Σαν σήμερα Ακμή και παρακμή

Transcript

1 προορισμοί 26 Ακμή και παρακμή Ήδη το 1828, οι κάτοικοι της Ερμούπολης ανέρχονταν σε συνθέτοντας το μεγαλύτερο αστικό κέντρο στην Ελλάδα, ενώ πολύ γρήγορα η Ερμούπολη έγινε το μεγαλύτερο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της ελεύθερης Ελλάδας, φτάνοντας το 1850 τους κατοίκους και το 1889 τους , σημαντικά περισσότερους από τους σημερινούς (περίπου ). Παράλληλα οι Ερμουπολίτες, εύποροι και καλλιεργημένοι, φρόντισαν να δώσουν στην πόλη τους, μια πνευματική ακτινοβολία πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής, της οποίας οι αποδείξεις διατηρούνται κι είναι ορατές έως και σήμερα. Μετά το απόγειο της ακμής του νησιού, ήρθαν και τα δύσκολα. Η πιο καίρια περίοδος για την παρακμή της Ερμούπολης, ήταν η Κατοχή, όταν χιλιάδες Συριανοί πέθαναν από την πείνα και τις κακουχίες εξαιτίας της πενιχρής αγροτικής παραγωγής του νησιού και της απονέκρωσης της κινητήριας οικονομικής δύναμης, του εμπορίου. Σαν σήμερα Μετά την Κατοχή, η Ερμούπολη και η Σύρος στηρίχτηκαν στην περιορισμένη αγροτική παραγωγή και τη λειτουργία των ταρσανάδων, όπου ναυπηγούνταν και συντηρούνταν καΐκια και άλλα μικρά σκάφη. Η δημιουργία των ναυπηγείων της Σύρου με την επωνυμία «Νεώριο», με περισσότερους από χίλιους εργαζόμενους, συντέλεσε στη συγκράτηση του πληθυσμού κι έτσι μετά το 1980 και ιδιαίτερα μετά το 1990, μια νέα ανθηρή περίοδος ξεκινούσε για το νησί. Η Ερμούπολη κατέκτησε αυξημένη τουριστική κίνηση, ως επί το πλείστον Έλληνες, υψηλού μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Σταδιακά απέκτησε τη φήμη μιας πόλης - ζωντανού μουσείου χάρη στα εκατοντάδες αρχοντικά ιδιωτικά και δημόσια κτήρια και πλατείες. Σήμερα η Σύρος εμφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγμένη οικονομικά, είναι έδρα της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου καθώς και του Εφετείου Αιγαίου, ενώ λειτουργεί στο νησί και το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η γοητεία της Σύρου, συνίσταται στο γεγονός ότι ο επισκέπτης του νησιού έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει στο παρελθόν, να «αποδράσει» μέσα από διαδρομές, οι οποίες σηματοδοτούν τις περιόδους της λαμπρής ιστορίας της. Εδώ είναι ίσως ο μοναδικός γεωγραφικός χώρος στην Ελλάδα, όπου χριστιανοί των δύο δογμάτων (καθολικοί και ορθόδοξοι) συνυπάρχουν αρμονικά πολλούς αιώνες. Το νησί προσφέρει απλόχερα στον επισκέπτη ποικιλία ερεθισμάτων, όπως ενδιαφέροντα μουσεία, λαμπρές εκκλησίες και μοναστήρια ανατολικού και δυτικού δόγματος, επιβλητικά νεοκλασικά μέγαρα και επαύλεις, μεσαιωνικούς οικισμούς, υπέροχες ανατολές στο λιμενοβραχίονα του παλιού λιμανιού της Ερμούπολης και ήρεμα δειλινά στις δυτικές και βόρειες ακτές.

2 View προορισμοί 28 T R A V E L Επίσημο μέλος Εισιτήρια ακτοπλοϊκά Aξίζει να δείτε: Θαυμάστε τα μοναδικής αρχιτεκτονικής κτήρια της Ερμούπολης. Ζητείστε πληροφορίες για τους μεγάλους αρχιτέκτονες της Ευρώπης, που συνέβαλλαν στο να δημιουργηθεί στην πόλη αυτό το εξαιρετικό και μοναδικό στυλ. Επισκεφθείτε το Ενυδρείο στο παραθαλάσσιο χωριό Κίνι, που έγινε με σκοπό να κάνει γνωστό το θαλάσσιο κόσμο του Αιγαίου, στα πλαίσια μιας περιβαλλοντικής πατριδογνωσίας. Πρόκειται για ένα ενυδρείο μικρής κλίμακας για εκπαιδευτική χρήση, στο οποίο παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά είδη ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών, που συναντώνται γύρω από τις ακτές της Σύρου. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να γνωρίσουν τις θαλάσσιες δραστηριότητες των ανθρώπων του τόπου, τα εργαλεία και τα παραδοσιακά σκάφη που χρησιμοποιούν, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους ζουν από τη θάλασσα. Στο κέντρο της Άνω Σύρου, λειτουργεί η έκθεση παραδοσιακών επαγγελμάτων στην οποία φυλάσσονται αντικείμενα και εργαλεία του πλανόδιου ψαρά, του μπαρμπέρη (κουρέα), του καλαθοποιού καθώς επίσης και τα εργαλεία των αγροτικών οικογενειών. Στον ίδιο εκθεσιακό χώρο, συνυπάρχουν βιβλία θρησκευτικού και γενικού περιεχομένου, ορισμένα από τα οποία είναι πολύ παλαιά, ιστορικά επίσημα έγγραφα και παλαιοί πίνακες. Το Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη άρχισε να λειτουργεί το 1995, είκοσι τρία χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού. Όμως η ιδέα για τη δημιουργία του, είχε συλληφθεί από παλιά, όταν δόθηκε το όνομά του σ ένα δρόμο της Απάνω Χώρας και το 1987 επανήλθε στο προσκήνιο, όταν διαμορφώθηκε και η ομώνυμη πλατεία με την προτομή του με σκοπό να τιμηθεί ο μεγάλος τροβαδούρος και μουσικοσυνθέτης, που γεννήθηκε στην Άνω Σύρο το 1905 και ο οποίος έγινε γνωστός τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό με τα ρεμπέτικα τραγούδια του, ιδίως με τη «Φραγκοσυριανή». Το μουσείο στεγάζεται σε ένα παλαιό διώροφο σπίτι, το οποίο αναπαλαιώθηκε, προκειμένου να φιλοξενήσει τα προσωπικά αντικείμενα του Μάρκου Βαμβακάρη, όπως φωτογραφίες και προσωπικά ενθυμήματά του, το διαβατήριο που δεν πρόλαβε να χρησιμοποιήσει, την ταυτότητά του, ρούχα και παπούτσια του, χειρόγραφα κείμενα, το δαχτυλίδι και το ρολόι του, εργαλεία του (τανάλιες, μαχαιράκια κ.λ.π.) που κρατούσε, όταν δεν είχε αγκαλιά το μπουζούκι του, ακόμη και κάποια πολύ προσωπικά αντικείμενα, που παραχωρήθηκαν από την οικογένειά του. Οργανωμένες Εκδρομές σε όλο τον κόσμο! Κρουαζιέρες Αεροπορικά εισιτήρια Κρατήσεις ξενοδοχείων On line κρατήσεις εισιτηρίων Bonus club πελατών με πολλά δώρα Πακέτα διακοπών Ταξίδια συλλόγων Ταξιδέψτε μαζί μας και κερδίστε εισιτήρια & δώρα Είσαι φ ίλαθλο ς; Μπες στο cl ub Ταξίδεψ ε & µάζε ψε πόντ ους! ν ερώ µ η οµα δι 4 Ταξί 2 άτ ΙΣΙ! για ΠΑΡ στο 3 τυχε ροί το εισιτ θα κερδίσουν ήριο δια για τη ρκείας της αγ ν χρονιά 2011απηµέν 2012 ης του ς οµάδ ας! Σαρανταπόρου 48, Περιστέρι Τ: (15 γραμμές), F: E: info@i-travel.gr

3 προορισμοί 30 ΣΠOPAΔEΣ Τα«σμαράγδια» του Αιγαίου Σποράδες ονομάζονταν, σύμφωνα με την αρχαία γεωγραφική αντίληψη, όλα τα διάσπαρτα νησιά του Αιγαίου εκτός των περί της ιερής νήσου Δήλου, Κυκλάδων. Πλέον όμως, στο σύγχρονο ελληνικό χάρτη, υπάρχουν μόνο οι Θεσσαλικές Σποράδες, που εντοπίζονται βόρεια της Εύβοιας και ανατολικά της Μαγνησίας, οι οποίες κατά την αρχαιότητα λέγονταν και «Μαγνήτων νήσοι». Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα μεγάλων και μικρών νησιών του Αιγαίου Πελάγους, με σημαντικότερα τη Σκιάθο, τη Σκύρο, τη Σκόπελο και την Αλόννησο. Tα νησιά αυτά ανήκουν στο Νομό Μαγνησίας και είναι γνωστά και σαν Βόρειες Σποράδες. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των νησιών, είναι οι υπέροχες παραλίες με την πολύ πλούσια βλάστηση, που συχνά φτάνει μέχρι τις ακτές, σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα νησιά του Αιγαίου. Θεωρείται ότι οι Σποράδες ήταν ενωμένες με τη Μαγνησία. Ένα τμήμα όμως, βυθίσθηκε μέσα στη θάλασσα και έμειναν απέξω μόνο τα ψηλότερα τμήματα της στεριάς αυτής και έτσι δημιουργήθηκαν αυτά τα νησιά. Όλα τα νησιά των Βόρειων Σποράδων, αποτελούν δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς, που μαγεύουν κάθε φυσιολάτρη. Τα ίδια αυτά νησιά είναι γνωστά και ως «τα σμαραγδένια νησιά του Αιγαίου», λόγω βλάστησης αλλά και των γαλαζοπράσινων νερών τους. Όλα τα νησιά διακρίνονται για τις άρτιες τουριστικές υποδομές τους, που εξασφαλίζουν διακοπές υψηλών προδιαγραφών στους επισκέπτες τους. Όμως οι Σποράδες φημίζονται και για την έντονη νυχτερινή τους ζωή. Ρομαντικοί περίπατοι υπό το φως της σελήνης, αλλά και έντονοι ρυθμοί και ξεφάντωμα στα αμέτρητα μπαράκια με ελληνική ή ξένη μουσική, στα μεγάλα club και στα πολυάριθμα κέντρα με ζωντανή μουσική. Τα χρόνια τα παλιά Οι Σποράδες, πέρα απ την τουριστική τους ανάπτυξη αλλά και από τη φυσική τους ομορφιά, που εντυπωσιάζει κάθε ταξιδιώτη, παρουσιάζουν και ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα νησιά κατοικούνται από τη Μέση Παλαιολιθική εποχή. Τα αρχαιότερα ίχνη κατοίκησης έχουν εντοπισθεί στην Αλόννησο και συγκεκριμένα στη θέση Κοκκινόκαστρο. Όλα τα νησιά γνώρισαν μεγάλη ακμή την εποχή της αποίκησής τους από Μινωίτες. Η ακμή αυτή συνεχίστηκε και τη Μυκηναϊκή περίοδο, ενώ κατά την κλασική αρχαιότητα, οι Σποράδες ήταν στο πλευρό της Αθήνας. Τη Βυζαντινή εποχή χρησιμοποιήθηκαν ως τόποι εξορίας και βίωσαν πολλές πειρατικές επιδρομές. Γνώρισαν την ενετική κυριαρχία και την τούρκικη κατοχή. Συμμετείχαν στον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα και προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην επανάσταση του 21. Απελευθερώθηκαν το 1830, με τη Συνθήκη του Λονδίνου.

4 προορισμοί 32 Tips Σκιάθος, η πευκόφυτη Ξεκινώντας απ το πιο γνωστό νησί του συμπλέγματος, την πευκόφυτη και καταπράσινη Σκιάθο, ο επισκέπτης έχει πάμπολλες επιλογές να οργανώσει τις διακοπές του αλλά και να κολυμπήσει σε μοναδικά νερά. Μερικές από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού είναι η Μεγάλη Άμμος, η Καναπίτσα, η Ξάνερος, ο Μεγάλος Ασέληνος, το Μανδράκι, η Αγία Ελένη, η Μπανάνα, ο Βρωμόλιμνος, οι Αχλαδιές και οι Τζανεριές. Ακόμη στη Σκιάθο βρίσκονται οι περίφημες Κουκουναριές, απ τις διασημότερες παραλίες στην Ελλάδα, όπου τα πεύκα ακουμπούν τα κλαδιά τους στα νερά του κλειστού κόλπου με την ολόχρυση αμμουδιά. Οι υπόλοιπες παραλίες του νησιού, όπως και η περίφημη παραλία Λαλάρια με τον τρύπιο βράχο και τα ολοστρόγγυλα βότσαλα, συνδέονται με καΐκια που ξεκινούν από το παλιό λιμάνι. Στον πηγαιμό για αυτές, υπάρχουν κι αμέτρητες θαλασσινές σπηλιές να θαυμάσει ο επισκέπτης. Τέλος στη Σκιάθο, και στη μεσαιωνική πόλη του νησιού, στο Κάστρο, βρίσκονται τα ερείπια αρκετών μοναστηριών. Οι εικόνες από αυτά τα μοναστήρια, έχουν μεταφερθεί στις εκκλησίες της Σκιάθου. Τα περισσότερα μοναστήρια χρονολογούνται από την εποχή της Τουρκοκρατίας και έχουν έντονη την επιρροή του Αγίου Όρους. Ακόμα και το όνομα της Σκιάθου, φημολογείται ότι προέρχεται από τις λέξεις «σκιά» και «Άθως». Στα αξιοθέατα της Σκιάθου περιλαμβάνεται το Μπούρτζι, όπου σε μια μικρή πευκόφυτη χερσόνησο, που βρίσκεται απέναντι από το λιμάνι και το χωρίζει στα δύο, σώζονται τα απομεινάρια από τα τείχη του ενετικού φρουρίου. Σήμερα λειτουργεί σαν πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Σκιάθου με ανοιχτό υπαίθριο θέατρο, όπου πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις. Στο δημοτικό καφενείο που υπάρχει εκεί, απολαύστε το καφέ σας έχοντας θέα την είσοδο του λιμανιού. Πάρτε στις αποσκευές σας τη «Φόνισσα» ή κάποιο άλλο απ τα ιδιαίτερα σε πλοκή και γλώσσα, μυθιστορήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Το πατρικό σπίτι του οποίου σήμερα είναι μουσείο και βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Σκιάθου. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τη Μονή της Ευαγγελίστριας, η οποία χτίστηκε το 1794 από μοναχούς του Αγίου Όρους. Οι έχοντες περιβαλλοντικούς προβληματισμούς, αξίζει να επισκεφτούν τη Λίμνη, σημαντικό υδροβιότοπο, πέρασμα των αποδημητικών πουλιών, στη τελευταία στάση τους πριν το ταξίδι για το Νότο, το δάσος των Κουκουναριών, όπως και τον υδροβιότοπο των Κουκουναριών στη λίμνη Στροφιλιά με το δάσος και εγκαταστάσεις για τους επισκέπτες.

5 προορισμοί 34 Tip Επισκεφτείτε το Φωτογραφικό Κέντρο Σκοπέλου, τους λαξευτούς τάφους της Ρωμαϊκής εποχής στην περιοχή Σεντούκια, τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου (4ος π.χ. αιώνας), όπως και τις παραλίες Αγνώντας, Στάφυλος, Πάνορμος, Έληος και Μηλιά. Στη Σκόπελο απολαύστε το ηλιοβασίλεμα απ την άκρη της προκυμαίας, κι αμέσως μετά περιπλανηθείτε στα μαγαζιά της περιοχής ανακαλύπτοντας τους θησαυρούς που κρύβουν. Σκόπελος, το νησί του δάσους Η Σκόπελος είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί των Σποράδων και ονομάζεται και «νησί του δάσους» γιατί είναι το πιο πράσινο νησί στην Ελλάδα. Το έδαφος της στο μεγαλύτερο μέρος του, καλύπτεται από πανέμορφα πευκοδάση, που καταλήγουν σε ξεχωριστές παραλίες και όρμους. Η χώρα της Σκοπέλου διατηρεί νησιώτικο χαρακτήρα με στενά πλακόστρωτα δρομάκια και γραφικά λευκά σπίτια. Μεγαλύτερα χωριά είναι η Γλώσσα, το Κλήμα και ο Έληος. Από τη Γλώσσα μπορεί κανείς να δει τη Σκιάθο και το Πήλιο. Στην αρχαιότητα, το νησί ονομάζονταν Πεπάρηθος, από το γιο του Διόνυσου και της Αριάδνης. Πρώτος κάτοικος του νησιού ήταν ο άλλος γιος του Διόνυσου, Στάφυλος. Στα αξιοθέατα της Σκοπέλου, καταγράφονται τα ερείπια των τειχών της αρχαίας Πεπάρηθου, η εκκλησία της Επισκοπής του 17ου αιώνα, η Ιερά Μονή της Ευαγγελίστριας (Δαπόντε) με ξυλόγλυπτο τέμπλο και εικόνες του 14ου αιώνα, η Γλώσσα με το παραδοσιακό χρώμα και τα πολλά ξωκλήσια, όπως τη Μονή των Ταξιαρχών, σε υψόμετρο 300 μέτρα με μαγευτική θέα, τη Μονή του Άη Γιάννη στη θέση Καστρί, χτισμένη στην κορυφή βράχου σε ύψος 100 μέτρων, ο γραφικός φάρος στη «μύτη» του νησιού κοντά στο Λουτράκι.

6 προορισμοί 36 Tip Αν πάτε στην Αλόννησο, αναζητείστε τις χρυσαφένιες αμμουδιές της, κολυμπήστε δίπλα στο πάρκο της Μονάχους-Μονάχους, και μη φύγετε αν δεν δοκιμάσετε την ξεχωριστή τηγανητή τυρόπιτα, που σερβίρεται όλες τις ώρες, σχεδόν σε όλα τα μαγαζιά του νησιού. Aλόννησος, της Mονάχους - Mονάχους Η Αλόννησος είναι γνωστή για την ομορφιά της φύσης της, αφού διαθέτει πευκόφυτες περιοχές στο νότιο μέρος της, με περιπατητικά μονοπάτια και πανέμορφα τοπία, αλλά και παραλίες με κρυστάλλινα νερά. Είναι όμως γνωστή και ως τόπος προστασίας της φώκιας Μονάχους Μονάχους (monachus-monachus), ενός από τα πιο σπάνια θηλαστικά της Μεσογείου, αφού το 1992 ιδρύθηκε εδώ το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου - Βόρειων Σποράδων. Το Θαλάσσιο Πάρκο είναι ένας μοναδικός βιότοπος, που εκτός από την προστασία ασχολείται και με την έρευνα και την περίθαλψη της μεσογειακής φώκιας και άλλων ειδών. Λόγω της θέσης της, η Αλόννησος υπήρξε πέρασμα των θαλάσσιων δρόμων του Αιγαίου. Στη διάρκεια της ιστορίας της, παρουσιάζεται με διάφορα ονόματα, όπως Ίκος, Ευώνυμος, Λιοδρόμια και Χιλιοδρόμια. Δεν ταυτίζεται με την αρχαία Αλόννησο, η οποία μάλλον ήταν το γειτονικό νησί Κυρά Παναγιά. Υπήρξε εμπορικός σταθμός κατά τη Μινωική περίοδο και άκμασε χάρη στην ανάπτυξη της αμπελουργίας και το κρασί της, για το οποίο φημίζεται και σήμερα. Η Αλόννησος αποτελεί ιδανικό προορισμό για περιπατητές. Διαδρομές με λιθόστρωτα μονοπάτια δίνουν τη δυνατότητα να βρεθεί κανείς κοντά στη φύση, που είναι πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα.

7 αφιέρωμα 38 Με βάση ένα κάποιο «Μοσχάτο», κρασί απ τη Σάμο ή τη Λήμνο; Εμείς ψηφίζουμε: Ναι και στα δύο! του ΠANAΓIΩTH MYPITZH Για το θαυμαστό «Μοσχάτο» μιλούν στη Σάμο, όταν θέλουν να παινέψουν την κυρίαρχη ποικιλία του αμπελώνα τους, που δίνει τα πασίγνωστα σαμιώτικα κρασιά. Για «Μοσχάτο» όμως μιλούν με καμάρι και στη Λήμνο, ως τη βάση και για τα δικά τους υπέροχα κρασιά. Ποιος έχει δίκιο; Μα και οι δυο. Μιλούν για παραλλαγές της ίδιας βασικής ποικιλίας, που στη μεν Σάμο αφομοιώθηκε πλήρως στο νησί έτσι που πια το χαρακτηριστικό μικρόρωγο Μοσχάτο σταφύλι λέγεται «Μοσχάτο Σάμου», στη δε Λήμνο, παρά την κυριαρχία του στο νησί, επιμένει να «θυμάται» την καταγωγή του και να αποκαλείται ακόμα και από τους ντόπιους παραγωγούς «Μοσχάτο Αλεξανδρείας». Πριν κυριαρχήσουν και στα δυο νησιά, οι αδελφικές αυτές ποικιλίες, αμπελουργία υπήρχε και μάλιστα από τα αρχαία χρόνια. Στη Σάμο Ο ίδιος ο Διόνυσος λέει ο μύθος δίδαξε στους Σαμιώτες την αμπελοκαλλιέργεια και την οινοποιεία, όταν τον βοήθησαν να νικήσει τις Αμαζόνες που είχαν καταφύγει στο νησί. Όμως, και στα ιστορικά χρόνια, είναι συχνές οι αναφορές στο σαμιώτικο κρασί, με τα περίφημα συμπόσια του Πολυκράτη τον 6ο π.χ. αιώνα, αλλά και τα αντίστοιχα του Μάρκου Αντωνίου το 1ο αιώνα π.χ., όταν έμεινε για λίγο στη Σάμο με την Κλεοπάτρα. Μπορεί βέβαια η αμπελοκαλλιέργεια να ξεκινά τόσο παλιά, δεν σημαίνει όμως ότι η πορεία της ήταν χωρίς εμπόδια. Πρώτα η κατάκτηση του νησιού τον 15ο αιώνα από τους Τούρκους αλλά και η ανεξέλεγκτη δράση των πειρατών, οδήγησε σε ερήμωση του νησιού και εγκατάλειψη των καλλιεργειών. Από τα τέλη του 17ου αιώνα όμως, το νησί επικοίζεται συστηματικά και η αμπελοκαλλιέργεια και παραγωγή κρασιού, γνωρίζουν τη μεγάλη τους ακμή μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα όταν περίπου στα 3/5 της έκτασής του, καλλιεργούνται αμπέλια. Η καταστροφική φυλλοξήρα που ξεκίνησε το 1892, έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στην καλλιέργεια και στην παραγωγή, αλλά σχετικά σύντομα, οι παραγωγοί μπόλιασαν τα αμπέλια τους σε ανθεκτικά υποκείμενα, κρατώντας ζωντανή την αμπελοκαλλιέργεια, όχι βέβαια στην έκταση του παρελθόντος αλλά σε ικανοποιητικό βαθμό. Η ποικιλία που κυριάρχησε και επικράτησε να λέγεται «Μοσχάτο Σάμου», φαίνεται ότι ήρθε στο νησί παράλληλα με τον επικοισμό του από Μικρασιάτες κατά κύριο λόγο, που το έφεραν μαζί τους από τα τέλη του 17ου αιώνα και αργότερα. Στη Λήμνο Μα και η Λήμνος δεν έχει να ζηλέψει καθόλου σε ιστορία αμπελοκαλλιέργειας και παραγωγής ονομαστού κρασιού. Η «Λημνία Άμπελος» αναφέρεται ακόμα και στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, ενώ ο ίδιος ο Όμηρος μιλά για τους Αχαιούς, που κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τροίας, ευφραίνονταν με λημνιό κρασί. Αλλά και νομίσματα των αρχαίων κατοίκων της Ηφαιστείας, έχουν σωθεί με απεικονίσεις τσαμπιών σταφυλιού ή και του Διόνυσου. Ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν, ότι παρά το γεγονός ότι η Λήμνος παράγει σήμερα εξαιρετικά επώνυμα λευκά κρασιά και μάλιστα πιστοποιημένα ως ΟΠΑΠ (Ονομασία Προέλευσης Ανώτερης Ποιότητας) ή ΟΠΕ (Ονομασία Προέλευσης Ελεγχόμενη), η γηγενής ποικιλία που κυριαρχούσε από τα παλιά χρόνια, ήταν το ερυθρό «Καλαμπάκι» που μάλιστα διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ελλάδα και κυρίως στη Χαλκιδική με την επωνυμία «Λημνιό». Από τη μια η φυλλοξήρα στα τέλη του 19ου αιώνα και από την άλλη τα πολύ καλά αποτελέσματα στην καλλιέργεια του Μοσχάτου Αλεξανδρείας, οδήγησαν στην αλλαγή της βασικής ποικιλίας καλλιέργειας, από τις αρχές του 20ου αιώνα. Tips Μπορεί η ποικιλία στην οποία βασίζεται η πιστοποιημένη ονομασία προέλευσης «Σάμος», να δίνει λευκά κρασιά, τα τελευταία χρόνια όμως, γίνεται μια καλή προσπάθεια αναβίωσης και ερυθρών ποικιλιών με εξαιρετικά ροζέ και κόκκινα κρασιά με βάση ποικιλίες σταφυλιών, όπως το μικρασιάτικης προέλευσης «Φωκιανό» ή η αρχαία «Μανδηλαριά». Δοκιμάστε τα και δεν θα χάσετε! Και βέβαια αν βρεθείτε στη Σάμο, αξίζει να δοκιμάσετε, όσο το δυνατόν περισσότερα κρασιά, να πάρετε μαζί σας κρασί για δώρο, αλλά και να επισκεφτείτε το «Μουσείο Οίνου» της Ένωσης Συνεταιρισμών, για να βιώσετε από κοντά την τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία του σαμιώτικου κρασιού. Mουσείο Oίνου Σάμου (foto Dimitropoulos) Στο σήμερα Βασικό και πρωτοπόρο ρόλο και στα δυο νησιά, στην συστηματική και οργανωμένη οινοποιεία, έπαιξαν οι Ενώσεις Συνεταιρισμών, που από τη μια φρόντισαν να έχει ο αμπελουργός ανεκτό εισόδημα και από την άλλη δημιούργησαν τα πρώτα σύγχρονα οινοποιεία. Μάλιστα οι Ενώσεις με υπομονή, ώθησαν τους παραγωγούς σε βελτίωση των καλλιεργητικών μεθόδων, πέρασαν το μήνυμα της «ποιότητας σε βάρος της ποσότητας», προώθησαν τη βιολογική καλλιέργεια και οδήγησαν τελικά όχι μόνο στην παραγωγή ποιοτικών κρασιών, αλλά και σε μεγάλη ποικιλία ετικετών (ξηρά, γλυκά, ημίγλυκα, βιολογικά κλπ). Η εμφάνιση τα τελευταία 20 χρόνια, και στα δυο νησιά, και κάποιων φωτισμένων ιδιωτών που δημιούργησαν τις δικές τους ετικέτες, λειτούργησε θετικά, αυξάνοντας την συνολική ποιότητα της παραγωγής αλλά και πολλαπλασιάζοντας την ποικιλία που φτάνει στον καταναλωτή. Σαμιώτικα κρασιά Είπαμε και πριν ότι η βάση για τα περισσότερα σαμιώτικα κρασιά με ονομασία προέλευσης ελεγχόμενη, είναι το μικρόρωγο μοσχάτο. Στα μεν ξηρά κρασιά δοκιμάστε σίγουρα τα «Samena» και «Golden Samena» ενώ στα γλυκά επιδόρπια κρασιά, δυο εξαιρετικές εκδοχές είναι το «Ανθεμίς» -που πήρε το όνομα από την αρχαία ονομασία της Σάμου- και το «Samos Grand Cru». Αξίζει να πούμε ότι ειδικά τα γλυκά κρασιά έχουν εξαιρετικές επιδόσεις στο εξωτερικό, σε ψαγμένους λάτρεις του κρασιού. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, κάποια από τα γλυκά κρασιά της Σάμου, απέσπασαν υψηλές βαθμολογίες ακόμα και στον πλέον διάσημο παγκόσμιο οδηγό αξιολόγησης κρασιού «Parker». Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι σχεδόν το 70% της παραγωγής, εξάγεται και μάλιστα κυρίως σε χώρες που γνωρίζουν από κρασί, όπως η Γαλλία.

8 αφιέρωμα 40 Τα κρασιά της Λήμνου Και στη Λήμνο, τα κρασιά με Ονομασία Προέλευσης Ελεγχόμενη, είναι τα λευκά, που παράγονται από το «Μοσχάτο Αλεξανδρείας». Υπάρχουν και εδώ ξηρά, ημίγλυκα και γλυκά, απλά ή βιολογικά, μόνο που η ποικιλία είναι αρκετά μεγαλύτερη, αφού η έντονη παρουσία πλην της Ένωσης και αρκετών καλά οργανωμένων ιδιωτών οινοπαραγωγών (Χατζηγεωργίου, Σαβόγλου, Γκαράλης, Κουκουλίθρας, κλπ) έχει ανεβάσει ψηλά τον πήχη της άμιλλας και έχει πολλαπλασιάσει τις ετικέτες που κυκλοφορούν. Τα τελευταία χρόνια, οι διακρίσεις και βραβεύσεις σε ελληνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς, πέφτουν βροχή, και μάλιστα όχι μόνο για τα γλυκά αλλά και για τα ξηρά κρασιά, και μάλιστα τόσο για την Ένωση όσο και για τους ιδιώτες οινοπαραγωγούς και για διάφορες ετικέτες. Από τα ξηρά, κατά τη γνώμη μας, αξίζει να δοκιμάσετε τα «Άρωμα Λήμνου», «Λημνία Γη», «Λημνία Αμπελος», «Ταξίδι στη Λήμνο» κλπ, ενώ από γλυκά εμείς τουλάχιστον προτιμούμε το «Μuscat de Lemnos» της Ένωσης Συνεταιρισμών και το «Ηφαίστου γνώση» του Χατζηγεωργίου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται συστηματική προσπάθεια αναβίωσης των ερυθρών ποικιλιών του νησιού, που μπορεί να μην χαρακτηρίζονται «ονομασίας προέλευσης», όμως έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Κυρίαρχη ερυθρή ποικιλία, το αρχαίο «Καλαμπάκι» με κάποιες προσμίξεις σε «Μανδηλαριά» και «Φωκιανό». Tips Παρά το γεγονός ότι παλαιότερα δεν συνηθιζόταν, τα τελευταία χρόνια υπάρχει αξιόλογη παραγωγή σε εκλεκτή ρετσίνα, η ποιότητα της οποίας οφείλεται στην εξαιρετική πρώτη ύλη. Μεγάλο μέρος της παραγωγής εξάγεται. Τα καλύτερα δείγματα είναι η ρετσίνα της Ενώσεως και του Γκαράλη. Στη Λήμνο, παραδοσιακά και παράλληλα προς την οινοπαραγωγή, υπάρχει αξιόλογη παραγωγή σπιτικού τσίπουρου. Αν κάνετε φίλους στη Λήμνο, είναι εύκολο να το δοκιμάσετε, αφού πολλά σπίτια έχουν την παραγωγή τους. Πιο τυχεροί όμως θα είστε αν τύχετε την ώρα που ανοίγει το καζάνι «που βγαίνει το λαμπίκο», γιατί θα το συνδυάσετε με το γλέντι που κάνουν συγγενείς και φίλοι περιμένοντας να βγει το πρώτο απόσταγμα. Κυκλοφορούν και τυποποιημένα τσίπουρα με πιο γνωστό αυτό της ποτοποιίας «Κουκουλήθρα».

9 πολιτισμός 42 Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου: «Παράθυρο» στην 20 εκ. ετών γεωλογική ιστορία του Αιγαίου Στο Σίγρι βρίσκεται ένα από τα μοναδικότερα μνημεία της φύσης σε παγκόσμια κλίμακα, το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Δημιουργήθηκε πριν από 20 περίπου εκατομμύρια χρόνια, την περίοδο του Κάτω Μειοκαίνου, όταν ηφαιστειακά υλικά κάλυψαν και απολίθωσαν το ζωντανό δάσος που κάλυπτε τότε τη δυτική Λέσβο. Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου ανακηρύχθηκε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης (ΠΔ 433/1985), με προστατευόμενη περιοχή έκτασης στρεμμάτων. Χάρη στην ίδρυση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου το 1994, που είναι χτισμένο στο ψηλότερο σημείο του οικισμού του Σιγρίου, μεγάλο μέρος του σπάνιου αυτού φυσικού μνημείου είναι σήμερα επισκέψιμο. Tο Μουσείο αποτελεί κοινωφελές νομικό πρόσωπο εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού και έχει ως σκοπό τη μελέτη, την έρευνα, την ανάδειξη, την έκθεση, τη συντήρηση, τη φύλαξη και κάθε πρόσφορη αξιοποίηση του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου, που αποτελεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης με ιδιαίτερα μεγάλη περιβαλλοντική, γεωλογική και παλαιοντολογική αξία. Οι χώροι του Μουσείου Με την είσοδο στο Μουσείο, ανοίγει διάπλατα στον επισκέπτη, ένα σημαντικό παράθυρο στη γεωλογική ιστορία του Αιγαίου, αφού ανάλογα με τις εναλλακτικές διαδρομές και λειτουργίες, που ως διαδρομή θα επιλέξει, οδηγείται ή στον κήπο των αισθήσεων (όπου κυριαρχούν θάμνοι και δένδρα της ελληνικής χλωρίδας, με ιδιαίτερη έμφαση στα αρωματικά φυτά), ή στο μικρό υπαίθριο αμφιθέατρο (χώρος φιλοξενίας πολιτιστικών εκδηλώσεων), στο οποίο οδηγεί μια διαδρομή όπου κυριαρχούν σύγχρονα αντιπροσωπευτικά δείγματα των φυτών που βρέθηκαν απολιθωμένα στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους, ή στη γειτονική περιφραγμένη απολιθωματοφόρα περιοχή, όπου έχουν αποκαλυφθεί, από τις ανασκαφές του Μουσείου, εντυπωσιακά ριζικά συστήματα δένδρων που απολιθώθηκαν επί τόπου πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Στο τέλος της κεντρικής διαδρομής βρίσκεται ο κύριος, λιτός, όγκος του Μουσείου, ενός μονώροφου αρχιτεκτονήματος, εμβαδού περίπου τετραγωνικών μέτρων, με λιθοδομή από γκρίζα λάβα, υλικό που κυριαρχεί στην περιοχή. Το Μουσείο περιλαμβάνει Μόνιμους Εκθεσιακούς Xώρους, Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων, Βιβλιοθήκη, Εργαστήρια, Αποθήκες, Αίθουσα Οπτικοακουστικών Μέσων-Πολλαπλών Χρήσεων, Αναψυκτήριο, Πωλητήριο και Ξενώνα, καθώς και ένα αυτόνομο τμήμα φιλοξενίας επιστημόνων. Σε ολόκληρο το Μουσείο διαχέεται φυσικό φως μέσα από τις γυάλινες οροφές και τα υαλοστάσια των αιθρίων, ενώ στο κεντρικό αίθριο, εντυπωσιακοί απολιθωμένοι κορμοί και τα αντίστοιχά τους σύγχρονα φυτά, δίνουν μια εικόνα της χλωρίδας που αναπτυσσόταν στο Αιγαίο πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια.

10 πολιτισμός 44 MOYΣEIO ΦYΣIKHΣ IΣTOPIAΣ AΠOΛIΘΩMENOY ΔAΣOYΣ ΛEΣBOY Οι μόνιμοι εκθεσιακοί χώροι Εκπαιδευτικοί υπαίθριοι χώροι Στον περιβάλλοντα χώρο του Μουσείου έχει κατασκευαστεί πρότυπος ανασκαφικός χώρος, το «Γεώραμα», που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα παιδιά οδηγούνται στο σκάμμα αυτό και, χρησιμοποιώντας πραγματικά ανασκαφικά εργαλεία, σκάβουν για να βρουν φυτικά απολιθώματα. Το Μουσείο αποτελεί δυναμικό μοχλό πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής, καθώς στις εγκαταστάσεις του πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, διεθνή επιστημονικά συνέδρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, επιστημονικές συναντήσεις, διαλέξεις και προβολές. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου κάθε χρόνο προσελκύουν το ενδιαφέρον μαθητών τόσο από τη Λέσβο όσο και από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Πολύτιμες πληροφορίες και στοιχεία για τις εκθέσεις που φιλοξενεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, μας έδωσε και δημοσιεύουμε ακολούθως, ο διευθυντής του και Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Νικόλαος Ζούρος. Η πρώτη αίθουσα μόνιμων εκθέσεων του Μουσείου, είναι αφιερωμένη στο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Σε αυτήν παρουσιάζονται σπάνια φυτικά απολιθώματα από την περιοχή της δυτικής Λέσβου. Ακόμα, δίνονται πληροφορίες για τη διαδικασία της απολίθωσης και τα διαφορετικά είδη απολιθωμάτων που μπορεί να συναντήσουμε στη φύση. Σε vidi-wall προβάλλονται εικόνες από το Πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους με εντυπωσιακούς κορμούς δέντρων και τις εργασίες των ανασκαφών καθώς και τις προσπάθειες ανέλκυσης απολιθωμένων κορμών από το θαλάσσιο χώρο δυτικά του Σιγρίου. Εξέλιξη της ζωής στη Γη Η πρώτη εκθεσιακή ενότητα της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους φιλοξενεί γραφικά την εξέλιξη της ζωής στη γη, από τους πρώτους μονοκύτταρους οργανισμούς που εμφανίστηκαν στον πλανήτη, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, μέχρι σήμερα. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά ευρήματα από όλες τις γεωλογικές περιόδους, από τους αρχαιότερους μονοκύτταρους οργανισμούς μέχρι τα πιο χαρακτηριστικά ανεπτυγμένα χερσαία φυτά από την εμφάνισή τους στον πλανήτη (πριν από περίπου 400 εκατομμύρια χρόνια) μέχρι τους πρόγονους των σημερινών φυτών. Φυτά του Απολιθωμένου Δάσους Η δεύτερη ενότητα της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους ξεκινά παρουσιάζοντας σε ανάγλυφο χάρτη της Λέσβου, τις θέσεις εύρεσης των μεγαλύτερων συγκεντρώσεων φυτικών απολιθωμάτων στο νησί. Ακολουθεί η παρουσίαση της χλωρίδας του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, με περισσότερα από 40 αντιπροσωπευτικά δείγματα διαφορετικών φυτών που έχουν αποκαλυφθεί και προσδιοριστεί στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Λέσβου. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται απολιθωμένοι κορμοί, κλαδίσκοι, εντυπωσιακά αποτυπώματα φύλλων, καρποί και τμήματα από ρίζες δέντρων. Εντυπωσιακό είναι το «διόραμα σεκόιας», όπου με την παράλληλη χρήση γραφημάτων σύγχρονων δέντρων σεκόιας από την Καλιφόρνια και απολιθωμάτων από προγονικές σεκόιες του Απολιθωμένου Δάσους, ο επισκέπτης μεταφέρεται νοητά στο υποτροπικό δάσος που κάλυπτε τη Λέσβο πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια. Το υποθαλάσσιο Απολιθωμένο Δάσος Ο υποθαλάσσιος χώρος που σήμερα βρίσκεται δυτικά του Σιγρίου, μεταξύ Σιγρίου και της νησίδας Νησιώπης και δυτικότερα της Νησιώπης, ήταν χερσαίος την εποχή που το δάσος της δυτικής Λέσβου ήταν ζωντανό, αλλά και αργότερα, όταν έγιναν οι ηφαιστειακές εκρήξεις που το απολίθωσαν. Έτσι, το υποτροπικό δάσος που κάλυπτε τότε τη δυτική Λέσβο προεκτεινόταν και στην περιοχή αυτή, όπου σήμερα βρίσκονται πολλά απολιθώματα κορμών δέντρων και τμημάτων κλαδίσκων και ριζών. Έχουν γίνει από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, προσπάθειες να ανελκυσθούν τμήματα απολιθωμάτων από το βυθό της θάλασσας ώστε να μελετηθούν. Τα απολιθώματα που ανελκύσθηκαν, εκτίθενται σε ειδικό χώρο της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους. Ζώα του Απολιθωμένου Δάσους Στην τέταρτη εκθεσιακή ενότητα της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους, παρουσιάζονται τα πρώτα τεκμήρια για την παρουσία ζώων στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους. Σε ειδικά διαμορφωμένη προθήκη, εκτίθεται η απολιθωμένη κάτω γνάθος θηλαστικού ζώου που βρέθηκε στην περιοχή του Γαβαθά Άντισσας. Το ζώο αυτό έμοιαζε λίγο με τους σημερινούς ελέφαντες, η μεγαλύτερή του διαφορά από αυτούς είναι ότι οι χαυλιόδοντές του βρίσκονταν στην κάτω γνάθο και ήταν κυρτωμένοι προς τα πίσω. Απολιθωμένα φυτά της Ελλάδας Η τελευταία ενότητα της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους, περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά φυτικά απολιθώματα διαφόρων γεωλογικών εποχών από διάφορες απολιθωματοφόρες θέσεις του ελληνικού χώρου. Σε προθήκες εκτίθενται εντυπωσιακά απολιθώματα φύλλων, καρπών και ξύλου από περιοχές του Έβρου, της Λήμνου, της Κύμης και του Αλιβερίου Εύβοιας, της Βεγόρας, της Ελασσόνας και της Σαντορίνης. Τα απολιθώματα αυτά καταδεικνύουν την εξέλιξη των φυτών αλλά και τις μεταβολές του κλίματος στον ελλαδικό χώρο τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια. Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα από τη Σαντορίνη όπου από έκρηξη του ηφαιστείου έχουν διατηρηθεί αποτυπώματα φύλλων φοίνικα, αλλά και φύλλα ελιάς, που αποτελούν σπανιότατο εύρημα από το μεσογειακό χώρο. MOYΣEIO ΦYΣIKHΣ IΣTOPIAΣ AΠOΛIΘΩMENOY ΔAΣOYΣ ΛEΣBOY ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ

11 πολιτισμός 46 MOYΣEIO ΦYΣIKHΣ IΣTOPIAΣ AΠOΛIΘΩMENOY ΔAΣOYΣ ΛEΣBOY Οι μόνιμοι εκθεσιακοί χώροι MOYΣEIO ΦYΣIKHΣ IΣTOPIAΣ AΠOΛIΘΩMENOY ΔAΣOYΣ ΛEΣBOY ΑΙΘΟΥΣΑ EΞEΛIΞHΣ TOY AIΓAIOY Στο δεύτερο χώρο των μόνιμων εκθέσεων, την αίθουσα της εξέλιξης του Αιγαίου, παρουσιάζονται τα γεωλογικά φαινόμενα και οι διεργασίες που συνδέονται με τη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους. Παρουσιάζεται η δομή του φλοιού της Γης, τα αίτια και τα αποτελέσματα της ηφαιστειότητας και της σεισμικής δραστηριότητας στον ελλαδικό χώρο και η γεωλογική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου κατά τα τελευταία 65 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Η δομή της Γης - Λιθοσφαιρικές πλάκες Στην πρώτη εκθεσιακή ενότητα της Αίθουσας Εξέλιξης του Αιγαίου ο επισκέπτης «μπαίνει» μέσα στο ζωντανό σύστημα «Γη», αφού περνάει μέσα από τομή του πλανήτη μας, για να εξοικειωθεί με την εσωτερική δομή του πλανήτη και, ειδικότερα, τη δομή της εύθραυστης και συνεχώς μεταβαλλόμενης λιθόσφαιρας πάνω στην οποία αναπτύχθηκε η ζωή. Στη συνέχεια, η έκθεση εστιάζει στη διαδικασία σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου, στη βύθιση της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική πλάκα, που λαμβάνει χώρα νότια της Κρήτης. Ορυκτά του πυριτίου Εδώ παρουσιάζονται εντυπωσιακά ορυκτά και πετρώματα, που αποτελούν τα δομικά στοιχεία του γήινου φλοιού. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται εντυπωσιακές μορφές των ορυκτών του χαλαζία, όπως η ορεία κρύσταλλος, ο καπνίας, ο αμέθυστος, ο χαλκηδόνιος, ο μοναδικός πράσιος της Σερίφου, ο ροζ χαλαζίας ορυκτά που σχηματίζουν διαφόρων μεγεθών κρυστάλλους σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, αλλά και ορυκτά που σχηματίζουν άμορφες μάζες μεγάλου μεγέθους. Ηφαίστεια και ηφαιστειακά πετρώματα Η ενότητα αυτή είναι αφιερωμένη στην ηφαιστειότητα. Δεσπόζει το πρόπλασμα του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου, του μεγαλύτερου ηφαιστειακού κέντρου που λειτούργησε στη Λέσβο. Παρουσιάζονται επίσης μοντέλα διάφορων τύπων ηφαιστείων που συναντώνται στον πλανήτη μας. Τέλος, εκτίθεται μια πλούσια συλλογή εντυπωσιακών δειγμάτων ηφαιστειακών πετρωμάτων από τη Λέσβο αλλά και από άλλες περιοχές του ενεργού ελληνικού ηφαιστειακού τόξου. Η γεωλογική δομή της Λέσβου Σε αναλυτικό γεωλογικό χάρτη της Λέσβου, εμφανίζονται όλα τα πετρώματα που βρίσκονται στο νησί με τις ηλικίες τους. Επίσης δίνεται αναλυτική στρωματογραφία των ηφαιστειακών πετρωμάτων στην οποία τοποθετούνται οι δύο ορίζοντες ηφαιστειακής τέφρας μέσα στους οποίους έχουν εντοπιστεί σε άριστη κατάσταση, οι απολιθωμένοι κορμοί, ρίζες, καρποί, φύλλα και σπέρματα του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Από την Αιγηίδα στο Αιγαίο Παρουσιάζεται η εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου και στα γεωλογικά φαινόμενα που συνδέονται με τη δημιουργία του Ελληνικού Αρχιπελάγους. Παρουσιάζονται χάρτες της περιοχής του Αιγαίου (παλαιογεωγραφικές αναπαραστάσεις) που απεικονίζουν την εξέλιξη της περιοχής κατά τα τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια, από την ηπειρωτική Αιγηίδα χέρσο που ένωνε τη σημερινή Ελλάδα με τη Μικρά Ασία, μέχρι τη δημιουργία του Αιγαίου πελάγους. Παρουσιάζονται επίσης χάρτες με τα σεισμικά ρήγματα και τα επίκεντρα των μεγαλύτερων σεισμών που συνέβησαν στη χώρα μας κατά τα τελευταία χρόνια. Ο επισκέπτης κατανοεί ότι τα γεωλογικά φαινόμενα που δημιούργησαν το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, είναι ακόμα ενεργά και επηρεάζουν τη μορφή της χώρας, αλλά και την ίδια μας τη ζωή. Η ζωή στο Αιγαίο και ο άνθρωπος Τα γεωλογικά φαινόμενα που επηρεάζουν μια περιοχή, διαμορφώνουν τη γεωγραφία και τη μορφή της, που με τη σειρά τους αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες για τη σύσταση της πανίδας και χλωρίδας της περιοχής και την εξέλιξη των οργανισμών που κατοικούν σε αυτήν. Για το λόγο αυτό, δεν θα μπορούσε να λείπει αναφορά στα πολυάριθμα ζώα που κατοίκησαν στο Αιγαίο. Σε ειδικά διαμορφωμένες προθήκες, εκτίθενται εκμαγεία κρανίων Μεσοπιθήκων και του Ουρανοπιθήκου του μακεδονικού από τη Μακεδονία. Την παράσταση όμως κλέβει το εκμαγείο του «διάσημου» κρανίου, που βρέθηκε στο σπήλαιο των Πετραλώνων Χαλκιδικής και αποτελεί ένα από τα λίγα καλοδιατηρημένα απολιθώματα στην Ευρώπη που αντιπροσωπεύουν μεταβατικό εξελικτικό στάδιο του σημερινού ανθρώπου. Η ενότητα ολοκληρώνεται με εργαλεία από πυριτόλιθο της παλαιολιθικής εποχής που έχουν βρεθεί στη Λέσβο και που μας θυμίζουν για ακόμη μια φορά, την άρρηκτη σχέση μεταξύ της γεωλογικής δομής μιας περιοχής και της ανθρώπινης δραστηριότητας. info Πληροφορίες: Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Σίγρι Λέσβου Τηλ. - fax: Κέντρο Πληροφόρησης Μυτιλήνης 8ης Νοεμβρίου 17, Μυτιλήνη Τηλ. - fax: lesvospf@otenet.gr

12 πολιτισμός 48 Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης & Σπογγαλιείας Νέας Κούταλης Λήμνου: Προσφυγιά και ιστορική μνήμη «Κουβαλά» το βάρος της ξενιτιάς και της μακράς ναυτικής παράδοσης των κατοίκων της περιοχής και των προγόνων τους. Εικόνες ξεριζωμού, αναμεμειγμένες με το άρωμα της θάλασσας, «ξεπηδούν» από τις προθήκες του. Πρόκειται για το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας της Λήμνου, στο οποίο παρουσιάζεται η ναυτική παράδοση των προσφύγων από το νησί Κούταλη της Προποντίδας (σημερινή ονομασία Εκινλίκ). Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, κάτοικοι του νησιού αυτού της Προποντίδας έφτασαν στο ακριτικό νησί της Λήμνου, ιδρύοντας τη Νέα Κούταλη, στην οποία άρχισαν να χτίζουν λιθαράκι-λιθαράκι τη νέα τους ζωή. Oι πρόσφυγες του 1922 ασχολήθηκαν αποκλειστικά με τη σπογγαλιεία και την επεξεργασία των σφουγγαριών στη νέα τους πατρίδα. Άλλωστε, οι περισσότεροι Κουταλιανοί ήταν ναυτικοί, αλιείς και κυρίως σπογγαλιείς. Ήταν οι βασικοί τροφοδότες αλιευμάτων της Κωνσταντινούπολης κι άλλων πόλεων, ενώ τα σφουγγαράδικα είχαν «χρυσώσει» τους κατοίκους του νησιού. Χαρακτηριστικό είναι πως, σύμφωνα με αναφορές, το 1892, τα 30 σπογγαλιευτικά που είχαν έδρα την Κούταλη απέφεραν στους ιδιοκτήτες τους εισόδημα λιρών. Οι Κουταλιανοί σφουγγαράδες με τα καΐκια τους έφτασαν στο φιλόξενο νησί της Λήμνου και το 1926 έστησαν τη Νέα Κούταλη κι άρχισαν να εξασκούν το επάγγελμα της σπογγαλιείας και της επεξεργασίας ψαριών. Τα καΐκια τους ήταν αρχικά μπότηδες, ένας τύπος μικρού οξύπρυμνου σκάφους, ενώ καθώς οι δουλειές «άνοιγαν», άρχισαν να προμηθεύονται από την Κάλυμνο, τη Σύμη και την Ύδρα, μεγαλύτερα τρεχαντήρια, κατασκευασμένα ειδικά για σπογγαλιεία (τους λεγόμενους αχταρμάδες ή μηχανοκάικα). Τα χρόνια της ύφεσης Τη δεκαετία η σπογγαλιεία γνώρισε μεγάλη ύφεση, όχι μόνο στη Νέα Κούταλη, αλλά στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, κι έτσι οι Κουταλιανοί αναγκάστηκαν να στραφούν σε άλλα επαγγέλματα, εγκαταλείποντας μια παράδοση αιώνων. Όπως λέει ο πρόεδρος του Μουσείου, Γιάννης Μοσχοβάκης, σήμερα, δεν υπάρχει κανένα σπογγαλιευτικό σκάφος στη Λήμνο. Το λειτουργούσε ένα μόνο σκάφος, που - δυστυχώς - ακολούθησε την πορεία των υπολοίπων προς την οριστική απόσυρση. Λίγο η ασθένεια - κάτι σαν καρκίνωμα - που εμφανίστηκε στα σφουγγάρια, λίγο οι αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, έστειλαν τη σπογγαλιεία «στο χρονοντούλαπο της ιστορίας», τουλάχιστον για το νησί της Λήμνου. Προκειμένου να μη χαθεί η παράδοση αυτή, δημιουργήθηκε στην περιοχή στο πλαίσιο του προγράμματος Leader, με την προσωπική συμβολή και τις επίμονες προσπάθειες του κ. Μοσχοβάκη, το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας, το οποίο και εγκαινιάστηκε το 2006, επί δημαρχίας στο δήμο Νέας Κούταλης, του Δημήτρη Βουλγαράκη. Σήμερα η λειτουργία του Μουσείου Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας συνεχίζει να αποτελεί δραστηριότητα του δήμου Λήμνου.

13 πολιτισμός 50 Τι εκτίθεται Η έκθεση του Μουσείου αποτελείται από τρεις ενότητες: Στην πρώτη ενότητα, μέσα από κειμήλια και φωτογραφίες από την παλιά πατρίδα, παρουσιάζεται η ζωή των Κουταλιανών ναυτικών και σφουγγαράδων, πριν από τον ξεριζωμό. Στην ενότητα αυτή, μέσα από φωτογραφίες «ξεπηδά» μπροστά στα μάτια του επισκέπτη ο Παναγής Κουταλιανός, θρυλικός παλαιστής κι αρσιβαρίστας (τη δεκαετία ), γέννημα-θρέμμα της παλιάς Κούταλης, η δύναμη του οποίου υπήρξε μνημειώδης. Μπροστά από τα μάτια του επισκέπτη περνούν, επίσης, φωτογραφίες και μερικά παλιά έγγραφα κι αντικείμενα από το Αρχείο της Αδελφότητας της παλιάς Κούταλης. Η Αδελφότητα αποτελούσε τη διοίκηση του ιστορικού χωριού στην Προποντίδα και ήταν ένας εύρωστος οργανισμός, με αρκετούς οικονομικούς πόρους, που είχε την ευθύνη της οικονομικής διαχείρισης του χωριού. Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η σπογγαλιεία και η επεξεργασία των σφουγγαριών στη Νέα Κούταλη της Λήμνου: ο εξοπλισμός των δυτών, τα εξαρτήματα των σπογγαλιευτικών καϊκιών, τα είδη των σφουγγαριών, τα εργαλεία επεξεργασίας και τα μηχανήματα συσκευασίας των σφουγγαριών. Στην τελευταία ενότητα εκτίθεται η αρχαιολογική συλλογή της Νέας Κούταλης, που αποτελείται από αντικείμενα που «ψάρεψαν» οι σφουγγαράδες από τα βάθη της θάλασσας. Η δημιουργία της συλλογής ξεκίνησε τη δεκαετία με πρωτοβουλία του διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Νέας Κούταλης. Αποτελείται από μια μεγάλη συλλογή αμφορέων, άλλων κεραμικών σκευών, εξαρτημάτων από αρχαίες άγκυρες και άλλα μικρά αντικείμενα από αρχαία ναυάγια. Το Μουσείο λειτουργεί από τις 10 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι και είναι ανοιχτό κάθε ημέρα, εκτός Τρίτης. Η λειτουργία του, επισημαίνει ο κ. Μοσχοβάκης, συνέβαλε ουσιαστικά στην τόνωση της τουριστικής κίνησης στην περιοχή. info Πληροφορίες: ΩPEΣ ΛEITOYPΓIAΣ: Δευτέρα - Kυριακή: Τρίτη κλειστά Τηλ.: