Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, 2

Transcript

1 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΥΒΟΪΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΩ ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΟΥΣ Γαϊτάνη Π. 1, Σακελλαρίου Δ. 1, Γεραγά Μ. 2, Παπαθεοδώρου Γ. 2 1 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, egaitani@ath.hcmr.gr, sakell@ath.hcmr.gr 2 Τμήμα Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών mgeraga@upatras.gr, George.Papatheodorou@upatras.gr Περίληψη Η έρευνα στη θαλάσσια περιοχή του Β.Ευβοϊκού κόλπου οδήγησε σε σημαντικά συμπεράσματα όσον αφορά τη γεωλογική εξέλιξη της περιοχής κατά τη διάρκεια της Τεταρτογενούς περιόδου. Κατά τη σεισμική διασκόπιση που πραγματοποιήθηκε αναγνωρίστηκαν τρεις διαφορετικές στρωματογραφικές ενότητες που αντιστοιχούν στα ιζήματα που αποτέθηκαν κατά τη διάρκεια της παγετώδους της μεσοπαγετώδους περιόδου και του Ολοκαίνου. Ιζηματολογικά στοιχεία και παρουσία παλαιοαναβαθμίδων υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιολίμνης στην περιοχή του κόλπου κατά την Παγετώδη περίοδο. Η μέγιστη στάθμη της λίμνης εμφανίζεται στα 90m χαμηλότερα από το σημερινό επίπεδο της θάλασσας. Η μετάβαση από λιμναίο σε θαλάσσιο περιβάλλον εντοπίζεται από τη μικροπαλαιοντολογική μελέτη δύο πυρήνων βαρύτητας και τοποθετείται στο yrs ΒΡ. Λέξεις κλειδιά: Τεταρτογενές, σεισμική διασκόπιση, μικροπαλαιοντολογία, Αιγαίο πέλαγος. STUDY OF THE PALAEOGEOGRAFICAL AND PALAEOENVIRONMENTAL EVOLUTION OF THE NORTH EVIA DURING THE UPPER QUATERNARY Gaitani P 1., Sakellariou D 1., Geraga M 2., Papatheodorou G 2. 1 Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research, egaitani@ath.hcmr.gr,sakell@ath.hcmr.gr 2 Geology Department., University of Patras, mgeraga@upatras.grgeorge.papatheodorou@upatras.gr Abstract The research in the marine region of N. Evia Gulf led into a number of important conclusions concerning the geological development of the region during the Quaternary period. From the seismic profiles three different stromatografic units where identified that correlate to the sediments that where deposited during the Holocene, the last Interglacial and Glacial periods. Due to the sedimentological data and in presence of palaeoterraces a palaeolagoon is implied in the region of the Gulf during the Last Glacial Period. The maximum water level of that lagoon appears to be 90m lower than the present sea level. The transition from lagoon to marine environment is determined from the micropalaeontological survey of two gravity cores and is placed chronologically at yrs ΒΡ. Keywords: quaternary, seismic stratigraphy, micropaleontology, Aegean Sea. 1. Εισαγωγή Ο Βόρειος Ευβοϊκός κόλπος συνδέεται με το Αιγαίο Πέλαγος στα βόρεια μέσω του Διαύλου των Ωρεών και του Στενού των Λιχάδων το οποίο εμφανίζει μέγιστο βάθος 60-67m κάτω από το επίπεδο της θάλασσας και με το Ν. Ευβοϊκό με ένα στενό πέρασμα 10m βάθους στην περιοχή της Χαλκίδας. Το βορειοδυτικό στόμιο του Β. Ευβοϊκού Κόλπου (Στενά Λιχάδων) δρούσε σαν ένα φυσικό χερσαίο φράγμα που εμπόδιζε τα νερά του Αιγαίου να εισχωρήσουν στην περιοχή του σημερινού κόλπου κατά τη διάρκεια προηγούμενων περιόδων χαμηλής στάθμης της θάλασσας. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων η κύρια λεκάνη στο κεντρικό τμήμα του Κόλπου πρέπει να δρούσε ως απομονωμένη λίμνη, η οποία δεχόταν τα νερά των ποταμών και χειμάρρων της περιβάλλουσας χερσαίας περιοχής (Perissoratis & Conispoliatis, 2003). Στην παρούσα εργασία επιδιώκουμε να προσδιορίσουμε την παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Β. Ευβοϊκού κόλπου και τις περιβαλλοντικές -67-

2 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι μεταβολές που συνέβησαν στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε σεισμική διασκόπιση του πυθμένα του Β. Ευβοϊκού και μικροπαλαιοντολογική μελέτη βασισμένη στα διαφορετικά είδη τρηματοφόρων σε δυο πυρήνες βαρύτητας. Τα τρηματοφόρα ως περιβαλλοντικοί δείκτες έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως στον προσδιορισμό περιβαλλοντικών μεταβολών παραθαλάσσιων περιοχών (Cearreta 1994; Williams 1995). Μεταβολές στα διαφορετικά είδη αυτών εντός μιας ιζηματολογικής ακολουθίας μπορεί να συνδέονται με μεταβολές είτε στη σύσταση του νερού είτε στη στάθμης της θάλασσας. 2. Μεθοδολογία Η θαλάσσια γεωλογική έρευνα στο Βόρειο Ευβοϊκό Κόλπο πραγματοποιήθηκε το 2004 με το Ωκεανογραφικό πλοίο ΑΙΓΑΙΟ στα πλαίσια του προγράμματος ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ. Στα πλαίσια αυτής της έρευνας καταγράφηκαν συνολικά 700 χλμ. ακουστικών τομών με τομογράφο υποδομής πυθμένα 3.5kHz υψηλής διακριτικής ικανότητας και μελετήθηκαν για τον προσδιορισμό του υπεδάφους. Μικροπαλαιοντολογική μελέτη πραγματοποιήθηκε στους πυρήνες ΝΕV-27 και ΝΕV-10 από το σύνολο των 28 πυρήνων βαρύτητας που συλλέχθηκαν κατά την έρευνα. Ο πυρήνας ΝΕV-27 μήκους 258cm συλλέχθηκε από βάθος 143m σε γεωγραφικό πλάτος 38 ο και γεωγραφικό μήκος 23 ο , ενώ ο πυρήνας ΝΕV-10 από βάθος 88m σε γεωγραφικό πλάτος 38 ο και γεωγραφικό μήκος 23 ο Η μικροπαλαιοντολογική ανάλυση του πυρήνα ΝΕV-27 βασίστηκε σε 47 δείγματα και του ΝΕV-10 σε 36 δείγματα. Κάθε ένα από αυτά αντιστοιχεί σε πάχος πυρήνα ενός εκατοστού και συλλέχθηκαν ανά διαστήματα πέντε εκατοστών, ενώ στο βάθος των cm και των cm του πυρήνα ΝΕV-27 η δειγματοληψία γινόταν ανά εκατοστό, για λεπτομερέστερη περιγραφή των περιβαλλοντικών συνθηκών που επικράτησαν κατά τις περιόδους αυτές. Τα δείγματα διαλύθηκαν σε υπεροξείδιο του υδρογόνου και το κλάσμα ιζήματος >125μm ξηράθηκε σε φούρνο. Στη συνέχεια ακολούθησε διαίρεση των δειγμάτων (splitter). Από κάθε δείγμα χρησιμοποιήθηκε τόση ποσότητα, ώστε ο αριθμός των τρηματοφόρων που περιέχονται να υπερβαίνει τα 300 άτομα. Στον πυρήνα NEV-27 πραγματοποιήθηκαν δυο ραδιοχρονολογήσεις στα βάθη cm, και cm. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο της Beta Analytic (Η.Π.Α) και έδωσαν ηλικίες yrs ΒΡ yrs BP (Uncalibrated Radiocarbon Age), αντίστοιχα. 3. Αποτελέσματα 3.1 Σεισμική στρωματογραφία Κατά τη μελέτη των σεισμικών καταγραφών 3,5kHz στην περιοχή του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου εντοπίστηκαν διαφορετικές στρωματογραφικές ενότητες. Στο ανώτερο τμήμα όλων των τομών παρατηρείται μια διαφανής ενότητα ιζημάτων η οποία θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τα ιζήματα του Ολοκαίνου. Το πάχος αυτών των ιζημάτων μεταβάλλεται σημαντικά στις διάφορες περιοχές του Ευβοϊκού κόλπου. Στις βορειοδυτικές ακτές μπροστά από την περιοχή του Λόγγου και στις νοτιοανατολικές κοντά στο ακρωτήριο Μελούνα εμφανίζουν μέγιστο πάχος 40m και 20m αντίστοιχα εξαιτίας συνεχής εισροής χερσαίου υλικού από τοπικούς ποταμούς. Στις βαθύτερες περιοχές των υποθαλάσσιων λεκανών το μέσο πάχος του Ολόκαινου δεν υπερβαίνει τα λίγα μέτρα. Κάτω από τα ιζήματα του Ολοκαίνου εμφανίζεται μια ακολουθία ιζημάτων με συνεχείς και παράλληλους ανακλαστήρες η οποία θεωρούμε ότι αποτελεί ιζήματα που αποτέθηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου (Late glacial). Η ακολουθία αυτή υπέρκειται μιας δεύτερης διαφανής ενότητας η οποία χαρακτηρίζεται από διάβρωση στη βάση της και θεωρείται ότι αντιστοιχεί σε ιζήματα της τελευταίας παγετώδους περιόδου. Η διάβρωση που παρατηρείται στη βάση αυτής της ακολουθίας πιθανόν να προέκυψε από μια προηγούμενη απόσυρση της θάλασσας -68-

3 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι και έκθεση αυτής σε υποαέριες συνθήκες κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου (Sakellariοu et al., 2007). Ανάλογες ακολουθίες ιζημάτων έχουν εμφανιστεί και στη λεκάνη του Κορινθιακού κόλπου (Lykousis et al., 2007) Όπως παρατηρείται σε κάποιες τομές στην νοτιοδυτική πλευρά του Ευβοϊκού κόλπου, οι αποθέσεις της τελευταίας παγετώδους περιόδου εμφανίζονται επάνω σε επιφάνεια διάβρωσης σε βάθη περίπου 90m (120msecs) χαμηλότερα από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας. Στο βάθος αυτό θεωρείται ότι ήταν και η μέγιστη στάθμη της παλαιολίμνης κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο yrs BP (ισοτοπικά στάδια οξυγόνου ST2-4) καθώς άλλα ιζηματολογικά χαρακτηριστικά παλαιοστάθμης δεν εμφανίζονται σε μικρότερα βάθη. Εικ. 1: Ακουστική τομή 3.5kHz. Τα βέλη δείχνουν τις αναβαθμίδες και τα βάθη στα οποία αυτές εμφανίζονται κάτω από το σημερινό επίπεδο της θάλασσας. Η παραπάνω υπόθεση ενισχύεται και από το γεγονός ότι στο βάθος αυτό εμφανίζεται στις διάφορες σεισμικές τομές μια παλαιοαναβαθμίδα στις δυτικές ακτές του κόλπου. Εκτός από την αναβαθμίδα αυτή έχουν βρεθεί και άλλες σε διάφορα βάθη υποδεικνύοντας άλλες πιθανές παλαιοστάθμες. Στη σεισμική τομή Εικόνας 1 φαίνονται αυτές που εμφανίζονται κατά μήκος της νοητής γραμμής Ακρίτσα-Λουτρά Αιδηψού. Διαφορετικός αριθμός κάθε φορά από τις παραπάνω παλαιοαναβαθμίδες εμφανίζεται και στις υπόλοιπες σεισμικές τομές του κόλπου. Αποκλίσεις της τάξης των 5 μέτρων στα βάθη που αντιπροσωπεύει η κάθε μια είναι αναμενόμενες λόγω διαφόρων τεκτονικών κινήσεων. Συνοπτικά παλαιοαναβαθμίδες στα περιθώρια του κόλπου παρατηρούνται στα βάθη των 160m, 150m, 140m-145m, 124m-127m, 111m-113m, 100m, 90m-95m, 79m-85m, 70m-75m, 60m. Από αυτές η συχνότερα εμφανιζόμενη είναι αυτή που εμφανίζεται στα 150m (200msecs) χαμηλότερα από τη σημερινή στάθμη η οποία εμφανίζεται συστηματικά γύρω από την κεντρική περιοχή του κόλπου. Γι αυτό το λόγο θεωρείται ότι αποτελεί μια παλαιότερη στάθμη της λίμνης κατά τη διάρκεια προηγούμενης απόσυρσης της θάλασσας πριν από το ST2. Παρόμοια αναβαθμίδα με αυτή εμφανίζεται και στον Αμβρακικό κόλπο (Kapsimalis et al., 2005). Οι υπόλοιπες συνδέονται με διάφορες αυξομειώσεις της στάθμης της παλαιολίμνης χωρίς να μπορούμε να πούμε περισσότερες λεπτομέρειες. Πρέπει όμως να ήταν ανεξάρτητες από παγκόσμιες ευστατικές κινήσεις της θάλασσας, όπως έχει διαπιστωθεί και σε ανάλογες περιπτώσεις κλειστών λεκανών (D Agostino et al., 2003; Bartov et al., 2002; Urabe et al., 2004). Τα παραπάνω συμπεράσματα έρχονται σε αντίθεση με τα αποτελέσματα των Van Andel, 2006 οι οποίοι θεωρούν ότι η αναβαθμίδα των 90m σχηματίσθηκε κατά το οξυγονο-ισοτοπικό στάδιο 4 ( yrs BP) και αυτή των 150 κατά το οξυγονο-ισοτοπικό στάδιο 2 ( yrs BP). -69-

4 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι 3.2 ΜΙΚΡΟΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Κατά τη μικροπαλαιοντολογική μελέτη των πυρήνων αναγνωρίστηκαν 44 διαφορετικά είδη τρηματοφόρων. Τα είδη αυτά κατηγοριοποιήθηκαν με βάση χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων οργανισμών (Scott et al., 1976; Murray, 1991; Debenay et al., 1998; Seranddrei-Barbero et al., 1999; Horton et al., 2005; Kuhn et al., 2007) σε τέσσερις διαφορετικές ομάδες κάθε μια από τις οποίες αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες όσον αφορά την περιεκτικότητα σε οξυγόνο και την αλατότητα των υδάτων. Οι κατηγορίες αυτές αφορούν τα είδη που χαρακτηρίζουν ανοξικά, δυσόξινα, καλά οξυγονωμένα και υφάλμυρα ύδατα. Η προκαταρτική μικροπαλαιοντολογική μελέτη έδειξε ότι η παρουσία των βενθονικών τρηματοφόρων ήταν συνεχής στα ιζήματα των πυρήνων που εξετάστηκαν με εξαίρεση τα ιζήματα σε βάθος cm και cm στον πυρήνα NEV27. Η παρατήρηση αυτή δηλώνει ότι για το χρονικό διάστημα μελέτης των πυρήνων δεν υπήρξε καμιά περίοδος καθαρά ανοξικών συνθηκών στον κόλπο. Επιπλέον, βάσει της διαθέσιμης χρονολόγησης στα cm (16.190yrs BP) και cm (13.250yrs BP) τα ιζήματα που εξετάστηκαν ανήκουν στο διάστημα της μεταβατικής (late glacial) περιόδου και του Ολοκαίνου. Η μεταβατική περίοδος στον ελληνικό χώρο βάσει των παλυνολογικών στοιχείων χαρακτηρίζεται από μια κλιματική καλυτέρευση (αύξηση των βροχοπτώσεων και της θερμοκρασίας) με εξαίρεση ενός ψυχρού και ξηρού γεγονότος (Younger Dryas). Στα ιζήματα και των δύο πυρήνων διαπιστώθηκαν διακυμάνσεις στις κατακόρυφες κατανομές των ομάδων των βενθονικών τρηματοφόρων (Εικ. 2). Οι διακυμάνσεις αυτές φαίνεται να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά και στους δύο πυρήνες και υποδεικνύουν ταυτόχρονες αλλαγές των περιβαλλοντικών συνθηκών για όλο το Β. Ευβοϊκό κόλπο. Εικ. 2: Κατακόρυφες κατανομές των διαφορετικών ομάδων τρηματοφόρων για τους πυρήνες NEV 27 και NEV 1O αντίστοιχα. Έτσι, μεταξύ cm στον NEV27 και cm στον NEV10 η βενθονική πανίδα κυριαρχείται από είδη ανθεκτικά σε δυσοξικές και ανοξικές συνθήκες υποδηλώνοντας δυσμενείς συνθήκες οξυγόνωσης και υψηλά επίπεδα οργανικού υλικού στον πυθμένα. Μεταξύ cm στον NEV27 και μεταξύ cm στον NEV10 ο αριθμός των ειδών αυξά- -70-

5 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι νεται, ενώ η παρουσία ειδών που υποδηλώνουν υφάλμυρα νερά και οξυγονωμένα περιβάλλοντα αυξάνεται, υποδεικνύοντας εισροή θαλάσσιων υδάτων και βελτίωση στην οξυγόνωση του πυθμένα. Από το βάθος των 105cm για τον ΝΕV-27 και των 85cm για τον ΝΕV-10 και μέχρι τα βάθη των 50cm και 55cm αντίστοιχα παρατηρείται μια αλλαγή στις συγκεντρώσεις των επικρατούντων ειδών. Πρώτα σε αφθονία εμφανίζονται είδη που χαρακτηρίζουν υφάλμυρα ύδατα με αυξημένη συγκέντρωση σε οξυγόνο, με μέγιστη αφθονία στα 71cm για τον ΝΕV-27, ενώ τα είδη που χαρακτηρίζουν δυσόξινα περιβάλλοντα ακολουθούν. Θα μπορούσαμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η συνεχής ροή θαλάσσιων υδάτων έχει αρχίσει να σταθεροποιεί ένα περισσότερο θαλάσσιο περιβάλλον στον κόλπο. Στα τελευταία 50cm των πυρήνων εμφανίζεται μια σχετική αύξηση των αντιπροσωπευτικών ειδών δυσόξινων και καλά οξυγονωμένων υδάτων ιδιαίτερα στον ΝΕV-10 όπου οι συγκεντρώσεις των ειδών που χαρακτηρίζουν καλά οξυγονωμένα νερά τετραπλασιάζεται από τα 50cm έως τα 55cm. Οι συγκεντρώσεις της κάθε ομάδας τρηματοφόρων παραμένουν σχετικά σταθερές έως το άνω τμήμα του πυρήνα όπου εμφανίζουν μια μείωση των τιμών τους. Οι συγκεντρώσεις των ειδών που χαρακτηρίζουν ανοξικά περιβάλλοντα παρουσιάζουν σημαντικές αυξομειώσεις σε όλο το μήκος και των δυο πυρήνων παραμένοντας όμως πάντα σε χαμηλά επίπεδα. Συνεπώς δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι υπήρξε κάποια περίοδος καθαρά ανοξικών συνθηκών στον κόλπο. 4. Συμπεράσματα - Συζήτηση Στις σεισμικές καταγραφές στην περιοχή του Β. Ευβοϊκού κόλπου αναγνωρίστηκαν τρεις διαφορετικές στρωματογραφικές ενότητες που αντιστοιχούν στα ιζήματα που αποτέθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαίνου, της μεταβατικής περιόδου και της παγετώδους περιόδου. Η επιφάνεια διάβρωσης που παρατηρείται στην κατώτερη στρωματογραφική ακολουθία υποδεικνύει έκθεση αυτής σε υποαέριες συνθήκες κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου. Ιζηματολογικά στοιχεία και παρουσία παλαιοαναβαθμίδων υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιολίμνης στην περιοχή του κόλπου την ίδια περίοδο, η μέγιστη στάθμη της οποίας εμφανίζεται στα 90m κάτω από το σημερινό επίπεδο της θάλασσας. Η εισροή θαλάσσιων υδάτων μέσω του στενού των Ορέων στον Ευβοϊκό κόλπο τοποθετείται στο yrs ΒΡ. Κατά τη μικροπαλαιντολογική μελέτη δυο πυρήνων βαρύτητας η μετάβαση αυτή εμφανίζεται ως αλλαγή στην ποικιλία και αφθονία των ειδών. Τα είδη των τρηματοφόρων που χαρακτηρίζουν υφάλμυρα και καλά οξυγονωμένα ύδατα αυξάνονται σημαντικά σε σχέση με αυτά που χαρακτηρίζουν δυσόξινα και ανοξικά περιβάλλοντα. 5. Ευχαριστίες Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Θεόδωρο Κανελλόπουλο για την πολύτιμη βοήθειά του, τον Πλοίαρχο και το πλήρωμα του Ωκεανογραφικού πλοίου ΑΙΓΑΙΟ. 6. Βιβλιογραφικές Αναφορές Bartov, Y., Stein, M., Enzel, Y., Agnon, A. & Reches, Z., Lake Levels and Sequence Stratigraphy of Lake Lisan, the Late Pleistocene Precursor of the Dead Sea. Quaternary Res. 57, Bond, G., Heinrich, H., Broecker, W., Labeyrie, L., McManus, J., Andrews, J., Huon, S., Jantschik, R., Clasen, S., Simet, C., Tedesco, K., Klas, M., Bonani, G. & Ivy, S., Evidence for massive discharges of icebergs into the North Atlantic ocean during the last glacial period. Nature 360, Cearreta, A., Analisis micropalaeontologica y nterpretacion palaeoecologica del relleno sedimentario Holocenico en el estuario del Bidasoa (Golfo de Biskaia). Geobios 27, D Agostino, K., Seltzer, G., Baker, P., Fritz, S. & Dunbar, R., Late-Quaternary lowstands of Lake Titicaca: evidence from high-resolution seismic data. Sedim. Geol, 162, Debenay, J. P., Eicheler, B.B., Duleba, W., Bonetti, C. & Eichler-Coelho, P., Water stratification in coastal lagoon: its influence on foraminiferal assemblages in two Brazilian lagons. Mar. Micropaleontol. 35,

6 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι Horton, B.P. & Edwards, R.J., The application of local and regional transfer functions to the reconstruction of sea levels, North Norfolk, England. The Holocene 15, Lykousis, V., Sakellariou, D., Moretti, I. & Kaberi, H., Late Quaternary basin evolution of the Gulf of Corinth : Sequence stratigraphy, sedimentation, fault-slip and subsidence rates. Tectonophysics, 440, Kapsimalis, V., Pavlakis, P., Poulos, S.E., Alexandri, S., Tziavos, C., Sioulas, A., Filippas, D. & Lykousis, V., Internal structure and evolution of the late Quaternary sequence in a shallow embayment: the Amvrakikos Gulf, NW Greece. Marine Geology , Kuhnt, T., Schmiedl, G., Ehrmann, W., Hamann, Y. & Hemleben, C., Deep-sea ecosystem variability of the Aegean Sea during the past 22kyr as revealed by Benthic Foraminifera. Marine Micropaleontology 64, Perissoratis, C. & Conispoliatis, N., The impacts of sea-level changes during latest Pleistocene and Holocene times on the morphology of the Ionian and Aegean seas (SE Alpine Europe). Marine Geology Murray, J., Ecology and Palaeoecology of Benthic Foraminifera. Wiley, New York, 397 Sakellariou, D., Rousakis, G., Kaberi,H., Kapsimalis, V., Georgiou, P., Kanellopoulos, Th. & Lykousis, V., Tectonosedimentary structure and late quaternary evolution of the north Evia gulf basin, Central Greece: preliminary results. Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVII/1, p Scott, D.B. & Mudie, P.J., Benthonic foraminifera of three southern California lagoons: ecology and recent stratigraphy. J. For. Res. 6, Seranddrei-Barbero, R., Carbognin, L., Taroni, G. & Cova, E., Distribution of recent benthic foraminifera in the southern basin of the Venice lagoon (Italy): statistical evaluation of taxa significance. Micropaleontology 45, Urabe, A., Tateishi, M., Inouchi, Y., Matsuoka, H., Inoue, T., Dmytriev A. & Khlystov, O.M., Lake-level changes during the past 100,000 years at Lake Baikal, southern Siberia. Quaternary Res. 62, Van Andel, T.H. & Perissoratis, C., Late Quaternary depositional history of the North Evvoikos Gulf, Aegean Sea, Greece. Marine Geology 232, Williams, H., Foraminiferal record of recent environmental change: Mad Island Lake, Texas. J.Foraminif.Research 25,