξακκάησλ» νζσκαληθέο ιίξεο εηεζίσο πξνο ζπκπιήξσζε ησλ ρνξεγεκάησλ ηνπ ηκήκαηνο Γξάκαο» (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 368). Σν σκαηείν απηφ, φπσο θαη δεθάδεο άιια ζε φιε ηελ ππφδνπιε ηφηε Διιάδα ρξεκαηνδνηνχληαλ απφ «εθαηνληάδεο κηθξνχο θαη κεγάινπο δσξεηέο, νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ καδηθά ζηε δηακφξθσζε απηήο ηεο βνήζεηαο πξνο ηνπο ζπληειεζηέο ηεο εθπαίδεπζεο-ζρνιεία, κηζζνί δαζθάισλ, βηβιηνζήθεο, ππνηξνθίεο θιπ.» (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 369). Δίρε νηθνλνκηθή βνήζεηα απφ ην Φηινινγηθφ χιινγν Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη θπζηθά απφ ηελ Οξζφδνμε Διιεληθή Κνηλφηεηα Γξάκαο. Ζ Φηιεθπαηδεπηηθή Αδειθφηεηα Γξάκαο «Ζ Πξφνδνο», κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, δηα ηεο Δπηηξνπήο Δλίζρπζεο Διιεληθήο Δθθιεζίαο θαη Παηδείαο, θαηάθεξε λα εληζρχζεη ηελ εθπαίδεπζε ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ζρνιείσλ, δηνξίδνληαο δαζθάινπο, θαηαβάιινληαο ηνπο κηζζνχο ηνπο θαη πιεξψλνληαο γηα ηα ιεηηνπξγηθά έμνδα ησλ ζρνιείσλ, ηδξχνληαο βηβιηνζήθε θαη αλαγλσζηήξην (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 372). Σν 1904, ηέινο ηδξχζεθε ζηε Γξάκα ε Φηιφπησρνο

12 12 Αδειθφηεο «Σν Έιενο» κε πξσηνβνπιία ηνπ Μεηξνπνιίηε Υξπζνζηφκνπ θαη ζθνπφ ηελ ίδξπζε Ννζνθνκείνπ γηα ηελ Διιεληθή Κνηλφηεηα ηεο Γξάκαο (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 588). 1.3 Η Δρϊμα ςτισ αρχϋσ του 20 ου αιώνα Ζ λέα αλεξρφκελε αζηηθή ηάμε, εκπφξσλ θαπλνκεζηηψλ θαη θηεκαηηψλ, αλαδεηεί αξηζηνθξαηηθφηεξν ηξφπν δσήο. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο αζηηθνπνίεζεο αληαλαθιψληαη ζηελ αξρηηεθηνληθή, ηελ ελδπκαζία ηε δηαθφζκεζε θαη γεληθά ζηνλ ηξφπν δσήο (ηπιίδνπ, 2006). Ζ Γξάκα ππήξμε ην κσζατθφ δηάθνξσλ πνιηηηζκψλ γηα κεγάιν δηάζηεκα. Σν ηζηνξηθφ θέληξν ηεο πφιεο ήηαλ ην κνλαδηθφ ζεκείν πνπ θαηνηθνχληαλ απφ Έιιελεο. Γχξσ απφ απηφ απιψλνληαλ νη ζπλνηθίεο ησλ Σνχξθσλ, ησλ Δβξαίσλ θαη ησλ Αξκελίσλ. Σν 1903 νη επξσπατθέο δπλάκεηο αλαιακβάλνπλ ηελ αλαδηνξγάλσζε θαη επνπηεία ηεο πεξηνρήο ηεο Μαθεδνλίαο. Σν ζαληδάθη Γξάκαο κε ηελ Καβάια αλαηίζεληαη ζηνπο Άγγινπο. Σν 1904 αξρίδεη κηα εζληθή θίλεζε αληίζηαζεο θαηά ηνπ βνπιγαξηζκνχ. ηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο κεηά ην 1906 εκθαλίδεηαη έληνλε δξάζε ησλ ειιεληθψλ αληάξηηθσλ νκάδσλ.ζ νξγάλσζε θαη επνπηεία απηήο ηεο θίλεζεο δηεπζπλφηαλ απφ ηα δχν ειιεληθά πξνμελεία ησλ εξξψλ θαη ηεο Καβάιαο, αιιά θαη απφ ηνλ κεηξνπνιίηε Γξάκαο Υξπζφζηνκν (Σξηάξρεο, 1969, ζ ). ην δηάζηεκα απηφ θαη ελ κέζσ πνιεκηθψλ αλαηαξαρψλ, εθηπιίζζεηαη έλαο αληαγσληζκφο ειέγρνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ο ππφδνπινο ειιεληζκφο αλαπηχζζεη θη απηφο ηα δηθά ηνπ ηζρπξά εθπαηδεπηηθά θέληξα «ην βηιαέηη Θεζζαινλίθεο μερψξηδαλ ε Γξάκα φπνπ δέζπνδαλ ην αξξελαγσγείν θαη ην παξζελαγσγείν πνπ είραλ ρηηζηεί κε ηελ πξνζσπηθή πξσηνβνπιία ηνπ κεηξνπνιίηε Γξάκαο, Υξπζνζηφκνπ Καιαθάηε 1, ε Σζαηάιηδα (Υσξηζηή) κε δπν αμηφινγνπο ζπιιφγνπο, ην Γνμάην, ε Πξνζνηζάλε» Α Βαλκανικόρ πόλεμορ- Ππώηη Βοςλγαπική καηοσή ηηρ Γπάμαρ Κεληξηθφο ζθνπφο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ ππήξμε ε δηαλνκή ηεο Μαθεδνλίαο (Σξηάξρεο,1969,ζ.349). Ζ ειιελνβνπιγαξηθή ζπλζήθε ηνπ 1912 θαη ε ζεξβνβνπιγαξηθή ζπκκαρία ηνπ 1912 απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα ηελ έλαξμε ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ. ηηο νη βαζηιείο ηεο Διιάδαο,εξβίαο, Βνπιγαξίαο, θήξπμαλ ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Σνπξθηθήο απηνθξαηνξίαο πνπ ππήξμε ληθεθφξνο γηα ηνπο ζπκκάρνπο.(βαθαιφπνπινο Κ. Α., 1988, ζ. 216). Αλαιπηηθφηεξα ε ζπλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ (3/3/1878) αληηθαηνπηξίδεη ηηο βνπιγαξηθέο απειεπζεξσηηθέο- 1 Ο κεηξνπνιίηεο Υξπζφζηνκνο Καιαθάηεο (κεηέπεηηα κεηξνπνιίηεο κχξλεο) ζηηο επηζηνιέο ηνπ αλαθέξεηαη ζηηο πξνζπάζεηεο εθδίσμήο ηνπ απφ ηε Γξάκα, πνπ δηελεξγνχζαλ νη Σνχξθνη θαη νη Άγγινη θαηφπηλ ζπζηάζεσλ ησλ Βνπιγάξσλ (ΒΑΛΖ, 2002)

13 13 επεθηαηηθέο βιέςεηο. Ζ Βνπιγαξία σζνχκελε θαη απφ ηα ζπκθέξνληα ησλ μέλσλ δπλάκεσλ εηνηκαδφηαλ γηα πφιεκν. Ζ Βνπιγαξία θαη ε εξβία ηνλ Φιεβάξε ηνπ 1912 ππέγξαςαλ κπζηηθά ζπλζήθε ζπκκαρίαο θαηά ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Ζ Διιάδα κε ηνλ Δ. Βεληδέιν, ππνθηλνχκελε απφ ηελ Αγγιία, απνθαζίδεη λα εκπιαθεί ζηνλ επηθείκελν Βαιθαληθφ πφιεκν πνπ δηαθαίλεηαη. Ο πξεζβεπηήο ζηε φθηα Γεκήηξηνο Παλάο ζηηο 16/5/1912 ζπλάπηεη ακπληηθή ζπκκαρία εηξήλεο θαη ακνηβαίαο βνήζεηαο, ζε πεξίπησζε πνιέκνπ κε ηελ Σνπξθία, κε ηνλ Βνχιγαξν πξσζππνπξγφ, ππνπξγφ Δμσηεξηθψλ θαη Παηδείαο Ηβάλ Γθεζψθ. Παξάιιεια ν Δ. Βεληδέινο επηδηψμε ζχλαςε ζηξαηησηηθνχ ζπκθψλνπ θαη κε ηνπο έξβνπο. Σειηθά ππνγξάθεθε ζηηο 19/5/1913 Διιελνζεξβηθή ζπλζήθε ζπκκαρίαο ζηε Θεζζαινλίθε απφ ηνπο πξεζβεπηέο Ησαλ. Αιεμαλδξφπνπιν θαη Μαηζία Μπφζθνβηηο. Ωζηφζν ε Διιάδα δελ πεξηέιαβε ζηηο ζπκθσλίεο απηέο εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο θαζψο γλψξηδε πσο ζα ήηαλ εμαηξεηηθά δχζθνιε ε δηαπξαγκάηεπζή ηνπο κε ηελ Βνπιγαξία, ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηνλ Βνπιγαξηθφ κεγαιντδεαηηζκφ. Ζ άξλεζε ηεο Σνπξθίαο ζηε δηαθνίλσζε πνπ απέζηεηιαλ νη Βαιθαληθέο θπβεξλήζεηο ζηηο 30/9/1912, θαη αθνξνχζε ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηθψλ θαη αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ ηνπ Σνπξθηθνχ θξάηνπο, νδήγεζε ζε πνιεκηθή ζχγθξνπζε. Οη ερζξνπξαμίεο μεθίλεζαλ ηνλ Οθηψβξην ηνπ Ζ Σνπξθία δελ θαηάθεξε λα απνθξνχζεη ηηο Βνπιγαξηθέο, εξβηθέο θαη Διιεληθέο δπλάκεηο θη έηζη ν Βαιθαληθφο ρψξνο απειεπζεξψζεθε. Δηδηθφηεξα ζηηο 23/10/1912 ε 7 ε βνπιγαξηθή κεξαξρία ππφ ηνλ ζηξαηεγφ Θενδψξσθ, θαηαιακβάλεη ηε Γξάκα. Σφηε ηειεπηαία ζηηγκή θαη κε ηελ παξέκβαζε ηνπ κεηξνπνιίηε Αγαζάγγεινπ απνθεχρζεθε ν ζθαγηαζκφο 2000 Οζσκαλψλ, ζην θαπλνκάγαδν ηεο Αγίαο Βαξβάξαο. Ο κεηξνπνιίηεο ελήξγεζε άκεζα γηα ηελ απνθπγή ηεο ζθαγήο, αγλνψληαο ην γεγνλφο φηη πξηλ απφ ιίγν θαηξφ νη Σνχξθνη είραλ θάςεη ηελ Πεηξνχζα αιιά θαη ηνλ ελζνπζηαζκφ πνπ επέδεημαλ νη Σνχξθνη ζηνλ Βνχιγαξν αξρηθνκηηαηδή αλδάλζθπ. Σελ πεξίνδν απηή νη Έιιελεο ηεο Γξάκαο δηέζεηαλ 9/ηάμην αξξελαγσγείν, 8/ηάμην παξζελαγσγείν, λεπηαγσγείν θαη γπκλαζηήξην πίζσ απφ ην κεηξνπνιηηηθφ κέγαξν. Γηέζεηαλ επίζεο πινχζηα βηβιηνζήθε, ελψ ε αδειθφηεο «Πξφνδνο» επεδείθλπε πινχζηα εζληθή θαη θνηλσληθή δξάζε. Γεληθά ε πφιε έζθπδε απφ δσή θαη νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ελψ δηέζεηε θαη Αγγιηθφ πξνμελείν. Απφ ηηο 13/10/1910 ζξεζθεπηηθφο εγέηεο ζηε Γξάκα ήηαλ ν δηάδνρνο ηνπ Υξπζνζηφκνπ κεηξνπνιίηεο Γξάκαο-Φηιίππσλ θαη Εηρλψλ, Αγαζάγγεινο ν Μάγλεο

14 14 ( ). Ο ηεξάξρεο πξνζπάζεζε λα πξνζηαηέςεη ηνπο θαηνίθνπο απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θνκηηαδήδεο πνπ δξνχζαλ αλεμέιεγθηα ζηελ πφιε ηεο Γξάκαο θαη ζηηο γχξσ πεξηνρέο. Ζ Βνπιγαξία ζπκπεξηθεξφηαλ αιαδνληθά ηφζν έλαληη ησλ Διιήλσλ ζπκκάρσλ φζν θαη έλαληη ησλ έξβσλ. ην δηάζηεκα απηφ εθάξκνζε ηαθηηθέο εθβνπιγαξηζκνχ ησλ πεξηνρψλ έηζη ψζηε λα απμήζεη ηηο δηαπξαγκαηεπηηθέο ηεο αμηψζεηο ζηηο επηθείκελεο δηαβνπιεχζεηο θαη ζπκθσλίεο. Ζ Γξάκα γλψξηζε κηα ζθιεξή Βνπιγαξηθή θαηνρή (Α βνπιγαξηθή θαηνρή), θαζψο θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο ππνρξεψλνληαλ λα ππνγξάςνπλ δήισζε πσο πξνζρσξνχλ ζηελ Δμαξρία θαη αλαγθάδνληαλ λα ηεινχλ ηηο ζξεζθεπηηθέο ιεηηνπξγίεο ζηε Βνπιγαξηθή γιψζζα. Οη Βνχιγαξνη επηηάμαλε ηηο εθθιεζίεο θαη ηα Διιεληθά ζρνιεία, πξνέβεζαλ ζε δηψμεηο ησλ Διιήλσλ ηεξέσλ θαη δαζθάισλ, αλάγθαζαλ άκεζα ή έκκεζα ηα ειιελφπνπια λα θνηηνχλ ζε Βνπιγαξηθά ζρνιεία θαη λα καζαίλνπλ ηε βνπιγαξηθή γιψζζα, άιιαμαλ ηηο επηγξαθέο θαηαζηεκάησλ θαη δξφκσλ ζε βνπιγαξηθέο, ππνρξέσλαλ ηνπο Έιιελεο λα πξνζζέηνπλ ζηα νλφκαηά ηνπο ηελ θαηάιεμε σθ ή εθ. Τπνρξέσλαλ Έιιελεο λένπο λα θαηαηαγνχλ ζην Βνπιγαξηθφ ζηξαηφ. Δπίζεο ιεειαηνχζαλ ηηο πεξηνπζίεο ησλ Διιήλσλ (δψα, έπηπια, πξνίθεο, ηξφθηκα θιπ.) δίλνληάο ηνπο πξνζσπηθέο πξφρεηξεο απνδείμεηο παξαιαβήο, κε ηελ ππφζρεζε φηη θάπνηε ζα απνδεκησζνχλ. Σν απνηέιεζκα ήηαλ ε θηψρεηα θαη ε εμαζιίσζε ησλ Διιήλσλ ρσξηθψλ. Ζ ειιεληθή απηνδηνίθεζε δηαιχζεθε (Σξηάξρεο, 1969,ζζ ).Οη σκφηεηεο απηέο νδήγεζαλ πνιινχο δεκνζηνγξάθνπο αληαπνθξηηέο μέλσλ εθεκεξίδσλ ζηε Θεζζαινλίθε, λα θαηαγγείινπλ νκαδηθά ζηηο 14/4/1913, ηε ζπκπεξηθνξά απηή ζηνλ «χλδεζκν Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ» ζην Παξίζη (Σζειεπίδεο, 1995) Β Βαλκανικόρ πόλεμορ Με ηελ ππνγξαθή ησλ φξσλ ηεο ζπλζήθεο εηξήλεο ζηε Γηάζθεςε ηνπ Λνλδίλνπ (30-Μαΐνπ-1913), ε Σνπξθία παξαρψξεζε ζηηο Βαιθαληθέο ρψξεο ηα επξσπατθά ηεο εδάθε (Βαθαιφπνπινο Κ., 1988). Ζ ζπλζήθε δελ ήηαλ επλντθή γηα ηελ Διιάδα. Ζ κεξίδα ηνπ ιένληνο δφζεθε ζηε Βνπιγαξία πνπ πήξε θαη ηηο πεξηνρέο ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο Ζ Βνπιγαξία φκσο παξέκεηλε δπζαξεζηεκέλε θαζψο δεηνχζε απφ ηνπο Έιιελεο ηε Θεζζαινλίθε θαη απφ ηνπο έξβνπο ην Μνλαζηήξη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ππήξμε αγαλάθηεζε ησλ έξβσλ θαη ησλ Διιήλσλ γηα ηελ αδηθία. Απηέο ππήξμαλ θαη νη αηηίεο πνπ νδήγεζαλ ζην Β Βαιθαληθφ πφιεκν. Οη ζχκκαρνη ζηνλ Α Βαιθαληθφ πφιεκν, Έιιελεο, έξβνη, Μαπξνβνχληνη, Βνχιγαξνη, κεηεβιήζεζαλ ζηνλ Β Βαιθαληθφ πφιεκν ζε ερζξνχο ( Έιιελεο, έξβνη, Μαπξνβνχληνη ελαληίνλ ησλ Βνπιγάξσλ). Γχν κέξεο

15 15 κεηά ηε ζπλζήθε ηνπ Λνλδίλνπ, ζηηο ππεγξάθε κπζηηθή ειιελνζεξβηθή ζπλζήθε (Σξηάξρεο, 1969). Ζ ειιελνζεξβηθή πξνζέγγηζε ηεο 21 εο Ηνπλίνπ 1913 κε ηελ θήξπμε ηνπ Β Βαιθαληθνχ πνιέκνπ, αληηκεηψπηζε κε επηηπρία ηελ επίζεζε ηεο Βνπιγαξίαο δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα απειεπζέξσζεο ηεο Αλ. Μαθεδνλίαο (Βαθαιφπνπινο Κ. Α., 1988, ζ. 216). Ζ δξάζε ησλ Βνπιγάξσλ θιηκαθψζεθε ζηελ πεξηνρή. Παξάιιεια ηα ζηξαηεχκαηά ηνπο πξνζβιήζεθαλ απφ ρνιέξα θη έηζη θαηέιαβαλ φια ηα ζρνιεία ηεο πεξηνρήο κε ζηφρν λα ζηνηβάμνπλ εθεί ηνπο αζζελείο. Ο νηθνπκεληθφο Παηξηάξρεο Ησαθείκ Γ απεχζπλε έθθιεζε πξνο ηνπο Δπξσπαίνπο θαηαγγέιινληαο ηα εγθιήκαηα ησλ Βνπιγάξσλ ζε βάξνο ησλ Διιήλσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο. ηηο 17/6/1913 αλαπφθεπθηα πηα μεθίλεζε ν Β Βαιθαληθφο πφιεκνο. Αηθληδηαζηηθά ν Βνπιγαξηθφο ζηξαηφο επηηέζεθε ζηα ζπκκαρηθά ειιελνζεξβηθά ζηξαηεχκαηα. ηελ πεξηνρή ηνπ Παγγαίνπ ν αξρηζηξάηεγνο Ηβαλψθ επηηέζεθε ζε ειιεληθφ ιφρν. Σνχξθνη θαη Ρνπκάλνη επσθεινχκελνη ηεο θαηάζηαζεο δηεθδίθεζαλ εδάθε πνπ πξφζθαηα είραλ ράζεη, ελψ νη Έιιελεο ππφ ηελ πίεζε ησλ γεγνλφησλ ζχλαςαλ ζπκκαρία κε ηνπο έξβνπο. ηε Γξάκα νη ερζξνπξαμίεο ησλ Βνπιγάξσλ ήηαλ ζπλερείο, φκσο απφ ηηο 17/6/1913 ε θαηάζηαζε εθηξνρηάζηεθε θαζψο απηνί μεθίλεζαλ λα θαίλε θεθαινρψξηα ηεο πεξηνρήο θαη λα ζθαγηάδνπλ άκαρν πιεζπζκφ ζηα ρσξηά γχξσ απφ ηε Γξάκα, κε απνθνξχθσζε ην ζθαγηαζκφ ζην Γνμάην. Οη θάηνηθνη ηεο πφιεο θνβνχληαλ πσο θαη ε πφιε ηνπο ζα αθνινπζνχζε ηε κνίξα ησλ γχξσ πεξηνρψλ. Οη Βνχιγαξνη ζηξαηηψηεο ζεσξνχζαλ πσο κε απηφ ηνλ ηξφπν πξφζθεξαλ ππεξεζίεο ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ιάκβαλαλ ρψξα ζηελ Πεηξνχπνιε, ζηηο 29/6/1913, φπνπ ζπλεδξίαδαλ νη πξσζππνπξγνί ησλ βαιθαληθψλ ρσξψλ Διιάδαο, εξβίαο, Βνπιγαξίαο πξνθεηκέλνπ λα ζπλάςνπλ ζχκθσλν εηξήλεο θαη ζπλεξγαζίαο. κσο ηα εγθιήκαηα ησλ Βνπιγάξσλ έθαλαλ ηνλ γχξν ηνπ θφζκνπ πξνθαιψληαο ηε δηεζλή θαηαθξαπγή. ηηο 30 Ηνπλίνπ νη θνκηηαηδήδεο εγθαηέιεηςαλ ηε Γξάκα, θαίγνληαο σζηφζν ηηο απνζήθεο ηξνθίκσλ ζηνλ ζηαζκφ. Ο Βνχιγαξνο δήκαξρνο Γξάκαο Γθίζεθ παξέδσζε ηα θιεηδηά ηνπ δήκνπ ζηνλ Δβξαίν δεκνηηθφ πάξεδξν Ησζήθ Μπνρνξάηζη. Ζ απειεπζέξσζε : Σελ 1ε Ηνπιίνπ 1913, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Βαιθαληθνχ πνιέκνπ, ε Γξάκα απειεπζεξψζεθε θαη εληάρζεθε ζηνλ εζληθφ θνξκφ. Μέρξη ηελ πξψηε απειεπζέξσζή ηεο ε Γξάκα αξηζκνχζε θαηνίθνπο, απφ ηνπο νπνίνπο νη 2500 Έιιελεο, 9600 Σνχξθνη θαη 400 Δβξαίνη (Παπάδνγινπ, 1999, ζ. 92). Γεπηέξα, 1 Ηνπιίνπ 1913, έλα ηκήκα ηεο 7 εο Διιεληθήο κεξαξρίαο ππφ ηνλ ζπληαγκαηάξρε Κιενκέλε Κιενκέλνπο εηζήιζε ζηε Γξάκα, απειεπζεξψλνληάο ηε. Σα

16 16 βνπιγαξηθά ζηξαηεχκαηα πνπ απνρψξεζαλ, αθνινχζεζαλ Βνχιγαξνη πνπ σο ηφηε ήηαλ εγθαηεζηεκέλνη ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο. Αληίζηνηρα απφ ηε Β. Μαθεδνλία -πνπ κε ηε ζπλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ, ( 26 Ηνπιίνπ), θαηαθπξψζεθε ζηε Βνπιγαξία θαη απφ ηελ Αλ. Ρσκπιία, (Β. Θξάθε), έξρνληαη ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο πνιινί Έιιελεο πξφζθπγεο χζηεξα απφ ηνπο δησγκνχο πνπ ππέζηεζαλ. Μεγάιν ηκήκα ησλ πξνζθχγσλ πνπ θαηαθεχγνπλ ζηελ Διιάδα, έξρνληαη λα θαηνηθήζνπλ ζηε Γξάκα θαη ηα γχξσ ρσξηά ηεο. Διιεληθέο πξνζθπγηθέο νηθνγέλεηεο ηνπ ηελίκαρνπ επνίθηζαλ πεξηνρέο ηεο Γξάκαο. Ο πιεζπζκφο ηεο πφιεο ηφηε αλήιζε ζηνπο θαηνίθνπο (Βαθαιφπνπινο Κ. Α., 1988, ζ. 221) Α Παγκόζμιορ Πόλεμορ-Γεύηεπη Βοςλγαπική καηοσή: ηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθφζκηνπ πνιέκνπ, ηελ πεξίνδν , ε Γξάκα γλψξηζε ηε Β Βνπιγαξηθή θαηνρή. Ο Α Παγθφζκηνο πφιεκνο έδσζε ηελ επθαηξία ζηε Βνπιγαξία λα επαλέιζεη ζηα εδάθε ηεο Γξάκαο θαη γεληθά ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο ηα νπνία πνηέ δελ έπαςε λα επνθζαικηά. χκκαρνο ησλ Γεξκαλψλ, κέινο ηεο ζπκκαρίαο ησλ Κεληξηθψλ Γπλάκεσλ, έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο καδί κε ηνπο Γεξκαλνχο ζηε 1/8/1916 παξακέλνληαο αξρηθά ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ Ν. Γξάκαο. πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί βαζηθφο ζηφρνο ησλ βνπιγαξηθψλ αξρψλ ήηαλ ε εζληθή αιινίσζε ησλ πιεζπζκψλ ηεο πεξηνρήο, ψζηε λα ηνπο πξνζθέξεη εξείζκαηα πξνο δηεθδίθεζε ηεο πεξηνρήο ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο δηαλνκήο εδαθψλ πνπ ζα αθνινπζνχζαλ. Ξεγέιαζαλ κεξίδα ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ λα κεηαθηλεζεί πξνο ηε Βνπιγαξία, θαζψο ηνπ ππνζρέζεθαλ θαιχηεξνπο φξνπο δσήο ζηα βνπιγαξηθά εδάθε, ρσξίο φκσο λα ηζρχεη απηφ. Σν ρεηξφηεξν φισλ ήηαλ ε νκεξία πνπ επέβαιιαλ ζε ρηιηάδεο Έιιελεο πνιίηεο ηεο πεξηνρήο. πλέιαβαλ κεγάιν αξηζκφ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο ηεο Γξάκαο θαη ηνπο κεηέθεξαλ ζε δηάθνξεο πφιεηο ηεο Βφξεηαο Βνπιγαξίαο, φπνπ θάησ απφ εμαηξεηηθά αληίμνεο ζπλζήθεο ηνπο ρξεζηκνπνίεζαλ σο εξγάηεο- ζθιάβνπο. Πνιινί απ απηνχο πέζαλαλ ζ απηά ηα «ζηξαηφπεδα». Θα πξέπεη λα αλαθεξζεί φκσο πσο ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νη Έιιελεο θάηνηθνη νδεγήζεθαλ νηθεηνζειψο ζηα εδάθε ηεο Βνπιγαξίαο γηα λα γιηηψζνπλ απφ ηνπο δησγκνχο ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπο, θαζψο ζπλέβαηλε θη απηφ, λα ζεσξνχληαη ερζξνί ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο, άλζξσπνη δηαθνξεηηθψλ πνιηηηθψλ- θνκκαηηθψλ πεπνηζήζεσλ. ια ηα παξαπάλσ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αζξφα είζνδν Βνπιγάξσλ επνίθσλ ζηελ πεξηνρή, είραλ σο απνηέιεζκα κηα πξαγκαηηθή αιινίσζε ηεο εζλνινγηθήο ζχλζεζήο ηεο. Σφηε νη Βνχιγαξνη άδξαμαλ ηελ επθαηξία επηβάιινληαο απνγξαθή ησλ θαηνίθσλ. ηφρνο ήηαλ ην δηαπξαγκαηεπηηθφ ραξηί πνπ δεηνχζαλ γηα ηελ πξνζάξηεζε ηεο πεξηνρήο. Ζ έθζεζε απηή φκσο ακθηζβεηήζεθε.

17 17 Ζ Γξάκα βίσζε ηδηαίηεξα ζθιεξά ηελ Β βνπιγαξηθή θαηνρή. Σειηθά ζηηο 27/9/1919 απειεπζεξψζεθε γηα δεχηεξε θνξά απφ ηα βνπιγαξηθά ζηξαηεχκαηα κεηά ηελ ήηηα ηεο Γεξκαλίαο θαη ηελ αλαθσρή, κε ηελ νπνία ηεξκαηίζηεθαλ νη επηρεηξήζεηο ηνπ Α Παγθφζκηνπ Πνιέκνπ. Οη Βνχιγαξνη ζπλζεθνιφγεζαλ θαη ππνρξεψζεθαλ λα εθθελψζνπλ φια ηα εδάθε πνπ είραλ θαηαιάβεη. ηηο 21/10/1919 ππνγξάθεθε ε ζπλζήθε ηνπ Νετγχ κε ηελ νπνία θαζνξίζηεθαλ ηα ζχλνξα κεηαμχ Διιάδαο- Βνπιγαξίαο (Σζειεπίδεο, 1995, ζζ ). 1.4 Το προςφυγικό ζότημα ςτη Δρϊμα πσο δηαθάλεθε ε εζλνινγηθή ζχλζεζε ηεο πεξηνρήο επλννχζε ηνπο αληαγσληζκνχο. κσο κε ηε ιήμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη κε ηελ «αλαγθαζηηθή» αληαιιαγή πιεζπζκψλ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα εληζρπζεί ην ειιεληθφ ζηνηρείν ζηελ πεξηνρή, λα απαιεηθζεί ην κνπζνπικαληθφ θαη λα κεησζεί ην Βνπιγαξηθφ. Ζ εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ έγηλε ζηαδηαθά μεθηλψληαο πνιχ πξηλ ην χκθσλα κε ηηο απνγξαθέο Γξάκα Έιιελεο 15 % 97 % Μνπζνπικάλνη 79 % - ιαβφθσλνη 5 % 3 % Γηάθνξνη 1 % - Πεγή: Λακςίδεο, 1989, ζ. 116 Μεηά ηηο ζηξαηησηηθέο εμειίμεηο ηεο δεθαεηίαο , κε ηελ ππνγξαθή ηεο ζπλζήθεο ηνπ Νετγχ (1919) θαη ηεο Λνδάλεο (1923), επηζεκνπνηήζεθε ε ειιελνβνπιγαξηθή θαη ειιελνηνπξθηθή αληαιιαγή πιεζπζκψλ. Πεξηζζφηεξνη απφ κνπζνπικάλνη, κέρξη ην Μάην ηνπ 1924, θαη άηνκα βνπιγαξηθήο ζπλείδεζεο ( ή ζιαβφθσλνη ηεο ππαίζξνπ), κέρξη ην Μάην ηνπ 1927, εγθαηαιείςαλ ηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο (Βαζιή, 2002). Σα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κεγάια, αιιά θαη ε ζπκβνιή ησλ λεφθεξησλ πιεζπζκψλ ζηελ ηφλσζε ηεο εζληθήο ελφηεηαο, ηελ πξφνδν ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο νηθνλνκίαο, ηεξάζηηα. Οη αλάγθεο γηα θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο απμήζεθαλ. Απηφ νδήγεζε ζηελ εθπφλεζε κεγάισλ απνμεξαληηθψλ έξγσλ ζηνλ θάκπν ηεο Γξάκαο θαηά ην Έηζη ηκ. πνπ θαιχπηνληαλ απφ έιε απνμεξάλζεθαλ, απαιιάζζνληαο ηνπο θαηνίθνπο απφ ηελ εινλνζία θαη πξνζθέξνληαο εχθνξε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε. (Λακςίδεο, 1989, ζζ ). χκθσλα κε ηελ

18 18 απνγξαθή ηνπ 1928 ν πιεζπζκφο ηεο Γξάκαο δηακνξθψλεηαη σο εμήο: χλνιν: πξφζθπγεο: πξφζθπγεο αλά 1000 θαηνίθνπο: 702 (Λακςίδεο, 1989, ζ. 167). Με ηελ εγθαηάζηαζε ηνπιάρηζηνλ Διιήλσλ ηεο Μ. Αζίαο θαη ηεο Θξάθεο, ηελ απνμήξαλζε ησλ ειψλ ζηελ λφηηα πεδηάδα, ηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο, ηελ αλαζέξκαλζε ηνπ εκπνξίνπ, ε Γξάκα πξννδεχεη θαη δεη ηε ρξπζή επνρή ηεο, ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Μέρξη ην 1939 εηζξένπλ πιεζπζκνί απφ Θξάθε, Ρσζία, Μ. Αζία. Ωζηφζν ε εγθαηάζηαζή ηνπο ζπλνδεχηεθε απφ πνιιά πξνβιήκαηα θαη πξνθάιεζε εληάζεηο κε ηνπο ληφπηνπο πιεζπζκνχο (Παπαδφπνπινο, 1998, ζ. 704). Οη Θξαθηψηεο θαη νη Μηθξαζηάηεο εγθαηαζηάζεθαλ ζηα θακπνρψξηα γχξσ απφ ηε Γξάκα φπνπ ζέξηδε ε εινλνζία, ελψ νη Καππαδφθεο ζηα νξεηλά. Μεηά ηελ απνμήξαλζε θαη εηδηθφηεξα κεηά ην 1960 ηα νξεηλά εγθαηαιείθζεθαλ (Παπαδφπνπινο, 1998, ζ. 705). ε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ Διιελνηνπξθηθνχ πνιέκνπ ν λνκφο ήηαλ «Βεληδειηθφο» ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ πξνζθπγηθνχ ζηνηρείνπ (πεξίπνπ 75%).Ζ δχλακε ηνπ Δληαίνπ Μεηψπνπ (Κ.Κ.Δ.) έθηαλε ην 23% έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά ζηηο εθινγέο ηνπ 1935 (βέβαηα απηφ ζπλέβε ιφγσ ηεο κε ζπκκεηνρήο ησλ Φηιειεχζεξσλ ζ απηέο) θαη ην 14,13% ην Ζ απμεκέλε δχλακε ησλ θηιειεχζεξσλ νθείινληαλ ζηνλ κεγάιν πιεζπζκφ πξνζθχγσλ ζηελ πεξηνρή, ελψ ηα απμεκέλα πνζνζηά θνκκνπληζηψλ ζηελ κεγάιε αχμεζε ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ, ζηε κεηαηξνπή ηεο Γξάκαο ζε κεζαίν βηνκεραληθφ θέληξν θαη ζηελ χπαξμε ηζρπξνχ θαπλεξγαηηθνχ θηλήκαηνο (Σζηνχκεο, 1998, ζ. 722). Σελ πεξίνδν απηή νη εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο πνιιαπιαζηάζηεθαλ θαη αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξε θηλεηηθφηεηα γηα ηελ ίδξπζε λέσλ ζρνιείσλ Β Παγκόςμιοσ Πόλεμοσ- Τρύτη Βουλγαρικό κατοχό Ζ πεξηνρή ηεο Γξάκαο σο ηκήκα ησλ εδαθηθψλ δηεθδηθήζεσλ ηεο Βνπιγαξίαο, έδεζε δπζηπρψο θαη Σξίηε πεξίνδν βνπιγαξηθήο θαηνρήο. ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ πνιέκνπ ε Βνπιγαξία ζπληάρζεθε κε ηελ πιεπξά ηεο Γεξκαλίαο θαη ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα, δηεθδηθψληαο επί ηεο νπζίαο ην φλεηξφ ηεο ζηα εδάθε ηεο Αλ. Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, πνπ δελ έπαςε λα ηα ζεσξεί απνιεζζέληα βνπιγαξηθά εδάθε πνπ ηεινχλ ππφ Διιεληθή Καηνρή. Ζ Γεξκαλία παξαρψξεζε ηε πεξηνρή ηεο Γξάκαο ζηε Βνπιγαξία γηα θαηνρή θαη φρη γηα πξνζάξηεζε. ην δηάζηεκα απηήο ηεο ηξίηεο θαηνρήο ε Βνπιγαξία εθάξκνζε ηηο ίδηεο αθξηβψο πξαθηηθέο γηα ηελ εζληθή αιινίσζε ηεο πεξηνρήο, φπσο θαη ζηηο πξνεγνχκελεο. Κχξηνη άμνλεο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζρεδίνπ ηνπο ζηάζεθαλ νη ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο εθθιεζίαο. Δπηρεηξήζεθε ν εθβνπιγαξηζκφο ηεο δηνίθεζεο θαη ν επνηθηζκφο ηεο πεξηνρήο απφ

19 19 βνχιγαξνπο πνιίηεο. Δπξφθεηην θπξίσο γηα πξφζθπγεο πνπ είραλ αληαιιαγεί κε ηελ ζπλζήθε ηνπ Νετγί ην 1919, γηα πξψελ θνκηηαδήδεο, αιιά θαη άιινπο Βνχιγαξνπο πνιίηεο. Οη ελέξγεηεο απηέο ζπλδπάζηεθαλ κε ηελ έμνδν απφ ηελ πεξηνρή, ησλ θαηνίθσλ κε βνπιγαξηθήο θαηαγσγήο. Ζ πεξηνρή ηεο Αλ. Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο βίσζε ζθιεξφηεξα ηελ θαηνρή ζε ζρέζε κε ηηο γεξκαλνθξαηνχκελεο θαη ηηαινθξαηνχκελεο πεξηνρέο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη πσο αθφκε θαη ζήκεξα θάηνηθνη ησλ πεξηνρψλ πνπ έδεζαλ ηα γεγνλφηα, φηαλ αθεγνχληαη ηε δηαθπγή άιισλ ζπκπνιηηψλ ηνπο ζηηο πεξηνρέο πέξα απφ ηνλ ηξπκφλα πνηακφ, πξνο ηηο γεξκαλνθξαηνχκελεο πεξηνρέο, αλαθέξνπλ, «πέξαζε ζηελ ειεχζεξε Διιάδα»( Σνλ Απξίιην ηνπ 1941 νη βνχιγαξνη παξέιαβαλ ηελ πεξηνρή, απφ ηνπο ζπκκάρνπο Γεξκαλνχο. Ο Γηνηθεηήο ηνπ ζηξαηνχ θαηνρήο ησλ Ννκψλ εξξψλ θαη Γξάκαο, εμέδσζε δηαηαγή γηα ηνπο θαηνίθνπο ησλ πεξηνρψλ ( Σν δηάηαγκα αθήλεη λα δηαθαλεί αλάγιπθα ην θαζεζηψο ηεο βνπιγαξηθήο θαηνρήο. Έθαλαλ πάιη ζηελ πεξηνρή ηελ εκθάληζή ηνπο βνπιγαξηθέο επηγξαθέο, ελψ ηα ειιεληθά βηβιία θαη θπξίσο ηα ηζηνξηθά εμαθαλίζηεθαλ. ηα ζρνιεία, ζηα δηθαζηήξηα, ζηηο εθθιεζίεο θαη ζε φιε ηε δεκφζηα δηνίθεζε, επηβιήζεθε ε βνπιγαξηθή γιψζζα. Δμέδσζαλ κε δηεπζπληή ην βνχιγαξν αξρηθνκηηαηδή Μηραήι Νηνπκπαιάθσθ, ηελ εθεκεξίδα ΜΠΑΛΓΚΑΡΚΗ ΓΗΟΤΓΚ (Βνπιγαξηθφο Νφηνο). Γάζθαινη, θαζεγεηέο, ηεξείο, πέξαζαλ ζην πεξηζψξην, ή εθδηψρζεθαλ. Οη βηβιηνζήθεο ησλ ζρνιείσλ είηε θαηαζηξάθεθαλ, είηε κεηαθέξζεθαλ ζηελ Βνπιγαξία. Δπίζεο ηδξχζεθαλ βνπιγαξηθά ζρνιεία ζε φιε ηελ Αλ. Μαθεδνλία θαη Θξάθε φπνπ θνηηνχζαλ παηδηά βνπιγαξηθήο θαηαγσγήο, αιιά θαη φζα ειιελφπνπια ην επηζπκνχζαλ. Απηά νλνκάζηεθαλ «βνπιγαξφπαηδεο» ζε κηα πξνζπάζεηα αιινίσζεο ησλ ζπλεηδήζεσλ, ελψ ζηηο νηθνγέλεηέο ηνπο παξέρνληαλ ηδηαίηεξε κεηαρείξηζε. Απαγνξεχηεθε ε άζθεζε νπνηνπδήπνηε ειεχζεξνπ επαγγέικαηνο απφ ηνπο Έιιελεο εθηφο θη αλ δέρνληαλ λα πνιηηνγξαθεζνχλ σο Βνχιγαξνη πνιίηεο. Οη εθδησθφκελνη Έιιελεο ππνρξεψζεθαλ λα ππνγξάςνπλ δήισζε φηη απνρσξνχλ νηθεηνζειψο, φηη δελ επηζπκνχλ λα επηζηξέςνπλ θαη φηη κεηαβηβάδνπλ ηα πεξηνπζηαθά ηνπο ζηνηρεία ζην βνπιγαξηθφ θξάηνο. Δπίζεο νη αξρέο θαηάξηηζαλ θαηαιφγνπο κε ηνπο εγθαηαζηαζέληεο πξφζθπγεο ηνπ 1922 κε ζηφρν ηελ εθδίσμή ηνπο. ζνη Έιιελεο δηέθεπγαλ πεξλψληαο απφ ηα θπιάθηα ηνπ ηξπκφλα, ηνπο αθαηξνχληαλ φια ηα αληηθείκελα αμίαο πνπ κπνξεί λα κεηέθεξαλ ( Ζ μέλε θαηνρή, ζεκαδεχηεθε απφ ηελ έμνδν πνιιψλ θαηνίθσλ πξνο ηε Θεζζαινλίθε θαη ηε καδηθή ζθαγή εθαηνληάδσλ πνιηηψλ ζηηο 29 επηεκβξίνπ 1941, χζηεξα απφ εμέγεξζε ζηελ

20 20 πεξηνρή. Σν Μάξηην ηνπ 1943, φινη νη Δβξαίνη ηεο Γξάκαο ζπγθεληξψζεθαλ απφ ηηο αξρέο θαηνρήο ζε θαπλαπνζήθε ηεο πφιεο θαη νδεγήζεθαλ ζην λαδηζηηθφ ζηξαηφπεδν ηεο Σξεκπιίλθα ζηελ Πνισλία γηα καδηθή εμφλησζε. Λφγσ ησλ ζθιεξψλ κέηξσλ θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο εμαλαγθάζηεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ Γπηηθά ηνπ ηξπκφλα, ζε πεξηνρή Γεξκαληθήο θαηνρήο. κσο νη Γεξκαλνί απαγφξεπαλ ηελ κεηαθίλεζε. ηελ εμέγεξζε ηεο Γξάκαο ην 1941 (ε πξψηε αληηζηαζηαθή δξάζε ζηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο) πηζαλφλ ζπκκεηείραλ θαη νη ίδηνη νη Βνχιγαξνη ππνθηλψληαο ηελ. Ζ εμέγεξζε παξνπζηάζηεθε απφ ηνπο Βνχιγαξνπο σο θνκκνπληζηηθφ θίλεκα ελαληίνλ ηνπ θαζηζκνχ ππνθηλνχκελν απφ ηε Ρσζία. Γηθαηνιφγεζε θαη λνκηκνπνίεζε έηζη ηα ζθιεξά κέηξα θαη αληίπνηλα πνπ επέβαιε ζηνλ πιεζπζκφ ηεο Γξάκαο (θέηαο, 1998, ζζ ). Μεηά ηα γεγνλφηα απηά επηβιήζεθαλ ζηνπο Έιιελεο βαξχηαηνη θφξνη. Σα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ ήηαλ ηδηαίηεξα ζθιεξά γηα ηνπ θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο. Οη γεσξγνί ππνρξεψλνληαλ λα ζεξίδνπλ ππφ ηελ επίβιεςε ησλ βνπιγαξηθψλ αξρψλ θαη λα παξαδίδνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ζνδεηάο ηνπο ζηνπο θαηαθηεηέο. Ηδηαίηεξα κεηά ην 1943 φηαλ εληάζεθε ε πείλα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε θαξκάθσλ πνιινί άλζξσπνη έραζαλ ηε δσή ηνπο ( Δπεηδή νη Βνχιγαξνη ζεψξεζαλ νξηζηηθή ηελ θαηνρή ηνπο ζηελ πεξηνρή πξνρψξεζαλ ζηελ θαηάιεςε ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ ηεο πεξηνρήο, ηελ εθδίσμε ησλ Διιήλσλ ππαιιήισλ θαη ηελ θαηάζρεζε ησλ ηακείσλ θαη ησλ αξρείσλ ησλ ππεξεζηψλ. Υξεζηκνπνίεζαλ θαη έλνπιεο νκάδεο απφ ηηο ηάμεηο ηνπ βνπιγαξφθσλνπ πιεζπζκνχ φπσο ε παξαζηξαηησηηθή νξγάλσζε «Βνπιγαξηθή Λεγεψλα» θαζψο θαη δηάθνξεο νξγαλψζεηο κε ζθνπνχο απηνλνκηζηηθνχο φπσο απηή ηνπ «Ίιηληελ». Γεληθά παξά ηηο αξρηθέο ζπκθσλίεο κε ηελ Γεξκαλία θαη Διιάδα, έθαλαλ νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα αιινίσζεο ησλ πιεζπζκηαθψλ αλαινγηψλ πξνο φθεινο ηνπ Βνπιγαξηθνχ ζηνηρείνπ. Έηζη νξίζηεθε ε Γξάκα πξσηεχνπζα δηνηθεηηθήο πεξηθέξεηαο κε Βνχιγαξν λνκάξρε, απέιαζαλ ηνλ Αξρηκαλδξίηε Γξάκαο θαη άιινπο ηεξείο (θάπνηνη δνινθνλήζεθαλ), ππνρξέσζαλ ςάιηεο θαη ηεξείο λα ςέιλνπλ ζηε βνπιγαξηθή γιψζζα (ζηαδηαθά έκεηλαλ κφλν 3 εθθιεζίεο αλνηρηέο, ελψ πνιιέο ιεειαηήζεθαλ) (Κνηδαγεψξγε & Καδακίαο, 1998, ζζ ).ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ηδξχζεθε βνπιγαξηθφ γπκλάζην, απαγνξεχηεθαλ ηα ειιεληθά βηβιία ηζηνξίαο αθφκε θαη απφ ηηο ηδησηηθέο ζπιινγέο, επηβιήζεθε ε κεηαγξαθή ηνπσλπκηψλ θαη πηλαθίδσλ ζηα βνπιγαξηθά θιπ. Ηδηαίηεξα νηθνλνκηθά θαη θνξνινγηθά κέηξα είραλ ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή εμφλησζε ησλ Διιήλσλ, ελψ πξνρψξεζαλ ζε απειάζεηο θπξίσο κνξθσκέλσλ ειιήλσλ πνιηηψλ θπξίσο εθπαηδεπηηθψλ, γηαηξψλ, θαξκαθνπνηψλ, δηθεγφξσλ θιπ. ηηο απψιεηεο ζα πξέπεη λα

21 21 αλαθεξζεί θαη ε εμφλησζε 780 Ηζξαειηηψλ ζε ζχλνιν χκθσλα κε ζηνηρεία ν πιεζπζκφο ηεο Γξάκαο ην 1940 ήηαλ άηνκα ελψ ην 1951 ήηαλ κείσζε 17%. (Κνηδαγεψξγε & Καδακίαο, 1998). Σα ακθηιεγφκελα γεγνλφηα ηνπ επηέκβξε ηνπ 1941 απνηέιεζαλ πεγή δηακάρεο κεηαμχ ησλ «αξηζηεξψλ» θαη «δεμηψλ» θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο ζηελ κεηά ηελ απειεπζέξσζε πεξίνδν. χκθσλα φκσο κε ηελ βνπιγαξηθή πιεπξά ρξεψλεηαη ζην Κ.Κ.Δ. ηεο πεξηνρήο αληηβνπιγαξηζκφο θαη εζληθηζκφο, αθξηβψο ηα αληίζεηα δειαδή απ απηά πνπ ηνπο ρξεψλεη ε ειιεληθή πιεπξά. (Υαηδεαλαζηαζίνπ, 1998, ζζ ). Απφ ηελ αξρή ηεο Βνπιγαξηθήο θαηνρήο δεκεχζεθαλ ηα εκπνξεχκαηα, ηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ε εζνδεία ηνπ Αξγφηεξα (κε δηάηαγκα πνπ δεκνζηεχζεθε ζηε βνπιγαξηθή Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο 11 Ηνπλίνπ 1942) θαηαζρέζεθε θαη φιν ην απφζεκα μπιείαο θαη δεκεχηεθαλ φιεο νη δαζηθέο εθηάζεηο θαη νη βνζθφηνπνη ηεο πεξηνρήο. Σέινο, ζηηο 29 Ηνπιίνπ 1941, κε ηνλ λνκφ πεξί ππνρξεσηηθήο απαιινηξίσζεο ησλ δηαθφξσλ εηαηξηψλ θνηλήο σθέιεηαο ζηηο λεναπειεπζεξσζείζεο ρψξεο δφζεθε ην δηθαίσκα ζηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε λα απαιινηξηψλνπλ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο (φπσο ειεθηξηθνχο ζηαζκνχο, αιεπξφκπινπο, νξπρεία, ιαηνκεία, ηξάπεδεο, λνζνθνκεία, θιηληθέο, ηαηξεία, θαξκαθεία θ.α.). Σνλ Ηνχιην ηνπ 1941 ην βνπιγαξηθφ Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ εμέδσζε «Νφκν πεξί πξνυπνινγηζκνχ, εζφδσλ θαη εμφδσλ θαη ινγηζηηθψλ ησλ δήκσλ ησλ πξφζθαηα απειεπζεξσζεηζψλ ρσξψλ» ( βνπιγαξηθή "Δθεκεξίδα ηεο θπβεξλήζεσο, αξ. 164, 29 Ηνπιίνπ 1941 ). χκθσλα κε απηφλ νη λέεο δεκνηηθέο αξρέο ζηηο θαηερφκελεο πεξηνρέο ζα εηζέπξαηηαλ εθηφο απφ ην θφξν αθηλήησλ θαη ηνλ έγγεην θφξν πνπ πξνβιεπφηαλ απφ ηε βνπιγαξηθή λνκνζεζία, επίζεο θαη απηνχο πνπ επηβαιιφηαλ θαη απφ ηελ ειιεληθή (αξζξ. 3). Οη Έιιελεο ππνρξεψζεθαλ λα πιεξψζνπλ ζην βνπιγαξηθφ Γεκφζην ηνπο θφξνπο ησλ εηψλ θαη θαη φζνη είραλ ήδε πιεξψζεη αλαγθάζηεθαλ λα μαλαπιεξψζνπλ. ηνλ ηνκέα ηεο εθθιεζίαο εθάξκνζαλ παξφκνηεο ηαθηηθέο πξνζπαζψληαο λα αιινηψζνπλ ηνλ ειιεληθφ ραξαθηήξα ηεο εθθιεζίαο. «Γηνηθεηηθά κε ηελ απφθαζε ηεο πλφδνπ ηεο Βνπιγαξηθήο εθθιεζίαο ηεο 29εο Απξηιίνπ 1941, νη θαηερφκελεο πεξηνρέο απνηέιεζαλ δχν εθθιεζηαζηηθέο επαξρίεο: Μαξψλεηαο (Κνκνηελή, Αιεμαλδξνχπνιε, Γηδπκφηεηρν, Ξάλζε, νπθιί, Φέξξεο) θαη Γξάκαο (Γξάκα, Καβάια, έξξεο, ηδεξφθαζηξν ζε ζπλέλσζε κε ηε ηξψκληηζα) θαη ππήρζεζαλ ζηηο Βνπιγαξηθέο Μεηξνπφιεηο Νεπξνθνπίνπ (ε Αλαηνιηθή Μαθεδνλία) θαη Φηιηππνππφιεσο (ε Θξάθε). (δηαδίθηπν, serres_drama_el)

22 22 ηα κέζα ηνπ 1943 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1944 ζπγθξνηήζεθαλ δηάθνξεο αληηζηαζηαθέο νξγαλψζεηο απφ ηνπο έλνπινπο πνπ θαηέθεπγαλ ζηα γχξσ βνπλά. Έηζη ζην Παγγαίν έδξαζε ε νκάδα ηνπ Σζαθηξίδε, ζην Φαιαθξφ θαη ζην δάζνο ηεο Διαηηάο (Καξά- Νηεξέ) ηνπ Παληειή Παπαδάθε, ζηα φξε ηεο Λεθάλεο (Σζαι- Νηαγ) ν Αληψλεο Φσζηεξίδεο γλσζηφο θαη σο Αληψλ-Σζανχο. Οη ηζνξξνπίεο άιιαμαλ θαη γηα ηελ βνπιγαξηθή πιεπξά. ηηο 3 επηεκβξίνπ 1944 θπβέξλεζε ζηελ φθηα ζρεκάηηζε ν Μνπξάβηεθ. Ζ λέα θπβέξλεζε ήηαλ ξσζφθηιε θαη θαηά ηεο ζπκκεηνρήο ηεο Βνπιγαξίαο ζην πιεπξφ ηνπ Άμνλα. Ζ Βνπιγαξία πέξαζε ζηα ζπκκαρηθά ζηξαηεχκαηα θαη νη βνχιγαξνη ζηξαηηψηεο έθαλαλ πηα ηελ εκθάληζή ηνπο κε θφθθηλα πεξηβξαρηφληα. ηηο 10 επηεκβξίνπ 1944 ν ηφηε πξσζππνπξγφο έθαλε ζρεηηθφ δηάβεκα ζηελ αγγιηθή θπβέξλεζε γηα εθθέλσζε ησλ ειιεληθψλ εδαθψλ απφ ηνπο Βνπιγάξνπο. Ζ ζηαδηαθή εθθέλσζε ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Θξάθεο απφ ηηο βνπιγαξηθέο πνιηηηθέο αξρέο άξρηζε ζηηο 13 επηεκβξίνπ ηνπ 1944 απφ ηελ Καβάια, φπνπ βνπιγαξηθφ θπβεξλεηηθφ θιηκάθην παξέδσζε κάιινλ απξφζπκα ηελ εμνπζία ζην ΔΑΜ. Οη Βνχιγαξνη θαζπζηεξνχζαλ αδηθαηνιφγεηα ηελ απνρψξεζε ησλ ζηξαηησηηθψλ ηνπο δπλάκεσλ, κε πξφζρεκα ηελ αλάιεςε επηρεηξήζεσλ ελαληίνλ ησλ Γεξκαλψλ, ηελ δηαηήξεζε ηεο ηάμεο, ηελ αζθάιεηα ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ δηεπθφιπλζε πξνο ην ΔΑΜ λα εγθαζηδξχζεη ηελ εμνπζία ηνπ. Ο λένο Τπνπξγφο ηξαηησηηθψλ Νηάκηαλ Βέιηζεθ κάιηζηα δηέηαμε επίζεκα ζηηο 18 επηεκβξίνπ ηελ παξακνλή ηνπο ζηελ πεξηνρή, επηβεβαηψλνληαο κε ηελ ελέξγεηά ηνπ απηή ηελ πξνζπάζεηα ηεο λέαο βνπιγαξηθήο θπβέξλεζεο ηνπ παηξησηηθνχ κεηψπνπ, λα δηαηεξήζεη ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ηε Θξάθε ζηξαηφ, δηνίθεζε θαη πιεζπζκφ, ειπίδνληαο ζε επηδίθαζε ησλ εδαθψλ απηψλ γηα ηελ Βνπιγαξία, ζηε ζπλνιηθή κεηαπνιεκηθή ξχζκηζε ησλ ζπλνξηαθψλ δεηεκάησλ (δηαδίθηπν, serres_drama_el). Ζ Σξίηε Βνπιγαξηθή θαηνρή έιεμε ηνλ Οθηψβξε ηνπ Η μεταπολεμικό Δρϊμα ( ). ηε δηάξθεηα ηνπ αηψλα άιιεο πεξηνρέο εγθαηαιείπνληαη απφ ηνπο παιηνχο ηνπο θαηνίθνπο ελψ λέεο πεξηνρέο αλαπηχζζνληαη νηθηζηηθά θπξίσο κεηά ηελ ζηαδηαθή άθημε ησλ πξνζθχγσλ. Ζ πφιε ηεο Γξάκαο δηακνξθψλεηαη ζηαδηαθά κε ηελ νηθνδφκεζε θξαηηθψλ θαηνηθηψλ γηα ηνπο πξφζθπγεο. Γχξσ απφ απηέο ηηο αξρηθέο εζηίεο νηθνδνκήζεθε ε ζεκεξηλή πφιε (Ατβάδνγινπ, 1998, ζζ ). Ζ πνιηηηζκηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο δέρηεθε πνιιαπιέο επηξξνέο (δπηηθνεπξσπατθέο επηδξάζεηο απφ ηνπο μέλνπο εκπφξνπο θ.ά. πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή, αλαηνιίηηθεο απφ

23 23 ηνπο Οζσκαλνχο). εκαληηθή φκσο είλαη ε επίδξαζε ησλ πξνζθχγσλ πνπ επηθέξεη κηα έληνλε ζηξνθή πξνο ηελ ειιεληθφηεηα (Κακπνχξε, 1998, ζζ ). Tελ πεξίνδν κεγάιν θχκα εμσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο, θπξίσο πξνο ηελ Γπηηθή Γεξκαλία, πξνθαιεί πιεζπζκηαθή ζπξξίθλσζε θαη νηθνλνκηθή πηψζε ηεο πεξηνρήο. πγθεθξηκέλα ε κείσζε ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο θηάλεη ζην επίπεδν ηνπ 40% (eclass.farm.teithe.gr/ FARM124/document). Ο Γήκνο Γξάκαο ζήκεξα έρεη θαηνίθνπο (απνγξαθή 2001).Καηά ηε δεθαεηία , ν πιεζπζκφο ηνπ Ννκνχ Γξάκαο απμήζεθε θαηά 8%. Δλψ ν Γήκνο ηεο Γξάκαο παξνπζίαζε αχμεζε 12%. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Γξάκα εληζρχζεθε πιεζπζκηαθά απφ ηνπο Έιιελεο ηεο Γηαζπνξάο θαη ηνπο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο. ( (Β.Η.Ο. Γξάκαο) 1.7. Η εκπαύδευςη ςτη Δρϊμα κατϊ τη διϊρκεια του 20 ου αιώνα: Ο κεηξνπνιίηεο Υξπζφζηνκνο είρε θάησ απφ ηελ πξνζσπηθή ηνπ επίβιεςε ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ θαη ηελ εθινγή δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ. Με δηθή ηνπ πξσηνβνπιία αλεγέξζεθαλ ζρνιεία φπσο ηα Δθπαηδεπηήξηα Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηαο Γξάκαο κε έζνδα ηεο ηνπηθήο εθθιεζίαο θαη ζπλδξνκέο ησλ θαηνίθσλ (Καξζαλίδεο,1996,ζζ ). «ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα ιεηηνπξγνχζαλ ζηελ πφιε ηεο Γξάκαο, 9/ηάμην Αξξελαγσγείν, 8/ηάμην Παξζελαγσγείν, δεκνηηθφ ζρνιείν ζηελ πεξηνρή ηνπ ηδεξνδξνκηθνχ ηαζκνχ θαη απηνηειέο λεπηαγσγείν» (Παπάδνγινπ,2003. ζ 40). Ζ δηνίθεζε φισλ ησλ ζρνιείσλ ππάγνληαλ ζηηο αξκνδηφηεηεο ησλ Δθνξνεπηηξφπσλ, ελψ πξντζηάκελνο φισλ ησλ εθθιεζηψλ θαη επφπηεο φισλ ησλ ζρνιείσλ ηεο κεηξφπνιεο, ήηαλ ν κεηξνπνιίηεο Γξάκαο. Οη δηάθνξεο επηηξνπέο πνπ είραλ αξκνδηφηεηα ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ ζπγθξνηνχληαλ απφ ηα ζεκαληηθά θαη δξαζηήξηα άηνκα ηνπ ηφπνπ, κέζα απφ δηαδηθαζίεο δεκνθξαηηθψλ εθινγψλ. Σα άηνκα απηά πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ ην εθινγηθφ δηθαίσκα, έπξεπε λα θαηαβάιινπλ έλα νξηζκέλν ρξεκαηηθφ πνζφ γηα ηηο αλάγθεο ηεο εθθιεζίαο θαη ησλ ζρνιείσλ (Καξζαλίδεο Δ,1996, ζ. 243). Οη Φηιεθπαηδεπηηθνί χιινγνη θαη Αδειθφηεηεο, πνπ ηδξχζεθαλ ζηνλ θαδά Γξάκαο ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ 19 νπ αηψλα, ππήξμαλ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο παηδείαο ζηελ πεξηνρή. ηφρνο ηνπο ππήξμε ε εζληθή, ζξεζθεπηηθή θαη πλεπκαηηθή αθχπληζε ησλ ππφδνπισλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο, ε ελίζρπζε ησλ παξαδνζηαθψλ θνξέσλ ηεο ηνπηθήο εθπαίδεπζεο εθθιεζία, θνηλφηεηεο, ζρνιηθέο εθνξείεο- ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξνζπάζεηα. Ο θχξηνο ζηφρνο ήηαλ ε δηάδνζε ηεο ειιεληθήο παηδείαο θαη κέζσ απηήο ε ζηήξημε ηεο «Μεγάιεο Ηδέαο» ζηηο

24 24 ηνπξθνθξαηνχκελεο πεξηνρέο φπνπ πθίζηαην ην ειιεληθφ ζηνηρείν Σε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δηθηχνπ ηεο επαξρίαο είρε αλαιάβεη εμ νινθιήξνπ ε εθεί ειιελνξζφδνμε θνηλφηεηα κε πφξνπο απφ ζπλεηζθνξέο ησλ εχπνξσλ θαπλνπαξαγσγψλ θαη εκπφξσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ θνηλνηηθή ελίζρπζε ησλ ζρνιείσλ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο απηνδηνίθεζή ηνπο κε ηνπο επηηξφπνπο ηεο εθθιεζίαο θαη ηα κέιε ησλ ρνιηθψλ Δθνξεηψλ, ηνπο θνξνεπηηξφπνπο. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή ησλ θνηλνηήησλ- ελίζρπζε ηεο εθπαίδεπζεο κέζσ ησλ θνηλνηηθψλ εηζθνξψλ- ζα ζπλερηζηεί θαη ιίγν κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο πεξηνρήο θαη ηελ ελζσκάησζή ηεο ζηνλ εζληθφ θνξκφ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ, φπσο ήδε απηφο ιεηηνπξγνχζε ζηελ παιηά Διιάδα απφ ην 1914 θαη κεηά, γηα παξάδεηγκα νη λνκαξρίεο, ζα ζεκαηνδνηήζεη ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ ζα πξνσζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο εθπαίδεπζεο (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζζ ), (Αζαλαζηάδεο, 1998, ζ. 243). Με ηε ζπλεξγαζία ηεο εθθιεζίαο, ησλ θνηλνηήησλ, θαη ησλ Φηιεθπαηδεπηηθψλ πιιφγσλ πξνζπαζνχζαλ νη Έιιελεο Γξακηλνί λα ζπληεξήζνπλ έζησ θαη ππνηππσδψο ζρνιεία ζηελ πφιε ηνπο. Σν ππνπξνμελείν Καβάιαο ζηάζεθε ζηαζεξά ζην πιεπξφ ηνπ Διιεληζκνχ ηεο Γξάκαο θαη απνηέιεζε θξίθν αλάκεζα ζην ειεχζεξν ειιεληθφ θξάηνο θαη ηνλ ειιεληζκφ ηεο πεξηνρήο, γηα ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο παηδείαο θαη ηελ πξνψζεζε ηεο εζληθήο θαη εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο (Καξζαλίδεο Δ,1998, ζζ ). Μεηά ηε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή ηνπ 1922, ε εγθαηάζηαζε κεγάινπ αξηζκνχ πξνζθχγσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο πνιιαπιαζίαζε ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ πξνζθχγσλ ηδξχζεθαλ πνιιά λέα ζρνιεία ηα νπνία ζηεγάζηεθαλ ζε παιηά βνπιγαξηθά ή ηνπξθηθά νηθήκαηα. Υηίζηεθαλ αθφκε λέα ζρνιηθά θηίξηα κε δαπάλεο ηεο θπβέξλεζεο, ηεο Δπηηξνπήο απνθαηάζηαζεο πξνζθχγσλ θαη ησλ θνηλνηήησλ. Μφλν ζηελ Α Δθπαηδεπηηθή Πεξηθέξεηα ηεο Γξάκαο ηδξχζεθαλ σο ην 1925, 30 δεκνηηθά ζρνιεία θαη 10 λεπηαγσγεία. Απφ ην 1925 θαη κεηά ν αξηζκφο ησλ ζρνιείσλ απμήζεθε κε ηαρείο ξπζκνχο. Καηά ην ζρνιηθφ έηνο ππήξραλ ζην λνκφ Γξάκαο 125 δεκνηηθά ζρνιεία, αλάκεζά ηνπο ππήξραλ θαη δχν κεηνλνηηθά ζρνιεία, έλα ηζξαειηηηθφ θαη έλα αξκεληθφ- 38 λεπηαγσγεία θαζψο θαη έλα Γπκλάζην. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο θπβεξλεηηθήο ζεηείαο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ δφζεθε ηδηαίηεξν βάξνο ζηελ αλέγεξζε δηδαθηεξίσλ θαη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο ζε παλειιήληα θιίκαθα. ην δηάζηεκα θαηά ην νπνίν ππνπξγφο παηδείαο ήηαλ ν Γεψξγηνο Παπαλδξένπ

25 25 ρηίζηεθαλ αξθεηά λέα ζρνιεία ζηα ρσξηά ηνπ λνκνχ Γξάκαο (Μνπζηάδνπ & Σζηνχκεο, 2002, ζζ ). Παξάιιεια, δεκηνπξγήζεθαλ απμεκέλεο αλάγθεο γηα δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία. ην Ννκφ Γξάκαο θαηά ην έηνο 1929 ιφγσ ηεο πιεζψξαο ησλ καζεηψλ ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία, ν δείθηεο ηνπ κέζνπ φξνπ ήηαλ καζεηέο αλά δάζθαιν, ελψ ηνλ επφκελν θαη κεζεπφκελν ρξφλν καζεηέο αλά δάζθαιν. Σα ππάξρνληα δηδαζθαιεία πνπ ιεηηνπξγνχζαλ κε ζηφρν ηελ πξνεηνηκαζία ησλ ππνςήθησλ δαζθάισλ δελ επαξθνχζαλ γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηηο έθηαθηεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ παξάιιεια κε ηα ηξηηάμηα θαη κνλνηάμηα δηδαζθαιεία πνπ ιεηηνπξγνχζαλ ζε δηάθνξεο πφιεηο ηεο Διιάδαο, ηδξχζεθαλ θαη ηα πνιπηάμηα δηδαζθαιεία. Έλα απφ ηα εμαηάμηα Γηδαζθαιεία πνπ ιεηηνχξγεζαλ ζχκθσλα κε ηνλ ηδξπηηθφ λφκν 3182 ηνπ 1924, ήηαλ θαη ην Γηδαζθαιείν Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο Γξάκαο, κε θχξην ζθνπφ ηελ πξνπαξαζθεπή θαη πξνεηνηκαζία δαζθάισλ ψζηε λα είλαη ηθαλνί λα δηδάμνπλ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία. Πξνθεηκέλνπ φκσο λα θαιπθζνχλ άκεζα νη θελέο ζε δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ ζέζεηο, ε πνιηηεία πξνρψξεζε ζην δηνξηζκφ ησλ ιεγφκελσλ «πξνζσξηλψλ» δαζθάισλ, νη νπνίνη δηέζεηαλ κφλν απνιπηήξην ή ελδεηθηηθφ θάπνηαο ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ ή αθφκε θαη ζην δηνξηζκφ ησλ «δαζθάισλ δχν καξηχξσλ» φπσο ραξαθηεξίζηεθαλ. ηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε, ρξίδνληαλ δάζθαινη φζνη πξφζθπγεο δήισλαλ φηη ήηαλ δάζθαινη ζηνλ ηφπν ηνπο θαη πξνζθφκηδαλ ππεχζπλεο δειψζεηο δχν αθφκε πξνζψπσλ πνπ επηβεβαίσλαλ ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπο (Καξζαλίδεο Δ.,2002, ζζ ). Απφ ην αθαδεκατθφ έηνο ιεηηνχξγεζε ζην Γηδαζθαιείν ηεο Γξάκαο θαη κνλνηάμην ηκήκα κεηεθπαίδεπζεο ησλ δαζθάισλ. Σν Γηδαζθαιείν Γξάκαο ιεηηνχξγεζε 10 ρξφληα θαη έθιεηζε ην θαινθαίξη ηνπ 1934, φηαλ νη Παηδαγσγηθέο Αθαδεκίεο αληηθαηέζηεζαλ ηα Γηδαζθαιεία ζηηο ίδηεο πφιεηο. Ζ Γξάκα θαηά ηελ αληηθαηάζηαζε απηή εμαηξέζεθε θαη δε ιεηηνχξγεζε ζ απηήλ Παηδαγσγηθή Αθαδεκία. (Παπάδνγινπ, 2003, ζ 68-70) Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Γ Βνπιγαξηθήο θαηνρήο ζηε Γξάκα,( ), νη εθπαηδεπηηθνί απνκαθξχλζεθαλ, ηα ειιεληθά ζρνιεία έθιεηζαλ θαη ζηε ζέζε ηνπο άλνημαλ βνπιγαξηθά ζρνιεία ζηα νπνία θνηηνχζαλ παηδηά Βνπιγάξσλ αιιά θαη Διιήλσλ πνπ ζπλεξγάδνληαλ κε ηνπο θαηαθηεηέο. Γηα ηε ζηειέρσζε ησλ βνπιγαξηθψλ ζρνιείσλ θαηέθηαζαλ δάζθαινη απφ ηε Βνπιγαξία. Καηά ηνπο πξψηνπο κήλεο ηεο Καηνρήο νη βνπιγαξηθέο αξρέο έθαλαλ πξνζπάζεηα λα πξνζειθχζνπλ ειιελφπνπια ζηα βνπιγαξηθά ζρνιεία παξέρνληαο ζηνπο καζεηέο ηξνθή. Ζ θίλεζε απηή απνδείρηεθε

26 26 αλαπνηειεζκαηηθή θαη ην εγρείξεκα γξήγνξα εγθαηαιείθζεθε (Μνπζηάδνπ & Σζηνχκεο, 2002, ζζ ). Μεηά ηελ απνρψξεζε ησλ Βνπιγάξσλ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1944 θαη ζηε ζπλέρεηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δκθχιηνπ πνιέκνπ, αλέθπςε ζνβαξφ πξφβιεκα κε ηελ επάξθεηα ησλ δηδαθηεξίσλ ζην λνκφ Γξάκαο. Πνιιά δηδαθηήξηα θαηαζηξάθεθαλ ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δκθχιηνπ πνιέκνπ πνιιέο νηθνγέλεηεο ηεο ππαίζξνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηα θέληξα γηα λα απνθχγνπλ ηηο θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηέο ηνπ, κε απνηέιεζκα πνιιά απφ ηα δηδαθηήξηα λα κελ επηζθεπαζηνχλ ή λα κείλνπλ αζπληήξεηα. Σα γεγνλφηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 40 είραλ σο απνηέιεζκα κηα γεληθφηεξε νπηζζνδξφκεζε ζηα εθπαηδεπηηθά πξάγκαηα ηεο πεξηνρήο (Παπάδνγινπ Υ., 2003, ζζ ).Με ηε ιήμε ηνπ εκθχιηνπ πνιέκνπ, αξθεηνί θάηνηθνη επέζηξεςαλ ζηα ρσξηά ηνπο θαη πνιιά ζρνιεία επαλαιεηηνχξγεζαλ ελψ λέα ζρνιεία αλεγέξζεθαλ. Ζ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ζπλεηέιεζε ζηε ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο αλαινγίαο δαζθάινπ καζεηψλ ρσξίο φκσο λα είλαη ε θαηάζηαζε ηθαλνπνηεηηθή. ηε Β Δθπαηδεπηηθή Πεξηθέξεηα ε αλαινγία κεηψζεθε απφ 123 ζε 87 καζεηέο αλά δάζθαιν (Μνπζηάδνπ & Σζηνχκεο, 2002, ζ. 760) Σο εκπαιδεςηικό έπγο ηος Μηηποπολίηη Υπςζόζηομος Καλαθάηη ηα 35 ηνπ ρξφληα ν Υξπζφζηνκνο απνδέρζεθε κε ραξά θαη ελζνπζηαζκφ ηελ ηνπνζέηεζή ηνπ ζηε Μεηξφπνιε Γξάκαο. ηηο 21 Ηνπιίνπ ηνπ φηαλ έθηαζε ζηελ πφιε, νη ππφδνπινη Έιιελεο παλεγχξηδαλ ππνδερφκελνη ην λέν ηεξάξρε ηνπο (Βαζηιείνπ, 1995, ζ. 23) Μεηξνπνιίηεο Υξπζφζηνκνο Καιαθάηεο Πεγή: com_content&task=view&id=26&itemid=39, Ζ ρξνληθή ζηηγκή θαηά ηελ νπνία αλέιαβε ηα θαζήθνληά ηνπ ζηε Μεηξφπνιε Γξάκαο ν Υξπζφζηνκνο, ήηαλ θαζνξηζηηθή γηα ην ειιεληθφ ζηνηρείν ηεο πεξηνρήο, ιφγσ ηεο κεγάιεο εμαξρηθήο δηείζδπζεο. πσο ήηαλ θπζηθφ «ακέζσο κεηά ηελ άθημή ηνπ ζηε Μαθεδνλία, ηάρζεθε επηθεθαιήο ηεο 2 Ο Παζραιίδεο (2002, ζ. 499) αλαθέξεη φηη ζηνλ ηδηφρεηξν απφ ηνλ Υξπζφζηνκν Κψδηθα ηεο Σζηαηάιηδηαο, ζεκεηψλεηαη σο κέξα άθημεο ζηε Γξάκα ε 21 ε Ηνπιίνπ ηνπ 1902 θαη φρη ε 22 α Ηνπιίνπ φπσο αλαθέξνπλ νη βηνγξάθνη ηνπ.

27 27 ειιελνξζφδνμεο αληίζηαζεο ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο» (Αιεμαλδξήο, 2000, ζ. xxxix).απφ ηε επνκέλε ηεο άθημήο ηνπ, δξαζηεξηνπνηείηαη ψζηε λα αλαδηνξγαλψζεη ηελ θνηλνηηθή δνκή ηεο Μεηξφπνιήο ηνπ θαη λα επεθηείλεη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο πεξηνρήο. Πεξηνδεχεη ζε φιεο ηηο θσκνπφιεηο θαη ηα ρσξηά ηεο επαξρίαο εκςπρψλεη ην ιαφ, αλαπηεξψλεη ηηο ειπίδεο ηνπ. Καηαθέξλεη αξθεηέο θνηλφηεηεο λα επαλέιζνπλ ζηνλ έιεγρν ηνπ παηξηαξρείνπ. Σαπηφρξνλα νξγαλψλεη ηηο Οξζφδνμεο Διιεληθέο Κνηλφηεηεο ηεο πεξηνρήο θαη θξνληίδεη πξνζσπηθά γηα ηελ παηδεία ησλ ειιελνπαίδσλ. Έρεη έλα κεγάιν φξακα, λα πξνζθέξεη παηδεία ζηα παηδηά ησλ νξζνδφμσλ ειιήλσλ, αγφξηα θαη θνξίηζηα. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζέιεη λα ηδξχζεη ζρνιεία ( λεπηαγσγεία-δεκνηηθάγπκλάζηα-επαγγεικαηηθέο ζρνιέο-γπκλαζηήξηα) ζε φιε ηελ επαξρία. Ωο ηεξάξρεο φκσο έρεη λα θξνληίζεη θαη γηα ηηο επηζθεπέο ή γηα ρηίζηκν εθθιεζηψλ, νξθαλνηξνθείνπ, γεξνθνκείνπ, έξγα ζσξάθηζεο ηεο εζληθήο θαη ζξεζθεπηηθήο ζπλείδεζεο ησλ θαηνίθσλ. πσο είλαη θαλεξφ ην πνιχ κεγάιν απηφ έξγν ηνπ Υξπζνζηφκνπ δελ κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί ρσξίο ηελ εχξεζε ησλ θαηάιιεισλ πφξσλ. κσο ν ηεξάξρεο νξγάλσζε έηζη ηνπο νξζφδνμνπο ψζηε λα ζπλεηζθέξνπλ φινη γηα ηνλ θνηλφ ζθνπφ. Ο Σξηάξρεο (1995, ζ. 71)αλαθέξεη φηη ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Γεκνγέξνληεο ησλ πφιεσλ, θσκνπφιεσλ θαη ρσξηψλ, νη θάηνηθνη ρσξίδνληαλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο θαη πιήξσλαλ θφξν αλάινγα κε ηελ πεξηνπζία ηνπο. Ζ ρξεζηή δηαρείξεζε ησλ θεθαιαίσλ έθαλε ηνπο θαηνίθνπο λα ζπλεηζθέξνπλ πξφζπκα γηα ην θνηλφ θαιφ. Βνήζεηα πξνζέθεξαλ θαη νη θηιφπησρεο αδειθφηεηεο πνπ δξνπζαλ ζηηο θσκνπφιεηο. Ο Υξπζφζηνκνο ζηξάθεθε θαη πξνο ηελ ειεχζεξε Διιάδα δεηψληαο ρξεκαηηθή ελίζρπζε απφ ηελ Διιεληθή θπβέξλεζε, απφ επεξγέηεο θαη ηδξχκαηα φπσο ην «Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά» (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 10).πλεξγάζηεθε κε ην Διιεληθφ Πξνμελείν ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζηελ Καβάια. Ζ εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο ήηαλ θαηά ηα πέληε πξψηα ρξφληα ηεο αξρηεξαηίαο ηνπ έληνλε. Με πξσηνβνπιία ηνπ αλεγέξζεθαλ ζρνιεία ζηελ Πξνζνηζάλε, ηε Γξάκα. Θεκειίσζε ην δηδαθηήξην ηνπ Γνμάηνπ, ελήξγεζε ψζηε λα ηδξπζνχλ ζρνιεία ζηε Υσξηζηή, ζηνλ Ξεξνπφηακν, ζηε Γξακκέλε (Κνπηνπμηάδνπ, 2006, ζ. 379) Με ζθνπφ λα αληηκεησπίζεη ηηο ηδηαίηεξεο εθπαηδεπηηθέο θαη εθθιεζηαζηηθέο αλάγθεο ηεο πεξηφδνπ απηήο ζηελ πεξηνρή θαη επεηδή ε βνπιγαξηθή πξνπαγάλδα ήηαλ πνιχ επηθίλδπλε γηα ηνπο νξζφδνμνπο Έιιελεο, ν Υξπζφζηνκνο ζε επηζηνιή ηνπ πξνο ηνλ ππνπξγφ εμσηεξηθψλ ηεο Διιάδαο ηνλίδεη: «ην επείγνλ ησλ πεξηζηάζεσλ δελ επηδέρεηαη ππεξζέζεηο θαη αλαβνιάο» θαη θαηαιήγεη: «Αιιά δηα ηελ νηθνδνκήλ λέσλ

28 28 θηηξίσλ ρνιήο αξξέλσλ θαη ζειέσλ νκνχ, δη α πξνυπνινγίδνκελ δαπάλε 1500 ιηξψλ κεηά ηαο αλσηέξσ ππνδεηρζείζαο επηηαθηηθάο επίζεο αλάγθαο νηθνδνκήο Δθθιεζίαο θαη Μεηξνπφιεσο, απνιχησο αδπλαηνχκελ. Καη ηδνχ Δμνρφηαηε ηελ ζεξαπείαλ ηηλνο επεηγνχζεο αλάγθεο έξρνκαη λα εθιηπαξήζσ ελ νλφκαηη ηεο επηθαίξνπ ηαχηεο πφιεσο παξά ηεο Τκεηέξαο θηινγελνχο πξνζπκίαο θαη δξαζηεξηφηεηνο. Ηδνχ εζηήθακελ θαη θξνχνκελ ηαο ζχξαο ηεο κεγαινζχλεο ησλ νκνεζλψλ καο. Αλνίμαηε εκίλ ηαχηαο πκείο. Δίηε εθ ηνπ θιεξνδνηήκαηνο Μειά, είηε εμ άιιεο νίαο δήζηηλνο επζεβνχο πεγήο, παξαθαιέζαηε ράξηλ ηεο ζεκαηλνχζεο ηαχηεο πφιεσο λα εμεπξεζή ην πνζφλ ηνχην ησλ 1500 ιηξψλ». (Κνπηνπμηάδνπ, 2006) ην δηάζηεκα απφ ην ν Υξπζφζηνκνο είρε λα αληηκεησπίζεη ηφζν ηνπο Σνχξθνπο φζν θαη ηνπο Βνχιγαξνπο εμαξρηθνχο. Οη Σνχξθνη απφ ηε κηα πιεπξά είραλ ππνςίεο φηη ν Μεηξνπνιίηεο εκπιέθνληαλ ζηελ νξγάλσζε έλνπισλ ειιεληθψλ νκάδσλ θαη νη Βνχιγαξνη απφ ηελ άιιε ήζειαλ ηελ εμφλησζή ηνπ δηφηη ήηαλ εκπφδην ζηελ εμάπισζε ηεο εμαξρίαο ζηελ πεξηνρή. Μέζα ζε φια απηά θαη νη Βξεηαλνί πίεδαλ γηα ηελ απνκάθξπλζή ηνπ απφ ηε Γξάκα, αλ θαη ρσξίο λα έρνπλ απνδεηθηηθά ζηνηρεία ππνζηήξηδαλ θη απηνί «ηελ εκπινθή ηνπ ζε ζπγθξφηεζε έλνπισλ ειιεληθψλ νκάδσλ ζηε Μαθεδνλία» (Αιεμαλδξήο, 2000,ζ.xlii). Πξσηαξρηθή θξνληίδα ηνπ Υξπζφζηνκνπ, σο Μεηξνπνιίηε, ήηαλ ε αλαθαίληζε ε επηζθεπή ή αθφκα θαη ε αλέγεξζε εθθιεζηψλ ηεο επαξρίαο ηνπ. ηε Γξάκα αλέγεηξε αξρηεπηζθνπηθφ κέγαξν, δίπια ζην κεηξνπνιηηηθφ λαφ, ην νπνίν ήηαλ ε θαξδηά ηνπ καθεδνληθνχ αγψλα (Σξηάξρεο, 1995,ζ.72). ηα ρσξηά ηεο ππαίζξνπ αλαθαηλίδνληαη ζρεδφλ φιεο νη εθθιεζίεο θαη ζε θάπνηα απφ απηά φπσο ζηε Υσξηζηή, Πεηξνχζα, Μνλαζηεξάθη, Ξεξνπφηακνο, Πχξγνη, θαηαζθεπάδνληαη θαηλνχξηεο. πσο θαίλεηαη απφ ηνλ ηδηφρεηξν απφ ηνλ ηεξάξρε «Κψδηθα ηεο Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηαο Σζαηάιηδηαο», ζηηο , δειαδή κφιηο ηέζζεξεηο κέξεο κεηά ηελ ελζξφληζή ηνπ, ν Υξπζφζηνκνο επηζθέπηεηαη ηελ θσκφπνιε θαη νξγαλψλεη ηελ θνηλφηεηα νξζφδνμσλ. Δπηβάιιεη θαλνληζκνχο θαη ρσξίδεη ηελ εγεζία ηεο θνηλφηεηνο ζε ηξεηο επηηξνπέο : 1. ηε Γεκνγεξνληία 2. ηε ρνιηθή Δθνξία 3. ηελ Δθθιεζηαζηηθή Δπηηξνπή Καζνξίδεη ηα θαζήθνληα ηεο θάζε επηηξνπήο, ηνλ ηξφπν εθινγήο, ηελ εκεξνκελία εθινγήο ηεο, θαζψο θαη ηα πξνζφληα εθινγέσλ θαη εθιεγνκέλσλ (Βαζηιείνπ, 1995, ζ. 50)

29 29 χκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ θψδηθα νξγάλσζε θαη ηηο ππφινηπεο νξζφδνμεο θνηλφηεηεο ηεο επαξρίαο. Αμηνζεκείσην είλαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ην επίπεδν ηεο παξερφκελεο παηδείαο. Έηζη ην πξνζσπηθφ ησλ ζρνιείσλ δελ εθιέγεη κφλε ηεο ε ρνιηθή Δθνξία, αιιά απφ θνηλνχ κε ηελ Δθθιεζηαζηηθή Δπηηξνπή, ζε κηα πξνζπάζεηα επηινγήο ησλ θαιχηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ. Πξαγκαηηθά ν ξφινο ηνπ Έιιελα θαη θπξίσο ηεο Διιελίδαο εθπαηδεπηηθνχ ζηα ρσξηά ηεο Μαθεδνλίαο απφ ηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα ήηαλ εθηφο απφ παηδαγσγηθφο θαη εζληθφο (Κνπηνπμηάδνπ, 2006). Οη ειιελίδεο δαζθάιεο, πνιχ λέεο, πνπ κφιηο είραλ ηειεηψζεη θάπνηα ζρνιή, εξγαδφηαλ κε θίλδπλν ηεο δσήο ηνπο κφλεο ζε ρσξηά ή θσκνπφιεηο, θαηαθέξλνληαο ζαπκαζηά απνηειέζκαηα ηα νπνία ήηαλ εκθαλή ζηνπο πνιέκνπο ηνπ 1912 θαη 1913 (Κνπηνπμηάδνπ, 2006). Ο Υξπζφζηνκνο δηαθαηέρνληαλ απφ πξννδεπηηθέο γηα ηελ Παηδεία ηδέεο. Πίζηεπε βαζχηαηα φηη ε Διιελίδα κάλα δελ πξέπεη λα είλαη αγξάκκαηε θαη θιεηζκκέλε ζην ζπίηη. Γη απηφ θξφληηζε λα ιεηηνπξγήζνπλ εθηφο απφ ηα ήδε ππάξρνληα Αξξελαγσγεία θαη Παξζελαγσγεία. Ίδξπζε επίζεο ζηε Μνλή Δηθνζηθνίληζζαο επαγγεικαηηθή γεσξγηθή ζρνιή, ζηελ νπνία δίδαζθε ηηαιφο γεσπφλνο εθπαηδεπηήο (Σξηάξρεο, 1995,ζ.74). Δθηφο απφ ηελ άζθεζε ηνπ πλεχκαηνο επηδίσθε θαη ηελ άζθεζε ηνπ ζψκαηνο, θαηά ην αξραίν ξεηφ «λνπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηή». Γηα ην ζθνπφ απηφ «ίδξπζε γπκλαζηήξηα ζηε Γξάκα, ζηελ Πξψηε, ζην Γνμάην, ζηελ Πξνζσηζάλε, ζηελ Αιηζηξάηε» (Κνπηνπμηάδνπ, 2006,ζ.379) θαη θξφληηζε γηα ηελ πξφζιεςε θαηάιιεισλ γπκλαζηψλ. Ο αξρηδηάθνλνο Θεκηζηνθιήο, δεμί ρέξη ηνπ Μεηξνπνιίηε, ζχκθσλα κε ηνλ Σξηάξρε (1995,ζ.78), βεβαηψλεη: «Δθιήζε εμ Αζελψλ, επί αδξά ακνηβή, ν εηδηθφο γπκλαζηήο Γ. Κεπηψηεο, φζηηο εξγαζζείο επζπλεηδήησο δηήγεηξε ηελ πξνο Γπκλαζηηθήλ νξκήλ ηεο λενιαίαο καο, επεθηείλαο ηελ δξάζηλ ηνπ θαη αλά ηελ χπαηζξνλ». Απφ ηελ αξρή ηεο ηεξαηίαο ηνπ ν Υξπζφζηνκνο, ζρεδίαζε πξνζεθηηθά ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπ πνιηηηθή ε νπνία εθηφο απφ ηα παξαπάλσ πεξηειάκβαλε θαη ηελ αλέγεξζε λέσλ ζρνιείσλ. Γηα ην ιφγν απηφ ζηηο Διιεληθέο Οξζφδνμεο Κνηλφηεηεο γηλφηαλ έξαλνη θαη είρε κπεη ζρεηηθή θνξνινγία. ηε Γξάκα αλεγέξζεθαλ ηα «Δθπαηδεπηήξηα ηεο Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηνο Γξάκαο» ( ) πνπ πεξηιάκβαλαλ ζρνιέο Αξξέλσλ θαη Θειέσλ. ηελ Πξνζνηζάλε θαηά ην ίδην δηάζηεκα αλεγέξζεζαλ αληίζηνηρα ζρνιεία. Γηα ηελ αλέγεξζή ηνπο δεηήζεθε ε νηθνλνκηθή ζπλδξνκή ηνπ «Νεπηαθνχ Δπηκειεηήξηνπ Μειά», ελψ έλα κεγάιν κέξνο ησλ δαπαλψλ θαιχθζεθε απφ εηζθνξέο ησλ θαηνίθσλ θαη απφ ελνίθηα ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηεο Μεηξφπνιεο Γξάκαο (Καξζαλίδεο, 1992,ζ.238).

30 30 Σν Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά ην 1906, ζηε ζπλεδξίαζε ηεο 27 εο Απξηιίνπ, ελέθξηλε γηα ηα ζρνιεία ηεο Γξάκαο δξρ ή 1500 Οζσκαληθέο ιίξεο, κε ηελ ππφζρεζε φηη ηα επφκελα ηξία έηε ζε επείγνπζεο αλάγθεο ζα δηαζέζεη εθ ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπ δξρ εηεζίσο. 3 «Σν 1908 ε Δπηηξνπή ηνπ Ν.Δ.Μ. ζα θαηαβάιεη άιιεο 250 ιίξεο γηα ηα ζρνιεία ηεο Γξάκαο.» (Κνπηνπμηάδνπ, 2006) ην Γνμάην θαη ζηε Υσξηζηή μεθηλνχλ επί ηεο αξρηεξαηίαο ηνπ λα ρηίδνληαη λέα ζρνιηθά θηίξηα. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη πξφθεηηαη γηα θηίξηα κεγαιφπξεπα, θηηζκέλα κε ζχγρξνλν γηα ηελ επνρή ηνπο αξρηηεθηνληθφ ξπζκφ πξνζαξκνζκέλν πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ ειιεληθή αξρηηεθηνληθή παξάδνζε. ε θάπνηα δηδαθηήξηα δφζεθε ην ζρήκα Π (Γξάκα, Πξνζνηζάλε) θαη ζε άιια ην ζρήκα Δ (Γνμάην, Υσξηζηή). Δμαθνινπζνχλ φια λα ιεηηνπξγνχλ αθφκα θαη ζήκεξα σο δεκνηηθά ζρνιεία. ηε Μεηξφπνιε Γξάκαο αλήθε θαη ε πεξηνρή ηεο Αιηζηξάηεο, εξξψλ, ε νπνία είρε θπξίαξρν ην ειιεληθφ ζηνηρείν θαη φπσο ε ππφινηπε πεξηνρή ππέθεξε απφ ηε βνπιγαξηθή εμαξρία. Οη Μεηξνπνιίηεο ηελ είραλ ρξεζηκνπνηήζεη σο έδξα ηεο Μεηξφπνιήο ηνπο ζηα κέζα ηνπ 19 νπ αηψλα θαη ζ απηήλ ιεηηνπγνχζε ζρνιή, απφ ηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αηψλα, ηεο νπνίαο νη απφθνηηνη εξγαδφληαλ σο δάζθαινη ζε φια ηα ρσξηά ηεο πεξηνρήο. Ο Υξπζφζηνκνο θαηαλνψληαο φηη ε πφιε ηεο Γξάκαο βξηζθφηαλ ζε επίθαηξν ζεκείν θαη ήηαλ εγθαηαιεηκκέλε, κεηέθεξε ηελ έδξα ηεο Μεηξφπνιεο ζηε Γξάκα (Κνπηνπμηάδνπ 2006, ζ.362), θαη ην Μεηξνπνιηηηθφ κέγαξν ηεο Αιηζηξάηεο ζέιεζε λα ην κεηαηξέςεη ζε νηθνηξνθείν γηα ηα παηδηά ζχκαηα ηνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα. χκθσλα κε ηνλ Σξηάξρε (1995,ζ.77) ν αξρηδηάθνλνο Θεκηζηνθιήο ιέεη γηα ηα παηδηά απηά: «ήηαλ νξθαλά ησλ ππφ ησλ Κνκηηαηδίδσλ δνινθνλνπκέλσλ θαη ηέθλα μελνθψλσλ (Διιήλσλ) πξνθξίησλ, ίλα θξνλεκαηηδφκελα θαηαιιήισο, ρξεζηκνπνηεζψζηλ σο θνξείο ηεο Διιεληθήο ηδέαο εηο ηα ρσξία ησλ». Σν Οηθνηξνθείν Αιηζηξάηεο ιεηηνχξγεζε ην 1904 θαη θάζε ρξφλν έκελαλ θαη κνξθψλνληαλ εθεί, ζχκθσλα κε ηνλ Σξηάξρε (1995,ζ.78), παηδηά. Σν βνπιγαξηθφ θνκηηάην θαηέβαιε πνιιέο πξνζπάζεηεο πξνθεηκέλνπ λα ζηακαηήζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ, αιιά πάληα ν Υξπζφζηνκνο θαηάθεξλε λα ην επαλαιεηηνπξγεί. Απνθνξχθσκα ήηαλ ππξπφιεζή ηνπ ζηηο 17/04/1909απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θαηαθηεηέο, θαη ε άκεζε θαηαζθεπή λένπ απφ ην ζεπηφ ηεξάξρε (Σξηάξρεο, 1995,ζ.78). Ο Υξπζφζηνκνο ζεσξνχζε επηβεβιεκέλε ηελ ηφλσζε ηνπ παηξησηηζκνχ θαη ηνπ εζηθνχ θξνλήκαηνο ησλ παηξηαξρηθψλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο. Έηζη νξγάλσλε απφ ην 3 Πξαθηηθφ ΝΔΜ ηεο 27 εο Απξηιίνπ 1907.

31 θάζε ρξφλν ηηο Γπκλαζηηθέο επηδείμεηο ησλ ρνιείσλ ηεο Μεηξφπνιεο Γξάκαο. Γηα ηξεηο κέξεο καζεηέο απφ φια ηα ζρνιεία ηεο Μεηξφπνιεο καδεχνληαλ ζηε Γξάκα, θηινμελνχληαλ ζε ζπίηηα ειιήλσλ καζεηψλ θαη γηφξηαδαλ φινη καδί ην θιείζηκν ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, ζχκθσλα κε ηνλ Σξηάξρε (1995,ζ.79): Γπκλαζηηθνί αγψλεο 1906 Πεγή: Φσηνγξαθηθφ αξρείν 12 νπ Γεκ ρνιείνπ Γξάκαο «Δγέλνλην, γξάθεη ν αξρηδηάθνλνο Θεκηζηνθιήο, θαηά ην ηέινο εθάζηνπ ( ρνιηθνχ) έηνπο νκαδηθαί γπκλαζηηθαί επηδείμεηο ησλ καζεηψλ θαη καζεηξηψλ ηεο πφιεσο, θεξφλησλ νκνηκφξθνπο ζηνιάο εζληθψλ ρξσκάησλ. Σν ζέακα απηφρξεκα κεγαιεηψδεο».δλψ ν Γξακηλφο πνηεηήο Γεψξγηνο Αζαλαζηάδεο, καζεηήο ηφηε αθεγείηαη: «Γηα καο εδψ ήηαλ θαζκντζηνξηθφ γεγνλφο. Θα δερζνχκε γηα ηξεηο κέξεο ηα αδέιθηα καο πνπ είλαη απ ηα ρσξηά θαη πνπ καζαίλνληαο γξάκκαηα δελ παχνπλ λα ηξαγνπδνχλ: Απνξψ Μαθεδνλία, Πσο βαζηάο ππνκνλή Γηα λα βιέπεηο ηα παηδηά ζνπ κέξα λχρηα ζηε ζθαγή» Σελ πξψηε κέξα, κεηά απφ ηελ Αξρηεξαηηθή Θ. Λεηηνπξγία ζηε Μεηξφπνιε, άξρηδε ε παξέιαζε ησλ καζεηψλ ζηνπο δξφκνπο κε ηελ κπάληα ηεο Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηαο λα παηαλίδεη. Οη γπκλαζηηθέο επηδείμεηο ηεινχληαλ ζην Δζληθφ Γπκλαζηήξην Γξάκαο, ην νπνίν ήηαλ ρηηζκέλν ζηνλ ίδην ρψξν κε ηα Δθπαηδεπηήξηα ηεο Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηνο Γξάκαο. Κάζε ρξφλν ζπγθεληξψλνληαλ 3000 καζεηέο θαη πιήζνο ιανχ. Απφ ηνπο επίζεκνπο παξαθνινπζνχζαλ θαη νη Σνπξθηθέο αξρέο. Ο Υξπζφζηνκνο θξφληηδε ψζηε θαη ν Σνχξθνο Μνπηεζαξίθεο λα απνλέκεη θάπνηα βξαβεία (Σξηάξρεο, 1995,ζ.80).

32 32 Η απομάκπςνζή ηος Σν Μάην ηνπ 1907 φπσο πεξηγξάθεη ν Αιεμαλδξήο (2000,ζ.xliii) ε Οζσκαληθή θπβέξλεζε απαίηεζε ηελ αλάθιεζε ηνπ Υξπζφζηνκνπ. Πέηπρε ηειηθά ην ζθνπφ ηεο ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1907, νπφηε θαη ην Παηξηαξρείν δήηεζε απφ ηνλ ηεξάξρε λα αθήζεη ηε Μεηξφπνιε Γξάκαο θαη λα κεηαβεί ζηελ γελέηεηξά ηνπ, Σξίγιηα ηεο Βηζπλίαο. Ο ιφγνο ηεο απνκάθξπλζήο ηνπ ήηαλ φηη, φπσο ηζρπξίδνληαλ νη Οζσκαληθέο αξρέο, νη νπνίεο θαηαζρέζαλ ηελ αιιεινγξαθία ηνπ, κέζα ζ απηήλ ππήξραλ ελνρνπνηεηηθά ζηνηρεία. Σν Παηξηαξρείν αλαγθάζηεθε λα απνκαθξχλεη ηνλ Υξπζφζηνκν γηα λα κελ νμχλεη ηελ θαηάζηαζε θαη φηαλ κειεηήζεθαλ νη επηζηνιέο θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο (Σνχξθηθε θαη Διιεληθή) δελ βξέζεθε ηίπνηε ην κεκπηφ. Η επάνοδορ Σνλ Ηνχιην ηνπ 1908, ν Μεηξνπνιίηεο Γξάκαο, επσθεινχκελνο ηεο γεληθήο ακλεζηίαο πνπ εδφζε απφ ηνπο Νεφηνπξθνπο, επηζηξέθεη ζηε Μαθεδνλία (Αιεμαλδξήο, 2000,ζ.xliii). Φηάλεη ζηε Γξάκα ζηηο 17 Απγνχζηνπ Ο ιαφο ηνλ ηηκά, θη απηφο απφ ηελ επφκελε αξρίδεη λα πεξηνδεχεη ζηελ επαξρία γηα λα εθηηκήζεη ηελ θαηάζηαζε (Βαζηιείνπ, 1995,ζ.79). Σν αξρηθφ θιίκα επθνξίαο κε ηελ άλνδν ησλ Νεφηνπξσλ ζηελ εμνπζία, θξάηεζε ειάρηζηα. χληνκα αξρίδνπλ ηα πξνβιήκαηα. Αξρηθά ηνπ απαγνξεχηεθε λα επηζθέπηεηαη ηελ πεξηνρή ηεο Είρλεο πνπ αλήθε ζηε Μεηξφπνιή ηνπ «δηφηη εγεηξνκέλνπ κεγάινπ ελζνπζηαζκνχ ησλ θαηνίθσλ δπλαηφλ λα δηαηαξαρζεί ε ηάμηο» (Βαζηιείνπ, 1995, ζ. 80). Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1908 νη Σνπξθηθέο αξρέο παξαρψξεζαλ άδεηα ζηνπο εμαξρηθνχο «γηα ίδξπζε ζηε Γξάκα θνηλφηεηαο κε δηθή ηνπο εθθιεζία θαη ζρνιείν» (Αιεμαλδξήο, 2000, ζ. xliv). Ο Υξπζφζηνκνο αληηκεησπίδεη κε δπζπηζηία ηνπο Νεφηνπξθνπο γηα ηε ζηάζε ηνπο πξνο ηνπο εμαξρηθνχο θαη δηακαξηχξεηαη έληνλα γηα ηελ ίδξπζε ησλ ζρνιείσλ, γξάθνληαο επηζηνιέο πξνο ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο. «Δπηζηνιέο δηακαξηπξίαο θηάλνπλ ζηνλ πξφεδξν ηεο νζσκαληθήο βνπιήο θαη ζηα κέιε ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ, επηθξίλνληαο ηελ πνιηηηθή ησλ Νεφηνπξθσλ» (Αιεμαλδξήο, 2000, ζ. xlvi). Μεηά ηηο ελέξγεηεο ηνπ απηέο, ε ηνπξθηθή θπβέξλεζε δεηά απφ ην Παηξηαξρείν ηελ απνκάθξπλζή ηνπ απφ ηε Μεηξφπνιε Γξάκαο. ηηο 20/1/1909 ηνπ απαγνξεχνπλ λα πεξηνδεχεη ζηε επαξρία ηνπ. χληνκα ζα πεηχρνπλ ηελ νξηζηηθή απνκάθξπλζή ηνπ απφ ηε Μεηξφπνιε Γξάκαο, θαηεγνξψληαο ηνλ σο εζηθφ απηνπξγφ ζηε δνινθνλία ηνπ Έιιελα εμαξρηθνχ Ζιία Υαηδεγεσξγίεθ. Ο Μεηξνπνιίηεο Γξάκαο Υξπζφζηνκνο άθεζε ηελ πνιχπαζε επαξρία ηνπ ζηηο 10/6/1909. Δθιέρζεθε ην 1910 Μεηξνπνιίηεο κχξλεο, ζέζε πνπ ηνπ ράξηζε ηελ

33 33 αζαλαζία θαη ηελ αγηνπνίεζε ράξε ζην πνιχπιεπξν έξγν ηνπ θαη ην καξηπξηθφ ηνπ ζάλαην. ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 2. Ιςτορικϊ Σχολεύα του Ν. Δρϊμασ- Παρόμοιεσ Έρευνεσ 2.1. Το δημοτικό ςχολεύο Κοκινογεύων (Κουμπϊλιςτασ) Δρϊμασ από την ύδρυςό του μϋχρι το Σα Κνθθηλφγεηα, κηα θνηλφηεηα ηνπ Καπνδηζηξηαθνχ Γήκνπ Πξνζνηζάλεο, βξίζθνληαη ζηα δπηηθά ηνπ Ν. Γξάκαο θαη απέρνπλ απφ ηελ πξσηεχνπζα κφιηο 18ρικ. Πξφθεηηαη γηα κηα κηθξή θνηλφηεηα ησλ 779 θαηνίθσλ ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Οη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο πνπ ήηαλ αγξφηεο θαη θπξίσο θαπλνθαιιηεξγεηέο, πξνέξρνληαη απφ δηάθνξα κέξε ηεο Μ. Αζίαο, ηεο Αλ. Θξάθεο, ηεο Αλ. Ρσκπιίαο, ηνπ Πφληνπ, ηεο Ν. Ρσζίαο θαη έλα κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ απνηειείηαη απφ αξαθαηζάλνπο. ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα θαη θαηά ηηο ζπλήζεηεο ησλ θαηνίθσλ, φπσο καο πεξηγξάθνπλ νη Γεσξγηάδεο & Σζανπζίδεο (2006), πξνο ην ηέινο ηεο άλνημεο-αξρέο θαινθαηξηνχ «θαη κε απφθαζε ηνπ επηζεσξεηή ζηα ζρνιεία ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαηαξγνχληαλ ε κεηακεζεκξηλή εξγαζία», κε ζθνπφ ηε ζπκκεηνρή ησλ παηδηψλ ζηηο γεσξγηθέο εξγαζίεο, γεγνλφο πνπ δείρλεη «ηελ αληίιεςε ηεο θνηλσλίαο θαη ηηο αξρέο ηεο ζρεηηθά κε ηελ παηδηθή ειηθία» θαηά ηνπο ίδηνπο (Γεσξγηάδεο & Σζανπζίδεο,2006).Αλ θαη είλαη άγλσζην ην έηνο ηδξχζεσο ηνπ ζρνιείνπ ηεο θνηλφηεηνο ησλ Κνθθηλνγείσλ, νη Γεσξγηάδεο & Σζανπζίδεο (2006),αλαθέξνπλ φηη ζχκθσλα κε ηα αξρεία ηεο Π.Δ. Ν. Γξάκαο θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί ην ζρνιείν θαηά ην έηνο 1905, ίζσο φκσο θαη απφ παιαηφηεξα. πσο θαη κε ηα ππφινηπα ζρνιεία ηεο πεξηνρήο, έηζη θαη ην Γεκ. ρνιείν Κνθθηλνγείσλ καδί κε ην Νεπαγσγείν ηνπ, αλέζηεηιαλ ηε ιεηηνπξγίαο ηνπο θαηά ηηο πεξηφδνπο ηεο Βνπιγαξηθήο θαηνρήο( , ). ρεηηθά κε ην δηδαθηήξην ηνπ ζρνιείνπ νη ίδηνη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ: «Απφ ην 1925 κέρξη ην 1954, ην ζρνιείν ζηεγάζηεθε ζε θηίξην πνπ είρε θαηαζθεπαζηεί ην 1908 απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη είρε ρξεζηκνπνηεζεί σο ηνπξθηθφ παξζελαγσγείν, κέρξη ηελ βίαηε αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ ην 1923». χκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο επνρήο ην ζρνιείν δηέζεηε ζρνιηθφ θήπν ηνλ νπνίν θαιιηεξγνχζαλ νη δάζθαινη κε ηε βνήζεηα ησλ καζεηψλ. Γεκηνπξγνχζαλ θπηψξηα νπσξνθφξσλ, δαζηθψλ θαη θαιισπηζηηθψλ θπηψλ. Γίδαζθαλ φ,ηη είρε ζρέζε κε ηε γεσξγία κε ζθνπφ κεηά ηελ απνθνίηεζή ηνπο απφ ην ζρνιείν νη καζεηέο λα γλσξίδνπλ επαξθψο ηα έρνληα ζρέζε κ απηήλ. πσο φκσο αλαθέξνπλ νη Γεσξγηάδεο & Σζανπζίδεο (2006),

34 34 «Ζ πδξνδφηεζε ηνπ ζρνιηθνχ θήπνπ γηλφηαλ κε κεηαθνξά λεξνχ κε απνηέιεζκα ηφζν ζε επίπεδν γλψζεσλ φζν θαη επνπηείαο ησλ θπηηθψλ εηδψλ νη καζεηέο λα ιακβάλνπλ ειιηπείο γλψζεηο ιφγνπ ηεο νιηγφκελεο θαιιηέξγεηάο ηνπ, κε απνηέιεζκα ν ζθνπφο θαη ε παηδαγσγηθή - δηδαθηηθή δηάζηαζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιηθνχ θήπνπ νπζηαζηηθά λα κελ εθπιεξψλεηαη» ηελ έξεπλα αλαθέξεηαη φηη κεηά ην 1928 θαη κέρξη ηε Βνπιγαξηθή θαηνρή ηνπ ζην ζρνιείν ιεηηνπξγνχζε καζεηηθή βηβιηνζήθε, ε νπνία θαηαζηξάθεθε θαηά ην παξαπάλσ δηάζηεκα. ζνλ αθνξά ηελ θίλεζε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ, παξνπζηάδεηαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αλά έηνο θνίηεζε ησλ καζεηψλ ζην δηάζηεκα, απφ ην ,( πνπ είλαη 20 έσο 40 καζεηέο θάζε ρξφλν) θαη απφ ην , ( πνπ είλαη 150 έσο 200 καζεηέο θάζε ρξφλν). Αχμεζε πνπ ζχκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο «νθείιεηαη ζηελ έιεπζε ησλ πξνζθχγσλ κεηά ηελ αληαιιαγή». ην ηέινο ηεο έξεπλαο ησλ Γεσξγηάδε & Σζανπζίδε, παξαηίζεηαη πίλαθαο κε ηα νλφκαηα ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξέηεζαλ ζην Γ.. Κνπκπάιηζηαο απφ ηελ ίδξπζή ηνπ κέρξη ην Το Δημοτικό Σχολεύο Χωριςτόσ (Τςατϊλτζιασ) Δρϊμασ Ζ Υσξηζηή, δεκνηηθφ δηακέξηζκα ηνπ Καππνδηζηξηαθνχ Γήκνπ Γξάκαο, βξίζθεηαη ζηα αλαηνιηθά ηεο πφιεο θαη απέρεη απφ ηελ πξσηεχνπζα κφιηο 6ρικ. Πξφθεηηαη γηα κηα ηζηνξηθή θσκφπνιε ησλ 2354 θαηνίθσλ ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Σν φλνκά ηεο κέρξη ην 1927 ήηαλ Σζαηάιηδηα. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο θαηνηθήζεθε κφλν απφ ειιελφθσλνπο θαηνίθνπο θαη δέρζεθε κεγάιν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζηε δεθαεηία ηνπ Αθφκα θαη ζηε δεθαεηία ηνπ 1950 θαηνίθεζαλ ζ απηήλ εζσηεξηθνί κεηαλάζηεο, κεηαηξέπνληάο ηελ «ζε πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006). χκθσλα κε ηνπο ίδηνπο, «ηνηρεία γηα ηα εθπαηδεπηηθά πξάγκαηα ηεο θσκφπνιεο ζηελ πξηλ απφ ηελ απειεπζέξσζε πεξίνδν,(1 Ηνπιίνπ 1913), έρνπκε απφ ηνλ Κψδηθα ηεο Σζαηάιηδηαο» ν νπνίνο απνηειεί πνιχηηκε πεγή πιεξνθνξηψλ γηα φιε ηελ πεξηνρή. Δθεί είλαη γξακκέλν φηη, κε εκεξνκελία 14 Ηαλνπαξίνπ 1844, ν κηζζφο ελφο δαζθάινπ ήηαλ 650 γξφζηα γηα έλα ρξφλν. Απφ ηηο θαηαγξαθέο ηνπ Κψδηθα (1849) θαίλεηαη φηη νη θάηνηθνη ηεο Σζαηάιηδηαο έδηλαλ κεγάιε ζεκαζία ζηε κφξθσζε ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ζηελ αλέγεξζε λέσλ αιιεινδηδαθηηθψλ δηδαθηεξίσλ, ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν ιαφο θαη εθθιεζία έδσζαλ αξθεηέο ρηιηάδεο γξφζηα πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί. Μεηά απφ κηα κεγάιε πεξίνδν απξαμίαο εμ αηηίαο έξηδσλ κεηαμχ ησλ ρσξηαλψλ, «ε πλεπκαηηθή θίλεζε ζηε Υσξηζηή εληζρχεηαη κε ηελ άθημε ηνπ Υξπζνζηφκνπ Καιαθάηε, σο

35 35 κεηξνπνιίηε Γξάκαο» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006). Έηζη ηνλ Ηνχιην ηνπ 1902 ηδξχεηαη «ε Φηιφπησρνο Αδειθφηεο Άγηνο Γεψξγηνο» Σζαηάιηδηαο. Σν 1904 ζχκθσλα κε ηνλ Κψδηθα επηζθεπάδνληαη ηα παιαηά δηδαθηήξηα θαη γίλνληαη αλαθνξέο γηα ηηο πξνζιήςεηο θαη ηνπο κηζζνχο 4 δηδαζθάισλ θαη 2 δηδαζθαιηζζψλ. «Σν 1906 θαηαζθεπάδεηαη ν κεγαινπξεπήο λαφο ησλ Δηζνδίσλ ηεο Θενηφθνπ ζηε ζέζε ηνπ παιαηνχ, ην «Αλαγλσζηήξην» κε αίζνπζα ζεάηξνπ φπνπ αλεβάδνληαη δηάθνξα έξγα. Ηδξχεηαη ν γπκλαζηηθφο - κνπζηθφο χιινγνο «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006) Σν 1907,απνθαζίδεηαη, εμ αηηίαο ηεο πνιχ θαθήο θαηάζηαζεο «ησλ θνηλνηηθψλ ζρνιείσλ αξξέλσλ ηε θαη ζειέσλ θαη ηνπ λεπηαγσγείνπ ε αλέγεξζε λέσλ δηδαθηεξίσλ» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006). Καινχληαη θαη πάιη νη θάηνηθνη λα πξνζθέξνπλ γηα ην ζθνπφ απηφ θαη ηα ρξήκαηα πνπ εηζπξάηηνληαη θαηαηίζεληαη ζε ηξάπεδα. Ο Μεηξνπνιίηεο Υξπζφζηνκνο δεηά κε ηε ζεηξά ηνπ άδεηα γηα ηελ αλέγεξζε λέσλ εθπαηδεπηεξίσλ. Οη έξηδεο εθ λένπ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ζε ζρέζε κε ηνλ ηφπν φπνπ ζα ρηηδφηαλ θαζπζηέξεζαλ ζεκαληηθά ηελ αλέγεξζε ησλ εθπαηδεπηεξίσλ ηεο Υσξηζηήο. Σειηθά,φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Κψδηθα, ην 1912 θαηαηέζεθε ν ζεκέιηνο ιίζνο. Σν δηδαθηήξην, φκνην κε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ηεο Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηνο Γξάκαο, ζρεδηαζκέλν απφ ηνλ ίδην αξρηηέθηνλα, ρηίδεηαη ελ κέζσ βαιθαληθψλ πνιέκσλ θαη ηειεηψλεη ιίγν πξηλ ηελ βνπιγαξηθή θαηνρή ηνπ Οη ζπγγξαθείο κάο πεξηγξάθνπλ ην ζρέδην ηνπ θηηξίνπ θαη εμεγνχλ: Γημ. σολείο Υωπιζηήρ. Πηγή: «Έρεη ηξεηο εηζφδνπο, κία ζε θάζε πηέξπγα πνπ αθνξνχζαλ ζην παξζελαγσγείν, ζην αξξελαγσγείν θαη κία ζηελ πιεπξά ηεο «πιάηεο» ηνπ «Π», ε νπνία κνηάδεη θαη κε «Δ» ή θαη άιινπο κε «Μ». Έηζη ε ιατθή κπζνπιαζία δεκηνχξγεζε ην ηδενιφγεκα φηη ν ζρεδηαζηήο έδσζε ζηε βφξεηα πιεπξά ηνπ θηηξίνπ ην ζρήκα «Π», γηαηί απφ ην γξάκκα απηφ αξρίδεη ε ιέμε «ΠΑΣΡΗ» θαη ζηε λφηηα ην «Δ» γηαηί κε απηφ αξρίδεη ε ιέμε «ΔΛΛΑ» ελψ θαη άιινπο απφ «Π» αξρίδεη ε ιέμε «ΠΑΤΛΟ» θαη απφ «Μ» ηε ιέμε «ΜΔΛΑ». Δίλαη γλσζηφ βέβαηα φηη ηα δηδαθηήξηα ηεο επνρήο απηήο έρνπλ απηήλ ηελ

36 36 «αξρηηεθηνληθή κνξθή ιφγσ ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ θαη ηεο επηθξαηνχζαο αληίιεςεο ζρεηηθά κε ηε ζρνιηθή πγηεηλή» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006) Σα λεφθηηζηα Δθπαηδεπηήξηα ηεο Υσξηζηήο (Σζαηάιηδηαο) έπαζαλ κεγάιεο θαηαζηξνθέο θαηά ηε βνπιγαξηθή θαηνρή ηνπ έλα κφιηο ρξφλν κεηά ηελ απνπεξάησζή ηνπο. πγθεθξηκέλα νη ζπγγξαθείο καο πιεξνθνξνχλ φηη, «Ξεισζήθαλ ηα μχιηλα παηψκαηα θαη αθαηξέζεθαλ ηα παξάζπξα θαη νη πφξηεο. Υξεζηκνπνηήζεθε σο ζηάβινο ησλ δψσλ ηνπ ζηξαηνχ θαηνρήο. Σν δηδαθηήξην ιεηηνχξγεζε κεηά ηελ απνρψξεζε ησλ Βνπιγάξσλ ην ζρνιηθφ έηνο θαη ζηέγαζε ην αξξελαγσγείν θαη ην παξζελαγσγείν». Γηα λα κπνξέζνπλ λα ιεηηνπξγήζνπλ άκεζα ρξεηάζηεθαλ επηζθεπέο, νη νπνίεο έγηλαλ κε ηε ζπλδξνκή ησλ θαηνίθσλ ηεο Υσξηζηήο γηα άιιε κηα θνξά. Δθηφο φκσο απφ ην θηίξην θαηαζηξνθή, ιεειαζία, εμαθάληζε ππέζηεζαλ θαη ηα βηβιία ηνπ ζρνιείνπ απφ ηνπο Βνπιγάξνπο θαη θαηά ηηο δχν θαηνρέο ( , ). Σελ ίδηα ηχρε είραλ ηα φξγαλα δηδαζθαιίαο θαη ηα κνπζηθά φξγαλα. Οη Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο (2006) αλαθέξνπλ ηελ απνπζία ζρνιηθνχ θήπνπ απφ ηα εθπαηδεπηήξηα ηεο Υσξηζηήο ιφγσ έιιεηςεο λεξνχ, παξφιν πνπ «αλαγθαηφηεηα χπαξμεο ζρνιηθνχ θήπνπ γηα ηελ επνρή απηή, ζηα πιαίζηα ηεο βησκαηηθήο δηδαζθαιίαο, θξηλφηαλ ηδηαίηεξα απαξαίηεηε». Σέινο ζηελ έξεπλα γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ιεηηνπξγηθέο αιιαγέο ηνπ ζρνιείνπ θαη παξαηίζεηαη καθξχο θαηάινγνο νλνκάησλ ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξέηεζαλ ζ απηφ θαζψο θαη ηνπ ηφπνπ θαηαγσγήο ηνπο Το Δημοτικό Σχολεύο Δοξϊτου. Σν Γνμάην, βξίζθεηαη ζηα λνηηναλαηνιηθά ηνπ Ν. Γξάκαο θαη απέρεη απφ ηελ πφιε ηεο Γξάκαο 12ρικ. Δίλαη Γήκνο θαη ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ πνιηηεία ην 1998 σο Μαξηπξηθή πφιε, ιφγσ ησλ κεγάισλ ζθαγψλ πνπ ππέζηεζαλ νη θάηνηθνη θαηά ηνπο δπν βνπιγαξηθέο θαηνρέο ηνπ , θαη ησλ θαηαζηξνθψλ ηεο πφιεσο ζηα αληίζηνηρα δηαζηήκαηα. Ο Παπαζεκειήο (2006) ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα ζην Γνμάην πιεξνθνξεί, φηη «ζην Γνμάην ιεηηνπξγνχζε αιιεινδηδαθηηθφ ζρνιείν πξηλ ην 1869 θαζψο θαη λεπηαγσγείν, ηνπιάρηζηνλ απφ ην 1878» γεγνλφο πνπ δείρλεη ηε κεγάιε αγάπε ησλ θαηνίθσλ γηα ηα γξάκκαηα θαη ηελ πξνζπάζεηα πνπ έθαλαλ λα κνξθψζνπλ ηα παηδηά ηνπο ελ κέζσ Σνπξθνθξαηίαο. ην Γνμάην έδξαζε ε θηινπξφνδνο αδειθφηεηα «νη Φίιηππνη», ε νπνία πθίζηαηαη κέρξη ζήκεξα, θαη ζηηο ελέξγεηεο ηεο νπνίαο, νθείιεηαη ε νξγάλσζε ελφο κεγάινπ αλαγλσζηεξίνπ ζηελ πφιε. Δθηφο απφ ηελ πην πάλσ ε

37 37 αδειθφηεηα απφ ην 1879, έδξαζε θαη ε «Αξραηνινγηθή Δηαηξεία» κε ζθνπφ αλάινγν ηνπ ηίηινπ ηεο. Ζ ηνπνζέηεζε ηνπ Υξπζφζηνκνπ Καιαθάηε ζην Μεηξνπνιηηηθφ ζξφλν επέζπεπζε ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ αλέγεξζε λέσλ εθπαηδεπηεξίσλ πνπ ηφζν επηζπκνχζαλ νη θάηνηθνη. Δπηβιήζεθε θνξνινγία ζηνλ θαπλφ ψζηε λα ζπγθεληξσζνχλ ηα ρξήκαηα, θάηη πνπ έγηλε θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο Υσξηζηήο. Μφλν πνπ ζην Γνμάην ην ρνιείν πνπ θφζηηζε 5000 ιίξεο, «ζρεδηάζηεθε θαη θηίζηεθε απφ ηνλ έκπεηξν θαη ηαιαληνχρν απζηξηαθφ αξρηηέθηνλα Konrad von Vilas, ζηε δηεηία , θαη ην 1910 ήηαλ έηνηκν γηα ρξήζε» (Παπαζεκειήο, 2006). Ζ θάηνςή ηνπ έρεη ζρήκα Δ δεκηνπξγψληαο ηελ εληχπσζε φηη πξφθεηηαη γηα ζπκβνιηζκφ ηεο ιέμεο Διιάο. Ο Παπαζεκειήο (2006) αλαθέξεη ζρεηηθά φηη «είλαη ελδερφκελν ε κεζαία πξνεμνρή ηεο θάηνςεο λα απνηέιεζε αλαγθαίν ζηνηρείν ηνπ αξρηηεθηνληθνχ ζρεδηαζκνχ, γηα ηε δεκηνπξγία θιηκαθνζηαζίνπ, ψζηε λα πξνθχςεη αλεμάξηεηε είζνδνο ζηηο θαηνηθίεο ησλ δαζθάισλ, πνπ βξίζθνληαλ ζηα ππεξψα (ηνπκπέδεο), ζην ηειεπηαίν επίπεδν ηνπ θηηξίνπ. Σππηθφ δείγκα εθπαηδεπηεξίνπ κε θάηνςε Ε είλαη θαη ην Μαξάζιεην Γηδαζθαιείν ηνπο Αζήλαο πνπ θαηαζθεπάζηεθε ηελ ίδηα πεξίπνπ επνρή (1905), ζην ειεχζεξν ειιεληθφ θξάηνο». Δγθαηληάζηεθε θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ην επηέκβξην ηνπ πσο θαη ζηα Δθπαηδεπηήξηα ηεο Γξάκαο, έηζη θαη ζην Γνμάην, ζηνλ πξψην φξνθν ιεηηνπξγνχζε ην Παξζελαγσγείν θαη ζην δεχηεξν ην Αξξελαγσγείν. Σν θηίξην θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο ην 1913 απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θαηαθηεηέο θαη αλαθαηαζθεπάζηεθε ζηα αξρηθά ηνπ ζρέδηα ην ηακάηεζε λα ιεηηνπξγεί θαηά ηε βνπιγαξηθή θαηνρή ηνπ «Σν θηίξην ρξεζηκνπνηήζεθε σο απνζήθε, ζηελ νπνία απνζεθεχνληαλ ηα ζηηεξά, πνπ άξπαδαλ νη Βνχιγαξνη απφ ηνπο θαηνίθνπο» (Παπαζεκειήο, 2006).Οη δεκηέο πνπ ππέζηε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαηνρήο, επηδηνξζψζεθαλ ην Αλαπαιαηψζεθε ην θαη ιεηηνπξγεί σο 11/ζέζην Γεκ.ρνιείν. ηελ έξεπλα αλαθέξνληαη επίζεο ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ εθπαηδεπηεξίσλ Γνμάηνπ, νη αιιαγέο ζην καζεηηθφ δπλακηθφ απφ ην 1945 θαη κεηά θαζψο θαη νλφκαηα φπσο θαη ζηνηρεία ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ Γυμνϊςιο Αρρϋνων Δρϊμασ Σν θηίξην ηνπ Γπκλαζίνπ Αξξέλσλ Γξάκαο, βξίζθεηαη θηηζκέλν ζηελ ΒΑ πιεπξά ηεο πφιεο, δίπια ζην Δζληθφ ζηάδην. Πξφθεηηαη γηα έλα δηψξνθν θηίζκα ηνπ 1932 ην νπνίν φπσο αλαθέξεηαη ζηε βηβιηνγξαθία:

38 38 «Σν θαηλνχξγην θηίξην ηνπ γπκλαζίνπ δελ είλαη κφλν επηβιεηηθφ αιιά θαη άξηζην ζηελ θαηαζθεπή ηνπ, ε νπνία έγηλε ζε ζχληνκν ζρεηηθά ρξνληθφ δηάζηεκα. ηελ αξρηθή ηνπ κνξθή έρεη κήθνο κπξνζηηλήο πιεπξάο 56 κέηξα θαη ηεο πίζσ, θάζεηεο ζην κέζνλ ηνπ θηηξίνπ, πηέξπγαο (ακθηζέαηξν ) 14 κ. Δμ νιφθιεξνπ ην θηίξην θηηάρηεθε κε πέηξα, ελψ απφ ηζηκέλην είλαη ηα ζεκέιηα, νη θνιψλεο, ηα δνθάξηα, θαη νη θάκαξεο ηεο θεληξηθήο θαη ησλ πιάγησλ εηζφδσλ. Αληίζεηα νη θακάξεο ησλ παξαζχξσλ είλαη θηηαγκέλεο απφ πέηξα. ηελ θαηαζθεπή ηνπ θηηξίνπ δνχιεςαλ "πεηξάδεο" απφ ηελ Ππξζφγηαλε Ησαλλίλσλ.» Υηίζηεθε ζε έθηαζε ηεο Διιεληθήο Οξζφδνμεο Κνηλφηεηαο θαη φπσο ηα ππφινηπα ζρνιεία ηεο επνρήο ηνπ, αθνινχζεζε ηνλ ίδην αξρηηεθηνληθφ ζρεδηαζκφ. Ζ θάηνςή ηνπ έρεη ζρήκα Δ θαη αξρηθά νη πεξηζζφηεξεο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο είραλ λφηην πξνζαλαηνιηζκφ. Παξφιν φηη ην θηίξην ήηαλ έηνηκν απφ ην 1932 δελ άξρηζε λα ιεηηνπξγεί παξά ζηηο αξρέο ηνπ 1935, νπφηε ηδξχζεθε θαη ν χιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκφλσλ ηνπ ζρνιείνπ, εθδφζεθε θαη θπθινθφξεζε επίζεο έλα καζεηηθφ πεξηνδηθφ κε ηίηιν "ΜΑΘΖΣΗΚΟ ΠΡΟΒΟΛΔΤ ". «Σν 1938 κεηαθέξζεθε ην άγαικα, πνπ ππάξρεη ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ, απφ ηελ Πιαηεία ηεο πφιεο. Παξηζηά ηελ Μάλα πνπ δίλεη ην ζπαζί ζην παηδί ηεο θαη ηνπ δείρλεη ηελ Βνπιγαξία. Πάλσ ζην άγαικα κε αλάγιπθα γξάκκαηα γξάθεη: ΔΗ ΣΟΤ ΠΔΟΝΣΑ ΓΗΑ ΣΖ ΦΤΛΖ ΜΑ Ο ΓΖΜΟ ΓΡΑΜΑ» Αιιάδεη ην ζεκείν πνπ δείρλεη ε κάλα (ηελ Βνπιγαξία )θαη ην άγαικα ηψξα πηα δείρλεη ην ζρνιείν. βήλεηαη θαη ε επηγξαθή. Σν 1940 ζηηο 28 Οθησβξίνπ δε ιεηηνπξγεί γηα πξψηε θνξά. Οη ζπληάθηεο αλαθέξνπλ: «Οη καζεηέο ζπγθεληξψζεθαλ γηα πξνζεπρή ζην πξναχιην, αιιά ε αλεζπρία ήηαλ δηάρπηε αθφκε θαη ζηνπο θαζεγεηέο, νη νπνίνη ζθπζξσπνί κπαηλφβγαηλαλ ρσξίο λα θηππνχλ ην θνπδνχλη. Μεηαμχ ησλ καζεηψλ κφλν έλαο, γηνο γηαηξνχ, πνπ είρε ξαδηφθσλν ζην ζπίηη "θάηη" είρε αθνχζεη. ηαλ κεηά ηελ πξνζεπρή ν Γηεπζπληήο αλαθνίλσζε ηελ θεξχμεη ηνπ πνιέκνπ θαη αθνινχζεζε ν απνραηξεηηζκφο καζεηψλ-θαζεγεηψλ απζφξκεηα καζεηέο νξγάλσζαλ ζπιιαιεηήξην» Καηά ηε δηάξθεηα ηεο βνπιγαξηθήο θαηνρήο ην ζρνιείν δε γιίησζε απφ ηε ιεειαζία. «Βηβιία, έπηπια, ηα επνπηηθά κέζα αθφκα θαη ηα θνπθψκαηα αθαηξνχληαη θαη κεηαθέξνληαη ζηε Βνπιγαξία.» χκθσλα κε θάπνηεο καξηπξίεο ην ζρνιείν ίζσο ιεηηνχξγεζε γηα έλα δηάζηεκα σο Βνπιγαξηθφ, αλάκεζα ζηα έηε Μεηά ηελ απειεπζέξσζε αθνινχζεζε πξνζπάζεηα λα επηζηξαθνχλ ηα δηαξπαρζέληα κε κηθξή φκσο επηηπρία. Αθνινπζνχλ πξνζπάζεηεο απνθαηάζηαζεο ησλ δεκηψλ ηνπ θηηξίνπ κε ρξήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ εηζπξάμεηο ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ

39 39 καζεηψλ ηνπ. Δπίζεο ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα αξρίδνπλ ηα καζεηηθά ζπζζίηηα άπνξσλ, ηα νπνία ζα θξαηήζνπλ αξθεηά ρξφληα. Αθνινπζεί ελδεηθηηθφο θαηάινγνο πξάμεσλ ηεο ζρνιηθήο δσήο ηνπ Γπκλαζίνπ Αξξέλσλ κέρξη ην Γπκλάζην Αξξέλσλ Γξάκαο Πεγή:

40 40 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΗΡΙΑ 12 Ο ΓΗΜΟΣΙΚΟ ΥΟΛΔΙΟ ΓΡΑΜΑ- ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ 1. Η Μεθοδολογύα τησ Έρευνασ 1.1. Σκοπόσ Σν ζρνιείν, επίζεκνο θνξέαο παξνρήο γλψζεσλ, έρεη έλαλ πνιχπιεπξν ξφιν πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο επξχηεξεο θνηλσληθνπνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο αιιαγέο. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε αξρείνπ ησλ ζρνιείσλ πνπ ζηεγάζηεθαλ θαηά θαηξνχο ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ Γξάκαο, ζην νπνίν ζήκεξα ζηεγάδεηαη ην 12 ν Γεκνηηθφ ρνιείν. Γηα ηελ θαιχηεξε κειέηε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο, θξίζεθε ζθφπηκν λα ρσξηζηεί ζε κεγάιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο ( ζεκεία ηνκήο, ρξνλνινγίεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο) 1.2. Στόχοι Δηδηθφηεξα ε έξεπλα κέζα απφ ηελ κειέηε ηνπ αξρεηαθνχ πιηθνχ, ηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε θαη ηηο ζπλεληεχμεηο απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, επηρεηξεί λα απαληήζεη ζηα εμήο εξσηήκαηα: Πνηα ήηαλ ε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεγαδφκελσλ ζρνιείσλ Πψο εμειίρζεθε ν καζεηηθφο πιεζπζκφο απφ ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν κέρξη ζήκεξα.. Απμνκεηψζεηο καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, καζεηηθέο δηαξξνέο. Πψο ε θπξίαξρε ηδενινγία απνηππψλεηαη ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ θαη επεξεάδεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπο. Πνηεο είλαη νη ζπζρεηίζεηο θαη αιιειεπηδξάζεηο ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ θνηλσλία Πνην ην πεξηερφκελν ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ θαη ηη αιιαγέο ππέζηεζαλ ζηελ πνξεία ηνπ ρξφλνπ Σχεδιαςμόσ και υλοπούηςη τησ ϋρευνασ Μελέηη δεςηεπογενών πηγών ην πξψην ζηάδην ηεο έξεπλαο επηρεηξείηαη αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ηνπ ηνπηθνχ ηχπνπ ( βηβιία, άξζξα, πξαθηηθά επηζηεκνληθψλ ζπλαληήζεσλ), κε ζηφρν ηελ άληιεζε πιεξνθνξηψλ γηα παξφκνηεο κειέηεο. Δπίζεο γίλεηαη πξνζπάζεηα αλαζχλζεζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θνηλσληθνχ ρψξνπ θαηά ηελ επνρή ίδξπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαζψο θαη ηεο πεξηφδνπ γηα ηελ νπνία δελ ππάξρεη αξρεηαθφ πιηθφ Μελέηη ππωηογενών πηγών Ζ παξνχζα εξγαζία είλαη πξντφλ πνπ ζηεξίρζεθε ζην αξρείν ηνπ 12 νπ θαη 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο. Δηδηθφηεξα: ζηα Μαζεηνιφγηα, ζηνπο Γεληθνχο Διέγρνπο, ζα Βηβιία Πξάμεσλ ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ, ζηα Πξαθηηθά ησλ ρνιηθψλ Δπηηξνπψλ, ζηα

41 41 Βηβιία Πηζηνπνηεηηθψλ πνπδψλ, ζηα Πξσηφθνιια, ζηα έγγξαθα εηζεξρνκέλσλεμεξρνκέλσλ, ζηα Βηβιία παξνπζίαο πξνζσπηθνχ, ζηα Βηβιία ζηνηρείσλ πξνζσπηθνχ αιιά θαη ζηηο θσηνγξαθίεο πνπ ππήξραλ ζηα ζρνιεία. Δπηπξφζζεηα ζηεξίρζεθε ζηε κειέηε άιισλ αξρείσλ, φπσο ηεο Γηεχζπλζεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηνπ λνκνχ Γξάκαο, ( κεηξψα ρνιείσλ, Δθζέζεηο επηζεσξεηψλ).γηα ηνλ ίδην ιφγν ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξαθηηθά ηνπ Ηδξχκαηνο Β. Μειά γηα ηελ Πξνζρνιηθή Αγσγή θαη εθεκεξίδεο ηεο θπβέξλεζεο. Άδειερ Ππόζβαζηρ Γηα ηελ πξφζβαζε ζηα αξρεία ηνπ 12 νπ θαη 9 νπ Γεκνηηθνχ ζρνιείνπ πνπ ζπζηεγάδνληαλ ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ κέρξη ην 2000, δεηήζεθε εγγξάθσο ε άδεηα απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο κέζσ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ. Γηα ηε κειέηε ησλ αξρείσλ ηεο Α/ζκηαο Δθπαίδεπζεο Ν. Γξάκαο ρνξεγήζεθε άδεηα απφ ην Γηεπζπληή Α/ζκηαο Δθπαηδεπζεο. Γηα ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ αμηνπνηήζεθε θαη ε κέζνδνο ηεο ζπλέληεπμεο απφ δηαηειέζαληεο δηεπζπληέο ηνπ ζρνιείνπ, απφ εθπαηδεπηηθνχο πνπ ππεξέηεζαλ ζ απηφ θαη απφ απνθνίηνπο ηνπ. Σέινο ζπγθεληξψζεθε θσηνγξαθηθφ πιηθφ, απφ ηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ θαη ηηο πξνζσπηθέο θσηνγξαθηθέο ζπιινγέο ηδησηψλ. Αθνινχζεζε αμηνιφγεζε, επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ θαη ζχλζεζή ηνπ. Σα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ κέζα απφ ηελ αλάιπζε θαη ζηαηηζηηθή πεξηγξαθή ησλ δεδνκέλσλ, δειαδή ηνπ ηζηνξηθνχ πιηθνχ πνπ έρεη ζπιιεγεί απφ ηηο πξσηνγελείο θαη δεπηεξνγελείο πεγέο θαη απαληνχλ ζηα εξσηήκαηα ηεο έξεπλαο Συνεντεύξεισ Ζ παξνχζα έξεπλα βαζίζηεθε ζε πνηνηηθέο κεζφδνπο δηφηη απηέο απνηεινχλ ηα βαζηθά εξγαιεία γηα ηελ ζπιινγή ζηνηρείσλ πνπ δίλνπλ απάληεζε ζε εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ην «πψο, γηαηί, θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο, κε πνηεο επηπηψζεηο» Ζ πνηνηηθή έξεπλα ηνλίδεη ηελ ζεκαζία πνπ έρεη ην ηζηνξηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην, δίλεη έκθαζε ζηελ εμέιημε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ, δειαδή, ζηηο δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο νπνίεο δηακνξθψλνληαη ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο. Γηα ηελ επηινγή ηνπ δείγκαηνο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα βηβιία Μεηξψνπ ησλ ρνιείσλ ψζηε λα εληνπηζηνχλ καζεηέο πνπ απνθνίηεζαλ απφ ην 1949 έσο ην ηελ θάζε ηεο έξεπλαο πεδίνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε ζπιινγή ησλ εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ ε κέζνδνο ηεο εκηδνκεκέλεο ζπλέληεπμεο, δηφηη σο κέζνδνο άληιεζεο πιεξνθνξηψλ παξνπζηάδεη πιενλεθηήκαηα φπσο: α) ηελ εξγαζία ζε θαζνξηζκέλν

42 42 πιαίζην θαη β) ηνλ πεξηνξηζκφ απψιεηαο ρξφλνπ. θνπφο κέζα απφ ηελ εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε ήηαλ λα δνζεί ζηνπο εξσηψκελνπο αξθεηή πξσηνβνπιία ζηε δηαηχπσζε ησλ απαληήζεσλ, κε ειάρηζηεο παξεκβάζεηο ησλ εξεπλεηψλ κέζα ζηα ρξνληθά πιαίζηα πνπ δηέζεηαλ, ψζηε λα κηινχλ ηα άηνκα γηα ην ζέκα ηεο έξεπλαο. ια ηα ζηνηρεία θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθεληξψζεθαλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο έξεπλαο αμηνιφγεζεο είλαη απφξξεηεο θαη εκπηζηεπηηθέο, κε ζεβαζκφ ζηνλ θψδηθα εζηθήο θαη δενληνινγίαο. Γείγμα Σν πξψην βήκα ζηελ δεηγκαηνιεπηηθή δηαδηθαζία ήηαλ ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ. ηελ ζπλέρεηα νξίζηεθε θαη ζηελ πξάμε κε ηελ δηακφξθσζε ηνπ δεηγκαηνιεπηηθνχ πιαηζίνπ, δειαδή, ηνλ θαηάινγν ηνπ πιεζπζκνχ (απφ ηα αξρεία). Ζ θαηάηαμε ησλ αηφκσλ έγηλε κε βάζε ηελ εκεξνκελία απνθνίηεζεο. ηελ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα, ρξεζηκνπνηήζεθε ε ζηξσκαηνπνηεκέλε ηπραία δεηγκαηνιεςία, δεδνκέλνπ ηνπ γεγνλφηνο φηη ν πιεζπζκφο πνπ κειεηάκε δελ παξνπζηάδεη νκνηνγέλεηα, αιιά εκθαλίδνληαη δηαζηξσκαηψζεηο απηνλφεηεο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο. ην θάζε ζηξψκα απφ ηα ηέζζεξα ζηα νπνία ρσξίζηεθε ην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ην 1945 έσο ην 2000, έγηλε απιή ηπραία δεηγκαηνιεςία ε νπνία είλαη, ίζσο, ε πην γλσζηή κέζνδνο γηα ηελ επηινγή αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο κεζφδνπ είλαη φηη θάζε κνλάδα ηνπ πιεζπζκνχ έρεη ηελ ίδηα πηζαλφηεηα λα επηιεγεί ζην δείγκα. Με ηελ ίδηα αθξηβψο δηαδηθαζία, αιιά βαζηζκέλε ζηα Βηβιία Πξαθηηθψλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ, έγηλε ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο πνπ αθνξνχζε ηνπο δαζθάινπο πνπ δίδαμαλ απφ ην 1945 έσο ην Οη 4 δηαζηξσκαηψζεηο ήηαλ αλά 15εηία θαη γηα θάζε κία θιεξψζεθαλ 4 απφθνηηνη θαη 2 δάζθαινη. Σν δείγκα απνηειείην απφ 16 καζεηέο θαη ησλ δχν ζρνιείσλ θαη 8 δαζθάινπο. Οη ζεκαηηθνί άμνλεο πάλσ ζηνπο νπνίνπο θηλήζεθαλ νη ζπλεληεχμεηο ήηαλ νη παξαθάησ: Α) Καηαγσγή, θνηλσληθή πξνέιεπζε θαη ρξνληθφο πξνζδηνξηζκφο θνίηεζεο (γηα απνθνηηήζαληεο) ή ηνπνζέηεζεο (γηα παιηνχο δαζθάινπο) ησλ εξσηψκελσλ. Β) Πξνζδηνξηζκφο ηνπ ηδενινγηθνχ πιαηζίνπ ηεο εθάζηνηε επνρήο ζε ζπλάξηεζε κε ηα αληίζηνηρα ηζηνξηθά γεγνλφηα. Γ) Πξνζδηνξηζκφο ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ ηεο πεξηνρήο ζε ζπλάξηεζε κε ηα αληίζηνηρα ηζηνξηθά γεγνλφηα. Γ) Σν παηδαγσγηθφ θιίκα ηνπ ζρνιείνπ, ην ζχζηεκα πνηλψλ θαη ακνηβψλ ηνπ.

43 43 Πξνεγήζεθε κηα πξνθαηαξθηηθή θάζε κε ηειεθσληθή ή θπζηθή επηθνηλσλία κε απφθνηηνπο θαη παιηνχο δαζθάινπο ηνπ ζρνιείνπ κε ζθνπφ : α) ηε γλσζηνπνίεζε ηνπ ζθνπνχ ηεο έξεπλαο, β) ηε δηεξεχλεζε γηα ηελ επηινγή ηνπ ηειηθνχ δείγκαηνο θαη γ) ηε ζπγθαηάζεζε ησλ αηφκσλ λα ζπκκεηέρνπλ. Καηά ηε δηάξθεηά ηεο παξνπζηάζηεθαλ πξνβιήκαηα, φπσο ε αξλεηηθή απάληεζε πνιιψλ αηφκσλ γηα ζπκκεηνρή ζηελ έξεπλα. Αθνινχζεζε επαλεπηινγή δείγκαηνο θαη δεχηεξε θάζε δηεξεχλεζεο. Μεηά απφ απηήλ ην δείγκα απνηειείην πιένλ απφ 12 απφθνηηνπο θαη 6 δαζθάινπο. ηελ αξρή ηεο ζπλέληεπμεο, δηλφηαλ ζηνλ εξσηψκελν φιεο νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ζθνπφ ηεο έξεπλαο, δηλφηαλ έκθαζε ζην απφξξεην ησλ ζηνηρείσλ θαη ηεο αλσλπκίαο. ε θάζε ελφηεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πξνεγήζεθε κηα ζχληνκε εηζαγσγηθή πεξηγξαθή ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν πνπ ζα αθνινπζνχζε. Ζ κεηαθνξά απφ ηε κηα ελφηεηα ζηελ άιιε ζπλνδεπφηαλ απφ εηζαγσγηθέο παξαηεξήζεηο πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ κεηάβαζε θαη δηαηεξνχζαλ ηελ νκαιή ξνή ησλ εξσηήζεσλ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο δελ παξεπξίζθνληαλ άιια πξφζσπα ιφγσ ηνπ απνξξήηνπ θαη γηαηί ήηαλ πηζαλφ λα επεξεάζνπλ ηηο απαληήζεηο. Ο ζπλεληεπθηήο ζε θακία πεξίπησζε δελ γλσζηνπνίεζε ηηο δηθέο ηνπ απφςεηο. ιεο νη εξσηήζεηο αθνινχζεζαλ ηελ ίδηα πξνθαζνξηζκέλε ζεηξά, δηαβάζηεθαλ αθξηβψο φπσο παξνπζηάδνληαη ζην εξσηεκαηνιφγην θαη νη απαληήζεηο θαηαγξάθνληαλ ηε ζηηγκή πνπ δηαηππψλνληαλ. ην ηέινο ηεο ζπλέληεπμεο, ν ζπλεληεπθηήο έιεγρε ην εξσηεκαηνιφγην γηα ηπρφλ παξαιείςεηο ή ζπκπιεξσκαηηθέο ζεκεηψζεηο ηνπ. Θεμαηικοί άξονερ Θεμαηικόρ Άξοναρ Α) Καηαγσγή, θνηλσληθή πξνέιεπζε θαη ρξνληθφο πξνζδηνξηζκφο θνίηεζεο (γηα απνθνηηήζαληεο), ή ηνπνζέηεζεο (γηα παιηνχο δαζθάινπο) ησλ εξσηψκελσλ. ζνλ αθνξά ηνπο απφθνηηνπο δεηήζακε λα αλαηξέμνπλ ζηα βηψκαηά ηνπο θαη λα ζπκεζνχλ: - Σνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο. - Σελ θνηλσληθή ηνπο πξνέιεπζε. - Σν επάγγεικα ησλ γνληψλ ηνπο. - Πφηε θνίηεζαλ ζηα «Δθπαηδεπηήξηα». - Σελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο, φζν δηαξθνχζε ε θνίηεζή ηνπο. - Πφζν ηα παξαπάλσ επεξέαζαλ ηε θνίηεζή ηνπο ζην ζρνιείν. ζνλ αθνξά ηνπο παιηνχο δαζθάινπο δεηήζακε λα ζπκεζνχλ: - Σνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο.

44 44 - Σελ θνηλσληθή ηνπο πξνέιεπζε. - Σν επάγγεικα ησλ γνληψλ ηνπο. - Πφηε θαη γηα πφζν δηάζηεκα δίδαμαλ ζηα «Δθπαηδεπηήξηα». - Σελ νηθνγελεηαθή θαη νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε φζν δηάζηεκα δίδαζθαλ ζην ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν. - Σελ πιηθνηερληθή ππνδνκή ηνπ ζρνιείνπ ηελ επνρή ηνπο θαη ηελ θηηξηαθή ηνπ θαηάζηαζε. Θεμαηικόρ Άξοναρ Β) Πξνζδηνξηζκφο ηνπ ηδενινγηθνχ πιαηζίνπ ηεο εθάζηνηε επνρήο ζε ζπλάξηεζε κε ηα αληίζηνηρα ηζηνξηθά γεγνλφηα. Απζφξκεηε ζπδήηεζε ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ ηεο επνρήο ηελ νπνία καο πεξηγξάθνπλ. πζρέηηζή ηνπο κε ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. ζνλ αθνξά ηνπο απφθνηηνπο δεηήζακε αθφκα λα πεξηγξάςνπλ: - Πφηε ζηακάηεζε ε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ θαη γηαηί. - Πνηα ηζηνξηθά γεγνλφηα άιιαμαλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ. - Σνπο θαλφλεο πνπ θαζφξηδαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. - Σε ζπκθσλία ή φρη ησλ παξαπάλσ θαλφλσλ κε ηελ πνιηηηθή πνιηηηζκηθή ηδενινγία ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο. - ζνλ αθνξά ηνπο παιηνχο δαζθάινπο δεηήζακε λα αλαθεξζνχλ εθηφο απφ ηα παξαπάλσ θαη : - ην βαζκφ ειέγρνπ ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ απφ άιινπο πνιηηηθνχο θνξείο. - ηε δπλαηφηεηα παξέκβαζεο εμσζρνιηθψλ παξαγφλησλ ζηελ δηακφξθσζε ηεο ηδενινγίαο θαη ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ. - ην βαζκφ πνπ ε πνιηηηθή ηδενινγία ηεο πεξηφδνπ αληηθαηνπηξηδφηαλ ηφζν ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα φζν θαη ζηνλ θαλνληζκφ ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ. Θεμαηικόρ Άξοναρ Γ) Πξνζδηνξηζκφο ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ ηεο πεξηνρήο ζε ζπλάξηεζε κε ηα αληίζηνηρα ηζηνξηθά γεγνλφηα. Απζφξκεηε ζπδήηεζε πάλσ ζηηο αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο Γξάκαο θαη εηδηθφηεξα ησλ νηθνγελεηψλ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ. Δπίζεο δεηήζεθε λα γίλεη ζχγθξηζε κε ηελ θαηαγσγή (Έιιελεο γεγελείο θαη πξφζθπγεο,) ζε ζρέζε κε ηελ παηδεία πνπ ήζειαλ γηα ηα παηδηά ηνπο. - Σν βαζκφ πνπ ε θνηλσλία παξελέβαηλε θαη θαζφξηδε ηνπο θαλνληζκνχο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ.

45 45 - Σν βαζκφ πνπ νη θαλφλεο ηνπ ζρνιείνπ επεθηείλνληαλ θαη επεξέαδαλ ηε δσή ηνπο εθηφο ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ. - Σα πεξηζψξηα αλάπηπμεο πξσηνβνπιίαο εληφο ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη δξαζηεξηνηήησλ απφ κέξνπο ησλ ζπιιφγσλ γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ. - Σν βαζκφ πνπ ε θνηλσλία αλέπηπζζε πξσηνβνπιίεο κε ζθνπφ ηελ πάζεο θχζεσο βνήζεηα πξνο ην ζρνιείν θαη ζε πνηεο πεξηπηψζεηο έγηλε απηφ. Θεμαηικόρ Άξοναρ Γ) Σν παηδαγσγηθφ θιίκα ηνπ ζρνιείνπ, ην ζχζηεκα πνηλψλ θαη ακνηβψλ ηνπ. απηφ ην ζηάδην νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα δψζνπλ πιεξνθνξίεο γηα ην : - Πφηε ην ζχζηεκα πνηλψλ ήηαλ πην απζηεξφ θαη πφηε φρη. Ήηαλ πνιηηηθή απφθαζε, θνηλσληθή επηηαγή ή απιψο παηδαγσγηθή άπνςε; - Γηα ην ζχζηεκα ησλ ακνηβψλ αληίζηνηρα. - Πφζν επεξέαδε ην θιίκα ηνπ ζρνιείνπ, ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. - Πνηεο ήηαλ νη ζρέζεηο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο δαζθάινπο. Παξάγνληεο πνπ ηηο επεξέαδαλ. - Πνηεο ήηαλ νη ζρέζεηο αλάκεζα ζηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο. Παξάγνληεο πνπ ηηο επεξέαδαλ. Ζ πξνζσπηθή επαθή κε ηνλ ζπλεληεπθηή πξνζθέξεηαη γηα άκεζεο δηεπθξηλίζεηο σο πξνο ηηο εξσηήζεηο, ην ζθνπφ ηεο έξεπλαο θαη ηε ζεκαζία ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ εξσηψκελνπ. Σεξήζεθε ε δενληνινγία ζχκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία (ν ζπλεληεπμηαδφκελνο ήηαλ κφλνο ηνπ ζε ζπγθεθξηκέλν ηφπν θαη ρξφλν) Ζ δεηγκαηνιεπηηθή έξεπλα αληηκεησπίδεη ηα θνηλσληθά θαηλφκελα σο ζηαζεξά θαη κε κεηαβαιιφκελα. Εεηήκαηα θνηλσληθήο νξγάλσζεο, δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ ζην γεληθφηεξν θνηλσληθφ, πνιηηηθφ, πνιηηηζκηθφ πιαίζην, δε ζπκβαδίδνπλ κε ηε κνλνκεξή πνζνηηθή δεηγκαηνιεπηηθή έξεπλα. Σα ππνθείκελα ζα πξέπεη λα εμεηάδνληαη ζην πιαίζην ησλ θνηλσληθψλ ηνπο ζρέζεσλ, ηεο πξνζσπηθήο ηνπο ηζηνξίαο θαη ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ γεληθφηεξνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέρζεθε ε εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε. Καηασώπηζη και έλεγσορ δεδομένων Με ηελ έλαξμε ηεο έξεπλαο δηακνξθψζεθαλ αξρεία (ρεηξφγξαθα θαη ειεθηξνληθά) κε ζθνπφ ηελ ζπιινγή, ηαμηλφκεζε θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ.

46 46 σόλια Οη ζπλεληεπθηέο δελ απαζρνιήζεθαλ απνθιεηζηηθά ζηελ θαηαγξαθή ησλ ζπλεληεχμεσλ. Απηφ ήηαλ κηα απφ ηηο δπζθνιίεο πνπ ζπλάληεζαλ, θαζψο ππήξρε ρξνληθφ πεξηζψξην γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ ζπλεληεχμεσλ. Θεσξείηαη φηη νη απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ ήηαλ εηιηθξηλείο θαη αθξηβείο. ην δείγκα πνπ επηιέρζεθε ππήξραλ πεξηπηψζεηο ζαλάησλ, αξλήζεσλ πξνο ηελ δηαδηθαζία ηεο ζπλέληεπμεο θαη άηνκα πνπ άιιαμαλ ηφπν θαηνηθίαο ρσξίο λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα πξνζσπηθήο επαθήο.οη ζπλεληεχμεηο έγηλαλ θαηά πξφζσπν Χρονοδιϊγραμμα τησ ϋρευνασ Έλαξμε Φεβξνπάξηνο 2009, ιήμε Ηνχληνο Δηδηθφηεξα: Φεβξνπάξην έσο Ηνχιην ηνπ 2009 κειέηε δεπηεξνγελψλ πεγψλ θαη ζπγθέληξσζε θσηνγξαθηθνχ πιηθνχ. ζπλεληεχμεσλ. Αχγνπζην έσο Ννέκβξην 2009 θαηαζθεπή εξσηεκαηνινγίσλ θαη δηεμαγσγή Γεθέκβξην 2009 έσο Ηαλνπάξην 2010 κειέηε αξρείσλ ΓΗΠΔ, 12 νπ θαη 9 νπ Γ. ρνιείσλ Γξάκαο. Φεβξνπάξην 2010 απνκαγλεηνθψλεζε ησλ ζπλεληεχμεσλ. Μάξηην έσο Απξίιην 2010 επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ θαη ζχλζεζε ηεο εξγαζίαο. Μάην έσο Ηνχλην 2010 ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο.

47 47 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 2.1. Καταςκευό και λειτουργύα των Εκπαιδευτηρύων Δρϊμασ Σα ζηνηρεία πνπ ζπγθεληξψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο ζε ζρέζε κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αλέγεξζεο ησλ ζρνιείσλ θαηέιεγαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη απηφ θηίζηεθε κε ρξήκαηα ησλ Διιήλσλ ηεο Κνηλφηεηαο θαη κε δσξεά ηεο Ναηαιίαο Μειά, ρήξαο ηνπ Μαθεδνλνκάρνπ Π. Μειά. Σν παξαπάλσ απνηειεί γεληθή αληίιεςε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο θαη είλαη ηφζν έληνλε πνπ ην δηδάζθνπλ νη δάζθαινη ζηα ζπγθεθξηκέλα ζρνιεία. Καηά ηε κπζνπιαζία ησλ θαηνίθσλ ην ζρήκα Π ηνπ ζρνιείνπ νθείιεηαη ζην φλνκα Παχινο θαηά παξάθιεζε ηεο Ναηαιίαο πξνο ηνλ Υξπζφζηνκν. Παξαθνινπζψληαο κηα νκηιία γηα ηα 100 ρξφληα ιεηηνπξγίαο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ηεο Πξνζνηζάλεο, αθνχζακε ηνλ νκηιεηή λα αλαθέξεηαη ζην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά, κέζα απφ κηα πξσηφηππε έξεπλα ηεο θ. Κνπηνπμηάδε Αηθαηεξίλεο, ε νπνία δελ έρεη αθφκε δεκνζηεπζεί. Σελ επφκελε βξήθακε ην ελ ιφγσ ίδξπκα, ην νπνίν νλνκάδεηαη πιένλ Ίδξπκα Βαζηιείνπ Μειά γηα ηελ Πξνζρνιηθή Αγσγή θαη ήξζακε ακέζσο ζε επαθή καδί ηνπο. Σνπο δεηήζακε πιεξνθνξίεο γηα ηε ζπλεηζθνξά ηνπο ζην ρηίζηκν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ Γξάκαο, δηφηη απηά ρηίζηεθαλ αθξηβψο ηελ ίδηα επνρή κε εθείλα ηεο Πξνζνηζάλεο. Οη πιεξνθνξίεο πνπ καο έδσζαλ άιιαμαλ εληειψο ην ζπκπέξαζκα ζην νπνίν θαηαιήγεη ε νκάδα πνπ αθνξά ηελ αλέγεξζε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. χκθσλα κε ηα λέα ζηνηρεία ην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά πξφζθεξε γηα ηελ αλέγεξζε ησλ ζρνιψλ ζηε Γξάκα 1500 Οζσκαληθέο ιίξεο. Σν ππφινηπν πνζφ, κέρξη ηηο 3000 πνπ ηειηθά δαπαλήζεθαλ ζπγθεληξψζεθε απφ εξάλνπο κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ. Μεηά απφ επηθνηλσλία πνπ είρακε κε ηνλ θ. Βίθησξα Μειά, πξφεδξν ηνπ Ηδξχκαηνο, θαηαθέξακε λα δηεπθξηλίζνπκε φζν ήηαλ δπλαηφλ θαη ην ξφιν ηεο Ναηαιίαο Μειά. Ο ίδηνο πιεξνθνξήζεθε απφ ηηο εγγνλέο ηεο Ναηαιίαο Μειά, πνπ έρνπλ κάιηζηα ην ίδην κε ηε γηαγηάο ηνπο φλνκα, πσο ε Ναηαιία έπαημε ξφιν ζηελ απνπεξάησζε ησλ εθπαηδεπηεξίσλ. Γε ζπκνχληαη φκσο ην ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ έζηεηιε γηα ην ιφγν απηφ ζηε Μεηξφπνιε Γξάκαο. Σα δηθά καο ζπκπεξάζκαηα ζπκθσλνχλ κε απηά ζηα νπνία θαηαιήγεη ε θ. Κνπηνπμηάδνπ ζηελ έξεπλα πνπ θάλεη γηα ηηο δηαδηθαζίεο ζπγθξφηεζεο ηεο λεπηαθήο εθπαίδεπζεο θαηά ηνλ 19ν αηψλα ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ηελ πεξίπησζε ηνπ Βαζηιείνπ Μειά ζηελ πεξηνρή Πξνζνηζάλεο θαη Γξάκαο( ), ηελ νπνία καο έζηεηιε ε ίδηα φηαλ επηθνηλσλήζακε καδί ηεο. ζν γηα ην ζρήκα ηνπ ζρνιείνπ, ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε έδεημε φηη ην Π νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ήηαλ ν αξρηηεθηνληθφο ξπζκφο ηεο επνρήο, πξνζαξκνζκέλνο πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ ειιεληθή αξρηηεθηνληθή παξάδνζε.

48 48 Πεπιγπαθή διδακηηπίος Σν θηίξην ηνπ ζρνιείνπ βξίζθεηαη ζηε Β.Γ. πιεπξά ηεο Γξάκαο θηηζκέλν «ζε νηθφπεδν ην νπνίνλ ρξεζίκεπε επί ηνπξθνθξαηίαο σο Διιεληθφ λεθξνηαθείν». 4 Ο Παζραιίδεο (1992,ζ.106) αλαθέξεη φηη «ηελ έθηαζε, φπνπ ζα θηίδνληαλ ην θηίξην, δηέζεζαλ ε Μαξηγψ Αξηηδίδνπ Κάηνςε Δθπαηδεπηεξίσλ Γξάκαο Πεγή: Δπαγγειία Κακπνχξε, 1998, ζ. 691 θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ ηελ αγξνηηθή ηδηνθηεζία ηεο θαη ην ειιεληθφ λεθξνηαθείν, πνπ ππήξρε ζηελ πεξηνρή». ε αληάιιαγκα ε Αξηηδίδνπ δήηεζε απφ ηνλ Μεηξνπνιίηε Υξπζφζηνκν λα θαηαζθεπαζηεί ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ έλα θελνηάθην ζηε κλήκε ηνπ γηνχ ηεο. ήκεξα αληί ηνπ θαηεζηξακκέλνπ απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θελνηαθίνπ θαηαζθεπάζηεθε πξφζθαηα (2009) έλα άιιν, ζηε κλήκε ηεο Μ. Αξηηδίδνπ θαη ηνπ γηνπ ηεο Αλέζηε. Σν νηθνδφκεκα αλαπηχζζεηαη ζε ηξία επίπεδα, εκηππφγεην, ηζφγεην θαη φξνθν. Ζ είζνδνο πξνο ην ηζφγεην βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο λφηηαο φςεο, ελψ απηή ηνπ νξφθνπ βξίζθεηαη ζηελ αλαηνιηθή φςε. Γπν είζνδνη αθφκε ππάξρνπλ ζηα βφξεηα ηνπ θηηξίνπ, ζηελ εζσηεξηθή πιεπξά ηνπ Π. Ζ θάηνςε ηνπ θηίζκαηνο έρεη ζρήκα Π, κε δηαζηάζεηο εμσηεξηθήο πεξηκέηξνπ 23,85 Υ 34,75 Υ 24,62 κ. Ζ είζνδνο ζηηο αίζνπζεο γίλεηαη απφ δηάδξνκν πιάηνπο 2,00 κ. ν νπνίνο βξίζθεηαη ζηελ εζσηεξηθή πιεπξά ηνπ Π θαη θαηά κήθνο απηνχ. ην ηζφγεην ππάξρνπλ ζήκεξα 7 αίζνπζεο δηδαζθαιίαο, 1 αίζνπζα ζίηηζεο-θνπδίλα, 1 γξαθείν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, 1 βνεζεηηθφο ρψξνο θαη κηα ηνπαιέηα. Αληίζηνηρα ζηνλ φξνθν ππάξρνπλ 7 αίζνπζεο δηδαζθαιίαο, 2 γξαθεία θαη κηα αίζνπζα Ζ/Τ. Ζ ζπλνιηθή επηθάλεηα ησλ νξφθσλ θηάλεη ηα 1000 η.κ. Ο εκηππφγεηνο ρψξνο πνπ ηξνπνπνηήζεθε πξφζθαηα ρξεζηκνπνηείηαη σο απνζήθε θαη σο ηνπαιέηεο. ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θαη ζην πιαίζην αλαπαιαίσζεο έγηλαλ εθηεηακέλεο εμσηεξηθέο εξγαζίεο απφ ηελ θνηλνπξαμία Σζαξηηιίδε Ν. θαη Εαθεηξφπνπινπ Π., κε επηβιέπνληεο ηνπο κεραληθνχο Κηπξηηζή Γ. θαη Κπξηαδίδε Γ. θαη ζηνίρηζε νγδφληα εθαηνκκχξηα δξαρκέο. 4 Αξρεία Β' Δθπαηδεπηηθήο Πεξηθέξεηαο Γξάκαο, "Ηζηνξηθή Έθζεζηο 9νπ 6/μηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο" 1953.

49 49 γπκλαζηήξην Δθπαηδεπηήξηα 17 ν Οι. Νεπηαγσγείν Γνξπθνξηθή θσηνγξαθία.πεγή: Google earth ην θηίξην ζηεγάδεηαη ζήκεξα ην 12 ν Οινήκεξν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο. Πεξηβάιιεηαη απφ απιή 9 ζηξεκκάησλ ζηε βφξεηα πιεπξά ηεο νπνίαο είλαη ρηηζκέλν ην ζεκεξηλφ γπκλαζηήξην 110 η.κ. πεξίπνπ, ην νπνίν κεηαπνιεκηθά ρξεζηκνπνηήζεθε σο ρψξνο ζίηηζεο ησλ άπνξσλ καζεηψλ, ελψ αξγφηεξα σο απνζήθε ηνπ Γήκνπ. ηα βνξεηναλαηνιηθά ηνπ αχιεηνπ ρψξνπ ζηεγάδεηαη ην Γξάκαο ζε θηίζκα πνπ θαηαζθεπάζηεθε ζηα 1960 θαη θηινμέλεζε απφ ην 1981 έσο 1989 ηάμεηο ηνπ 13 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο (Παπάδνγινπ Υ., 2003, ζ. 128). Ο απιφηνηρνο είλαη θαηαζθεπαζκέλνο εμ νινθιήξνπ απφ πέηξα. Ζ αλαηνιηθή ηνπ πιεπξά θαηαζθεπάζηεθε ην ηελ είζνδν ηεο απιήο είρε ήδε θαηαζθεπαζηεί απφ ην 1953 θαη ιεηηνπξγνχζε ζπξσξείν, κε ζθνπφ ηελ πξνθχιαμε ηνπ δηδαθηεξίνπ, ηε θχιαμε ησλ καζεηψλ θαη σο πξαηήξην καζεηηθψλ εηδψλ. 6 Σν 1963 έλα παξφκνην ζπξσξείν θαηαζθεπάζηεθε ζηε Νφηηα είζνδν ηεο απιήο. 7 Ανέγεπζη ηος διδακηηπίος Ζ αλέγεξζε ηνπ δηδαθηεξίνπ κε φλνκα Δθπαηδεπηήξηα ηεο Διιεληθήο Οξζφδνμνπ Κνηλφηεηνο Γξάκαο, άξρηζε ην 1907, κε πξσηνβνπιία ηνπ αεηκλήζηνπ Δζλνκάξηπξα Μεηξνπνιίηε Γξάκαο Υξπζφζηνκνπ θαη ηειείσζε ην Ο ηεξάξρεο πίζηεπε πσο γηα λα επηηχρεη ε ειιεληθή πξνζπάζεηα ζην δχζθνιν αγψλα ελάληηα ζηε βνπιγαξηθή 5 Αξρείν 12 νπ Γ.ρ..ην πξαθηηθφ ηεο 14 εο Γεθεκβξίνπ 1958, ν Γ/ληήο ηνπ ρνιείνπ θ. Ν. Γεσξγηάδεο αλαθέξεη φηη :«ν αλαηνιηθφο απιφηνηρνο επί ηεο Μεηξ. Υξπζνζηφκνπ ν νπνίνο είρε αλαγεξζεί επί Σνπξθνθξαηίαο, φηαλ ν ρψξνο απηφο ρξεζίκεπε σο Νεθξνηαθείν ησλ Διιήλσλ, είλαη πηα αλαρξνληζηηθφο ιφγσ θαθνηερλίαο θαη απνηειεί εκπφδην γηα ηε ζέα ηνπ πεξηθαιινχο Γηδαθηεξίνπ ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ». 6 Αξρείν 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ ηεο 13 εο Γεθεκβξίνπ ηνπ Αξρείν 9 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ,Απξίιηνο 1963.

50 50 πξνπαγάλδα θαη «γηα λα επηθξαηήζεη ν Διιεληζκφο θαη λα κε ραζεί ρξεηαδφκαζηε δαζθάινπο, νξγάλσζε θαη ζρνιεία» (Παζραιίδεο Β., 1992, ζ. 105). Γεκηνχξγεζε εξαληθή επηηξνπή ε νπνία θξφληηδε γηα ηε ζπγθέληξσζε ρξεκάησλ ψζηε λα ρηηζηνχλ ην ηαρχηεξν δπλαηφλ ζρνιεία αξξέλσλ θαη ζειέσλ. Ο ίδηνο επηθνηλψλεζε κέζσ ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ θ. θνπδέ κε ην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά ζηελ Αζήλα, ην Μάην ηνπ 1905, δεηψληαο ηελ νηθνλνκηθή ηνπ ελίζρπζε γηα ηελ αλέγεξζε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ κε πξνυπνινγηζκφ 1500 ιίξεο (Κνπηνπμηάδνπ, 2006). Ζ επηηξνπή δηαρείξηζεο ηνπ Δπηκειεηεξίνπ δέρζεθε, ζέηνληαο θάπνηνπο φξνπο φπσο : α) ηελ πξνκήζεηα ησλ αλαγθαίσλ απηνθξαηνξηθψλ θηξκαλίσλ, β) ηελ θαηάξηηζε ηεηξακεινχο επηηξνπήο γηα ηελ επηκέιεηα θαη επίβιεςε ηνπ έξγνπ πνπ λα απνηειείηαη απφ ηνλ πιεζηέζηεξν πξφμελν ηεο Διιάδαο θαη «έγθξηηα κέιε» ηεο θνηλφηεηνο Γξάκαο ππφ ηελ πξνεδξίαλ ηνπ Μεηξνπνιίηνπ, γ) ηελ απνζηνιή ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ηα ζρέδηα ησλ θηηξίσλ, θαη δ) ην φηη «επί ηεο πξνζφςεσο ησλ ζρνιείσλ ζέιεη ηεζή επηγξαθή φηη αλεγέξζεζαλ δαπάλε ηνπ θιεξνδνηήκαηνο Β. Μειά». 8 Σειηθά ε επηζηνιή κε εκεξνκελία 17 Απξηιίνπ 1906, θαη ην πνιππφζεην απηνθξαηνξηθφ θηξκάλη θηάλεη ζηε Γξάκα. «πλαπνζηέιιεηαη θαη έηεξνλ πςειφλ Απηνθξ. Φηξκάληνλ εθδνζέλ επί ηε βάζεη επηηνπίσλ επίζεο ελεξγεηψλ πεξί αλεγέξζεψο ρνιήο ελ Γξάκα,.» (Γηνλχζηνο, 1998, ζ. 185). Ο Υξπζφζηνκνο κε επηζηνιή πξνο ηνλ ππνπξγφ ησλ εμσηεξηθψλ ε νπνία δηαβηβάζηεθε ζην ΝΔΜ δεηά απφ ην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά, εθφζνλ εμεδφζεζαλ ηα απηνθξαηνξηθά θηξκάληα, λα θαηαβάιεη «είηε εθ άπαμ, είηε κε δφζεηο ηελ ππνζρεζείζαλ ζπλδξνκήλ ηνπ Νεπηαθνχ Δπηκειεηεξίνπ, ήηνη δηα κελ ην ζρνιείνλ Πξνζσηζάλεο ην πνζφλ ησλ νζσκαληθψλ ιηξψλ δηα δε ην Γξάκαο ιηξψλ νζσκαληθέο 1500» 9.Δπεηδή φκσο ε επηηξνπή ιφγσ αλεηιεκκέλσλ ππνρξεψζεσλ αδπλαηνχζε πξνο ην παξφλ λα θαηαβάιιεη ην παξαπάλσ πνζφ, «ζε ζπλελλφεζε κε ηνλ πξφμελν Κνξνκειά θαη ην ππνπξγείν Δμσηεξηθψλ απνθάζηζε, «φπσο επί ηνπ παξφληνο πξνβεί ζηελ παξνρή κηαο ζεηξάο ζπλδξνκψλ» γηα ηελ αλέγεξζε ζρνιηθψλ θηηξίσλ ζηε Μαθεδνλία. Απφ ηελ 1ε Ηνπιίνπ 1906 κέρξη ηελ 31ε Μαΐνπ 1907 ζε ζχλνιν εγθξηζέλησλ δξαρκψλ (ή ιηξψλ νζσκ.) αληηζηνηρνχζαλ γηα ην ζρνιείν ηεο Γξάκαο δξαρκέο ή 1500 ιίξεο» 10. Ζ Κνπηνπμηάδνπ (2006) αλαθέξεη φηη : «Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1908 έρεη ζπγθεληξσζεί απφ εηζθνξέο νιφθιεξν ην απαξαίηεην πνζφ πξνο αλέγεξζε ηεο ζρνιήο ηεο Γξάκαο, ε νπνία ηείλεη λα απνπεξαησζεί κε ηε ζπκπιήξσζε ησλ 500 νζσκαληθψλ ιηξψλ απφ ηελ 8 Βηβιίν Πξαθηηθψλ ηνπ ΝΔΜ. πλεδξίαζε ηεο 15 εο Μαΐνπ Βηβιίν Πξαθηηθψλ ηνπ ΝΔΜ. πλεδξίαζε ηεο 27 εο Απξηιίνπ Βηβιίν Πξαθηηθψλ ηνπ ΝΔΜ. πλεδξίαζε ηεο 27 εο Απξηιίνπ 1906.

51 51 επηρνξήγεζε ηνπ Ν.Δ.Μ». Ζ δαπάλε γηα ηελ αλέγεξζε ησλ «Δθπαηδεπηεξίσλ» αλήιζε ζην πνζφ ησλ ρξπζψλ ιηξψλ Σνπξθίαο. Δθηφο απφ ην Νεπηαθφ Δπηκειεηήξην Μειά, ην νπνίν θαη πξφζθεξε ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ρξεκάησλ, ε δαπάλε θαιχθζεθε απφ ηηο «πξναηξεηηθέο εηζθνξέο ησλ θαηνίθσλ ηεο Γξάκαο, αιιά θαη απφ ελνίθηα ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηεο κεηξφπνιεο Γξάκαο» (Καξζαλίδεο Δ.,1992, ζ. 238). Υξήκαηα γηα ηελ απνπεξάησζε ηνπ ζρνιείνπ δηεηέζεζαλ θαη απφ ηε Ναηαιία Μειά, ζχδπγν ηνπ Παχινπ Μειά. 11 Σε κειέηε θαη ηα ζρέδηα θαηάζηξσζε ν αξρηηέθησλ Γ. Υαηδεκηραήι, ν νπνίνο ήηαλ ππνινραγφο, δηνξηζκέλνο απφ ην Κεληξηθφ Κνκηηάην ζηελ πεξηνρή Γξάκαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο βνπιγαξηθήο πξνπαγάλδαο. Δίρε ηελ έδξα ηνπ ζην Παγγαίν, ζηε Μνλή Δηθνζηθνηλίζζεο, θαη θαηέβαηλε ηαθηηθά ζηε Γξάκα, κεηακθηεζκέλνο (Παζραιίδεο Β., 1992, ζ. 108). Σν θηίξην πνπ ζρεδίαζε ν Υαηδεκηραήι «Έρεη ηξεηο εηζφδνπο, κία ζε θάζε πηέξπγα πνπ αθνξνχζαλ ζην παξζελαγσγείν, ζην αξξελαγσγείν θαη κία ζηελ πιεπξά ηεο «πιάηεο» ηνπ «Π» Έηζη ε ιατθή κπζνπιαζία δεκηνχξγεζε ην ηδενιφγεκα φηη ν ζρεδηαζηήο έδσζε ζηε βφξεηα πιεπξά ηνπ θηηξίνπ ην ζρήκα «Π», γηαηί απφ ην γξάκκα απηφ αξρίδεη ε ιέμε «ΠΑΣΡΗ», ελψ θαη άιινπο απφ «Π» αξρίδεη ε ιέμε «ΠΑΤΛΟ» (Γεσξγηάδεο, Παπαδφπνπινο, & Σξίθνο, 2006). χκθσλα φκσο κε ηελ επξσπατθή αληίιεςε γηα ηε ζρνιηθή αξρηηεθηνληθή ν ξπζκφο ησλ δηδαθηεξίσλ ηεο πεξηφδνπ απηήο έπξεπε λα έρεη κνξθή Π ή Ζ, λα είλαη πξνζαξκνζκέλνο πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ ειιεληθή αξρηηεθηνληθή παξάδνζε, λα δεκηνπξγεί ζπλεηξκνχο θαη αλαγσγέο πξνο ηελ αξραία Διιάδα κε επηζηέςεηο θαη αεηψκαηα, κε ηνλ θιαζηθφ ηχπν ηνπ θαη «απφ ηελ άιιε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο Τγηεηλήο θαη ηεο Παηδαγσγηθήο επηζηήκεο (πνιχ θαιφο θσηηζκφο, ειηαζκφο θαη αεξηζκφο)» (Καξζαλίδεο Δ.,1992, ζ. 239). Παξάδεηγκα ηεο αξρηηεθηνληθήο απηήο είλαη ην Μαξάζιεην Γηδαζθαιείν ηεο Αζήλαο, ην νπνίν είλαη ρηηζκέλν θαηά ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα (1905). Σα Δθπαηδεπηήξηα πεξαηψζεθαλ ην 1909, θαηά ηε δεχηεξε πεξίνδν αξρηεξαηείαο ηνπ Υξπζνζηφκνπ ζηε Γξάκα, έπεηηα απφ πνιιέο δηαθνπέο θαη παξεκβάζεηο ηεο ηνχξθηθεο δηνίθεζεο. «Σα εγθαίληα, κε ηελ ζπκκεηνρή φισλ ησλ Διιήλσλ θαη ησλ Διιελνπαίδσλ, 11 Ο Δ. Καξζαλίδεο ζην «Ζ παηδεία ζην λνκφ Γξάκαο ( )» αλαθέξεη ην πνζφ ησλ 100 ρξπζψλ ιηξψλ. ηα αξρεία Β' Δθπαηδεπηηθήο Πεξηθέξεηαο Γξάκαο, "Ηζηνξηθή Έθζεζηο 12νπ 6/μηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο" 1953,αλαθέξεηαη ην πνζφλ ησλ 50 ρξπζψλ ιηξψλ.

52 52 ηνπ Υξπζνζηφκνπ θαη ηνπ θιήξνπ, ππήξμαλ παλεγπξηθά θαη απεηέιεζαλ ην ζεκαληηθφηεξν γεγνλφο ηεο ρξνληάο εθείλεο». (Παζραιίδεο Β., 1992, ζ. 109) «Σα ρνξεγία Μειά ηδξπζέληα ελ Γξάκα ζρνιηθά Δθπαηδεπηήξηα. Ο Μ. Γξάκαο Υξπζφζηνκνο,1909» Πεγή : Ίδξπκα Βαζηιείνπ Μειά γηα ηελ Πξνζρνιηθή Αγσγή 2.2. Εκπαιδευτόρια: Σύςταςη και λειτουργικϋσ αλλαγϋσ των ςυςτεγαζόμενων ςχολεύων Από ηην ίδπςζη μέσπι ηο Β Παγκόζμιο Πόλεμο Σν δηδαθηήξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ Γξάκαο νινθιεξψζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 1909 θαη ηα εγθαίληά ηνπ ηειέζηεθαλ απφ ην Μεηξνπνιίηε Υξπζφζηνκν. Σα πξψηα ζρνιεία πνπ ιεηηνχξγεζαλ ήηαλ ην Αξξελαγσγείν θαη ην Παξζελαγσγείν κε 200 καζεηέο ζπλνιηθά. Σν θαζέλα είρε ην δηθφ ηνπ φξνθν ζην θηίξην, ηε δηθή ηνπ απιή θαη είζνδν. Απηφ είλαη άιισζηε ζαθέο θαη απφ ηηο εληνηρηζκέλεο επηγξαθέο πνπ ππάξρνπλ αθξηβψο απέλαληη απφ ηηο εηζφδνπο ησλ ζρνιείσλ. ην κελ 9/ηάμην Αξξελαγσγείν κε θεληξηθή είζνδν ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηνπ θηηξίνπ θαη αίζνπζεο δηδαζθαιίαο ζηνλ δεχηεξν φξνθν, ε επηγξαθή κεηαμχ άιισλ γξάθεη«. ην πεξηθαιιέο σθνδνκήζε ησλ κνπζψλ ηφδε κέγαξνλ έλζα εηζίνληεο παίδεο ειιήλσλ». ην 8/ηάμην Παξζελαγσγείν ηνπ νπνίνπ ε θεληξηθή είζνδνο ήηαλ απφ ηε

53 53 λφηηα πιεπξά ηνπ θηηξίνπ θαη νη αίζνπζεο δηδαζθαιίαο ζηνλ πξψην φξνθν, ε αληίζηνηρε επηγξαθή αλαθέξεη«θφξαη ειιελίδαη». Δπηγξαθέο ησλ εηζφδσλ Πεγή: Φσηνγξαθηθφ αξρείν 12 νπ Γεκ.ρ. Γξάκαο Γελ είλαη γλσζηά πνιιά ζηνηρεία γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ ρνιψλ, φπσο νλνκαδφληνπζαλ απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία, παξά κφλν φηη θαηά ην πξψην έηνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, ελεγξάθεζαλ 200 ζπλνιηθά καζεηέο θαη καζήηξηεο. χληνκα, ην 1910, ηδξχζεθε θαη Ζκηγπκλάζην κε Α θαη Β ηάμεηο ην νπνίν ζηεγάζηεθε ζηνλ πξψην φξνθν, καδί κε ην Παξζελαγσγείν, έρνληαο 28 εγγεγξακκέλνπο καζεηέο. «Καηά ηελ νιηγφκελε πξψηε βνπιγαξηθή θαηνρή ηεο πφιεσο ηα εθπαηδεπηήξηα απηά κεηελσκάζζεθαλ απφ ηνπο Βνπιγάξνπο θαηαθηεηέο ζε «Δθπαηδεπηήξηα Υαηδεγεσξγήεθ» (Παζραιίδεο Β., 1992, ζ. 118). Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ην 1915, ην ζρνιείν πνπ ιεηηνχξγεζε ζηνλ πξψην φξνθν, νλνκάζηεθε Α πιήξεο Γεκνηηθφ ρνιείνλ ησλ Θειέσλ ελ Γξάκα κε ηελ Πξάμε 12/1915 ηνπ Δ..Γ.. Γξάκαο (Παπάδνγινπ, 2003, ζ. 120) ελψ απηφ ζηνλ δεχηεξν φξνθν ην Α πιήξεο Γεκνηηθφ ρνιείνλ ησλ Αξξέλσλ ελ Γξάκα. Μεηά ηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Β Βνπιγαξηθήο θαηνρήο ( ), αλεζηάιε ε ιεηηνπξγία θαη ησλ δπν ζρνιείσλ. Σν 1922 κεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή θαη ηελ εγθαηάζηαζε ζηε Γξάκα πνιιψλ Διιήλσλ πξνζθχγσλ, πξνάγνληαη ηνλ Μάξηην ζε 6/ζέζηα θαη κεηνλνκάδνληαη ζε Α Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Θειέσλ Γξάκαο θαη Α Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Αξξέλσλ Γξάκαο ηεο ηφηε εληαίαο Δθπ/θήο Πεξ. Γξάκαο.

54 54 πσο αλαθέξεη ν Παπάδνγινπ (2003, ζ. 141) ην 1924 κε Β. Γ. ηδξχζεθε θαη ζηεγάζηεθε ζηνλ πξψην φξνθν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ην 1 ν Νεπηαγσγείν Γξάκαο «δηφηη ζπγθεληξψζεζαλ απηφζη ππέξ ηα 100 πξνζθπγφπνπια, αγλννχληα πιήξσο ηελ Διιεληθήλ». Λεηηνπξγνχζε δε ζε αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Με Π.Γ. ηεο 19 εο Ηνπιίνπ 1926 ηδξχζεθαλ ην Δ 1/ηάμην Γεκ. ρνιείν Αξξέλσλ θαη ην Δ 1/ηάμην Γεκ. ρνιείν Θειέσλ Γξάκαο, ηα νπνία ζηεγάζηεθαλ ζηα Δθπαηδεπηήξηα. Απφ ηελ ζπγρψλεπζή ηνπο κε πξάμε ηνπ 1927(108/ ) ηδξχζεθε ην Δ 2/ηάμην κηθηφλ Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο πνπ ζηεγάζηεθε ζην δεχηεξν φξνθν. 12 ηαλ ην 1929 ηα ζρνιεία έγηλαλ κεηθηά, ε νλνκαζία άιιαμε γηα άιιε κηα θνξά ζε Β κηθηφ Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο γηα ην Α Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Θειέσλ ηνπ πξψηνπ νξφθνπ, ζε Α κηθηφ Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο γηα ην Α Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Αξξέλσλ ηνπ δεχηεξνπ νξφθνπ. Παξάιιεια φια απηά ηα ρξφληα εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί θαη λα ζηεγάδεηαη ζηνλ πξψην φξνθν λεπηαγσγείν. Με ηελ ππαγσγή ησλ ζρνιείσλ ην 1936 ζε εθπαηδεπηηθέο πεξηθέξεηεο ην Β κηθηφ Γεκ. ρνιείνλ. ππήρζε ζηελ Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο θαη αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Α 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο, Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο (ΦΔΚ 374/ ). Σν Α κηθηφ Γεκ. ρνιείνλ ππήρζε ζηελ Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο θαη κεηνλνκάζηεθε κε ην ΦΔΚ ηνπ 1937 ζε Α 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο, Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο. Σν Δ 2/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ. Γξάκαο, ππήρζε θη απηφ ζηελ Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, πξνήρζε (ΦΔΚ 451/ ) θαη κεηνλνκάζηεθε ζε Β 3/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ. Γξάκαο, Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο 13. Λίγν πξηλ ηελ θήξπμε ηνπ πνιέκνπ ην 1940, αιιάδνπλ νη εθπ/θέο πεξηθέξεηεο θαη ην Α 6/ηάμην Γεκ. ρνιείν Γξάκαο, ηεο Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο κε ην ΦΔΚ.242/ ππήρζε ζηελ Β Δθπ. Πεξ., ελψ κε ην ΦΔΚ 15/ κεηνλνκάζηεθε ζε Γ Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο. Σν Β 3/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο, Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, αθνινχζεζε ηνλ ίδην δξφκν θαη βξέζεθε ζηελ Β Δθπ. Πεξ., κεηνλνκάζηεθε δε ζε Δ Γεκνηηθφλ ρνιείνλ Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, κε ην ΦΔΚ 15/ Μεηαπολεμική πεπίοδορ Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ην 1945, κε επηρνξεγήζεηο ηνπ θξάηνπο θαη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ δαζθάισλ ησλ ζρνιείσλ, ηα Δθπαηδεπηήξηα αθνχ 12 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο, Βηβιίν Πξάμεσλ Δπνπηηθνχ πκβνπιίνπ Γξάκαο Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο, Βηβιίν Μεηξψνπ ρνιείσλ, Β εθπ/θήο πεξηθέξεηαο 14 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο: «Απεζπάζζε εθ ηεο Α Γξάκαο Β.Γ..Κ.242/ »

55 55 επηζθεπάζηεθαλ νη δεκηέο, έγηλε ε πξνκήζεηα ησλ απαξαηηήησλ επίπισλ θαη εθνδηαζκφο ηνπ ρνιείνπ κε επνπηηθά φξγαλα δηδαζθαιίαο. πσο αλαθέξνπλ νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ζηηο ηζηνξηθέο εθζέζεηο ηνπ 1953 ην θηίξην, ε βηβιηνζήθε θαη ν εμνπιηζκφο ησλ ζρνιείσλ θαηαζηξάθεθαλ θαηά ηελ Γ Βνπιγαξηθή θαηνρή. «Καηά ην δηάζηεκα ηεο βνπιγαξηθήο θαηνρήο φρη κφλνλ δηεθφπε ε ιεηηνπξγία ηνπ ρνιείνπ, σο θαη ησλ ινηπψλ ζρνιείσλ Αλ. Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, αιιά θαη ειεειαηήζεζαλ άπαληα ηα έπηπια θαη ζθεχε, κηα αξθεηά πινχζηα ζεηξά νξγάλσλ θπζηθήο πεηξακαηηθήο θαη ρεκείαο, φινη νη γεσγξαθηθνί, ράξηαη θαη αη εηθφλεο, ην δε δηδαθηήξηνλ επξίζθεην εηο αμηνζξήλεηνλ θαηάζηαζηλ» 15. Σν έηνο 1953 θαηφπηλ Τπνπξγηθήο απνθάζεσο θαη κε ΦΔΚ 173/ άιιαμε ε νλνκαζία ησλ ζρνιείσλ ζε αξίζκεζε. Έηζη ηα ηξία ζπζηεγαδφκελα κεηνλνκάζηεθαλ, Σν Α 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο ζε 9 ν 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο, Σν Γ 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο ζε 12 ν 6/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο θαη Σν Δ 3/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο ζε 13 ν 3/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο. ηελ ίδηα πεξηνρή κε ηα ηξία παξαπάλσ ζρνιεία, ηδξχζεθε κε Β.Γ. ηεο ην 16 ν 1/ηάμην Γεκ. ρνιείνλ Γξάκαο (Παπάδνγινπ, 2003, ζ. 119). ηεγάζηεθε ζηνλ δεχηεξν φξνθν θαη ιεηηνχξγεζε κε ην ηζρχνλ θαζεζηψο ηνπ 12 νπ θαη 13 νπ. ηελ Έθζεζε ηνπ Δπηζεσξεηή κε εκεξνκελία επηζεσξήζεσο δηαβάδνπκε, «Δηο ην ζρνιείνλ ελεγξάθεζαλ 63 καζεηαί. Σν ζρνιείνλ δελ ιεηηνπξγεί απηνηειψο. Οη καζεηαί θαηαλεκήζεζαλ εηο ηαο ηάμεηο ηνπ 12 νπ θαη 13 νπ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Ο δηδάζθαινο εξγάδεηαη εηο ηελ Γ ηάμηλ ησλ ζπιιεηηνπξγνχλησλ ηνχησλ ζρνιείσλ». 16 Σα δχν νιηγνζέζηα ζρνιεία ηνπ ζπγθξνηήκαηνο, ην 13 ν πνπ είρε πξναρζεί ζε 4/ηάμην ( ΦΔΚ 33/ ) θαη ην 16 ν πνπ είρε πξναρζεί ζε 2/ηάμην ( Β.Γ. ηεο ) ζπγρσλεχηεθαλ ζε 6/ηάμηνλ κε ην ΦΔΚ 71/ νλνκάζηεθαλ 6 ν 6/ηάμην Γεκ. ρνιείν Γξάκαο θαη ζπλέρηζαλ λα ζηεγάδνληαη ζην ίδην θηίξην κέρξηο φηνπ απέθηεζαλ δηθφ ηνπο ηδηφθηεην ( ) Από ηη Γικηαηοπία μέσπι ζήμεπα ηνπο ρψξνπο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ πξψην φξνθν ζηεγαδφηαλ καδί κε ην 9 ν Γεκ. ρνιείν, ην Γξαθείν ηνπ Δπηζεσξεηή Β Δθπαηδεπηηθήο Πεξηθέξεηαο Γξάκαο. Υξεζηκνπνηνχζε δχν γξαθεία ζηε λφηηα πιεπξά ηνπ θηηξίνπ, έλα ν 15 "Ηζηνξηθή Έθζεζηο 12νπ 6/μηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο" 1953, ζ , Νηθφιανο Γεσξγηάδεο Γ/ληήο ηνπ ρνιείνπ. 16 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο. Δθζέζεηο Δπηζεσξεηνχ Β Δθπ/θήο Πεξ. Γξάκαο Κσλ/λνπ Μάξγαξε γηα ην ζρ. Έηνο Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο, Βηβιίν Μεηξψνπ ρνιείσλ, Β εθπ/θήο πεξηθέξεηαο.

56 56 γηα ηνλ Δπηζεσξεηή θαη έλα γηα ηνλ βνεζφ ηνπ πνπ επηθνηλσλνχζαλ κεηαμχ ηνπο κε κηθξφ παξαζπξάθη. Σν γξαθείν ηεο Δπηζεψξεζεο έθπγε απφ ηα Δθπαηδεπηήξηα ην Ο Γ/ληήο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ είρε ηελ επζχλε ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζηεγαδφκελσλ ζρνιείσλ θαη παξάιιεια ήηαλ ππεχζπλνο ηνκέα, δειαδή φηαλ ν Δπηζεσξεηήο ήζειε λα ζηείιεη έλα έγγξαθν ζε φια ηα ζρνιεία ηεο πεξηθέξεηάο ηνπ, ν ζπγθεθξηκέλνο Γ/ληήο ήηαλ ππεχζπλνο λα ην δηαβηβάζεη ζε κηα νκάδα ζρνιείσλ. Σν 1972, εμ αηηίαο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ καζεηψλ πνπ είραλ ηα δχν ζρνιεία, 686 καζεηέο ζχλνιν, ηδξχζεθε έλα 6/ζέζην Γεκ. ρνιείν 18, ζηελ ίδηα πεξηνρή, κε επσλπκία: 13 ν 6/ζέζην Γεκ. ρνιείν Γξάκαο (Παπάδνγινπ, 2003, ζ. 128). Απηφ αξρηθά ζηεγάζηεθε ζηηο αίζνπζεο ησλ δχν άιισλ θαη κεηά απφ ιίγνπο κήλεο κεηαθφκηζε ζην δηδαθηήξην ηνπ Γπκλαζίνπ Θειέσλ Γξάκαο, φπνπ θηινμελήζεθε επί ηξηεηία. Δπέζηξεςε ζην ζρνιηθφ ζπγθξφηεκα ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ην 1981 θαη παξέκεηλε ζηεγαδφκελν εθεί κέρξη ην 1989, νπφηε θαη κεηαθέξζεθε ζε ηδηφθηεην δηδαθηήξην. ην δηάζηεκα , ρξεζηκνπνηνχζε ηξεηο αίζνπζεο θαη απφ ηα δχν ζρνιεία θαζψο θαη ηηο ηξεηο αίζνπζεο ηνπ αλαθαηαζθεπαζκέλνπ θηίζκαηνο ηεο απιήο (πξψελ γπκλαζηήξην) ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Σα ηξία ζρνιεία έθηαζαλ θαηά ην ζρ. έηνο ηνπο 808 καζεηέο. Λεηηνπξγνχζαλ φια ζε βάξδηεο πξσί-απφγεπκα. Σν ίδην θηίζκα δφζεθε πξνο ρξήζε ζην 17 ν Νεπηαγσγείν Γξάκαο ην 1995, ην νπνίν θαη ζηεγάδεηαη ζ απηφ κέρξη ζήκεξα. Σν επηέκβξην ηνπ 2000 κεηά απφ 90 θαη πιένλ ρξφληα ζπζηέγαζεο θαη αιιαγψλ ζηελ νλνκαζία ηνπο, ηα δχν πην ηζηνξηθά ζρνιεία ηεο πφιεο, ηα κφλα ελαπνκείλαληα ζην ζρνιηθφ ζπγθξφηεκα ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, ρψξηζαλ κε ηε κεηαθνξά ηνπ 9 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο ζε άιιν δηδαθηήξην. Έθηνηε ην 12 ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο, ιεηηνχξγεζε σο πξσηλφ κέρξη ην ζρ. έηνο νπφηε άξρηζε λα έρεη θαη ηκήκαηα νινήκεξνπ ζρνιείνπ θαη νλνκάζηεθε 12 ν Οινήκεξν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο. Σν 2008, κεηά απφ ηελ ππ αξηζκ 20521/Γ1/ εγθχθιην ηνπ ΤΠΔΠΘ, γηα ηελ αλάπηπμε πνιηηηζκηθήο ζπλείδεζεο θαη ηζηνξηθήο γλψζεο ησλ καζεηψλ θαη ηελ πξνζπάζεηα πνηνηηθήο αλαβάζκηζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ρνιείνπ, ν χιινγνο δηδαζθφλησλ πξνηείλεη σο πξνζσλπκία ηνπ 12νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο ηελ νλνκαζία: <<ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΖΡΗΑ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΡΘΟΓΟΞΟΤ ΚΟΗΝΟΣΖΣΟ ΓΡΑΜΑ Ο ΑΓΗΟ ΥΡΤΟΣΟΜΟ>> Τ.Α.96676/ Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδ/λησλ 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ 14/

57 Η λειτουργύα των Εκπαιδευτηρύων ηηο 29/10/40 θηάλεη ζηα ζρνιεία ηειεγξαθηθφ έγγξαθν αξ ηεο Γεληθήο Γηνίθεζεο Θξάθεο κε ηίηιν: «Πεξί παξαδφζεσο ρνιείνπ εθ κέξνπο ησλ ζηξαηεπζίκσλ ππαιιήισλ εηο ηαο ζηξαηησηηθάο αξράο ηνπ ηφπνπ». 20 Σελ επνκέλε 30/10/40, ν Δπηζεσξεηήο Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ζηέιλεη ηειεγξαθηθή εγθχθιην κε αξ θαη ηίηιν : «Πεξί δηαθνπήο καζεκάησλ κέρξη λεσηέξαο δηαηαγήο θαη δηαθχιαμεο αξρείνπ ρνιείνπ». Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ, είλαη θαλεξφ πσο δάζθαινη 21, καζεηέο, αιιά θαη ζρνιηθέο εθνξείεο, πξνζθέξνπλ γηα ηελ δηεμαγσγή ηνπ πνιέκνπ απφ ην πζηέξεκά ηνπο. Με ην έγγξαθν αξηζ. 5/ , ππνβάιιεηαη ζηνλ Δπηζεσξεηή «αληίγξαθνλ πξάμεο δαπάλεο 1000 δξαρκψλ εθ ησλ πφξσλ ζρνιείνπ δηα ηελ αγνξάλ πιεθηψλ εηδψλ ππέξ ζηξαηησηψλ». Αμηνζεκείσην είλαη φηη, ελψ νη καζεηέο δελ παξαθνινπζνχλ καζήκαηα θαη ζηα ζρνιεία δάζθαινη παξφληεο είλαη κφλν φζνη δελ έρνπλ επηζηξαηεπζεί, έλα κήλα αξγφηεξα, ζηηο 21/2/1941, ν Γ/ληήο ηνπ Γ Γεκ. ρνιείνπ δηθαηνινγείηαη εγγξάθσο ζηνλ Δπηζεσξεηή Α Δθπ. Πεξ. δηφηη ιφγσ έιιεηςεο ραξηηνχ δελ ππέβαιε ηνλ πξνυπνινγηζκφ , σο φθεηιε. ηηο ζηακαηνχλ νη εγγξαθέο ζην Πξσηφθνιιν Αι/θίαο ηνπ Γ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο. ηηο ε Γξάκα θαηαιακβάλεηαη απφ ηνπο Βνπιγάξνπο. Μεζνιαβεί ε Βνπιγαξηθή θαηνρή ηνπ θαη ηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ θαηαζηξέθνληαη καδί κε φια ηα επνπηηθά πιηθά θαη ηα βηβιία. Σα ζρνιεία παξέρνπλ βεβαηψζεηο θαηαζηξνθήο φισλ ησλ αξρείσλ ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Βνπιγαξηθήο θαηνρήο ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο, 22 κεηά ηνλ πφιεκν. Με εκεξνκελία , μαλαξρίδεη ην Πξσηφθνιιν Αι/θίαο ηνπ Γ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο. Αλ θαη ε βνπιγαξηθή θαηνρή ηειείσζε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1944, ηα ζρνιεία δε ιεηηνχξγεζαλ αξρηθά. Οη καζεηέο έθαλαλ καζήκαηα ζην θηίξην ηνπ Γπκλαζίνπ Αξξέλσλ, κέρξηο φηνπ απνθαηαζηαζνχλ νη δεκηέο ζην θηίξην θαη γίλνπλ νη απαξαίηεηεο απνγξαθέο. Έηζη ηα καζήκαηα ζηα Δθπαηδεπηήξηα άξρηζαλ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1945, κε πξψηνπο εγγξαθέληεο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο λα απνθηήζνπλ απνιπηήξην δεκνηηθνχ, νη νπνίνη ήηαλ κεγάινη ειηθηαθά γηα λα θνηηήζνπλ ζ απηφ. ηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ ππάξρνπλ ηα πξαθηηθά απνιπηήξησλ εμεηάζεσλ εθαηνληάδσλ αηφκσλ πνπ απέθηεζαλ κ απηφ ηνλ ηξφπν κεηαπνιεκηθά ην απνιπηήξηφ ηνπο. Αθνινχζεζαλ 20 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο, Πξσηφθνιιν Αι/θίαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο, , έγγξαθν 157/ , Γ. Δπηζεσξεηήο: «Γλσξίδεη ηελ βαζεηά ζπλαίζζεζε ηνπ Έιιελνο δαζθάινπ.. ησ δηεμαγνκέλσ πνιέκσ θαη ζπληζηά εηζθνξάλ ππέξ ησλ ζηξαηησηψλ νπρί κηθξνηέξαο ηνπ κηζζνχ κηαο εκέξαο εθ κέξνπο ηνπ» 22 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο,

58 58 εμεηάζεηο θαηαηαθηήξηεο θαη ζχκθσλα κ απηέο νη καζεηέο ελεγξάθεζαλ ζε ηάμεηο ψζηε λα παξαθνινπζήζνπλ καζήκαηα. Οη ηξεηο ζρνιηθέο εθνξείεο θαηέβαιαλ πξνζπάζεηεο λα εμνηθνλνκήζνπλ ηα απαξαίηεηα ρξήκαηα, φρη κφλν γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ, αιιά θαη ηελ επηδηφξζσζε ηνπ θηηξίνπ ην νπνίν είρε ππνζηεί ζνβαξέο δεκηέο. Σν θξάηνο ήηαλ νπζηαζηηθά απφλ απφ ηελ πξνζπάζεηα απηή. Σν βάξνο ηεο επσκίζηεθαλ νη γνλείο κε ηηο εηζθνξέο ηνπο, ν Γήκνο Γξάκαο θαη ε Δθθιεζία. Οη Γ/ληέο ησλ ρνιείσλ νη νπνίνη θαηείραλ ζέζε γξακκαηέσο ζηηο ζρνιηθέο εθνξείεο έθεξαλ ην βάξνο ηεο ζρεδίαζεο θαη ηεο πινπνίεζεο φισλ ησλ πξνγξακκάησλ. Σν , κεηά απφ ζρεηηθή εγθχθιην 23 ηνπ Δπηζεσξεηήο. Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ηδξχζεθαλ δχν Νπρηεξηλά ρνιεία, ηα νπνία ιεηηνχξγεζαλ κε καζεηέο, φζνπο δελ είραλ ηελ θαηάιιειε γηα ην δεκνηηθφ ειηθία θαη κε δαζθάινπο, ηνχο δαζθάινπο ησλ ζρνιείσλ ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Σν 1954 ζε κηα πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ θαη ηεο βειηίσζεο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ θαηνίθσλ, αλαδηνξγαλψζεθαλ ηα λπρηεξηλά ζρνιεία θαη ιεηηνχξγεζαλ ζε πην ζπζηεκαηηθή βάζε. ην Α Γεκ. ρνιείν ζηεγαδφηαλ θαη λεπηαγσγείν ην νπνίν φκσο δε ιεηηνχξγεζε ην ζρνιηθφ έηνο , θαζψο ιφγσ έιιεηςεο πξνζσπηθνχ ε λεπηαγσγφο ρξεζηκνπνηήζεθε σο βνεζφο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ δηδάζθνληαο ηα καζήκαηα ηεο Β ηάμεο. 24 Σελ ίδηα ρξνληά, 1946, μεθίλεζαλ ηα καζεηηθά ζπζζίηηα γηα ηνπο άπνξνπο καζεηέο. Απηά δε δηλφηαλ ζε ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, αιιά ζηνπο ρψξνπο ηεο Κνηλσληθήο Πξφλνηαο. Σνπο άπνξνπο επίζεο καζεηέο κέζσ ηεο Ηκαηηνζήθεο Παηδηνχ, πξνζπαζνχζε λα ζηεξίμεη θαη ν Μεηξνπνιίηεο Γξάκαο, ν νπνίνο δήηεζε απφ ηα ζρνιεία «λα ππνβιεζεί πίλαθαο απφξσλ καζεηψλ πξνηηκεζέλησλ ησλ νξθαλψλ πξνθεηκέλνπ λα ελεξγήζεη δηα ηελ έλδπζηλ θαη ππφδεζηλ απηψλ». 25 Δίλαη θαλεξφ απφ ηελ αιιεινγξαθία ησλ ζρνιείσλ, πσο ε πνιηηεία έδσζε πνιχ κεγάιν βάξνο ζηε δηαηξνθή ησλ καζεηψλ. ηελ αξρή ηα ζπζζίηηα ήηαλ κφλν γηα ηνπο άπνξνπο, αξγφηεξα γεληθεχζεθαλ θαη δηλφηαλ ζηα ζρνιεία κε ηε κνξθή πξσηλνχ. Γηα ηα παηδηά απηά θξφληηδαλ επίζεο θαη νη ζρνιηθέο εθνξείεο, νη νπνίεο είραλ εηδηθφ θσδηθφ «δηα ηελ παξνρήλ γξαθηθήο χιεο εηο άπνξνπο αληαξηφπιεθηνπο καζεηάο ηνπ ζρνιείνπ» θαη άιινλ «δηα ηελ εθηέιεζηλ εθδξνκψλ απφξσλ καζεηψλ» Πξσηφθνιιν Αι/θίαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ. 332/ ηνπ Δπηζ. Β Δθπ/θήο Πεξ. Γξάκαο. 24 Δθζέζεηο Δπηζεσξεηνχ Β Δθπ/θήο Πεξ Πξσηφθνιιν Αι/θίαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ. 1828/ ηνπ Μεηξνπνιίηε Γξάκαο. 26 Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο Γ Γ.ρ.Γξάκαο Πξάμε 4/

59 59 ην Βηβιίν απνζήθεο ζπζζηηίσλ Α, Γ θαη Δ Γεκ. ρνιείνπ Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο θαηαγξάθνληαλ νη πνζφηεηεο ηξνθίκσλ πνπ ππήξραλ ζηηο απνζήθεο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ θαη πξννξίδνληαλ γηα ηα ζπζζίηηα πνπ νξγάλσλε ην ζρνιείν. Φαίλεηαη ινηπφλ πσο αξρηθά ηα ζπζζίηηα είραλ δχν κνξθέο. ην ζρνιείν έδηλαλ πξσηλφ ζε φινπο ηνπο καζεηέο θαη νη άπνξνη έπαηξλαλ ζην ζπίηη ηνπο ζε είδνο πνζφηεηα ηξνθίκσλ. Κάπνηνη κάιηζηα ζηηίδνληαλ απφ ηελ Μαζεηηθή πξφλνηα. Αξγφηεξα φηαλ ην ζρνιείν απέθηεζε ρψξν ζίηηζεο νη καζεηέο κπνξνχζαλ λα ζηηίδνληαη πιένλ ζ απηφ θαη δελ έπαηξλαλ ηα ηξφθηκα ζην ζπίηη. 27 Ο αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ θαίλεηαη λα ζηηίδνληαη ζην ζρνιείν ην , θπκαίλεηαη απφ , ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη ζηα ζπγθεθξηκέλα έγγξαθα. Σν 1948 θαη ζηα ηξία ζρνιεία κε εγγεγξακκέλνπο 1492 καζεηέο, ζπζζίηην ιάκβαλαλ νη Οη ππφινηπνη 470 καζεηέο ραξαθηεξίδνληαλ εχπνξνη θαη δελ ζπκκεηείραλ ζ απηφ. Αληίζεηα ζπζζίηην έπαηξλαλ νη εξγαδφκελνη ζην ζρνιείν, δάζθαινη θαη ππεξεηηθφ πξνζσπηθφ, ζπλνιηθά 28 άηνκα. Σν 1950 νη καζεηέο πνπ ζηηίδνληαλ θαη απφ ηα ηξία ζρνιεία καδί κε ην πξνζσπηθφ ήηαλ κφιηο 400. Ο αξηζκφο απηφο έθηαζε ην 1959 ηνπο 175 κφλν καζεηέο, ελψ ην 1960 δελ επηζπκνχζε θαλείο λα ιάβεη ζπζζίηην Γράφθμα ςίτιςθσ μακθτών Σφνολο Σιτίηονται Γπάθημα 1 ην γξάθεκα θαίλεηαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ ζηηίδνληαη αλά έηνο, θαζψο θαη ην ζχλνιν ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ ησλ ηξηψλ ζρνιείσλ ζηνλ αληίζηνηρν ρξφλν. Ο αξηζκφο ησλ ζηηηδφλησλ κεηψλεηαη ζηαδηαθά, φζν πεξλνχλ ηα ρξφληα, ψζπνπ λα κεδεληζηεί ηειηθά ην ζν ην βηνηηθφ επίπεδν βειηηψλεηαη, ηφζν ιηγφηεξα παηδηά ιακβάλνπλ ζπζζίηην ζην ζρνιείν. 27 πλέληεπμε δαζθάινπ. Κ.

60 60 ηα πιαίζηα αλαζπγθξφηεζεο ησλ ζρνιείσλ νη Γ/ληέο δηά ησλ ζρνιηθψλ εθνξεηψλ έθαλαλ πξνζπάζεηεο λα μαλαδεκηνπξγήζνπλ καζεηηθή βηβιηνζήθε-αλαγλσζηήξην θαη λα αγνξάζνπλ απαξαίηεην επνπηηθφ πιηθφ γηα ηα καζήκαηα. Αγνξάζηεθαλ εηθφλεο θπηψλ θαη δψσλ, ράξηεο ηεο Διιάδαο, μέλσλ ρσξψλ θαζψο θαη ηζηνξηθνί ράξηεο. Μηα πιήξεο ζεηξά γεσκεηξηθψλ νξγάλσλ θαη άιιε κηα ζεηξά νξγάλσλ Φ. Πεηξακαηηθήο θαη Υεκείαο γηα ηελ επνπηηθή δηδαζθαιία ησλ ζρεηηθψλ καζεκάησλ. Δθνδηάζηεθαλ θαη κε θσηνγξαθηθή κεραλή κε ηξίπνδα. Δπίζεο θξφληηζαλ γηα ηελ αγνξά δχν ξαδηνθψλσλ, έλα γηα θάζε φξνθν, γηα ηελ παξαθνινχζεζε ξαδηνθσληθψλ εθπνκπψλ απφ ηνπο καζεηέο θαη δχν βσβψλ θηλεκαηνγξαθηθψλ κεραλψλ πξνβνιήο, κία αλά φξνθν. θνπφο ηνπο ε επαλαιεηηνπξγία ηνπ παηδηθνχ ζρνιηθνχ θηλεκαηνγξάθνπ, φπσο θαίλεηαη απφ ηελ έθζεζε ηνπ Γ/ληή ηνπ Α Γεκ. ρνιείνπ πξνο ηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο. Μεραλή Πξνβνιήο 16mm B&H model X,δεθαεηίαο Πεγή: θσηνγξ. αξρείν εξεπλεηηθήο νκάδαο. «Απφ ηνπ 1935 εηο ην ζρνιείν καο ιεηηνπξγεί παηδηθφο θηλεκαηνγξάθνο πξνο ςπραγσγίαλ θαη δηδ/ιίαλ ησλ καζεηψλ. Σα κεραλήκαηα ηνπ ελ ιφγσ απσιέζζεζαλ θαηά ηελ θαηνρήλ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζηλ, φκσο εγνξάζακελ παξά ηνπ νπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο λένλ κεράλεκα θαη νχησ ζπλερίδεηαη ε πξνβνιή ηαηληψλ.» 28 Σα ηξία ζρνιεία κνηξαδφηαλ θαη θαιιηεξγνχζαλ ηνλ ζρνιηθφ θήπν. Άιισζηε φπσο αλαθέξεη ν Παπάδνγινπ (2003, ζ. 77) ε πνιηηεία έδηλε πνιχ κεγάιε ζεκαζία ζην ζεζκφ ηνπ ζρνιηθνχ θήπνπ, ηνλ νπνίν είρε θαζηεξψζεη θαη λνκνζεηηθά. χκθσλα κε ην Ν.3600/ άξζξν 1: «Οπδέλ θηίξηνλ ζρνιείνπ αλεγείξεηαη άλεπ εμαζθαιίζεσο 28 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο. Ηζηνξηθή έθζεζηο 9 νπ 6/ηαμηνπ Γ.ρ.Γξάκαο,

61 61 θαηαιιήινπ θαη επαξθνχο ρψξνπ πξνο ζχζηαζηλ ζρνιηθνχ θήπνπ αλεμαξηήησο ηνπ γπκλαζηεξίνπ θαη ηεο απιήο». Έηζη θαη ζηα Δθπαηδεπηήξηα ππήξρε πξνπνιεκηθά κεγάινο ζρνιηθφο θήπνο, φπνπ θαιιηεξγνχληαλ απφ ηνπο καζεηέο «άλζε δηάθνξα, θαιισπηζηηθά θαη νπσξνθφξα δέλδξα θαη νχησ νη καζεηαί εμαζθνχλην εηο ηα πνιιαπιαζηαζκνχ αλζέσλ θαη θπηψλ, σο θαη εηο ηνλ εκβνιηαζκφλ». 29 ρνιηθνί θήπνη 12νπ Γεκ ρνιείνπ. Πεγή : Φσηνγ. αξρείν Αβξαάκ Γεσξγηάδε Οη θήπνη απηνί βξηζθφηαλ πεξηκεηξηθά ηεο απιήο θαη ήηαλ πεξηθξαγκέλνη. ηηο ηζηνξηθέο εθζέζεηο ησλ Γ/ληψλ πξνο ηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ/θήο Πεξ. Γξάκαο, δηαβάδνπκε επίζεο φηη «Σν Δ ρνιείνλ ζηεξείηαη ζρνιηθνχ θήπνπ. πλήζσο νη καζεηαί παξαθνινπζνχλ ηαο εξγαζίαο ηνπ ζρνιηθνχ θήπνπ ηνπ Γ ζρνιείνπ» 30 εμεγείηαη απφ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ελ ιφγσ ζρνιείνπ. γεγνλφο πνπ Σν Δ θαη ην Γ Γεκ. ρνιείν δελ ήηαλ απιψο ζπζηεγαδφκελα. Λεηηνπξγνχζαλ ζπκπηπζζφκελα σο έλα κεγάιν 9/ηάμην, κε δχν δηεπζχλζεηο. Έηζη νη καζεηέο ηνπο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ήμεξαλ ζε πνην ζρνιείν θνηηνχζαλ. Ζ παηδεία δελ ήηαλ δσξεάλ αθφκα. Σα πξψηα δσξεάλ βηβιία πνπ έθηαζαλ ζηα ζρνιεία θαηά ην ζρ. έηνο γηα ηνπο άπνξνπο κφλν καζεηέο, απνηεινχζαλ γεγνλφο. Γελ θάιππηαλ φκσο ηηο κεγάιεο αλάγθεο ησλ ζρνιείσλ πνπ είραλ κεγάιν καζεηηθφ δπλακηθφ. πσο ζπκνχληαη νη καζεηέο ηεο πεξηφδνπ εθείλεο εμαθνινπζνχζαλ λα κελ έρνπλ φινη βηβιία θαη λα δαλείδνληαη ν έλαο απφ ηνλ άιινλ, γηα δηάβαζκα 31. Ζ εξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ήηαλ αθφκα δπζθνιφηεξε κε έρνληαο ζηε δηάζεζή ηνπο θάπνηα βνεζεηηθά βηβιία ή άιιν πιηθφ ην νπνίν ζα έθαλε πην εχθνιε ηε δηδαζθαιία 32. Απηνχ ηνπ είδνπο ηα βηβιία επηηξάπεθαλ πνιχ αξγφηεξα αξρήο γελνκέλεο ην ρ. έηνο 29 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο. Ηζηνξηθή έθζεζηο 9 νπ 6/ηαμηνπ Γ.ρ.Γξάκαο, Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο. Ηζηνξηθή έθζεζηο 13 νπ 3/ηαμηνπ Γ.ρ.Γξάκαο, , απφ ηνλ Παπαζηαχξνπ Νηθφιαν, Γ/ληή ηνπ ρνιείνπ. 31 πλέληεπμε καζεηή Β. 32 πλέληεπμε εθπ/θνχ.

62 φπνπ ζην πξαθηηθφ 2/ βξίζθνπκε θαηάινγν βνεζεηηθψλ βηβιίσλ γηα ηηο δχν κεγάιεο ηάμεηο. Γηα ηηο αλάγθεο ησλ καζεηηθψλ ζπζζηηίσλ ζην βνξεηνδπηηθφ άθξν ηεο απιήο ρηίζηεθε ην 1954, ε Δζηία ησλ Μαζεηηθψλ ζπζζηηίσλ. Ο ρψξνο απηφο πεξηιάκβαλε απνζήθε θαη εζηία ζίηηζεο. ηελ αλαηνιηθή είζνδν ηεο απιήο ην ζπξσξείν «ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη θαη σο Μαζεηηθφλ πξαηήξηνλ, αλεγέξζε ην ζέξνο ηνπ έηνπο 1954, δηα πξναηξεηηθψλ εηζθνξψλ ησλ γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ ησλ καζεηψλ, ε δε δαπάλε αλεγέξζεσο, αλήιζελ εηο ην πνζφλ ησλ δξαρκψλ». 33 Αθνινχζεζε έλα παξφκνην θηίζκα ην 1963, ζηε λφηηα είζνδν ηεο απιήο, πξνο ρξήζε ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ. Αξρηθφο ζθνπφο ησλ δχν απηψλ ρηηζκάησλ ήηαλ λα πξνθπιαρζεί ηφζν ην δηδαθηήξην, φζν θαη νη καζεηέο απφ αλεπηζχκεηα άηνκα ηα νπνία έκπαηλαλ ζηελ απιή, λα δεκηνπξγεζεί πξαηήξην καζεηηθψλ εηδψλ, ψζηε λα ζηακαηήζνπλ νη καζεηέο λα πξνκεζεχνληαη απφ πιαλφδηνπο κηθξνπσιεηέο ηα απαξαίηεηα. Σν άηνκν πνπ ζα ην αλαιάκβαλε, δε ζα πιήξσλε ελνίθην, ζα είρε ηα θαζήθνληα ηνπ θεπνπξνχ, ζπξσξνχ, ζπληεξεηή γηα κηθξνεπηζθεπέο θαη ζην καζεηηθφ πξαηήξην ζα κπνξνχζε λα πνπιά θαη είδε απφ ηνλ ζρνιηθφ θήπν. εκαληηθφ γεγνλφο ζηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1950 ήηαλ ε απφθαζε ηεο Σνπηθήο Έλσζεο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ γηα ηελ αλέγεξζε αλδξηάληα ηνπ Δζλνκάξηπξα Μεηξνπνιίηε Υξπζφζηνκνπ. Γηα ην ιφγν απηφ ζπζηάζεθε Δξαληθή Δπηηξνπή, ε νπνία δήηεζε εγγξάθσο απφ ηε ρ. Δθνξεία ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ηελ παξαρψξεζε ηεο Ννηηναλαηνιηθήο πιεπξάο ηεο απιήο γηα ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ αγάικαηνο, ζηηο Σν αίηεκα έγηλε δεθηφ άκεζα θαη ν ρψξνο ζηνλ νπνίν ηφηε ππήξρε έλα κηθξφ καγαδί, παξαρσξήζεθε ζηελ ελ ιφγσ Δπηηξνπή. 34 Ζ ζπλνιηθή έθηαζε πνπ παξαρσξήζεθε γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ κλεκείνπ ήηαλ 196 ηκ. Σν Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ ζπλέζηεζε ηε δηελέξγεηα εξάλνπ κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ φιεο ηεο ρψξαο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηνχλ ηα έζνδα γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ αλδξηάληα. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1958, ν Γ/ληήο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ Γεσξγηάδεο Νηθφιανο, σο αληηπξφζσπνο ησλ δαζθάισλ ζηε ΓΟΔ, επηζθέθηεθε ηελ Αζήλα θαη θαηάθεξε λα πεηχρεη ηελ ρνξήγεζε απφ ηνλ Γ/ληή σκαηηθήο Αγσγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο Καιθαξέληδν, ρξεκαηηθνχ πνζνχ γηα ηελ αλέγεξζε ππφζηεγνπ γπκλαζηηθήο, ζηελ απιή ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Οη εξγαζίεο θαηαζθεπήο άξρηζαλ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1958 κε 33 Αξρείν Π.Δ. Ν. Γξάκαο. Ηζηνξηθή έθζεζηο 12 νπ 6/ηαμηνπ Γ.ρ.Γξάκαο, Πξάμε ρ. Δθνξείαο 4/

63 63 παξάιιειε αλαθαηαζθεπή ηνπ πέηξηλνπ ηνίρνπ ηεο απιήο. θνπφο ηνπο ήηαλ εθηφο απφ ην ππφζηεγν γπκλαζηηθήο ε αλέγεξζε κε κπεηφλ αξκέ ζθειεηνχ 3 θαηαζηεκάησλ. Αλέγεξζε ππφζηεγνπ γπκλαζηηθήο, Πεγή: Φσηνγ. αξρείν Αβξαάκ Γεσξγηάδε Σελ απνπεξάησζή ηνπο ζα αλαιάκβαλαλ νη κειινληηθνί ελνηθηαζηέο. Πάλσ απφ ην ππφζηεγν γπκλαζηηθήο, θαη ηα θαηαζηήκαηα ππήξρε πξφβιεςε γηα θαηαζθεπή αίζνπζαο ηειεηψλ θαη κφληκεο ζθελήο γηα ηηο ζρνιηθέο παξαζηάζεηο. 35 Σν παξαπάλσ ζρέδην δελ νινθιεξψζεθε πνηέ ζην ζχλνιφ ηνπ. Σα θαηαζηήκαηα ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο απνζήθεο θαη ε ζθελή, ακθηζέαηξν φπσο ζα ιέγακε ζήκεξα, δελ θαηαζθεπάζηεθε πνηέ. Μφλν ην ππφζηεγν γπκλαζηηθήο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ην ζθνπφ πνπ ρηίζηεθε. Μεηά απφ 20 ρξφληα ην θηίξην απηφ αλαθαηαζθεπάζηεθε γηα ζρνιηθή ρξήζε θαη αθνχ θηινμέλεζε γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα έλα ζρνιείν, ζήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην 17 ν Οινήκεξν Νεπηαγσγείν Γξάκαο. Οη εθπαηδεπηηθνί έθαλαλ πξνζπάζεηεο λα παξέρνπλ ζηνπο καζεηέο κε ηε βνήζεηα γπκλαζηή ηελ θαιχηεξε δπλαηή ζσκαηηθή αγσγή γηα ηελ επνρή ηνπο. Γηα ηε ρ. ρξνληά έγηλαλ νη απαξαίηεηεο ελέξγεηεο λα πξνζιεθζεί απφ ηελ ζρνιηθή εθνξεία γπκλαζηήο, κε δηθά ηεο έμνδα. Άιισζηε θαη ηα θαηαζηήκαηα πνπ ήζειαλ λα ρηίζνπλ ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ είραλ βαζηθφ ζθνπφ ηνπο ηε δεκηνπξγία εζφδσλ γηα ηνλ παξαπάλσ ιφγν. Σνλ επηέκβξην θαη Οθηψβξην ηνπ 1957, ε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ δηαηαξάρζεθε απφ επηδεκία γξίπεο. πσο θαίλεηαη ινηπφλ απφ ηα αξρεία ηνπ 12 νπ ελψ ζηα ηέιε επηεκβξίνπ δίλνπλ αλά ηξηήκεξν αλαθνξά γηα ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ απνπζηάδνπλ, ζηηο 3 /10/57 ην ζρνιείν θιείλεη γηα 15 κέξεο, κφλν γηα ηνπο καζεηέο, ελψ 35 Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο 12 νπ :Πξάμε 14/12/1958

64 64 νη δάζθαινη ππνρξενχληαη λα είλαη παξφληεο. ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα ην 9 ν ιεηηνπξγεί κε ζνβαξέο απψιεηεο ζην καζεηηθφ δπλακηθφ ηνπ. Ο Γ/ληήο ζηηο 17/10/57 αλαθέξεη πξνο ηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. 36 καζεηέο δάζθαινη Γεπηέξα 14-Οθη 64 1 Σξίηε 15-Οθη 53 1 Σεηάξηε 16-Οθη Αξηζ. Δγγξαθέλησλ 283, Μ.Ο. απνπζίαο 55, πνζνζηφ 19% Γπν κέξεο αξγφηεξα ζηηο 19/10/57 καζεηέο Πέκπηε 17-Οθη 75 Παξαζθεπή 18-Οθη 79 άββαην 19-Οθη Δγγξαθέληεο 283, ΜΟ 78, πνζνζηφ27% Ζ ηειεπηαία αλαθνξά γίλεηαη ζηηο 3/10/57 καζεηέο Γεπηέξα 21-Οθη 81 Σξίηε 22-Οθη 74 Σεηάξηε 23-Οθη Δγγξαθέληεο 283, ΜΟ 72, πνζνζηφ 25% Γελ ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ ρξεηαδφηαλ λα ζηακαηήζεη ην ζρνιηθφ ζπγθξφηεκα λα ιεηηνπξγεί εμαηηίαο επηδεκίαο. Σξία ρξφληα λσξίηεξα, φηαλ εκθαλίζηεθε επηδεκία πνιηνκπειίηηδαο νη ηξεηο κηθξέο ηάμεηο ησλ ζρνιείσλ, γηα κία εβδνκάδα ζηηο αξρέο Ηνπλίνπ 1954, δηέθνςαλ ηα καζήκαηά ηνπο κε εληνιή ηνπ Δπηζεσξεηή ηεο Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο. ηηο 24/5/54 είραλ ζηακαηήζεη λα γίλνληαη ηα καζήκαηα ζσκαηηθήο Αγσγήο κε εληνιή ηνπ Τγεηνλνκηθνχ θέληξνπ Γξάκαο ιφγσ θξνχζκαηνο πνιηνκπειίηηδαο. Σν 1957 θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ έλα λέν έγγξαθν ηνπ Τπνπξγείν Παηδείαο ζχκθσλα κε ην νπνίν, ζα έπξεπε λα αλαθέξνπλ ζηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ζην ηέινο θάζε εκεξνινγηαθνχ εμακήλνπ, πφζνη καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ θαηαδηθάζηεθαλ απφ ηηο δηθαζηηθέο αξρέο. Ήηαλ θαζψο θαίλεηαη κεγάιν ην πξφβιεκα ηεο παηδηθήο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη ην Τπνπξγείν Παηδείαο πξνζπαζνχζε λα ην αληηκεησπίζεη ζηέιλνληαο ηηο ζρεηηθέο δηαηαγέο. 37 Οη Γ/ληέο ησλ ζρνιείσλ κέρξη ην 1981 έζηειλαλ σο 36 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθα αξηζ. 110, 111, Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.62/ : Κνηλ δηαηαγήο ηνπ ΤΠΔΠΘ. κε ζέκα: «Καηαζηνιή εγθιεκαηηθφηεηαο αλειίθσλ»

65 65 φθεηιαλ αλά εμάκελν ηελ ζρεηηθή αλαθνξά, ρσξίο λα ππάξρεη ζε θάπνηα απφ απηέο φλνκα θαηαδηθαζζέληνο καζεηή. ην κεηαπνιεκηθφ δηάζηεκα δφζεθε πνιχ κεγάιε έκθαζε ζηελ θαζαξηφηεηα θαη ηελ πγηεηλή ησλ καζεηψλ. Σα ζρεηηθά έγγξαθα πεξηγξάθνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη δάζθαινη ζα πξέπεη λα δηαπαηδαγσγήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο ψζηε λα απνθηήζνπλ ζπλήζεηεο πξνζσπηθήο πγηεηλήο. Αγνξάδνληαλ πεξηνδηθά θαη βηβιία ζρεηηθά κε ηε ζρνιηθή πγηεηλή. Γηλφηαλ θαζεκεξηλφο ζρνιαζηηθφο έιεγρνο ηεο θαζαξηφηεηνο ησλ καζεηψλ πξν ηεο ελάξμεσο ηεο ζρ. εξγαζίαο, φπσο θαη ηεο απιήο θαη ηνπ δηδ/ξίνπ. Αγνξάζηεθαλ απφ ηα ζρνιεία θνπξεπηηθέο κεραλέο γηα ηελ «θαζαξηφηεηα ηεο θεθαιήο». «Σν κάζεκα δελ μεθηλνχζε αλ δελ γηλφηαλ πξψηα έιεγρνο ζε λχρηα θαη απηηά» 38. Παξάιιεια πξνζπαζνχζαλ λα εκθπζήζνπλ ζηε λέα γεληά ηηο αξρέο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο απνηακίεπζεο κέζα απφ έλα ζχζηεκα νκηιηψλ, εξγαζηψλ, εθζέζεσλ γηα βξάβεπζε. Σν ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα πεξηιάκβαλε θαη ηε βξάβεπζε δαζθάισλ 39 νη νπνίνη είραλ κεηαδψζεη θαιχηεξα απφ ηνπο άιινπο ηελ αμία ηεο απνηακίεπζεο ζηνπο καζεηέο ηνπο, αθφκα θαη κε κεηάιιηα 40. ε φιν ην παξαπάλσ ρξνληθφ δηάζηεκα ην ζπγθξφηεκα ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ είρε πινχζηα ζρνιηθή δσή. Τπάξρνπλ αλαθνξέο ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ γηα ζπκκεηνρή ζε εθδειψζεηο, παξειάζεηο, γπκλαζηηθέο επηδείμεηο θαη αζιεηηθά γεγνλφηα θαζψο θαη εθδξνκέο. Οη γπκλαζηηθέο επηδείμεηο ησλ καζεηψλ ζην ηέινο ηνπ έηνπο έπαηξλαλ κεγάιεο δηαζηάζεηο σο εθδήισζε. 41 Πνιιέο θνξέο γηλφηαλ ζε γήπεδν, φπσο ην Μάην ηνπ 1954 πνπ έγηλαλ ζην γήπεδν ηεο ΓΟΞΑ, θάπνηεο κάιηζηα θαη κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Φηιαξκνληθήο ηνπ Γήκνπ Γξάκαο, φπσο ην Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ κεγέζνπο ηεο εθδήισζεο είλαη ν κεγάινο αξηζκφο ησλ πξνζθιήζεσλ πνπ ηχπσλαλ ηα ζρνιεία. 38 Απφ ζπλέληεπμε καζεηή Α. 39 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.21/ : «Πεξί ηηκεηηθήο δηαθξίζεσο ζε εθπ/θφ γηα ηελ αλάπηπμε απνηακηεπηηθνχ πλεχκαηνο ζηνπο καζεηέο» 40 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.4/ : «Απνλνκή κεηαιιίσλ εηο 2 εθπ/θνχο (ρξπζφ θαη αξγπξφ)» 41 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο έγγξαθν αξ 53/ Τπνβνιή έθζεζεο πξνο ΤΠΔΠΘ ηειέζεσο ησλ εηήζησλ γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ ησλ Α, Γ θαη Δ Γ.ρ ζρνιηθνχ έηνπο , κε ζπλεκκέλν πξφγξακκα. 42 Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο Γ Γ.ρ.Πξάμε:8/8-6-52

66 66 Γπκλαζηηθέο επηδείμεηο Πεγή: Φσηνγξ. Αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο Οη καζεηέο εθθιεζηάδνληαλ ηαθηηθά θαη παξαθνινπζνχζαλ ην θαηερεηηθφ ζρνιείν. Παξνηξχλνληαλ επίζεο λα ζπκκεηέρνπλ ζε νκάδεο φπσο ν νδεγηζκφο, ν πξνζθνπηζκφο θαη ν Δξπζξφο ζηαπξφο. ε έγγξαθα ηνπ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ζπληζηάηαη ην 1947 ε αγνξά απφ ηνπο καζεηέο ηνπ πεξηνδηθνχ ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ Νεφηεηαο. πγραξεηήξην έγγξαθν γηα ηα αμηφινγα απνηειέζκαηα ησλ νκάδσλ Δξπζξνχ ηαπξνχ Νεφηεηαο θηάλεη ζηα ζρνιεία ηνλ Ηνχλην ηνπ 1949 απφ ηα γξαθεία ηνπ Δξπζξνχ ηαπξνχ ζηελ Αζήλα θαη ην 1954 βξαβεχνληαη νη εξπζξνζηαπξίηεο ηνπ ζρνιείνπ. Αληίζεηα ην 1950 ην Τπνπξγείν Παηδείαο γλσξίδεη ηηο νξγαλψζεηο θαη ηα ζσκαηεία, ζηα νπνία επηηξέπεη ηελ εγγξαθή καζεηψλ. Αξθεηά ζπρλά γίλνληαλ εθδξνκέο ησλ ζρνιείσλ πξνο ηα θπιάθηα θαη νη καζεηέο πήγαηλαλ δψξα ζηνπο ζηξαηηψηεο πνπ επηζθέπηνληαλ, αθνχ είρε πξνεγεζεί έξαλνο γηα ηελ αγνξά ηνπο. 43 Σα ζρνιεία ζπκκεηείραλ επίζεο ζηελ εθδήισζε άθημεο θάζε επίζεκνπ πξνζψπνπ ζηελ πφιε, είηε κε αληηπξνζσπία, είηε κε φινπο ηνπο καζεηέο. Απφ ην άξρηζαλ λα νξγαλψλνληαη νη Παλειιήληνη Γηαγσληζκνί Μαζεηηθήο Υεηξνηερλίαο κε ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο. Γηνξγαλψλνληαλ θαη δηαξθνχζαλ ηελ ηειεπηαία εβδνκάδα ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο. Ζ δε πξνεηνηκαζία ηνπο θξαηνχζε φιν ην έηνο, πξνθεηκέλνπ λα νξγαλσζνχλ θαιχηεξα θαη κε πνιιά καζεηηθά έξγα. Γηα ην ζθνπφ απηφ «ηα ρεηξνηερλήκαηα ησλ καζεηψλ παξαθνινπζνχληαη επηζηακέλσο ππφ ησλ δηδ/ισλ δηα ηνλ ζθνπφλ ηεο θαιπηέξαο νξγαλψζεσο θαη επηηπρίαο απηήο» Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.33/ «Πεξί πξναηξεηηθνχ εξάλνπ κεηαμχ ησλ καζεηψλ δηα παζραιηλά δψξα εηο ηνπο αθξίηαο» 44 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.91/ «Πεξί νξγαλψζεσο 1 νπ Παλειιήληνπ Γηαγσληζκνχ πεξί ζρνιηθήο ρεηξνηερλίαο». 45 Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδ/λησλ 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ 8/

67 67 Έθζεζε ρεηξνηερλίαο Πεγή: Φσηνγ. Αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο Οη καζεηέο ησλ ζρνιείσλ ππνδέρνληαλ ηνπο επηζθέπηεο ηηο απνγεπκαηηλέο ψξεο ληπκέλνη κε ηηο ζηνιέο ηνπο θαη ηνπο μελαγνχζαλ ζηα εθζέκαηα ησλ ηάμεσλ. 46 Ηδηαίηεξα κεγάιεο θαη κε ζπκκεηνρή ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, ήηαλ νη ηειεηέο έλαξμεο θαη ιήμεο ησλ εθδειψζεσλ απηψλ. Ακέζσο κεηά ηελ απειεπζέξσζε γίλεηαη πξνζπάζεηα αλαδάζσζεο ηεο ρψξαο κε ηε βνήζεηα ησλ ζρνιείσλ, ζχκθσλα κε ηελ ππ αξηζ / εγθχθιην Τπνπξγείνπ Παηδείαο. Δπίζεο ε δαζηθή ππεξεζία δεηά εγγξάθσο ηε βνήζεηα ησλ καζεηψλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θπηεκέλσλ δελδξπιιίσλ. Σν ζρνιηθφ ζπγθξφηεκα ζπκκεηέρνληαο ζηε «γηνξηή ηνπ πξάζηλνπ» ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1954 πξνέβε ζε δελδξνθπηεχζεηο ηεο πεξηνρήο, αθνχ πξψηα νη καζεηέο είραλ θπηέςεη δελδξχιιηα θιακνπξηάο ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ. Με ζθνπφ ηελ πξφιεςε ππξθαγηάο ζηα δάζε γηλφηαλ νκηιίεο ζηνπο καζεηέο κε ζρεηηθφ πεξηερφκελν. 47 ηνπ Οη πξνζπάζεηεο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θηινδαζηθψλ αηζζεκάησλ ζηνπο καζεηέο ζπλερίζηεθαλ θαη ηα επφκελα ρξφληα. Σν 1972, έηνο αλαδάζσζεο, ην ζρνιείν ζπκκεηείρε ζε αλαδάζσζε ιφθνπ ιίγν έμσ απφ ηελ πφιε (Κνξχινβνο) θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1973 έγγξαθν ηνπ Δπηζεσξεηή θαινχζε λα πάξνπλ κέξνο ζε λέα δελδξνθχηεπζε. 48 Απφ ηε Ννκαξρία Γξάκαο θνηλνπνηείηαη ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1971 έγγξαθν αξ. 267 γηα πξφγξακκα δηαζέζεσο παζηεξησκέλνπ γάιαθηνο απφ ηελ ηνπηθή γαιαθηνβηνκεραλία ζηνπο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ. Γψδεθα ρξφληα αξγφηεξα αξρίδεη λα δηαλέκεηαη ζηνπο 46 πλέληεπμε καζήηξηαο Θ. 47 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.58/ Οκηιία κε ζέκα «Σα δάζε θαη νη θίλδπλνη ππξθαγηάο» 48 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.47/4-3-73«πεξί κέηξσλ πξνζηαζίαο δηα ηελ δηαθχιαμηλ ησλ δελδνζηνηρηψλ, εμφξκεζηο καζεηψλ δηα λέαλ δελδξνθχηεπζηλ.»

68 68 καζεηέο θπζηθφο ρπκφο θξνχησλ, γηα δχν ζρνιηθέο ρξνληέο κε κηθξέο δηαθνπέο 49. Σα πξνγξάκκαηα απηνχ ηνπ είδνπο δελ ζηακαηνχλ φκσο. ηηο αξρέο ηνπ 1991 αξρίδνπλ λα δηαλέκνληαη θξέζθα κήια θαη πνξηνθάιηα ζηνπο καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα ζηεξηρζεί ε αγξνηηθή παξαγσγή. 50 Ζ ιεηηνπξγία κε βάξδηεο ζηα ζρνιεία άξρηζε απφ πνιχ λσξίο. Πξψην ην 9 ν άξρηζε λα ιεηηνπξγεί κε βάξδηεο πξσί απφγεπκα ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Σν 12 ν άξρηζε λα ιεηηνπξγεί κε ελαιιάμ απνγεπκαηηλή εξγαζία απφ ην ζρ. έηνο Έμη απφ ηα 9 ηκήκαηά ηνπ ήηαλ κφλν πξσηλά, έλα κφλν απνγεπκαηηλφ θαη δχν ελαιιάζζνληαλ αλά 3 κέξεο. 51 Αξγφηεξα φηαλ ηα ζρνιεία έγηλαλ θαη ηα δχν 12/ζέζηα ιεηηνπξγνχζαλ πξσί- απφγεπκα ηαπηφρξνλα. Γειαδή, ηα κηζά ηκήκαηα ηνπ 9 νπ ζηνλ πξψην φξνθν θαη ηα κηζά ηκήκαηα ηνπ 12 νπ ζηνλ δεχηεξν φξνθν. Σν ζχζηεκα απηφ δελ εμππεξεηνχζε σο θαίλεηαη ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ, νη νπνίνη κ απηφλ ηνλ ηξφπν δελ κπνξνχζαλ λα επηθνηλσλήζνπλ κε ην κηζφ πξνζσπηθφ ηνπο. Άιιαμε θαη κεηαηξάπεθε ηα ηειεπηαία ρξφληα, πξηλ ηνλ ρσξηζκφ ησλ ζρνιείσλ, ζε ελαιιάμ ιεηηνπξγία ηνπο, πξσί απφγεπκα θαη φπνην ζρνιείν ιεηηνπξγνχζε ρξεζηκνπνηνχζε φιν ην θηίξην, πάλσ-θάησ. Σν βαζαληζηηθφ γηα καζεηέο θαη δαζθάινπο απνγεπκαηηλφ σξάξην ζηακάηεζε ην 2000, φηαλ ηα δπν ζρνιεία ρψξηζαλ νξηζηηθά, κε ηε κεηαζηέγαζε ηνπ 9 νπ ζε άιιν θηίξην. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 60 ε πνιηηεία αξρίδεη λα ελδηαθέξεηαη γηα ηα «θαζπζηεξεκέλα παηδηά». Αξρηθά θαίλεηαη λα πξνζπαζεί απιψο λα ηα εληνπίζεη θαη λα ηα θαηαγξάςεη, ζηέιλνληαο ζηα ζρνιεία ηελ «πξντζηακέλε ηνπ ςπρνινγηθνχ θέληξνπ Βνξείνπ Διιάδνο πξνο εμέηαζε θαζπζηεξεκέλσλ παηδηψλ» 52. Αξγφηεξα ηδξχεηαη ζηελ πφιε ην Δηδηθφ ρνιείν 53 θαη ε πξνζπάζεηα γηα εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο ζπζηεκαηνπνηείηαη. Οη δάζθαινη παξαθνινπζνχλ ζεκηλάξηα γηα ηελ «Δθπαίδεπζε ησλ απνθιηλφλησλ παηδηψλ θαη εθήβσλ» 54 ελψ νη δχν δάζθαινη ηνπ Δηδηθνχ ρνιείνπ μεθηλνχλ «Απνγξαθή κεηνλεθηηθψλ καζεηψλ ησλ θαλνληθψλ ζρνιείσλ» 55 Έηζη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 80 αξρίδεη λα ιεηηνπξγεί, κέρξη ζήκεξα, ζην 12 ν έληαμεο παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Γεκ. ρνιείν ηκήκα 49 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.23/ «γηαλνκή θπζηθνχ ρπκνχ ζε καζεηέο». 50 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.96/ «Πεξί δσξεάλ δηαλνκήο απνζπξνκέλσλ κήισλ θαη εζπεξηδνεηδψλ» 51 Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδ/λησλ 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ 5/ Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 12 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν αξ.30/ Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν «Οδεγίεο γηα ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ εηδηθψλ ζρνιείσλ» 54 Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν Πξσηφθνιιν Αι/θίαο 9 νπ Γ.ρ. Γξάκαο, έγγξαθν

69 69 ηε δεθαεηία ηνπ 90 γίλεηαη κηα λέα πξνζπάζεηα αλαδεκηνπξγίαο θαη εκπινπηηζκνχ ηεο καζεηηθήο βηβιηνζήθεο 56 ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ε νπνία αξρίδεη λα ιεηηνπξγεί κε ζχγρξνλν ηξφπν δαλεηζκνχ θαη κε ζπλππεπζπλφηεηα καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ. Γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο θξνληίδνπλ ηφζν ην ζρνιείν, φζν θαη ν χιινγνο Γνλέσλ. Γε ιείπνπλ θαη νη πεξηπηψζεηο δσξεψλ απφ ηηο καζεηηθέο θνηλφηεηεο. «Ζ καζεηηθή βηβιηνζήθε είλαη κηα κεγάιε δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε κε πάλσ απφ 700 βηβιία. Οη καζεηέο δαλείδνληαη θαηά ηκήκαηα ηα βηβιία θαη θάλνπλ κέζα ζηελ ηάμε ηνπο, κε επζχλε ηνπ εθπ/θνχ ηεο ηάμεο, αληαιιαγέο. Παξαηεξείηαη κεγάιε θηλεηηθφηεηα ζηηο κηθξέο ηάμεηο». 57 Μεηά ηε κεηαζηέγαζε ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ ην 2000, ην 12 ν Γεκ. ρνιείν ιεηηνχξγεζε ζε πξσηλή βάξδηα γηα ηξία ρξφληα. Καηά ην ζρ. έηνο ηδξχζεθαλ ηξία ηκήκαηα Οινήκεξνπ κε 75 καζεηέο αξρηθά, νη νπνίνη φκσο κέρξη ηε ιήμε ηνπ έηνπο είραλ κείλεη 46. Σν γξάθεκα πνπ αθνινπζεί δείρλεη ηελ θίλεζε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ ζην νινήκεξν ζρνιείν απφ ην Εγγραφζντεσ Ολοιμερου Εγγραφζντεσ Ολοιμερου Γξάθεκα 2 Ο αξηζκφο ησλ εγγξαθέλησλ καζεηψλ ζηα ηκήκαηα ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ κεηψλεηαη ζπλερψο. Σν ίδην θαη ηα ηκήκαηα. Σν 2003 ηα ηκήκαηα ήηαλ 3 θαη ην 2007 ήηαλ 2. Αμηνζεκείσην είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο πνπ εγγξάθνληαλ ζην νινήκεξν δελ έκελαλ πνηέ φινη εγγεγξακκέλνη κέρξη ην ηέινο. Δθηφο απφ ην παξάδεηγκα ηνπ ρ έηνπο πνπ παξνπζηάζηεθε παξαπάλσ, ραξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο θη απηφ ηνπ ζρ. έηνπο φπνπ νη εγγεγξακκέλνη ήηαλ αξρηθά 44 θαη 56 Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδ/λησλ 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ 8/ Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδ/λησλ 12 νπ Γ.ρ. Πξαθηηθφ 18/

70 70 δεκηνπξγήζεθαλ 3 ηκήκαηα, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο κεηψζεθαλ ζηνπο 25 θαη ηα ηκήκαηα έγηλαλ 2, κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ. ηα βηβιία πξαθηηθψλ θαη ησλ δχν ζρνιείσλ βξίζθνπκε πιεζψξα πξνγξακκάησλ ζηα νπνία ζπκκεηέρνπλ ηα ζρνιεία θαη ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη θαηλνηφκα γηα ηελ επνρή ηνπο. Αλαθεξζήθακε πην πάλσ ζε πξνγξάκκαηα ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ, ηελ αλαθχθισζε, ηελ απνηακίεπζε, ηε ζρνιηθή πγηεηλή θιπ. Αθνινχζεζαλ πξνγξάκκαηα αζιεηηζκνχ φπσο ην Καιιηπάηεηξα θαη ε Οιπκπηαθή Παηδεία, πνπ αλαπηχρζεθε ηα ρξφληα πξηλ ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ Πξνγξάκκαηα Π. Δθπαίδεπζεο θαη Αγσγήο Τγείαο πνπ ιίγν πνιχ αλαπηχζζνληαη ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα ζε φια ηα ζρνιεία. ην 12 ν Γεκ. ρνιείν ην 1999 κε ην πξαθηηθφ αξ. 13 απνθαζίζηεθε ε ζπκκεηνρή ηνπ ρνιείνπ ζην πξφγξακκα σθξάηεο-κνκέληνο κε 3/εηή δηάξθεηα. Σν ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα είρε ηειηθά ηε δηπιάζηα δηάξθεηα. Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο κε ηελ Γεξκαλία, Ηξιαλδία Γαλία ήηαλ ε έθδνζε 4/γισζζεο εθεκεξίδαο. ην ίδην πξαθηηθφ αλαθέξεηαη ε έθδνζε καζεηηθήο εθεκεξίδαο απφ ηελ Γ ηάμε κε επσλπκία Μαζεηηθνί αληίιαινη, θαη ε έθδνζε ιεπθψκαηνο απφ ηελ Δ ηάμε γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ. Ζ εθεκεξίδα εθδίδνληαλ γηα 2 ζπλερή ρ. έηε θαη επαλεθδφζεθε ην ρ. έηνο γηα άιιε κηα ρξνληά. Euroscope 4γισζζε καζεηηθή εθεκεξίδα Πεγή : Αξρείν 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο

71 71 Μαζεηηθή εθεκεξίδα Δ ηάμεο Πεγή : Αξρείν εξεπλεηηθήο νκάδαο 2.4.Η εξϋλιξη του μαθητικού δυναμικού Η εξέλιξη ηος μαθηηικού δςναμικού από ηο 1945 έωρ ηο 1974 πσο έρεη αλαθεξζεί ηα ζρνιεία επαλαιεηηνχξγεζαλ ζηηο αξρέο ηνπ 1945, αλ θαη ε πεξηνρή απειεπζεξψζεθε ηνλ Οθηψβξην ηνπ Οη καζεηέο ηεο πεξηνρήο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ γηα ηξεηο κήλεο παξαθνινπζνχζαλ καζήκαηα ζε αίζνπζεο ηνπ Γπκλαζίνπ Αξξέλσλ Γξάκαο, ην νπνίν έζεζαλ άκεζα ζε ιεηηνπξγία νη αληάξηεο, κε δαζθάινπο ηνπ λένπο νη νπνίνη ήμεξαλ γξάκκαηα 58. ηαλ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1945 άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ ηα ηξία ζπζηεγαδφκελα ζρνιεία ηνπ ζπγθξνηήκαηνο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ νη πξψηνη εγγξαθέληεο ππνβιήζεθαλ ζε θαηαηαθηήξηεο εμεηάζεηο απφ 3/κειή επηηξνπή εθπαηδεπηηθψλ ψζηε, αζρέησο ειηθίαο, λα θνηηήζνπλ ζηελ αλάινγε κε ηηο γξακκαηηθέο γλψζεηο ηνπο ηάμε. ζνη είραλ ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο, ζχκθσλα πάληα κε ηελ επηηξνπή, πήξαλ απνιπηήξην ην Μάην ηνπ Απφ ηελ επφκελε ζρνιηθή ρξνληά ηα ζρνιεία ιεηηνχξγεζαλ θαλνληθά θαη ην κελ Α Γ.ρ. Γξάκαο είρε 321 εγγξαθέληεο, ην δε Γ Γ.ρ. Γξάκαο 484 θαη ην Δ Γ.ρ. Γξάκαο 260. ζνη καζεηέο είραλ κεγαιχηεξε ειηθία απφ απηήλ ηεο ηάμεο ηνπο κπνξνχζαλ λα πεξάζνπλ ζε κηα ρξνληά δπν ζρνιηθέο ηάμεηο 59. Έηζη ηειείσλαλ γξήγνξα ην ζρνιείν. Οη πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ δείρλνπλ ηελ πνξεία ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ κέρξη ην 1950 θαη κφλν ζηα ζρνιεία Α θαη Γ, δηφηη ε έξεπλα δελ επεθηάζεθε ζην αξρείν ηνπ Δ θαη φζα ζηνηρεία έρνπκε γη απηφ είλαη απφ ηα αξρεία ηεο Π.Δ.Ν. Γξάκαο. 58 πλέληεπμε καζεηή Β.Δ. 59 πλέληεπμε καζεηή Β.Δ.

72 σ. έηορ εγγπαθένηερ σ. έηορ εγγπαθένηερ 72 Πίλαθαο 1 Γ Γ.ρ. Γξάκαο Πίλαθαο 2 Α Γ.ρ. Γξάκαο Δίλαη ην δηάζηεκα πνπ θαηέθπγαλ ζηελ πφιε απφ ηα ρσξηά εθαηνληάδεο θάηνηθνη, νη ιεγφκελνη αληαξηφπιεθηνη. ηελ έθζεζε ηνπ Δπηζεσξεηή Β Δθπαηδεπηηθήο Πεξηθέξεηαο αλαθέξεη φηη 100 καζεηέο ηνπ Γ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ ήηαλ αληαξηφπιεθηνη. Μέζα ζην θείκελν ηνλίδεηαη απφ ηνλ επηζεσξεηή, ε πξνζπάζεηα ηφζν ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ, φζν θαη ηνπ ίδηνπ πξνζσπηθά λα ηνλψζνπλ ην εζηθφ ησλ εθπαηξηζζέλησλ καζεηψλ θαη ησλ γνλέσλ ηνπο, λα αθππλίζνπλ ηα εζληθά ηδεψδε θαη λα ηνλψζνπλ ην εζληθφ θξφλεκα θαη ηελ αγάπε γηα ηελ παηξίδα 60. ηε δεθαεηία ηνπ 50 ην καζεηηθφ δπλακηθφ δελ παξνπζηάδεη κεγάιεο δηαθπκάλζεηο. Σν 12 ν Γ. ρ. έρεη πάληα κεγαιχηεξν αξηζκφ καζεηψλ απφ ην 9 ν Γ. ρ.σν 1954 ηδξχζεθε ην 16 ν Γεκνηηθφ ρνιείν ην νπνίν απνδπλάκσζε θπξίσο ην 12 ν απφ ηνπο καζεηέο θαη είρε ην ζρ. έηνο εγγξαθέληεο 61.Σν 12 ν απφ ηνπο 383 καζεηέο πνπ είρε ην έπεζε ζηνπο 262 ην , ελψ ην ζπζηεγαδφκελν 13 ν γλσξίδνπκε φηη είρε 177 εγγεγξακκέλνπο ην , ρσξίο φκσο λα γλσξίδνπκε ηνπο εγγεγξακκέλνπο ην δηάζηεκα πξηλ ηελ ίδξπζε ηνπ 16 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ, ψζηε λα κπνξνχκε λα θάλνπκε ζπγθξίζεηο. Γεδνκέλνπ φηη ηα δπν απηά ζρνιεία, 13 ν θαη 16 ν, αληινχζαλ καζεηέο απφ ηελ ίδηα γεσγξαθηθή πεξηνρή, είλαη βέβαην φηη ζα κεηψζεθε θαη ν αξηζκφο εγγξαθέλησλ ηνπ 13 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ. 60 Αξρείν Π.Δ. Γ.Έθζεζηο Δπηζεσξεηνχ Β Δθπ-θήο Π. Γξάκαο Αρχείο Π.Ε.

73 73 υςτεγαηόμενα ςχολεία ο 9ο 16ο 13ο ην γξάθεκα παξνπζηάδεηαη ν καζεηηθφο πιεζπζκφο ησλ εθπαηδεπηεξίσλ γηα ηε κνλαδηθή 3/εηία θαηά ηελ νπνίαλ ππήξραλ ζηνηρεία γηα φια ηα ζρνιεία ηελ 1 ε ζηήιε είλαη νη καζεηέο ηνπ 12 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ ζηελ ίδηα ηξηεηία, ζηε 2 ε ηνπ 9 νπ, ζηελ 3 ε ηνπ 16 νπ θαη ζηελ 4 ε ηνπ 13 νπ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ελψ ην 16 ν ηδξχζεθε γηα λα απνζπκθνξήζεη ηα άιια δπν ζπζηεγαδφκελα κ απηφ ζρνιεία, 12 ν θαη 13 ν, ηειηθά ην γεληθφ ζχλνιν ησλ καζεηψλ ζην ζπγθξφηεκα ησλ εθπαηδεπηεξίσλ ην ήηαλ 770 καζεηέο, ην θαη ην καζεηέο 62. Αλ ιάβνπκε δε ππφςε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ, ν ζηφρνο επηηεχρζεθε κφλν ζηα ραξηηά, δηφηη ηα ζρνιεία ζπλέρηζαλ λα ζηεγάδνληαη ζην ίδην θηίξην θαη λα ζπιιεηηνπξγνχλ θαηαλέκνληαο ηνπο καζεηέο ηνπο ηζνκεξψο ζε φιεο ηηο ηάμεηο αλεμαξηήησο ζρνιείνπ. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 60 ζπληειείηαη κηα ζεκαληηθή αιιαγή φζνλ αλαθνξά ηε ζχζηαζε θαη ηε ζηέγαζε ησλ ζρνιείσλ. Σα νιηγνζέζηα ζπζηεγαδφκελα κε ην 12 ν, 13 ν θαη 16 ν Γεκνηηθά ρνιεία ζπγρσλεχηεθαλ ζε έλα 6/ζέζην, ην επνλνκαδφκελν 6 ν Γ. ρ., ην 1961, παξέκεηλαλ ζπζηεγαδφκελα ζην ζπγθξφηεκα κέρξη ην 1965, νπφηε θαη κεηαζηεγάζηεθαλ. πσο θαίλεηαη θαη απφ ην γξάθεκα πνπ αθνινπζεί νη εγγξαθέληεο ζην 12 ν Γεκνηηθφ ρνιείν δελ επεξεάζηεθαλ νχηε θαηά ηελ ρξνλνινγία ζπγρψλεπζεο, νχηε φκσο θαη θαηά ην έηνο απνρψξεζεο ηνπ λένπ ζρνιείνπ απφ ην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Αληίζεηα φηαλ ην 1972 ηδξχζεθε έλα λέν ζρνιείν κε ηελ επσλπκία 13 ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο φπσο θαίλεηαη επεξεάζηεθαλ θαη ηα δπν άιια ζπζηεγαδφκελα ζρνιεία ( 9 ν θαη 12 ν ) θαη ελψ νη εγγξαθέο θαηά ην ζρνιηθφ έηνο ήηαλ 361 θαη 325 αληίζηνηρα, ζην επφκελν ζρνιηθφ έηνο κεηψζεθαλ ζεκαληηθά θηάλνληαο ζηνπο 234 θαη 248 καζεηέο αληηζηνίρσο. 62 Αρχείο 12 ου Δ.Σχ. Δράμασ ΒΠΣ

74 Αρικμόσ μακθτών 74 Μακθτικόσ πλθκυςμόσ εγγ/ντεσ 9ου εγγ/ντεσ 12ου φγκριςθ 12ου και 9ου ανά 10ετία ο Δ.Σχ 200 9ο Δ.Σχ ην γξάθεκα παξνπζηάδεηαη ζχγθξηζε ζην καζεηηθφ δπλακηθφ ησλ δχν ζρνιείσλ 12 νπ θαη 9 νπ αλά 10 ρξφληα απφ ην έσο ην , κε εμαίξεζε ην γηα ην νπνίν δελ είρακε νινθιεξσκέλα ζηνηρεία, νπφηε ρξεζηκνπνηνχκε ηα ζηνηρεία ηνπ έηνπο Σν 12 ν Γεκ.ρνιείν θαίλεηαη λα έρεη ζηα ρξφληα απηά πεξηζζφηεξνπο καζεηέο απφ ην 9 ν Γεκ. ρνιείν κε ηε δηαθνξά ηνπο λα κηθξαίλεη ζπλερψο ψζπνπ ζην ηειεπηαίν έηνο ζρεδφλ κεδελίδεηαη Ο μαθηηικόρ πληθςζμόρ από ηη μεηαπολίηεςζη μέσπι ηιρ μέπερ μαρ. Σελ πξψηε δεθαεηία κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε, πνπ είλαη θαη ε πξψηε δεθαεηία ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ηα ζπζηεγαδφκελα ζρνιεία είλαη κφλν δχν (9 ν θαη 12 ν ), ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ απμάλεη ζπλερψο κε ξπζκφ αχμεζεο κεγαιχηεξν ζην 9 ν απφ φηη ζην 12 ν.

75 σ. έηορ εγγ/νηερ 9ος εγγ/νηερ 12ος 75 Έηζη ελψ ην είραλ 263 θαη 266 εγγξαθέληεο ην 9 ν θαη ην 12 ν αληίζηνηρα, ην είραλ 319 θαη 315 εγγξαθέληεο καζεηέο. Ο αξηζκφο ησλ παηδηψλ ζπλέρηζε λα απμάλεηαη θαη ζηε δεθαεηία ηνπ 80. Άξρηζε λα κεηψλεηαη απφ ην ζρνιηθφ έηνο θαη ζηα δπν ζρνιεία παξνπζηάδνληαο ηελ εηθφλα ηνπ πίλαθα. 1990/ / / / / / / / / / Απφ ην ζρνιηθφ έηνο ζην 12 ν Γ.ρ. θνηηνχλ 18 παιηλλνζηνχληεο θαη 4 αιινδαπνί καζεηέο. Οη αξηζκνί ησλ καζεηψλ απηψλ απμάλνληαη ζπλερψο ηα επφκελα ρξφληα κε ηνπο παιηλλνζηνχληεο λα θηάλνπλ ην 2000 ηνπο 66 θαη ηνπο αιινδαπνχο ηνπο 14 ην ίδην έηνο. Δλψ νη αξηζκνί ησλ παιηλλνζηνχλησλ κεηψλνληαη ζπλερψο, απμάλνπλ αληίζηνηρα νη αξηζκνί ησλ αιινδαπψλ. Σν 2006 ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ είλαη 26, ν κεγαιχηεξνο ηεο 15εηίαο, ελψ ην 2008 νη παιηλλνζηνχληεο είλαη κφιηο 8, αξηζκφο πνπ είλαη ν κηθξφηεξνο ηεο 15εηίαο. ην 9 ν Γεκνηηθφ ρνιείν ζηνηρεία γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο ππάξρνπλ γηα ηα έηε Καη ζε απηφ ν αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ απμάλεη ηελ πξψηε ηξηεηία θαη κεηά κεηψλεηαη, ελψ ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ απμάλεηαη ζε φια ηα έηε θαη απφ 2 καζεηέο ην 1995 θηάλεη ζηνπο 16 ην

76 76 ςγκπιηικόρ πίνακαρ ανάμεζα ζηοςρ παλιννοζηούνηερ και αλλοδαπούρ ηων 12ος και 9ος Γ.σ. ζηην πενηαεηία Α ρ ι κ μ ο ί μ α κ θ τ ώ ν ο Δ.Σχ 9ο Δ.Σχ 1995/ / / / /00 χ.ζτθ ην ζπγθξηηηθφ γξάθεκα ηεο πεληαεηίαο ησλ ζρνιείσλ θαίλεηαη πσο ζε φια ηα έηε, ηα ζχλνια ησλ παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γ.ρ. είλαη ζηαζεξά κεγαιχηεξνο απφ απηφλ ηνπ 9 νπ Γ.ρ., ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νη δηαθνξέο είλαη πνιχ κεγάιεο, φπσο π.ρ ην 2000 φπνπ ην 12 ν είρε ζρεδφλ δηπιάζηνπο ζε ζχλνιν αιινδαπνχο θαη παιηλλνζηνχληεο απφ ην 9 ν Γ.ρ 63. Απφ ην ζρνιηθφ έηνο , ην 12 ν Γ.ρ. έκεηλε κφλν ηνπ ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, ιφγσ κεηαζηέγαζεο ηνπ 9 νπ Γ.ρ., ε θίλεζε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ ήηαλ εληππσζηαθή. Σν ζρνιείν ηνλ Ηνχλην ηνπ 2000 είρε 193 καζεηέο, ην επηέκβξην 309 καζεηέο θαη απφ 12/ζέζην άξρηζε λα ιεηηνπξγεί σο 18/ζέζην έρνληαο ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηξία ηκήκαηα. Γηα κηα πεληαεηία είρε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ καζεηψλ απφ φια ηα ζρνιεία ηεο Πεξηθέξεηαο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, κε απνθνξχθσκα ην πνπ είρε 355 καζεηέο, γεγνλφο πνπ θαζηζηνχζε δχζθνιε ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Απφ ην ν αξηζκφο άξρηζε λα κεηψλεηαη κεηά απφ 2 επαλαπξνζδηνξηζκνχο ηεο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο ησλ νξίσλ ηνπ 12 νπ, πξάγκα πνπ κείσζε ηα γεσγξαθηθά φξηα θαη ζπλεπψο ηελ εηζξνή ησλ καζεηψλ. Έηζη ην είρε 248 εγγεγξακκέλνπο καζεηέο. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί θαίλεηαη ε θίλεζε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ ζρνιείνπ ηελ ηειεπηαία 8/εηία, απφ ην 2000 έσο ην 2008 πνπ ζπκπιεξψζεθαλ ηα 100 ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ. Δίλαη απφ ζηαηηζηηθήο απφςεσο πνιχ θαιά ελεκεξσκέλν ην αξρείν γηαηί είλαη πξφζθαην θαη δηφηη ηα ηειεπηαία ρξφληα ην Τπνπξγείν απαηηνχζε κεγαιχηεξν αξηζκφ ζηνηρείσλ απφ ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ. Έηζη παξαηεξνχκε φηη ν αξηζκφο ησλ αγνξηψλ είλαη πάληα κεγαιχηεξνο απφ απηφλ ησλ θνξηηζηψλ, κε 63 Αξρείν 9 νπ, 12 νπ Γ.ρ. ΒΠ

77 Υ. ΔΣΟ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΣΙΑ ΠΑΛΙΝΝΟΣΟΤΝ ΣΔ ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΤΝΟΛΟ 77 εμαίξεζε ηελ ηειεπηαία ρξνληά θαη φηη ην ζχλνιν ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ κεηψλεηαη. Μείσζε παξνπζηάδεη θαη ν αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ, ελψ ζηα ίδηα επίπεδα κέλεη απηφο ησλ αιινδαπψλ. Μαθηηέρ 12ος Γ.σ. 2000/ / / / / / / /

78 78 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ ΥΟΛΔΙΟ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΗ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 3.1 Ιδεολογύα και πολιτικϋσ κατευθύνςεισ Η πποπολεμική πεπίοδορ Ο ηνκέαο ηεο εθπαίδεπζεο ππήξμε αλακθηζβήηεηα έλα φρεκα κεηαθνξάο ηδενινγηψλ, πνιηηηθψλ θαηεπζχλζεσλ θαη δηεθδηθήζεσλ. Άιισζηε φπσο θάλεθε ζην πξψην θεθάιαην, ε γιψζζα θαη ην πνιηηηζκηθφ θνξηίν ησλ πιεζπζκψλ ηεο πεξηνρήο καδί κε ην ζξεζθεπηηθφ ππφβαζξφ ηνπο, ππήξμαλ ζηνηρεία δηεθδίθεζεο ζε πνιηηηθφ επίπεδν, κεηαμχ ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Διιάδαο. Ζ θάζε πιεπξά κε εξείζκαηα ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, δηεθδηθνχζε ηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο γηα ινγαξηαζκφ ηεο. πσο θάλεθε επίζεο, πξψηηζην κέιεκα ησλ θαηαθηεηψλ Βνπιγάξσλ ήηαλ λα αιινηψζνπλ πξνο φθειφο ηνπο ηα παξαπάλσ ηξία ζηνηρεία. Βαζηθφ φξγαλφ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο απηή ήηαλ ε αιινίσζε ή θαιχηεξα ε εμάιεηςε ησλ αξρείσλ ησλ ζρνιείσλ, ψζηε λα εμαθαληζηνχλ ζηνηρεία πνπ ζα απνδείθλπαλ ηελ ειιεληθφηεηα ησλ θνηηνχλησλ πιεζπζκψλ ζηα ζρνιεία. Έηζη θαηέζηξεςαλ φια ηα αξρεία. Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηηο πνιχ ζπρλέο αηηήζεηο πξνο ηα ζρνιεία, δηαθφξσλ ηδησηψλ πνπ δεηνχζαλ λα ηνπο ρνξεγεζεί βεβαίσζε θαηαζηξνθήο ησλ αξρείσλ ηνπ ζρνιείνπ. 64 Καζψο ινηπφλ ηα αξρεία θαηαζηξάθεθαλ, ην παιηφηεξν αξρείν πνπ βξέζεθε είλαη ην Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο ην νπνίν αξρίδεη απφ 2/1/1940. Υαξαθηεξηζηηθά είλαη ηα πξψηα πξαθηηθά πνπ θαηαγξάθνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν αξρείν. Πεξηνξηζκέλε είλαη ε εηθφλα γηα ην κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα πξηλ ηελ θαηαηγίδα ηνπ πνιέκνπ. Δλψ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο βξίζθεηαη ζε εμέιημε, ε Διιάδα ήδε απφ ην 1936 βξίζθεηαη ππφ δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο, ην νπνίν εγθαηέζηεζε ν Η. Μεηαμάο κε ηε ζπλαίλεζε ηνπ βαζηιηά Γεψξγηνπ. Σα ιηγνζηά απηά πξαθηηθά είλαη αξθεηά, γηα λα αλαδείμνπλ ζηνηρεία ηνπ δηθηαηνξηθνχ θαζεζηψηνο, αιιά θαη λα καο πξντδεάζνπλ γηα ηνλ ηξφπν πνπ νη πνιηηηθέο θαηεπζχλζεηο θαη ηδενινγίεο δηαπνηίδνπλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα, ηδηαίηεξα κάιηζηα ζε πεξίνδν δηθηαηνξίαο, φπνπ ην ζρνιείν κεηαηξέπεηαη θπξηνιεθηηθά ζε φξγαλν ηεο εμνπζίαο. 64 Πξσηφθνιιν νπ Γεκ. ρ., 14/1/54, ρνξήγεζε βεβαίσζεο θαηαζηξνθήο φισλ ησλ αξρείσλ ηνπ ζρνιείνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Βνπιγαξηθήο θαηνρήο (ηε βεβαίσζε δεηά θάηνηθνο ηεο πεξηνρήο)

79 79 Σν θαιαγγφζεκν 65 πνπ ζπλίζηαηαη γηα ηα έγγξαθα έξρεηαη λα εληζρχζεη νηθνλνκηθά ην ζηξαηνθξαηηθφ θαζεζηψο, ελψ ε Δ.Ο.Ν., ε Δζληθή Οξγάλσζε Νενιαίαο, ήηαλ νξγάλσζε λέσλ πνπ ηδξχζεθε απφ ην θαζεζηψο ηνπ Η. Μεηαμά ην 1936 θαη δηαιχζεθε ηνλ Απξίιην ηνπ 1941, ηξεηο κήλεο κεηά ην ζάλαηφ ηνπ, φηαλ θαηέξξεπζε ην κέησπν απφ ηε Γεξκαληθή επίζεζε. θνπφο ηεο νξγάλσζεο ήηαλ λα δηακνξθψζεη ηνπο λένπο ζε παηξηψηεο αιιά θαη ππνζηεξηθηέο ηνπ θαζεζηψηνο. ηνπο καζεηέο απηνχο ζα δηδάζθνληαλ ην κάζεκα ηεο Δζληθήο Αγσγήο 66. Καζνξίδεηαη επίζεο θαη πνηνη εθ ησλ καζεηψλ απαιιάζζνληαη ηνπ καζήκαηνο ηεο Δζληθήο Αγσγήο. 67 Σα ζεκαληηθά γεγνλφηα ηεο δσήο ησλ θπβεξλψλησλ, αθφκε θαη ηεο πξνζσπηθήο ηνπο δσήο, γίλνληαη κέξνο ηεο ζρνιηθήο δσήο θαη δηαρένληαη θαη απηφλ ηνλ ηξφπν ζηελ επξχηεξε θνηλσλία. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην θιείζηκν ησλ ζρνιείσλ 68 αιιά θαη ν ζεκαηνζηνιηζκφο ησλ Γεκφζησλ νηθεκάησλ ιφγσ «γελλήζεσο επηδφμνπ δηαδφρνπ 69». ην δηάζηεκα απηφ δε ιείπνπλ νη ζπζηάζεηο πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ βηβιίσλ θαη αλαγλσζκάησλ αιιά θαη ε παξφηξπλζε γηα ζπκκεηνρή ηεο καζεηηψζαο λενιαίαο ζε νξγαλψζεηο φπσο ε ΔΟΝ, ε νπνία θξφληηδε γηα ηελ επσθειή, πξνο ηελ θπβέξλεζε, απαζρφιεζε ησλ λέσλ ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπο 70. Πξνηείλεη κάιηζηα ην Τπνπξγείν Παηδείαο & Θξεζθεπκάησλ ηε ζπλδξνκή ζην πεξηνδηθφ Νενιαία 71. Σα ζρνιεία θξνληίδνπλ επίζεο γηα ηελ πγηεηλή αιιά θαη ηε δηαηξνθή ησλ καζεηψλ ηνπο, φπσο θαίλεηαη ηφζν απφ ηε ιεηηνπξγία ζπζζηηίσλ ζηα ζρνιεία 72, φζν θαη απφ ην ελδηαθέξνλ πνπ δείρλεη ην Τπνπξγείν, γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ ζρνιείσλ «πεξί ησλ πεξηπηψζεσλ ινηκσδψλ λφζσλ κελφο Φεβξνπαξίνπ» 73, αιιά θαη κε ηελ επηβνιή ππνρξεσηηθήο ζπλδξνκήο ππέξ πεξηνδηθνχ ρνιηθή Τγηεηλή 74. ην ζπγθεθξηκέλν βηβιίν απνηππψλνληαη εκκέζσο ηα δξακαηηθά γεγνλφηα ηεο πεξηφδνπ θήξπμεο ηνπ πνιέκνπ. ην ππ αξηζκ. 139 εμεξρφκελν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ βηβιίνπ αλαθέξεηαη ζηνλ Δπηζεσξεηή ε «αλαρψξεζηο ηνπ Γ/ληνχ ηνπ ρ. Η. Παππά επηζηξαηεπζέληνο θαη θαηάιεςηο νηθήκαηνο ζρνιείνπ ππφ ζηξαη. Τπεξεζίαο δηαθνπέλησλ καζεκάησλ». ηηο 30/10/40 αλαθνηλψλεηαη ε δηαθνπή ησλ καζεκάησλ κέρξη λεσηέξαο 65 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο»14-17/1/40 Πξνο Δπηζ. Α Δθπ. Πεξ. Γξάκαο Πεξί θαιαγγφζεκνπ 66 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 23-27/1/40 67 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 27-2/2/40 68 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 78-3/6/40 69 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 79 ηειεγξάθεκα-3/6/40 70 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» /9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 90-15/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 45-29/2/40-73 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 48-3/3/40 74 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 83-8/6/40

80 80 δηαηαγήο, αιιά θαη ε πξνηξνπή γηα δηαθχιαμε ηνπ αξρείνπ ηνπ ζρνιείνπ. Ζ ηειεπηαία απηή πξνηξνπή απνδεηθλχεη πσο ε πξάμε ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ αξρείνπ απφ ηνλ θαηαθηεηή, ήηαλ απνιχησο αλακελφκελε, φκσο φπσο θαίλεηαη ηειηθά δελ θαηφξζσζαλ λα δηαθπιάμνπλ ην ζχλνιφ ηνπ, πέξαλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ βηβιίνπ, απφ ην νπνίν πξνέξρνληαη θαη νη αλαθνξέο. Σν θηίξην παξαρσξήζεθε ζηηο ζηξαηησηηθέο θαη αζηπλνκηθέο αξρέο ψζηε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα αλάινγνπο ζθνπνχο 75. ηε ζπλέρεηα εκθαλίδνληαη κεξηθέο αθφκε αλαθνξέο θαηά ηελ πεξίνδν πνπ ε ρψξα βξίζθεηαη ζε εκπφιεκε θαηάζηαζε. Απηφ απνηππψλεηαη ζην ππ αξηζκ 2517 έγγξαθν ηεο 29/11/1940 ην νπνίν ζηελ νπζία είλαη «Δλζνπζηαζηηθή εγθχθιηνο θαη γεληθψο δηα ηνπ ππέξ ησλ φισλ αγψλα». ηε ζπλέρεηα ην ζρνιείν κεηαηξέπεηαη ζε κεραληζκφ ζηήξημεο ηνπ αγψλα, θαζψο δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο λα ζηεξίμνπλ ηνλ ζηξαηφ κε ηελ εθηακίεπζε ρξεκάησλ απφ ηα ζρνιηθά ηακεία, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεζνχλ «δηα ηνπ ηκαηηζκνχ ησλ αγσληδνκέλσλ ζηξαηησηψλ» 76 ηηο 12/2/1941 ζην 203 έγγξαθν αλαγγέιιεηαη ζην ζρνιείν, ν ζάλαηνο ηνπ Η. Μεηαμά. ε κεηαγελέζηεξν εηζεξρφκελν, ην 414 ζηηο 8/3/1941, δεηείηαη λα εμπκλεζεί ν Η. Μεηαμάο θαη ην έξγν ηνπ, ζε ιφγνπο πνπ ζα εθθσλεζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κε αθνξκή ην κλεκφζπλν ησλ 40 εκεξψλ απφ ηνλ ζάλαηφ ηνπ. ην κεηαμχ ηα ζρνιεία έρνπλ πεξηέιζεη ζε άζρεκε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαζψο ζην επφκελν έγγξαθν 77 αλαθέξεηαη πσο ιφγσ έιιεηςεο ραξηηνχ δπζθνιεχνληαη ηα ζρνιεία αθφκε θαη λα απνζηείινπλ ηνπο πξνυπνινγηζκνχο ηνπο, ελψ αλαγθάδνληαη λα πξνκεζεχνληαη ραξηί απφ ηηο αζηπλνκηθέο αξρέο κέρξη λα ηειεηψζεη ν πφιεκνο. Σν ζρνιείν δηακνηξάδεη πιηθά ηνπ ζην ζηξαηφ 78 θαη ηειηθά κε ην πξαθηηθφ 22/ ζηακαηά ην πξσηφθνιιν Μεηαπολεμική πεπίοδορ Σν λέν πξσηφθνιιν κεηά ηελ απειεπζέξσζε μεθηλά κε ηελ επίζεκε έλαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ ζηηο Σα ζρνιεία κε ηελ έλαξμή ηνπο βξέζεθαλ ζε άζιηα νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη ην δηδαθηήξην έρεη αλάγθε επηζθεπψλ 79. Μάιηζηα δεηείηαη «λα ππνβιεζεί θαηάζηαζηο δεκηψλ εηο επνπηηθά φξγαλα παξά ησλ θαηαθηεηψλ θαη δηα ηνπο επηζπκνχληαο λα θαηαβάινπλ πξνθαηαβνιή δξρ δηα ξαδηφθσλνλ, θηλεκαηνγξάθνλ, επνπηηθά φξγαλα» «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 3421/ηειεγξ., 30/10/40 76 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 3617, 30/11/1940 θαη 159, 12/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 180, 21/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 414, 8/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 15114, 7/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 640, 14/3/1946

81 81 Απφ ηηο εθζέζεηο επηζεσξεηψλ καζαίλνπκε πσο γηα ην ρ. έηνο ,σο πξνο ην επνπηηθφ πιηθφ ππάξρνπλ 69 ζξαλία ηξίεδξα, 6 κειαλνπίλαθεο θαη 1 πδξφγεηνο ζθαίξα, φ,ηη απέκεηλε απφ ην πινπζηφηαην πιηθφ πνπ ππήξρε ζην ζρνιείν. Ζ αλαθνξά απνηειεί ππαηληγκφ γηα ηελ θαηαζηξνθή ηνπ πιηθνχ απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ 81. Γηα ην Γ Γεκνηηθφ ρνιείν (6/ηάμηνλ), πνπ ιεηηνπξγεί ζηνλ επάλσ φξνθν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ζρνιηθνχ θαη επνπηηθνχ πιηθνχ πνπ ππάξρεη, αγνξάζζεθε θαηά ην ηξέρνλ ζρνιηθφ έηνο «θαζφζνλ ην πινπζηψηαηνλ ηνηνχην πξνπνιεκηθφλ, δηεξπάγε επί θαηνρήο» 82. Σνλίδεηαη αθφκε φηη θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα γηα ηνλ πινπηηζκφ ηνπ ζρνιείνπ ζε φξγαλα θαη έπηπια. Ζ επηηξνπή θαπζίκσλ είλαη ππεχζπλε γηα ηνλ εθνδηαζκφ ησλ ζρνιείσλ κε πγξά θαχζηκα. Σν ζρνιείν δεηά ηελ «ρνξεγήζε 2 δνρείσλ βελδίλεο δηα ηελ κεηαθνξάλ ζξαλίσλ εθ Μηθξνπφιεσο κε απηνθίλεηνλ ηνπ θξαηηθνχ Ννζνθνκείνπ» 83 πξνθεηκέλνπ λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ ζε εμνπιηζκφ. Οη νηθνγέλεηεο ησλ θνηηνχλησλ θαινχληαη λα ζπλδξάκνπλ νηθνλνκηθά. Ζ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε φκσο ησλ πνιηηψλ είλαη δξακαηηθή κε απνηέιεζκα λα εθθξάδνληαη παξάπνλα απφ ηνλ χιινγν Πνιπηέθλσλ Γξάκαο νη νπνίνη δεηνχλ λα δηεπθξηληζηεί πσο νη εηζθνξέο ππέξ ηνπ ρνιηθνχ Σακείνπ, είλαη πξναηξεηηθέο 84. Ζ εμαζιίσζε ησλ θαηνίθσλ θαηά ηελ πεξίνδν απηή δηαθαίλεηαη ζηηο ηδηαίηεξεο ζπζηάζεηο πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, λα εθαξκφδνπλ ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ πξφιεςε ηεο επηδεκίαο ρνιέξαο 85. Οη ρνιηθέο Δθνξίεο ζπγθξνηήζεθαλ ήδε κε ην μεθίλεκα ησλ ζρνιείσλ θαη θαινχληαη λα ζπλδξάκνπλ ζηε ζπγθξφηεζε, εμνπιηζκφ θαη νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ 86. Ζ απειεπζέξσζε φκσο ζπλνδεχηεθε απφ ηνλ εκθχιην πφιεκν ζηε ρψξα, πνπ δεκηνχξγεζε ζνβαξά πνιηηηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα. Σν ζρνιείν θαη πάιη γίλεηαη ν εθθξαζηήο ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο ηελ νπνία πξνζπαζεί λα επηβάιιεη κε θάζε κέζν θαη ηξφπν. Έηζη απφ ην μεθίλεκα αθφκε βιέπνπκε λα εκθαλίδνληαη νδεγίεο πνιηηηθήο-ηδενινγηθήο ρξνηάο. Δνξηαζκνί εζληθψλ επεηείσλ θαη γεγνλφησλ.: Έλα απφ ηα πξψηα εηζεξρφκελα έρεη ζέκα «πεξί ενξηαζκψλ 28εο Οθησβξίνπ» 87. Με ην μεθίλεκα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ θξίλεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε λα γηνξηαζζεί ην γεγνλφο ηεο αληίζηαζεο ζηνπο θαηαθηεηέο, αιιά θπξίσο λα ηνλσζεί ην παηξησηηθφ ζπλαίζζεκα καζεηψλ θαη πνιηηψλ κε ηελ άκεζε ζεζκνζέηεζε ηεο γηνξηήο, ε νπνία ζπλερίδεη λα γηνξηάδεηαη κέρξη θαη 81 Β Δθπαηδεπηηθή Πεξηθέξεηα Γξάκαο, Βηβιίν εθζέζεσλ επηζεσξήζεσλ ζρνι. έηνο Β Δθπαηδεπηηθή Πεξηθέξεηα Γξάκαο, Βηβιίν εθζέζεσλ επηζεσξήζεσλ ζρνι. έηνο «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 65, 17/10/47 84 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 23, 12/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2300, 17/11/47 86 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2300, 17/11/47 87 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 24, 20/10/1945

82 82 ζήκεξα. Αληίζηνηρν έγγξαθν αθνξά ζηνλ ενξηαζκφ ηεο 25 εο Μαξηίνπ. Εεηείηαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο «πσο θαηαβιεζεί πξνζπάζεηαλ δηα ηελ θαιπηέξαλ ζπκκεηνρήλ ησλ ζρνιείσλ εηο ηνλ ενξηαζκφλ ηεο 25εο Μαξηίνπ θαη λα αλαθέξσκελ ελ ζπληφκσ ζρεηηθψο.» 88 Οη δπν απηέο εζληθέο γηνξηέο ζα απνηειέζνπλ ζε φια ηα ππφινηπα ρξφληα ηαθηηθφ εηήζην ζεζκφ ηνπ ζρνιείνπ, κέζσ ηνπ νπνίνπ θαιιηεξγείηαη θπξίσο ν παηξησηηζκφο θαη εζληθφο θξνλεκαηηζκφο ηεο καζεηηψζαο λενιαίαο. Κάζε ρξφλν φπσο θαίλεηαη ζηα πξαθηηθά ησλ αξρείσλ θαηαθζάλνπλ ζηα ζρνιεία νδεγίεο γηα ηελ ηέιεζε ησλ ενξηαζκψλ απηψλ, κε ηε δένπζα επηζεκφηεηα. ρνιηθή γηνξηή Πεγή : Φσηνγ. Αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο Θεζκνζεηείηαη επίζεο θαη ν ενξηαζκφο ππέξ ηεο κλήκεο ησλ ζθαγηαζζέλησλ ππφ ησλ Βνπιγάξσλ Διιήλσλ, ζηηο 28 επηεκβξίνπ 89. Ζ ηειεηή απηή απφ ηφηε θαη κέρξη ηηο κέξεο καο ζα επαλαιακβάλεηαη πάληα κε ηε ζπκκεηνρή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Οη ενξηαζκνί ηνλ πξψην θαηξφ ήηαλ ηδηαίηεξνη θαη πεξηιάκβαλαλ θαη λπθηεξηλέο ηειεηέο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείραλ εθπαηδεπηηθνί θαη καζεηέο θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ θξίλνληαη «άμηνη ζπγραξεηεξίσλ» 90. Αξγφηεξα, ην 1954 νη «εθδειψζεηο Μλεκφζπλνπ ππέξ αλαπαχζεσο ησλ ςπρψλ ησλ ζθαγηαζζέλησλ ππφ ησλ Βνπιγάξσλ» γίλεηαη ζηηο 29/9 91. Θξεζθεία θαη ζρνιείν: Άιια έγγξαθα δίλνπλ νδεγίεο γηα ηνλ ηαθηηθφ εθθιεζηαζκφ 92 ησλ καζεηψλ θαηά ηηο Κπξηαθέο θαη ηηο γηνξηέο, ελψ ζπληζηάηαη ε 88 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 335, 11/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1881, 27/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 12581, 8/7/47 91 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 27/9/54 92 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1641, 28/11/1945

83 83 εγγξαθή ησλ καζεηψλ ζηα θαηερεηηθά ζρνιεία 93. Ζ παξφηξπλζε ηεο Πνιηηείαο κέζσ ηνπ ρνιείνπ, πξνο ηνπο καζεηέο λα εθθιεζηάδνληαη θαη λα ζπκκεηέρνπλ ηαθηηθά 94 ζηα θαηερεηηθά ζρνιεία θαλεξψλεη ηνλ ζθηρηφ ελαγθαιηζκφ θξάηνπο θαη εθθιεζίαο ν νπνίνο ζα δηαηεξεζεί γηα πνιιά ρξφληα κε ηαθηηθέο ππελζπκίζεηο, φπσο θαίλεηαη απφ ηα αξρεία. Ζ ζπκκεηνρή κάιηζηα καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ιακβάλεη ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα. Ο δάζθαινο πξέπεη λα θξνληίδεη θαη λα επηβιέπεη ψζηε φινη νη καζεηέο ησλ Γ, Δ θαη Σ ηάμεσλ, λα παξαθνινπζνχλ ηα καζήκαηα ηνπ Καηερεηηθνχ ρνιείνπ 95. Δπίζεο εθηφο απφ ηελ ελίζρπζε ησλ θαηερεηηθψλ θαη ηνπ εθθιεζηαζκνχ ζπληζηάηαη θαη ε ζπλδξνκή ησλ πεξηνδηθψλ ηεο Απνζηνιηθήο Γηαθνλίαο 96. Κνηλνπνηείηαη επίζεο, εγθχθιηνο πεξί «Υηιηαζκνχ θαη Υηιηαζηψλ» θαη δεηείηαη ε ζπλδξνκή φισλ ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αίξεζεο 97. πζηάζεηο θαη ινγνθξηζία: Ήδε κε ην 1850 έγγξαθν ζηηο 15/12/1945 θνηλνπνηείηαη εγθχθιηνο «ηνπ Τ.Π δπλάκεη ηεο νπνίαο απαγνξεχεηαη ε εγγξαθή ησλ εθπ/θψλ εηο ζσκαηεία πνπ έρνπλ πνιηηηθνχο ζθνπνχο». Ζ ζηάζε απηή δελ αθνξά κφλν ηνπο δαζθάινπο αιιά θαη ηνπο καζεηέο. Μάιηζηα ππεχζπλνη γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε πνιηηηθέο νξγαλψζεηο θαη παξειάζεηο θαζίζηαληαη νη ίδηνη νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ 98. ε κηα πξνζπάζεηα ηνπ Τ.Π. λα δηαθπιάμεη ηελ δεκφζηα, ηζφηηκε εθπαίδεπζε αιιά ίζσο θαη λα παηάμεη ηελ παξανηθνλνκία, αλαθέξεηαη ζηνπο δαζθάινπο ζηνπο νπνίνπο «απαγνξεχεηαη απζηεξψο ε θαη νίθνλ δηδαζθαιία εηο καζεηάο ησλ ζρνιείσλ εηο α ππεξεηνχλ» 99. Σν 1954 θαηαγξάθεηαη, εληνιή γηα έιεγρν απφ ηηο αζηπλνκηθέο αξρέο, θαζψο ππάξρνπλ ππφλνηεο πσο δεκφζηνη ππάιιεινη ρξεζηκνπνίεζαλ πιαζηά έγγξαθα πνπ δφζεθαλ απφ ην δηεπζπληή ηνπ πνιηηηθνχ γξαθείνπ Υξ. Καξαηδέλε 100. Σν ζρνιείν εκπιέθεηαη, κε ζρεηηθέο νδεγίεο, ζηελ ελίζρπζε ηεο ηεισληαθήο ππεξεζίαο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ιαζξεκπνξίνπ. 101 Σν 1959 αλαθνηλψλεηαη ε δηνξγάλσζε δηαγσληζκνχ γηα ηελ εηζαγσγή δεκνδηδάζθαισλ ζην Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ψζηε λα έρνπλ πην νινθιεξσκέλε θαηάξηηζε 102. Οη δάζθαινη σο εθπξφζσπνη ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ, γίλνληαη απνδέθηεο εγθπθιίνπ «πξνο άπαληαο ηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο πεξί εθηειέζεσο ηνπ 93 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1674, 2/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2300, 17/11/47 95 «Βηβιίν πξάμεσλ 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 21/12/54 97 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 18/3/55 98 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 96, 15/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 777, 2/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 8/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 2/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 28, 12/3/59

84 84 θαζήθνληνο ησλ πξνο γεθχξσζηλ ηνπ πθηζηακέλνπ ράζκαηνο κεηαμχ θνηλνχ θαη δεκ. Τπεξεζηψλ.» 103 Βηβιία θαη πεξηνδηθά: Σα βηβιία θαη ηα αλαγλψζκαηα πνπ επηηξέπεηαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα ζρνιεία πεξηιακβάλνληαη ζε πίλαθα 104 πνπ θαηάξηηζε ην Τ.Π. θαη πεξηιακβάλεη ηα εγθεθξηκέλα βηβιία. πληζηά ηελ αγνξά ζπγθεθξηκέλσλ βηβιίσλ θαη πεξηνδηθψλ, φπσο ην πεξηνδηθφ ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ Νενιαίαο (Δ.Δ..Ν.) ζηνπο καζεηέο, αιιά θαη ηελ αγνξά ησλ πεξηνδηθψλ Σα Δθπαηδεπηηθά θαη Ζ Παηδαγσγηθή απφ ηνλ ζχιινγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ 105. Σν 1948 ζπληζηάηαη ε πξνκήζεηα ηνπ πεξηνδηθνχ Οη λένη ηεο Διιάδνο θαη δεηείηαη λα γλσζηνπνηεζεί ν αξηζκφο ησλ ζπλδξνκεηψλ ηνπ πεξηνδηθνχ ηνπ Δ.Δ..Ν Παξάιιεια δίλεηαη ε έγθξηζε ρξήζεο βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ζηηο ηξεηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο. Βέβαηα ηελ επφκελε ρξνληά απαγνξεχεηαη ε ρξήζε βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ζηελ Γ θαη Γ ηάμε 107. ε άιιν ζεκείν - φπσο θαίλεηαη θαη ζηελ ελφηεηα πνιηηηζηηθέο θαηεπζχλζεηο- αθφκε θαη ηα βηβιία πνπ ζα αγνξάζνπλ ηα ζρνιεία κε δηθά ηνπο έμνδα, πξέπεη λα είλαη εγθεθξηκέλα απφ ην Τ.Π. Καζψο αξθεηνί καζεηέο ιφγσ νηθνλνκηθήο πζηέξεζεο δε δχλαληαη λα αγνξάζνπλ ζρνιηθά βηβιία αθφκε θαη ζε κεηαγελέζηεξεο επνρέο, ην 1951 ρνξεγνχληαη αλαγλσζηηθά βηβιία ζηνπο «απνξφηεξνπο καζεηέο» 108. Σν 1954,ζπληζηάηαη ε ζπλδξνκή ζην πεξηνδηθφ Πίζσ εηο ην Παξαπέηαζκα 109. Γηα ηνπο καζεηέο αλαθέξεηαη ε ζχζηαζε θαη θπθινθνξία ηνπ καζεηηθνχ πεξηνδηθνχ Μαζεηηθνί Υξφλνη 110. Σν 1955 θαηαγξάθεηαη αλάθιεζε ηεο γεσγξαθίαο Πνπξλάξα- Τθαληή ηεο Δ ηάμεο θαη δηδαζθαιία ηνπ Θνχξηνπ ηνπ Γ. Καξαπάλνπ κε ηνλ ηίηιν Θνχξην γηα ηελ Έλσζε 111. Πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζπληζηά ηελ πξνκήζεηα ηνπ βηβιίνπ Σα παξαζθήληα ηνπ ΚΚΔ ηνπ Δι. ηαπξίδε 112. Σν ξαδηφθσλν επηζηξαηεχεηαη θαη απηφ ζηελ εμππεξέηεζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη δηαπαηδαγψγεζεο. Καζηεξψλεηαη ψξα κεηάδνζεο ξαδηνθσληθψλ εθπνκπψλ πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο καζεηέο ηεο Γ, Δ θαη Σ ηάμεο, ελψ πξνηείλεηαη ζε φζνπο επηζπκνχλ, λα γξάςνπλ ζρεηηθέο νκηιίεο γηα ηηο εθπνκπέο απηέο «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 66, 13/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 303, 11/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2017, 31/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1402, 18/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 469,19/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 64, 20/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 17/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 28/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 9/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 17/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» , 10/12/47

85 85 Σν 1959 ν Δπηζεσξεηήο Β Δθπ. Πεξ. «Γλσξίδεη φηη θαηφπηλ εκπηζηεπηηθήο δηαηαγήο (Δ.Π.2/ )ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, απαγνξεχεηαη ε θπθινθνξία θαη ε αγνξά ηεο Ηζηνξίαο Παπαξεγνπνχινπ θαη ηεο Μεγάιεο Δγθπθινπαίδεηαο Νέσλ εθδ. Υ. Πάηζε» 114 θαζψο θξίλεηαη πσο ηα ζπγθεθξηκέλα βηβιία έρνπλ θνκκνπληζηηθή ρξνηά. Λίγν αξγφηεξα δηαπηζηψλνπκε ηελ «θαηαζηξνθή γεσγξαθηθψλ ραξηψλ Παπακαχξνπ» 115.Σν 1958 ζπληζηάηαη ην πεξηνδηθφ Γλψζεηο θαζψο επίζεο θαη λα κελ «αλακηγλχνληαη νη εθπ/θνί εηο ηελ πψιεζελ βηβιίσλ» 116 Οη ππνδείμεηο επεθηείλνληαη θαη ζηνλ θηλεκαηνγξάθν. Έηζη ζπλαληάκε ηελ απαγφξεπζε ζηνπο καζεηέο λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία Ο Σξσηθφο Πφιεκνο 117. Σν μεθίλεκα ηνπ 1960 βξίζθεη ην ζρνιείν λα είλαη ζπλδξνκεηήο 7 πεξηνδηθψλ θαη εληχπσλ 118. κσο ηελ ίδηα ρξνληά θαηαθηάλεη ζην ζρνιείν ν πεξηνξηζκφο πνπ «Απαγνξεχεη εγγξαθή ρ. ηακείνπ ζε εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά θαη ζπληζηά ηελ πξνκήζεηα απφ ηηο ζρ. βηβιηνζήθεο δηαθφξσλ βηβιίσλ» 119. Σελ ίδηα πεξίνδν ε δηαηχπσζε γίλεηαη πην ήπηα θαζψο πξνηείλεηαη ε πξναηξεηηθή αγνξά δηαθφξσλ βηβιίσλ πνπ ζπληζηά ην Τ.Π Κάζε ρξφλν ζρεδφλ έξρνληαη παξφκνηεο ζπζηάζεηο 121. Σν 1964 ζεκεηψλεηαη ζεκαληηθή ζηξνθή ζ απηφλ ηνλ ηνκέα θαζψο απαγνξεχεηαη πιένλ λα ζπζηήλνληαη ζηα ζρνιεία ηα βηβιία πνπ ζα πξνκεζεπηνχλ 122. Ωζηφζν φκσο απαγνξεχεηαη ε αγνξά ηνπ αλαγλσζηηθνχ ηνπ Γεκήηξηνπ Γιελνχ ιφγσ «αλεπάξθεηαο θεηκέλσλ» 123. Οξγαλψζεηο ζσκαηεία: Δηδηθφηεξα γηα ηνπο καζεηέο φπσο ζπλέβαηλε θαη πξνπνιεκηθά κε ηηο νξγαλψζεηο ηεο ΔΟΝ, έηζη θαη ηψξα παξνηξχλνληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε νξγαλψζεηο θαη νκάδεο κε θηιηθνχο πξνο ηελ θπβέξλεζε θαη ηελ επηθξαηνχζα πνιηηηθή, ζηφρνπο. Σέηνηεο νκάδεο κεηαπνιεκηθά ππήξμαλ ηα ζψκαηα πξνζθνπηζκνχ. Οη καζεηέο παξνηξχλνληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηα ζψκαηα απηά θαη κάιηζηα παξέρνληαη θαη φιεο νη δπλαηέο δηεπθνιχλζεηο ζ απηέο ηηο νκάδεο, φπσο θαίλεηαη ζην 6/ έγγξαθν φπνπ αλαθνηλψλεηαη πσο ε νκάδα πξνζθνπηζκνχ «ζα ιεηηνπξγεί θάζε Σεηάξηε, άββαην θαη Κπξηαθή ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ.» Μάιηζηα θαηαθηάλεη εγθχθιηνο απφ ηνλ Τπνπξγφ Παηδείαο Σζάηζν Ν. θαη κε θνηλνπνίεζε απφ ηνλ επηζεσξεηή Π. Γεκφπνπιν πξνο ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ηεο πεξηθέξεηαο, εμαίξεηαη ν 114 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 44, 7/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο 31, 18/4/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» /12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 7/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2, 8/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 22, 25/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 32, 20/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 21, 18/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 29, 10/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 14, 16/2/65

86 86 παηδαγσγηθφο θαη κνξθσηηθφο ζθνπφο ηνπ ψκαηνο Διιήλσλ Πξνζθφπσλ θαη ηνπ ψκαηνο Διιελίδσλ Οδεγψλ ζρεηηθά κε ηε δηαπαηδαγψγεζε θαη ηνλ εζληθφ θξνλεκαηηζκφ, «πνπ ζηηο θξίζηκεο ζηηγκέο πνιιά πξνζθέξνπλ σο ζπκπαξαζηάηεο ηνπ εξσηθψο καρφκελνπ Δζληθνχ ηξαηνχ», φπσο αλαθέξεηαη. Δίλαη αλαγθαία φπσο ηνλίδεηαη ε ζπλεξγαζία ηνπ ζρνιείνπ θαη απηψλ ησλ ζσκαηείσλ. Με άιιε εγθχθιην δειψλεηαη ε επηζπκία λα εληζρχνληαη ηα ζψκαηα απηά, απφ θάζε άπνςε, απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ελψ ν Πξνζθνπηζκφο θαη ν Οδεγηζκφο ζεσξνχληαη «ζπκπιήξσκα θαη βνήζεκα ηνπ ζρνιείνπ». Γίλνληαη νδεγίεο πξνο ηνπο δηεπζπληέο πξνθεηκέλνπ λα παξέρνπλ θάζε δηεπθφιπλζε, παξαρσξψληαο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαηά ηηο κε εξγάζηκεο εκέξεο θαη ψξεο ηνπ ζρνιείνπ. πγθεθξηκέλα: Δγθαηάζηαζε Δζηηψλ Οδεγψλ ζηα ζρνιεία, κε ηελ παξαρψξεζε ειεχζεξσλ ρψξσλ θαη εθφζνλ δελ πθίζηαηαη ε δπλαηφηεηα απηή, λα παξαρσξνχληαη αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαηά ηηο κε εξγάζηκεο εκέξεο θαη ψξεο ηνπ ζρνιείνπ. Δμνινθιήξνπ Δθθιεζηαζκφο ησλ καζεηξηψλ Οδεγψλ, κε ηε κέξηκλα ηνπ ψκαηνο Διιελίδσλ Οδεγψλ. πκκεηνρή ησλ καζεηξηψλ Οδεγψλ, ζηηο παξειάζεηο ρσξίο απηή ε ζπκκεηνρή λα απνγπκλψλεη ηα ζρνιεία ( λα κελ ππεξβαίλεη ην 25% ησλ καζεηξηψλ ηνπ ζρνιείνπ φηαλ είλαη επηβεβιεκέλε ε ηαπηφρξνλε παξέιαζε ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ Δ Ο (εγθχθιηνο 83/3/ ).Σα παξαπάλσ γίλνληαη γλσζηά κε θνηλνπνίεζε απφ ηνλ Γεληθφ Δπηζεσξεηή ηνηρεηψδνπο Δθπαίδεπζεο Δ Δθπ. Πεξηθέξεηαο ηεο ππ αξηζκ / δηαηαγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Παηδείαο 124. ε άιιν ζεκείν θαηαγξάθεηαη μεθάζαξα ε πξνηξνπή θαη νη ιφγνη πνπ ζπλεγνξνχλ ζ απηή ηελ «ελίζρπζε ησλ νκάδσλ πξνζθφπσλ & νδεγψλ ιφγσ ησλ ζπγγεληθψλ κε ηνπ ζρνιείνπ ζθνπψλ πνπ επηδηψθνπλ». 125 Οη πξνηξνπέο πξνο ζπκκεηνρή ζηα ζπγθεθξηκέλα ζψκαηα ζπλερίδνληαη κέρξη θαη ην Σν 1950 θαηαθηάλεη έγγξαθν απφ ηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, Π. Γεκφπνπιν, πξνο ηνπο Γηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ηεο Πεξηθέξεηαο, φπνπ γλσζηνπνηείηαη φηη ην Τπ. Παηδείαο κε ηελ ππ αξηζ / δηαηαγή επηηξέπεη ηελ εγγξαθή ησλ καζεηψλ θαη καζεηξηψλ ζηηο παξαθάησ νξγαλψζεηο θαη ζσκαηεία: 1)ψκα Διιήλσλ Πξνζθφπσλ, 2)ψκα Διιελίδσλ Οδεγψλ, 3)Υξηζηηαληθή Αδειθφηεηα Νέσλ (Υ. Α. Ν. ), 4) 124 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 19/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 184,24/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 21, 18/2/61

87 87 Υξηζηηαληθή Έλσζε Νεαλίδσλ ( Υ. Δ. Ν. ), 5)Καηερεηηθά ρνιεία, 6)Διιεληθφ Δξπζξφ ηαπξφ Νεφηεηαο 127. Ζ νξγάλσζε ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ Νεφηεηαο είλαη άιιε κηα ηέηνηα νξγάλσζε ζηελ νπνία παξνηξχλεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ, φπσο θαη ε αγνξά ηνπ νκψλπκνπ πεξηνδηθνχ. Μάιηζηα ε ζπγθεθξηκέλε νξγάλσζε κέζσ ηεο δηαζχλδεζήο ηεο κε ην αληίζηνηρν Ακεξηθάληθν ζψκα πξνβαίλεη ζηε δσξεά 70 καληειηψλ 128 πξνο ηνπο καζεηέο κέιε ηεο νξγάλσζεο, δίλνληαο έηζη κέζσ ηεο ρεηξνλνκίαο απηήο, έλα επηπιένλ θίλεηξν ζηνπο καζεηέο γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο. Αληίζεηα βιέπνπκε κε ηελ ππ αξηζκφ 4634/ δηαηαγή ηνπ ππνπξγείνπ, απαγνξεχεηαη ε εγγξαθή καζεηψλ ζην ψκα Διιήλσλ Αιθίκσλ 130. Δλψ θαηαξηίδεηαη ιίζηα ησλ νξγαλψζεσλ θαη ζσκαηείσλ ζηα νπνία επηηξέπεηαη ε εγγξαθή ησλ καζεηψλ. 131 Οκηιίεο-γηνξηέο: ε φιε ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, δηνξγαλψλνληαη νκηιίεο, θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Τ.Π. κε ζηφρν ηελ εμχςσζε ηνπ παηξησηηζκνχ, ηελ θαηάδεημε ζεκαληηθψλ πνιηηηθψλ γεγνλφησλ, ηελ αλάδεημε ζεκαληηθψλ πξνζψπσλ θαη ζεζκψλ. Γηαβάδνπκε ινηπφλ ζηελ εγθχθιην 429/ «Σν Τπ. Π. παξαγγέιεη φπσο ηελ 7ελ Μαξηίνπ θαη ψξαλ π.κ. ζπγθεληξσζψζηλ νη καζεηαί θαη αλαπηπρζεί ε ζεκαζία ελζσκαηψζεσο ηεο Γσδεθαλήζνπ». ε επφκελν έγγξαθν ζπληζηά ηε ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ ζε ζπιιαιεηήξην δηακαξηπξίαο ηελ Κπξηαθή 4/4/48 ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο πξνο ηνλ ΟΖΔ 132. ε άιιν ζεκείν δεηά απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δηνξγαλψζνπλ εθδειψζεηο πξνο ηηκήλ ηεο ζπκπιήξσζεο ησλ 150 εηψλ απφ ηε γέλλεζε ηνπ Γ. νισκνχ 133, ελψ ζε αληίζηνηρν αξρείν ηνπ 1957, ζπλαληάκε λα γίλεηαη θαη έξαλνο κε αθνξκή ηνλ ενξηαζκφ απηφ θαη ζπγθεληξψλεηαη κάιηζηα ην πνζφ ησλ 348,50 δξρ. 134 Αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα ην 1959 πξνηείλεηαη ε εμχκλεζε ηνπ εζληθνχ έξγνπ ηνπ Μεηξνπνιίηε Γεξκαλνχ Καξαβαγγέιε 135. Αθφκε θαη γηα ην έξγν ηνπ Πξχηαλε Ν. Δμαξρφπνπινπ 136 νθείινπλ λα ελεκεξσζνχλ κε νκηιίεο νη καζεηέο. ηηο 19/3/65 δεηείηαη λα δηελεξγεζνχλ νκηιίεο πξνο ηηκήλ ηεο 29 εο επεηείνπ απφ ηνλ ζάλαην 127 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 10/5/50: 128 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 441, 7/2/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 28/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 355, 1/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 715,12/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 574, 3/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 560, 3/4/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 13-31/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 68, 13/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 28, 15/3/60

88 88 ηνπ Δι. Βεληδέινπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ πξνσζνχληαη ζπγθεθξηκέλα πνιηηηθά πξφηππα ζηνλ καζεηηθφ πιεζπζκφ 137. Πξνηείλεηαη αθφκε ν θαζνξηζκφο «Σεο 10/12 σο εκέξαο δηαθήξπμεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο 18/5 σο εκέξαο δηεζλνχο θηιίαο ησλ ιαψλ» 138. Καζηεξψλεηαη επίζεο ν ενξηαζκφο ζηηο 7 Απξηιίνπ, ηεο Παγθφζκηαο Ζκέξαο Τγείαο 139. Ζ γεξκαληθή επίζεζε θαηά ηεο Διιάδαο θαζνξίδεηαη λα γηνξηάδεηαη ζηηο 6 Απξηιίνπ 140. Σν 1956 γίλεηαη ιφγνο «πεξί ενξηαζκνχ ηεο παγθφζκηαο εκέξαο παηδηνχ» ζηηο 1/ Οη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη λα αθππλίζνπλ θαη λα δηαπνηίζνπλ κε ηα εζληθά ηδεψδε φιν ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ γηα ην ιφγν απηφ ηνπο παξαγγέιιεηαη λα «πξνβαίλνπλ ζε νκηιίεο πξνο ηνλ ιαφλ επί ζεκάησλ αλαιφγσλ κε ηηο παξνχζεο εζληθέο αλάγθεο» 142. Σν 1950 θαζηεξψλεηαη ε εκέξα ηεο Τπαπαληήο, σο εκέξα γηνξηήο ηεο κεηέξαο 143, θαηά ηελ νπνία ζα πξέπεη λα δηνξγαλψλνληαη δηάθνξεο νκηιίεο. Σν 1957 βιέπνπκε θαη ηελ ππνβνιή νκηιίαο ηεο δηδ/ζεο. Δι. Βαξππάηεο κε ζέκα «ε κεηέξα» 144. Σν 1958 ζπληζηψληαη νκηιίεο ζηνπο καζεηέο γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ 145. Ο ΟΖΔ ραίξεη ηδηαίηεξεο εθηίκεζεο απφ ηελ πνιηηεία θαη θαινχληαη ηα ζρνιεία λα ηνλ ζπκπεξηιάβνπλ ζηνπο ενξηαζκνχο ηνπο. Εεηείηαη ζηηο 24/10/50 λα δηελεξγεζνχλ ζρεηηθέο νκηιίεο ζηνπο καζεηέο γηα ηνπο ζθνπνχο θαη ηηο επηδηψμεηο ηνπ 146. Σα ζρνιεία ζα αθνινπζήζνπλ απηή ηελ επηηαγή θαη ζηα επφκελα ρξφληα. Σν 1951 κάιηζηα πξαγκαηνπνηείηαη εθθιεζηαζκφο θαη δέεζε ππέξ ηνπ ΟΖΔ, ελψ ε 2 α Οθησβξίνπ αλαθεξχζζεηαη εκέξα ηνπ ΟΖΔ 147.Ζ θπβέξλεζε ζηεξίδεη ηηο πνιηηηθέο επηινγέο ηεο κέζα απφ ζεζκνχο, πνπ πεξλά ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ψζηε λα πξνιάβεη θαη λα επηηχρεη ηελ πξψηκε πνιηηηθνπνίεζε ησλ κειινληηθψλ πνιηηψλ ηεο θαη απνδνρή ησλ πνιηηηθψλ επηινγψλ ηεο, κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζηνλ ενξηαζκφ ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ 23 Οθησβξίνπ 148. Σν 1959 πξνηείλεηαη ζηα ζρνιεία ενξηαζκφο γηα ηε ζπκπιήξσζε ησλ 10 εηψλ απφ ηελ ίδξπζε ηνπ ΝΑΣΟ 149. Σν 1963 ζπληζηψληαη λα γίλνπλ νκηιίεο θαη ζπγθεληξψζεηο κε 137 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 19/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1472, 10/10/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 29/3/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 31/3/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 26/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 640, 16/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 161, 2/2/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 27-28/3/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» /12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 1750, 19/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 68, 13/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 16/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 42, 4/4/59

89 89 ηε ζπκκεηνρή γνλέσλ, ζηηο νπνίεο νη δάζθαινη ζα αλαπηχμνπλ ηε ζεκαζία ηεο ελψζεσο ηεο Ζπείξνπ κε ηελ Διιάδα, κε αθνξκή ηε ζπγθεθξηκέλε επέηεην Πνιηηηθή: Απφ ηε «Γεληθή έθζεζε ηνπ επηζεσξεηή ηεο Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο Π. Β. Γεκφπνπινπ γηα ην ρ. έηνο », πιεξνθνξνχκαζηε φηη δε ιεηηνχξγεζαλ φια ηα ζρνιεία θαηά ην ρ. έηνο , «ζπλεπεία ηεο αληάξηηθεο δξάζεο». Οη θάηνηθνη πνιιψλ ρσξηψλ ηεο πεξηθέξεηαο «πιεγέληεο ππφ ησλ ζπκκνξηηψλ» εγθαηέιεηςαλ ηα ζπίηηα ηνπο θαη γηα ιφγνπο αζθαιείαο εγθαηαζηάζεθαλ ζε πην αζθαιή κέξε. ηελ ίδηα έθζεζε γίλεηαη ιφγνο γηα καζεηηθά ζπζζίηηα. Γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπο θξφληηζαλ νη εθπαηδεπηηθνί. Παξά ηνπο θηλδχλνπο αξπαγήο ησλ ηξνθίκσλ «ππφ ησλ ζπκκνξηηψλ» δηαθχιαμαλ θαη δηνρέηεπζαλ ηα ηξφθηκα πνπ ρνξεγήζεθαλ απφ ην θξάηνο. Οη πεξηζζφηεξνη «αληαξηφπιεθηνη» θαηέθπγαλ ζηε Γξάκα θαη ζηελ Πξνζνηζάλε φπνπ νη καζεηέο γξάθηεθαλ θαη παξαθνινχζεζαλ ηα καζήκαηα. ηα ζρνιεία απηά απνζπάζηεθε θαη ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ ησλ «ζπκκνξηφπιεθησλ» ζπλνηθηζκψλ. εκεηψλεηαη, απφ ηνλ επηζεσξεηή, κεγάιε έιιεηςε πξνζσπηθνχ αιιά θαη ζηξάηεπζε ζεκαληηθνχ αξηζκνχ δαζθάισλ. Σνλίδεηαη ε πξνζπάζεηα ηφζν ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ φζν θαη ηνπ ίδηνπ πξνζσπηθά, λα ηνλψζνπλ ην εζηθφ ησλ εθπαηξηζζέλησλ καζεηψλ θαη ησλ γνλέσλ ηνπο, λα αθππλίζνπλ ηα εζληθά ηδεψδε ζηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηθέξεηαο θαη ηνπο καζεηέο θαη λα ηνλψζνπλ ην εζληθφ θξφλεκα θαη ηελ αγάπε γηα ηελ παηξίδα. ηελ πξνζπάζεηα λα δείμνπλ έκπξαθηα ηελ επγλσκνζχλε πξνο ηνλ Δζληθφ Αθξηηηθφ ηξαηφ πνπ δηεμάγεη αγψλα γηα ηε ζπληξηβή ηεο αληαξζίαο, έγηλε πξναηξεηηθφο έξαλνο κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη απεζηάιεζαλ εθαηνληάδεο δέκαηα ζηνπο ζηξαηηψηεο. Δπίζεο έγηλαλ επηζθέςεηο ζε αθξηηηθά θπιάθηα αιιά θαη ζην ζηξαηησηηθφ λνζνθνκείν Γξάκαο, ζε ηξαπκαηίεο θαη αζζελείο ζηξαηηψηεο. ηαλ ν εκθχιηνο πφιεκνο βαδίδεη πξνο ηνλ ηεξκαηηζκφ ηνπ δεηείηαη ε απνγξαθή ησλ «ζπκκνξηφπιεθησλ» νηθνγελεηψλ 151. Μάιηζηα αλαηίζεηαη ζηνπο καζεηέο ηεο Σ ηάμεο πνπ ζεσξνχληαη κεγαιχηεξνη θαη πην ψξηκνη λα γξάςνπλ δχν εθζέζεηο ζρεηηθά κε ηνλ «ζπκκνξηηηζκφ» θαη ε θαιχηεξε απ απηέο λα απνζηαιεί ζηνλ Δπηζεσξεηή 152. Σν κάζεκα ηεο Αγσγήο ηνπ Πνιίηε ζεσξείηαη αλαγθαίν θαη εηζάγεηαη ζηα ζρνιεία 153 «ζε φινπο ηνπο βαζκνχο θαη είδε ζρνιείνπ» ην Σν 1949 ην ζρνιείν ππνρξεψλεηαη λα θαηαζέζεη αλαθνξά γηα ηνπο εγγξαθέληεο ζ απηφ, κνπζνπικάλνπο ή ηζξαειίηεο. Έηζη γλσξίδνπκε πσο θαλείο ηέηνηνο καζεηήο δελ 150 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 13, 12/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2204, 30/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 214, 24/2/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» 20/10/49; 154 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 77586, 20/10/49

90 90 εγγξάθεθε θαηά ηα έηε Σν 1954, θνηλνπνηείηαη ε ππ αξηζκ. Δ.Π εγθχθιηνο ηνπ Τ. Π., ψζηε ην Δζληθφ Ίδξπκα λα αλαιάβεη ηελ εθκάζεζε κηαο ηέρλεο ζηνπο λένπο σο 19 εηψλ, πνπ επαλαπαηξίζηεθαλ «εθ ηνπ ηδεξνχλ Παξαπεηάζκαηνο» 156. Παξνκνίσο, κε ηελ ππ αξηζκ. 409/ δηαηαγή ηεο λνκαξρίαο ζπληζηά ηελ ζπλδξνκή ησλ Δθπαηδεπηηθψλ ζην αληηθνκνπληζηηθφ πεξηνδηθφ Σα ζχλνξα ησλ Γπν Κφζκσλ 157. Μάιηζηα ζε άιιν ζεκείν, παξαθαιείηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζε κλεκφζπλν ηελ Κπξηαθή 12 Γεθεκβξίνπ 1954, «ζηελ κλήκε ησλ ζπκάησλ ηεο θνκκνπληζηηθήο αληαξζίαο» 158. Αιινχ εθηζηάηαη απφ ην Τ. Π. ε πξνζνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ «επί ησλ θηιηθψλ ζρέζεσλ κε ηε Γηνπγθνζιαβία» 159. ηηο εθζέζεηο επηζεσξεηψλ, αλαθνξά γίλεηαη θαη γηα ηε ιεηηνπξγία ζρνιείσλ μελφθσλσλ ρσξηψλ. Αλ θαη ε παξνχζα κειέηε αθνξά ηα ζρνιεία ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ πνπ δελ απεπζχλνληαη ζε ηέηνηνπο πιεζπζκνχο δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέςνπκε ηελ αλαθνξά πνπ είρακε ζε άιιν ζεκείν πσο θάηνηθνη ησλ ρσξηψλ απηψλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο κεηαθφκηζαλ ζηελ πφιε. Πξνζπάζεηα γίλεηαη επίζεο «λα δεκηνπξγεζεί εηο ηα ζρνιεία επράξηζηνο θαη πινχζηα ζρνιηθή δσή, εηο ηξφπνλ ψζηε νη καζεηαί λα αηζζάλνληαη επραξίζηεζηλ λα παξακέλνπλ εηο ην ζρνιείνλ φζνλ ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξαο ψξαο θαη πέξαλ ηνπ θαλνληθνχ ρξφλνπ ησλ καζεκάησλ, νπφηε ζα ρξεζηκνπνηνχλ νχηνη επί καθξφηεξνλ ρξφλνλ ηελ Διιεληθήλ γιψζζαλ». 160 Σν 1956 δεηείηαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα πξνζθέξνπλ πεξηζζφηεξεο γλψζεηο ζηνπο καζεηέο γηα ηελ Κχπξν 161. Σν 1958 θνηλνπνηείηαη εγθχθιηνο ηνπ Αξρηεπηζθφπνπ Αζελψλ θαη ηεο Παλειιελίνπ Δπηηξνπήο Απηνδηάζεζεο Κχπξνπ, γηα ηελ απαγφξεπζε «πψιεζεο βηβιίσλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη ηελ ππφζεζε ηεο Κχπξνπ» 162. Σν ζρνιείν πξνζπαζεί λα εγγπεζεί ηελ αθεξαηφηεηα θαη ηε δηαθχιαμε ησλ καζεηψλ ηνπ απαγνξεχνληαο «ηελ είζνδν νπνηνπδήπνηε μέλνπ ζηνλ ζρνιηθφ ρψξν» 163. Οη καζεηέο φκσο νθείινπλ λα γίλνπλ ελεξγνί νηθνλνκηθνί πνιίηεο ηνπ θξάηνπο θαη γηα ην ιφγν απηφ θξίλεηαη ζθφπηκε ε θαιιηέξγεηα νηθνλνκηθήο ζπλείδεζεο, κε ηελ αλάπηπμε ηνπ πλεχκαηνο ηεο απνηακίεπζεο 164 κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ινηπφλ δίλεη νδεγίεο ε πνιηηεία κέζσ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. 155 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 74, 15/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 24/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 15/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 11/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 13/10/ Γεληθή έθζεζε ηνπ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο Κσλ. Μάξγαξε γηα ην ζρνιηθφ έηνο «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 25/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 5/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2032, 25/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 51, 30/4/59

91 91 Σν 1954,θαηαγξάθεηαη ζχζηαζε-εληνιή ψζηε θαηά ηηο εθδειψζεηο ενξηαζκνχ ηεο 25 εο Μαξηίνπ «λα κε ζίγεηαη ε επαηζζεζία ηνπ Σνπξθηθνχ έζλνπο» 165, θαζψο είλαη ε ρξνληά πνπ ε Διιάδα εγείξεη ην ζέκα ηεο απηνδηάζεζεο ηεο Κχπξνπ, ζην πκβνχιην Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ. ε άιιε αλαθνξά ηνπ 1955, γίλεηαη ιφγνο «πεξί ρξήζεσο ηνπ φξνπ Σνπξθηθφο,- Σνχξθνο,- Σνπξθηθή κεηνλφηεο αληί ηνπ Μνπζνπικαληθφο,- Μνπζνπικάλνο,- Μνπζνπικαληθή κεηνλφηεο». 166 Ο πνιεκηθφο θίλδπλνο δηαπεξλά ηελ εθπαίδεπζε ην 1955, φπνπ θαηαγξάθνληαη ππνδείμεηο «πεξί ζέζεσλ εηο εθαξκνγήλ λέσλ κέηξσλ Πνιηηηθήο Άκπλαο (ζπζθφηηζεο, επηζθεπήο θαηαθπγίσλ )» 167. Ο βαζηιηάο απνηειεί ην ζπνπδαηφηεξν πξφζσπν ηεο πνιηηηθήο δσήο, έηζη δεηείηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζηελ «ππνδνρή ηνπ Βαζηιέσο ζηελ πφιε» 168.Λίγν αξγφηεξα, δίλνληαη νδεγίεο ζρεηηθά κε ηελ άθημε ηνπ βαζηιηά θαη ηελ εθδήισζε ζηελ νπνία ζα απνλέκνληαλ βηβιηάξηα πξνηθνδφηεζεο ζηηο άπνξεο θνξαζίδεο ηεο πεξηνρήο (είραλ πξνεγεζεί θαη έξαλνη γηα ην δήηεκα απηφ). ηελ εθδήισζε ζα ζπκκεηείραλ νη ηξεηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο 169. Σν ζρνιείν νθείιεη λα απνδίδεη ηελ δένπζα ηηκή ζηνλ Πξφεδξν ηεο Κπβεξλήζεσο (Κ. Καξακαλιή) έηζη θαιείηαη λα ζπκκεηέρεη ζηελ ηειεηή ππνδνρήο ηνπ ζηελ πφιε, γηα ηα εγθαίληα ηνπ Κξαηηθνχ Ννζνθνκείνπ 170.Ζ πιεξνθνξία απηή δηαζηαπξψλεηαη ζηα αληίζηνηρα πξαθηηθά ηνπ 9 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ 171, φπσο άιισζηε ζπκβαίλεη θαη κε ηηο ππφινηπεο θαηαγξαθέο. Οη καζεηέο πξέπεη λα ελεκεξσζνχλ απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπο, κε ζρεηηθέο νκηιίεο 172 πνπ εληέιινληαη λα δηελεξγήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί γηα ην «Γεθεκβξηαλφ θίλεκα» 173 θαη κε αθνξκή ηε ζπκπιήξσζε 15εηίαο. Οη νκηιίεο απηέο επαλαιακβάλνληαη θαη ην Σν 1960 δίλνληαη ζαθείο νδεγίεο γηα ηνλ ηξφπν πνπ νη καζεηέο νθείινπλ λα εθθξάδνπλ ηνλ ζεβαζκφ ηνπο ζηε ζεκαία θαη ζηα εζληθά ζχκβνια 175. Σελ επνρή απηή ζε πξαθηηθφ ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ απφ ην βηβιίν πξάμεσλ ηνπ ζπιιφγνπ , βιέπνπκε λα ηνλίδεηαη ε αλαγθαηφηεηα ηφλσζεο ηνπ εζληθνχ θαη παηξησηηθνχ θξνλήκαηνο ησλ καζεηψλ. Αθφκε, θνηλνπνηείηαη ε δηαηαγή / ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο φπνπ ηνλίδεηαη ε ζεκαζία ηεο ζπλεξγαζίαο ζρνιείνπ, νηθνγέλεηαο θαη εθθιεζίαο «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 17/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 20/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 9/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 4/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 30/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 106, 24/10/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» /10/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο» /11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 121, 5/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 93, 2/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 31, 20/3/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 22/11/54

92 92 ε πξαθηηθφ ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ηνπ 1960 απφ ην Βηβιίν Πξάμεσλ ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ, αλαθέξεηαη πσο «θάζε δάζθαινο ζα κεξηκλά γηα ηελ αηνκηθή θαζαξηφηεηα θαη ηελ νκνηφκνξθε ζηνιή» θξίλνληαο ηελ απαξαίηεηε θαη επηβεβιεκέλε, γηα ηελ αηνκηθή θαη νκαδηθή εκθάληζε ηνπ ζρνιείνπ ζηα κάηηα ηεο θνηλσλίαο. Σν 1965 αλαθνηλψλεηαη «ν ηξφπνο ακθηέζεσο ησλ καζεηψλ» 177. Σν 1963 θαίλεηαη κηα ζεκαληηθή ζηξνθή ζηε πνιηηηθή ηεο Παηδείαο, θαζψο απαιιάζζεηαη ε καζεηηψζα λενιαία απφ νπνηαδήπνηε εηζθνξά 178. Μάιηζηα ζχληνκα θαηαθηάλεη ζηα ζρνιεία εγθχθιηνο πνπ αθνξά ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο Παηδείαο θαη ηεο αλάγθεο γηα αλαβάζκηζή ηεο 179. Σν 1964 δεηείηαη λα γίλνπλ ζηα ζρνιεία νκηιίεο θαη ζρεηηθέο εθδειψζεηο πξνο «απφδνζε ηηκψλ γηα ηνλ ζάλαην ηνπ βαζηιέσο Παχινπ» 180. Σελ ίδηα ρξνληά «θνηλνπνηείηαη ε ππ αξηζκ /.154/ ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Παηδείαο: θαζνξηζκφο Γεκνηηθήο Γιψζζεο εηο Γεκνηηθά ρνιεία» 181,Δλψ ιίγν παξαθάησ θαζνξίδνληαη θαη ηα αλαγλψζκαηα Γεκνηηθήο Γιψζζαο. ηξαηφο: Σν ζρνιείν γηα πνιιά ρξφληα ζα παξακείλεη αξσγφο θαη θίινο ηνπ ζηξαηνχ. Ο έξαλνο γηα ηελ «θαλέια ηνπ ζηξαηηψηε» 182 έρεη ζηφρν λα εληζρχζεη νηθνλνκηθά ηνλ ζηξαηφ. Θα δηελεξγείηαη ζε εηήζηα βάζε γηα αξθεηά ρξφληα θαζψο ηνλ ζπλαληάκε θαη ην ηηο 2/10/54 πξνηείλεηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζηελ ελίζρπζε ηεο «Δπηηξνπήο ηνπ Πνιεκηζηνχ» 184. Αθφκε θνηλνπνηείηαη ε ππ αξηζκ / εγθχθιηνο γηα ηελ «ενξηή πνιεκηζηνχ» ζηηο 24/10/ Σελ επφκελε ρξνληά δίλνληαη νδεγίεο πεξί δεκηνπξγίαο ηξαηησηηθνχ Μνπζείνπ θαη θαηαγξαθήο ζηξαηησηηθψλ θεηκειίσλ 186. Πνιηηηζηηθέο θαηεπζχλζεηο: Καινχληαη νη καζεηέο λα ζεβαζηνχλ θαη λα πξνζηαηέςνπλ ηα θαιισπηζηηθά δέληξα πνπ θχηεςε ε δαζηθή ππεξεζία ζηηο άθξεο ησλ δεκνζίσλ δξφκσλ 187 πξνσζψληαο έηζη ηελ νηθνινγηθή ζπλείδεζε ηεο λενιαίαο. Γελ πεξηνξίδεηαη φκσο ζ απηφ, αιιά δεηά επίζεο ην ζρνιείν λα θξνληίζεη γηα «Σελ πξνκήζεηα δέληξσλ παξά ηνπ δαζαξρείνπ Γξάκαο δη αλαδάζσζηλ» 188. Παξφκνηεο ελέξγεηεο ζα επαλαιακβάλνληαη θάζε έηνο, ζηα επφκελα ρξφληα. 177 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 49, 8/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 98, 29/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 14, 29/1/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 9/3/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 21/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο»2035, 30/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο»93, 2/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 5/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 2/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 28/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 713, 23/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 2017, 31/10/47

93 93 Σν 1954 ζπληζηάηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζην έξγν ηεο Δηαηξίαο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο, ε δηνξγάλσζε Γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ, θαη ε ιεηηνπξγία ηεο «Γαλεηζηηθήο βηβιηνζήθεο» 189 ζην ζρνιείν. Δπίζεο ηελ ίδηα ρξνληά νξίδεηαη, εβδνκάδα «ψζαηε ηα δάζε», 27 Ηνπλίνπ 4 Ηνπιίνπ 190. Αξγφηεξα, ην 1960, νη καζεηέο θαινχληαη λα δηεπξχλνπλ ηελ νηθνινγηθή ηνπο ζπλείδεζε αλαπηχζζνληαο «αηζζήκαηα δσνθηιίαο» 191. Σν 1961 νξγαλψλνληαη θαη νκηιίεο γηα ηελ «πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη ηνπο θηλδχλνπο απφ ππξθαγηέο» 192. Οη ζρνιηθέο βηβιηνζήθεο μεθίλεζαλ ηελ νξγάλσζή ηνπο θαη ηνλ εμνπιηζκφ ηνπο θαη ζα ζπλερίζνπλ ζε φια ηα επφκελα ρξφληα λα απνηεινχλ νξγαληθφ κέξνο ηνπ ζρνιείνπ. Καηά δηαζηήκαηα ζα θαηαθζάλνπλ έγγξαθα κε πξνηξνπή γηα ηνλ εμνπιηζκφ ηνπο θαη ηελ θαιχηεξε νξγάλσζή ηνπο, κέρξη θαη ηηο κέξεο καο. Καινχληαη ινηπφλ «Ο Γ/ληήο κεηά ηνπ εθ ησλ δηδ/ισλ Δπηκειεηνχ θξνληίζνπλ δηα ηνλ θαηαξηηζκφλ θαη ιεηηνπξγίαλ ζρ. βηβιηνζεθψλ» 193. Ραδηφθσλν ηνπ 12 νπ δεθαεηίαο '50 Πεγή : Φσηνγξαθηθφ αξρείν εξεπλεηηθήο νκάδαο Ο θηλεκαηνγξάθνο θαη ην ξαδηφθσλν ζην ζρνιείν ρξεζηκνπνηνχληαη κεηαμχ άιισλ θαη γηα ηελ πνιηηηζηηθή θαιιηέξγεηα ησλ καζεηψλ. Βέβαηα νη ηαηλίεο δηαηίζεληαη απφ ην Τ.Π. ζε εμνπζηνδνηεκέλνπο αληηπξνζψπνπο θαη ηα εηζηηήξηα πνπ θφβνληαη θαηά ηηο πξνβνιέο ησλ ηαηληψλ ζην ζρνιείν, ππφθεηληαη ζηε θνξνινγία Γεκνζίσλ Θεακάησλ 194, ζπλδπάδνληαο έηζη ην ηεξπλφλ κεηά ηνπ σθειίκνπ. Αξγφηεξα φκσο ην 1959 θαηαξγείηαη ην ελνίθην ησλ ηαηληψλ ηνπ Τ.Π Σελ επφκελε ρξνληά αλαθνηλψλεηαη ε «Καζηέξσζηο εηδηθήο εθπνκπήο παξά ηνπ ΔΗΡ δηα ηελ πλεπκαηηθήλ επηθνηλσλίαλ ησλ καζεηψλ. 196». Οη 189 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 6/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 5/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 36, 24/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 58, 30/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 84275, 10/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 24398, 19/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 95, 24/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 32, 20/3/60

94 94 γπκλαζηηθέο επηδείμεηο ησλ ζρνιείσλ θαζηεξψλνληαη ην 1950 σο εηήζηνο ζεζκφο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο θαη κάιηζηα ζα πξέπεη λα ππνβάιιεηαη θαη ζρεηηθφο πξνγξακκαηηζκφο 197. Σν ζρνιείν ζπρλά θαιείηαη λα ζπλδξάκεη νηθνλνκηθά ζηελ απνπεξάησζε δηαθφξσλ πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ. Βιέπνπκε ινηπφλ θαηά δηαζηήκαηα λα δηελεξγνχληαη έξαλνη κεηαμχ ησλ καζεηψλ γηα ηελ αλέγεξζε δηαθφξσλ κλεκείσλ φρη κφλν ηεο πφιεο, αιιά θαη άιισλ πεξηνρψλ. Έηζη ζπλαληάκε «δηελέξγεηα εξάλνπ ζηηο 27/3, κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ππέξ αλεγέξζεσο εξψνπ ζηε Σξίπνιε, ηνπ Θ. Κνινθνηξψλε» 198. ε άιιε πεξίπησζε αλαηίζεηαη «Γηελέξγεηα εξάλνπ κεηαμχ ησλ καζεηψλ, γηα ηελ πξνηνκή ηνπ επεξγέηνπ ηεο Αθαδεκίαο Αιεμ/ιεο Γεσξγίνπ Εαξίθε» 199. Έξαλνο ππέξ αλεγέξζεσο λανχ ζην Ν. Ζιείαο, Πεγή: θσηνγξ. αξρείν εξεπλεηηθήο νκάδαο Οη καζεηέο θαη νη ζρνιηθέο κνλάδεο παξνηξχλνληαη λα επηζθέπηνληαη, αιιά θαη λα πξνζηαηεχνπλ αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά κλεκεία 200. Φαίλεηαη λα δίλνληαη νδεγίεο ζην ζρνιείν, ζηηο 6/5/1954, γηα ηελ θπθινθνξία λέσλ ραξηνλνκηζκάησλ ρσξίο κεδεληθά 201, ελψ ην 1959 γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ δεθαδηθνχ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο 202. Οη επηδεκίεο θαη νη αζζέλεηεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θνηλσλία δελ αθήλνπλ αλεπεξέαζηεο ηηο ζρνιηθέο κνλάδεο. Γίλνληαη νδεγίεο ζηνπο καζεηέο πσο λα πξνθπιαρζνχλ απφ ηελ επηδεκία γξίπεο 203. Καιιηεξγείηαη επίζεο ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ θαη ηεο θνηλσλίαο ζε δεηήκαηα πγείαο, κέζα απφ εξάλνπο. Ζ Μαζεηηθή Πξφλνηα είλαη έλαο ζεζκφο πνπ ζηφρν έρεη ηελ βνήζεηα ησλ άπνξσλ καζεηψλ θαη ηα ζρνιεία νθείινπλ λα ζπλεηζθέξνπλ νηθνλνκηθά ζηελ ζηήξημε ηνπ νξγαληζκνχ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 53, 19/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 23, 4/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 52, 11/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 103, 6/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 6/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 28, 12/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 28, 12/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 127, 1/12/59

95 95 Καζψο ηα ρξφληα πεξλνχλ θαη ε νηθνλνκία ηεο ρψξαο θαη ηεο πεξηνρήο αλνξζψλεηαη, ζπλαληάκε θαη ηελ παξφηξπλζε πξνο ηνπο καζεηέο λα παξαθνινπζήζνπλ ζπγθεθξηκέλεο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο 205. Δπίζεο ην 1963 δηαηάζζεηαη λα γίλνπλ ζηα ζρνιεία νκηιίεο γηα ηε ζεκαζία ηνπ αξραίνπ Διιεληθνχ ζεάηξνπ θαη ε 27 ε Μαξηίνπ νξίδεηαη παγθφζκηα εκέξα ζεάηξνπ 206. Παξάιιεια επηρεηξείηαη λα δνζεί ψζεζε ζε ρεηξνηερληθά- θαιιηηερληθά καζήκαηα κε ηελ θαζηέξσζε Γηαγσληζκνχ ρνιηθήο Υεηξνηερλίαο Η πεπίοδορ ηηρ δικηαηοπίαρ. Σν ηειεπηαίν έγγξαθν πνπ θαίλεηαη λα θηάλεη ζηα ζρνιεία πξηλ ηελ επηβνιή ηεο δηθηαηνξίαο είλαη έλα έγγξαθν πνπ αθνξά ηελ ηαθηηθή θαη ππνρξεσηηθή θνίηεζε ησλ καζεηψλ ζηα ζρνιεία, ζε κηα πξνζπάζεηα λα θαηαπνιεκεζεί ε καζεηηθή δηαξξνή 208. ην δηάζηεκα ηεο επηβνιήο ηεο δηθηαηνξίαο γηα έλα κήλα δελ ππάξρνπλ εηζεξρφκελα, ελψ ακέζσο κεηά θαίλεηαη κηα δηαθνξνπνίεζε ζην πεξηερφκελν ησλ εηζεξρνκέλσλ. Έλα απφ ηα πξψηα έγγξαθα πνπ θαηαθηάλεη ζηα ζρνιεία είλαη απηφ πνπ νξίδεη «ενξηή εκέξαο ησλ Δθέδξσλ Πνιεκηζηψλ» 209, αιιά ηειηθά ζηηο 25/5/1967 αλαβάιιεηαη ν ενξηαζκφο γηα ηελ 3 ελ επηεκβξίνπ. ηε ζπλέρεηα κηα ζεηξά νδεγηψλ πξνο ηα ζρνιεία δίλνπλ ην ζηίγκα ηεο λέαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ ζα εθαξκνζηεί ζηελ πεξίνδν απηή, ε νπνία ζε πνιιά ζεκεία δε δηαθέξεη απφ ηελ πνιηηηθή ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ. Βιέπνπκε ινηπφλ λα ζπλερίδεηαη ε εκκνλή θαη ν ππνρξεσηηθφο ραξαθηήξαο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ζρνιείσλ ζηνλ εθθιεζηαζκφ θαη ζηηο δεκφζηεο ηειεηέο 210, κε ηελ θνηλνπνίεζε εγθπθιίνπ «πεξί εθθιεζηαζκνχ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ» 211, «ππνδνρή θπβεξλεηηθψλ θιηκαθίσλ» 212, απαγφξεπζε θπθινθνξίαο νπνηνπδήπνηε εληχπνπ κε εγθεθξηκέλνπ απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, κεηαμχ ησλ καζεηψλ 213. Απαγνξεχεηαη ε «αλάζεζε κειεηψλ απφ ηηο ζρνιηθέο εθνξείεο ζε ηδηψηεο» θαη επηβάιιεηαη ε «αλάξηεζε ησλ εηθφλσλ ηνπ Βαζηιέσο ζηα Γεκφζηα θηίξηα». Οη ππάιιεινη ζα πξέπεη λα θξνληίδνπλ γηα ηελ «ηαρεία ελέξγεηα ησλ εγγξάθσλ» 214. ηηο 10/10/1967 θαηαθηάλεη έγγξαθν πεξί ενξηαζκνχ εζληθψλ επεηείσλ, αιιά θαη ηνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα. 205 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 30, 18/2/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο 18, 24/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γ. ρ. Γξάκαο» 91, 16/11/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 15/4/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 16/5/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 13/9/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 14/1/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 30/6/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 13/9/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 30/9/1967

96 96 Οη παξαπάλσ αλαθνξέο δείρλνπλ πσο κε ηελ έλαξμε ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο θηάλεη ζην ζρνιείν έλα πιήζνο εγγξάθσλ. Σαπηφρξνλα ηνλίδεηαη θαη πάιη ε ζηελή ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ εθθιεζία θαη δεηείηαη απφ ην ζρνιείν λα ππνβάιεη θαηάζηαζε κε ηα νλφκαηα ησλ γνλέσλ ρηιηαζηψλ 215. Σν 1969 θαη πάιη θαηαθηάλεη έγγξαθν απφ ηνλ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξηθέξεηαο Γξάκαο, απφ ηνλ νπνίν πξνέξρεηαη φια απηά ηα ρξφληα ν θχξηνο φγθνο ηεο εηζεξρφκελεο αιιεινγξαθίαο, κε ην νπνίν παξαγγέιιεηαη ε απνζηνιή νλνκαζηηθήο θαηάζηαζεο γνλέσλ ρηιηαζηψλ ηνπ ζρνιείνπ 216. ηε ζπλέρεηα ζηα εμεξρφκελα έγγξαθα αλαθέξεηαη φηη θαλείο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ δελ αλήθεη ζε νηθνγέλεηα ηεο παξαπάλσ αίξεζεο. Μεξηθά ρξφληα αξγφηεξα θαζνξίδεηαη ε ζέζε ηέηνησλ αιιφδνμσλ καζεηψλ ζην ζρνιείν, κε θνηλνπνίεζε εγθπθιίνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο γηα ηηο «Τπνρξεψζεηο ρηιηαζηψλ καζεηψλ» 217. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ εκθαλίδεηαη γηα ηελ νηθνλνκηθή αλφξζσζε ηεο ρψξαο θαη δεηείηαη ζ απηφ θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ Γηαηαγή ηνπ Τπνπξγείνπ πληνληζκνχ : «Πεξί πξνηηκήζεσο ησλ Διιεληθψλ πξντφλησλ θαηά ηαο πξνκήζεηαο ηνπ Δι. Γεκνζίνπ ΝΠΓΓ θαη νξγαληζκψλ» 218. ηηο 29/1/ ζπλαληάκε θαη πάιη εηζεξρφκελν έγγξαθν πνπ ηνλίδεη ηε ζεκαζία ηεο πξνβνιήο ησλ Διιεληθψλ πξντφλησλ θαη θαζηεξψλεη ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο Πνιηηηθήο Ακχλεο. πλερίδνπλ λα απνζηέιινληαη απφ ηα ζρνιεία, αλαθνξέο γηα ηνπο «θαηαδηθαζζέληεο καζεηέο» 220, αιιά βξίζθνπκε θαη αλαθνξέο «πεξί θνηλσληθψλ θξνλεκάησλ» 221. Οξγαλψλνληαη ζπλερψο νκηιίεο ζηηο νπνίεο θαινχληαη νη γνλείο, θαη ζηφρν έρνπλ ηελ επηκφξθσζε θαη αλακφξθσζε ηεο θνηλσλίαο φπσο ζηελ πεξίπησζε πνπ ην ζέκα ηεο νκηιίαο είλαη «Ζ πγηεηλή ηνπ πλεχκαηνο θαη ν ξφινο ηεο νηθνγέλεηαο» 222. Γίλεηαη πιένλ ιφγνο γηα «Δμχςσζε ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο» κε ηελ θνηλνπνίεζε ηεο ππ αξηζκ. Δ. Π 3109/ εγθπθιίνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο «πεξί εζληθήο δηαπαηδαγψγεζεο ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ, δηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο» 223. Μέζα απφ ηε δηδαζθαιία φισλ ησλ καζεκάησλ ζα πξέπεη λα θαιιηεξγείηαη ν παηξησηηζκφο. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε επίζθεςε ζε ηζηνξηθνχο θαη αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαζψο θαη ζε ζηξαηησηηθά θπιάθηα. Οη ενξηαζκνί ησλ εζληθψλ 215 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 17/1/69: 216 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 1/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 6/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 219 Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 29/1/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » /6/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » /10/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » /11/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 10/

97 97 επεηείσλ ζηφρν έρνπλ ηελ εμχςσζε ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο 224 Γηα ηνλ ιφγν απηφ πξνβιέπεηαη ε νξγάλσζε ησλ παξαθάησ ενξηψλ: ηεο 28 εο Οθησβξίνπ, ηεο 25 εο Μαξηίνπ, ηεο 21 εο Απξηιίνπ, ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, Σξηψλ Ηεξαξρψλ, ηεο Μεηέξαο. Μάιηζηα ππάξρεη ε ππνρξέσζε έλα κήλα πξηλ ηνλ ενξηαζκφ ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ λα θαηαξηίδεη ην πιήξεο πξφγξακκα ηνπ ενξηαζκνχ. Απφ ηε ζπλέληεπμε ηνπ. πνπ δηεηέιεζε δάζθαινο ηνπ ζρνιείνπ, καζαίλνπκε πσο ηνπο επηβαιιφηαλ: «Κάζε πξσί, επί ρνχληαο, θάπνηνο δάζθαινο έπξεπε λα αλαθέξεη ην ρξνληθφ ηεο εκέξαο, ην νπνίν ήηαλ δχζθνιν λα γίλεη, γηαηί δελ ππήξρε θάπνην ζπνπδαίν γεγνλφο ζην νπνίν λα είλαη αθηεξσκέλε ε θάζε εκέξα. Γη απηφ έςαρλαλ ζε εγθπθινπαίδεηεο θάζε κέξα.». Ζ ζπγθεθξηκέλε αλαθνξά επηβεβαηψλεηαη θαη ζηα αξρεία φπνπ θαηαγξάθεηαη «Δθηζηάηαη ε πξνζνρή εκψλ φπσο θαζ εθάζηελ αλαπηχζζεηαη πξνο ηνπο καζεηάο ην ηζηνξηθφλ ηεο εκέξαο» 225. Δκθαλίδεηαη έλα πξαθηηθφ ζηηο 3/3/1972 φπνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ξαδηνκαγλεηνθψλνπ: «ε εγθαηάζηαζίο ηνπ εγέλεην άκα ηε παξαιαβή απηνχ. Σνχην εηέζε ελ ιεηηνπξγία θαηά ηελ Παηδαγσγηθήλ πγθέληξσζηλ θαη ελ ζπλερεία ήξρηζελ ε ερνγξάθεζηο ηαηληψλ κε εκβαηήξηα, εζληθνχο ρνξνχο θαη άζκαηα». 226 Άιισζηε γηα ηε δεκηνπξγία πςεινχ εζηθνχ θαη εζληθνχ θξνλήκαηνο 227 πξνβιέπεηαη ε εθκεηάιιεπζε θάζε επθαηξίαο γηα ην ζθνπφ απηφ θαη ζε νπνηνδήπνηε κάζεκα. Μάιηζηα γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ ζθνπνχ πξνηείλεηαη ν ηαθηηθφο εθθιεζηαζκφο θάζε άββαην, ε θαζεκεξηλή έπαξζε θαη ππνζηνιή ηεο ζεκαίαο κε ηνλ «πξνζήθνληα ζεβαζκφλ», θαζψο θαη ε νξγάλσζε γηνξηψλ κε ηελ αξκφδνπζα κεγαινπξέπεηα. Οη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα ελεκεξψλνπλ ηελ θνηλή γλψκε γηα ζέκαηα εζληθήο δηαθψηηζεο 228 ελψ δεηείηαη απ απηνχο ε παξαθνινχζεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ εληφο θαη εθηφο ηνπ ζρνιείνπ ζε δεηήκαηα παηξησηηθά θαη εζληθά. 229 ην δηάζηεκα απηφ γίλεηαη θαη κηα πξνζπάζεηα αλακφξθσζεο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, φπσο δηαθαίλεηαη απφ εηζεξρφκελα έγγξαθα κε ηα νπνία πξνσζείηαη ε «Γηνηθεηηθή Απνθέληξσζε θαη Γξαζηεξηνπνίεζε Τπεξεζηψλ» 230, γίλεηαη πξνζπάζεηα λα εληζρπζεί ν ζεζκφο ηνπ ζρνιηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ 231 θαη λα νξγαλσζεί ν ζεζκφο ησλ 224 «Βηβιίν Πξαθηηθψλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ηνπ 9 νπ Γ. ρ.» πξάμε «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 8/ «Βηβιίν Πξαθηηθψλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ηνπ 9 νπ Γ. ρ.» 227 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γ. ρ. Γξάκαο » 10/9/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ.. ρ. Γξάκαο » 19/11/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ.. ρ. Γξάκαο » 8-11/12/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο »

98 98 καζεηηθψλ θνηλνηήησλ 232. Παξφκνην ελδηαθέξνλ εκθαλίδεηαη θαη γηα ηηο ζρνιηθέο εθνξίεο. κσο ζε φιεο απηέο ηηο νκάδεο, ηα πξνεδξεία δελ εθιέγνληαη αιιά δηνξίδνληαη 233. Βέβαηα δε ιείπνπλ νη ζπζηάζεηο αλαγλσζκάησλ, φπσο ηα Απνκλεκνλεχκαηα Ησάλλε Μεηαμά 234, πκβνιή ζηε ρξηζηηαληθή Αγσγή 235 θιπ., νδεγίεο γηα ηελ πξναγσγή ησλ νηθνινγηθψλ αηζζεκάησλ φπσο ηεο δσνθηιίαο 236, ενξηαζκψλ, φπσο «ε ηέιεζε κλεκφζπλνπ γηα ηα ζχκαηα ησλ θνκκνπληζηψλ», 237 αιιά θαη απαγνξεχζεηο «Απαγφξεπζε ρξήζεο παιηψλ νλνκάησλ ησλ πεξηθεξεηψλ, λνκψλ, επαξρηψλ, δήκσλ θαη θνηλνηήησλ, ζπλνηθηζκψλ θαη ζέζεσλ πνπ είραλ κεηνλνκαζηεί» 238. Ο ζηξαηφο ζε φιν απηφ ην δηάζηεκα είλαη επίζεκνο πξνζθεθιεκέλνο ησλ ζρνιηθψλ εθδειψζεσλ. Μάιηζηα θνηλνπνηείηαη ζηα ζρνιεία πίλαθαο κε «ηνπο αμησκαηηθνχο πξνο νπο δένλ λα απνζηέιινληαη πξνζθιήζεηο» 239 ρνιηθή εθδήισζε Δθπαηδεπηεξίσλ, παξνπζία ηνπηθψλ αξρψλ, αξρέο δεθαεηίαο ηνπ 70 Πεγή : Φσηνγ. Αξρείν Γ. Μειηψηνπ ηα ηέιε ηεο πεξηφδνπ απηήο (ζρνιηθφ έηνο 1972/73) νη εθπαηδεπηηθνί ππνρξεψλνληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε εθπαηδεπηηθέο ζπλεδξίεο ζηηο νπνίεο ζα ζπδεηνχληαη δηάθνξα εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα. Σα ζέκαηα πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη είλαη: «ε πξνπαξαζθεπή ηνπ Γηδαζθάινπ», «Αη επαλαιήςεηο εηο ην Γεκνηηθφλ ρνιείνλ», «Πνηλαί θαη ακνηβαί», «Ζ δχλακηο ηνπ παξαδείγκαηνο», «ε πξνζσπηθφηεο ηνπ δηδαζθάινπ», «αη εθδξνκαί», «Ζ αγσγή, νη παξάγνληεο θαη ηα φξηα απηήο». ην αληίζηνηρν βηβιίν πξάμεσλ ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ θαίλεηαη λα γίλεηαη ν πξνγξακκαηηζκφο ησλ ζπλεδξηψλ απηψλ θαη γηα ην ζρνιηθφ έηνο 1973/74 σο εμήο: 232 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » /11/71

99 99 Φεβξνπάξηνο: «Ζ ζρνιηθή θαζπζηέξεζηο ησλ καζεηψλ ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ», Μάξηηνο: «Σν πξφβιεκα ησλ δπζάγσγσλ καζεηψλ ζην Γεκνηηθφ ρνιείν», Απξίιηνο: «Ζ θφπσζηο θαη ε ππεξθφπσζηο ηνπ καζεηή θαη ε επίδξαζίο ησλ επί ηεο ζρνιηθήο εξγαζίαο». Ζ πξψηε ζπλεδξία πξνγξακκαηίδνληαλ γηα ηηο 27/2/1974, σζηφζν νη ζπλεδξίεο απηέο δελ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πνηέ. Σα πξαθηηθά απηψλ ησλ ζπλεδξηάζεσλ αληηθαηνπηξίδνπλ κε γιαθπξφηεηα ην ηξίπηπρν «παηξίο, ζξεζθεία, νηθνγέλεηα» πνπ θπξηαξρεί ζην νινθιεξσηηθφ θαζεζηψο εθείλεο ηεο πεξηφδνπ θαη δηαηξέρεη φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο δσήο Η πεπίοδορ ηηρ μεηαπολίηεςζηρ μέσπι ηιρ μέπερ μαρ. Ζ πεξίνδνο ηεο δηθηαηνξίαο ηειείσζε θαη ζηα ζρνιεία ε αιιαγή απηή εκθαλίδεηαη άκεζα. ηηο εκθαλίδεηαη εγθχθιηνο κε ζέκα «Αλάξηεζε εηθφλσλ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο» 240 θαη αξγφηεξα «Αθαίξεζε εκβιεκάησλ Δπαλαζηάζεσο 21 εο Απξηιίνπ 1967 απφ Γεκφζηα. Καηαζηήκαηα» 241 θαζψο θαη «Αθαίξεζε Δζλνζήκνπ» 242 αιιά θαη «Αθαίξεζε ηνπ ζήκαηνο ηεο 21 εο Απξηιίνπ απφ ηα δηδαθηηθά βηβιία» 243 θαη «Γηαηαγή πεξί κε ρξεζηκνπνηήζεσο ησλ αλαγλσζηηθψλ θαη βνεζεηηθψλ βηβιίσλ παξειζφλησλ εηψλ», 244 ψζηε λα εμαιεηθζνχλ ηα ίρλε ηνπ πξνεγνχκελνπ θαζεζηψηνο, ηνπιάρηζηνλ απηά πνπ ήηαλ ηδηαίηεξα νθζαικνθαλή. Σν 1974 εηζάγεηαη πιένλ νξηζηηθά ε Γεκνηηθή Γιψζζα ζηα ζρνιεία 245, ελψ κεξηθά ρξφληα αξγφηεξα θξίλεηαη αλαγθαία ε απινχζηεπζε ηεο γιψζζαο ησλ δεκνζίσλ εγγξάθσλ 246, θαζψο ηα πεξηζζφηεξα απ απηά ζπλέρηδαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ θαζαξεχνπζα, ε νπνία δπζθφιεπε ηελ πιεηνςεθία ησλ πνιηηψλ. Παξφκνηα πξνηξνπή εκθαλίδεηαη θαη ην Οη ενξηαζκνί ησλ επεηεηαθψλ γεγνλφησλ πνπ ζπλεζίδνληαλ ζηα πξνεγνχκελα έηε ζπλερίδνληαη, ελψ θαηαξγείηαη ν ενξηαζκφο ηεο 21 ε ο Απξηιίνπ 248, εκέξαο ηνπ πξαμηθνπήκαηνο, ακέζσο κεηά ηελ απνκάθξπλζε ησλ δηθηαηφξσλ θαη απηφο ηεο γηνξηήο ηεο κεηέξαο, ελψ θαζηεξψλεηαη θαη γηνξηή «επί ηε ιήμεη ησλ καζεκάησλ». 249 εθπαηδεπηηθνί έζπεπζαλ λα επηθξνηήζνπλ ηηο αιιαγέο απηέο φπσο θαίλεηαη ζηηο δειψζεηο «δηα ηελ αμηνπνίεζελ ησλ παξερνκέλσλ κέζσλ θαη πιένλ θαξπνθφξνλ ιεηηνπξγίαλ ηνπ ρνιείνπ σο δεκηνπξγίαλ κηαο ρ. Εσήο εληφο ηεο νπνίαο δεζπφδνπζαλ Οη 240 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Βηβιίν Πξαθηηθψλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ηνπ 9 νπ Γ. ρ.» 249 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο »

100 100 ζέζηλ ζα θαζέμνπλ ε ραξά, ε αγάπε θαη ε πξφνδνο ησλ καζεηψλ, απνθιίλεη θαη πξνζδηνξίδεη ηνπο θάησζη ηνκείο δξάζεσο ήηνη:» 250. Ωζηφζν ζηα πξψηα ρξφληα απηήο ηεο πεξηφδνπ ζπλαληάκε ζπζηάζεηο θαη πξνηξνπέο πνπ θαίλεηαη λα έρνπλ γίλεη πηα παξάδνζε, φπσο νη παξνηξχλζεηο γηα ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηνλ πξνζθνπηζκφ 251 θαζψο θαη «πκπαξάζηαζε θαη δηεπθφιπλζε ζηεγάζεσο ζηα ψκαηα Διιήλσλ Πξνζθφπσλ θαη Διιελίδσλ Οδεγψλ» 252. Σν 1979 νξίδεηαη έηνο Διιεληθήο Παξάδνζεο θαη ηα ζρνιεία θαινχληαη λα πξνγξακκαηίζνπλ αλάινγεο δξαζηεξηφηεηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα εληζρπζεί ε ζχλδεζε ησλ καζεηψλ κε ηηο Διιεληθέο ξίδεο ηνπο. ηηο αξρέο ηνπ 1981 φκσο εκθαλίδνληαη κεξηθέο ξηδηθέο αιιαγέο ζηα ζρνιεία σο αληίθηππνο ηεο αιιαγήο ηνπ θνκκαηηθνχ κεραληζκνχ πνπ αλέιαβε ηελ εμνπζία. Γηα παξάδεηγκα εθαξκφδεηαη ε πελζήκεξε εξγαζία ζηα ζρνιεία 253 θαη θαζηεξψλεηαη ε δσξεάλ ρνξήγεζε, φρη κφλν βηβιίσλ, αιιά θαη επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο ε κηα πξνζπάζεηα λα θαιιηεξγεζεί ε θηιαλαγλσζία «Καζηεξψλεηαη ε ψξα βηβιίνπ γηα ηνπο καζεηέο» 255. Αιιαγέο εκθαλίδνληαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηνπ ζρνιείνπ, ελψ εηζάγεηαη θαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα 256. Οη θηινπεξηβαιινληηθέο δηαζέζεηο εθθξάδνληαη κε ηελ θαζηέξσζε ηνπ καζήκαηνο Μειέηε Πεξηβάιινληνο 257. Γίλεηαη έκθαζε ζηνλ αζιεηηζκφ θαη δεκηνπξγνχληαη ηκήκαηα αζιεηηζκνχ ζηα νπνία απαζρνινχληαη νη καζεηέο πνπ επηζπκνχλ, θαηά ηνλ εμσζρνιηθφ ηνπο ρξφλν, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην εηζεξρφκελν «Δγγξαθή καζεηψλ ζε ηκήκαηα αζιεηηζκφο θαη παηδεία» 258. πσο φκσο φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα, ηδενινγίεο θαη πνιηηηθέο θαηεπζχλζεηο δηαπεξλνχζαλ ηελ εθπαίδεπζε έηζη θαη ηψξα βιέπνπκε λα παξνηξχλνληαη νη δηεπζπληέο γηα «Παξαρψξεζε αηζνπζψλ γηα γεληθέο ιατθέο ζπλειεχζεηο» 259 θαη θαζηεξψλεηαη «Δνξηαζκφο Δζληθήο Αληίζηαζεο» 260. Δπίζεο δηαηάζζεηαη «Δμνλπρηζηηθή έξεπλα θαη εμαθάληζε παληφο είδνπο πιηθνχ πνπ θέξεη έκβιεκα ηεο ρνχληαο» 261 ηα επφκελα ρξφληα εκθαλίδεηαη κηα επξσπατθή ζηξνθή, θαζψο ην ζρνιείν ζπκκεηέρεη ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα φπσο ην «σθξάηεο-κνκκέληνο». Παξνπζηάδεη πην θηιάλζξσπν πξφζσπν κε ηηο πξνζπάζεηεο πνπ γίλνληαη λα αληηκεησπίζεη 250 «Βηβιίν πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ 12νπ Γ. ρ. Γξάκαο » Πξάμε 2 ε, 25/9/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 3/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » /5/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 184-2/10/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο »

101 101 απνηειεζκαηηθά ηνπο καζεηέο κε εηδηθά πξνβιήκαηα, ελζσκαηψλνληαο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ αληίζηνηρα ηκήκαηα. Ηδξχνληαη θξνληηζηεξηαθά ηκήκαηα ην 1995, ελψ ελδηαθέξεηαη θαη γηα ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο πνπ κεηά ην 1994 αξρίδνπλ λα εκθαλίδνληαη θαη λα θνηηνχλ ζηα ζρνιεία φιν θαη ζπρλφηεξα. ην βηβιίν πξάμεσλ ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ γηα ηα έηε εληνπίδνληαη αξθεηέο απφ ηηο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη κέρξη ζήκεξα φπσο ν πξνγξακκαηηζκφο εθδειψζεσλ ηνπ ζρνιείνπ, θαη δηδαθηηθψλ επηζθέςεσλ αλά ηξίκελν, πξνγξακκαηηζκφο Αζιεηηθήο θαη Πνιηηηζηηθήο εκέξαο, εθπφλεζε πξνγξακκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. πλεδξίαζε κε ζέκα ηελ θαηαλνκή ηάμεσλ ( ) θαη ην σξάξην ηνπ δηεπζπληή. Ο δηεπζπληήο ζχκθσλα κε ηε Φ12/921/Γ1/1058/ απφθαζε ηνπ ΤΠΔΠΘ δηδάζθεη 6 ψξεο (πεξεηαίξσ κείσζε), επίζεο κε απφθαζε ηνπ ΠΤΠΔ: δεκηνπξγείηαη ηάμε ππνδνρήο παιηλλνζηνχλησλ (πξαθηηθφ 10). ηε ζπλεδξίαζε γηα ηελ θαηαλνκή ηάμεσλ ( ) δηαπηζηψλνπκε φηη ν δηεπζπληήο ζχκθσλα κε ηελ Φ12/756/Γ1/901/ απφθαζε ηνπ ΤΠΔΠΘ δηδάζθεη 8 ψξεο. 3.2.Σχολεύο και κοινωνύα Μεηαπολεμική πεπίοδορ Ήδε απφ ην 1940 ην ζρνιείν επηδεηθλχεη ηελ θνηλσληθή ηνπ επαηζζεζία κε απνθάζεηο πεξί νξθαλψλ πνιέκνπ θαη ηέθλσλ αλαπήξσλ πνιέκνπ 262. Έξαλνη ζηνπο νπνίνπο ζπκβάινπλ νη νηθνγέλεηεο ησλ καζεηψλ ζηνρεχνπλ ζηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ θξάηνπο 263. Ο ζηξαηφο δέρεηαη ηε ζπλδξνκή ηνπ ζρνιείνπ, θαζψο νη καζεηέο θαινχληαη λα ζπγθεληξψζνπλ κάιιηλα είδε γηα ηνλ εμνπιηζκφ ηνπ 264. Γηα ηελ πεξίνδν ηεο θαηνρήο δελ ππάξρνπλ ζρεηηθά πξαθηηθά. Οη ζπλεληεχμεηο αηφκσλ εθείλεο ηεο επνρήο καο δίλνπλ θάπνηα ζηνηρεία φπσο απηή ηνπ Β. ν νπνίνο καο πιεξνθνξεί πσο απ φηη ζπκάηαη «Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ην ζρνιείν είρε επηηαρηεί απφ ην βνπιγαξηθφ ζηξαηφ θαη ζηε ζπλέρεηα ιεηηνχξγεζε θαη σο βνπιγαξηθφ ζρνιείν». Με ηελ επαλαιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ φκσο ε ζρέζε ζρνιείνπ θνηλσλίαο αξρίδεη θαη πάιη λα αλαπηχζζεηαη. Σα ζρνιεία αλαιακβάλνπλ άκεζα δξάζε. Κνηλνπνηείηαη ε ππ αξίζκ εγθχθιηνο ηνπ Τ.Π. ζρεηηθψο κε ηελ «εξγαζίαλ αλαδαζψζεσο ηεο ρψξαο εθ κέξνπο ησλ ζρνιείσλ 265». Οη γηνξηέο πνπ δηνξγαλψλνληαη ζηα ζρνιεία, αθφκε θαη απηή ησλ Σξηψλ Ηεξαξρψλ, έρνπλ ζηφρν λα πξνζειθχζνπλ ηε ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ νη 262 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 51-10/20/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 5-20/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 29-22/10/1945

102 102 νπνίνη κε ηελ θαηαβνιή ηνπ αληηηίκνπ γηα ην εηζηηήξην, ζα εληζρχζνπλ νηθνλνκηθά ην ηακείν ηνπ ζρνιείνπ 266. πζζίηηα: Σα ζπζζίηηα δελ είλαη δσξεάλ γηα φινπο ηνπο καζεηέο. Οη άπνξνη φκσο ιακβάλνπλ ηα ζπζζίηηα ρσξίο θακηά νηθνλνκηθή επηβάξπλζε. ζνη καζεηέο δε ζπκκεηέρνπλ ζηα ζπζζίηηα έρνπλ ην δηθαίσκα λα πάξνπλ νηθνγελεηαθά δειηία ςσκηνχ 267, αθνχ ηα πξψηα ρξφληα ηα ζπζζίηηα απέβιεπαλ έκκεζα θαη ζηελ ζίηηζε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ καζεηψλ πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζηηο ζρεηηθέο ιίζηεο ζίηηζεο 268. Αξγφηεξα θαζνξίδεηαη πσο «Σν καζεηηθφλ ζπζίηηνλ δηθαηνχληαη άπαληεο αη καζεηαί άλεπ εμαηξέζεσο» 269. Απφ ηα καζεηηθά ζπζζίηηα φκσο ζηηίδνληαη θαη νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί 270. Ωζηφζν αλαθνξέο γηα ηα ζπζζίηηα εκθαλίδνληαη θαη ην 1966 «29/1/66: Απφ Δπηζεσξεηή Γεκ. ρνιείσλ Γξάκαο, πεξί ζχληαμεο, νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο καζεηηθψλ ζπζζηηίσλ γηα άπνξνπο καζεηέο». Φνίηεζε: Έλα ζεκαληηθφ θνηλσληθφ πξφβιεκα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ην ζρνιείν θαηά ηα πξψηα κεηαπνιεκηθά ρξφληα, είλαη θη απηφ ησλ αηφκσλ πνπ δηέθνςαλ ηε θνίηεζή ηνπο εμαηηίαο ηνπ πνιέκνπ. Σν Βηβιίνλ Πηζηνπνηεηηθψλ Γξακκαηηθψλ γλψζεσλ πεξηιακβάλεη ηα νλφκαηα απηψλ πνπ εμεηάζηεθαλ κεηαπνιεκηθά γηα λα πάξνπλ πηζηνπνηεηηθφ γξακκαηηθψλ γλψζεσλ. ηνλ πίλαθα 5 ηεο έθζεζεο ηνπ Δπηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, Π. Β. Γεκφπνπινπ, γηα ην ζρνιηθφ έηνο , γίλεηαη αλαθνξά ζην λφκν πεξί ππνρξεσηηθήο θνίηεζεο ησλ καζεηψλ. Οη γνλείο πνπ δε ζηέιλνπλ ηα παηδηά ηνπο ζην ζρνιείν ηηκσξνχληαη απφ ην λφκν πιεξψλνληαο πξφζηηκν. Ωζηφζν ν αξηζκφο ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ απηή ηε ρξνληά, ζε ζχγθξηζε κε απηφλ ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο είλαη πνιχ κεγαιχηεξνο θαη απηφ νθείιεηαη ζηελ εγγξαθή ησλ «αληαξηφπιεθησλ» καζεηψλ νη νπνίνη θαηέθπγαλ ζηε Γξάκα γηα αζθάιεηα. Δηδηθφηεξα γηα ην Γ Γεκ. ρνιείν, ην κεηέπεηηα 12 ν, δηεπθξηλίδεη πσο «γξάθηεθαλ 100 αληαξηφπιεθηνη καζεηέο». ηηο 22/5/51 έγγξαθν απφ ηνλ επηζεσξεηή Β Πεξηθέξεηαο Γξάκαο Π. Γεκφπνπιν πξνο ηνπο Γ/ληέο ησλ ρνιείσλ ηεο Πεξηθέξεηαο αλαθνηλψλεη ηελ ππ αξηζκφ 9/12/5/51 πξάμε ζρεηηθά κε ηελ απφθαζε ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ ηεο ππαίζξνπ Γξάκαο απφ ηηο 7:00 π.κ.-12:00 κ κ, θαη ησλ ζρνιείσλ ηεο πφιεο απφ ηηο 7:30-1:30 ιφγσ ησλ αγξνηηθψλ αζρνιηψλ ησλ θαηνίθσλ ησλ ζρνιηθψλ πεξηθεξεηψλ ηνπ Ν. Γξάκαο. ηφρνο λα 266 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 885-8/4/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /11/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 79-21/11/50

103 103 εμαζθαιηζηεί ζηηο πξνκεζεκβξηλέο ψξεο ε ηαθηηθή θνίηεζε ζην ζρνιείν ησλ καζεηψλ θαη λα επηδίδνληαη απηνί ζηε βνήζεηα ησλ γνληψλ ηνπο ζηελ θαπλνθπηεία θαη ηηο εαξηλέο θαιιηέξγεηεο απφ ηηο 20 Μαΐνπ έσο ην ηέινο ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο. 271 ε άιιε πεξίπησζε είλαη νη θαηξηθέο ζπλζήθεο πνπ επηβάιινπλ ηε δηαθνπή ησλ καζεκάησλ φηαλ ζε εμεξρφκελν έγγξαθν ηνπ 1954 ην ζρνιείν αηηείηαη ηε δηαθνπή ησλ καζεκάησλ ιφγσ θαθνθαηξίαο 272. κσο θαη νη επηδεκίεο γίλνληαη αηηία αιιαγήο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ, φηαλ ιφγσ επηδεκίαο πνιηνκπειίηηδαο δηαθφπηεηαη ε ιεηηνπξγία ησλ ηξηψλ κηθξφηεξσλ ηάμεσλ ην Σν 12ν Γεκ. ρνιείν θιείλεη γηα 15 εκέξεο ιφγσ γξίπεο ην 1957, φκσο ην πξνζσπηθφ πξνζέξρεηαη θαλνληθά 274. ηαηηζηηθά: Με ηε «δηαηαγήλ ηεο Ννκαξρίαο ζρεηηθψο κε ηελ ζπιινγήλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζρεηηθψο κε ηα ππάξρνληα κεγάια θαη κηθξά δψα, σο θαη ηνλ θαηαξηηζκφλ ησλ επηηξνπψλ θαηά ζπλνηθίαο», 275 αλαδεηθλχεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ην ζρνιείν ζπκκεηέρεη ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ. ε άιιεο πεξηπηψζεηο θαηαγξάθεη θαη απνζηέιιεη ζηνηρεία γηα ηνπο αλάπεξνπο καζεηέο 276. ηα εμεξρφκελα ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ηνπ , ζπλαληάκε ηέηνηνπο ζηαηηζηηθνχο πίλαθεο φπσο απηνχο ηνπ 1954 «24/10/54 (εμεξρφκελν) Τπνβνιή πίλαθα απφξσλ ηνπ ζρνιείνπ» θαη «8/11/54, (εμεξρφκελν) Τπνβνιή πίλαθα αλαπήξσλ.» ηηο 16/11/54 φπσο θαίλεηαη ζην πξναλαθεξζέλ βηβιίν, δεηείηαη λα αλαθεξζεί φιε ε αθίλεηε πεξηνπζία ηνπ ζρνιείνπ θαη ν ηξφπνο θηήζεψο ηεο, ζε κηα πξνζπάζεηα ηνπ θξάηνπο λα θαηαγξάςεη φια ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ησλ ζρνιείσλ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία πξνέξρνληαλ απφ δσξεέο ησλ πνιηηψλ ή άιισλ θνξέσλ. Φηιαλζξσπίεο ηνπ ζρνιείνπ: ην πξαθηηθφ 5-27/3/1949 ( Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο, ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ) δηαηίζεληαη δξρ γηα αγνξά δψξσλ πξνο δηαλνκή ζε παηδηά ζηξαηεπζέλησλ θαη νξθαλψλ ζπκάησλ πνιέκνπ, θαηά ηελ ενξηή ηνπ Πξσηνρξνληάηηθνπ δέλδξνπ πνπ νξγαλψλεηαη γηα ράξε ηνπο, θαζψο επίζεο θαη δξρ γηα λα ζπκπιεξσζεί ην πνζφλ πνπ ζπγθέληξσζαλ κεηά απφ έξαλν νη καζεηέο γηα ηελ αγνξά δψξσλ, γηα ηνπο ηξαπκαηίεο ηνπ ηξαηησηηθνχ Ννζνθνκείνπ, πνπ ζα δηαλεκεζνχλ ζηηο 23/12, εκέξα Νεφηεηνο. 271 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 22/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 27/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 3/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 3/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 91-13/12/49

104 104 Πξνεηνηκαζία δψξσλ 9 νπ γηα θηιαλζξσπηθή επίζθεςε Πεγή : Φσηνγ. αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ Ζ θνηλσληθή επαηζζεζία φκσο πνπ επηδεηθλχεη ην ζρνιείν θαίλεηαη θαη ζην Πξαθηηθφ 2-26/7/1949 (Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο, 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ ) κε Θέκα: «Έγθξηζηο δαπαλψλ. Νν 6, δξρ γηα ηελ πξνκήζεηα νκαηνγπαιίσλ κπσπίαο δηα ηελ νξθαλή θαη αληαξηφπιεθηνλ Αθαιίδνπ νθία, ηεο Γ ηάμεσο, θαηφπηλ ζπζηάζεσο ηνπ νθζαικίαηξνπ θ. Σζίπα θαη ηεο αδπλακίαο ηεο αλσηέξσ καζήηξηαο λα ηα πξνκεζεπηεί εμ ηδίσλ ιφγσ ηεο κεγάιεο ηεο απνξίαο.» Αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα ζπλαληάκε αλαθνξά ζηελ νπνία θαίλεηαη ην ελδηαθέξνλ πνπ επέδεημε ην ζρνιείν πξνθεηκέλνπ λα δηεπζεηήζεη ηελ πεξίπησζε νξθαλήο καζήηξηαο ηνπ ζρνιείνπ. Καηφπηλ αίηεζεο ηνπ 12νπ Γεκ.ρνιείνπ ινηπφλ, γίλεηαη δεθηή ζηελ παηδνχπνιε Άγηνο Γεψξγηνο ηεο Καβάιαο ε νξθαλή καζήηξηα ηφγηα Θ. 277 Φξνληίδεη ηελ δηαλνκή δσξεάλ αλαγλσζηηθψλ βηβιίσλ ζηνπο άπνξνπο καζεηέο «πξνηηκψκελσλ ησλ ζπκάησλ θαη αλαπήξσλ πνιέκνπ θαη ησλ νξθαλψλ» 278 Οη εθπαηδεπηηθνί ζπρλά επηθνξηίδνληαη κε ηνλ ξφιν ηεο ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ γηα δεηήκαηα εζληθά 279, ελψ δηελεξγνχληαη θαη έξαλνη γηα ηελ ελίζρπζε θνηλσληθψλ νκάδσλ πνπ πιήηηνληαη νηθνλνκηθά, γηα δηάθνξνπο ιφγνπο φπσο ζηελ πεξίπησζε εξάλνπ «ππέξ ησλ ζπκκνξηνπιήθησλ Νανχζεο», 280 ή ηνπ εξάλνπ γηα πξνζθνξά παζραιηλψλ δψξσλ ζηνπο αθξίηεο Σν 1954 γίλεηαη έξαλνο γηα ηελ ελίζρπζε ησλ ζεηζκνπαζψλ ηεο Θεζζαιίαο 282. Σν ζρνιείν δελ μερλά ηνπο ζηξαηηψηεο ηεο ρψξαο θαη εηδηθά απηνχο πνπ πεξηθξνπξνχλ ηα ζχλνξα. Έηζη θξνληίδεη γηα ζπγθέληξσζε παζραιηλψλ δψξσλ γηα ηνπο θξνπξνχο ησλ ζπλφξσλ 283. Σν 1958 θαίλεηαη πσο ην ζρνιείν δηελεξγεί έξαλν «ππέξ πξνηθνδνηήζεσο απφξσλ θνξαζίδσλ» θαη θαηαθέξλεη λα ζπγθεληξψζεη ην πνζφ ησλ 125 δξαρκψλ ην νπνίν ηειηθά θαηαζέηεη ζην Γξαθείν ηνπ Δπηζεσξεηή «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 15/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 18/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 68-24/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 33-23/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 24/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 5/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 87-1/7/57

105 105 Φηιαλζξσπηθέο νξγαλψζεηο: Σν ζρνιείν γίλεηαη ν ζπλδεηηθφο θξίθνο δηαθφξσλ θηιαλζξσπηθψλ νκάδσλ θαη αηφκσλ, κε ην θνηλσληθφ ζχλνιν πνπ ρξίδεη βνήζεηαο, φπσο ζηελ πεξίπησζε πνπ ν Μεηξνπνιίηεο Γξάκαο σο πξφεδξνο ηεο ηκαηηνζήθεο ηνπ παηδηνχ, δεηά «λα ππνβιεζεί πίλαθαο απφξσλ καζεηψλ πξνηηκεζέλησλ ησλ νξθαλψλ πξνθεηκέλνπ λα ελεξγήζεη δηα ηελ έλδπζηλ θαη ππφδεζηλ απηψλ» 285 αιιά θαη «λα δηαλεκεζεί παξά ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ, Οβαιηίλε εηο αδελνπαζή θαη θαρεθηηθά παηδηά» 286. ε άιιε πεξίπησζε δηαλέκεη βνήζεηα πξνεξρφκελε απφ ηνλ Καλαδά πνπ πεξηιακβάλεη καζεηηθφ εμνπιηζκφ, ζε καζεηέο ζχκαηα ηνπ πνιέκνπ θαη ησλ αληαξηψλ 287. Σν Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο κε ηελ 79050/ δηαηαγή θνηλνπνηεί ην ππ. αξηζ / έγγξαθν ηνπ Τπνπξγείνπ Κνηλσληθήο Πξφλνηαο, ζρεηηθά κε απνζηνιή εηδψλ ηκαηηζκνχ, παπνπηζηψλ, ηξνθίκσλ θαη ζρνιηθψλ εηδψλ γηα ηε δηαλνκή ηνπο ζε άπνξνπο καζεηέο ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, απφ ηνπο Ακεξηθαλνχο δσξεηέο, «πλνκνζπνλδία δηα ηε σηεξία ηνπ Παηδηνχ» θαη θαινχληαη λα ππνβάιινπλ δηθαηνινγεηηθά γηα ηε δηαλνκή ηνπο. Άιινηε πάιη γίλεηαη ν δηακεζνιαβεηήο παξνρήο βνήζεηαο κεηαμχ ζπλαθψλ νκάδσλ φπσο ζηελ πεξίπησζε πνπ ην Ακεξηθαληθφ ηκήκα ΔΝ δηαλέκεη ζεκεησκαηάξηα ζηνπο εξπζξνζηαπξίηεο ηνπ ρνιείνπ 288. Καζψο φκσο αλαιακβάλεη ην ξφιν λα απνθαζίδεη πνηνη είλαη νη καζεηέο πνπ δηθαηνχληαη ηελ θνηλσληθή βνήζεηα, επηβαξχλεηαη θαη κε ηελ επζχλε λα δηεθδηθήζεη ηελ αξηζκεηηθή δηεχξπλζε ησλ δηθαηνχρσλ ηεο βνήζεηαο 289. ζνλ αθνξά ζηε ζρέζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηηο καζεηηθέο θαηαζθελψζεηο, είλαη απηφ ην νπνίν αλαιακβάλεη λα θαηαξηίζεη ηνλ θαηάινγν ησλ άπνξσλ καζεηψλ πνπ δηθαηνχληαη λα ζπκκεηέρνπλ δσξεάλ ζε θαηαζθελψζεηο 290. Ο ζεζκφο ηεο Μαζεηηθήο Πξφλνηαο 291 ζηεξίδεη ηνπο άπνξνπο καζεηέο θαη ζηεξίδεηαη νηθνλνκηθά ζηηο εηζθνξέο ησλ ζρνιείσλ. ηηο 30/11/54 εληνπίδνπκε εμεξρφκελν έγγξαθν ζην Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ζην νπνίν αλαθέξεηαη θαηάζεζε 2% ησλ εζφδσλ ηνπ ζρνιείνπ ππέξ ηεο Μαζεηηθήο Πξφλνηαο. Πξνθεηκέλνπ λα ζηεξηρζεί πεξεηαίξσ ν νξγαληζκφο απηφο παξαγγέιιεηαη ζην ζρνιείν λα εθαξκφδεη ηελ «επηθνιιήζε ηνπ Δλζήκνπ Δθπαηδεπηηθήο Πξφλνηαο επί ησλ ηίηισλ ζπνπδψλ πάζεο θχζεσο». 292 Φέξλεη ζε επαθή ηνπηθνχο θηιαλζξσπηθνχο ζπιιφγνπο κε ηνπο άπνξνπο καζεηέο, φπσο ζπκβαίλεη ην1959 κε ηελ 285 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /12/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 22-28/2/ Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 5-21/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 20/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» /2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 4/3/55

106 106 Έλσζε Κπξηψλ θαη Γεζπνηλίδσλ Γξάκαο, 293 ε νπνία πξνζθέξεη δηάθνξεο επεξγεηηθέο ππεξεζίεο ζε άπνξνπο καζεηέο, πνπ ππνδεηθλχεη ην ζρνιείν (δηαηξνθή ή έλδπζε). Γηαπηζηψλνπκε φκσο πσο ε θνηλσλία απαηηεί απφ ην ζρνιείν λα επηδεηθλχεη θνηλσληθή επαηζζεζία, θαζψο εηζεξρφκελν ηνπ 1954 δεηά λα παξέρεηαη δηεπθφιπλζε ζηηο ελνξηαθέο επηηξνπέο απφξσλ Γξάκαο 294. ε άιιε αλαθνξά θαίλεηαη πσο γίλνληαη παξάπνλα κε αθνξκή ηηο ηαθηηθέο εηζθνξέο πνπ απαηηνχληαη απφ ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ, φηαλ εληνπίδνπκε ηελ ππ αξηζκ. 1005/ δηαηαγή ηνπ Γεληθνχ Δπηζεσξεηή ζρεηηθά κε ηα δηαηππσζέληα παξάπνλα ηνπ πιιφγνπ Πνιπηέθλσλ 295. Αιινχ δίλνληαη νδεγίεο πξνο ην ζρνιείν «πεξί πιηθήο θαη εζηθήο εληζρχζεσο ηνπ πηηηνχ ηνπ Παηδηνχ». Σν ζρνιείν φπσο θαίλεηαη απ φιεο απηέο ηηο αλαθνξέο, ζπζηεκαηηθά απνηειεί ηνλ δηακεζνιαβεηή νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλεηζθνξάο ζε θνηλσθειή ηδξχκαηα θαη νξγαληζκνχο 296 Μεηάδνζε θνηλσληθψλ έμεσλ: Δπηθνξηίδεηαη επίζεο κε ηνλ «ζρνιαζηηθφ έιεγρν ηεο θαζαξηφηεηνο ησλ καζεηψλ πξν ηεο ελάξμεσο ηεο ζρ. εξγαζίαο, ηεο απιήο θαη ηνπ δηδ/ξίνπ. Να αγνξαζηνχλ απφ ηα ζρνιεία θνπξεπηηθέο κεραλέο γηα ηελ θαζαξηφηεηα ηεο θεθαιήο.ο εθθιεζηαζκφο ησλ καζεηψλ ζα γίλεηαη αλειιηπψο θάζε Κπξηαθή θαη πξσηλή πξνζεπρή κε ζπλνδεία θαηαιιήινπ άζκαηνο ή χκλνπ» 297.Σν 1961 κάιηζηα δηνξγαλψλεη έξαλν «ππέξ ηνπ Παλαγίνπ Σάθνπ». Φξνληίδεη λα εθπαηδεχζεη ηνπο καζεηέο, ηνπο απξηαλνχο πνιίηεο ζε δεηήκαηα φπσο απηφ ηεο δηαηαγήο πνπ αθνξά αζθήζεηο εηνηκφηεηαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ζενκεληψλ 298. Γελ πεξηνξίδεηαη φκσο ζηνπο καζεηέο, αιιά επεθηείλεη ηε δξάζε ηνπ θαη ζην ππφινηπν θνηλσληθφ ζχλνιν, θαζψο αλαιακβάλεη λα ελεκεξψζεη θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηελ επίιπζε δηαθφξσλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ πνπ ηαιαλίδνπλ ηελ θνηλσλία. Σν 1954, παξέρεη νδεγίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ραξηνπαημίαο θαη ηνπ αιθννιηζκνχ, ζηα ρσξηά θαη ηηο πφιεηο 299. Αλαιακβάλεη λα νξγαλψζεη εκέξα θαηά ηνπ αιθννιηζκνχ θαηφπηλ εληνιψλ ηνπ Τπνπξγείνπ 300, ελψ ν αληηαιθννιηθφο αγψλαο ζπλερίδεηαη θαη ην Δπίζεο γίλεηαη ζχζηαζε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα ειέγρνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο, ψζηε λα κελ παίδνπλ ηπρεξά παηρλίδηα κε ρξήκαηα. Ζ ζχζηαζε απηή ζε πξνεγνχκελν έγγξαθν αθνξνχζε ηνπο γνλείο, ελψ 293 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 7-27/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 4/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 21/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 15/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 84-22/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 8/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 3/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 2-4/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 11-28/1/61

107 107 ηψξα ηνπο καζεηέο. 302 πλαληάκε θαη κηα αλαθνξά πεξί απαγνξεχζεσο πεηάγκαηνο ραξηαεηψλ απφ ηνπο καζεηέο 303. Άιινηε πάιη επαηζζεηνπνηείηαη απφ πεξηπηψζεηο καζεηψλ πνπ ηξαπκαηίζηεθαλ απφ παιηέο λάξθεο θαη ρεηξνβνκβίδεο δηελεξγψληαο ζεηξά ελεκεξσηηθψλ νκηιηψλ 304. Μάιηζηα πξαγκαηνπνηεί ζηηο 21/3/55 ελεκέξσζε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνέξρνληαη απφ παιηέο ρεηξνβνκβίδεο κε αθνξκή πνιχλεθξν δπζηχρεκα ζηνλ Μπινπφηακν Γξάκαο 305. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1954 γίλεηαη ιφγνο «πεξί νξγαλψζεσο Νπρηεξηλψλ ρνιείσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ Αλαιθαβεηηζκνχ.» 306. Λίγν αξγφηεξα θαινχληαη νη ζρνιηθέο εθνξίεο λα εληζρχζνπλ νηθνλνκηθά ηε ιεηηνπξγία ηνπ Νπρηεξηλνχ ζρνιείνπ κέρξη λα απνθηήζεη νηθνλνκηθή επρέξεηα 307. Γχν ρξφληα αξγφηεξα θαίλεηαη ηα λπρηεξηλά ζρνιεία λα ζπλερίδνπλ λα αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα. Έηζη ην ζρ. ζπγθξφηεκα πξνβαίλεη ζε ζπγθέληξσζε βηβιίσλ γηα ην Νπρηεξηλφ ρνιείν 308. Καζψο ε πφιε ειεθηξνδνηείηαη ζε φιν θαη κεγαιχηεξε έθηαζε, αξρίδεη λα γίλεηαη θαλεξφ πσο φηαλ ν ειεθηξηζκφο ρξεζηκνπνηείηαη απφ άηνκα αλεθπαίδεπηα, εγθπκνλεί θηλδχλνπο. Σν ζρνιείν αλαιακβάλεη λα πξαγκαηνπνηήζεη νκηιίεο ζηνπο καζεηέο γηα ηνπο θηλδχλνπο απφ ην ειεθηξηθφ ξεχκα 309.Δληππσζηαθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ην 1958 γίλεηαη θνηλνπνίεζε νδεγηψλ πξνο ηνπο καζεηέο γηα ηε ζσζηή εθκεηάιιεπζε ηνπ ρξφλνπ ζηηο γηνξηέο 310. Πνιηηηζηηθή δξάζε: Φξνληίδεη γηα ηνλ εππξεπηζκφ ησλ ζρνιείσλ 311 αιιά θαη πξνζθέξεη νηθνλνκηθή βνήζεηα κέζσ εξάλσλ πνπ δηελεξγεί γηα πεξηπηψζεηο αλέγεξζεο δεκνζίσλ κλεκείσλ, φρη κφλν εληφο ηνπ λνκνχ, αιιά ζε φιε ηελ επηθξάηεηα, φπσο ζηελ πεξίπησζε αλέγεξζεο κλεκείνπ ππέξ ησλ ζθαγηαζζέλησλ ζην Μειηγαιά 312 Μεζζελίαο ή «ππέξ αλεγέξζεσο αλδξηάληνο ηνπ Καξατζθάθε 313». Αιινχ αλαθέξεηαη πξναηξεηηθφο έξαλνο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ «Αγάικαηνο ηεο Μάλαο» 314. ηα αξρεία ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ βξίζθνπκε ην αθφινπζν θείκελν: «Αλαθέξνκελ φηη εμ εξάλνπ ησλ καζεηψλ ππέξ αλδξηάληα Κνινθνηξψλε, ζπλειέγε πνζφ 250 δξρ, φπεξ θαηεηεηέζε» 315 θαη ιίγν 302 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 16/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 28/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 9-28/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 306 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 16/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 21/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 12/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 5/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 12/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 93-20/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 63-8/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 14-20/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» » 21/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 46-30/3/59

108 108 θαηξφ αξγφηεξα: «Οκνίσο 100 δξρ ππέξ Εαξηθείνπ Αθαδεκίαο, αίηηλεο απεζηάιεζαλ δηα ηαρπδξνκηθήο Δπηηαγήο»( 67-10/5/59). Φπζηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα ηνλ εππξεπηζκφ ηνπ ίδηνπ ηνπ δήκνπ, ηφηε δελ ηίζεηαη δήηεκα. Έηζη ην 1957 παξαρσξεί ηε λνηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ ζρνιείνπ 200η κ. πεξίπνπ (14ρ14) γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ αλδξηάληα ηνπ Υξπζνζηφκνπ 316. ρεδηάγξακκα ρψξνπ αλέγεξζεο κλεκείνπ Μεηξ. Υξπζνζηφκνπ. Πεγή : Αξρείν 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ Σν 1948 νη ρ. εθνξείεο πξνβαίλνπλ ζηελ αγνξά 2 θηλεκαηνγξαθηθψλ κεραλψλ, απφ ηε Γεξκαλία, γηα ηα δχν ζρνιεία. Σα έζνδα απφ ηηο θηλεκαηνγξαθηθέο πξνβνιέο ζα πεγαίλνπλ ζηα ζρνιεία ( απφ κηζά ζε θάζε ζρνιηθφ ηακείν) Οη άπνξνη καζεηέο δελ πιεξψλνπλ εηζηηήξην 317. Καηαγξάθεηαη πσο «Σν 20% ησλ καζεηψλ ζα παξαθνινπζνχλ ηηο θηλεκαηνγξαθηθέο παξαζηάζεηο δσξεάλ σο άπνξνη γηα ράξε ηνπ κνξθσηηθνχ ζθνπνχ» 318. Βέβαηα ζπληζηάηαη ε πξνκήζεηα θηλεκαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο ψζηε λα εληζρχεηαη θη απηφ κέζσ ηεο ελνηθίαζεο ησλ ηαηληψλ απηψλ 319. Οη γηνξηέο πνπ δηνξγαλψλνληαη ζην ζρνιείν έρνπλ κεγαινπξεπή ραξαθηήξα φπσο θαίλεηαη απφ ηελ αλαθνξά, ζηελ νπνία δηαηίζεηαη έλα ζπγθεθξηκέλν πνζφ γηα πιεξσκή ηεο Φηιαξκνληθήο ηνπ Γήκνπ Γξάκαο 320, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηέρεη ζηηο επηδείμεηο ηνπ ζρνιείνπ. Σν ζρνιείν δηαζέηεη ρνξσδία καζεηψλ φπσο θαίλεηαη απφ ηελ αλαθνξά ζην 316 «Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο » 13/5/ «Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο, νπ Γ. ρ.» Πξαθηηθφ 2-3/10/1948: 318 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 19/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 26/1/ «( Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρ. Δθνξείαο Γ Γ.ρ. Γξάκαο » Πξάμε 8 ε /8 Ηνπλίνπ 1952

109 109 Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ηνπ Οη εθδειψζεηο πνπ δηνξγαλψλεη δελ πεξηνξίδνληαη κφλν ζηνλ ζρνιηθφ ρψξν, αιιά φηαλ ζέιεη λα ππνδερηεί κεγαιχηεξν πιήζνο θφζκνπ, φπσο ηνλ Μάην ηνπ 1954, δεηά ηελ παξαρψξεζε ηνπ ζηαδίνπ ηνπ Γπκλαζηηθνχ πιιφγνπ Γφμα, γηα ηε δηεμαγσγή ησλ γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ 321. Απφ ην 1954, ηα Δθπαηδεπηήξηα ιακβάλνπλ κέξνο ζε «γεληθή ρεηξνηερληθή έθζεζε ηεο Β Δθπ. Πεξηθέξεηαο» 322. ε επνρέο πνπ ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ πξνέξρνληαη απφ ρακειά θνηλσληθννηθνλνκηθά ζηξψκαηα δίλεηαη ζηνπο καζεηέο ηελ επθαηξία λα επηζθεθηνχλ πεξηνρέο, πνπ θάησ απφ άιιεο ζπλζήθεο δελ ζα είραλ ηελ επθαηξία λα δνπλ, κέζσ ησλ εκεξήζησλ εθδξνκψλ πνπ δηνξγαλψλνληαη. πρλά ζηνπο πξννξηζκνχο ηνπο πεξηιακβάλνληαη θαη ηα ζηξαηφπεδα ή ηα ζηξαηησηηθά θπιάθηα 323. Καινχληαη νη καζεηέο λα ελεξγήζνπλ γηα ηε ζπγθέληξσζε ιανγξαθηθνχ θαη ηζηνξηθνχ πιηθνχ 324 κε ζηφρν λα δεκηνπξγεζεί έλα είδνο κνπζείνπ, αιιά θαη λα έξζνπλ ζε άκεζε επαθή κε ηελ ηζηνξία θαη ην παξειζφλ ηνπ ηφπνπ. ην αξρείν ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ εληνπίζηεθε αλαθνξά ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ καδί κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο εμνξκνχλ ζηελ εμνρή κε ζηφρν λα καδέςνπλ ρακνκήιη 325 ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα ζα πνπιήζνπλ πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ηα νηθνλνκηθά ηνπ ζρνιείνπ. Ζ ζρνιηθή θνηλφηεηα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηα θνηλσθειή έξγα. ηηο 10/6/1955 πξνγξακκαηίδεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θαηαζθεπή κηθξψλ εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ ζηελ πεξηνρή. Καζψο ν ρξφλνο γίλεηαη ζχκκαρνο ηεο βειηίσζεο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζηελ πεξηνρή, νη εθδειψζεηο ηνπ ζρνιείνπ θαίλεηαη λα εμειίζζνληαη. Έηζη ην 1958 γίλεηαη ιφγνο γηα νξγάλσζε θαιιηηερληθήο εθδήισζεο ζηνλ θηλεκαηνγξάθν Οιχκπηα 326. Τγεία: Σν 1965 γηα πξψηε θνξά θαηαγξάθεηαη ελδηαθέξνλ γηα ηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο γηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηεί ηελ έθθξαζε «θαζπζηεξεκέλα». 327 Παξφκνηα αλαθνξά γίλεηαη θαη ζην αληίζηνηρν βηβιίν ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ ηελ επφκελε ρξνληά 328. Σν ζρνιείν δελ παχεη λα ελδηαθέξεηαη θαη λα θξνληίδεη ζην κέηξν πνπ κπνξεί, γηα ηελ πγεία ησλ καζεηψλ, είηε κέζσ ησλ εκβνιηαζκψλ, πνπ φπσο θάλεθε δηελεξγνχληαη αλειιηπψο θάζε ρξφλν απφ ην 1945 σο ζήκεξα, είηε κέζα απφ κέηξα πγηεηλήο πνπ επηβάιιεη ζηνπο καζεηέο, ή αθφκε θαη κε ηελ θξνληίδα λα παξαπέκςεη ζε αξκφδηεο 321 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 5/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 29/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 22/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 21/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 27/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 6/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 30-1/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 12/3/66

110 110 ππεξεζίεο καζεηέο, πνπ ζεσξεί φηη ρξεηάδνληαη εηδηθή θξνληίδα. Γηεμάγεη εξάλνπο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ κέηξσλ αληηκεηψπηζήο ηεο αζζέλεηαο ηνπ θαξθίλνπ 329. Ζ πγεία ησλ καζεηψλ είλαη πάληα θχξην κέιεκα ηνπ ζρνιείνπ, θαζψο είλαη ν πιεζπζκφο ζηνλ νπνίν απεπζχλεηαη. Κάζε επηδεκία πνπ κπνξεί λα πιήμεη ηνλ καζεηηθφ πιεζπζκφ είλαη αληηθείκελν ηδηαίηεξεο κέξηκλαο, φπσο θαίλεηαη απφ αλαθνξέο πνπ εκθαλίδνληαη ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ, ζηηο νπνίεο δίλνληαη ηδηαίηεξεο νδεγίεο γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο ή θαη ηελ θαηαπνιέκεζή ηνπο. Απηφ ζπλέβε θαη ην 1949 κε ηελ εκθάληζε πνιηνκπειίηηδαο ζε καζεηέο 330. Αξγφηεξα ην 1954 ην ζρνιείν ζπκκνξθψλεηαη ζηελ νδεγία ηνπ 867 εγγξάθνπ ηνπ Τγεηνλνκηθνχ θέληξνπ Γξάκαο, κε ην νπνίν δεηείηαη δηαθνπή ηνπ καζήκαηνο ηεο σκαηηθήο Αγσγήο ιφγσ θξνχζκαηνο πνιηνκπειίηηδαο. 331 Μέζσ ηνπ ζρνιείνπ γίλεηαη «εκβνιηαζκφο θαη νκαδηθή κηθξναθηηλνγξάθεζε» 332 ησλ καζεηψλ ψζηε λα ιάβεη ηαηξηθήο θξνληίδαο φινο ν καζεηηθφο πιεζπζκφο αλεμάξηεηα απφ ηελ νηθνλνκηθή ηνπ θαηάζηαζε. Δλεκεξψλεη ηνπο γνλείο γηα ηε ιεηηνπξγία θηλεηήο ζηνκαηνινγηθήο κνλάδαο ηνπ ΠΗΚΠΑ Θεζζαινλίθεο, ψζηε λα θξνληίδνπλ γηα ηνλ ζηνκαηνινγηθφ έιεγρν ησλ παηδηψλ ηνπο 333. Πεξηβαιινληηθέο δξάζεηο: Φαίλεηαη πσο δελ έιεηςαλ πνηέ νη πεξηβαιινληηθέο επαηζζεζίεο απφ ηα Γεκνηηθά ζρνιεία θαζψο θάζε ρξφλν πξνο ην ηέινο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο δηελεξγνχληαη δξαζηεξηφηεηεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, ήδε απφ ηα πξψηα ρξφληα πνπ ππάξρνπλ γξαπηέο αλαθνξέο ηνπ ζρνιείνπ. Σν 1954, ην ζρνιείν ζπκκεηέρεη κε δελδξνθπηεχζεηο 334 ζηε «γηνξηή ηνπ πξάζηλνπ» θαη ζηηο 10/6/66 ζε δεληξνθχηεπζε ακπγδαιηψλ 335. Γελ πξέπεη λα παξαβιέπνπκε ην γεγνλφο πσο ζ εθείλε ηελ πεξίνδν ν λνκφο θαη εηδηθφηεξα ε πεξηνρή είλαη θαηά θχξην ιφγν γεσξγνθηελνηξνθηθφο. Σν θπζηθφ πεξηβάιινλ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηνπο θαηνίθνπο θαη ην ζρνιείν ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηε δηαθχιαμή ηνπ. Σν 1956 βξίζθνπκε αλαθνξά «πεξί ζπζηάζεσο ηνπηθψλ επηηξνπψλ θαηαπνιέκεζεο αξνπξαίσλ θαη αθξηδψλ» γηα ηηο νπνίεο είλαη ππεχζπλν ην ζρνιείν ην νπνίν ζπκκεηέρεη ζ απηέο ηηο δξάζεηο 336. Σν 1958 ην ζρνιείν πξνβαίλεη ζε θνηλνπνίεζε νδεγηψλ, γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πξαζίλνπ, ελψ ιίγν αξγφηεξα (25/1/58) έξρνληαη νδεγίεο «πεξί δεληξνθπηεχζεσο ησλ ζρνιηθψλ θήπσλ θαη ελίζρπζε ηεο αλαδαζψζεσο». Ο ζρνιηθφο θήπνο γίλεηαη δσηηθφ 329 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 30/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 14/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 24/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 8/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 8/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 16/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 10/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 27/1/56

111 111 θνκκάηη ηνπ ζρνιείνπ. πσο θαίλεηαη κάιηζηα απφ ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ ηεο πεξηφδνπ απηήο δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ θξνληίδα ησλ ζρνιηθψλ θήπσλ απφ ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Απφ ηε ρξνληά απηή θαίλεηαη λα απμάλεηαη ην ελδηαθέξνλ γη απηνχ ηνπ είδνπο ηηο δξάζεηο, αθνχ ζηηο 8/11/58 θαηαθηάλεη λέν έγγξαθν, «πεξί δελδξνθχηεπζεο θνηλνηηθψλ θαη ζρνιηθψλ ρψξσλ». Βξαβεχζεηο: Μέζσ ηνπ ζρνιείνπ γίλεηαη ε βξάβεπζε ησλ εξπζξνζηαπξηηψλ ην ηηο 30/5/65 επηβξαβεχεηαη ν δάζθαινο Κ. Μεζζήλεο ηνπ ζρνιείνπ γηα ηελ δξάζε ηεο νξγαλψζεσο νκάδσλ «εξπζξνζηαπξηηψλ». Δπηβξάβεπζε σο ζχζηεκα αλέμνδσλ ακνηβψλ ηνπ επηζπκεηνχ έξγνπ ησλ δαζθάισλ. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο φκσο θαίλεηαη πσο ην έξγν πνπ επηβξαβεχεηαη είλαη θνηλσληθνχ πεξηερνκέλνπ θπξίσο, θαη φρη παηδαγσγηθνχ. ε άιιν ζεκείν θαη ζην ίδην πλεχκα, επηβξαβεχεηαη νιφθιεξν ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ ηνπ ζρνιείνπ γηα ηελ επηηπρή δηεμαγσγή ησλ γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ ζην ηέινο ηεο ρξνληάο. Αιινχ επηβξαβεχεηαη ζχζζσκν ην ζρνιείν γηα θηιαλζξσπηθέο πξάμεηο βνήζεηαο πξνο αλαμηνπαζνχληεο καζεηέο ζηηο 26/5/1966. Δπίζεο εθθξάδνληαη ζεξκέο επραξηζηίεο ζην ζρνιείν γηα ηελ επίζθεςε ζε θπιάθην ηεο πεξηνρήο θαη δηαλνκήο δψξσλ πξνο ηνπο ζηξαηηψηεο ζηηο 5/6/ Δπραξηζηίεο δέρεηαη ην ζρνιείν θαη γηα ηε δσξεά κηαο ζεκαίαο θαη ελφο ξαδηνθψλνπ ζην θπιάθην ηεο Δμνρήο 339 Πνιίηεο θαη ζρνιείν: ηα πξψηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ θαη γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ηα θχξηα έζνδα ηνπ ζρνιείνπ πξνέξρνληαλ απφ ηηο εηζθνξέο ησλ πνιηηψλ. Κάπνηεο θνξέο εκθαλίδνληαη λα θάλνπλ δσξεέο ζην ζρνιείν, απφ ην πζηέξεκά ηνπο ή κε ηελ πξνζσπηθή ηνπο εξγαζία. Σν 1954 ην ίδην ην ζρνιείν θξνληίδεη γηα ηελ «Οξγάλσζε ρνιηθψλ πλεηαηξηζκψλ 340. Κάπνηεο θνξέο επηδηψθεη ηελ επηθνηλσλία κε ηνπο γνλείο θαη ην άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ πξνο απηνχο θαζψο δεηείηαη λα γίλνπλ ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ, γεληθέο θαη θαηά ηάμεηο 341. Σν 1962 ζπζηήλεηαη θαη ιεηηνπξγεί χιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκφλσλ 342 ζην 12 ν Γεκ. ρνιείν εληζρχνληαο έηζη ηελ εκπινθή ησλ νηθνγελεηψλ κε ην ζρνιείν. ην 9 ν Γεκ. ρνιείν ε ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ αληίζηνηρνπ ζπιιφγνπ θαίλεηαη πσο πξνεγήζεθε. ηα αξρεία απηνχ ηνπ ζρνιείνπ ππάξρεη ε αλαθνξά «φηη ιίαλ πξνζερψο ζα πξνβψκελ εηο ζχζηαζηλ θαηαζηαηηθνχ δηα ηελ ίδξπζηλ ζπιιφγνπ γνλέσλ ηνπ ζπιιφγνπ ζρνιείνπ καο» ήδε απφ ην Ο. αλαθέξεη 337 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 10/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 339 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 2/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 17/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 3/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 29-24/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 52-5/58

112 112 ζηε ζπλέληεπμε πσο «Οη ζχιινγνη γνλέσλ βνεζνχζαλ ζηηο αλάγθεο ησλ ζρνιείσλ, αγφξαδαλ πιηθά θαη δηφξζσλαλ δεκηέο.» Σνπηθνί θνξείο θαη ζρνιείν: ην αξρείν ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ ην ππ αξηζκ. 8254/ έγγξαθν ηεο Γηεχζπλζε Γεσξγίαο, ζπληζηά εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο ζην Γεσξγνθηελνηξνθηθφ ζηαζκφ. Ο δήκνο νθείιεη λα εληζρχεη νηθνλνκηθά ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. Φαίλεηαη φκσο πσο δελ είλαη ζπλεπήο ζηηο εηζθνξέο ηνπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ δίλνληαη νδεγίεο ζην ζρνιείν, πεξί ηνπ ηξφπνπ είζπξαμεο ησλ ππνρξεσηηθψλ θαη πξναηξεηηθψλ εηζθνξψλ ησλ δήκσλ ππέξ ησλ ζρνιείσλ 344. Άιινη θνξείο θξνληίδνπλ λα βνεζήζνπλ νηθνλνκηθά ην ζρνιείν, πξνθαλψο αλαγλσξίδνληαο ην ιεηηνχξγεκά ηνπ. Σν 1955, θνηλνπνηείηαη έγγξαθν γηα κεησκέλε ηηκνιφγεζε ηνπ ινγαξηαζκνχ ηειεθψλνπ ηνπ ζρνιείνπ 345. Οη αζηπλνκηθέο αξρέο δεηνχλ θη απηέο ηε ζπλεξγαζία ηνπ ζρνιείνπ πξνθεηκέλνπ λα επηηειέζνπλ απνηειεζκαηηθά ην έξγν ηνπο. Κνηλνπνηνχληαη ζηα ζρνιεία αζηπλνκηθέο δηαηάμεηο «πεξί ησλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ εζψλ θαη ηεο πγείαο ησλ καζεηψλ θαη γεληθά ησλ αλειίθσλ» 346. Ο ζηξαηφο θαη ε εθθιεζία είλαη νη πην ζπρλά αλαθεξφκελνη θνξείο ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ. Μάιηζηα νη αλαθνξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ηξφπν, κε απηνχο ηνπο θνξείο εκθαλίδνληαη κε κεγάιε ζπρλφηεηα ζε φιε ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν. Υαξαθηεξηζηηθά παξαηίζεηαη ελδεηθηηθή αλαθνξά απφ ην Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ: «Να δηαζέζνκελ 10 ζξαλία ππέξ ηνπ πκβνπιίνπ επηινγήο νπιηηψλ ηα νπνία ζα παξαιάβεη ε ππεξεζία ηνπ Γήκνπ Γξάκαο» (αξ.29-19/3/62). Ζ εθνξία ηεο Γξάκαο δελ είλαη δπλαηφ λα κείλεη απνχζα απφ ηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα ζρνιεία ιεηηνπξγνχλ θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα έρνπλ δηθά ηνπο έζνδα θαη πεξηνπζία, είλαη ινγηθφ λα εκπιέθνληαη κε ηελ εθνξία. ηαλ νξγαλψλεη ην ζρνιείν εθδειψζεηο θαη εθδίδεη εηζηηήξηα γη απηέο, νθείιεη λα απεπζπλζεί ζηελ Δθνξία, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ 1962, πνπ ηεο δεηά λα «ζεσξήζεη 1000 εηζηηήξηα ησλ 3 δξρ. δηα ηαο Γπκλ. Δπηδείμεηο ησλ καζεηψλ Δθπαηδεπηεξίσλ» 347. Σν Γξαθείν Δπηζεψξεζεο ηεο πεξηθέξεηαο φπσο πεξηγξάθεηαη ζε άιιν θεθάιαην ζηεγαδφηαλ γηα πνιιά ρξφληα ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Πέξα φκσο απφ απηφ βιέπνπκε πσο ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ γξαθείνπ ζπλεπηθνπξείηαη νηθνλνκηθά θαη απφ ην ηακείν ησλ ζρνιείσλ, πνπ ζηεγάδνληαη ζηα Δθπαηδεπηήξηα, θαζψο ζπλαληάκε θνλδχιηα λα δηαηίζεληαη «ππέξ ηνπ Γξαθείνπ ηεο Δπηζεσξήζεσο», ζηα 344 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 24/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 18/5/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 23/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 58-28/5/62

113 113 πξαθηηθά ησλ ρνιηθψλ Δθνξηψλ 348. Ζ πιεηνςεθία ησλ κέηξσλ επαλαιακβάλεηαη ζρεδφλ επιαβηθά θάζε έηνο. Υαξαθηεξηζηηθά, κφλν ζην Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ γηα ηα έηε έρνπλ θαηαγξαθεί εθηφο απφ ηηο αλαθνξέο πνπ ππάξρνπλ ζην παξφλ θείκελν, άιιεο 34 αλαθνξέο πνπ αθνξνχλ ζε ζπκκεηνρή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζε ενξηαζκνχο θαη εθδειψζεηο, 20 αλαθνξέο γηα δηεμαγσγή εξάλσλ θαη θαηαβνιή ρξεκαηηθψλ εηζθνξψλ, 40 αλαθνξέο ζε ζχζηαζε αγνξάο ή απαγφξεπζεο ζπγθεθξηκέλσλ βηβιίσλ θαη εληχπσλ θαη 7 αλαθνξέο γηα ζπκκεηνρή ζε εθθιεζηαζκφ θαη ζηνλ πξνζθνπηζκφ Πεπίοδορ δικηαηοπίαρ. Σν ζρνιείν θαη ε πεξηνρή κέζα απφ ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ: Ζ δηθηαηνξία βξίζθεη ηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο κε δηάθνξα θνηλσληθννηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, ηα νπνία δελ είλαη δπλαηφλ λα κελ επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ. Ζ θαηάζηαζε ηεο Β Δθπ. Πεξηθέξεηαο παξνπζηάδεηαη αλάγιπθα ζηηο εθζέζεηο ησλ Δπηζεσξεηψλ. Ζ Γεληθή έθζεζε ηνπ αλαπιεξσηή επηζεσξεηή Α. Υξήζηνπ γηα ην ζρνιηθφ έηνο , κπνξεί λα καο δψζεη αξθεηά ζηνηρεία ρξήζηκα, γηα λα θαηαλνήζνπκε θαη λα αληηιεθζνχκε θαιχηεξα ηα κέηξα πνπ παίξλνληαη ζηα ζρνιεία, αιιά θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ζηηο νπνίεο απηά πξνζαλαηνιίδνληαη. Έηζη δηαβάδνπκε: «Πεξί ηεο θαηαζηάζεσο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ Γεκνηηθψλ ρνιείσλ θαη λεπηαγσγείσλ ηεο Β Δθπαηδεπηηθήο πεξηθέξεηαο Γξάκαο θαηά ην ζρνιηθφλ έηνο : Ζ Β Δθπαηδεπηηθή πεξηθέξεηα πεξηιακβάλεη 53 Γεκνηηθά ζρνιεία θαη 36 λεπηαγσγεία, ν δε αξηζκφο ησλ εγγξαθέλησλ καζεηψλ ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία ηεο πεξηθέξεηαο είλαη » ηελ πεξηθέξεηα απηή αλήθνπλ θαη ηα ζρνιεία ζηα νπνία αλαθέξεηαη ε παξνχζα έξεπλα. ηε ζπγθεθξηκέλε έθζεζε βξίζθνπκε ελδηαθέξνληα ζηνηρεία γηα ηε γεσγξαθηθή θαη θνηλσληθή ζχλζεζε ηεο Β Δθπ. Πεξηθέξεηαο. Γηεπθξηλίδεηαη πσο πεξηιακβάλεη θαηά θχξην ιφγν πεδηλέο πεξηνρέο ελψ ειάρηζηα είλαη ηα νξεηλά ρσξηά. Σν θιίκα ηεο είλαη «γεληθψο επεηξσηηθφλ, πγξφλ θαη αλζπγηεηλφλ. Ο ρεηκψλ είλαη ειαθξφο εηο ηελ πεξηθέξεηαλ,κε πνιιάο βξνράο θαη κεγάιελ πγξαζίαλ. Ζ ζπγθνηλσλία ηεο πεξηνρήο είλαη αλεπηπγκέλε θαζψο φια ηα ρσξηά ηεο πεξηθέξεηαο ζπλδένληαη κε ηελ πφιε κε ππεξαζηηθέο ζπγθνηλσλίεο εθηφο δπν ρσξηψλ (Γελδξάθηα θαη Βαζχιαθθνο)». εκαληηθή είλαη ε αλαθνξά ζηελ ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο. χκθσλα κ απηήλ ν πιεζπζκφο ζην κεγαιχηεξν κέξνο απνηειείηαη απφ πξφζθπγεο πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ πεξηνρή θαηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή πξνεξρφκελνη απφ ηνλ Πφλην, ηε Θξάθε θαη ηε Μηθξά Αζία. Τπάξρεη θαη έλα κηθξφ πνζνζηφ θαηνίθσλ 348 Βηβιίν Πξαθηηθψλ ηεο ρνιηθήο Δθνξίαο ηνπ 12 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο )» 23/2/1958

114 114 εγθαηεζηεκέλσλ θπξίσο ζηα ρσξηά Μνλαζηεξάθη, Πεηξνχζα, Καιή Βξχζε, Υαξηησκέλε, Καιιηζέα θιπ. πνπ είλαη γεγελείο. Δπίζεο ππάξρεη κηθξφ πνζνζηφ θαηνίθσλ ηεο Γξάκαο «νίηηλεο θαηάγνληαη εμ Ζπείξνπ, ή εμ ππνδνχισλ κεξψλ ηεο Μαθεδνλίαο θαη Βνξείνπ Ζπείξνπ, σο θαη ηνηνχηνη εθ Παιαηάο Διιάδνο. Οη γεγελείο έρνπζη κεηξηθήλ γιψζζαλ ην Μαθεδνληθφλ ηδίσκα νη δε πξφζθπγεο νκηινχζηλ άπαληεο ηελ Διιεληθήλ πιελ φκσο ρξεζηκνπνηνχζη θαη ηελ Πνληηαθήλ θαη Λαδηθήλ δηάιεθηνλ». Οη αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηθέξεηαο είλαη θπξίσο γεσξγηθέο. Μάιηζηα αλαθέξεηαη πσο ην θχξην γεσξγηθφ πξντφλ ηεο πεξηνρήο είλαη ν θαπλφο. Βέβαηα θαιιηεξγνχληαη θαη ειάρηζηα δεκεηξηαθά. Μηα ελδηαθέξνπζα αλαθνξά θάλεη ν ζπγθεθξηκέλνο Αλαπιεξσηήο Δπηζεσξεηήο γηα ην πνιηηηζηηθφ επίπεδν ηεο πεξηνρήο. Παξαηίζεηαη απηνχζηα ε ελ ιφγσ παξάγξαθνο: «Σν πνιηηηζηηθφλ επίπεδνλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο είλαη πνηθίινλ, αλαιφγσο ηεο πξνειεχζεσο ησλ θαηνίθσλ. Ο πνιηηηζκφο ηνπ γεγελνχο πιεζπζκνχ, φζηηο νκηιεί ην ιαβνβνπιγαξηθφλ ηδίσκα θαη θαηνηθεί εηο 6 κεγάια ρσξία ηεο Πεξηθεξείαο, έλζα ιεηηνπξγνχλ 7 Γεκνηηθά ζρνιεία, είλαη πνιχ ρακειφο». ηε ζπλέρεηα πιέθεηαη ην εγθψκην ηνπ πνιηηηζκνχ ησλ πξνζθχγσλ. Αλαθέξεηαη πσο είλαη πνιππιεζέζηεξνη ζε ζρέζε κε ηνπο γεγελείο πιεζπζκνχο, φκσο δηαζέηνπλ θαη πςειφηεξν πνιηηηζηηθφ επίπεδν ην νπνίν κεηέθεξαλ απφ ηηο παηξίδεο ηνπο. Γηαθξίλνληαη «δηα ηελ θαζαξηφηεηα θαη θαιπηέξαλ νξγάλσζηλ ηεο νηθηαθήο νηθνλνκίαο, δηα ηελ εξγαηηηθφηεηα, ηελ ιηηφηεηα εηο ηελ δσήλ, ηελ θηινπνλίαλ θαη ηελ πξνζήισζηλ εηο ηα ήζε θαη έζηκα». Αθφκε ηνλίδεηαη πσο ζε αληηδηαζηνιή κε απηνχο ηνπο πιεζπζκνχο, νη γεγελείο δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηα ζρνιηθά δεηήκαηα. Ωζηφζν γεληθφηεξα ζηελ χπαηζξν, είλαη ρακειφ ην πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Θα πξέπεη ινηπφλ λα θαηαβιεζεί θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα ψζηε λα εμπςσζεί πνιηηηζκηθά ν πιεζπζκφο ηεο ππαίζξνπ, ν νπνίνο ζ εθείλε ηελ πεξίνδν απνηεινχζε θαη ηελ πιεηνςεθία ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ, ψζηε ε ρψξα λα πξνρσξήζεη ζηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ εμχςσζε κε γνξγφ ξπζκφ. Αλαθέξεη κάιηζηα ν ζπγθεθξηκέλνο επηζεσξεηήο πσο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ ζα δηνξγαλψλνληαη δηαιέμεηο εζληθνχ, ζξεζθεπηηθνχ, παηδαγσγηθνχ θαη ινγνηερληθνχ ραξαθηήξα θαζψο θαη δηαιέμεηο «πεξί ηνπ πλεχκαηνο ηεο επαλαζηάζεσο ηεο 21 εο Απξηιίνπ θαη ηνπ επηηεινπκέλνπ αλαδεκηνπξγηθνχ έξγνπ ηεο Δζληθήο Κπβεξλήζεσο». Σηο δηαιέμεηο απηέο ζα αλαιάβεη ν ζπληάθηεο ηνπ εγγξάθνπ (αλαπιεξσηήο Δπηζεσξεηήο) θαζψο θαη δηάθνξνη δάζθαινη κε ηελ θαηάιιειε κφξθσζε.

115 115 Σν ζρνιείν θαη ε θνηλσλία κέζα απφ ηα εηζεξρφκελα έγγξαθα: ηελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο ε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ ζπλερίδεηαη απξφζθνπηα. ε γεληθέο γξακκέο ην θιίκα πνπ επηθξαηεί είλαη ην ίδην κε απηφ ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ. ηα εηζεξρφκελα έγγξαθα δελ παξνπζηάδνληαη ηδηαίηεξεο δηαθνξνπνηήζεηο εηδηθά ζε απηά πνπ αθνξνχλ ζηηο ζρέζεηο ησλ ζρνιείσλ κε ηελ θνηλσλία. Γηα ην ιφγν απηφ δελ επαλαιακβάλνληαη αλαθνξέο πνπ είλαη παξφκνηεο κε απηέο ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ. πλερίδεη λα δίλεηαη έκθαζε ζηηο ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο ηνπ ζρνιείνπ, ε ζρέζε κε ηνπο δηάθνξνπο θηιαλζξσπηθνχο νξγαληζκνχο, ηελ εθθιεζία θαη ηνλ ζηξαηφ παξακέλνπλ θαη κάιηζηα θαίλεηαη λα εληζρχνληαη. Παξνηξχλνληαη ζπλερψο νη καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ζε νξγαλψζεηο φπσο ν πξνζθνπηζκφο αιιά θαη ζηα θαηερεηηθά. Δλδηαθέξνπζα θαίλεηαη ζηελ πεξίνδν απηή, ε αλαθνξά «πεξί απαιιαγήο ησλ καξηχξσλ ηνπ Ηερσβά απφ ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ» 349. ηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα είδακε πσο δεηείηαη απφ ην ζρνιείν λα δεκηνπξγήζεη νλνκαζηηθέο θαηαζηάζεηο κε ηνπο καζεηέο απηνχο θαη λα απνζηαινχλ ζην Τπνπξγείν. Ζ δηθηαηνξία βξίζθεη ηε ρψξα ζε δχζθνιε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη θξνληίδεη, λα ελεκεξψζεη θαη λα παξνηξχλεη ηνπο πνιίηεο λα ζπκκεηέρνπλ ζε «ιαρεηνθφξν δάλεην» 350 ηεο ρψξαο πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζνχλ ηα δεκνζηνλνκηθά ηεο ρψξαο. ε φιν απηφ ην δηάζηεκα ζπλαληάκε αλαθνξέο γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπ ζρνιείνπ κε θνηλσθειείο νξγαλψζεηο, φπσο φηαλ πξνηείλνληαη «Γξαζηεξηφηεηεο ππέξ Δξπζξνχ ηαπξνχ» 351. Με ην ζψκα απηφ δηαηεξείηαη ηδηαίηεξε ζρέζε πνπ δηαθαίλεηαη θαη ζηελ αλαθνξά εμεξρφκελνπ εγγξάθνπ κε ην νπνίν «Γλσζηνπνηείηαη φηη νξγαλψζεθε νκάδα εξπζξνζηαπξηηψλ, κε 140 κέιε απφ ηνπο νπνίνπο νη 120 ζπλδξνκεηέο» 352. Σν 1972 επαλαιακβάλεηαη ηαθηηθή ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ πνπ αθνξά ζε «χζηαζε ηνπηθψλ επηηξνπψλ θαηαπνιέκεζεο αξνπξαίσλ» 353. Σν 1972 θεξχζζεηαη έηνο αλαδάζσζεο θαη εηζεξρφκελν έγγξαθν απφ ηνλ επηζεσξεηή, έρεη ζέκα «Ζ κεηαμχ ησλ καζεηψλ αλάπηπμε ησλ θηινδαζηθψλ αηζζεκάησλ θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζηελ αλαδάζσζε» 354. Δηδηθά γηα ηελ πεξίνδν απηή ππάξρνπλ αλαιπηηθφηαηα πξαθηηθά ζηα νπνία δηαγξάθεηαη ην θιίκα πνπ επηθξαηεί ζηα ζρνιεία. Υξήζηκεο είλαη νη θαηαγξαθέο ηνπ Βηβιίνπ Πξαθηηθψλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ. Σν βηβιίν απηφ μεθηλά κε ηελ 86ε απφθαζε ηνπ ζπιιφγνπ θαηά ην έηνο Οη απνθάζεηο ηνπο 349 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 23/6/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο» 25/10/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 1/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 2/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 18/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο »,

116 116 αθνξνχλ θπξίσο ηελ ρνξήγεζε πηζηνπνηεηηθψλ ζπνπδψλ ζε ηδηψηεο πνπ εμεηάζηεθαλ πξνθνξηθψο θαη γξαπηψο. Πξφθεηηαη γηα αλζξψπνπο πνπ ιφγσ πνιεκηθψλ, πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ πνπ πξνεγήζεθαλ δελ θαηφξζσζαλ λα νινθιεξψζνπλ ηελ θνίηεζή ηνπο ζην Γεκνηηθφ. Ζ απφθηεζε ηνπ ηίηινπ ζπνπδψλ γίλεηαη κε πξνθνξηθέο θαη γξαπηέο εμεηάζεηο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ, ζην ζρνιείν. Οη εμεηάζεηο απηέο δηελεξγνχληαη θαηφπηλ ζχζηαζεο ηεο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο, πνπ απνηειείηαη απφ δαζθάινπο ηνπ ζρνιείνπ θαη ζπγθξνηνχληαη ζε ζψκα κε εηδηθή ζπλεδξίαζε, κε απφθαζε ηνπ Δπηζεσξεηή Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Ννκνχ Γξάκαο. Οη απνθάζεηο απηνχ ηνπ είδνπο είλαη πνιχ ππθλφηεξεο θαη κε πεξηζζφηεξνπο εμεηαδφκελνπο ζηα έηε απφ ην 1965 (πνπ μεθηλνχλ νη αλαθνξέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ βηβιίνπ) κέρξη ην Πξνγξακκαηηζκφο θνηλσληθψλ δξάζεσλ: Δθηφο φκσο απφ ηηο παξαπάλσ απνθάζεηο πεξηέρνληαη θαη άιιεο κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ φπσο απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ «πξνγξακκαηηζκφ εξγαζηψλ». Σν 25 ν πξαθηηθφ δείρλεη κηα ζεκαληηθή αιιαγή ζηα εθπαηδεπηηθά δξψκελα. Αθνξά ηνλ «πξνγξακκαηηζκφ εξγαζηψλ θαηά ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο». Πξαθηηθά απηνχ ηνπ ηχπνπ κπαίλνπλ ζηελ ζπλέρεηα ζηελ ξνπηίλα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη επαλαιακβάλνληαη ζηα επφκελα ρξφληα ζηελ αξρή ηνπ θάζε έηνπο. Δλδηαθέξνλ απφ παηδαγσγηθήο αιιά θαη θνηλσληθνπνιηηηθήο πιεπξάο έρεη λα δνχκε ην πεξηερφκελν απηψλ ησλ πξνγξακκαηηζκψλ, εηδηθφηεξα απηνχ ηνπ πξψηνπ ν νπνίνο απνηειεί κηα θαηλνηνκία ζην δηδαθηηθφ έξγν, πνπ φπσο θαίλεηαη, επέβαιιε ην δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Ζ ζπλεδξίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 15/10/1969. Ο Γηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ είρε ήδε ελεκεξψζεη πξν δεθαεκέξνπ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ην πεξηερφκελν ηεο ππ αξηζκ. 2453/ δηαηαγήο ηνπ Δπηζεσξεηή πνπ αθνξνχζε ζην πεξηερφκελν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξακκαηηζκνχ. Σν ελδηαθέξνλ ζηνπο πξνγξακκαηηζκνχο απηνχο είλαη πσο εηδηθά ζηνπο πξψηνπο απ απηνχο, πνπ ζρεηίδνληαη θαη κε ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ κέηξνπ, δίλεηαη πνιχ κεγαιχηεξε ζεκαζία, θαη θαηαλαιψλεηαη πνιχ πεξηζζφηεξε κειάλε, γηα δεηήκαηα θνηλσληθήο θαη εζηθήο δηαπαηδαγψγεζεο ησλ καζεηψλ. Σνλίδεηαη ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ηεο εζηθήο δηακφξθσζεο ησλ καζεηψλ, ε αλάπηπμε θνηλσληθήο επζχλεο θαη ηνπ πλεχκαηνο ζπλεξγαζίαο ζ απηνχο, ε νπνία ζα πξέπεη λα ζπληειείηαη παξάιιεια κε ηελ αγσγή ησλ καζεηψλ. ε κηα πξνζπάζεηα λα ηνληζηεί ε δηαζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ην ππφινηπν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ν δηεπζπληήο αλαθέξεη: «Ζ αθηηλνβνιία ηνπ ζρνιείνπ

117 117 καο πξέπεη λα θζάλεη θαη πέξαλ ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ, εηο ηελ νηθνγέλεηα ησλ καζεηψλ καο αιιά θαη εηο νιφθιεξε ηελ πφιε». Σν ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν εκθαλίδεηαη σο «απφγνλνο» ηνπ ηδξπηή ηνπ, κεηξνπνιίηε Υξπζνζηφκνπ θαη επνκέλσο επηθνξηίδεηαη κε ην βάξνο ηεο ζπλέρηζεο ηνπ πλεπκαηηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ ηνπ έξγνπ. Δπνκέλσο, ζχκθσλα κε ηα ιεγφκελα ηνπ δηεπζπληή ζα πξέπεη λα πξνβιεθζεί ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ έξγνπ θαη ε «εμσζρνιηθή δξάζηο» ηνπ ζρνιείνπ. Σν δεχηεξν κέξνο απηνχ ηνπ γεληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ αθνξά ηνκείο ηεο ζρνιηθήο δσήο: -«Καζαξηφηεο, επηαμία θαη πεηζαξρία καζεηψλ». Σνλίδεηαη ε αλάγθε γηα πεηζαξρία ησλ καζεηψλ, γηα ηελ θαζαξηφηεηα ηφζν απηψλ ησλ ίδησλ, φζν θαη ησλ αληηθεηκέλσλ ηνπο, θαζψο επίζεο θαη γηα ηελ θξνληίδα πνπ πξέπεη λα δείρλνπλ ζηνλ ζρνιηθφ ρψξν θαη ην δηδαθηήξην. «Οκάδεο Δ.Δ..Ν.» Θα νξγαλσζνχλ νκάδεο καζεηψλ φπσο θαη ζην παξειζφλ «δηα ηνλ εζηζκφλ ησλ καζεηψλ εηο ηαο πξάμεηο θνηλήο σθειείαο». Δλδηαθέξεηαη θαη πξνβιέπεη ηελ νξγάλσζε «Μαζεηηθψλ θνηλνηήησλ ζηηο δπν κεγαιχηεξεο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ, ηελ Δ θαη Σ. θνπφο ηνπο ζα είλαη ε δηαθχιαμε ηεο θαζαξηφηεηαο ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ, ε νξγάλσζε ησλ γηνξηψλ θαη εθδξνκψλ, ε ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ κνπζείσλ θαη ζπιινγψλ ηνπ ζρνιείνπ, ε ιεηηνπξγία ηεο καζεηηθήο βηβιηνζήθεο, ν ζρνιηθφο θήπνο,ε παξνρή πξψησλ βνεζεηψλ ζε πεξηπηψζεηο αηπρεκάησλ θαζψο θαη ε παξνρή βνήζεηαο πξνο ηνπο αδχλακνπο καζεηέο. -«πλεξγαζία ζρνιείνπ θαη νηθνγέλεηαο». Γηα ηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπ «λένπ ζρνιείνπ» ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζηελή ζπλεξγαζία ηνπ ζρνιείνπ κε ηνπο θεδεκφλεο ησλ καζεηψλ, ψζηε λα αλαγλσξίδνληαη θαη λα αληηκεησπίδνληαη νη ηδηαίηεξεο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. Με ζηφρν ηα πξνιεγφκελα ζα δηνξγαλψλνληαη ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ ζηηο νπνίεο ζα ελεκεξψλνληαη ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ θαιχηεξε δπλαηή δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ ηνπο. Οη εηζεγεηέο δάζθαινη ζα νξίδνληαη απφ ην ζχιινγν δηδαζθφλησλ έλα κήλα πξηλ θαη ζα πξνεηνηκάδνληαη γηα ην έξγν απηφ. Δθηφο φκσο απφ απηέο ηηο γεληθέο ζπγθεληξψζεηο ζα δηνξγαλψλνληαη θαη ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ θαηά ηάμεηο. Δπίζεο είλαη δπλαηφ θαη ρξήζηκν λα γίλνληαη θαη «θαη ηδίαλ ζπλέληεπμηο δηδαζθάινπ θαη γνλέσο». Σν ζρνιείν νθείιεη λα θξνληίζεη γηα ηελ -«Αλάπηπμε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ζπλαηζζήκαηνο ησλ καζεηψλ» ψζηε ηα εζηθά δηδάγκαηα ησλ Θξεζθεπηηθψλ λα εθαξκφδνληαη ζηελ θαζεκεξηλή πξάμε ησλ καζεηψλ. Δπίζεο λα γίλνληαη ηαθηηθνί εθθιεζηαζκνί θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηα κπζηήξηα ηεο εθθιεζίαο θαη ζε δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο θαη ηειεηέο. ην πξσηφθνιιν

118 118 αιιεινγξαθίαο κάιηζηα δίλνληαη νδεγίεο «Πεξί εμαιείςεσο ηεο βιαζθεκίαο» 355. Δπίζεο ε -«Δμχςσζηο ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο» θαη ν παηξησηηζκφο ζα πξέπεη λα θαιιηεξγείηαη κέζα απφ ηε δηδαζθαιία φισλ ησλ καζεκάησλ. Πξνηείλεηαη ε επίζθεςε ζε ηζηνξηθνχο θαη αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαζψο θαη ζε ζηξαηησηηθά θπιάθηα. Οη ενξηαζκνί ησλ εζληθψλ επεηείσλ, ζηφρν έρνπλ ηελ εμχςσζε ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο. -«πιιεθηηθή εξγαζία ησλ καζεηψλ. ρνιηθφ κνπζείν» Πξνηείλεηαη ε θαιιηέξγεηα ζηνπο καζεηέο ηεο ξνπήο πξνο ζπιινγή δηαθφξσλ αληηθεηκέλσλ ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ ζηα ζρνιεία ζπιινγέο νξπθηψλ, εληφκσλ, θπηψλ, απνθνκκάησλ πεξηνδηθψλ, εθεκεξίδσλ, εηθφλσλ θιπ. ηηο 3/3/1972 εκθαλίδεηαη έλα πξαθηηθφ ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ πνπ πεξηιακβάλεη θαη ηα αθφινπζα ζέκαηα: -«Υεηξνηερληθή έθζεζε»: γηα ηελ νπνία ζα έπξεπε νη δάζθαινη λα θξνληίζνπλ φιεο νη ηάμεηο λα εηνηκάζνπλ ρεηξνηερλήκαηα κε ζηφρν λα εθηεζνχλ ζε εηδηθή ηειεηή ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. -«Οξγάλσζε ηεο εζληθήο γηνξηήο ηεο 25 εο Μαξηίνπ»: ε νπνία ζα γηλφηαλ απφ θνηλνχ κε ην 12 ν Γεκ. ρνιείν. -«Πξνπαξαζθεπή γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ»: νη νπνίεο επίζεο ζα ηεινχληαλ απφ θνηλνχ κε ην 12 ν Γεκ. ρνιείν, θαη δηάθνξεο άιιεο θνηλσληθέο εθδειψζεηο. Σν 42 ν πξαθηηθφ ζηηο 25/6/1973 έρεη ζέκα: «Δπηινγή ηειεηνθνίησλ δηα ην Γπκλάζηνλ Αξηζηνχρσλ» κε βάζε ηελ ππ αξηζ / ηειεγξαθηθή εγθχθιην ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Παηδείαο γηα δηεμαγσγή δηαγσληζκνχ επηινγήο καζεηψλ γηα ην Γπκλάζην Αξηζηνχρσλ. Δπηιέγνπλ ινηπφλ θαη πξνηείλνπλ ηξεηο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ γηα ηνπο νπνίνπο θξίλνπλ πσο ζα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν δηαγσληζκφ. ρνιείν θαη αγσγή: Πξνο ην ηέινο ηεο πεξηφδνπ απηήο δηνξγαλψλνληαη εθπαηδεπηηθέο ζπλεδξίεο ζηηο νπνίεο νη εθπαηδεπηηθνί ζπδεηνχλ, απνθαζίδνπλ θαη πξνγξακκαηίδνπλ ηηο δξάζεηο εθείλεο πνπ ζα αλαδείμνπλ θαη απηφλ ηνλ ξφιν ηνπ ζρνιείνπ. ην 8 ν πξαθηηθφ ηνπ εηδηθνχ βηβιίνπ πνπ δεκηνπξγήζεθε ζην 12 ν Γεκ. ρνιείν κε ζηφρν λα θαηαγξάςεη ηηο ζπλεδξίεο ζίγεηαη έλα ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηελ πξαγκάησζε απηνχ ηνπ ξφινπ. Πξαθηηθφλ 8 νλ ζέκα: «Ζ αγσγή, νη παξάγνληεο θαη ηα φξηα απηήο», εηζεγήηξηα Ενπγθνχ Μαξία. «Αγσγή είλαη ε πλεπκαηηθή αλαηξνθή ηνπ αλζξψπνπ, ελέξγεηα θαζαξψο 355 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο » 29/1/73

119 119 αλζξσπνινγηθή πνπ βνεζά ζηελ πλεπκαηηθή ηειεηφηεηα». Δπίζεο θαηά ηελ εηζεγήηξηα κάζεζε είλαη ε «κεηάδνζηο» δεμηνηήησλ θαη γλψζεσλ. Ζ αγσγή δηαθξίλεηαη απφ ηελ θπζηθή εμέιημε θαη σξίκαλζε γηαηί «επηηειείηαη θαηφπηλ θαηαβνιήο πξνζπάζεηαο θαη επεκβάζεσο» ελψ ε σξίκαλζε θαη ε εμέιημε ζπκβαίλνπλ «ππφ ηελ αλαπφηξεπηε επίδξαζε ηεο θπζηνινγηθήο δηαδηθαζίαο». Παξάγνληεο ηεο αγσγήο: Ο θπξηφηεξνο παξάγνληαο ηεο αγσγήο είλαη ε νηθνγέλεηα. Σνλίδεηαη κάιηζηα πσο ε ςπρνινγία παξαδέρεηαη πσο ηα πξψηα πέληε έηε ηεο δσήο ηνπ παηδηνχ έρνπλ ηεξάζηηα ζεκαζία ζηε δηακφξθσζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπ παηδηνχ. ηελ πεξίνδν απηή ηελ επζχλε θέξεη θπξίσο ε νηθνγέλεηα θαη ηδηαίηεξα ε κεηέξα. Δπνκέλσο νη γνλείο πξέπεη λα θαηέρνπλ ηηο βαζηθέο αξρέο γηα ηελ ςπρηθή θαη ζσκαηηθή πγηεηλή. Άιινο βαζηθφο παξάγσλ είλαη ην ζρνιείν. Σν λέν ζρνιείν είλαη ζρνιείν «αγσγήο θαη φρη καζήζεσο» κφλνλ. «Αληηθξίδεη ην παηδί σο νιφηεηα θαη επηδηψθεη ηελ κφξθσζηλ ηεο πξνζσπηθφηεηνο απφ θάζε πιεπξά». Οηθνγέλεηα θαη ζρνιείν πξέπεη λα ζπλεξγάδνληαη ζηελά. Άιινο παξάγσλ αγσγήο είλαη ε εθθιεζία. Αλαγλσξίδεηαη ην δηθαίσκα θαη θαζήθνλ ηεο εθθιεζίαο ζηε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ κέζσ ηνπ θεξχγκαηνο, ηεο θαηήρεζεο, ηεο πξνζεπρήο θαη ηνπ παξαδείγκαηνο ηεο ζξεζθεπηηθήο δσήο. Άιινη παξάγνληεο αγσγήο κε ιηγφηεξε ηζρχ είλαη ηα έληππα, ν θηλεκαηνγξάθνο, ε ηειεφξαζε, θαη ην ξαδηφθσλν. Δπίζεο ν πξνζθνπηζκφο, νη καζεηηθέο θαηαζθελψζεηο θ.ά. Φξαγκφ θαη φξηα ζηε δχλακε ηεο αγσγήο βάδεη ε θιεξνλνκηθφηεηα. Μάιηζηα ε ζέζε απηή ζηεξίδεηαη κε ηε θξάζε «Οπδέπνηε ζα δπλεζψκελ λα ελλνήζνκελ ην πνιχπινθνλ παηρλίδη κεηαμχ θιεξνλνκηθφηεηαο θαη πεξηβάιινληνο, φηαλ ην ππφ εμέηαζηλ ραξαθηεξηζηηθφλ είλαη βνχιεζηο, λνεκνζχλε, ζπλαίζζεκα, ραξαθηήξαο». Σα παξαπάλσ ζηνηρεία δηαζηαπξψλνληαη θαη επηβεβαηψλνληαη θαη απφ ηα αληίζηνηρα πξαθηηθά πνπ θξαηήζεθαλ απφ ηνλ πξαθηηθνγξάθν ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ. Αλ θαη πξνγξακκαηίδνληαλ παξφκνηεο ζπλεδξίεο θαη γηα ην επφκελν ζρνιηθφ έηνο δελ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηειηθά, ιφγσ θαηάξξεπζεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ηηο επέβαιε Η πεπίοδορ ηηρ μεηαπολίηεςζηρ μέσπι ηιρ μέπερ μαρ. Μηα λέα πεξίνδνο μεθηλά γηα ην ειιεληθφ ζρνιείν γεληθά, θαη γηα ηα Δθπαηδεπηήξηα πνπ κειεηάκε εηδηθφηεξα. Ζ πνιηηηθή θαίλεηαη πσο θαζνξίδεη ηε ζέζε ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία. Απφ απηήλ εμαξηψληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ νη δξάζεηο πνπ απηφ αλαπηχζζεη θαη ν ηξφπνο πνπ εκπιέθεηαη κε ην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Ήδε εληνπίζακε δξάζεηο πνπ πξνγξακκαηίδνληαλ, αιιά καηαηψζεθαλ εμαηηίαο ηεο πνιηηηθήο αιιαγήο. Υαξαθηεξηζηηθά ζηελ πεξίνδν δηθηαηνξίαο ππάξρεη ην αθφινπζν θείκελν:

120 120 «Καηφπηλ ζπδεηήζεσο. Σν ζρνιείνλ θαιείηαη λα αλαιάβεη ην βαξχ έξγνλ ηεο πλεπκαηηθήο αλαπηχμεσο θαη δηαπιάζεσο ηνπ ραξαθηήξνο, έηη δε θαηά ηελ πεξίνδνλ απηήλ θαζ ελ ε Δζληθή Κπβέξλεζηο έρεη ζέζεη σο πξσηαξρηθφλ ζθνπφλ ηελ αλαγέλλεζηλ ηεο ΠΑΗΓΔΗΑ παξέρνπζα αθεηδψο ηα κέζα θαη ε επηηπρία ηνπ έξγνπ ζα πξέπεη λα είλαη εμαζθαιηζκέλε» 356. ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο θαηαγξάθεηαη παξφκνην έγγξαθν: «Καηφπηλ ζπδεηήζεσο ην ζρνιείνλ θαιείηαη λα αλαιάβεη ην βαξχ έξγνλ ηεο πλεπκαηηθήο αλαπηχμεσο θαη δηαπιάζεσο ηνπ ραξαθηήξνο, θαη κάιηζηα θαηά ηελ πεξίνδνλ απηήλ θαζ ελ λέα πεξίνδνο αλέηεηιιε δηα ηελ παηδείαλ.» 357 Παξαδφζεηο: Οη εηζθνξέο ησλ γνλέσλ κέζσ ηνπ ζρνιείνπ ζπλερίδνληαη θαη γηα ηελ πεξίνδν πνπ αθνινπζεί. Σν ζρνιείν παξακέλεη ζπλδεηηθφο θξίθνο κεηαμχ θξάηνπο θαη πνιηηψλ. Εεηείηαη ην 1974 λα ζπλεηζθέξνπλ νηθνλνκηθά «Πξναηξεηηθά ππέξ ηνπ Δζληθνχ Αγψλα» 358. πλερίδνπλ ηα ζρνιεία λα πξνζθέξνπλ «πκπαξάζηαζε ζηα ψκαηα Διιήλσλ Πξνζθφπσλ» 359. Δηδηθά ηελ πεξίνδν απηή πνπ ε ρψξα ζπγθινλίδεηαη γηα κηα αθφκε θνξά κε ην Κππξηαθφ δήηεκα ηα ζρνιεία θαινχληαη λα ζπλδξάκνπλ ζηελ ηξαγσδία ηεο ρψξαο κε ηελ «Τηνζέηεζε ζρνιείσλ ηεο Κχπξνπ» 360 αιιά θαη κε «Απνζηνιή δεκάησλ ζε Κππξίνπο καζεηέο» 361. Ζ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ ζρνιείνπ παξακέλεη ζηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζπλερίδεη λα πθίζηαηαη αιιάδνληαο κφλν ηελ εκθάληζε ησλ εθδειψζεσλ. πλερίδνπλ ινηπφλ λα θαηαθηάλνπλ έγγξαθα γηα «Πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο ζηα Γεκνηηθά ρνιεία» 362. Οξηζκέλνη έξαλνη πνπ δηεμάγνληαη απφ ηα ζρνιεία ζπλερίδνπλ λα ζπλδένπλ ην ζρνιείν κε ηελ θηιαλζξσπηθή δξάζε πνπ ίζσο ήηαλ εληνλφηεξε ζηηο δπν πξνεγνχκελεο πεξηφδνπο θαζψο ππήξραλ ηαθηηθφηεξεο αλαθνξέο ζε ηέηνηνπ είδνπο δξάζεηο. Ωζηφζν ν «Δηήζηνο έξαλνο ηεο Αγάπεο» 363 είλαη κηα δξάζε ηνπ ζρνιείνπ πνπ ζπλερίδεηαη γηα αξθεηά ρξφληα, δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα θαη ηελ παξάδνζε ησλ εξάλσλ ζηε κλήκε ηνπ ζρνιείνπ. Καηλνηνκίεο: Μεηά ην 1981 γηα πξψηε θνξά γίλεηαη ιφγνο γηα «Δθπαίδεπζε ησλ απνθιηλφλησλ παηδηψλ θαη εθήβσλ» 364, νη νπνίνη ήηαλ αλχπαξθηνη φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα. Μάιηζηα ζε κηα πξνζπάζεηα λα γίλεη απνηειεζκαηηθή ε δξάζε απηή, δεηείηαη απφ ηα ζρνιεία λα αλαιάβνπλ θαη πάιη ηνλ απνγξαθηθφ ηνπο ξφιν, πνπ άιισζηε ηνλ εθάξκνδαλ θαη ζε παιαηφηεξεο πεξηφδνπο γηα άιινπο ζθνπνχο θαη ιφγνπο. Καινχληαη 356 «Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ 12 νπ Γεκ. ρ » Πξάμε 2 / «Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ 12 νπ Γεκ. ρ » Πξάμε 2 ε 25/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 10/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 20/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 19/2/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 3/3/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 7/1/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 7/12/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 26/5/81

121 121 λα πξνβνχλ ζε «Απνγξαθή κεηνλεθηηθψλ καζεηψλ ησλ θαλνληθψλ ζρνιείσλ» 365. Οη παξαπάλσ νδεγίεο δελ παξακέλνπλ ιφγηα ζηα ραξηηά, θαζψο ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα κπαίλνπλ ζε εθαξκνγή δηάθνξα πξνγξάκκαηα αληηκεηψπηζεο απηψλ ησλ θαηαζηάζεσλ. Γηαβάδνπκε ην 1982 γηα «Ίδξπζε ηάμεσλ ππνδνρήο θαη θξνληηζηεξηαθψλ ηκεκάησλ γηα ην ζρνιηθφ έηνο » 366. Ζ πνιηηηθή απηή ζπλερίδεηαη θαη βειηηψλεηαη ζηαδηαθά, γεγνλφο πνπ θαίλεηαη θαη ζηελ εμαηξεηηθά πξνζεθηηθή δηαηχπσζε ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ. Έηζη ιίγν αξγφηεξα ζπλαληάκε ηελ δηαηχπσζε «Δθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο» 367 ε νπνία παξαπέκπεη ζε αληίζηνηρεο εθπαηδεπηηθέο πξάμεηο. Σν πξφγξακκα απηφ ζπλερίδεηαη λα εμειίζζεηαη θαη λα βειηηψλεηαη θαη ζηα ρξφληα πνπ αθνινπζνχλ κε ηελ «Αλάπηπμε εηδηθψλ ηάμεσλ θαη άιια ζέκαηα εηδηθήο αγσγήο». 368 Λακβάλνληαη κέηξα γηα ηελ «Ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηάμεσλ ππνδνρήο θαη θξνληηζηεξηαθψλ ηκεκάησλ» 369 ψζηε λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο πνπ δπζθνιεχνληαη. Σα ζπζζίηηα θαη ε παξνρή ηξνθίκσλ γηα ην πξσηλφ ησλ καζεηψλ, ζηα ζρνιεία ήηαλ κηα πξαθηηθή πνπ φπσο θάλεθε ήηαλ ηδηαίηεξα ζπλεζηζκέλε ζε πξνγελέζηεξεο επνρέο. Σν 1983 φκσο επαλέξρεηαη έλα παξφκνην κέηξν, ζε δηαθνξεηηθή βέβαηα θηινζνθία, θαζψο δελ ήηαλ κνλαδηθφ κέιεκα ε παξνρή δηαηξνθηθψλ αγαζψλ ζηνπο καζεηέο, αιιά θαη ε ηφλσζε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο. Ξεθηλά κηα ηεηξαεηία φπνπ εθαξκφδεηαη ε «Γηαλνκή θπζηθνχ ρπκνχ ζε καζεηέο» 370. Οη ηειεπηαίεο δεθαεηίεο: Καζψο έρεη πιένλ θαζηεξσζεί ν πξνγξακκαηηζκφο ησλ δξάζεσλ, ηα Βηβιία Πξάμεσλ ησλ ζρνιείσλ πεξηέρνπλ κηα πιεζψξα ζεκάησλ πνπ γίλνληαη αληηθείκελν ζπδήηεζεο θαη πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ θαη κε ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ηξφπν επηδξνχλ ζηελ θνηλσλία ησλ καζεηψλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. ην Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ηνπ 12 ν Γεκ. ρνιείνπ θαηαγξάθνληαη πξάμεηο ζρεηηθέο κε: θαηαλνκή ηάμεσλ, απνιπηήξηεο εμεηάζεηο ελειίθσλ θαη έθδνζε απνηειεζκάησλ, έγθξηζε αγνξάο βηβιίσλ θαη νξγάλσλ, πξνγξακκαηηζκνχ εκεξήζησλ εθδξνκψλ εθηφο λνκνχ, θαηαλνκή ππεπζπλνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νξγάλσζε εθδειψζεσλ γηα ην έηνο «ειιεληθήο παξάδνζεο» 1979, εθδξνκέο εληφο ηνπ λνκνχ, δηεμαγσγή θαηαηαθηήξησλ εμεηάζεσλ, ιεηηνπξγία θαη σξάξην ηνπ ζρνιείνπ, πξνγξακκαηηζκφο δξαζηεξηνηήησλ, θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ, νξηζκφο ζεκαηνθφξσλ, 365 «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 19/11/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 21/9/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 29/4/ «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » «Πξσηφθνιινλ Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχρνιείνπ » 29/1/83

122 122 έγθξηζε ηεο εθαξκνγήο ζπλερφκελεο δηδαζθαιίαο θαηά ην πξψην δίσξν, ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ ζε θχθινπο (πξσί- απφγεπκα) θιπ. ην αληίζηνηρν Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ επίζεο θαηαγξάθνληαη παξφκνηεο πξάμεηο: Πξνγξακκαηηζκφο εθδειψζεσλ ηνπ ζρνιείνπ, θαη εθδξνκψλ αλά ηξίκελν, πξνγξακκαηηζκφο Αζιεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο εκέξαο, έθδνζε απνηειεζκάησλ, θαηαηαθηήξηεο εμεηάζεηο, θαηαλνκή ηάμεσλ, εθπφλεζε πξνγξάκκαηνο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο 371, ζπγθξφηεζε επηηξνπήο θαηαηαθηήξηαο εμέηαζεο γηα ην 1991 γηα καζεηέο ηεο Α ηάμεο, εθθιεζηαζκφο, αλάζεζε αξκνδηνηήησλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ ζε θχθινπο (πξσί- απφγεπκα), ζπλερέο σξάξην ζην πξψην δίσξν ην , παξαπνκπή ζε θαηαηαθηήξηεο εμεηάζεηο καζεηή ηεο Β ηάμεο ην 1993, ρνξήγεζε απνιπηεξίνπ Γεκνηηθνχ ζε ελήιηθεο ην 1993 θαη 1994, παξαπνκπή καζεηή ηεο Α ηάμεο ζε θαηαηαθηήξηεο εμεηάζεηο ην 1994, νκηιίεο θαη παξειάζεηο (ενξηάδνληαη πέξαλ ησλ γλσζηψλ κεγάισλ εζληθψλ επεηείσλ θαη ε Ζκέξα εζληθήο κλήκεο, Μαθεδνληθφο αγψλαο, Κχπξνο- ΔΟΚΑ 1 ε Απξηιίνπ εκέξα παηδηθνχ βηβιίνπ), αλάζεζε θξνληηζηεξηαθψλ ηκεκάησλ ζε εθπαηδεπηηθνχο 372, ην 1995 ρνξήγεζε ηίηινπ ζπνπδψλ ζε 12 ηδηψηεο ελήιηθεο, θαηαηαθηήξηα εμέηαζε ζε καζήηξηα πνπ δήισζε «θαη νίθνλ δηδαρζείζα» γηα ιφγνπο πγείαο ζηε Β ηάμε ην 1995, επηινγή ζεκαηνθφξσλ θαη παξαζηαηψλ. Σα πεξηζζφηεξα πεπξαγκέλα αθνξνχλ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ εθδξνκψλ. Μάιηζηα ππάξρεη αλαθνξά ζηελ εγθχθιην Γ1/12/39/ ηνπ ΤΠΔΠΘ γηα ηηο εθδξνκέο ησλ ζρνιείσλ, φπνπ θαζνξίδεηαη ε πξαγκαηνπνίεζε κηαο εθδξνκήο ζηε δηάξθεηα θάζε ηξηκήλνπ). Πξνγξακκαηηζκφο αζιεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο εκέξαο θαη ζπδήηεζε ζην πεξηερφκελν ηεο κε αξηζκφ Φ9/54/427/ εγθπθιίνπ ηνπ ΤΠΔΠΘ πεξί ζεζκνζέηεζεο αζιεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο εκέξαο ζην ηέινο θάζε δηδαθηηθνχ έηνπο. Πξαγκαηνπνίεζε ζπλεδξίαζεο κε ζέκα «εθαξκνγή πξνγξακκάησλ πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο ζηα ζρνιεία ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο κε θνηλνπνίεζε ηεο κε αξηζκφ Γ! /140/815/ εγθχθιηνπ ηνπ ΤΠΔΠΘ πνπ αλαθέξεηαη ζην αληηθείκελν απηφ, ελψ απνθαζίδεηαη ε ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο θαη νξίδνληαη νη ππεχζπλνη εθπαηδεπηηθνί. ηηο 11επηεκβξίνπ 1992 απνθαζίζηεθε (πξάμε 7) ε εθαξκνγή ηνπ ζπλερνχο σξαξίνπ δηδαζθαιίαο γηα ηηο δχν πξψηεο ψξεο θαη εθαξκνγή λέσλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ. 371 «Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ 12 νπ Γ. ρ » Πξαθηηθφ 7 ν / 30/11/ «Βηβιίν Πξάμεσλ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ 12 νπ Γ. ρ » Πξαθηηθφ 12:

123 Πρόγραμμα ςπουδών Μεηαπολεμική πεπίοδορ Ζ κφλε αλαθνξά πνπ έρνπκε ζην δηαζσζέλ πξνπνιεκηθφ αξρείν ηνπ ζρνιείνπ ζρεηηθά κε ην πξφγξακκα ζπνπδψλ, είλαη ε εηζαγσγή ηνπ καζήκαηνο ηεο Δζληθήο Αγσγήο «δηά ησλ βηβιηαξίσλ ηεο ΔΟΝ» θαη ε απαιιαγή θάπνησλ καζεηψλ απφ ην κάζεκα απηφ, ιίγνπο κήλεο πξηλ ηε δηαθνπή ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ, ζηηο 29/10/1940, ιφγσ πνιέκνπ. 373 Γηα ην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ηα καζήκαηα ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο αληινχκε απφ ηηο εθζέζεηο πνπ ζπληάζζνπλ νη επηζεσξεηέο, χζηεξα απφ ηελ επηζεψξεζε ησλ ζρνιείσλ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηδαζθαιίαο καζεκάησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Σα δηδαζθφκελα καζήκαηα ζην Γεκνηηθφ ζρνιείν ήηαλ ηα αθφινπζα: Διιεληθή Γιψζζα, Αξηζκεηηθή θαη Γεσκεηξία, Ηζηνξία, Γεσγξαθία, Παηξηδνγλσζία, Θξεζθεπηηθά, Αγσγή ηνπ Πνιίηε απφ ην 1949, Υεηξνηερληθά καζήκαηα, σκαηηθή Αγσγή. ηε δηδαζθαιία ηεο Διιεληθήο γιψζζαο, έκθαζε δίλεηαη ζηελ «άπηαηζηνλ» αλάγλσζε, ηελ θαιιηγξαθία, ηελ «επίκνλνλ άζθεζε» ζηελ νξζνγξαθία θαη ηελ γξακκαηηθή ηεο θαζαξεχνπζαο, κέρξη ην 1964 πνπ πηνζεηείηαη ε δεκνηηθή γιψζζα. Απφ ηηο εθζέζεηο απηέο ησλ επηζεσξεηψλ δηαπηζηψλνπκε, φηη νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ζην κάζεκα ηεο Αλάγλσζεο, πξνδηέζεηαλ ηνπο καζεηέο γηα ηελ πξνζθνξά ηνπ λένπ καζήκαηνο, κε εξσηήζεηο ή κε παξαηήξεζε ηεο εηθφλαο ηνπ καζήκαηνο. Αθνινπζνχζε ππνδεηγκαηηθή αλάγλσζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, εξκελεία ησλ άγλσζησλ ιέμεσλ θαη απφδνζε ηνπ λνήκαηνο. Δπφκελν βήκα, ήηαλ ε βαζχηεξε επεμεξγαζία, φπνπ νη καζεηέο εμέθξαδαλ ηηο εληππψζεηο ηνπο, αλαδεηνχζαλ σξαίεο θξάζεηο θαη εηθφλεο, θαινινγηθά ζηνηρεία θαη εζηθά ζπκπεξάζκαηα. Ωο επηζηέγαζκα ηεο δηδαζθαιίαο επαλαιακβάλνληαλ ε αλάγλσζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ηνπο θαινχο καζεηέο ή αθφκε θαη ελ ρνξψ απφ φιε ηελ ηάμε. Ζ εξγαζία γηα ην ζπίηη πεξηιάκβαλε ζπλήζσο αζθήζεηο αληηγξαθήο, νξζνγξαθίαο θαη γξαθή πεξίιεςεο, ελψ ν επηζεσξεηήο θαίλεηαη λα ζπζηήλεη ηε γξαθή πνηεκάησλ, δηαιφγσλ θαη ηελ ηρλνγξάθεζε εηθφλσλ. Σελ επφκελε κέξα νη καζεηέο εμεηάδνληαλ ζηελ αλάγλσζε απνζπαζκάησλ ηνπ δηδαγκέλνπ καζήκαηνο, ζηελ απφδνζε πεξηερνκέλνπ θαη ζηελ νξζνγξαθηθή άζθεζε. Οη επηζεσξεηέο, θαηά ηελ 373 Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ ρνι. Γξάκαο, θνηλνπνηήζεηο απφ Δπηζεσξεηή Α Δθπ.Πεξ. Γξάκαο δηαηαγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ., 27/1/40/, 2/2/40)

124 124 παξαθνινχζεζε ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα ηεο Αλάγλσζεο, αμηνινγνχζαλ ηελ αλαγλσζηηθή ηνπο ηθαλφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα θάλνπλ θξίζεηο πάλσ ζην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο. Φαίλεηαη λα απνηηκνχλ ζεηηθά ηελ θαιιηέξγεηα ηεο απηελέξγεηαο θαη ηεο θξίζεο ησλ καζεηψλ θαζψο θαη ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζην κάζεκα. Ζ ζπγθεθξηκέλε πνξεία δηδαζθαιίαο ζην κάζεκα ηεο Αλάγλσζεο, ζα δηαηεξεζεί απαξάιιαρηε γηα πνιιέο δεθαεηίεο. ην κάζεκα ηεο γξακκαηηθήο, ε παξνπζίαζε ηνπ λένπ ζηνηρείνπ γηλφηαλ κε ηελ επαγσγηθή κέζνδν, ελψ ε εκπέδσζε ηεο λέαο γλψζεο γηλφηαλ κε ηε ρξήζε πνιιψλ εξσηήζεσλ θαη αζθήζεσλ θαη ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ γηα ην ζπίηη. 374 Γηδαζθαιία ηνληζκνχ. Πεγή: Φσηνγ. αξρείν Γ. Μειηψηνπ Ζ Γεσκεηξία ήηαλ μερσξηζηφ κάζεκα απφ ηελ Αξηζκεηηθή θαη ε δηδαθηηθή ηεο επνρήο θαη γηα ηα δχν καζήκαηα, θαίλεηαη λα δίλεη έκθαζε ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Ζ εηζαγσγή ηνπ δεθαδηθνχ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο γίλεηαη ζηηο 12/3/ ηηο 20/10/49, θνηλνπνηείηαη ε εηζαγσγή ηνπ καζήκαηνο Αγσγήο ηνπ Πνιίηε ζηα ζρνιεία. 376 ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο φπσο θαη ζηα άιια ζεσξεηηθά καζήκαηα, ν εθπαηδεπηηθφο πξνζθέξεη ην λέν κε δηεγεκαηηθή κνξθή. Αθνινπζεί ζπδήηεζε, φπνπ νη καζεηέο εθθξάδνπλ ηηο θξίζεηο ηνπο γηα ηα δηαδξακαηηδφκελα ζηελ ελφηεηα. Δπίζεο γίλεηαη ραξαθηεξηζκφο ησλ πξνζψπσλ, εμαγσγή εζηθνχ δηδάγκαηνο θαη αλαδηήγεζε ηνπ καζήκαηνο απφ ηνπο καζεηέο. Σν κάζεκα ηεο πξνεγνπκέλεο εμεηάδεηαη ζπλήζσο κε αλαδηήγεζε απφ έλαλ ε πεξηζζφηεξνπο καζεηέο θαη θάπνηεο θνξέο κε εξσηήζεηο πνπ θάλεη ν εθπαηδεπηηθφο. Ζ ζπγθεθξηκέλε πνξεία δηδαζθαιίαο ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο, 374 «Βηβιίνλ εθζέζεσλ επηζεσξήζεσο ζρνιηθνχ έηνπο Έθζεζηο 39 ε 9 νλ Γεκ. ρνι. Γξάκαο επηζεσξεηήο: Γ. Γεσξγφπνπινο» 375 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο » 376 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ ρνι. Γξάκαο» εηζεξρφκελν απφ Τπνπξγείν Παηδείαο

125 125 δηαηεξήζεθε επίζεο ζρεδφλ αλαιινίσηε κέρξη ζηηο κέξεο καο. 377 Σν Γεθέκβξην ηνπ 1950, εηζεξρφκελν έγγξαθν απφ ηνλ επηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξηθέξεηαο αλαθέξεηαη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ καζεκάησλ ηεο Ηζηνξίαο θαη ηεο Γεσγξαθίαο γηα ηελ ςπρηθή θαη εζηθή πξνπαξαζθεπή ησλ λέσλ. Κέληξν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ θαηά ηνλ επηζεσξεηή, πξέπεη λα απνηεινχλ νη έλλνηεο Έζλνο θαη Παηξίδα. «Κάζε δε δηδαζθαιία, ζε νπνηνδήπνηε κάζεκα, πεξί Μαθεδνλίαο νθείιεη λα είλαη εζληθή δηδαζθαιία». 378 Έληνλε θαίλεηαη ε θξνληίδα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηελ ζξεζθεπηηθή αγσγή ησλ καζεηψλ. Γελ ππάξρνπλ ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ άκεζεο αλαθνξέο ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ ζξεζθεπηηθψλ, σζηφζν ππάξρνπλ πνιιέο αλαθνξέο θαη επαλαιακβαλφκελα εηζεξρφκελα έγγξαθα ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο κεηαπνιεκηθήο πεξηφδνπ, πνπ νξίδνπλ ηνλ εθθιεζηαζκφ ησλ καζεηψλ αλειιηπψο θάζε Κπξηαθή, ηελ εγγξαθή ηνπο ζηα Καηερεηηθά ζρνιεία θαη ηελ θαζεκεξηλή πξσηλή πξνζεπρή κε ζπλνδεία θαηάιιεινπ άζκαηνο ή χκλνπ. 379 ηηο 5/6/54 κάιηζηα, θνηλνπνηείηαη εγθχθιηνο ζρεηηθά κε ηνλ εθθιεζηαζκφ ησλ καζεηψλ, ελψ εηζεξρφκελα ζηηο 7/11/5 θαη ζηηο 21/12/1954 επαλαιακβάλνπλ ηελ ελίζρπζε ησλ θαηερεηηθψλ θαη ηνλ ηαθηηθφ εθθιεζηαζκφ, θαλεξψλνληαο ηνλ ζξεζθεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. 380 Σν κάζεκα ηεο σκαηηθήο Αγσγήο ζεσξνχληαλ πνιχ ζεκαληηθφ. ηηο 29/12/50, έγγξαθν απφ ηνλ ππνπξγφ Μπαθφπνπιν, ηνλίδεη εκθαηηθά ηε ζεκαζία δηδαζθαιίαο ηεο σκαηηθήο Αγσγήο θαη παξαγγέιιεη λα επηδίδνληαη νη καζεηέο ζε άζθεζε ζηηο ψξεο δηδαζθαιίαο ηεο θαη ζε αγσλίζκαηα ζηηο εηήζηεο ηνπηθέο Γπκλαζηηθέο Δπηδείμεηο, κε ηελ αλάδεημε θαη βξάβεπζε ησλ θαιχηεξσλ καζεηψλ. 381 Πξάγκαηη, ζην ηέινο θάζε ζρνιηθνχ έηνπο νη καζεηέο ζπκκεηείραλ ζε γπκλαζηηθέο επηδείμεηο, γηα ηηο νπνίεο έρνπκε αλαθνξέο ήδε απφ ην ζρνιηθφ έηνο Απφ ηνλ Β. καζεηή ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ηελ πεξίνδν πιεξνθνξνχκαζηε φηη γπκλαζηηθέο επηδείμεηο γίλνληαλ ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ. Σν κάζεκα ηεο σκαηηθήο Αγσγήο αξρίδεη λα δηδάζθεηαη ζπζηεκαηηθά ζηηο 28/1/55, χζηεξα απφ θνηλνπνίεζε ηεο ππ αξηζκ δηαηαγήο ηνπ Τ Π γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηνπ «Δθζέζεηο επηζεσξήζεσο ζρνι. έηνπο θαη , Β εθπ/θή πεξηθέξεηα Γξάκαοεπηζεσξεηήο Παλαγηψηεο Γεκφπνπινο Α Γ Δ Γεκνηηθνχ ζρνιείνπ Γξάκαο» 378 «Φάθεινο εηζεξρφκελσλ εγγξάθσλ » 12/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1941» 28/11/1945 εηζεξρφκελα απφ επηζεσξεηή «πεξί εθθιεζηαζκνχ ησλ καζεηψλ θαηά Κπξηαθάο θαη ενξηάο», 2/12/1945 «φπσο εγγξαθψζηλ νη καζεηέο ζηα θαηερεηηθά ζρνιεία», 17/11/1947 «φπσο ζπζηήζνκε ηελ ηαθηηθή θνίηεζε ησλ καζεηψλ εηο ηα θαηερεηηθά ζρνιεία» θαη 22/11/ «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο » 381 «Φάθεινο εηζεξρφκελσλ εγγξάθσλ » 382 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο νπ»

126 126 Μεγάιε έκθαζε δίλνληαλ επίζεο ζηα ρεηξνηερληθά καζήκαηα, φπσο δηαπηζηψλνπκε απφ θνηλνπνίεζε δηαηαγήο ηνπ Τ Π ζηηο 16/11/63, γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ Α Παλειιήληνπ δηαγσληζκνχ ζρνιηθήο Υεηξνηερλίαο. 383 Αλαθνξέο γηα Υεηξνηερληθέο εθζέζεηο έρνπκε θαη αξγφηεξα. ηηο 3/3/72, γίλεηαη ζπλεδξίαζε ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ, γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ρεηξνηερληθήο έθζεζεο. ινη νη καζεηέο εηνίκαδαλ ρεηξνηερλήκαηα, κε ζηφρν λα παξνπζηαζηνχλ ζε εηδηθή έθζεζε, ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. 384 ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ απφ ην 1946, απνδίδεηαη κεγάιε ζεκαζία ζηα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο, θαζψο ζηηο εθζέζεηο ηνπο ππάξρεη εηδηθή αλαθνξά ζε απηά, γηα φια ηα επηζεσξνχκελα ζρνιεία. Μάιηζηα, ε αγνξά επνπηηθψλ νξγάλσλ απφ ηα ζρνιεία θξίλεηαη επηβεβιεκέλε, θαζψο κε απηά ε δηδαζθαιία γίλεηαη «πεξηζζφηεξν γφληκνο θαη απνδνηηθή». 385 ην 12 ν Γεκ. ρνιείν γηα ην ρ. έηνο , αλαθέξεηαη φηη ζην ζρνιείν ππάξρνπλ επνπηηθά κέζα κεηαμχ ησλ νπνίσλ, ξαδηφθσλν, θσηνγξαθηθή κεραλή, θαη θηλεκαηνγξαθηθή κεραλή, ελψ ν επηζεσξεηήο γηα ην ρ. έηνο , απνηηκά ζεηηθά ηελ αμηνπνίεζε επνπηηθνχ πιηθνχ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. 386 Ωζηφζν, φπσο καο αλαθέξεη ν. δάζθαινο ηνπ 12 νπ, δελ ππήξραλ ζηα ζρνιεία επνπηηθά φξγαλα θπζηθήο θαη ρεκείαο θαζψο θαη ράξηεο, κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60. ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ήηαλ εληαγκέλε απφ ην 1950, ε ππνρξεσηηθή αθξφαζε απφ ηνπο καζεηέο ειηθίαο εηψλ, ξαδηνθσληθψλ εθπνκπψλ, ηε Γεπηέξα, Σξίηε θαη Παξαζθεπή, απφ ηηο κκ, χζηεξα απφ ζχληνκε πξνπαξαζθεπή ηνπο απφ ην δάζθαιν. Μεηά ηελ αθξφαζε, αθνινπζνχζε ζπδήηεζε επί ηνπ ζέκαηνο ηεο εθπνκπήο ζηελ ηάμε θαη γξαπηέο εξγαζίεο, ελψ ε θαιχηεξε απνζηέιινληαλ ζηε Γηεχζπλζε Δπνπηηθψλ Οξγάλσλ ηνπ Τπνπξγείνπ. 387 Οη καζεηέο παξαθνινπζνχζαλ επίζεο εγθεθξηκέλεο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, ζην καζεηηθφ θηλεκαηνγξάθν πνπ ιεηηνπξγνχζε απφ ην 1948 ζε αίζνπζα ηνπ Α Γεκ ρνιείνπ ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ κε ρακειή ηηκή εηζηηεξίνπ θαη δσξεάλ παξαθνινχζεζε γηα έλα πνζνζηφ άπνξσλ καζεηψλ 388. Μεγάιε εληχπσζε πξνθάιεζε ζηνπο καζεηέο, ε πξνβνιή απφ ηελ θηλεκαηνγξαθηθή κεραλή ηνπ καζήκαηνο γηα ηελ θπθινθνξία ηνπ 383 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1940» 384 «Βηβιίν Πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο» 385 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο» 26/1/1948 εηζεξρφκελν απφ ηνλ επηζεσξεηή 386 «Δθζέζεηο ζρνιείσλ , Β εθπ/θή πεξηθέξεηα Γξάκαο Αλαπιεξσηήο επηζεσξεηήο Ησζήθ Δπζπκηάδεο, 12 ν Γεκ. ρνι. Γξάκαο» 387 «Φάθεινο εηζεξρφκελσλ εγγξάθσλ » 25/4/1950 εηζεξρφκελν απφ επηζεσξεηή 388 «Βηβιίν Πξαθηηθψλ ρνιηθήο Δθνξείαο Γ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο » 30/10/48

127 127 αίκαηνο, φπσο καο αλαθέξεη ζηε ζπλέληεπμή ηνπ ν καζεηήο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ θαηά ηα ζρνιηθά έηε , Α. ρνιηθφο θήπνο: ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απνδίδεηαη απφ ην πξφγξακκα κεγάιε ζεκαζία, ήηαλ επίζεο ε νξγάλσζε θαη θαιιηέξγεηα ηνπ ζρνιηθνχ θήπνπ απφ ηνπο καζεηέο ησλ κεγάισλ ηάμεσλ, κε ηε βνήζεηα θάπνηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ηνλ ζρνιηθφ θήπν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ππήξρε αλζφθεπνο, ιαραλφθεπνο θαη θπηψξην νπσξνθφξσλ δελδξπιιίσλ. Ζ έκθαζε πνπ έδηλαλ εθείλε ηελ επνρή ζηε δεκηνπξγία θαη θαιιηέξγεηα ζρνιηθνχ θήπνπ γίλεηαη θαλεξή απφ ην γεγνλφο φηη ζε φιεο ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ, απφ ην 1946 θαη κεηά, ππάξρνπλ αλαιπηηθέο αλαθνξέο ζηνπο ζρνιηθνχο θήπνπο ησλ ζρνιείσλ, πηζαλφλ γηαηί απνηεινχζαλ πεγή εζφδσλ. 389 Πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα παξνπζηάδνληαη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1950, θαζψο ζηα εηζεξρφκελα έγγξαθα ππάξρεη αλαθνξά ζηελ εβδνκάδα «ψζηε ηα Γάζε» 390 αιιά θαη αξγφηεξα, κε ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε δεληξνθπηεχζεηο. 391 Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ελδηαθέξεηαη επίζεο γηα ηελ αλάπηπμε ζηνπο καζεηέο, ηνπ πλεχκαηνο θαη ησλ αξρψλ ηεο απνηακίεπζεο θαη ηεο νηθνλνκίαο 392 θαζψο θαη γηα ηελ αλάπηπμε δσνθηιηθψλ αηζζεκάησλ. 393 Απφ ην 1948 ππήξρε αθφκε ζηα Δθπαηδεπηήξηα ζρνιηθή βηβιηνζήθε, ζηελ νπνία πξνζέξρνληαλ νη καζεηέο θαηά ηηο ειεχζεξεο απνγεπκαηηλέο ψξεο γηα κειέηε. Δληαία πγθεληξσηηθή Γηδαζθαιία: Σν ρ. έηνο αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά ζε πξαθηηθφ ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ε εθαξκνγή ηεο Δληαίαο πγθεληξσηηθήο Γηδαζθαιίαο, πνπ απνηέιεζε πξφδξνκν ηεο ζχγρξνλεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο- ζηηο Α θαη Β ηάμεηο ηνπ 12 ν Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο κε πνιχ ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα ζχκθσλα κε ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ. ηελ αξρή ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εθάξκνδαλ ηελ Δ Γ, θαηαξηίδαλε ην πξφγξακκα ζην νπνίν ζα ζηήξηδαλ φιε ηελ εξγαζία ηνπο. Σν πξφγξακκα ηεο πξψηεο ηάμεο πεξηείρε ηηο παξαθάησ κεζνδηθέο ελφηεηεο, ζηηο νπνίεο ππήξραλ θαη ππνδηαηξέζεηο: «1) ρνιείν, 2) Οηθία θαη νηθνγέλεηα, 3)Αη επνραί ηνπ έηνπο, 4) Δνξηαί, 5) πκβνπιαί θαη ππνδείμεηο δηά ηελ πγείαλ» θαη πνιιά επθαηξηαθά ζέκαηα, ηα νπνία επεμεξγάζζεθε ε ηάμε, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. ηελ αλάγλσζε, αμηνπνηήζεθε ε κέζνδνο ησλ πξφηππσλ ιέμεσλ. Οη ιέμεηο εμάγνληαλ απφ ηα 389 Δθζέζεηο επηζεσξεηψλ γηα ηα ζρνι. έηε απφ ην 1946 έσο ην «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο » εηζεξρφκελν 5/6/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ » εηζεξρφκελν 10/6/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο» εηζεξρφκελα 30/4/59, 20/9/ φ. π, εηζεξρφκελα 26/4/60,15/6/61

128 128 ζέκαηα πνπ απαζρνινχζαλ θαζεκεξηλά ηελ ηάμε, ελψ πξνζθέξνληαλ δηάθνξα θείκελα ηππσκέλα ζην ηππνγξαθείν ηεο ηάμεο. Σα εγθεθξηκέλα αλαγλσζηηθά, ρξεζηκνπνηήζεθαλ κφλν σο εθαξκνγή αλάγλσζεο θαη απηφ επθαηξηαθά. ηε δηδαζθαιία ηεο αξηζκεηηθήο ζεκαληηθή βνήζεηα πξφζθεξε ην αηνκηθφ αξηζκεηήξην, νη θαξηέιεο κε ηνλ αξηζκφ θαη γεληθά δφζεθε έκθαζε ζηε αμηνπνίεζε ησλ επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο. ηφρνη ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Αξηζκεηηθήο ζηελ Α ηάμε ζχκθσλα κε ηελ έθζεζε ηνπ επηζεσξεηή ήηαλ ε αηζζεηνπνίεζε θαη ε εκπέδσζε ησλ αξηζκψλ απφ ην 1-20, ε ιχζε απιψλ πξνβιεκάησλ θαη ε θαιιηέξγεηα ηεο αξηζκεηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηψλ. ηε δηδαζθαιία αμηνπνηήζεθε ε δξακαηνπνίεζε θαη είλαη ε πξψηε αλαθνξά πνπ έρνπκε γηα ηε ρξήζε απηήο ηεο κεζφδνπ. Δπίζεο αλαθέξεηαη φηη έγηλαλ πνιιέο ρεηξνηερληθέο εξγαζίεο. Σν πξφγξακκα ηεο Β ηάμεο ην νπνίν επίζεο θαηάξηηζε ε εθπαηδεπηηθφο ηεο, πεξηιάκβαλε ηηο παξαθάησ ελφηεηεο: «1) ην θζηλφπσξν, 2) ε νηθνγέλεηα, 3) ε θαηνηθία, 4) ν ρεηκψλαο, 5) ε άλνημε, 6) ην Πάζρα, 7) ε πξσηνκαγηά, 8) ε ζπλνηθία ηνπ ζρνιείνπ, θαη 9)ην θαινθαίξη». Φαίλεηαη επίζεο φηη πξαγκαηνπνηνχληαλ πνιιέο δηδαθηηθέο επηζθέςεηο θαη πεξίπαηνη. Ωο επηζηέγαζκα θάζε δηδαζθαιίαο, γίλνληαλ ρεηξνηερληθέο εξγαζίεο. Ωο Αλαγλσζηηθά, ρξεζηκνπνηνχληαλ ηα ηεηξάδηα ησλ ζεκάησλ, πάλσ ζηα νπνία ηππψλνληαλ θείκελα κε ην ηππνγξαθείν ηεο ηάμεο. ηελ Αξηζκεηηθή ην πξφγξακκα ζπνπδψλ γηα ηε Β ηάμε πεξηιάκβαλε ηνπο αξηζκνχο Δληχπσζε πξνμελνχλ νη παξαηεξήζεηο ηνπ Δπηζεσξεηή ζρεηηθά κε ηα απνηειέζκαηα εθαξκνγήο ηεο Δ Γ ζηε ζπγθεθξηκέλε ηάμε: «Ζ επηηειεζζείζα εξγαζία ππφ ηεο δηδ/ζζεο, βάζε ηεο Δ.. Γ. εθξάηεζε ηνπο καζεηάο καθξάλ πάζεο θνπψζεσο, δηφηη παξείρελ επθαηξίαο πξνο παληνεηδή δεκηνπξγηθήλ εξγαζίαλ θαη ζπλεηέιεζελ εηο ηελ θαιιηέξγεηαλ ησλ ςπρηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ. ηελ ηάμε εθπξηάξρεη αθαηάζρεηνο ελζνπζηαζκφο, δηαξθήο επζπκία, θπζηθφηεηεο εξγαζίαο, ζπλεηδεηή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ εηο πάζαλ εξγαζίαλ θαη δξάζηλ. Οη καζεηέο γεληθά ήηαλ εζηζκέλνη ζε ειεχζεξεο ζπδεηήζεηο θαη ζηελ απφθηεζε ηεο γλψζεο δη ειεπζέξαο ελέξγεηαο». 394 ηηο άιιεο ηάμεηο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, θαίλεηαη λα εθαξκφδνληαη δαζθαινθεληξηθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο κε θπξίαξρν ην ιφγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Απηή ήηαλ θαη ε ζπλήζεο πξαθηηθή ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, δεδνκέλνπ θαη ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ ζηηο ηάμεηο. 394 Δθζέζεηο ζρνιείσλ , Β εθπαηδεπηηθή πεξηθέξεηα Γξάκαο Αλαπιεξσηήο επηζεσξεηήο Ησζήθ Δπζπκηάδεο 12 ν Γεκ ρνι. Γξάκαο»

129 129 Ο επηζεσξεηήο σζηφζν θαηά ηελ παξαθνινχζεζε ησλ καζεκάησλ ζηελ Γ ηάμε ην ίδην ρ. έηνο ( ), απνηηκά ζεηηθά ην γεγνλφο φηη «νη καζεηέο είλαη εζηζκέλνη ζην λα δηαηππψλνπλ ειεχζεξα ηαο ζθέςεηο ησλ θαη δεκηνπξγνχλ ζπδεηήζεηο ρσξίο λα πξνζθεχγνπλ πνιιάθηο εηο ηαο γλψζεηο ηνπ δηδαζθάινπ ηνπο». Θεσξείηαη ζεηηθφ απφ ηνλ επηζεσξεηή, ε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή φισλ ζην κάζεκα θαη ε ζπλεξγαζία ηνπο θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ καζεκάησλ. 395 ρνιηθά βηβιία: Σα ζρνιηθά βηβιία ηελ πεξίνδν απηή, δε δηαλέκνληαλ δσξεάλ, αιιά νη καζεηέο ππνρξεψλνληαλ λα ηα αγνξάδνπλ, φπσο καο αλαθέξεη ζηε ζπλέληεπμή ηνπ ν Β καζεηήο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ηα ζρνιηθά έηε Ζ πξαθηηθή απηή ζπλερίζηεθε θαη αξγφηεξα. ηα αξρεία έρνπκε αλαθνξέο γηα ηελ εηζαγσγή βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ζηηο αλψηεξεο ηάμεηο. ηηο 18/9/48, ν επηζεσξεηήο γλσζηνπνηεί δηαηαγή ηνπ ππνπξγείνπ πνπ επηηξέπεη ηε ρξήζε βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ζηηο 3 αλψηεξεο ηάμεηο, ελψ ζηηο 19/4/49 γλσζηνπνηείηαη δηαηαγή πνπ απαγνξεχεη ηε ρξεζηκνπνίεζε βνεζεηηθψλ βηβιίσλ απφ ηνπο καζεηέο ηεο Γ θαη Γ ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ. 396 Δπίζεο πξαθηηθφ απφθαζεο εηζαγσγήο βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ζηηο δχν αλψηεξεο ηάμεηο, έρνπκε θαη ην ζρνιηθφ έηνο Ζ γιψζζα ησλ Αλαγλσζηηθψλ θαη γεληθά ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ, ήηαλ ε θαζαξεχνπζα, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ εηζεξρφκελν ζηηο 4/6/58, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ εμάζθεζε ησλ καζεηψλ ζηελ αλάγλσζε θεηκέλσλ ηεο θαζαξεχνπζαο. 398 Αιιαγή ζηε γιψζζα ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ έρνπκε ην 1964, κε ηελ θνηλνπνίεζε ηεο ππ αξηζκ /154/ δηαηαγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο κε ηελ νπνία εηζάγεηαη ε δεκνηηθή γιψζζα ζην Γεκνηηθφ ρνιείν. 399 Μέρξη ην 1965, νη καζεηέο δελ έδηλαλ εμεηάζεηο πξνθεηκέλνπ λα πξναρζνχλ ή λα πάξνπλ απνιπηήξην ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Οη εηζαγσγηθέο θαη απνιπηήξηεο εμεηάζεηο, αξρίδνπλ λα ηζρχνπλ απφ ην ρ. έηνο , χζηεξα απφ θνηλνπνίεζε βαζηιηθνχ δηαηάγκαηνο «πεξί πξναγσγηθψλ θαη απνιπηήξησλ εμεηάζεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ» Η πεπίοδορ ηηρ δικηαηοπίαρ Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο έρνπκε αιιαγή ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ην νπνίν θνηλνπνηείηαη ζηηο 15/10/69 θαη επαλαθνξά ηεο θαζαξεχνπζαο σο νξγάλνπ θαη 395 φ. π 396 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1940» 397 «Βηβιίν πξάμεσλ 12 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο, » 398 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο » 4/6/ Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ » 21/11/ «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο Γ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1940»

130 130 αληηθεηκέλνπ δηδαζθαιίαο. 401 ηηο 29/1/1971, θαζηεξψλεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο Πνιηηηθή Άκπλα. 402 Απφ ηηο πξψηεο αιιαγέο πνπ πηνζεηνχληαη, είλαη ε θαζηέξσζε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ εξγαζηψλ θαηά ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζχκθσλα κε ηελ εγθχθιην 2153/ , απφ ην ρ. έηνο Ο πξνγξακκαηηζκφο επαλαιακβάλεηαη ηα επφκελα ρξφληα, ζηελ αξρή θάζε ζρνιηθνχ έηνπο, θαζψο αλαγλσξίδεηαη ε αλαγθαηφηεηα θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ επηηπρία ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. 403 χκθσλα ινηπφλ κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ρ. έηνπο , ζηελ Α θαη Β ηάμε αλακέλεηαη λα εθαξκνζηεί, ε Δληαία πγθεληξσηηθή Γηδαζθαιία «εμ φισλ ησλ παξαιιαγψλ ηεο», ελψ δηθαηνινγείηαη ε επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ θαζψο ζεσξείηαη «επηδηψθνπζα ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ζρνιηθψλ επηδηψμεσλ πξνο ηνλ εζσηεξηθφλ θφζκνλ ηνπ κηθξνχ καζεηνχ θαη ηεο εζσηεξηθήο ελφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ θφζκνπ πξνο ηνλ ςπρηθφλ θφζκνλ ηνπ καζεηνχ» 404 Ζ δηδαζθαιία ηεο πξψηεο αλάγλσζεο γίλεηαη κε ηε κέζνδν ησλ πξφηππσλ ιέμεσλ ή κε ηελ νιηθή κέζνδν. Αλαπξνζαξκνγή ηεο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο ηεο πξψηεο αλάγλσζεο έρνπκε ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο κε ηελ επηινγή ηεο αλαιπηηθνζπλζεηηθήο κεζφδνπ. 405 ηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο αθνινπζείηαη θνηλή δηδαθηηθή κέζνδνο, ε ηξηκεξήο πνξεία δηδαζθαιίαο ζε φια ηα καζήκαηα ε νπνία πεξηγξάθεηαη απφ ηνπο δαζθάινπο ηεο επνρήο εθείλεο ζπλνπηηθά σο εμήο: «ζα εθαξκνζζή ε θαηά κάζεκα δηδαζθαιία, κε βάζηλ ηελ ηξηκεξή πνξείαλ. Θα έρνκελ δε θαη ππ φςηλ καο φηη πάζα δηδαζθνκέλε ελφηεο εμ νηνλδήπνηε καζήκαηνο ζπζρεηίδεηαη, ζπλδέεηαη θαη ζπκπιέθεηαη, ζπλπθαηλφκελε φπνπ ηνχην θαζίζηαηαη αβηάζησο δπλαηφλ, κεη άιισλ ζπγγελψλ ή παξαγψγσλ δηδαρζεηζψλ χιελ εμ άιισλ καζεκάησλ, ελ ζπλδηαζκψ θαη κε ηεο δσήο, δειαδή κε ηελ άπνςηλ ηεο πξαθηηθήο ρξήζεσο θαη σθειηκφηεηνο ησλ πξνζθηψκελσλ θαη αθνκνηνχκελσλ γλψζεσλ.» 406 Απφ ηνλ Ζ, δάζθαιν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, πιεξνθνξνχκαζηε φηη νξηζκέλεο δαζθάιεο, εηδηθά ησλ κηθξψλ ηάμεσλ, ρξεζηκνπνηνχζαλ ηε κέζνδν Decroly. Ζ πιεηνςεθία σζηφζν ησλ δαζθάισλ ρξεζηκνπνηνχζε ηελ αλαιπηηθνζπλζεηηθή κέζνδν. Σελ πιεξνθνξία γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο κεζφδνπ Decroly απφ εθπαηδεπηηθνχο ησλ 401 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ » 402 φ. π. 403 «Βηβιίν Πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» ζπλεδξίαζε, 15/10/69 25 ν πξαθηηθφ 404 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» 405 φ. π π.

131 131 κηθξψλ ηάμεσλ, επηβεβαηψλεη ε Δ, δαζθάια ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, πνπ ρξεζηκνπνίεζε θαη ε ίδηα ηε κέζνδν απηή. Kαηά ηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο, πξνβιέπεηαη λα εθαξκνζηνχλ, φιεο νη δηδαθηηθέο κέζνδνη, φπσο ε «κνλνινγηθή, ε δηαινγηθή, ε δηαιεθηηθή, ε ππνδεηγκαηηθή θαη ε εξγαζηεξηαθή» θαη φια απηά ζην πιαίζην ησλ αξρψλ ηνπ «λένπ ζρνιείνπ», δειαδή αθνινπζψληαο ηηο αξρέο «ηεο απηελέξγεηαο, ηεο επνπηείαο, ηνπ δηαθέξνληνο, ηνπ ζεβαζκνχ ηεο παηδηθήο ειηθίαο, ηεο αμηνπνηήζεσο ησλ γλψζεσλ, ηεο αλζξψπηλεο δσήο αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο, ηεο πξνζθπγήο εηο ακέζνπο πεγάο γλψζεσο θιπ.» 407 Άιια ζεκεία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξακκαηηζκνχ ( ) αλαθέξνληαη ζηε δπλαηφηεηα πεηξακαηηζκνχ, θαζψο «ζηελ Δ ηάμε γίλεηαη πεηξακαηηζκφο ζπζηήκαηνο ηαρείαο εθκαζήζεσο θαιήο γξαθήο». -«Γηα ηελ άζθεζηλ ηεο απηελέξγεηαο ησλ καζεηψλ», πξνβιέπεηαη ε νξγάλσζε βηβιηνζήθεο ζε θάζε ηάμε, ε αλάζεζε νκαδηθψλ θαη αηνκηθψλ εξγαζηψλ, ε αλάπηπμε ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ε πξνπαξαζθεπή ησλ καζεηψλ ζην ζπίηη γηα ηε χιε ηνπ καζήκαηνο πνπ ζα δηδαρζνχλ, ε νξγάλσζε «ζρνιηθήο δσήο», ε άζθεζε ησλ καζεηψλ ζε ρεηξνηερληθέο εξγαζίεο θαη ε πξνζπάζεηα λα αληαπνθξίλεηαη ε δηδαζθφκελε χιε ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. -«Δπνπηηθά φξγαλα θαη κέζα δηδαζθαιίαο». Πξνβιέπεηαη λα θαηαβιεζεί θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα λα απνθηεζνχλ ηα απαξαίηεηα επνπηηθά κέζα, θαζψο «ην ζνθφλ δίδαζθε επνπηηθψο απνηειεί απαίηεζηλ ηνπ λένπ ζρνιείνπ». Σνλίδεηαη επνκέλσο ε αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο παηδαγσγηθήο αξρήο ηεο επνπηηθήο δηδαζθαιίαο ζε φια ηα καζήκαηα θαη ζε φιεο ηηο ηάμεηο. 408 Μάιηζηα θάζε ηάμε έπξεπε λα έρεη ηα δηθά ηεο επνπηηθά κέζα θαηαγεγξακκέλα θαη ζε βηβιίν. Ο αλαπιεξσηήο επηζεσξεηήο Α. Υξήζηνπ ζηε γεληθή ηνπ έθζεζε γηα ην ρ. έηνο , ηνλίδεη επίζεο κε έκθαζε ηελ αλάγθε εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε επνπηηθφ πιηθφ. Σελ πεξίνδν απηή αμηνπνηείηαη ην ξαδηνκαγλεηφθσλν, γηα ηελ «ερνγξάθεζε ηαηληψλ κε εκβαηήξηα, εζληθνχο ρνξνχο θαη άζκαηα» 409. πσο καο αλαθέξεη ν, ήηαλ ππνρξεσηηθή ε αμηνπνίεζε ησλ επνπηηθψλ κέζσλ θαηά ηε δηδαζθαιία, ηα νπνία άξρηζαλ λα έξρνληαη ζην ζρνιείν γχξσ ζην Ζ Δ, δαζθάια, αλαθέξεη παξφια απηά, φηη ηα επνπηηθά κέζα ήηαλ ειάρηζηα. Οη δάζθαινη ρξεζηκνπνηνχζαλ θπξίσο ηνλ πίλαθα θαη φηη πιηθφ δηέζεηε ν θαζέλαο αηνκηθά π. 408.π. 409 «Βηβιία πξάμεσλ 12 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο, »

132 132 -«Γηδαζθαιία ρεηξνηερληθψλ καζεκάησλ». Ζ χιε ησλ καζεκάησλ απηψλ, πξνβιέπεηαη λα πξνέξρεηαη απφ ην άκεζν πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ θαη απφ ηελ χιε ησλ καζεκάησλ. Σνλίδεηαη φηη ζα ρξεζηκνπνηνχληαη απιά θαη φρη δπζεχξεηα πιηθά, ελψ σο κέζνδνο δηδαζθαιίαο επηιέγεηαη ε αλαιπηηθνζπλζεηηθή κέζνδνο θαη ε εθθίλεζε απφ ην απιφ ζην δχζθνιν: «απφ ηα απείζαξρα δηα λα θζάζνπλ εηο ηα ζπκκεηξηθά, θαη κε θαληαζηηθά δηα λα θζάζνπλ εηο ηα πξαγκαηηθά». Σα ρεηξνηερληθά καζήκαηα ζα ιεηηνπξγνχλ επηθνπξηθά ζηε δηδαζθαιία ησλ άιισλ καζεκάησλ θαη ηελ εκπέδσζή ηνπο. Μάιηζηα πξνβιέπεηαη ε δεκηνπξγία εηδηθνχ εξγαζηεξίνπ γηα ηα ρεηξνηερληθά καζήκαηα. 410 Σελ πεξίνδν απηή, ζπλερίδνπλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο ρεηξνηερληθέο έθζεζεηο «Γηδαζθαιία γπκλαζηηθήο θαη εζηζκνχ ησλ καζεηψλ εηο ηνλ αζιεηηζκφλ». Αλαθέξεηαη πσο ζα πξέπεη νη δάζθαινη λα αγαπήζνπλ ηνλ αζιεηηζκφ, λα γλσξίζνπλ ηελ αλαηνκία θαη θπζηνινγία ησλ παηδηψλ θαη λα θαηαξηίζνπλ έλα πξφγξακκα εκεξήζηαο άζθεζεο ησλ καζεηψλ, ζε θιίκα επράξηζην, ελψ ζηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ε δηδαζθαιία παξαδνζηαθψλ ρνξψλ θαη θιαζζηθνχ αζιεηηζκνχ. 412 Σελ πεξίνδν απηή ζπλερίδνπλ λα γίλνληαη νη γπκλαζηηθέο επηδείμεηο ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο, ζηελ απιή ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, φπσο καο πιεξνθνξεί ε Δ, δαζθάια. Αξρηθά θάζε ζρνιείν ηηο δηνξγάλσλε ρσξηζηά, ζηε ζπλέρεηα φκσο γίλνληαλ απφ θνηλνχ απφ ηα δχν ζρνιεία. Γπκλαζηηθέο επηδείμεηο κε παξαδνζηαθνχο ρνξνχο Πεγή: Φσηνγ. αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ -«Αλάπηπμηο ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ζπλαηζζήκαηνο ησλ καζεηψλ». Θα πξέπεη αξρηθά νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί λα δηάγνπλ ρξηζηηαληθφ βίν ψζηε λα απνηεινχλ ππφδεηγκα γηα ηνπο καζεηέο. Δπηπιένλ ζα πξέπεη λα θξνληίδνπλ ψζηε ηα εζηθά δηδάγκαηα ησλ Θξεζθεπηηθψλ λα εθαξκφδνληαη ζηελ θαζεκεξηλή πξάμε ησλ καζεηψλ. Δπίζεο λα 410 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ απφ ην 1966» 411 «Βηβιίν πξαθηηθψλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 412 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966»

133 133 γίλνληαη ηαθηηθνί εθθιεζηαζκνί θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηα κπζηήξηα ηεο εθθιεζίαο θαη ζε δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο θαη ηειεηέο. ηνλ πξνγξακκαηηζκφ εξγαζηψλ ,νξίδεηαη λα γίλεηαη ν εθθιεζηαζκφο ησλ καζεηψλ ηελ πξψηε ψξα θάζε αββάηνπ. 413 Ωζηφζν απφ ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ, απαιιάζζνληαη νη καζεηέο πνπ είλαη κάξηπξεο ηνπ Ηερσβά «Δμχςσζηο ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο». Μέζα απφ ηε δηδαζθαιία φισλ ησλ καζεκάησλ, πξνβιέπεηαη λα θαιιηεξγείηαη ν παηξησηηζκφο θαη ε εζληθή ζπλείδεζε ησλ καζεηψλ. Σνλίδεηαη ε ηδηαίηεξε πξνζνρή πνπ πξέπεη λα δνζεί ζηε δηδαζθαιία ησλ θξνλεκαηηζηηθψλ καζεκάησλ, φπσο ηελ Ηζηνξία, ηε Γεσγξαθία, ηελ Παηξηδνγλσζία θαη ζε θάζε κάζεκα πνπ επηδέρεηαη παηξησηηθνχ θξνλεκαηηζκνχ. Σν κάζεκα ηεο ηζηνξίαο θαη νη ενξηαζκνί ησλ εζληθψλ επεηείσλ ζηφρν έρνπλ ηελ θαιιηέξγεηα θαη ηελ εμχςσζε ηνπ εζληθνχ θξνλήκαηνο. Πξνηείλεηαη ε επίζθεςε ζε ηζηνξηθνχο θαη αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαζψο θαη ζε ζηξαηησηηθά θπιάθηα. ηνλ πξνγξακκαηηζκφ νξίδεηαη ε θαζεκεξηλή έπαξζε θαη ππνζηνιή ηεο ζεκαίαο κε ηνλ «πξνζήθνληα ζεβαζκφλ» θαη ε νξγάλσζε γηνξηψλ «κε ηελ αξκφδνπζα κεγαινπξέπεηα». 415 ηα αξρεία ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, πεξηέρνληαη πιήζνο εγγξάθσλ ζρεηηθά κε ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηνλ ενξηαζκφ κεγάισλ εζληθψλ ενξηψλ θαη έθηαθησλ ενξηαζκψλ, είηε γηα λα ηνλσζεί ν παηξησηηζκφο ηνπο, είηε γηα ηνλ ζσθξνληζκφ ηνπο θαη ηελ ελδπλάκσζε ησλ εζηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηνπο αμηψλ. 416 Δνξηαζκφο Δζληθήο Δπεηείνπ. Πεγή: Φσηνγ, Αξρείνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ χκθσλα κε ηε καξηπξία ηεο Μ. δαζθάιαο ηνπ ζρνιείνπ, κε ηελ αιιαγή ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ, πξνζηέζεθαλ καζήκαηα ζε ζρέζε κε ηελ παηξίδα, ηε ζξεζθεία θαη ηελ νηθνγέλεηα, ελψ ζε φιεο ηηο γηνξηέο γίλνληαλ αλαθνξέο γηα «ηελ επαλάζηαζε», δειαδή ην πξαμηθφπεκα ηεο 21 εο Απξηιίνπ. 413 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» 414 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ » 23/6/ «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» 416 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Γξάκαο »

134 134 -«Δπί ηνπ ηξφπνπ θαιπηέξαο πξνεηνηκαζίαο ησλ δηδαζθφλησλ». Αλαγλσξίδεηαη ε αλάγθε ηεο πξνπαξαζθεπήο ησλ δαζθάισλ θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα παξαθνινπζνχλ φιεο ηηο εμειίμεηο ζηνλ γλσζηηθφ αιιά θαη ςπρνπαηδαγσγηθφ ηνκέα. Οη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα πξνγξακκαηίδνπλ ηελ εκεξήζηα, εβδνκαδηαία, κεληαία θαη εηήζηα δηδαζθαιία ηνπο ε νπνία δελ ζα είλαη κεραληθή, αιιά ελεξγεηηθή. Δπίθεληξφ ηεο ζα πξέπεη λα είλαη ν καζεηήο ν νπνίνο πιένλ είλαη «ην επίθεληξνλ ηνπ λένπ ζρνιείνπ ελ αληηζέζεη κε ην παιαηφλ» «Καη νίθνλ εξγαζία ησλ καζεηψλ». Ζ άπνςε πσο ε θαη νίθνλ εξγαζίεο εληζρχνπλ ηελ κλήκε ησλ καζεηψλ ζεσξείηαη παξσρεκέλε. Ωζηφζν ε χπαξμή ηνπο θξίλεηαη απαξαίηεηε, αιιά ζε δηαθνξεηηθή πιένλ βάζε. Θα ζηεξίδνληαη ζηελ απηελέξγεηα ησλ καζεηψλ, ζα θαιιηεξγνχλ ηελ θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή ζθέςε ε νπνία ζα ζπλδέεηαη κε ηε δηδαρζείζα χιε, ζα ζηεξίδεηαη ζηνλ πεηξακαηηζκφ, ζηελ παξαηήξεζε, ζηελ πεξηγξαθή θιπ. Οη εξγαζίεο απηέο κπνξεί λα είλαη νκαδηθέο ή θαη αηνκηθέο. Μεηά ηελ νινθιήξσζή ηνπο ζα πξέπεη λα ειέγρνληαη θαη λα επηβξαβεχνληαη. Δπίζεο δίλεηαη ε επθαηξία κέζα απφ ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο λα επηβξαβεχνληαη θαη νη πην αδχλακνη καζεηέο ψζηε λα εληζρχεηαη ην θηιφηηκφ θαη ε πξνζπάζεηά ηνπο. Ο φγθνο ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη πεξηνξηζκέλνο ψζηε λα κε θαίλεηαη ζηνπο καζεηέο σο θαηαλαγθαζκφο. 418 Οη θαη νίθνλ εξγαζίεο, δελ πξέπεη λα θαηαπνλνχλ θαη λα απαζρνινχλ ηνπο καζεηέο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ελψ πξέπεη λα δίλεηαη κεγάιε πξνζνρή ψζηε λα ηηο εθηεινχλ κε επραξίζηεζε θαη λα ηνπο αθήλνπλ πεξηζψξηα ςπραγσγίαο. 419 Οη επαλαιήςεηο ζεσξνχληαη απαξαίηεηεο ηφζν γηα ηελ εκπέδσζε φζν θαη γηα ηελ άζθεζε ησλ πλεπκαηηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ. 420 Ωο πξνο ηελ εμέηαζε ησλ καζεηψλ ζηα δηδαζθφκελα καζήκαηα θαη ζηηο θαη νίθνλ εξγαζίεο, θαίλεηαη φηη νη καζεηέο ζεθψλνληαλ ζηνλ πίλαθα γηα λα πνπλ ην κάζεκα. Οη δάζθαινη ρξεζηκνπνηνχζαλ θαηάινγν κε ηα νλφκαηα ησλ καζεηψλ, ζηνλ νπνίν βαζκνινγνχζαλ ηελ επίδνζε ηνπο, φπσο καο πιεξνθνξεί ε Δ, δαζθάια. -«ρνιηθαί ενξηαί». Πξνβιέπεηαη ε νξγάλσζε ησλ παξαθάησ ενξηψλ: Σεο 28 εο Οθησβξίνπ, ηεο 25 εο Μαξηίνπ, ηεο 21 εο Απξηιίνπ, ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ησλ Σξηψλ Ηεξαξρψλ, ηεο κεηέξαο φ. π. 418 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» 419 «Βηβιίν πξάμεσλ 12 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο, » 420 «Βηβιίν πξάμεσλ 9 νπ Γεκ ρνι. Γξάκαο » ζπλεδξίαζε 18/12/1972, «Οη επαλαιήςεηο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν» εηζεγήηξηα Δπζπκία Πνξηνχινγινπ 421 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966»

135 135 -«Δθδξνκαί». Απνδίδεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηηο εθδξνκέο θαζψο ζεσξείηαη φηη έρνπλ ςπρνπαηδαγσγηθφ ραξαθηήξα θαη θαιιηεξγνχλ ηελ παξαηεξεηηθφηεηα ησλ καζεηψλ, θπξίσο φκσο επεηδή εληζρχνπλ ηελ ζρνιηθή δσή. 422 Φαίλεηαη φηη ε εθδξνκή εμππεξεηεί ηνλ εζηθνπιαζηηθφ ραξαθηήξα ηεο εθπαίδεπζεο θαη αληηκεησπίδεηαη σο επθαηξία θαηαπνιέκεζεο ησλ θαθψλ ζπλεζεηψλ ησλ καζεηψλ. 423 πσο καο πιεξνθνξεί ν Ζ, δάζθαινο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, ηα ζπζηεγαδφκελα ζηα Δθπαηδεπηήξηα ζρνιεία, πήγαηλαλ ρσξηζηά εθδξνκέο. ιεο νη ηάμεηο ηνπ ζρνιείνπ, πήγαηλαλ καδί εθδξνκέο, αιιά ππήξραλ θαη νη δηδαθηηθνί πεξίπαηνη ησλ ηάμεσλ, πνπ νξγάλσλε ν δάζθαινο ηεο θάζε ηάμεο γηα θάπνην δηδαθηηθφ ζθνπφ. Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο εκεξήζηεο εθδξνκέο, πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ κε ιεσθνξείν. Ζ κεγάιε εθδξνκή ζπρλά γίλνληαλ ζηελ Καβάια πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα δνπλ ηε ζάιαζζα! -«Ίδξπζε θαη θαιιηέξγεηα ζρνιηθνχ θήπνπ» ν νπνίνο ζα είλαη άκεζα ζπλδεκέλνο κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. Απφ ηελ εηζεγήηξηα αλαθέξεηαη φηη ζρνιηθφο θήπνο, ζπγθεθξηκέλα αλζφθεπνο, ππήξρε ζηα Δθπαηδεπηήξηα απφ ην 1946 ελψ πξνγξακκαηίδεηαη θαη ε δεκηνπξγία ιαραλφθεπνπ. 424 Παξάιιεια θαίλεηαη λα ππάξρεη ελδηαθέξνλ απφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, γηα ηελ αλάπηπμε θηινδαζηθψλ αηζζεκάησλ ζηνπο καζεηέο θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζε αλαδαζψζεηο. Σν έηνο 1972 ραξαθηεξίζηεθε σο έηνο αλαδάζσζεο «Μαζεηηθή βηβιηνζήθε» Πξνβιέπεηαη λα δεκηνπξγεζνχλ βηβιηνζήθεο ζε θάζε ηάμε «πιιεθηηθή εξγαζία ησλ καζεηψλ. ρνιηθφ κνπζείν» Πξνηείλεηαη λα δεκηνπξγεζνχλ ζηα ζρνιεία ζπιινγέο νξπθηψλ, εληφκσλ, θπηψλ, απνθνκκάησλ πεξηνδηθψλ, εθεκεξίδσλ, εηθφλσλ θιπ θαη λα θαιιηεξγεζεί ζηνπο καζεηέο ε ξνπή πξνο ηε ζπιινγή δηάθνξσλ αληηθεηκέλσλ. 427 Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο, νη καζεηέο ησλ κεγάισλ ηάμεσλ, ζπλερίδνπλ λα δίλνπλ εμεηάζεηο δχν θνξέο ην ρξφλν, ην Φεβξνπάξην θαη ηνλ Ηνχλην, φπσο καο πιεξνθνξεί ε Δ, δαζθάια. 422 φ. π. 423 «Βηβιίν Πξάμεσλ » ζπλεδξίαζε 19/2/1973, πξαθηηθφ 7, «Αη εθδξνκαί», εηζεγήηξηα πκεσλίδνπ Διηζάβεη 424 φ. π. 425 «Πξσηφθνιιν Αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 18/2/1972 εηζεξρφκελν 426 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο απφ ην 1966» 427 «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο» 15/10/1969, 25 ν πξαθηηθφ

136 136 Σειεηή δηαλνκήο βηβιίσλ, Πεγή: Φσηνγ. αξρείν 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ Οη καζεηέο, ηελ πεξίνδν απηή ζπλερίδνπλ λα αγνξάδνπλ ηα βηβιία ηνπο, ελψ πξφηαζε θαη ζέζε ηνπ αλαπιεξσηή επηζεσξεηή Α. Υξήζηνπ, ζηε γεληθή ηνπ έθζεζε γηα ην ζρνιηθφ έηνο , είλαη λα λνκνζεηεζεί ε δσξεάλ ρνξήγεζε βηβιίσλ θαη γξαθηθήο χιεο ζηνπο καζεηέο, εηδηθά ηνπο άπνξνπο θαη απηνχο ησλ παξακεζφξησλ πεξηνρψλ. Γχν ρξφληα αξγφηεξα ε δσξεάλ ρνξήγεζε βηβιίσλ ζε φινπο ηνπ καζεηέο γίλεηαη πξαγκαηηθφηεηα. Γηνξγαλψλεηαη ηειεηή θαηά ηελ νπνίαλ δηαλέκνληαη παλεγπξηθά ηα βηβιία ζε φια ηα ζρνιεία ηεο πφιεο Η πεπίοδορ ηηρ μεηαπολίηεςζηρ Ζ κεηαπνιηηεπηηθή πεξίνδνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ην θνηλσληθφ αίηεκα εθζπγρξνληζκνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο παηδείαο. ηηο 11/9/1974, θνηλνπνηείηαη δηαηαγή «πεξί αθαίξεζεο ηνπ ζήκαηνο ηεο 21 εο Απξηιίνπ απφ ηα δηδαθηηθά βηβιία», ελψ ζηηο 24/9/1974, θνηλνπνηείηαη λέα δηαηαγή «πεξί κε ρξεζηκνπνηήζεσο ησλ αλαγλσζηηθψλ θαη βνεζεηηθψλ βηβιίσλ ησλ παξειζφλησλ εηψλ». 428 Δμέιημε ζηαζκφ ζηελ εθπαίδεπζε θαηά ηε κεηαπνιίηεπζε, απνηειεί ε κεηαξξχζκηζε ηνπ 1976 (Ν. 309/76,ΦΔΚ 100, Α 30/4/1976) «Πεξί νξγαλψζεσο θαη δηνηθήζεσο ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο», κε ηνλ νπνίν θαζηεξψλεηαη ε δεκνηηθή γιψζζα σο φξγαλν θαη αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν, θαηαξγνχληαη νη εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο απφ ην δεκνηηθφ ζην γπκλάζην, ε αξηζκεηηθή βαζκνινγία ζην δεκνηηθφ ζρνιείν θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ησλ ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ. Παξαηεξνχκε φκσο φηη, νη κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο ηελ πεξίνδν απηή, δε γίλνληαη θαλεξέο ζηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ, θαζψο δε ζπλαληάκε ζρεηηθέο αλαθνξέο. 428 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι »

137 137 Παξάιιεια, απφ ηηο ζπλεληεχμεηο ησλ δαζθάισλ πνπ ππεξέηεζαλ ζηα Δθπαηδεπηήξηα ηφζν θαηά ηελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο φζν θαη θαηά ηελ πξψηε δεθαεηία ηεο κεηαπνιίηεπζεο, δε δηαπηζηψλνπκε αιιαγέο ζηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλερίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ αλαιπηηθνζπλζεηηθή κέζνδν, εηδηθά ζηηο κεγάιεο ηάμεηο, ελψ ζηηο κηθξέο ηάμεηο αξθεηνί εθπαηδεπηηθνί εθαξκφδνπλ ηε κέζνδν Decroly. Σα δηδαζθφκελα καζήκαηα ζχκθσλα κε ην Αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπ 1977 είλαη ηα αθφινπζα: Διιεληθή Γιψζζα, Αξηζκεηηθή θαη Γεσκεηξία, Ηζηνξία, Θξεζθεπηηθά, Φπζηθά θαη Υεκεία, Γεσγξαθία, πνπδή ηνπ Πεξηβάιινληνο, Αγσγή ηνπ Πνιίηε, Σερληθά, Μνπζηθή Αγσγή, Φπζηθή Αγσγή. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ηα καζήκαηα παξακέλνπλ ηα ίδηα κε απηά ησλ πξνεγνχκελσλ πεξηφδσλ. ηαδηαθά κε ηε κεηαπνιίηεπζε, ε πξαθηηθή ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ εξγαζηψλ θαηά ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ αηνλεί θαη ν πξνγξακκαηηζκφο γίλεηαη πην ζπλνπηηθφο, θαζψο ν αζθπθηηθφο έιεγρνο ηεο ζρνιηθήο δσήο παχεη λα πθίζηαηαη. Μάιηζηα ην ζρνιηθφ έηνο δελ θαηαγξάθεηαη θαλέλαο πξνγξακκαηηζκφο ζαλ ηνπο πξνεγνχκελνπο. 429 Σε δεθαεηία ηνπ 80, δηαπηζηψλνπκε κεηαξξπζκηζηηθέο θηλήζεηο θαη αιιαγέο ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ. ηηο θνηλνπνηείηαη απφ ηνλ επηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ε αθψιπηε πξναγσγή ησλ καζεηψλ ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ θαη ε θαηάξγεζε ηεο αξηζκεηηθήο βαζκνινγίαο 430 θαη ζηηο 29/2/1980 γίλεηαη ζχζηαζε απφ ηνλ επηζεσξεηή «γηα ηελ πξνζέιεπζε ησλ καζεηψλ ζηα ζρνιεία κε ηα ηειείσο απαξαίηεηα γηα ηε δηδαθηηθή εξγαζία, βηβιία θαη ινηπά πιηθά». 431 Σν ρ. έηνο ηίζεηαη ζε εθαξκνγή ε εβδνκάδα πελζήκεξεο εξγαζίαο ζηα ζρνιεία. 432 Σν ΠΓ 297/82 θαηαξγεί ην πνιπηνληθφ θαη θαζηεξψλεη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα, ελψ ν λφκνο 1304/82 θαηαξγεί ηνλ «Δπηζεσξεηή» θαη εηζάγεη ηνλ «ρνιηθφ χκβνπιν». 433 Σελ πεξίνδν , εηζάγεηαη ζην δεκνηηθφ ζρνιείν ε δηδαζθαιία λέσλ καζεκάησλ, φπσο ην κάζεκα Φπζηθή Πεηξακαηηθή θαη Υεκεία (25 /9/81), ε Θεαηξηθή Αγσγή (17/12/1982), ε Μειέηε ηνπ Πεξηβάιινληνο (17/9/1984), ελψ ην 1982 θνηλνπνηνχληαη αιιαγέο ζηα εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ(15/9/82) «Βηβιίν πξαθηηθψλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 430 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 431 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 432 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 17/1/1981 εηζεξρφκελν απφ επηζεσξεηή β Θέκα: «Δθαξκνγή εβδνκάδαο πελζήκεξεο εξγαζίαο ζηα ζρνιεία» 433 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » 13/5/1982εηζεξρφκελν απφ επηζεσξεηή β, ζέκα: «Δθαξκνγή κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο ζηα δεκνηηθά ζρνιεία» 434 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι.γξάκαο »

138 138 ηηο 3/3/1981, θνηλνπνηείηαη απφ ηνλ επηζεσξεηή Β Δθπ. Πεξ. Γξάκαο, ε δσξεάλ ρνξήγεζε βηβιίσλ θαη επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο. 435 Σν 1990, επαλαθέξνληαη κε ηξία πξνεδξηθά δηαηάγκαηα (390/90, 392/90, 393/90) νη εμεηάζεηο θαη ε αξηζκεηηθή βαζκνινγία ζην δεκνηηθφ. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, επηρεηξείηαη ε ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ε ζχλδεζεο ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ θνηλσλία, κε ηελ εθαξκνγή ησλ Πξναηξεηηθψλ Δθπαηδεπηηθψλ Πξνγξακκάησλ, Πεξηβαιινληηθήο Αγσγήο θαη Αγσγήο-Τγείαο, πνπ θαηνρπξψλνληαη ζεζκηθά κε ην λφκν 1946/91. Πξάγκαηη, ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, δηαπηζηψλνπκε απφ ηα αξρεία, ζπκκεηνρή ησλ ζρνιείσλ ζε θαηλνηφκεο δξάζεηο θαη ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ, Αγσγήο Τγείαο, Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο, Οιπκπηαθήο Παηδείαο θαη Καιιηπάηεηξαο, χζηεξα απφ θνηλνπνίεζε ζρεηηθήο εγθπθιίνπ ηνπ ΤΠΔΠΘ, 436 θαζψο θαη ζηα επξσπατθά πξνγξάκκαηα σθξάηεο- Κνκέληνπο. 437 Οη καζεηέο επίζεο, ζπκκεηέρνπλ ζε εθδειψζεηο αζιεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο εκέξαο, ζην ηέινο θάζε δηδαθηηθνχ έηνπο πνπ ζεζκνζεηείηαη κε απφθαζε ηνπ ΤΠΔΠΘ. 438 Σέινο ν ζχιινγνο δηδαζθφλησλ, χζηεξα απφ ζπλεδξίαζε, απνθάζηζε ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο επέιηθηεο δψλεο. 439 Σν 1992, ζηα πιαίζηα εθαξκνγήο λέσλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ, θαζηεξψλεηαη ε εθαξκνγή ηνπ ζπλερνχο σξαξίνπ δηδαζθαιίαο γηα ηηο δχν πξψηεο ψξεο δηδαζθαιίαο, 440 θαζψο πιένλ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ δίλεηαη έκθαζε ζε νκαδνζπλεξγαηηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαη ηελ εθπφλεζε ζρεδίσλ εξγαζίαο (projects) γηα ηα νπνία δελ αξθεί ε θιαζηθή 45ιεπηε δηδαθηηθή ψξα. Σελ ηειεπηαία πεληαεηία ηα λέα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ εηζάγνπλ ηε δηαζεκαηηθφηεηα ζηε ζρνιηθή πξάμε, δίλνληαο πεξηζζφηεξν ην ιφγν ζην καζεηή θαη ηηο αλάγθεο ηνπ. Γίλεηαη έκθαζε ζε καζεηνθεληξηθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο, κέζσ ηεο πξφθιεζεο ηνπ καζεηηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη ηεο καζεηηθήο απηελέξγεηαο, βάδνληαο ηνλ εθπαηδεπηηθφ πεξηζζφηεξν ζε ξφιν ζπληνληζηή θαη ιηγφηεξν ζε κεηαδφηε γλψζεσλ. 435 «Πξσηφθνιιν αιιεινγξαθίαο 9 νπ Γεκ. ρνι.γξάκαο » 436 «Βηβιία πξάμεσλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ » θνηλνπνίεζε ηεο ππ. αξηζκ. Γ/140/815/ εγθπθιίνπ 437 «Βηβιίν πξάμεσλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ 12 νπ Γεκ. ρνι. Γξάκαο » πξαθηηθφ 13/ «Βηβιίν πξάμεσλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ » εγθχθιηνο θ9/54/427/ «Βηβιίν πξάμεσλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ » 440 «Βηβιίν πξάμεσλ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ » 11/9/1992, πξάμε 7

139 139 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ Συμπερϊςματα Σα Δθπαηδεπηήξηα Διιεληθήο Οξζνδφμνπ Κνηλφηεηνο Γξάκαο θηίζηεθαλ ην 1908 κε πξσηνβνπιία ηνπ Μεηξ. Υξπζνζηφκνπ, ρνξεγία ηνπ Νεπηαθνχ Δπηκειεηεξίνπ Μειά, ηεο εθθιεζίαο θαη ηεο ειιεληθήο θνηλφηεηαο Γξάκαο. Απφ ηηο 3000 Οζσκαληθέο ιίξεο, ηηο 1500 πξνζέθεξε ην ΝΔΜ θαη νη ππφινηπεο πξνήιζαλ απφ εξάλνπο κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ θαη απφ ηε Μεηξφπνιε Γξάκαο. Έλα πνζφ γηα ηελ απνπεξάησζή ηνπο έζηεηιε επίζεο ζην Υξπζφζηνκν θαη ε Ναηαιία Μειά, ρήξα ηνπ καθεδνλνκάρνπ Π. Μειά. Σα ζρνιεία πνπ ζηεγάζηεθαλ ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ζηε δηάξθεηα ησλ 100 ρξφλσλ ήηαλ πνιιά. Ξεθηλψληαο απφ ην Αξξελαγσγείν θαη ην Παξζελαγσγείν θαζψο θαη ην Ζκηγπκλάζην πνπ ήηαλ ηα πξψηα, ην 9 ν Γεκ. ρνιείν ην 12 ν Γεκ. ρνιείν, αιιά θαη ην 13 ν Γεκ. ρνιείν ζπζηεγάζηεθαλ απφ ην 1925 κέρξη ην Σε ρξνληά εθείλε ην ηειεπηαίν ζπγρσλεχηεθε κε ην 16 ν Γεκ. ρνιείνλ ην νπνίν είρε ηδξπζεί θαη ζπιιεηηνπξγνχζε κε ηα άιια δχν (12 ν θαη 13 ν ) απφ ην Παξέκεηλαλ ζπζηεγαδφκελα ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ κέρξη ην Απφ ην 1924,ζηεγαδφηαλ επίζεο Δπηζεψξεζε, Νεπηαγσγείν, ην 3 ν θαη 4 ν Νπρηεξηλά ρνιεία. Σν 1972 ηδξχζεθε ην 13 ν Γεκ. ρνιείν, ζπζηεγάζηεθε γηα ιίγν κε η άιια δχν θαη κεηαθφκηζε. Δπαλήιζε ην 1981 ζην θηίζκα ηεο απιήο θαη ρξεζηκνπνηνχζε θαη ηξεηο αίζνπζεο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ κέρξη ην Σν 2000 ην 9 ν Γεκ. ρνιείν κεηαθφκηζε θαη ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ζηεγάδεηαη πηα κφλν ην 12 ν Γεκ. ρνιείν Γξάκαο πνπ απφ ην είλαη Οινήκεξν. Ζ ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ δηαηαξάρζεθε κφλν θαηά ηα δηαζηήκαηα ησλ ηξηψλ βνπιγαξηθψλ θαηνρψλ ( , , ). Σν θηίξην, ηα έπηπια, ηα επνπηηθά πιηθά θαη θπξίσο ηα αξρεία ησλ ζρνιείσλ θαηαζηξάθεθαλ ζηα παξαπάλσ δηαζηήκαηα. Οη πξνζπάζεηεο επαλαιεηηνπξγίαο ηνπ ζπγθξνηήκαηνο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, κεηά ηελ θαηνρή ηνπ έγηλαλ απφ ηνπο γνλείο, ηνπο δαζθάινπο, ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ηελ εθθιεζία. Οη παξαπάλσ πξσηνζηάηεζαλ γηα πνιιά ρξφληα ζε φηη αθνξά ζέκαηα αλαζπγθξφηεζεο, φρη κφλν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, αιιά θαη ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Μέζσ ησλ ρνιηθψλ Δθνξεηψλ, δάζθαινη θαη γνλείο ζηήξημαλ ηνπο άπνξνπο καζεηέο, ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, θαη «αληαξηφπιεθηνπο» θαηνίθνπο ησλ γχξσ πεξηνρψλ. Πξνζπαζνχζαλ λα πξνζθέξνπλ φζν ην δπλαηφλ πςειφηεξν επίπεδν παηδείαο, επηδηνξζψλνληαο ην θηίξην θαη αγνξάδνληαο εθ λένπ πιήζνο επνπηηθψλ νξγάλσλ θαη βηβιίσλ. Αγφξαδαλ κε έμνδα ησλ ρ. Δθνξεηψλ θαη πξφζθεξαλ δσξεάλ καζεηηθά εγρεηξίδηα θαη γξαθηθή χιε ζε άπνξνπο θαη νξθαλνχο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ. Ζ πνιηηεία απέρεη πνιχ αθφκα απφ ηε δσξεάλ παηδεία. ηε ρξνληθή απηή πεξίνδν, παξφιν

140 140 πνπ ηα νηθνλνκηθά φισλ ήηαλ δχζθνια, ηα πξνβιήκαηα αληηκεησπίδνληαλ κε πξναηξεηηθέο εηζθνξέο ησλ γνλέσλ θαη ησλ καζεηψλ. Σα καζεηηθά ζπζζίηηα πξφζθεξαλ ηξνθή ζε καζεηέο θαη πξνζσπηθφ, αλαθνπθίδνληαο θάπσο ηνλ ήδε βεβαξπκκέλν απφ πνιιά έμνδα πιεζπζκφ. Ο αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ ζηηίδνληαη ζην ζρνιείν ην , θπκαίλεηαη απφ Ο αξηζκφο απηφο έθηαζε ην 1959 ηνπο 175 κφλν καζεηέο, ελψ ην 1960 δελ επηζπκνχζε θαλείο λα ιάβεη ζπζζίηην. Απφ ηε θζίλνπζα πνξεία ζηνπο ζηηηδφκελνπο καζεηέο θαίλεηαη πσο φζν ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ νηθνγελεηψλ βειηηψλεηαη, ηφζν κεηψλεηαη ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ πνπ ιακβάλνπλ ζπζζίηην, κέρξη πνπ ην 1960 ζηακαηά. Σν ζρνιείν είλαη έλαο νξγαληζκφο πνπ απηνζπληεξείηαη θαη θάλεη φηη κπνξεί γηα λα έρεη έζνδα. Έηζη ην 1957 θαηαζθεπάδεηαη θηίξην ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ, ην νπνίν είρε ηξία θαηαζηήκαηα. Απηά θαίλεηαη λα απνθέξνπλ έζνδα γηα θάπνηα ρξφληα, κε ηα νπνία αξρηθά πιεξσλφηαλ ν γπκλαζηήο.. Σα ιαραληθά θαη ηα θξνχηα ησλ ζρνιηθψλ θήπσλ πσινχληαη ζην καζεηηθφ πξαηήξην απφ ηνλ επηζηάηε ηνπ ζρνιείνπ. Αθφκα θαη νη καζεηηθέο εθδειψζεηο θαη νη ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο είραλ εηζηηήξην γηα φζνπο ηηο παξαθνινπζνχζαλ. Δίλαη ζαθέο πσο νη κεγάιεο αλάγθεο ησλ ζρνιείσλ έπξεπε λα θαιπθζνχλ θαη γηα ην ζθνπφ απηφ νη ρνιηθέο Δθνξείεο έβξηζθαλ θάζε πηζαλή πεγή εζφδσλ. Ο αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχζαλ ζην ζρνιηθφ ζπγθξφηεκα ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, απφ ηελ απειεπζέξσζε θαη κεηά ήηαλ πάληα κεγάινο. Ζ εξεπλεηηθή νκάδα ζπγθέληξσζε ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην 9 ν θαη 12 ν Γεκ. ρνιείν, φπσο θαηαγξάθνληαη ζηα αξρεία ηνπο. Γηα ηα ππφινηπα ζρνιεία, ππάξρνπλ θάπνηα ζηνηρεία απφ ηηο εθζέζεηο ησλ Δπηζεσξεηψλ νη νπνίεο ηεο επηηξέπνπλ λα θάλεη ζπγθξίζεηο γηα κεξηθά κφλν ρ. έηε. Καηά ην γξάθηεθαλ θαη ζηα ηξία ζρνιεία 1065 καζεηέο. Έλαο πνιχ κεγάινο αξηζκφο πνπ δελ επέηξεπε ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ θαη θπζηθά δπζθφιεπε ηε δηδαζθαιία, αθνχ νη καζεηέο δελ είραλ νχηε ζξαλία λα θαζίζνπλ. Καηά ην κφλν γηα ην 9 ν θαη 12 ν ν αξηζκφο θηάλεη ηνπο 1025 εγγεγξακκέλνπο. Αλ ππνινγηζηεί θαη ην 13 ν, γηα ην νπνίν δελ έρνπκε ζηνηρεία, ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ ην ζπγθεθξηκέλν έηνο, ζα ήηαλ πνιχ κεγαιχηεξνο. Δθαηφ ηνπιάρηζηνλ απφ απηνχο ήηαλ «αληαξηφπιεθηνη». Σν επφκελν έηνο απμάλεη ζε 1100 καζεηέο (πάιη γηα ηα δχν κφλν ζρνιεία). απηνχο ζα πξέπεη λα ππνινγηζηνχλ νη καζεηέο ηνπ 13 νπ Γεκ. ρνιείνπ, ηνπ Νεπηαγσγείνπ θαη ησλ δχν Νπρηεξηλψλ ρνιείσλ γηα ηα νπνία δελ ππάξρνπλ ζηνηρεία. πλεπψο ην θηίξην θηινμελνχζε έλαλ ηεξάζηην γηα ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ πιήζνο παηδηψλ. Απηφ βέβαηα νθείιεηαη θαη ζην γεγνλφο πσο ζηα ζρνιεία θνηηνχλ επίζεο καζεηέο

141 141 κεγάιεο ειηθίαο κε ζθνπφ λα κάζνπλ γξάκκαηα θαη λα πάξνπλ απνιπηήξην. Ζ θαηάζηαζε βειηηψλεηαη ζηε δεθαεηία ηνπ Σν ζπγθξφηεκα ησλ ζπζηεγαδφκελσλ ζρνιείσλ έρεη θαηά ην ρ. έηνο , 770 καζεηέο, αξηζκφο πνπ πνιχ ιίγν αιιάδεη ζηελ ηξηεηία θαηά ηελ νπνία έρνπκε ζηνηρεία γηα φια ηα ζρνιεία θαη θηάλεη ζηνπο 758 καζεηέο θαηά ην ρ. έηνο Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ελψ ην 16 ν Γεκ. ρνιείν ηδξχζεθε γηα λα απνζπκθνξήζεη ηα άιια δπν ζπζηεγαδφκελα κ απηφ ζρνιεία, 12 ν θαη 13 ν Γεκ. ρνιείν, ηειηθά ην γεληθφ ζχλνιν ησλ καζεηψλ ζην ζπγθξφηεκα ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ παξέκεηλε ίδην. Οη εγγξαθέληεο ζην 12 ν Γεκνηηθφ ρνιείν δελ επεξεάζηεθαλ νχηε θαηά ηελ ρξνλνινγία ζπγρψλεπζεο ηνπ 13 νπ κε ην 16 ν Γεκνηηθφ ρνιείν, νχηε φκσο θαη θαηά ηελ απνρψξεζε ηνπ λένπ ζρνιείνπ απφ ην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Αληίζεηα φηαλ ην 1972 ηδξχζεθε έλα λέν ζρνιείν κε ηελ επσλπκία 13 ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γξάκαο φπσο θαίλεηαη, επεξεάζηεθαλ θαη ηα δπν άιια ζπζηεγαδφκελα ζρνιεία ( 9 ν θαη 12 ν ) θαη ελψ νη εγγξαθέο θαηά ην ρ. έηνο ήηαλ 361 θαη 325 αληίζηνηρα, ζην επφκελν ρ. έηνο κεηψζεθαλ ζεκαληηθά θηάλνληαο ζηνπο 234 θαη 248 καζεηέο. Σν 12 ν Γεκ. ρνιείν θαίλεηαη λα έρεη ζηα ρξφληα απηά πεξηζζφηεξνπο καζεηέο απφ ην 9 ν Γεκ. ρνιείν κε ηε δηαθνξά ηνπο λα κηθξαίλεη ζπλερψο ψζπνπ ζην ρ. έηνο ζρεδφλ κεδελίδεηαη. Σελ πξψηε δεθαεηία κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε, πνπ είλαη θαη ε πξψηε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ηα ζπζηεγαδφκελα ζρνιεία είλαη κφλν δχν (9 ν θαη 12 ν ), ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ απμάλεη ζπλερψο κε ξπζκφ αχμεζεο κεγαιχηεξν ζην 9 ν Γεκ. ρνιείν απφ φηη ζην 12 ν Γεκ. ρνιείν. Έηζη ελψ ην είραλ 263 θαη 266 εγγξαθέληεο αληίζηνηρα, ην είραλ 319 θαη 315 εγγξαθέληεο καζεηέο. Ο αξηζκφο ησλ παηδηψλ ζπλέρηζε λα απμάλεηαη θαη ζηε δεθαεηία ηνπ 80. Άξρηζε λα κεηψλεηαη απφ ην ρ. έηνο θαη ζηα δπν ζρνιεία. Απφ ην ζρνιηθφ έηνο ζην 12 ν Γεκ. ρνιείν θνηηνχλ παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνί καζεηέο. Οη αξηζκνί ησλ καζεηψλ απηψλ απμάλνληαη ζπλερψο ηα επφκελα ρξφληα κε ηνπο παιηλλνζηνχληεο λα θηάλνπλ ην 2000 ηνπο 66 θαη ηνπο αιινδαπνχο ηνπο 14 ην ίδην έηνο. Δλψ νη αξηζκνί ησλ παιηλλνζηνχλησλ κεηψλνληαη ζπλερψο, απμάλνπλ αληίζηνηρα νη αξηζκνί ησλ αιινδαπψλ. Σν 2006 ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ είλαη 26, ν κεγαιχηεξνο ηεο 15εηίαο, ελψ ην 2008 νη παιηλλνζηνχληεο είλαη κφιηο 8, αξηζκφο πνπ είλαη ν κηθξφηεξνο ηεο 15εηίαο. ην 9 ν Γεκνηηθφ ρνιείν ζηνηρεία γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο ππάξρνπλ γηα ηα έηε Ο αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ απμάλεη ηελ πξψηε ηξηεηία θαη κεηά κεηψλεηαη, ελψ ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ απμάλεηαη ζε φια ηα έηε, θαη απφ 2 καζεηέο ην 1995 θηάλεη ζηνπο 16 ην ε φια ηα έηε ηεο

142 142 πεληαεηίαο , ηα ζχλνια ησλ αξηζκψλ παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γεκ. ρνιείνπ είλαη ζηαζεξά κεγαιχηεξα απφ ηνπ 9 νπ Γεκ. ρνιείνπ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νη δηαθνξέο είλαη πνιχ κεγάιεο, φπσο π.ρ ην 2000 φπνπ ην 12 ν Γεκ. ρνιείν είρε ζρεδφλ δηπιάζηνπο ζε ζχλνιν αιινδαπνχο θαη παιηλλνζηνχληεο απφ ην 9 ν Γεκ. ρνιείν. Μεηά ην 2000 πνπ ην 12 ν Γεκ. ρνιείν έκεηλε κφλν ηνπ ζην θηίξην ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ ηνπ εθηνμεχηεθε. Απφ 193 ην ρ. έηνο έθηαζε ηνπο 335 ην , νπφηε ην ζρνιείν άξρηζε λα ιεηηνπξγεί θαη σο Οινήκεξν. Οη αιινδαπνί θαη παιηλλνζηνχληεο ζηα ίδηα ζρνιηθά έηε έθηαζαλ ηνπο 80 ην 2000 θαη ηνπο 51 ην Παξάιιεια απφ φηη θαίλεηαη, κείσζε παξνπζηάδεη ν αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ, ελψ ζηα ίδηα επίπεδα κέλεη απηφο ησλ αιινδαπψλ κέρξη ην Σν 2008 ν αξηζκφο ζπλφινπ είλαη κφλν 35. Αληίζηνηρα ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ έρεη θη απηφο πησηηθή πνξεία κε 248 καζεηέο ην ρ. έηνο Καηά ην ζρ. έηνο ηδξχζεθαλ ηξία ηκήκαηα Οινήκεξνπ ζην 12 ν Γεκ. ρνιείν κε 75 καζεηέο αξρηθά, νη νπνίνη φκσο κέρξη ηε ιήμε ηνπ έηνπο είραλ κείλεη 46. Σν 2007 ιεηηνχξγεζαλ 2 ηκήκαηα. Ο αξηζκφο ησλ εγγξαθέλησλ καζεηψλ ζην νινήκεξν ζρνιείν κεηψλεηαη ζπλερψο. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο πνπ εγγξάθνληαλ ζην νινήκεξν δελ έκελαλ πνηέ φινη εγγεγξακκέλνη κέρξη ην ηέινο. Δθηφο απφ ην παξάδεηγκα ηνπ ρ έηνπο πνπ παξνπζηάζηεθε παξαπάλσ, ραξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο θη απηφ ηνπ ζρ. έηνπο φπνπ νη εγγεγξακκέλνη ήηαλ αξρηθά 44 θαη δεκηνπξγήζεθαλ 3 ηκήκαηα, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο κεηψζεθαλ ζηνπο 25 θαη ηα ηκήκαηα έγηλαλ 2, κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νινήκεξνπ ζρνιείνπ. Αηηία γηα ηε θζίλνπζα απηή πνξεία είλαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ νινήκεξσλ ζρνιείσλ εθ κέξνπο ηεο πνιηηείαο, (έιιεηςε πιηθνηερληθήο ππνδνκήο) θαζψο θαη ε ζεκαζία αμία, πνπ νη εθπαηδεπηηθνί δίλνπλ ζ απηά. πσο πξναλαθέξζεθε ηα Δθπαηδεπηήξηα αλεγέξζεθαλ πξηλ απφ έλαλ αηψλα πεξίπνπ. Οη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλέγεξζή ηνπο ήηαλ πξσηίζησο ηδενινγηθνί. Ζ πξνζπάζεηα ησλ Διιήλσλ, πξσηνζηαηνχληνο ηνπ Μεηξνπνιίηε Υξπζνζηφκνπ, λα ηνλψζνπλ ην ειιεληθφ ζηνηρείν ηεο πεξηνρήο, ππαγφξεπζε ηε δεκηνπξγία ελφο κεραληζκνχ πνπ ζα ελνπνηνχζε γισζζηθά, πνιηηηζκηθά θαη ζξεζθεπηηθά ηνπο θαηνίθνπο ηεο Γξάκαο, ψζηε ην ειιεληθφ θξάηνο λα έρεη ηα δηαπξαγκαηεπηηθά ραξηηά λα δηεθδηθήζεη ηελ πεξηνρή. Ο κεραληζκφο απηφο ήηαλ ην ζρνιείν θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Ωο ηέηνηνο κεραληζκφο μεθίλεζε ηελ πνξεία ηνπ ην ζρνιείν θαη ηέηνηνο παξέκεηλε ζηελ εθαηφρξνλε πνξεία ηνπ. Δθπιήξσζε απηφ ην ξφιν κε επηηπρία θάησ απφ ηηο αληίμνεο ζπλζήθεο πνπ

143 143 επέβαιαλ νη βνπιγαξηθέο θαηνρέο θαη ην πξνζθπγηθφ δήηεκα. Με ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα Δθπαηδεπηήξηα απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θαηαθηεηέο, φηαλ κεηέηξεπαλ ην ζρνιείν ζε βνπιγαξηθφ θαη θαηέζηξεθαλ ηα αξρεία ηνπ, ψζηε λα εθιείςνπλ ηα πεηζηήξηα ηεο χπαξμεο αθκάδνληνο ειιεληθνχ ζηνηρείνπ ζηελ πεξηνρή. ρεδφλ ζε φιε ηελ πεξίνδν ιεηηνπξγίαο πνπ θαηαγξάθεηαη ζηα αξρεία πνπ κειεηήζεθαλ, δηαθαίλεηαη ν ζθηρηφο ελαγθαιηζκφο ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ εθθιεζία. Ηεξάξρεο ήηαλ άιισζηε απηφο πνπ πξσηνζηάηεζε ζηελ αλέγεξζή ηνπο, θαη κεηαμχ άιισλ, ζηφρνο ήηαλ λα πξνζειθχζεη ηνπο εμαξρηθνχο νξζφδνμνπο ηεο πεξηνρήο θαη λα εληζρχζεη ηνπο παηξηαξρηθνχο. Σν ηξίπηπρν «παηξίο, ζξεζθεία, νηθνγέλεηα» πξνσζήζεθε εληαηηθά κέζα απφ κεραληζκνχο επηβνιήο ή πξνπαγάλδαο. Σν ζρνιείν ιεηηνπξγνχζε σο κεραληζκφο επηβνιήο ηνπ Οξζφδνμνπ Γφγκαηνο. Κάζε άιιε ζξεζθεπηηθή επηινγή δελ είρε ζέζε ζην ζρνιείν. ην δηάζηεκα πξηλ ηε κεηαπνιίηεπζε αλέιαβε ελεξγφ ξφιν ζηελ εθξίδσζε ησλ αιιφδνμσλ ζξεζθεπηηθψλ πεπνηζήζεσλ. Σα θαηερεηηθά ζρνιεία ελίζρπαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο κέζσ ηνπ ζρνιείνπ θαη θαίλνληαλ λα είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλα κ απηφ. Σα βηβιία θαη ηα πεξηνδηθά ηεο εθθιεζίαο έβξηζθαλ ηνπο αλαγλψζηεο ηνπο κέζσ ηνπ ζρνιηθνχ κεραληζκνχ, ν νπνίνο ηα επέβαιε σο αλαγλψζκαηα. Ο ππνρξεσηηθφο ηνπο ραξαθηήξαο δελ αθνξνχζε κφλν ηνπο καζεηέο, αιιά θαη ηνπο δαζθάινπο. ηε λεφηεξε επνρή φκσο πηνζεηήζεθε πην δηαιιαθηηθή ζηάζε, απαιιάζζνληαο ηνπο αιιφδνμνπο καζεηέο απφ ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ, ελψ ζηαδηαθά ν ππνρξεσηηθφο εθθιεζηαζκφο θαη ε παξφηξπλζε ζπκκεηνρήο ζηα θαηερεηηθά ζρνιεία έπαςε λα πθίζηαηαη. Αθφκε θαη ζήκεξα φκσο, νινθάλεξα πξνσζεί ην νξζφδνμν δφγκα ζην νπνίν αλήθεη ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ ηνπ. Αλ θαη θαλεξά δελ επηβάιεη ηε ζξεζθεπηηθή ηνπ πξνηίκεζε, σζηφζν αθφκε θαη ζήκεξα ε πξσηλή πξνζεπρή, νη εηθφλεο, ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ, νη εθθιεζηαζκνί φινπ ηνπ ζψκαηνο ηνπ ζρνιείνπ ζηηο κεγάιεο ζξεζθεπηηθέο θαη εζληθέο γηνξηέο, δελ αθήλνπλ ακθηβνιία γηα ηηο ζξεζθεπηηθέο πξνηηκήζεηο ηνπ. Άιισζηε ζ απηφ ην δφγκα αλήθεη ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ ηνπ, φπσο δηαθάλεθε απφ ηα καζεηνιφγηα. Σα βηβιία θαη πεξηνδηθά πνπ θπθινθνξνχζαλ ζην ζρνιείν, είηε απεπζχλνληαλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο είηε ζηνπο καζεηέο, ινγνθξίλνληαλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ πξνζπαζνχζε ην θξάηνο λα ειέγμεη ηηο ηδέεο πνπ θπθινθνξνχζαλ θαη δηδάζθνληαλ ζηα ζρνιεία. Ζ ηαθηηθή απηή εθαξκφζηεθε αλειιηπψο γηα πνιιά ρξφληα κέρξη ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο. Παξάιιεια κε ηηο απαγνξεχζεηο φκσο εθαξκφζηεθε θαη ε ηαθηηθή ηεο παξφηξπλζεο πξνο ζπγθεθξηκέλα αλαγλψζκαηα. Έλα κηθξφ δηάιιεηκα πεξηνξηζκέλεο απειεπζέξσζεο δηαθάλεθε ζηελ πεξίνδν κεηά ην 1964, παξά ην γεγνλφο φηη θαη ηφηε

144 144 παξνπζηάζηεθε απαγφξεπζε βηβιίνπ. Ζ αλάπαπια απηή δηαθφπεθε βίαηα απφ ηε δηθηαηνξία. ε φιν ην δηάζηεκα ησλ απαγνξεχζεσλ ηα αλαγλψζκαηα πνπ δελ επηηξέπνληαλ, ήηαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ηα πξνζθείκελα ζηελ αξηζηεξή πνιηηηθή ηδενινγία. Σα βηβιία ησλ ζρνιηθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηα πεξηνδηθά πνπ έθηαλαλ ζηα ζρνιεία, έπξεπε λα είλαη εγθεθξηκέλα απφ ην Τ. Π., έζησ θη αλ αγνξάδνληαλ κε ρξήκαηα ηνπ ζρνιείνπ. Μεηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 δελ εκθαλίδνληαλ απαγνξεχζεηο. Ωζηφζν ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί πσο ηα εγρεηξίδηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πηα είλαη ηνπ Ο.Δ.Γ.Β., ελψ εκθαλίδνληαη θαη πξνηάζεηο πξνο ζπγθεθξηκέλα βηβιία. Ζ ηαθηηθή απηή, πξνθαλψο αθνχ δελ ζπλδπάδεηαη κε απαγνξεχζεηο απελνρνπνηείηαη, σζηφζν δελ παχεη λα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηεο ζηελ ηδενινγηθή θαζνδήγεζε. Οη νδεγίεο πνπ δίλνληαλ ζηα ζρνιεία αληαλαθινχζαλ ηα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηεο ρψξαο, ηηο θπξίαξρεο ηδενινγίεο θαη είλαη δπλαηφλ λα δψζνπλ ζηνλ κειεηεηή ηνπο ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηε δσή φιεο ηεο ρψξαο θαη φρη κφλν γηα ηελ δσή θαη ηελ ηζηνξία ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Σν ζρνιείν ιεηηνπξγνχζε σο έλαο κεραληζκφο νκνγελνπνίεζεο ησλ πιεζπζκψλ. Οη καζεηέο έπξεπε λα απνδερηνχλ θαη λα ηηκήζνπλ ηηο επηινγέο ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο πνπ αζθνχζε ηελ εμνπζία θαη γηα ην ιφγν απηφ ζπρλά δίλνληαλ νδεγίεο πνπ αθνξνχζαλ ζηελ αλάδεημε πνιηηηθψλ επηινγψλ, κέζα απφ νκηιίεο ενξηαζκνχο θαη άιιεο εθδειψζεηο. Δίραλ ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα γηα φινπο, ρσξίο λα δίλνληαη πεξηζψξηα κε απνδνρήο ηνπο. Σέηνηεο ελέξγεηεο ήηαλ νη νκηιίεο θαη νη ενξηαζκνί γηα ην ΝΑΣΟ, ηνλ ΟΖΔ, ηελ ΔΟΚ ή ηα κλεκφζπλα γηα ηνπο ζθαγηαζζέληεο ππφ ησλ θνκκνπληζηψλ θ.ά.. Ζ αξηζηεξά σο εηηεκέλε ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ ήηαλ απφιπηα ζηηγκαηηζκέλε θαη απαγνξεπκέλε. Απαμησηηθνί ραξαθηεξηζκνί φπσο «ζπκκνξίηεο» ή επαλαπαηξηζζέληεο «εθ ηνπ ηδεξνχλ Παξαπεηάζκαηνο», ραξαθηήξηδαλ αξλεηηθά ηα πξνζθείκελα ζηελ αξηζηεξή ηδενινγία άηνκα, δεκηνπξγψληαο ζπλεηξκνχο θαη δηιιήκαηα ζηελ ηξπθεξή παηδηθή ςπρή. Απφ ηελ άιιε ε ππνρξεσηηθή αλάξηεζε ησλ εηθφλσλ ηνπ βαζηιηά ή ζηελ πεξίπησζε ηεο ρνχληαο ηνπ εκβιήκαηφο ηεο, εδξαίσλαλ θαη επέβαιιαλ ζηηο ζπλεηδήζεηο καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ηελ θπξίαξρε ηδενινγία. Σα πηζηνπνηεηηθά θνηλσληθψλ θξνλεκάησλ ήηαλ ίζσο απφ ηηο πην αθξαίεο κνξθέο ηδενινγηθνχ ειέγρνπ. Σν κάζεκα ηεο Αγσγήο ηνπ Πνιίηε κπνξεί λα ζεσξεζεί ην θαη εμνρήλ κάζεκα πνπ έθεξλε ζηνπο καζεηέο ηελ θπξίαξρε ηδενινγία θαη ηνπο δηαπφηηδε κ απηήλ. Οη καζεηέο φθεηιαλ λα έρνπλ νκνγελνπνηεκέλε γισζζηθή, ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηα θαη απηφ επηηπγράλνληαλ κε θάζε δπλαηφ ηξφπν. Με νκηιίεο, γηνξηέο, εθδειψζεηο, κέζα απφ ηελ χιε ησλ καζεκάησλ, κε επηζθέςεηο ζε ρψξνπο θαη ζσκαηεία ή ζψκαηα πνπ πξνήγαγαλ

145 145 ην πξναλαθεξφκελν ηξίπηπρν. Άιιεο θνξέο ν πξνπαγαλδηζκφο ήηαλ απξνθάιππηνο θαη άιιεο θνξέο θαιπκκέλνο φπσο ζηελ πεξίπησζε πνπ νη καζεηέο φθεηιαλ λα γίλνπλ ελεξγνί νηθνλνκηθνί πνιίηεο ηνπ θξάηνπο θαη γηα ην ιφγν απηφ πξνσζνχληαλ ε θαιιηέξγεηα νηθνλνκηθήο ζπλείδεζεο, κε ηελ αλάπηπμε ηνπ πλεχκαηνο ηεο απνηακίεπζεο. Αθφκε θαη ε εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο απνηππψλνληαλ ζηηο νδεγίεο πνπ δίλνληαλ πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο καζεηέο φπσο ηφηε πνπ εθηζηνχζε ηελ πξνζνρή ζηηο θηιηθέο ζρέζεηο κε ηε Γηνπγθνζιαβία ή φηαλ επέβαιε ηνλ φξν Σνπξθηθφο αληί Μνπζνπικαληθφο. Αθφκε θαη κεηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 πνπ ην ζρνιείν ζέιεζε λα πηνζεηήζεη πην θηιειεχζεξε θαη νπδέηεξε ζηάζε, έρεη λα επηδείμεη ελέξγεηεο επηβνιήο ή πξνψζεζεο δξάζεσλ ηδενινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. Ζ εληνιή εμαθάληζεο ησλ πεηζηεξίσλ ηεο δηθηαηνξηθήο επέιαζεο απφ ηα ζρνιεία, ε αλαγλψξηζε θαη ν ενξηαζκφο ηεο εζληθήο αληίζηαζεο, ε απνδνρή αξηζηεξψλ ζπγγξαθέσλ δελ παχνπλ λα είλαη πξάμεηο ηδενινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. Ζ επηβνιή εληαίσλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ κπνξεί επίζεο λα εθιεθζεί σο ζπγθαιπκκέλε ππφγεηα πξνπαγάλδα ηδενινγηθνχ θαη πνιηηηθνχ ραξαθηήξα. Ζ πξνψζεζε κε δηάθνξα πξνγξάκκαηα θαη ζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηνπ επξσπατθνχ πλεχκαηνο, ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηεο αληηξαηζηζηηθήο ζηάζεο, απφ ηε κηα θαη ηε δεκηνπξγία ηάμεσλ ππνδνρήο απφ ηελ άιιε, ηεο δηδαζθαιίαο ζπγθεθξηκέλσλ μέλσλ γισζζψλ δελ παχεη λα ππνθξχπηεη ηνλ θαζνδεγεηηθφ ηδενινγηθφ ξφιν ηνπ ζρνιείνπ. ίγνπξα φκσο φπσο θάλεθε απφ ηε κειέηε ησλ αξρείσλ έρεη εθιείςεη πηα ν αζθπθηηθφο έιεγρνο, νη θαηεγνξεκαηηθέο απαγνξεχζεηο θαη ε θαλεξή ζηνρνπνίεζε νκάδσλ. Σν ηξίην θνκκάηη ηνπ ηξίπηπρνπ, ε νηθνγέλεηα, πξνσζήζεθε, πξνβιήζεθε, εμπκλήζεθε θαη απνηέιεζε ην βαζηθφ ζηφρν θαη ζπλεξγάηε ηνπ ζρνιείνπ. Ζ νηθνγέλεηα, ην θχηηαξν ηεο θνηλσληθήο ζπγθξφηεζεο θαη δνκήο, απηή πνπ εκπηζηεπφηαλ ηα λεαξφηεξα κέιε ηεο ζηελ εθπαίδεπζε, έπξεπε λα βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπλεξγαζία κε ην ζρνιείν, ψζηε ε ηδενινγία, κέζσ ησλ καζεηψλ λα εμαθηηλψλεηαη ζηα ππφινηπα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο. Κάπνηεο θνξέο ην ζρνιείν απεπζπλφηαλ άκεζα ζηελ νηθνγέλεηα, πξνθεηκέλνπ λα πξνσζήζεη ηηο απφςεηο ηνπ. Γελ έθξπςε πνηέ ηελ επηζπκία ηνπ λα παίμεη ην ξφιν ηνπ θνηλσληθνχ αλακνξθσηή. Ήηαλ απηφ ην ίδην φκσο πνπ εμχςσζε ην ξφιν ηεο κεηέξαο θαη αλαγλψξηζε ηηο ππεξεζίεο ηεο, θαζηεξψλνληαο κάιηζηα θαη εηδηθή γηνξηή ηεο κεηέξαο. Έπξεπε λα εμπςψζεη θαη λα ηηκήζεη ηε κάλα, αιιά θαη ηελ νηθνγέλεηα πνπ εθρσξνχζε ζην ζρνιείν κέξνο ησλ δηθαησκάησλ ηεο ζηε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ ηεο. Φάλεθε απφ ηε κειέηε ησλ αξρείσλ πσο ήηαλ ζπρλή ε παξφηξπλζε πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα νξγαλψλνπλ ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ. Ζ ηθαλφηεηά ηνπο λα θηλεηνπνηνχλ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ ηνπο,

146 146 ζπγθαηαιέγνληαλ κεηαμχ ησλ πξνζφλησλ ηνπο. Ηδηαίηεξε κάιηζηα βαξχηεηα δφζεθε ζηνλ ηνκέα απηφ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο. Σν ζρνιείν κέζσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ, θαζνδεγνχζε ηηο νηθνγέλεηεο ζηνλ ηξφπν δηαπαηδαγψγεζεο ησλ παηδηψλ. Ζ ζρέζε απηή παξακέλεη άξξεθηε αθφκε θαη ζήκεξα κε ηηο ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ηαθηηθά ζηα ζρνιεία. Γηάθνξεο νξγαλψζεηο θαη ζσκαηεία ζρεηίζηεθαλ θαη ζπλεξγάζηεθαλ κε ην ζρνιείν. Ο πξνζθνπηζκφο, ν Οδεγηζκφο θαη ν ΔΔΝ ππήξμαλ νη πην ζηελνί ζπλεξγάηεο ηνπ ζρνιείνπ. ηελ θπξηνιεμία ζηελνί ζπλεξγάηεο θαζψο ηνλίζηεθε απφ ην ίδην ην ζρνιείν ε ζπλάθεηα ησλ ζηφρσλ ηνπο σο πξνο ην γλσζηφ ηξίπηπρν. Μφλν κεηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 έπαςε ε παξφηξπλζε ζπκκεηνρήο θαη ζπλεξγαζίαο κε ηα ζψκαηα απηά. ε άιιεο πάιη πεξηπηψζεηο απαγνξεχηεθε ε ζπκκεηνρή καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζε ζσκαηεία θαη νκάδεο πνπ δελ είραλ ζπλαθείο κε ην ζρνιείν ζθνπνχο. απηά πεξηιακβάλνληαλ θαη πνιηηηθέο νκάδεο δηαθνξεηηθήο πξνο ηελ εμνπζία, θνκκαηηθήο ηδενινγίαο. Μάιηζηα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο απαγνξεχνληαλ κέρξη ην 1982 ε ζπκκεηνρή ζε θνκκαηηθέο νξγαλψζεηο εηδηθά θαηά ηελ πξνεθινγηθή πεξίνδν. Με ηνλ ηξφπν απηφ εμαζθαιίδνληαλ θαηλνκεληθά ε πνιηηηθή νπδεηεξφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Φαηλνκεληθή, γηαηί νπζηαζηηθά εμαλαγθάδνληαλ λα είλαη θνξείο ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο. Δπηπιένλ απνθιείνληαλ έηζη ε πηζαλφηεηα λα επεξεάζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ην θνηλσληθφ ζχλνιν πξνο δηαθνξεηηθή ηδενινγηθή θαηεχζπλζε, θαζψο ηδηαίηεξα ζηελ επαξρία, ζε παιηφηεξεο επνρέο νη δάζθαινη έραηξαλ ηδηαίηεξεο εθηίκεζεο απφ ηνπο θαηνίθνπο. ην ηειεπηαίν ζπλέηεηλε θαη ε αλάζεζε απφ ηελ πνιηηεία ζηνπο δαζθάινπο δηαθφξσλ αξκνδηνηήησλ δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο πνπ αχμαλαλ ην θχξνο ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ εθιείςεη νη απαγνξεχζεηο αιιά θαη έρνπλ απαιιαγεί νη εθπαηδεπηηθνί απφ αξκνδηφηεηεο δηνηθεηηθνχ ραξαθηήξα. Απηφ ην ηειεπηαίν ζε ζπλάξηεζε κε ηελ άλνδν ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ θαη ηελ εμάιεηςε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ, κείσζε ην θχξνο ησλ δαζθάισλ. ζνλ αθνξά ζηελ αιιειεπίδξαζε ζρνιείνπ θαη θνηλσλίαο ηνλίζηεθε ήδε πσο ην ζρνιείν ζσξήζεθε αλακνξθσηήο ηεο θνηλσλίαο. Πέξα απφ ηηο ηδενινγηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ πεξλνχζε ζηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν, ήηαλ απηφ πνπ πξνσζνχζε θαη θαζηέξσλε ζπγθεθξηκέλε πνιηηηζκηθή θνπιηνχξα. Γηα πνιιά ρξφληα ππήξμε ην θέληξν δηαθφξσλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Με ηηο εζληθέο θαη ζξεζθεπηηθέο ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο πνπ δηνξγάλσλε θάζε ρξφλν, νη νπνίεο πιαηζηψλνληαλ κε παξειάζεηο, ζέαηξα, ηξαγνχδηα, κνπζηθή, πνηήκαηα, κε ηηο γπκλαζηηθέο επηδείμεηο, ηηο ρεηξνηερληθέο εθζέζεηο, ηηο πεξηβαιινληηθέο δξάζεηο, ηηο νκηιίεο θιπ. πνπ δηνξγάλσλε θαη νη νπνίεο ήηαλ

147 147 αλνηρηέο ζην θνηλφ, δηαδξακάηηζε πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ ςπραγσγία θαη ζην πνιηηηζκηθφ πξνθίι ηνπ ηφπνπ. Άιισζηε ζε επνρέο δχζθνιεο, ην ζρνιείν πξνκεζεχηεθε θηλεκαηνγξαθηθή κεραλή ελψ νη ηαηλίεο πνπ πξφβαιε απεπζχλνληαλ θαη ζην θνηλφ. Δπέδεημε θηιαλζξσπηθή δξάζε αιιά θαη έγηλε απνδέθηεο θηιαλζξσπηθψλ δξάζεσλ. Δπέδξαζε ζην πνιηηηζκηθφ πιαίζην ηνπ θνηλσληθνχ πεξίγπξνπ, αιιά θαη επεξεάζηεθε απφ απηφ κέζα απφ ηηο επαθέο ηνπ κε ηα ζσκαηεία θαη ηηο ππεξεζίεο ηεο πεξηνρήο. Δπεξεάζηεθε απφ ηελ ηνπηθή παξάδνζε πνπ ηελ αλέδεημε κέζα απφ δηάθνξεο εθδειψζεηο νη νπνίεο πξνσζνχληαλ θαη απφ ηελ θεληξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Τπήξμαλ πεξίνδνη πνπ ε πνιηηηζκηθή ηνπ δξάζε ήηαλ εληνλφηεξε φπσο ζπλέβαηλε ζε φιε ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, αιιά θαη ζην δηάζηεκα ηεο δηθηαηνξίαο, επνρέο πνπ δίλνληαλ πνιχ κεγάιε ζεκαζία ζηηο εθδειψζεηο ηνπ ζρνιείνπ, ηφζν απφ ηελ πνιηηεία φζν θαη απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία. Οη αλαθνξέο ζε ηέηνηνπ είδνπο αλνηρηέο εθδειψζεηο πνπ απεπζχλνληαλ ζε πνιχ κεγάιν θνηλφ αξαίσζαλ ζηα λεφηεξα ρξφληα, πηζαλφλ γηαηί ε αλάπηπμε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζηε πεξηνρή πξφζθεξε ζηνλ πιεζπζκφ πνιιέο ελαιιαθηηθέο πεγέο ςπραγσγίαο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηζκηθήο έθθξαζεο απφ θνξείο θαη ζσκαηεία πνπ ιεηηνχξγεζαλ αληαγσληζηηθά ζ απηφ ηνλ ηνκέα. ε κηα πξνζπάζεηα αλάθηεζεο ηνπ ξφινπ απηνχ δηνξγαλψζεθαλ θαη νη εθδειψζεηο ησλ 100 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. ην ζρνιείν ζπλερίδνπλ φπσο θαίλεηαη απφ ηα πξαθηηθά λα δηνξγαλψλνληαη πνιηηηζηηθά δξψκελα θαη θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα θαη ζηνλ 21 ν αηψλα. Ίζσο έρνπλ ράζεη θάηη απφ ηελ παιηά αίγιε ηνπο νη εθδειψζεηο, δελ παχνπλ φκσο λα πθίζηαληαη. ζν αθνξά ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο πξνπνιεκηθήο πεξηφδνπ, δελ ππάξρνπλ πιεξνθνξίεο ιφγσ θαηαζηξνθήο ησλ αξρείσλ ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ, θαηά ηε Γ Βνπιγαξηθή θαηνρή. Σε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν θαζψο θαη ηελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο, ηα δηδαζθφκελα καζήκαηα ήηαλ : Θξεζθεπηηθά, Διιεληθά, Μαζεκαηηθά, Γεσγξαθία, Καιιηγξαθία, Υεηξνηερλία, Ωδηθή, Γπκλαζηηθή, Γεσκεηξία, Ηζηνξία, Φπζηθή Ηζηνξία, Φπζηθή Υεκεία, ελψ ην 1949, εηζάγεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο Αγσγήο ηνπ Πνιίηε. Σε δεθαεηία ηνπ 1950, δηδάζθνληαλ ζε φιεο ηηο ηάμεηο, Θξεζθεπηηθά, Διιεληθά, Μαζεκαηηθά, Γεσγξαθία, Καιιηγξαθία, Υεηξνηερλία, Ωδηθή θαη Γπκλαζηηθή ελψ Γεσκεηξία, Ηζηνξία, Φπζηθή Ηζηνξία, Φπζηθή Υεκεία, απφ ηε Γ - Σ ηάμε. Σε δεθαεηία ηνπ 1960, νη κφλεο δηαθνξνπνηήζεηο είλαη φηη ε Γεσκεηξία θαη ε Φπζηθή Υεκεία δηδάζθνληαη πιένλ ζηελ Δ θαη Σ ηάμε ελψ ε Φπζηθή Ηζηνξία θαη ε Ηζηνξία απφ ηε Γ σο ηε Σ ηάμε. Σε δεθαεηία ηνπ 1970, ε Γεσκεηξία θαη ε Αξηζκεηηθή ελζσκαηψλνληαη ζε εληαίν κάζεκα, ελψ ην 1971, εηζάγεηαη ην κάζεκα ηεο Πνιηηηθήο

148 148 Άκπλαο. Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο, κε ηελ αιιαγή ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ην 1969, πξνζηέζεθαλ καζήκαηα ζε ζρέζε κε ηελ παηξίδα, ηε ζξεζθεία θαη ηελ νηθνγέλεηα θαη θαζηεξψζεθε ν εηήζηνο πξνγξακκαηηζκφο εξγαζηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο αλαγλσξίζηεθε ε αλαγθαηφηεηα θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ επηηπρία ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. Ζ πξαθηηθή απηή αηνλεί ζηαδηαθά ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο. ηελ Α θαη Β ηάμε ρξεζηκνπνηνχληαλ ε κέζνδνο Decroly ή Οιηθή κέζνδνο θαη ε Δληαία πγθεληξσηηθή Γηδαζθαιία. Ζ ηειεπηαία, απνηέιεζε πξφδξνκν ηεο ζχγρξνλεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο κε πνιχ ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα κε βάζε ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ. χκθσλα κε απηήλ, ε δηδαζθαιία ηεο πξψηεο αλάγλσζεο γίλνληαλ κε ηε κέζνδν ησλ πξφηππσλ ιέμεσλ. Οη ιέμεηο εμάγνληαλ απφ ηα ζέκαηα πνπ απαζρνινχζαλ θαζεκεξηλά ηελ ηάμε, ελψ πξνζθέξνληαλ δηάθνξα θείκελα ηππσκέλα ζην ηππνγξαθείν ηεο, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα αλάγλσζε. Αλαπξνζαξκνγή ηεο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο ηεο πξψηεο αλάγλσζεο έγηλε απφ ην ρνι. έηνο , κε ηελ επηινγή ηεο αλαιπηηθνζπλζεηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο. ηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο ρξεζηκνπνηνχληαλ ε αλαιπηηθνζπλζεηηθή κέζνδνο θαη ε ηξηκεξήο πνξεία δηδαζθαιίαο ζε φια ηα καζήκαηα. Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο φπσο θαίλεηαη ζηνπο πξνγξακκαηηζκνχο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ, επηρεηξείηαη ε ζχλδεζε, ζπζρέηηζε ηεο χιεο έθαζηνπ δηδαζθφκελνπ καζήκαηνο κε ηελ ζπγγεληθή χιε άιισλ καζεκάησλ, ελψ δίλεηαη έκθαζε ζηελ πξαθηηθή ρξεζηκφηεηα θαη σθειηκφηεηα ηεο γλψζεο. ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο φπσο θαη ζηα άιια ζεσξεηηθά καζήκαηα, ν εθπαηδεπηηθφο πξνζέθεξε ην λέν κε δηεγεκαηηθή κνξθή, ελψ ζην ηέινο, φπνπ ήηαλ δπλαηφλ, εμάγνληαλ εζηθά δηδάγκαηα θαη ζπκπεξάζκαηα. ηελ ηάμε θπξηαξρνχζε ν κνλφινγνο ηνπ δαζθάινπ θαη ε παζεηηθή αθξφαζε απφ ηνπο καζεηέο. Οη εξσηήζεηο ηνπ απεπζχλνληαλ επηιεθηηθά ζηνπο θαινχο καζεηέο. Σν γεγνλφο απηφ αηηηνινγείηαη ζε ζπλάξηεζε θαη κε ην κεγάιν αξηζκφ καζεηψλ αλά ηάμε, πνπ θαίλεηαη φηη δπζρέξαηλε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηελ αιιειεπίδξαζε εθπαηδεπηηθνχ, καζεηψλ. Έκθαζε δίλνληαλ ζηελ επνπηηθή δηδαζθαιία θαη ηελ αμηνπνίεζε επνπηηθνχ πιηθνχ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ελψ κεγάιε ζεκαζία απνδίδνληαλ ζηε δεκηνπξγία θαη θαιιηέξγεηα ησλ ζρνιηθψλ θήπσλ απφ ηνπο καζεηέο ησλ κεγάισλ ηάμεσλ κε ηε βνήζεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπο. Δπηκέξνπο ζηφρνη ηεο δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ ηεο Ηζηνξίαο, ηεο Γεσγξαθίαο, ηεο Παηξηδνγλσζίαο θαη θάζε καζήκαηνο πνπ επηδέρνληαλ παηξησηηθνχ θξνλεκαηηζκνχ, ήηαλ ε θαιιηέξγεηα ηνπ εζληθνχ θαη παηξησηηθνχ θξνλήκαηνο ησλ καζεηψλ (εζληθή δηαπαηδαγψγεζε θαη θξνλεκαηηζκφο), ε ςπρηθή θαη εζηθή

149 149 πξνπαξαζθεπή ηνπο. Ζ ζηφρεπζε απηή δηαηεξείηαη θαη εληείλεηαη θαηά ηε πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο θαη ζηαδηαθά αηνλεί ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο. Έληνλε θαίλεηαη ε θξνληίδα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηελ ζξεζθεπηηθή αγσγή ησλ καζεηψλ. Ο ηαθηηθφο εθθιεζηαζκφο, νη ζπζηάζεηο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζηα θαηερεηηθά ζρνιεία, ε θαζεκεξηλή πξσηλή πξνζεπρή, θαλεξψλνπλ ην ζξεζθεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Μεγάιε έκθαζε δίλνληαλ ζην κάζεκα ηεο σκαηηθήο Αγσγήο κε ηε δηνξγάλσζε εηήζησλ γπκλαζηηθψλ επηδείμεσλ, ζηηο νπνίεο αλαδεηθλχνληαλ θαη βξαβεχνληαλ νη θαιχηεξνη καζεηέο, αιιά θαη ζηε Υεηξνηερλία, κε ηελ εηήζηα επίζεο δηνξγάλσζε ρεηξνηερληθψλ εθζέζεσλ. Οη καζεηέο ησλ κεγάισλ ηάμεσλ έδηλαλ πξναγσγηθέο θαη απνιπηήξηεο εμεηάζεηο, ην Φεβξνπάξην θαη ηνλ Ηνχλην, απφ ην 1965 έσο ην 1976 πνπ θαηαξγνχληαη. Ζ γιψζζα πνπ πηνζεηεί ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, σο αληηθείκελν θαη κέζν δηδαζθαιίαο, ελαιιάζζεηαη κεηαμχ θαζαξεχνπζαο θαη δεκνηηθήο. πγθεθξηκέλα ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν ρξεζηκνπνηείηαη ε θαζαξεχνπζα κέρξη ην 1964, νπφηε πηνζεηείηαη ε δεκνηηθή γιψζζα. Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο, επαλαθέξεηαη ε δηδαζθαιία ηεο θαζαξεχνπζαο κέρξη ηελ νξηζηηθή πηνζέηεζε ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο ην Απφ ηελ έξεπλα αξρείνπ, ηηο εθζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ, ηηο ζπλεληεχμεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ, πξνθχπηεη φηη δελ ππήξραλ νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζηα δηδαζθφκελα καζήκαηα, ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαη ηελ πνξεία δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ απφ ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν θαη ηελ επαλαιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ, κέρξη θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Δπίζεο αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν εμέηαζεο θαη αμηνιφγεζεο, κέρξη πξφζθαηα γίλνληαλ κε αλαδηήγεζε ηνπ καζήκαηνο απφ ηνπο καζεηέο θαη ζηεξίδνληαλ ζηελ απνκλεκφλεπζε. Ζ κεηαπνιηηεπηηθή πεξίνδνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ην θνηλσληθφ αίηεκα εθζπγρξνληζκνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο παηδείαο. Με ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ 1976 θαζηεξψζεθε ε δεκνηηθή γιψζζα σο φξγαλν θαη αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν, θαηαξγήζεθαλ νη εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο απφ ην δεκνηηθφ ζην γπκλάζην, ε αξηζκεηηθή βαζκνινγία θαη έγηλε πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ησλ ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ. Ωζηφζν δελ παξαηεξνχληαη αιιαγέο ζηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, θαζψο νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ίδηεο κεζφδνπο θαη πνξεία δηδαζθαιίαο κε ηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν. Σα δηδαζθφκελα καζήκαηα ζχκθσλα κε ην Αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπ 1977 είλαη: Θξεζθεπηηθά, Διιεληθή Γιψζζα, Αξηζκεηηθή, Σερληθά, Μνπζηθή, Γπκλαζηηθή, ζε φιεο

150 150 ηηο ηάμεηο, πνπδή Πεξηβάιινληνο, απφ ηελ Α - Γ ηάμε, Ηζηνξία θαη Γεσγξαθία απφ ηελ Γ -Σ ηάμε, Γεσκεηξία, Φπζηθή Υεκεία θαη Αγσγή ηνπ Πνιίηε, ζηελ Δ θαη Σ ηάμε. ηελ νπζία, παξακέλνπλ ηα ίδηα κε απηά ησλ πξνεγνχκελσλ πεξηφδσλ, ελψ νη αιιαγέο εληνπίδνληαη θπξίσο ζηελ νλνκαζία ηνπο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο σζηφζν, εηζάγεηαη ζηαδηαθά ε δηδαζθαιία δχν μέλσλ γισζζψλ, ηεο Αγγιηθήο θαη ηεο Γεξκαληθήο ή Γαιιηθήο, χζηεξα απφ επηινγή ησλ καζεηψλ. Παξάιιεια, κε ηελ αιιαγή ηνπ ΑΠ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ΓΔΠΠ (Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ) ην 2003, πηνζεηνχληαη λέεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη κέζνδνη δηδαζθαιίαο, φπσο ε δηεξεπλεηηθή- αλαθαιππηηθή, ε νκαδνζπλεξγαηηθή θαη ε κέζνδνο ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο. Ζ ρξήζε ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο επεθηάζεθε κέζσ ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο θαη γεληθεχηεθε κέζα απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ΓΔΠΠ, πνπ πξνβιέπεη ηελ εθπφλεζε ζρεδίσλ εξγαζίαο ζε φια ηα δηδαζθφκελα καζήκαηα. ηφρνο δελ είλαη πιένλ ε κεηάδνζε ηεο γλψζεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, αιιά ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζή θαη νηθνδφκεζή ηεο, απφ ηνπο καζεηέο ελψ επηρεηξείηαη ε ζχλδεζή ηεο, κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο παξαηεξείηαη ζπκκεηνρή ηνπ ζρνιείνπ ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδνηνχκελα απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, φπσο ην σθξάηεο Κνκέληνπο θαη ζε θαηλνηφκεο δξάζεηο/πξνγξάκκαηα φπσο Πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο, Αγσγήο Τγείαο θαζψο θαη Οιπκπηαθήο Παηδείαο ηα πξνεγνχκελα ρξφληα. Σέινο, παξαηεξείηαη αιιαγή ζηηο θνηλσληθέο αμίεο πνπ κεηαδίδνληαη απφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κέζσ ησλ καζεκάησλ πνπ παχεη λα έρεη εζλνθεληξηθφ θαη θξνλεκαηηζηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Γεδνκέλνπ φηη ε εθπαίδεπζε ζηελ πφιε ηεο Γξάκαο, δελ μεθίλεζε κε ηελ αλέγεξζε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ην 1909, ζα κπνξνχζε λα κειεηεζεί ην αξρεηαθφ πιηθφ πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ εθπαίδεπζε ζην 19 ν αηψλα, ψζηε λα εξεπλεζνχλ ηα γεγνλφηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ζρνιψλ. Ζ άδεηα ηεο έξεπλαο εθδφζεθε γηα ην 9 ν θαη ην 12 ν Γεκ. ρνιείν, κε απνηέιεζκα λα κελ είλαη δπλαηή ε έξεπλα ζηα αξρεία ησλ άιισλ ζπζηεγαδφκελσλ ζρνιείσλ (6 ν, 13 ν,1 ν Νεπηαγσγείν, 3 ν θαη 4 ν Νπρηεξηλφ). Ίζσο πεξαηηέξσ έξεπλα πνπ λα αθνξά ζηα αξρεία ησλ ππφινηπσλ ζρνιείσλ ζα κπνξνχζε λα δψζεη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ζηελ θίλεζε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ ησλ ζρνιείσλ ηνπ ζπγθξνηήκαηνο, ζε ζρέζε κε ηνλ ηφπν θαηαγσγήο, ηηο δηαξξνέο, ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ηνλ ηξφπν ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζρνιείσλ. Δπίζεο ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη είλαη άμηνο κειέηεο ν θψδηθαο ηεο Φηιεθπαηδεπηηθήο Αδειθφηεηνο «Ζψο» ηεο Πξνζνηζάλεο, ν νπνίνο κπνξεί λα δψζεη ζηνηρεία γηα ηελ νξγάλσζε δξάζε

151 151 ηεο Διιεληθήο θνηλφηεηαο ζηελ επαξρία απηή, εμεηαδφκελνο δε ζε ζπζρεηηζκφ κε ηνπο άιινπο δχν θψδηθεο, ηεο Σζαηάιηδηαο θαη ηεο Γξάκαο ζα παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζε εξεπλεηέο λα απαληήζνπλ ζε εξσηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νξγάλσζε ησλ νξζφδνμσλ θνηλνηήησλ ζηελ πεξηνρή θαη ην ξφιν ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηεο παηδείαο. Αδηεπθξίληζηνο παξακέλεη ν ξφινο ηνπ Πξνμελείνπ Θεζ/λίθεο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ ηεο Καβάιαο, ζε ζρέζε κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαη ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ ηεο ειεχζεξεο ηφηε Διιάδαο, σο πξνο ηελ αλάπηπμε ηεο παηδείαο ζηε Γξάκα, αληηθείκελν ην νπνίν αμίδεη λα κειεηεζεί. Μέζα απφ απηή κειέηε ζα κπνξέζεη λα θαλεί θαη ε πεξίπησζε ή νη πεξηπηψζεηο αηφκσλ πνπ επεξγέηεζαλ ηελ πεξηνρή θαη παξακέλνπλ άγλσζηνη. Δλδηαθέξνλ ζα είρε επίζεο κηα εθηελέζηεξε έξεπλα ησλ αξρείσλ ε νπνία ζα ζηφρεπε ζηελ κειέηε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ηαπηφηεηα ηνπ ξφινπ θαη ηεο ζέζεο ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ καζεηή, φπσο απηή θαηαγξάθεηαη ζηα αξρεία ηνπ ζρνιείνπ. Δπίζεο ελδηαθέξνλ ζα παξνπζίαδε ε κειέηε ηεο δξάζεο πνπ αλέπηπμαλ νη ζχιινγνη γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ, αιιά θαη ε ζρέζε απηψλ κε ην ζρνιείν. Οη καζεηηθέο θνηλφηεηεο εκθαλίζηεθαλ θάπνηα ζηηγκή ζηα πξαθηηθά ησλ αξρείσλ ησλ ζρνιείσλ, σζηφζν δελ έγηλε εθηελήο κειέηε ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακάηηζαλ ζην ζρνιηθφ γίγλεζζαη. Ο Δπηζεσξεηήο ν νπνίνο φπσο θάλεθε γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζηεγάδνληαλ ζην ζρνιείν, ηη ξφιν δηαδξακάηηζε ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ θαη ζηνλ έιεγρν ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ; Ζ νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία θαη δηαρείξηζε ηνπ ζρνιείνπ, ην νπνίν φπσο θάλεθε είρε δηθά ηνπ έζνδα αξρηθά, ζα κπνξνχζε λα δψζεη ελδηαθέξνληα ζηνηρεία ζηνλ κειεηεηή θαη ίζσο πξνηάζεηο θαη ηδέεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο απηάξθεηαο ησλ ζρνιείσλ ζήκεξα. Ζ ελδειερήο κειέηε ησλ Μαζεηνινγίσλ θαη ησλ Βηβιίσλ πνπδψλ είλαη δπλαηφ λα απνδψζεη έλα ζεζαπξφ ζηνηρείσλ γηα ηε γεσγξαθηθή πξνέιεπζε ησλ θαηνίθσλ θαη ηελ θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε ηεο πεξηνρήο θαζψο θαη ηηο κεηαβνιέο πνπ δέρηεθε απηή ζηελ πνξεία ηνπ ρξφλνπ. Φπζηθά ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ζα παξνπζίαδαλ ηα αξρεία ηεο πξνπνιεκηθήο πεξηφδνπ. Γπζηπρψο φκσο δελ θαηάθεξε θαλέλα απφ απηά λα γιηηψζεη απφ ηνπο θαηαθηεηέο, ζηεξψληαο έηζη ζεκαληηθά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ ζηελ ηαξαγκέλε θαη δχζθνιε εθείλε επνρή. ίγνπξα φκσο ε πεξαηηέξσ έξεπλα ησλ αξρείσλ έρεη λα αλαδείμεη πνιιά αθφκε ζηνηρεία. Αλ κάιηζηα ζπλδπαζηεί κε ηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ αξρείσλ άιισλ ζρνιείσλ ηεο πεξηνρήο κπνξεί λα δψζεη ελδηαθέξνληα ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζηηο

152 152 δηάθνξεο πεξηνρέο αμηνπνηνχληαλ νη θεληξηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ δίλνληαλ απφ ην ΤΠΔΠΘ θαη ην γξαθείν ησλ Δπηζεσξεηψλ.

153 153 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1. ςγκπιηικοί πίνακερ καηά πεπιόδοςρ-γπαθήμαηα. 2. Πίνακαρ εκπαιδεςηικών από ηο 1912 έωρ ζήμεπα. 3. Φωηογπαθίερ και απσειακό ςλικό από ηο 1905 έωρ ζήμεπα. Βηβιία απφ ην αξρείν ηνπ 12 νπ Γ.. ΒΠ θαη ΒΠ Πεγή: θσηνγξ. αξρείν εξεπλεηηθήο νκάδαο.

154 154 1.Συγκριτικού πύνακεσ κατϊ περιόδουσ-γραφόματα. 12ο Δθμ. χ. ανά 10ετία ο Δ.Σχ ανά 10ετία 0 Γξάθεκα 1-α. Αξηζκφο καζεηψλ 12νπ Γ.. αλά 10 ρξφληα. 0 9ο Δθμ. χ. ανά 10ετία ο Δ.Σχ ανά 10ετία 50 0 Γξάθεκα2-α. Αξηζκφο καζεηψλ 9νπ Γ.. αλά 10 ρξφληα

155 155 φγκριςθ 12ου και 9ου ο Δ.Σχ 100 9ο Δ.Σχ / / / / / /00 Γξάθεκα 3-α.χγθξηζε αλάκεζα ζην καζεηηθφ δπλακηθφ ηνπ 12 νπ θαη 9 νπ Γ.. ηελ πεληαεηία Δγγεγξακκέλνη ζην 12ν Γ.. απφ ην 1987 σο ην Υ. ΔΣΟ ΑΓΟΡΗΑ ΚΟΡΗΣΗΑ ΤΝΟΛΟ 1987/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Πίλαθαο 1-α. Πίλαθαο ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ ζην 12ν Γ.. απφ ην ρ. έηνο έσο ην ρ. έηνο , θαηά θχιν θαη ζχλνιν.

156 Υ. ΔΣΟ ΠΑΛΙΝΟΣΟΤΝΣΔ ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΤΝΟΛΟ 156 Παλιννοζηούνηερ και αλλοδαποί μαθηηέρ 12 ος Γημ.σ. από 1994 έωρ Πίλαθαο 2-α. Πίλαθαο παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γεκ. ρ. θαη έηνο θαη ζην ζχλνιν απφ ην 1994 κέρξη ην 2008.

157 157 Παλιννοςτοφντεσ και αλλοδαποί 12 ου Δθμ.χ Γξάθεκα 4-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γ.. θαηά ην ρ. έηνο 1994, φπνπ θαίλεηαη φηη νη παιηλλνζηνχληεο είλαη ην 7%, νη αιινδαπνί ην 2% θαη νη γεγελείο ην 91% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ. Παλιννοςτοφντεσ και αλλοδαποί 12 ου Δθμ. χ Γξάθεκα 5-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γ.. θαηά ην ρ. έηνο 2000, φπνπ θαίλεηαη φηη νη παιηλλνζηνχληεο είλαη ην 21%, νη αιινδαπνί ην 5% θαη νη γεγελείο ην 74% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ.

158 158 Παλιννοςτοφντεσ και αλλοδαποί 12 ου Δθμ. χ Παλιννοςτοφντεσ 4% Αλλοδαποί 11% Γθγενείσ 85% Γξάθεκα 6-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γ.. θαηά ην ρ. έηνο 2008, φπνπ θαίλεηαη φηη νη παιηλλνζηνχληεο είλαη ην 4%, νη αιινδαπνί ην 11% θαη νη γεγελείο ην 85% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ. Παλιννοςτοφντεσ και αλλοδαποί 9 ου Δθμ. χ Γξάθεκα 7-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 9 νπ Γ.. θαηά ην ρ. έηνο 1996, φπνπ θαίλεηαη φηη νη παιηλλνζηνχληεο είλαη ην 10%, νη αιινδαπνί ην 1% θαη νη γεγελείο ην 89% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ.

159 Υ. ΔΣΟ ΠΑΛΙΝΟΣΟΤΝΣΔ ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΤΝΟΛΟ 159 Παλιννοςτοφντεσ και αλλοδαποί 9 ου Δθμ. χ Γξάθεκα 8-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 12 νπ Γ.. θαηά ην ρ. έηνο 2000, φπνπ θαίλεηαη φηη νη παιηλλνζηνχληεο είλαη ην 7%, νη αιινδαπνί ην 8% θαη νη γεγελείο ην 85% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ. Παλιννοζηούνηερ και αλλοδαποί μαθηηέρ 9 ος Γημ. σ. από 1994 έωρ / / / / / Πίλαθαο 3-α. παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ ηνπ 9νπ Γ.. θαη έηνο θαη ζην ζχλνιν απφ ην 1995 κέρξη ην 2000.

160 160 Δγγεγπαμμένοι ζηο 9ο Γ.. από ηο 1986 ωρ ηο Υ. ΔΣΟ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΣΙΑ ΤΝΟΛΟ 1986/ / / / / / / / / / / / / Πίλαθαο 4-α. ησλ εγγεγξακκέλσλ ζην 9ν Γ.. καζεηψλ απφ ην ρ. έηνο έσο ην ρ. έηνο , θαηά θχιν θαη ζχλνιν.

161 σ. έηορ Μαθηηέρ 9ος Γ.. Μαθηηέρ 12ος Γ.. σ. έηορ Μαθηηέρ 9ος Γ.. Μαθηηέρ 12ος Γ ςγκπιηικοί πίνακερ ηων εγγεγπαμμένων ζηο 9ο και 12ο Γημ. σ. μαθηηών ΓΤ / / / / / / / / / / / / / /

162 Πίνακαρ εκπαιδεςηικών από ηο 1912 έωρ ζήμεπα Πίνακαρ εκπαιδεςηικών 12 ος Γημοηικού σολείος Γπάμαρ Δπί Σνπξθνθξαηίαο δίδαμαλ νη παξαθάησ δεκ/ινη: σθξαηίδεο Γηαλλνχιεο Οχηεο Αζηεξηάδεο Γαξδέκεο Αλαζηάζηνο εμ Ζπείξνπ Αζαλαζηάδεο Θεφθηινο Υξνλίδεο Πνιπρξφλεο Υξνλίδεο Αζηέξηνο θαη ακαξηδίδεο Κσλ/λνο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηνπ 1918 δίδαμαλ νη: ακαξηδίδεο Κσλ/λνο Νηθνιατδνπ Αληηγφλε θαθηδάο Γεψξγηνο Θενιφγνπ Εαραξνχια Κσλζηαληηλίδεο Αζαλάζηνο εμ Αλδξ/ιεσο Υνλδξφπνπινο Γεψξγηνο εθ Μ. Αζίαο ηαζφπνπινο Γεκήηξηνο εθ Πεινπνλλήζνπ Γθνβάηζνο Θεφδσξνο εθ Πεινπνλλήζνπ Καξαγηαλλίδνπ Κιενπάηξα εθ Ξάλζεο Βαιαβάλε Δξαζκία εθ Θξάθεο Καιφηπρνο Κ. Νηθφπνπινο Γεψξγηνο Καξαγηαλλίδνπ Κιενπάηξα Ζξσΐδεο άββαο Υαξηάινπ Μαξία Πνχιηα Διέλε Παζραιίδνπ Κνξαιία Γεσξγηάδεο Νηθφιανο Γεσξγηάδεο Γεψξγηνο Σδαλεηάθνπ Διέλε Ωξνινγάο ππξίδσλ Υαξηάινπ Μαξία Γηνλπζηάδεο Μηιηηάδεο ξφγινπ Βαζηιηθή νχηνπ Δπξπδίθε Καπξίηζηνο Ησάλλεο Παπαρξηζηνδνχινπ Βαζηιηθή Μπάκπαιεο Θεφδσξνο Πίνακαρ εκπαιδεςηικών από ηο 1930 έωρ ηο 2008 Καξαγηαλλίδεο Ηάθσβνο αισλίδεο Αξρηκήδεο Αγγειίδεο Γεψξγηνο Αζιαλίδνπ Θενδψξα ηεθαλίδνπ Γάθλε Ακεξηλνχ Γαξπθαιιηά Γθνχζδε Άλλα Υ''Κπξηάθνπ Αλαζηαζία Βιαρνπνχινπ ηαπξνχια Διεπζεξφπνπινο Γ. Υ''αββίδεο Γεξκαλφο Μπαιακπάλε Διηζάβεη Διεπζεξηάδεο Γεψξγηνο Σζηάκνπ Φσηεηλή εθσηίδεο Βαζίιεο Γ Βατξακίδεο σηήξηνο Βνπγηνπθιήο Κσλ/λνο

163 163 ιήηα Γήκεηξα Σειψλεο Παληειήο Βαζηιεηάδνπ Κπξηαθή Ρνγαιίδεο Αληψλεο Παπαδφπνπινο Ησάλλεο Καζηκίδνπ Παξαζθεπή Καξιήο Γ. Σνπαιίδεο Β Γεσξγηάδνπ Διέλε Λαδαλά Αζαλαζία ηψξε Οιπκπία Μεζζήλεο Κσλ/λνο ηψθνπ Μαξγαξίηα Φαλνπξάθε Διεπζεξία Βαζηιεηάδεο Απφζηνινο Παπαδίλα Αδακαληία Ηνξδαλίδνπ Βεζιεέκ Λαδάξνπ Υξήζηνο Ενπγθνχ Μαξία Γηνθηζίδνπ Καιιηφπε ηντκελίδεο Γεκήηξηνο Ζιηάδεο Υαξάιακπνο Νηθνινπνχινπ Οιπκπία Κίηζηνπ Απγή Παιηφγινπ Διέλε Διεπζεξηάδνπ Μαξία Μπαμεβάλε Φσηεηλή Καλάξγηα Ραιινχ Μαηάθνπ Μαξία Κνξπθίδνπ νθία Γεσξγνχζε Βαζηιηθή Παπαδάθε Αηθαηεξίλε Κσλζηαληίλνπ Λάδαξνο Ξεληηίδνπ Γέζπνηλα Φσηηάδεο Βαζίιεηνο Ενπγθνχ Μαξία ηντκελίδεο Γεκήηξηνο Νηθνινπνχινπ Οιπκπία Κίηζηνπ Απγή Μπαμεβάλε Φσηεηλή Καλάξγηα Ραιινχ θνπιίδεο Κσλ/λνο πξφγινπ Αζαλάζηνο Υεηιίδνπ Μειπνκέλε Βαζηιεηάδνπ Διέλε Μάηηαο Αξηζηείδεο Παλψξηνο Ησάλλεο Παπαζεκειήο Ησάλλεο Παξάζρνγινπ Αλαζηαζία Ραπηφπνπινο Γεψξγηνο Σέληζηνπ Διέλε Σζεληεκετδεο Θεφδσξνο Υ''Γεσξγηάδνπ Δηξήλε Γαιαλνχ Αλαζηαζία Γξεγνξηάδνπ νθία Λαδαξίδνπ ιγα Λαζθαξίδνπ Πνιπμέλε εξαθείκ Κσλ/λνο Γθαβαλάζηνο Κσλ/λνο Ζιηάδνπ Σξηαλη Γ Καξαληψλε Μαγδα Κνπηέιε εβαζηή Μελέμε Διέλε νρφκβαιε Εσή Ξ.Γ Αλαζηαζηάδνπ Γέζπνηλα Ξ.Γ Γεκηξφπνπινο Γξεγφξηνο Νίθνγινπ Υξεζηάθεο Παληνχζε Υξπζνχια Πέγηνπ Αζεκίλα Σζηβηιή Δχθιεηα Σζηνκπαλίδνπ Παξαζθεπή Εηνχηεο Παλαγηψηεο Άληδα Αηθαηεξίλε Αλησλίνπ Αληψληνο Γεσξγηάδεο Νηθφιανο Θενθηιίδνπ Δηξήλε Κνπηζνχθεο Γεψξγηνο Παπνπηζή Βεζιεέκ Παπιίδνπ Νίθε Σδειέπε Αλαζηαζία Απνζηνιίδνπ Υξπζνχια Βιαζίνπ Αλζή Μαλδξαβέιιε Σξηαληαθπιιηά Μαπξνκνπζηαθίδνπ Διπίδα Παπάξα Γξνζηά Ξ.Γ ακαξά Μαξία αξαπάξεο Κσλ/λνο Σαζηζφγινπ Κπξηαθή Υνλδξνπήδαο Δπζχκηνο Σφιθα Δπαλζία Απνζηφινπ Μαηεηδίδνπ Κπξ. Αζεκάθεο πκεψλ Γ

164 164 Βιαρηάζε Μαξία Καινππηδή Δπκνξθία Καξαηδφγινπ Ησάλλεο Σζακπάδεο Βαζίιεο ηδεξά Βατηζα Αδακίδεο Αρηιιέαο Θενδσξίδνπ Βαζηιηθή Θενθηιίδεο Παληειήο Παζραιίδεο Γεκήηξεο Γετξκεηδφγινπ Ησάλλεο Παλαγησηίδεο Παλαγηψηεο Κεζζαλίδεο Μηραήι Πιαηίδνπ Αγλή ηάζε Διηζάβεη Βαιαζηάδεο Αξγχξεο Καξακηράιεο Ησάλλεο Υξηζηαθνχδεο Ξαλζνχιεο θνπιίδνπ Μαξία Πνχιηνπ Αζαλαζία Γεκεηξηάδεο Γεκήηξηνο Καξαλαζηάζε Αηθαηεξίλε Μηραειίδνπ Μαξία Μπξνληδάθε Μαξία Μαλδξαβέιιεο Μηραήι Βαιθάλε Αλδξηάλα πξφγινπ Καιιηξφε Υεηξάθεο Ησάλλεο Γνχθα Διέλε αββνπιίδνπ Υξηζηίλα Σξαθαζφπνπινο Γεψξγηνο Ησζεθίδνπ Παξζέλα Μαλνπζίδεο ηέθαλνο νιάθεο Βαζίιεηνο ηπιηαλίδνπ νθία Γ Υ''Γεσξγίνπ Υξήζηνο Καινγηάλλεο Ρίδνο Γ Παπιίδνπ Μαξία Σζειεπήο Λάδαξνο Γ Αγαζαγγέινπ Αλαζηαζία ΟΠ Βνπξηζάθεο Αζαλάζηνο Καξαγηαλλίδνπ Αλαζηαζία Γ Ληζνμνπνχινπ Γήκεηξα Μαγθξησηέιεο Γεψξγηνο Μαθξή Διέλε Γ Παπανηθνλφκνπ Γεκνζζέλεο Παξαζρίδεο Κπξηαδήο Υ Παπαδνπνχινπ Αλαζηαζία Υ''Παινχζεο Κσλ/λνο Ναρνπνχινπ Αγγειηθή Παπαδνπνχινπ ηαπξνχια Σδειέπε Βαζηιηθή Μαιαλδξή Μαξία Γεσξγηάδνπ Υξηζηίλα Γξεγνξίνπ Υαξίθιεηα Γ Παζραιίδεο Νηθφιανο Σξηαληαθπιιίδεο Σξηαλη Καλάθε Αηθαηεξίλε ΟΠ Λνχζηε Αζελά Ξ.Γ Μηραειίδνπ Μάιακα Παπαδνπνχινπ Καιιηφπε Σνπγνπληδφγινπ Άλλα Ξ.Γ Αρζνθνξίδνπ Διέλε Γεκαξίδνπ Δπηέξπε Ξ.Γ Δξκείδνπ Διηζάβη Δηθ Καξαπαλαγησηίδνπ Δπηπρία Νηθνιατδεο Βαζίιεηνο κπξίλε Βαζηιηθή ΝΣ ηεθαλίδεο Παχινο Μ Σζάηζε Διεάλλα

165 165 Πίνακαρ εκπαιδεςηικών 9 ος Γημοηικού σολείος Γπάμαρ Μαξία Οηθνλνκίδνπ Γ/ληξηα Παξζελαγσγείνπ ην 1909 Διέλε Περεψλ Γ/ληξηα Παξζελαγσγείνπ κεηά ην 1912 Γάζθαινη απφ ην 1935 έσο ην 1975 Κσλζηαληηλίδεο Γεκήηξηνο Μπξψδεο Ησάλλεο Γνπιγέξεο Κσλ/λνο Κσλζηαληηλίδεο Αζαλάζηνο Θεκειή Άλλα Αζαλαζηάδνπ Υξπζάλζε Βαιαβάλε Δξαζκία Γεσξγίνπ Καηίλα παλνχ ηαπξνχια Γεσξγηάδνπ Αηθαηεξίλε Μαηάθνπ Μαξία Αζηεξηάδνπ Διέλε Κσλζηαληηλίδνπ Μαγδαιελή Σειψλεο Παληειήο Μειηψηνπ Γέζπνηλα Καξαπέηζα Αιθηλφε Γηνθηζίδνπ Καιιηφπε Μπάκπαιεο Θεφδσξνο Κνπηζνπξάδε Ρνδηά παλφο Παλαγηψηεο Κακπηζηνχιεο Γεψξγηνο Βαξππάηε Διιάο Καξατζαξιήο Γεκήηξηνο Μήηζνπ Κσλ/ληία Σζνθαηαξίδεο Ησάλλεο Αλζνγαιίδνπ Εεκπνπιηά Αξσλίδεο Κνζκάο Μήηζνπ Καιιηφπε Κπιιέθνγινπ Μεξφπε Αλαζηαζηάδεο Λάδαξνο Μηραειίδεο Γεκήηξηνο Παπαζηαχξνπ Νηθφιανο Παπαρξηζηνδνχινπ Βαζηιηθή Γεσξγηάδεο Γεψξγηνο Φιψξνπ νθία κπξλαίνπ Γέζπνηλα Κψηηα Δπαγγειία Θεκειήο Γεψξγηνο πκεσλίδνπ Διηζάβεη Υαηδεθψζηα Διέλε Γεσξγαθάθεο Γεκήηξηνο ηψξε Οιπκπία Υάθθαο Κσλ/λνο Κηνζθιή Ησάλλα Παπαδάθε Αηθαηεξίλε Βνγηαηδή ηέιια Βέθηνο Κσλ/λνο Μεζζήλεο Κσλ/λνο θνπιίδνπ Μαξία Καιατηδίδνπ Ξελία Γάζθαινη απφ ην 1975 έσο ην 2000 Εηψγνπ Δπηέξπε Υαηδεθψζηα Διέλε Θσκάο Θσκά Παλίδεο Κσλζηαληίλνο Σδεκίδηκπε Αζελά Μειηψηνπ Γέζπνηλα Κακπηζηνχιεο Γεψξγηνο Αλησληάδνπ Γεσξγία Λνπθνπκά Μεξφπε Λαδαξίδνπ ηαπξνχια ηντκελίδεο Γεκήηξηνο Αιηκνχδε Λεκνληά Γνπγνπζάθε Αιεμάλδξα Αλαγλσζηφπνπινο Γηνλχζηνο σηεξέιε Υαξηησκέλε Κεθαιίδεο Μηραήι Αζαλαζνχιηαο Αξηζηνηέιεο Γεσξγίνπ Υξήζηνο Αδακίδεο Αρηιιέαο Σζνθαηαξίδνπ Αηθαηεξίλε ηφθα Βαζηιηθά Γεξνχδε νθία Κνπηνχβα Άλλα Κηαπίδεο Γεκήηξηνο Σζεληεκεΐδεο Κσλ/λνο Απνζηφινπ-Μαηεληδίδνπ Κπξηαθή Λαζθαξίδνπ Πνιπμέλε Ξεηλνχ Γέζπνηλα

166 166 Κίηζνπ Δηξήλε Βαζηιεάδεο Γεψξγηνο Κπξηαθίδνπ Μαξηάλζε Σζηκπεξίδεο Γεκήηξηνο Ληζνμφπνπινο Αρηιιέαο Πιαηίδνπ Αγλή Βιάρνπ Αλαζηαζία παλνχ ηαπξνχια Πνδαηδίδεο Γεψξγηνο Καξαλαζηάζε Αηθαηεξίλε εκπειίδνπ Γέζπνηλα ηάθηαξε Παξαζθεπή Λενληήο Θεκηζηνθιήο Αεδνλνπνχινπ Βαιεληίλε Υξεζηαθνχδεο Ξαλζνχιεο Σειέιεο Δπακεηλψλδαο Κνζκίδεο Γηακάληηνο Πέηθνγινπ Δπδνμία Πεηκεδάο Παλαγηψηεο Παπαδνπνχινπ Παλαγηψηα Παπάδνγινπ Υξήζηνο Γξεγνξηάδνπ νθία Κεζίδνπ νθία ηαλίηζα Θενδνζία Παπαζεκειήο Ησάλλεο Υ Παλαγηψηνπ Γεκήηξηνο εθεξίδνπ Ηθηγέλεηα Αλησλαθέξε Φεβξσλία ηδεξφπνπινο Γεψξγηνο Βνπγηνπθιήο Κσλζηαληίλνο Παπαδφπνπινο Νηθφιανο Διεπζεξηάδνπ Φεβξσλία Μηζεξά Δπηπρία Ησαλλίδνπ Καζζηαλή νιάθεο Υξήζηνο Σζηάκνπ Φσηεηλή Κηπιηψηε Αζελά Κφλδε Βηθησξία Καξαληψλε Μαγδαιελή Μαλδξαβέιιε Σξηαληαθπιιηά Μαπξνπδή Γέζπνηλα Ζιηάδνπ Σξηαληαθπιιηά Αδακαληίδνπ Διηζάβεη Μαξγαξηηφπνπινο Κσλζηαληίλνο Σζηνκπαλίδνπ Παξαζθεπή Καινθχξεο Αζαλάζηνο Καληαδίδνπ Καιιηφπε Κπξηαδίδεο Δπζηξάηηνο Ραπάλε Γέζπνηλα Θενδνζίνπ Αξγχξηνο Αιεμάθε πκέια ηαλίδνπ Γήκεηξα Αβξακίδνπ Μαξία Σξαθαζφπνπινο Γεψξγηνο Μαγθξησηέιεο Γεψξγηνο ηντκελίδνπ Γεσξγία Σνχξλα Αλαζηαζία Λνπθίδεο Ησάλλεο Υ''Κπξηάθνπ Αλαζηαζία

167 167 Πίνακαρ εκπαιδεςηικών 13 ος και 16 ος Γημοηικού σολείος Γπάμαρ Γάζθαινη ηνπ 13 νπ απφ ην 1927 έσο ην 1960 θαη ηνπ 16 νπ απφ ην 1954 έσο ην 1965 Παπαειίαο Ζιίαο Παπαειία Διέλε Εακβνπλίδεο Αλδξέαο Πειηάδεο Αληψληνο Φεζζά Δπαγγειία Παπαληθνιάνπ Μειπνκέλε Μαθξνπνχινπ Γσξνζέα Παπαζηαχξνπ Νηθφιανο Κηθηλίδνπ Πνιχκληα Θεκειή Άλλα Αλαζηαζηάδεο Λάδαξνο Βαζηιεηάδνπ Κπξηαθή Αξγπξφπνπινο Θεφδσξνο Υαξκαληαξίδνπ Πεξζεθφλε Μαπξνγέλεο Αβξαάκ Αλαζηαζηάδεο Κσλ/λνο Καζηκίδνπ Παξαζθεπή Παπαδφπνπινο Ησάλλεο Μειαδίλεο Αξηζηείδεο

168 168 3.Φωτογραφύεσ και αρχειακό υλικό από το 1905 ϋωσ ςόμερα. ρέδην πξφζνςεο απφ ηελ αξρηηεθηνληθή κειέηε Κ. Μπισλά γηα ηελ αλαπαιαίσζε ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ. Πεγή: Αξρείν 12νπ Γεκ. ρνιείνπ Γξάκαο.

169 169 Πξαθηηθφ ηνπ ΝΔΜ, ηεο 15εο Μαΐνπ 1905, φπνπ ζπδεηήζεθε ε πξφηαζε ηνπ Μεηξνπνιίηε Υξπζφζηνκνπ πξνο ην Ίδξπκα, δηα ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ θνπδέ, γηα επηρνξήγεζε 1500 Οζσκ. ιηξψλ κε ζθνπφ ηελ αλέγεξζε ζηε Γξάκα, ζρνιείσλ αξξέλσλ θαη ζειέσλ. Πεγή: Αξρείν Ηδξχκαηνο Β. Μειά γηα ηελ Πξνζρνιηθή Αγσγή (πξψελ ΝΔΜ).

170 170

171 171 Έγγξαθν ηνπ Τπ. Δμσηεξηθψλ πξνο ηνλ Πξφμελν Θεζ/λίθεο, (19 Μαΐνπ 1905), κε ην νπνίν δηαβηβάδεηαη επηζηνιή ηνπ Νεπηαθνχ Δπηκειεηεξίνπ Μειά πξνο ηνλ Μεηξνπνιίηε Γξάκαο Υξπζφζηνκν, φπνπ ηνπ αλαθνηλψλεηαη ε πξφζεζε ηνπ ΝΔΜ λα αλαιάβεη ηελ αλέγεξζε ζηε Γξάκα ζρνιηθψλ θηηξίσλ. Ο Τπνπξγφο παξαθαιεί γηα ηελ αζθαιή απνζηνιή ηεο ζηνλ Μεηξνπνιίηε θαη δεηά λα ζπλελλνεζεί ν Πξφμελνο κε ηνλ Υξπζφζηνκν γηα ηελ άκεζε ππνβνιή αίηεζεο πξνο έθδνζε ησλ θηξκαλίσλ, ψζηε λα κελ θαζπζηεξήζεη ε θαηαβνιή ησλ ρξεκάησλ. Πεγή: Φσηνγξ. αξρείν 12νπ Γεκ. ρ. Γξάκαο

172 172