ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πρόγραμμα για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Αιγαίο

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Πρόγραμμα για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Αιγαίο Θέσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά του Αιγαίου Ι. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ 1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου (Συμπεράσματα Προεδρίας 8-9 Μαρτίου 2007 σελ. 13) έθεσε ως πρωτεύοντα στόχο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής την μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, κατά 30% σε σχέση με το 1990, με δεσμευτικό ελάχιστο όριο 20%. Επίσης υιοθέτησε το Ενεργειακό Πρόγραμμα Δράσης που περιέχει άλλους δύο σχετικούς στόχους: την κατά 20% μείωση της προβλεπόμενης για το 2020 κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και την υποχρέωση το 20% αυτής να προέρχεται από ΑΠΕ (σελ. 21 και 22 του παραπάνω κειμένου). 2. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ επικροτεί βεβαίως τους στόχους αυτούς. Καίτοι δεν γνωρίζουμε ακόμη πως θα εξειδικευθούν για την Ελλάδα στα πλαίσια της κατανομής των φορτίων μεταξύ των Κρατών μελών, είναι βέβαιο ότι για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μας επιβληθεί μείωση έναντι της αύξησης που μας είχε επιτραπεί στην πρώτη φάση του Κυότο. Το ίδιο θα ισχύσει και για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, ενώ ο στόχος για ΑΠΕ είναι ενιαίος. Το συμπέρασμα είναι ότι η Χώρα μας θα κληθεί να καταβάλλει πολλαπλάσια προσπάθεια, στον ενεργειακό τομέα, έναντι αυτής που κάνομε μέχρι το Με βάση τα παραπάνω, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ανησυχεί σοβαρά για την επίτευξη των στόχων διότι πιστεύει ότι η Διοίκηση έχει καθυστερήσει σοβαρά: (α) Στην εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων που κατά μέσο όρο είναι υπεύθυνα για το 1/3 της ενεργειακής κατανάλωσης σε ολόκληρο τον κόσμο. (β) Στην ενθάρρυνση της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, όπως η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ με μεγάλη σειρά εκδηλώσεων της έχει επανειλημμένως προτείνει. (γ) Στην μετασκευή των δημοσίων κτιρίων με στόχο την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. (δ) Στην σταδιακή αποθάρρυνση του κλιματισμού, αφ ενός με την άρση της διοικητικής επιβολής τους από τον ΕΟΤ και αφ ετέρου με την φορολόγηση της εγκατάστασης μηχανημάτων κλιματισμού, όπου υπάρχουν άλλοι τρόποι ικανοποίησης των σχετικών αναγκών. (ε) Στον περιορισμό της υπερδόμησης για την προσέλκυση αγοραστών δεύτερης κατοικίας από το εξωτερικό (σ αντίθεση με την κατεύθυνση του προτεινόμενου χωροταξικού για τον Τουρισμό, που βρίσκεται στο στάδιο δημόσιας διαβούλευσης) και στην επιμονή για βιοκλιματικές επιλογές σε οποιεσδήποτε τέτοιες επενδύσεις τελικά προωθηθούν. 4. Με βάση τις ως άνω υποθέσεις και την παραδοχή ότι η Ελλάδα πράγματι θα επιτύχει έναν πιθανό στόχο μείωσης κατά 20% της σημερινής εκτίμησης συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης για το 2020, δηλαδή θα καταναλώνει περί τα 32 εκατομμύρια Μετρικών Τόνων Ισοδύναμου Πετρελαίου, το 20% της κατανάλωσης που πρέπει να καλύπτεται από ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένης της υδροηλεκτρικής ενέργειας) είναι 6.4 ΜΤΙΠ. 1

2 5. Σ αντίθεση με την συνεχιζόμενη αβελτηρία της Διοίκησης, σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όσον αφορά τη μείωση της κατανάλωσης, το ΥΠΑΝ με το νόμο 3468/2006 προώθησε με πολύ αποτελεσματικό τρόπο τις ΑΠΕ, υιοθετώντας γενναιόδωρες επιδοτήσεις και για την αιολική και για την ηλιακή ενέργεια. Συγκεκριμένα επιδοτείται όχι μόνον η εγκατάσταση με 35% (40% στη Θράκη, 30% στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη) με προσαύξηση μεταξύ 5 και 15% για νέες και μικρές επιχειρήσεις αλλά και η τιμή ρεύματος επιδοτείται με εγγυημένη τιμή 73/MWH για αιολικά πάρκα συνδεδεμένα με το εθνικό δίκτυο και 84.6/MWH για τα μη συνδεδεμένα νησιά. Ο ίδιος νόμος θέτει ως στόχο, για το 2020 το 29% της ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται από ΑΠΕ. 6. Το ΥΠΕΧΩΔΕ στο γενικότερο αυτό πλαίσιο της προσπάθειας προώθησης των ΑΠΕ εκπόνησε και ήδη από τον 1/2/2007 έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις ΑΠΕ. Εν όψει του νόμου 3468/2006 υπάρχει ήδη έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον, υπό την πίεση του οποίου το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο, ιδιαίτερα για αιολικά πάρκα, ορίζει ως ζώνες προτεραιότητας το σύνολο της έκτασης των Δήμων και Κοινοτήτων για τους οποίους έχει εκδηλωθεί το ενδιαφέρον αυτό. 7. Το 2006 υπήρχαν εγκαταστημένες στην Ελλάδα ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 746 MW. Το Εθνικό Σχέδιο για τη Μείωση Εκπομπών ΑΦΘ προβλέπει την εγκατάσταση άλλων 850 MW μέχρι το 2010, φθάνοντας τα 1740 MW ως σύνολον. Όμως στην επικαιροποίηση (Δεκέμβριος 2006) του Εθνικού Σχεδίου ο στόχος αυτός αυξάνεται σε 2340 MW από αιολικά το 2010 και σε 3500 MW το Είναι επομένως εύκολα κατανοητό ότι λόγω του υψηλού τους αιολικού δυναμικού και της γεωγραφικής τους θέσης, ιδιαίτερα οι Κυκλάδες και οι Σποράδες, αποτελούν σήμερα στόχο σωρείας επενδυτικών προτάσεων, που υποβάλλονται στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και που κατά πληροφορίες μας ήδη ξεπερνούν τον συνολικό εθνικό μας στόχο για το Δυστυχώς το χωροταξικό για τις ΑΠΕ δεν είναι ουσιαστικά χωροταξικό. Αντί να ορίζει προτεραιότητες στην χωροθέτηση αιολικών πάρκων ορίζει απλώς ως ζώνες προτεραιότητας το σύνολο της έκτασης των Δήμων και Κοινοτήτων για τους οποίους έχει εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον. Όμως με τους συντελεστές πυκνότητας ανεμογεννητριών που προβλέπει για αυτές τις ζώνες προτεραιότητας και για τα νησιά του Αιγαίου και για την υπόλοιπη χώρα, θα μπορούσε να φθάσομε σε συνολική εγκατεστημένη αιολική ισχύ MW, πράγματι γιγαντιαίο μέγεθος, που είναι σχεδόν τετραπλάσιο από την σημερινή συνολική ενεργειακή ισχύ της Ελλάδος, και μάλιστα χωρίς να ορίζεται οποιοσδήποτε ορίζοντας εφαρμογής. 10. Όμως μια συνετή χωροτακτική πολιτική δεν στοχεύει μόνο στη ταχύτερη δυνατή εγκατάσταση αιολικών πάρκων. Υπάρχουν και άλλοι στόχοι και άλλες αξίες που συνδέονται με την κλίμακα, το τοπίο, την φύση και τον πολιτισμό της κάθε περιοχής. Επίσης διαπιστώνονται προβλήματα που προέρχονται από τις ίδιες τις ΑΠΕ και συγκεκριμένα από την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. 11. Γι αυτούς τους λόγους η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ παρά τη θετική της στάση υπέρ της ανάπτυξης των ΑΠΕ στην χώρα μας, αφού είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες αντιμετώπισης του φαινομένου του θερμοκηπίου και της απειλής της κλιματικής αλλαγής, διατύπωσε προς το ΥΠΕΧΩΔΕ την έντονη κριτική της στο Σχέδιο αυτό. Η κριτική αυτή προσδιορίζεται σε τέσσερις βασικές ανάγκες που, κατά την άποψή μας αποτελούν και αρχές για μια συνετή χωροθέτηση. (α) Να προσδιοριστούν περιοχές προτεραιότητας με βάση όχι απλώς το επενδυτικό ενδιαφέρον αλλά και τις αξίες, υπαρξιακές, ιστορικές, αισθητικές και οικονομικές της κάθε συγκεκριμένης περιοχής. (β) Να ληφθεί υπόψη ως πρώτο καθοριστικό κριτήριο, η καθιερωμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση αρχή, «ο ρυπαίνων πληρώνει». Αυτό τονίζει την προτεραιότητα εγκατάστασης π.χ. ανεμογεννητριών σε κέντρα μεγάλης ενεργειακής κατανάλωσης, χωρίς φυσικά να θίγονται μνημεία ή περιοχές NATURA ή τοπία μεγάλου φυσικού κάλλους. Παραδείγματα περιοχών μεγάλης 2

3 ενεργειακής κατανάλωσης είναι οι ευρύτερες περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αλλά και εκείνα τα νησιά με αυξημένη τουριστική και οικοδομική ανάπτυξη, όπως είναι η Μύκονος και η Βόρεια Κρήτη. (γ) Να μην επιβαρυνθούν τα νησιά με τις αρνητικές συνέπειες μιας πρόωρης ογκώδους αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας λόγω επιδοτήσεων και επενδυτικού ενδιαφέροντος με προορισμό την ικανοποίηση των αναγκών του αστικού γίγαντα των Αθηνών, αλλά το μερίδιό τους να αντιστοιχεί αρχικά στην ζήτηση που τα ίδια προκαλούν, περιλαμβανομένης της σημαντικής τουριστικής αιχμής του καλοκαιριού. (δ) Να αποφευχθεί η πέραν του ανωτέρω μέτρου, εγκατάσταση αιολικών ή και ηλιακών ακόμη πάρκων στα νησιά σε οποιαδήποτε περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να καταστραφεί το μοναδικό περιβάλλον τους και η πολύτιμη πολιτιστική τους κληρονομιά. Tα νησιά αποτελούν επιπλέον έναν από τους κυριότερους τουριστικούς πόλους έλξης της Ελλάδος, που η ίδια τους η οικονομική επιβίωση βασίζεται στο σεβασμό της κλίμακος του τοπίου. Χωρίς καμιά επιδότηση ο τουρισμός και η ναυτιλία, που ξεκίνησαν από τα νησιά, είναι οι δύο πυλώνες του ισοζυγίου πληρωμών. Με αυστηρά οικονομικά κριτήρια, που ασφαλώς δεν είναι τα μόνα, θα ήταν μωρία να τους καταστρέψουμε χάριν μερικών ενεργειακών επενδύσεων, απλόχερα επιδοτούμενων. ΙΙ. ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ Με τον όρο «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» (ΑΠΕ) η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ εννοεί φυσικές πηγές ενέργειας, όπως τον αέρα, τον ήλιο, το νερό και την γεωθερμία που κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η παραγωγή ενέργειας χωρίς καύση. 1. Ειδικότερα για τα νησιά του Αιγαίου, πρέπει να εξετάσομε την περίπτωση της κυματικής ενέργειας που δεν έχει καθόλου μελετηθεί στην χώρα μας. Είναι γνωστό ότι η Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία έχουν προχωρήσει πολύ σ αυτή την κατεύθυνση. Οι εγκαταστάσεις των σταθμών που έχουν μέχρι σήμερα δημιουργηθεί έχουν ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα αλλά δεν αλλοιώνουν το τοπίο περισσότερο από μια ιχθυοκαλλιέργεια. Είναι ένα τομέας ο οποίος αξίζει να μελετηθεί και στην Ελλάδα, κάτι που ελπίζει να κάνει η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. 2. Η υδροηλεκτρική ενέργεια για τα νησιά, συζητείται με την καινοτόμο μορφή υβριδικών έργων που συνδυάζουν μικρά υδροηλεκτρικά με ανεμογεννήτριες, οι οποίες με την ενέργεια τους στέλνουν πίσω στο φράγμα το νερό μετά την χρησιμοποίησή του για ηλεκτροπαραγωγή. Τα υβριδικά παρουσιάζουν πολλαπλά πλεονεκτήματα. Πρώτον, επιτρέπουν την αποθήκευση της αιολικής ενέργειας, δεύτερον ανακυκλώνουν το νερό του φράγματος, τρίτον τα φράγματα μπορεί να χρησιμοποιούνται και για ύδρευση, τέταρτον η αιολική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιείται και για αφαλάτωση, όταν το νερό του φράγματος δεν επαρκεί. 3. Η εκμετάλλευση της Γεωθερμίας, είτε χαμηλής, είτε υψηλής ενθαλπίας με την σημερινή ανάπτυξη της τεχνολογίας η πικρή εμπειρία των κατοίκων της Μήλου με το ατύχημα του 1986 αφορούσε ένα πειραματικό σταθμό πρωτόγονης τεχνολογίας δεν έχει σχεδόν καμία αρνητική επίπτωση. Απορούμε με την τόσο μεγάλη καθυστέρηση της χώρας μας για την ανάπτυξή της εφ όσον εκτός από την παραγωγή ηλεκτρισμού έχει και αγροτικές εφαρμογές κυρίως σε θερμοκήπια στα οποία εξασφαλίζει σταθερότητα ελεγχόμενης θερμοκρασίας. Επιπλέον ένας γεωθερμικός σταθμός σ αντίθεση με την αιολική ενέργεια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μονάδα βάσης. Υπάρχουν 3 γεωθερμικά πεδία που έχουν διερευνηθεί μέχρι κάποιο σημείο: τα πεδία της Μήλου, της Νισύρου και της Λέσβου, ενώ έχουν διαπιστωθεί και άλλα μη διερευνημένα πεδία στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η ΔΕΗ που έχει τα δικαιώματα στην Μήλο και στην Λέσβο, εκτιμά το δυναμικό της Μήλου σε MW, ενώ στην Λέσβο η ερευνητική γεώτρηση δεν έχει ολοκληρωθεί. Οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές, αλλά πρόκειται για πεδίο μικρότερου δυναμικού, όπως και της Νισύρου. 4. Η ηλιακή ενέργεια ήδη αξιοποιείται ευρύτατα στην Ελλάδα με τους γνωστούς ηλιακούς θερμοσίφωνες, που προεξέχουν πάνω από κάθε σχεδόν στέγη. Το σοβαρό μειονέκτημά τους, είναι ότι προσβάλλουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική που δεσπόζει (ευτυχώς) σε μεγάλο τμήμα 3

4 του νησιωτικού τοπίου. Σήμερα όμως υπάρχουν πολύ καλύτερες τεχνολογίες με συλλέκτες ενσωματωμένους στις στέγες, που αφ ενός δεν φαίνονται και αφ ετέρου παράγουν και ψύξη. Πέραν αυτών, υπάρχουν και τα φωτοβολταϊκά στοιχεία που παράγουν ηλεκτρισμό, αλλά με κατάλληλο συμπληρωματικό εξοπλισμό και θέρμανση και ψύξη. Στις Ελληνικές μάλιστα συνθήκες υψηλής ηλιοφάνειας και μεγάλων θερμοκρασιών, η χρησιμοποίηση φωτοβολταϊκών με παράλληλη θέρμανση νερού τα ψύχει με αποτέλεσμα την αύξηση της αποδοτικότητάς τους. Αυτή η μορφή ηλιακής ενέργειας προσφέρεται ιδιαίτερα για μεμονωμένες κατοικίες, αφού αφ ενός εντάσσονται αρμονικά στα κτίσματα και είναι σχεδόν αόρατα, ενώ εκλείπει η ανάγκη διασύνδεσης στο ηλεκτρικό δίκτυο και επομένως αποφεύγεται ο τραυματισμός του τοπίου από τις κολώνες και τα σύρματα. Το σημερινό ύψος επιδότησης θα ενισχύσει την τάση αυτή. Όταν όμως ομιλούμε για ηλιακά πάρκα κάποιας κλίμακος, η ανάπτυξη τους γίνεται λίγο προβληματική διότι ενώ αναμένεται στα επόμενα χρόνια μια ραγδαία μείωση κόστους, δεν προβλέπεται στο άμεσο μέλλον αντίστοιχη μείωση της έκτασης γης που απαιτείται. Ο αναγκαίος σημαντικός αριθμός συλλεκτών έχει αναπόφευκτα δυσμενείς επιπτώσεις για ευαίσθητα τοπία μικρής κλίμακος, αν και μέχρι κάποιου σημείου βέβαια μπορεί να αντιμετωπισθούν με κατάλληλες δενδροφυτεύσεις και άλλα μέτρα προσαρμογής. 5. Η αιολική ενέργεια είναι αυτή που προτιμάται σήμερα από επενδυτές ιδιαίτερα με την τεχνολογική εξέλιξη, η οποία έχει οδηγήσει στην κατασκευή ανεμογεννητριών μεγάλης ισχύος (για την Χώρα μας συνήθως 3MW) και υψηλής αποδοτικότητας. Η εγκατάσταση όμως τόσο ογκωδών μηχανημάτων προσβάλλει βάναυσα οποιοδήποτε ευαίσθητο και μικρής κλίμακος τοπίο, όπως είναι τα τοπία των νησιών του Αιγαίου στην μεγαλύτερή τους έκταση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σημερινές μονάδες των 2 ή και 3MW που εμφανίζονται με έναν πυλώνα 90 μέτρων και μια έλικα διαμέτρου πάλι 90 μέτρων, συνολικού ύψους δηλαδή 135 μέτρων. Η δυσαναλογία και με τους παραδοσιακούς οικισμούς (10 φορές το ύψος ενός μεγάλου καμπαναριού) και με το νησιωτικό τοπίο, που χαρακτηρίζεται συνήθως από χαμηλούς όγκους είναι εμφανής, η δε ζημία και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων και για την διατήρηση και βελτίωση ενός τουρισμού υψηλού επιπέδου είναι αναπόφευκτη όπως αποδεικνύουν εικονοφωτογραφίες προτάσεων π.χ. στην περίπτωση της Σερίφου. Επιπλέον τα σημαντικά έργα οδοποιϊας και έδρασης που συνοδεύουν την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών μπορούν να κάνουν μεγαλύτερη ζημιά, ανάλογα με την προσοχή ή έλλειψη ενδιαφέροντος του επενδυτή και την εποπτεία των αρχών. Η πρόχειρη διάνοιξη δρόμων με μπουλντόζες σε περιοχές λόφων, με τις εκσκαφές που γίνονται, τραυματίζουν ανεπανόρθωτα το τοπίο αλλά επίσης μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την βιοποικιλότητα της περιοχής, όπως πχ στην περίπτωση του Σκυριανού αλόγου στο βουνό Κόχυλα της νότιας Σκύρου. Τέλος, υπάρχουν ήδη περιπτώσεις εγκαταλελειμμένων ανεμογεννητριών, όπως πχ στην Κύθνο. Ο κίνδυνος αυτός είναι ορατός σε χρονικό ορίζοντα 5ετίας, αφού οι γενναίες επιδοτήσεις που έχουν νομοθετηθεί επιτρέπουν την απόσβεση της επένδυσης μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα και δημιουργούν το κίνητρο εγκατάλειψής τους, μόλις εμφανισθούν οι πρώτες σοβαρές δαπάνες περιοδικής συντήρησης. Υπογραμμίζεται ότι η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας των ΑΠΕ είναι ένας πρόσθετος λόγος για την πρόωρη εγκατάλειψή τους. Γι αυτό είναι αναγκαίο να θεσμοθετηθεί σύστημα εγγυήσεων προς το Δημόσιο για την αφαίρεση όποιων ανεμογεννητριών πιθανώς εγκαταλειφθούν στο μέλλον, καθώς και για την αποκατάσταση του τοπίου. Υπάρχει και άλλος ένας εφιάλτης, που ας ευχηθούμε ότι δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ αλλά δεν μπορούμε απόλυτα να αποκλείσομε. Είναι πολύ πιθανό ο επενδυτής, όταν κρίνει ότι δεν τον συμφέρει για έναν απ τους παραπάνω λόγους η συνέχιση της λειτουργίας των αιολικών πάρκων, να στραφεί σε οικιστική ανάπτυξη χαμηλού επιπέδου των περιοχών ιδιοκτησίας του. Μια τέτοια προοπτική θα οδηγούσε σε περαιτέρω κάθετη πτώση της ποιότητος ζωής των κατοίκων και του τουριστικού προϊόντος. Ας ευχηθούμε να μην θρηνήσομε σε καμία περίπτωση ένα τέτοια αποτέλεσμα. Υπάρχει όπως είναι ευρέως γνωστό και ένα σοβαρό τεχνολογικό μειονέκτημα της αιολικής ενέργειας. Σε μη διασυνδεδεμένα συστήματα (όπως είναι σήμερα το σύνολο σχεδόν των νησιών του Αιγαίου, η παραγωγή από ανεμογεννήτριες δεν μπορεί να καλύψει πάνω από 25-30% των φορτίων, διότι αλλιώς δημιουργείται το φαινόμενο της αρρυθμίας. Δηλαδή τα αιολικά πάρκα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ούτε ως Σταθμοί Βάσης αλλά ούτε και ως Σταθμοί Αιχμής, αφού οι 4

5 καύσωνες που δημιουργούν τις αιχμές της ζήτησης συνοδεύονται κατά κανόνα από άπνοια, που οδηγεί σε διακοπή της παραγωγής. Έτσι τα αιολικά πάρκα είναι χρήσιμα μόνον ως συμπληρωματικοί Σταθμοί, εκτός εάν υπάρχει ήδη διασύνδεση με το εθνικό δίκτυο. 6. Καταλήγοντας, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ πιστεύει ότι στα πλαίσια της επίτευξης των στόχων της χώρας σε σχέση με το Πρωτόκολλο του Κυότο, αλλά και τους άλλους ενεργειακούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα νησιά μπορεί να αναπτύξουν σημαντική παραγωγή από ΑΠΕ αλλά με πέντε βασικές προϋποθέσεις: (α) την υπαρξιακή προϋπόθεση της προστασίας του ευαίσθητου τοπίου, της πολιτιστικής κληρονομιάς, των παραδοσιακών οικισμών, των οικοσυστημάτων και του απαράμιλλου φυσικού κάλλους που βασίζεται στην περιορισμένη κλίμακα των νησιών του Αιγαίου, (β) την οικονομική προϋπόθεση, συνδεδεμένη με την πρώτη, της διαφύλαξης και μάλλον ενίσχυσης της ποιότητας του τουρισμού, (γ) την τεχνική προϋπόθεση διασύνδεσης με το Εθνικό δίκτυο, (δ) την αυτονόητη δημοκρατική προϋπόθεση αποδοχής των συγκεκριμένων σχεδίων από τις τοπικές κοινωνίες, κάτι που ήδη τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο από τις κερδοσκοπικές προτάσεις κάποιων επενδυτών και από την έλλειψη μιας συνετής χωροταξικής πρότασης με διαμορφωμένες προτεραιότητες εκ μέρους της Διοίκησης, και (ε) τον σεβασμό της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» που σημαίνει ότι το μέγεθος των εγκαταστάσεων θα είναι κατ αρχήν σύμμετρο των τοπικών αναγκών. Η τρίτη προϋπόθεση δεν μπορεί να επιτευχθεί για τεχνικούς λόγους παρά μόνο σε νησιά όπου η απόσταση τους από την ηπειρωτική Ελλάδα και τα βάθη των ενδιάμεσων θαλασσών, το επιτρέπει μέσα στα όρια της οικονομικής λογικής. Στην κατηγορία αυτή, που ασφαλώς μεταβάλλεται σταδιακά με τις τεχνολογικές εξελίξεις, ανήκουν σίγουρα ήδη οι περισσότερες Κυκλάδες και Σποράδες. Τα νησιά αυτά με την διασύνδεσή τους θα μπορούσαν να απαλλαγούν από τους σημερινούς ρυπογόνους θερμικούς Σταθμούς και, με την ανάπτυξη γεωθερμίας, αλλά και την μετρημένη και πάντως όχι στυγνά κερδοσκοπική χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων, να προσφέρουν στην επίτευξη των εκάστοτε εθνικών στόχων. Απόλυτη προτεραιότητα όμως και στα νησιά και σ ολόκληρη την χώρα πρέπει να δοθεί όχι στις ΑΠΕ αλλά στη μείωση κατανάλωσης ενέργειας. Η μείωση αυτή είναι εφικτή με την σωστή τιμολόγηση του ηλεκτρισμού και άλλα μέτρα διαχείρισης της ζήτησης, αλλά κυρίως με την προώθηση της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και ιδιαίτερα την αποφυγή της περαιτέρω αύξησης των κλιματιστικών, τα οποία δημιουργούν την τεράστια αιχμή του καλοκαιριού και τον κίνδυνο κατάρρευσης όλου του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ασχολείται συστηματικά με αυτά τα θέματα. ΙΙΙ. ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ 1. Σε νησιά που δεν έχουν ακόμα συνδεθεί με το εθνικό δίκτυο, οι ανεμογεννήτριες μπορούν να καλύψουν μόνο το 25-30% της δικής τους κατανάλωσης. Τούτο είναι άλλωστε απαραίτητο να επιτευχθεί σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Επιπλέον θα υπάρξει, με την πρόοδο της ηλιακής τεχνολογίας και εφ όσον η γεωγραφική έκταση και η ανάπλαση ορισμένων νησιών το επιτρέπουν, η δυνατότητα να προστεθεί και η συνεισφορά της ηλιακής. 2. Προοδευτικά, με την εφαρμογή της εγκεκριμένης Μελέτης Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς του ΔΕΣΜΗΕ θα διασυνδεθούν με διπλές συνδέσεις τόσο οι Κυκλάδες όσο και οι Σποράδες. Αυτό προβλέπεται σε χρονικό ορίζοντα πενταετίας. Στην περίπτωση αυτή αίρεται ο τεχνικός περιορισμός της αιολικής ενέργειας στο 25-30% της ηλεκτροπαραγωγής. Τα περισσότερα Δωδεκάνησα διασυνδέονται ήδη με τα δύο Κέντρα παραγωγής στην Κω και Ρόδο. Τέλος μικρές διασυνδέσεις υπάρχουν και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ανάλογα με το κόστος σύνδεσης θα μπορούσε να αλληλοβοηθηθούν τα νησιά με κατά τόπους συνδέσεις μεταξύ των, ιδιαίτερα στην περίπτωση νησιών που διαθέτουν γεωθερμία κάτι που είναι βέβαιο για την Μήλο και τη Νίσυρο αλλά επίσης ελπιδοφόρο στην περίπτωση της Λέσβου. 3. Σημειωτέον ότι η μελέτη διασύνδεσης που ακολουθείται βασίζεται στην απευθείας σύνδεση των υποβρυχίων καλωδίων με τα σημερινά κέντρα διανομής του κάθε νησιού, ώστε να 5

6 αποφεύγεται η κατασκευή γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης με πυλώνες ή άλλες βαριές κατασκευές, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. 4. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ πιστεύει ότι απόλυτη προτεραιότητα έχει η χωροθέτηση αιολικών και ηλιακών πάρκων σε ακατοίκητα νησιά που δεν είναι ενταγμένα στο δίκτυο NATURA, και εφ όσον βρίσκονται σε απόσταση τουλάχιστο 5 ναυτικών μιλίων από ένα κατοικημένο νησί. Σ αυτές τις περιπτώσεις η οπτική όχληση εξαφανίζεται. Σε ορισμένες τέτοιες περιπτώσεις, όπως της Μακρονήσου και κυρίως της Γυάρου, η διασύνδεση τους δεν συνεπάγεται παρά ελάχιστο πρόσθετο κόστος αφού τα καλώδια ούτως ή άλλως περνούν κάπου κοντά. 5. Στα κατοικημένα νησιά οι περιβαλλοντικές προϋποθέσεις είναι περισσότερες και πολυπλοκότερες, όπως ήδη αναπτύξαμε. Αποτελεί τραγωδία ότι το σημερινό χωροταξικό ΑΠΕ, παρόλο ότι είναι και πρόσφατο αποτελεί ένα κατάλογο γενικών αρχών. Δεν είναι χωροταξικό. Εκείνο που απαιτείται είναι πραγματικά χωροταξικά σχέδια ανά νησί, με προτάσεις χωροθέτησης συγκεκριμένων περιοχών για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων, μακρυά από οικισμούς, αρχαιότητες, μνημεία, τοπία εξαίρετου κάλλους και περιοχές σημαντικές για την βιοποικιλότητα. 6. Έτσι για τα κατοικημένα νησιά προτείνομε τα εξής συγκεκριμένα κριτήρια για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. i. Μέγιστο ύψος εγκατάστασης μαζί με την ακτίνα του ρότορα 75μ. που αντιστοιχεί σε ισχύ 0,7-1MW, εκτός σε περιπτώσεις όπου αποδειγμένα δεν υπάρχει καμία οπτική όχληση. (Σημειωτέον οι χαμηλότερες ανεμογεννήτριες έχουν περισσότερη τύρβη) ii. Εκτός οπτικού πεδίου παραδοσιακών οικισμών με πάνω από 50 σπίτια, καθώς και αρχαιολογικών τόπων και χώρων. iii. Ελάχιστη απόσταση από ακτή 500μ. iv. Ειδικός χρωματισμός (παραλλαγή) κατά τοπίο. v. Εξαίρεση νησιών με κορυφογραμμή κάτω από 400 μέτρα ή έκταση κάτω από 50 τετρ.χμ. vi. Εξαίρεση περιοχών προστασίας NATURA, CORINE καθώς και Τοπίων Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους vii. Εξαίρεση μεταναστευτικών διαδρόμων πουλιών. viii. Συμβατική υποχρέωση των επενδυτών για την διάλυση και απόσυρση των εγκαταστάσεων καθώς και την αποκατάσταση του τοπίου με την λήξη λειτουργίας. ix. Τα μη κατοικημένα νησιά, όπως ορίζονται παραπάνω, υπάγονται μόνο στα κριτήρια (iii), (iv), (vii) και (viii). Όσον αφορά τα κατοικημένα νησιά, όταν πρόκειται για την κάλυψη των αναγκών του ίδιου του νησιού (όπως ανωτέρω ορίσθηκαν) σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» δεν θα ισχύει το κριτήριο (iii) ενώ θα επιτρέπεται η εγκατάσταση ανεμογεννητριών και μέσα σε περιοχές χαρακτηρισμένες ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, εφ όσον καλύπτουν το σύνολο του νησιού. Πέραν των γενικών κανόνων θα υπάρξουν προφανώς, όταν συμπληρωθούν οι χωροταξικές μελέτες, άλλοι περιορισμοί που θα προέρχονται από το χωροταξικό κάθε νησιού. Επίσης οι συγκεκριμένες μελέτες για κάθε αιολικό πάρκο θα πρέπει να εξασφαλίζουν την κατά το δυνατόν αρμονική ένταξη των κατασκευών στο τοπίο. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της αποδοχής των κριτηρίων αυτών για τα νησιά; Θα είναι πολύ ευνοϊκό διότι: (α) θα αποκλεισθούν άμεσα κάποιες προτάσεις, με καταστροφικές επιπτώσεις. (β) θα γίνει απαραίτητη η παρουσίαση χαρτών περιοχών αποκλεισμού ανά νησί. (γ) θα γίνει αποδεκτή η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» με όλες τις ευρύτερες ευεργετικές συνέπειες αυτής της εξέλιξης στον τρόπο σκέψης και λειτουργίας του πολίτη. (δ)θα αναγκασθεί η Διοίκηση ανά ασχοληθεί με το βασικό θέμα της προτεραιότητας και του κόστους (οικονομικού και υπαρξιακού) οποιωνδήποτε επιλογών (ε) αντί της προτεραιότητας του επενδυτικού ενδιαφέροντος θα προταχθεί το εθνικό συμφέρον, ώστε η κάθε περιοχή, και σ αυτή την περίπτωση το κάθε νησί, να προσφέρει στο εθνικό σύνολο, ότι καλύτερο μπορεί να προσφέρει. Ασφαλώς η εκτίμηση αυτή θα αλλάζει κατά καιρούς ανάλογα με τις μακροχρόνιες εξελίξεις. 6

7 Θεωρούμε ότι ελλείψει πραγματικού χωροταξικού οι πιο πάνω αρχές πρέπει να χρησιμοποιηθούν ώστε να επανεκτιμηθούν οι προτεραιότητες και οι κανόνες με στόχο τη πιστή εφαρμογή των όποιων κανόνων τελικά υιοθετηθούν. Το ως άνω μνημόνιο αποτελεί συμπέρασμα μελέτης και συζητήσεων μεταξύ των παρακάτω μελών του Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Ιω. Παλαιοκρασσάς, Αντιπρόεδρος με ευθύνη του τομέα Περιβάλλοντος Ιω. Μιχαήλ, Πρόεδρος Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου Κ. Καρράς, Πρόεδρος Επιτροπής Παρακολούθησης Προγράμματος Αιγαίου, Πρόεδρος ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Δ. Λάλας, Μέλος Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου και μέλος του Δ.Σ. Δ. Μαυρογιώργου, επιστημονική υπεύθυνη θεμάτων Θεσμικού Πλαισίου και Φυσικού Περιβάλλοντος Κρίτων Αρσένης, υπεύθυνος Προγράμματος για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Αιγαίο 7