ΚΕΦΑΛΑΊΟ 6 Η γεωγραφία τns διαγενεακfis ανιαότπταs και n κατοικ1α: Ελλάδα και Ευράιnn

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΚΕΦΑΛΑΊΟ 6 Η γεωγραφία τns διαγενεακfis ανιαότπταs και n κατοικ1α: Ελλάδα και Ευράιnn"

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΊΟ 6 Η γεωγραφία τns διαγενεακfis ανιαότπταs και n κατοικ1α: Ελλάδα και Ευράιnn Αnne Lαferrere Πλάτων Τήνιοs θωμάs Γεωργιάδηs 6.1 Εισαγωγή Οι συνθήκεs κατοικίαs είναι κρίσιμο σπμείο τns ευπμερίας για όλο τον πλπθυσμό, αλλά ίσωs περισσότερο για τουs πλικιωμένουs. Το σπίτι στο οποίο κατοικούν διαμορφώνει τιs συνθήκεs τns καθπμερινότπτάs τουs και τns κατάστασns τns υγείαs τουs, τιs οποίεs διευκολύνει ή συχνά επιδεινώνει. Η τοποθεσία του σπιτιού καθορίζει εν πολλοίs τιs δυνατότπτεs διαπροσωπικών σχέσεων και επαφfis με μέλι] τns οικογένειαs και φίλουs. Από οικονομική σκοπιά n κατοικία είναι (μετά τα δικαιώματα σε σύνταξn) το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο. Τέλοs, n δυνατότπτα μεταβίβασπs του οικογενειακού σγιιτιού σε παιδιά άλλουs αποτελεί τnν ουσιαστικότερπ ανταλλαγή μεταξύ γενεών. Στο σχολιασμό τns οικονομικήs ανισότπταs και τns φτώχειαs στnν Ελλάδα επι- (Υψώνεται ο κεντρικόs ρόλοs του υιμπλού επιπέδου ιδιοκατοίκπσπs στnν Ελλάδα, ιδίωs μεταξύ των οικονομικά ασθενέστερων. Συχνά γίνεται επίκλπσπ του γεγονότοs αυτού για να απαλυνθούν οι εντυπώσειs για τιs γενικά κακές συγκριτικές επιδόσειs τns χτί.)ραs στο θέμα τns φτώχειαs. Το γεγονόs ότι οι φτωχοί στnν Ελλάδα ζουν σε δικό τουs σπίτι αξιοποιείται ωs ένδειξn ότι το πραγματικό επίπεδο ευπμερίαs τοus είναι υψπλότερο από αυτό προκύπτει από το χρπματικό τουs εισόδημα. Συγκεκριμένα το Εθνικό Σχέδιο Δράσns για τnν Κοινωνική "Ενταξπ (ΕΣΔΕν 2003) έπειτα από κάποιουs υπολογισμούs καταλήγει ότι «αν γίνει n διόρθωσn για ιδιοκατοίκπσπ, τότε το συνολικό ποσοστό φτώχειαs δεν διαφέρει από τον μέσο όρο τns ΕΕ-15» (βλέπε στατιστικό παράρτπμα ΕΣΔΕν 2003: 7). Το κείμενο αυτό εμβαθύνει στο θέμα τns σχέσns τns κατοικίαs με τnν ευπμερία. Το υιμnλό επίπεδο ιδιοκατοίκπσπs των φτωχιίιν πλικιωμένων στnν Ελλάδα, αντί να αποτελεί λύσn, είναι πιθανόν να σπματοδοτεί πρόβλπμα ακαταλλπλότπταs τns κατοικίαs και αδυναμίαs προσαρμογής τns στιs μεταβαλλόμενεs ανάγκεs των ατόμων καθώs αυτά γnράσκουν. Οι υποθέσειs αυτέs εξετάζονται εμπειρικά αξιοποιώνταs τα στοιχεία τπs"ερευναs για τn Γήρανσπ, τn Συνταξιοδότπσπ και τnν Υγεία στnν Ευρώπn (SΗΑRΕ) για άτομα 50+ ετών σε 11 χώρες τns Ευρώπns (Αυμπεράκπ κ.ά., 2009).1 1. Η συλλογή δεδομένων τns SΗΑRΕ έχει χρπματοδοτπθεί κατά κύριο λόγο από τnν Ευρωπαϊ-

2 102 Ανισότnτα στnν εποχή τns κρίσns: θεωρπτικέs και εμπειρικέs διερευνήσειs Το πρώτο τμήμα ανατρέχέι στnν nροϊστομ τοu Θέματοs τns φτιίιχέιαs, δηλαδή στο ρόλο τns ίδίοκατοίκπσns σ-ιο να προσδίδει δίοδο δίαφυγήs από δύο κρίσιμα «αδρά δεδομένα τns φτώχεια5» στnν Ελλάδα. Το δεύτερο τμήμα περνά στnν εξέτασn Εμπειρίκων στοιχείων, υποβάλλονταs σε έλεγχο τnν «εύκολn κατάλπξπ» ότι n υφπλή ιδιοκατοίκπσπ μπορεί να οδπγεί σε «άφεσπ αμαρτιων», επίχειριόνταs τn δίερεύνπσπ ερωτnμάτων όπωs: Υπάρχουν ενδείξείs για ακαταλλπλότπτα τns κατοίκίαs; Υπάρxουν ενδείξειs για προβλήματα ρευστότπταs-ρευστοποίπσπs τns κατοικίαs; Υπάρχουν ενδείξειs για μικρή προσαρμοστικότητα τns αγοράs; Ποιοs ο ρόλοs τns συγκατοίκπσπs μεταξύ γενεών είναι εκούσια ή ακούσια; Τέλοs, ο επίλογοs επιστρέφει στnν ερμπνεία του φαινομένου, με έμφασn στnν ιδιαιτερότητα τns ελλπνικήs αγοράs κατοικίαs. 6.2 Το σκπνικό: Η υψηλή ιδιοκατοίκπσπ cus άφεσn αμαρτιών; Η μελέτn τns φτώχειαs στην Ελλάδα και στnν Ευρώπn έχει τύχει επανειλπμμένπs ανάλυσns τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, σε μεγάλο βαθμό χάριs στο γεγονόs ό-ει n Ανοικτή Μέθοδοs Συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο βρήκε τnν πρώτη τns εφαρμογή στο θέμα τns κοίνωνίκήs ένταξns (Λυμπεράκn & Τήνιοs 2002). Στίs πολλέs έρευνες που έχουν γίνει για το Θέμα υπάρχουν δύο σταθερά ευρήματα, που θα μπορούσαν να χαρακτnριστούν ιο5 «αδρά δεδομένα» τns φτωχείαs: Πρώτον, ότι n σχετική φτώχεια στn Ελλάδα είναι υιρπλότερη σε σύγκρίσπ με τnν ΕΕ-15 («έναs στουs πέντε"ελληνεs είναι φτωχόs»). Δεύτερον, ό-ει n φτώχεια ειδικά στnν Ελλάδα αυξάνεται μετά τnν πλίκία των 65 («n φτώχεια έχει γκρίζο χρώμα»). Τα δύο αδρά δεδομένα, ιδίωs αν αυτά συνδυαστούν με τnν όxι Χαρπ» δαπάνη κοίνωνίκήs προστασίαs, καταλήγουν να θέτουν αμείλικτα ερωτήματα προs το κοινωνικό κράτοs και τnν αποτελεσματικότπτά του. Η μετάβασπ από τnν εργασία στn συνταξίοδότπσπ ισοδυναμεί με μετάβασπ από ένα πεδίο εκτεθειμένο στιs απρόσωπεs δυνάμειs τns αγοράs και τns παγκοσμίοn (εργασία) στπν ευθύνπ του Κοινωνικού Κράτουs (σύνταξπ). Στnν Ελλάδα n έξοδοs από τιs δυνάμειs τns αγοράs και n είσοδοs στnν αγκάλn τns κοινωνίκήs αλλπλεγγύπs σχετίζεται με αύξπσπ τns ανίσότnταs και τns φτώχειας (Τήνίοs 2009, Λυμπεράκπ & Τήνίος 2007). Το «φίλεύοήλαχνο κοινωνικό κράτοs» φαίνετα1 ότι δπμίουργέϊ (ή δεν αποτρέπει) κή Επιτροπή διαμέσου του 5ου προγραμματικού πλαισίου (έργο Ο1Κ6-CΤ του θεματικού προγράμματοs για τnν Ποιότnτα Ζωήs) και διαμέσου του όου προγραμμαπκού πλαισίου (έργο SΗΑRΕ-Ι3, RΙΙ-CΤ , και CΟΜΠΑΚΕ, CΙΤ5-CΤ ). Πρόσθαπ χρπματοδότπσπ αντλήθnκέ από το Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για τn Γήρανσn (U01 ΑGΟ SΖ, ΠΟΙ ΑGΟΟ5842, ΠΟΙ ΑGΟ8291, Π30 ΑG12815, Υ1-ΑG και ΟGΗΑ , ΙΑG ΒSRΟ6-11, ΟΕΗΑ04-064). Τα έρέυνπτικά προγράμματα SΗΑRΕ-ΠRΕΠ και SΗΑRΕ-LΕΑΠ χρnματοδοτούνται μέσω τns Ευρωπαϊκήs Επιτροπήs (7th frαmeωοrk ρrοgrαmme).

3 Η γεωγραφfα τns διαγενεακfis ανισότπταs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρωnn 103 περισσότερπ φτώχεια από τnν «άκαρδπ αγορά» και αυτό δαπανώνταs μεγάλα ποσά που βαρύνουν το φορολογούμενο. Μια απόκρισn στιs αιτιάσειs αυτέs επικαλείται το ρόλο τns κατοικίας. Αρχίζει από το γεγονόs ότι n πλειονότπτα των μετρήσεων (και οπωσδήποτε αυτές που χρπσιμοποιούν τιs ευρωπαϊκέs βασειs δεδομένων ΕCΗΠ (ΕυΓορθαπ Cοmmunitυ Ηοusehοld Ραneυ από το και ΕU-SΙLC (Surνeυ οn Ιncοme αnd Liνing Cοnditiοns) μετά το 2004 εξετάζουν τnν εισοδπματική φτώχεια βάσει ορισμού που δεν συμπεριλαμβάνει κάποια τεκμαρτή τιμή για τnν κατανάλωσn οικιστικών υππρεσιών από τnν πλευρά των ιδιοκατοικούντων. Αντίστροφα, αν συγκριθούν δύο οικογένειεs που διαμένουν σε πανομοιότυπα σπίτια με το ίδιο xρnματικό εισόδπμα, αυτόs που ενοικιάζει θα έχει μικρότερο διαθέσιμο εισόδημα κατά το ποσό του ενοικίου. Εκκινώνταs από αυτή τnν παρατήρπσn, οδηγούμαστε στην κατάλnξπ ότι Θα ήταν ορθότερο να υπήρχε διόρθωσπ του εισοδήματοs προs τα πάνω του εισοδήματοs όσων ιδιοκατοικούν. Η έκτασn και το αποτέλεσμα τns διόρθωσπs εξαρτώνται από τρειs παράγοντεs: Το ποσοστό των ιδιοκατοικούντων στουs φτωχούs, των οποίων το εισόδπμα θα αυξπθεί. Τnν πιθανότnτα ο διάμεσοs άνθρωπος του δείγματος να ιδιοκατοικεί. Αν ναι, τότε θα αυξnθεί και n γραμμή τns φτώχειας (που είναι συνάρτπσπ τns διαμέσου). Ποια μέθοδοs χρπσιμοποιείται για τον υπολογισμό του τεκμαρτού ενοικίου. Συγκεκριμένα υπάρχει: (α) n μέθοδοs σύγκρισπs με αντίστοιχα ενοικιαζόμενα σπίτια και (β) n μέθοδοs εξαγωγήs από τnν τεκμαιρόμενπ τιμή πώλπσπs υπολογίζονταs ένα ρυθμό απόδοσπ5.2 Ο συνυπολογισμόs του τεκμαρτού ενοικίου στnν Ελλάδα έχει χρπσιμοποιπθεί για να αντικρούσει τιs εντυπώσειs και των δύο «αδρών δεδομένων». Το ΕΣΔΕν 2002 (αναπαράγεται σε Λυμπεράκn & Τήνιοs 2002: 169) αξιοποιώνταs στοιχεία τπς"ερευναs Οικογενειακών Προϋπολογισμών υπολογίζει τn μείωσn στο ποσοστό φτώχειαs στιs 2,8 μονάδεs, από 20,0% σε 17,3%.3 Το ΕΣΔΕν (2003) πάει ένα βήμα παραπέρα εκτιμώνταs πωs με τnν προσαρμογή ότι τα δείγματα εξαιρούν άτομα σε οίκουs ευγπρίαs «το ποσοστό επισφάλειαs στπν Ελλάδα δεν διαφέρει από το μέσο όρο τns ΕΕ-15». Παράλλπλα, γίνεται n παρατήρπσπ ότι ναι μεν (n φτώχεια είναι γκρίζα σε χρώμα» (Lυberαki κ.ά. 2010), αλλά n διόρθωσπ ιδιοκατοίκπσπs επενεργεί περισσότερο στουs φτωχούs πλικιωμένουs, μετριάζονταs τn συνολική επιδείνωσπ μετά τnν πλικία των 65 ετών (Κουtsαmbelαs & Τsαklοgιου 2008). Οι ισχυρισμοί και οι αιτιάσειs αυτέs μπορούν να ελεγχθούν μέσω μιαs νέαs, ευρέωs διαθέσιμπs, βάσns δεδομένων του 5ΗΑRΕ (Surνeυ οf Ηeαlth, Αgeing αnd Retirement in Εurορe βλέπε Λυμπεράκn κ.ά. 2009). Το δείγμα αυτό είναι: Διεπιστπμονικό σε σύλλπφn (περιλαμβάνει ερωτήσειs για τnν οικονομική κατάστασn, τιs κοινωνικέs σχέσειs και τnν κατάστασπ υγείαs). 2. Και οι δύο μέθοδοι έχουν σοβαρά προβλήματα. Η πρώτπ όταν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία γιο συγκρίσειs ΚΠ1 n δεύτερη όταν υπάρχουν «φούσκεs» στήν αγορά ακινήτων ή όταν αγορά ειναι κατακερματισμένn. Σnμεκύνεται ότι n δεύτερn οδπγεί σε μικρότερn επίπτωση στον υπολογισμό τns φτώχειας. Βλέπε Τiniοs 1985: κεφ Αυτό είναι με Βάσn το εισόδnμα. Με Βάση τnν κατανάλωση n μείωσn είναι μικρότερη 1,8%.

4 104 Ανισότητα στnν εποχή τns θεωρπτικεs και εμπειρικεs διερευνήσειs Διεθνέs επιτρέπει συνεπε15 συυκρίσειs μεταξύ 11 ευρωπαϊκών χωρών, οι οποεs στο μεταξύ εχουν αυξnθd σε 18. Διαχρονικό αφού τα (δια άτομα παρακολουθούνται καθωs υnράσκουν. "Ηδn dναι διαθέσιμα τα πρώτα δύο κύματα του 2004 και Το συνολικό δείγμα αποτελείται από άνω των 30 χιλιάδων άτομα (3.000 πε0- που στην Ελλάδα) και επιτρέπει τn συνεπή συσχετισπ Θεμάτων κατοικίαs με Οικογενειακή συνοχή, οικονομική κατάστασn κλπ. Το δείγμα αυτό παρέχει τn δυνατότnτα για μια συνεπή ανάλυση τns επίμαχπς σχέσns πλικίαs-κατοικίαs και ιδιοκατοίκπσπs-ευπμερίαs ποu βρίσκεται στnν καρδιά τοu προβλπματισμού του κειμένου αυτού. Συγκεκριμένα, n υιμπλή ιδιοκατοίκπσπ στnν Ελλάδα μπορεί να είναι ένδειξπ nροβλήματοs και όχι λύσns: Υπάρχουν ενδείξειs μικρήs και ελλιπούs προσαρμογήs στιs ανέιγκεs; Υπάρχουν ενδείξειs ακαταλλπλότπταs τns κατοικαs; Μήπωs n υιμπλή ιδιοκατοίκπσπ απλέοs υποδπλωνει προβλήματα ρευστότπταs; Η συγκατοίκπσπ των γενεών είναι εκούσιο ή ακούσια; Στο κείμενο επιχειρείται μια πρωτπ προσέγγιση των θεμάτων αυτών, ωs τμήμα μιας μεταγενέστερns και nλnρέστερnς nολυμεταβλπτήs ανάλυσns, ξεκινιύνταs με τn σχέσn ιδιοκατώκnσns και φτώχεκ15. Το Διάγραμμα 1 εξετάζει τn σχέσπ ιδιοκατούιπσπs, πλικίας και του «σκλπρού πυρήνα» τns ιρτέοχειαs (ιγbθγαkί & Τiniοs 2008), δηλαδή ατόμων που ε(ναι φτωχοί και στα δύο κύματα του SΗΑRΕ. Η ιδιαιτερότπτα τns Ελλέιδαs είναι αμέσωs ορατή, καθως nαρατπρούνται uιμnλά ποσοστά ιδιοκατοίκπσπs σε όλεs τιs πλικfεs και κατάσταση υιτωχειαs, που διακρίνουν τnν Ελλάδα και από τιs άλλεs δύο χωρεs του Νότου (Ιταλία και Ισπανία). Αντίθετα n ιδιοκατοίκπσπ είναι ιδιαίτερα nεριορισμένπ μεταξύ φτωχών στο Βορρά και καθωs αυξάνεται n ηλικία. Διάγραμμα 1: Ιδιοκατοικπαπ και φτώχεια, Ελλάδα και Ευρώππ (%) ατόμων ΤΠΧΙ ιδιοκαrοικούν Βόρειες σ Κεντρικές Νkrπες Ελλάδα ο ιιιι Ιiι ΙΙΙΙ ΙΙΙ Φτωχά κέα στα δύο κύματα Φτωχά σε ένα κύμα Μη Φτωχά SΗΑRΕ (Surνeυ οn Ηeαlth, Αgeing αnd Retirement in Εurορe) ωανe 1 (2004) και ωανe 2 (2007).

5 Η γεωγραφία τns διαγενεακήs ανισότπταs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρώπη 105 Η εντύπωσn αυτή επιβεβαιώνεται από το Διάγραμμα 2, που εστιάζει στο πωs εξελίσσεται το ποσοστό ιδιοκατοίκπσns στιs διάφορεs χωρεs ανά δεκατπμόριο εισοδήματοs. Στnν Ελλάδα το ποσοστό αρχίζει από το 80% και παραμένει υιμπλό σε όλn τnν Κλίμακα του εισοδήματος. Αντίθετα, στιs Βόρειεs και κεντρικέs χωρεs το ποσοστό ιδιοκατοίκπσπs (ακόμn και για αυτή τnν πλικιακή ομάδα που έχει υιμnλά ποσοστά) φαίνεται να έχει μια σαφή θετική συσχέτισπ με το εισόδπμα. Διάγραμμα 2: Ιδιοκατοίκπαπ ανά δεκατπμόριο ειαοδήματοs Γίπυή: SΗΑRΕ (Surνeυ οn Ηeαlth, Αgeing αnd Retirement in Εurορe) ωανe 1. Οι επιπτωσειs του χαμηλού ποσοστού ιδιοκατοίκπσπς στις χώρες εκτός του Νότου δεν πρέπει να υπερτονίζονται. Σπμαντικόs αριθμόs ατόμων στιs χιίιρεs αυτέs (ιδίωs μεγαλύτερπs πλικίαs) διαβιούν στον τομέα κοινωνικήs κατοικίαs, μn κερδοσκοπικήs, επιδοτούμενπs κατοικίαs ενοικιαζόμενns σε καθεστωs ενοικιοστασίου. Αποκαλωνταs αυτό τον τύπο κατοικίας «κοινωνικό», είναι γνωστό ότι στnν Ολλανδία 77% των ενοικιαζομένων κατοικιών είναι σε αυτή τnν κατπγορία, ενω στnν Τσεχία το 80%. Η Σουηδία, Δανία και n Γαλλία διαθέτουν μεγάλο κοινωνικό τομέα (40-461%0 των ενοικιαζομένων κατοικιών). Το ποσοστό αυτό στn Γερμανία είναι μόλιs 12% των ενοικιαζομένων, ενω στο Βέλγιο και στnν Ιταλία (όπου ο τομέαs ενοικίου είναι μικρόs) περί το ένα τέταρτο. Σε χωρεs με ιστορία ενοικιοστασίων τιs δεκαετίεs 1950 και 1960 οι επιπτωσειs (με τn μορφή χαμπλων ενοικίων, ασφάλειαs στnν κατοικία αλλά περιορισμών στnν κινπτικότπτα) αναμένεται να είναι ακόμn ορατέs στουs περισσότερο nλικιωμένουs. ΣΤΙ5 ανωτέριιι περιπτωσειs, υπάρχει μεν ενοίκιο αλλά είναι σαυχίιs μικρότερο από αυτό τns αγοράs, πράγμα που συνεπάγεται τnν ανάγκn

6 106 Ανισότητα στnν εποχή τns κρkυns: θεωρητικέs και εμnειρικέs διερευνήσειs αντίστοιχων προσαρμογών με αυτέs τns ιδιοκατοίκπσπs, όγνωστπs όμωs έκτασns (Απgθιιπι, V. & Ιαferrέrθ Α. 2008). Τα αποτελέσματα αυτά θέτουν το σκπνικό για την υπόλοιπη ανάλυση. Πριν όμωs προχωρήσουμε σε στατιστικέs επεξεργασίεs, είναι απαραίτητο να προβούμε σε ορισμένεs Θεωρπτικέs επισπμάνσειs, οι οποίεs θα προσδώσουν και ένα ερμηνευτικό πλαίσιο για την εμπειρική διερεύνπσπ. Κρίσιμη έννοια στnν οικονομική θεωρία τns κατοικίαs είναι n διάκριση μεταξύ οικιστικών υπηρεσιών και τns κατοικία5.4 Μια κατοικία είναι ένα απόθεμα από το οποίο εξάγεται ροή υπηρεσιών.' Αυτό που είναι συστατικό τns ευπμερίαs του κατοίκου είναι n ροή των οικιστικών υππρεσιών. Αυτή μπορεί να αποκτηθεί είτε άμεσα μέσω ενοικίασπs κεφαλαιοποιπμένπ με τnν αγορά τns κατοικίαs. Μια ιδιόκτπτπ κατοικία συνεπώs αντιπροσωπεύει «αποθπκευμένεs οικιστικέs υππρεσίεs», οι οποίεs θα αντλπθούν σε βάθοs χρόνου, για όσο διάστημα χρειάζεται. Από την παρατήρπσπ αυτή προκύπτει αμέσωs ένα πρόβλημα: Όταν συγκρίνονται άτομα διαφορετικών πλικιών με διαφορετικά προσδόκιμα επιβίωσπs, είναι φυσικό ο όγκοs των αποθπκευμένων υππρεσιών να εξαρτώνται άμεσα και αρνητικά από την πλικία: έναs άνθρωποs 50 ετών θα ζήσει στο σπίτι του για μικρότερο διάστημα από κάποιον που είναι 80 ετών. Συνεπώs n αξία τns ιδιοκατοίκπσπs πρέπει να μειώνεται με τnν ηλικία. Αν δεν το λαμβάνει υπόφπ αυτό n διόρθωση για ιδιοκατοίκπσπ θα είναι τελείωs λανθασμένη. Η ανωτέρω ανάλυσn Θα ήταν ορθή αν δεν υπήρχαν αγοραπωλπσίεs στnν αγορά ακινήτων. Αν μπορεί κάποιοs να πωλήσει το σπίτι του και να μετακομίσει, τότε n αξία του σπιτιού για τον ιδιοκτήτπ δεν περιορίζεται στnν κεφαλαιοποιπμένπ αξία τns δικής του χρήσπs, αλλά περιλαμβάνει τnν αξία του σπιτιού αν πωλπθεί την τιμή τns αγορά5.6 Με άλλα λόγια ένα σπίτι είναι εκτόs από χώροs κατοικίαs και περιουσιακό στοιχείο. "Οπωs κάθε περιουσιακό στοιχείο, επομένωs, ένα σπίτι αποτελεί αποθπκευμένπ αγοραστική δύναμη. Για να μπορεί κάποιοs να επωφελπθεί από αυτή τn δύναμη απαιτείται n δυνατότπτα ρευστοποίησπς του περιουσιακού στοιχείου, όπωs και συνθήκεs καλήs και ανεμπόδιστπs λειτουργίαs τns κεφαλαιαγοράs αλλά και τns αγοράs ακινήτων. Ο συνυπολογισμόs τεκμαρτών ποσών ιδιοκατοίκπσπs στnν περίπτωση ιδιοκτπτων μεγάλns πλικίαs εξαρτάται, λοιπόν, από τnν ερμηνεία του σπιτιού ωs περιουσίαs (δπλαδή (05 αποθπκευμένπs αγοραστικήs δύναμπ5). Ταυτόxρονα, όμωs, προϋποθέτει και συνθήκεs στιs οποίεs μπορεί να υπάρχει επαρκήs πρόσβαση στο απόθεμα.' 4. Για τn διάκρισπ unnρεσκύν στέγασns και κατοικίαs, το κλασικό κείμενο είναι Μuth (1960). Βλέπε επίσns Μαclennαn (1982). 0 Τiniοs (1985) αναλύει οικονομετρικά τnν περίπτωσn τns Ελλάδαs αξιοποιωνταs στοιχεία τπίερευναs οικογενειακών Προϋπολογισμων. 5. Η θεμελιωδπs διάκρισπ στα (μακρο)οικονομικά μεταξύ ροων (fιοωs) και αποθεμάτων (stοcks) φαίνεται σαφέστερο από τιs μονάδεs μέτρω:π-1s: οι ροέs έχουν πάντα μια χρονική διάστασn (εκφράζονται ανά μονάδα χρόνου) ενω τα αποθέματα δεν έχουν χρονική αναφορά. 6. Η οποία Βεθαίωs εξαρτάται από τn χρήσn του σπιτιού από άλλουs κατοίκουs. Για γλαφυρή επεξήγπσπ τns διάκρισns αυτήs βλέπε Καγ (2009). 7. Βαtemαn κ.ά. (2001).

7 Η γεωγραφία τns διαγενεακήs ανισότήεαs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρώπη 107 Αν n αγορά δεν λειτουργεί, είναι ρηχή ή υπόκειται σε nεριορισμούs ρευστότπταs, τότε ο υπολογισμόs τns αξίαs του σπιτιού ωs περιουσίας Θα υπερεκτιμά τn συμβολή του σπιτιού στnν ευπμερία. Με άλλα λόγια, αν δεν λειτουργεί αποδοτικό n αγορά κατοικίας, τότε είναι πιθανόν n ύπαρξn ιδιόκτπτns κατοικίαs σε μεγάλεs nλικίες να υποκρύnτει «εγκλωβισμό» των ιδιοκτητών σε λύσεις που δεν ανταποκρίνονται στιs οικιστικέs τουs ανάγκεs και ίσωs να μειωνουν τn συνολική ευnμερία τουs. Η ανωτέρω ανάλυσn δεν έλαβε υπόιμπ τnν Οικογενειακή αλλπλεγγύπ. Αν κάποιοs πλικιωμένοs επιθυμεί να αφήσει το σπίτι στα παιδιά του, τότε n ροή υππρεσιων επεκτείνεται στο μέλλον. Το σπίτι τότε αποτελεί μια προσφορά τns παλαιάs γενιάs στπ νέα. Η προσμιορά μπορεί να μεταφέρει τnν κυριότπτα άμεσα (γονική παροχή) ή μετά θάνατον (κληρονομιά) ενδιάμεσεs λύσειs. Η δωρεά μπορεί να αρχίσει άμεσα με τn συγκατοίκπσπ. Η ανθρωπολογική προσέγγισn στιs δωρεέs (Μαuss 1990) θεωρεί ότι κάθε δώρο απαιτεί και τnν ανάλογn ανταπόδοσn. Στnν προκειμένπ περίπτωσπ n ανταπόδοσn μπορεί να δίδεται με τnν προσφορά από τnν επόμενn γενεά υππρεσιων φροντίδαs. Τότε το σπίτι μπορεί να θεωρπθεί ότι «εξαγοράζει» Οικογενειακή συνοχή. Από τnν ανάλυσn αυτή προκύπτουν δύο σπμεία ανπσυχίαs που θα πρέπει να ελεγχθούν: Πρώτον, το υψπλό ποσοστό ιδιοκατοίκπσns ίσωs να οφείλεται σε προβλήματα τns αγοράs κατοικίαs και να υποκρύπτει προβλήματα. Υιμnλά ποσοστά τεκμαρτων εισοδπμάτων στα συνολικά ίσωs υποκρύπτουν αδυναμίεs πρόσβασπs στnν αγορά h προσαρμογήs στιs μεταβαλλόμενεs συνθήκεs. Δεύτερον, απαιτείται εμβάθυνσn στιs σχέσεις μεταξύ γενεών: το σπίτι δεν πωλείεαι χάριν των παιδιών. Η ανάλυσn που ακολουθεί εξετάζει υπό το πρίσμα αυτό τα εμπειρικά στοιχεία του SΗΑRΕ, εστιάζονταs σε ενδείξειs ακαμιμίαs τns αγοράs, καθωs και σε ενδείξειs ακαταλλπλότπταs του οικιστικού αποθέματοs στιs ανάγκεs των πλικιωμένων. "Εμφασπ δίδεται στn συγκριπκή θέσn τns Ελλάδαs με τιs λοιπέs χωρεs του SΗΑRΕ, με πρωτεs τιs χωρεs τns Νότιαs Ευρωππs. 6.2 Ενδείξειs ακαμψfαs σεnν οικιστική κατάσεασπ Η πλέον άμεσn ένδειξη τns ευκαμιμίαs στnν οικιστική συμπεριφορά προέρχεται από τιs μετακομίσειs. Σύγκρισn των δύο πρώτων κυμάτων του SΗΑRΕ (Διάγραμμα 3) μπορεί να οδηγήσει σε πρώτα συμπεράσματα, αν και n διάρκεια του μεσολαβούντοs διαστήματοs δεν ήταν πολύ μεγάλn (Αngelini & Ιαfeffere 2008). Οι διαφορέs μεταξύ χωρών είναι τεράστιεs. Στιs βόρειεs χιιιρεs υπάρχει μια κινnτικότητα που αγγίζει το 10%.8Στιs υπόλοιπεs xωρεs το ποσοσεό αυτό είναι λιγότερο από το μισό, στn δε Ελλάδα είναι σχεδόν ανύπαρκτο. 8. Στιs ρεγολεs πλικίεs κυρίωs προs οίκους ευγποαs (Αηgelini & Ιαξθπέ,ΓΘ 2008).

8 108 Ανισότητα στnν εποχή τns κρ1σηs: Θεωρητικεs και εμπειρικεs διερευνήσειs Διάγραμμα 3: Μετακομίοειs μεταξύ δύο κυμάτων του 5ΗΑRΕ 15 Σιίνολο δείγματος: αλλαγή ~Κας σε σχέση Ι.τε το προηγούμενο κύμα 10 11,311,2 5 3,6-5' 6,8 4,34'6 Ζ611, Ι 2' ίι SΕΕΚΛL ΕΕ ΕΕ Ερα-16,Τ Ε5!Τ GR 9,9 8,11 Ι 5,9 4, Ι 3,7 Ζ7z4, _ 3,5 Ζ7 111,1 Π SΕΕΚΚΙ. ΕΕΕΙΕΜΙ21-1ΑΤ Ε5 ΙΤ GR 10,9 10,5 8,7 11 2,31,84, "3,94,1 1110,4 ΕΜ SΕΕΚΝL ΟΕΕΕFRCΙ-14Τ Ε5 ΙΤ GR Γίαγή: SΗΑRΕ, ωανe 1 (2004) και ωανθ 2 (2007). Διάγραμμα 4α: Ιδιοκατοικούντεs: μετακομίαειs μεταξύ των δύο κυμάτων Ιδίοκατοικούνίες: αλλαγή κεαακίας σε σχέση με το τφοηγοιίμενο κύμα s ο ΙΙΗΓ3 011_ 5ΕΟΚΝΙ ΟΕΒΕFRCΙ-ΙΑΤ ΕS GR ΙΙΙ Λ Ε3 Ε3ΙΙ ιgρs cι ΟΟΙΙΙ SΕΌΚΝΙ ()ΕΕΕ FRCΚ4Τ Ε5 GR 5ΕΟΚΝΙΟΕΒΕFRΟΚΝΤ ΕS ΙΤ GR Πίιγή: SΗΑRΕ, ωανe 1 (2004) κα1 ωανe 2 (2007).

9 Η γεωγραμϊια τns διαγενεακήs ανιαότπταs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρώπη 109 Διάγραμμα 413: Ενοικιαοτεs: μετακομίαειs μεταξύ των δύο κυμάτων Βιοικιαοτες: αλλαγή κατοικίας ετε σχέση με το προηγούμενο κύμα ιιιιιι ΠΙΙΙ ΙΙΙ 1 SΕΟΚΝΙΙ3ΕΒΕΕΡΟ-14Τ ΙΤ GR 5ΕΟΚΝΙΟΕΒΕFRΖΗΑΤΕ5 ΓΙ- GR SΕΕΙΚΝΙΌΕΒΕΕRCΗΑΤΕ5 ΙΤ GR Ππγή: SΗΑRΕ, ωανe 1 (2004) και ωανe 2 (2007). Τα Διαγράμματα 4α και 413 αναπαράγουν τnν ανάλυσn ανά μορφή κατοικίαs και δε(χνουν ότι n κινπτικότπτα είναι κατά πολύ υφπλότερπ μεταξύ αυτών που ήταν ενοικιαστέs κατά το πρώτο κύμα, στο μέτρο που δεν Θα ήταν υπερβολή να λεxθε( ότι n κινπυκότπτα και οι μετακομίσειs είναι κάτι που κάνουν σxεδόν αποκλειστικά οι ενοικιαστέs (ακόμn και στπν Ελλάδα το ποσοστό μετακομ(σεων ε(ναι περί το 5%, αν και εκεί υποπολλαπλάσιο ακόμn και των νότιων χωρών). Η άλλn ψ Π του (διου νομίσματοs ε(ναι τα έτπ διαμονήs στnν (δια κατοικ(α (Διάγραμμα 5). Για τnν πλειονότπτα του δείγματοs n παρούσα κατοικ(α πρέπει να ΙΙ 19 m το ο Διάγραμμα 5:"Ετn ατην κατοικ1α η Ι ί ΕΕ DΚ Νι DΕ ΒΕ FR ΑΤ ΕΕ GR ΕΕ DΚ DΕ ΒΕ FR ΑΤ ΕΕ rr ΕR ΕΕ DΚ Νι ΟΕ ΒΕ FR ο λτ ΕS ςr GR Παγή: SΗΑRΕ.

10 110 Ανισότητα στnν εποχή τns κρίσns: θεωρπτίκες και εμπειρίες δίερευνhσειs είναι n Οικογενειακή κατοικία, για τουs περισσότερους ιδιοκατοικούντεs n μόνn ίδίόκτπτπ κατοικία. Εντύπωση προκαλεί ότι n Ελλάδα δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα υμιπλά στn σχετική κατάσταση. 0 λόγοs προφανωs έχει να κάνει με τnν ιστορία τns αστυφιλίαs, εκτεταμένπs μεν αλλά επικεντρωμένπs ωs το Πράγματι, σε αγροτικέs περιοχέs στnν Ελλάδα n μέσn διάρκεια κατσίκι-10ns είναι κατά 8 περίπου έτn υμιnλότερn, ενώ στο δείγμα του SΗΑRΕ οι "Ελλπνεs (ακόμn και αυτοί κάτω του ορίου τns φτωχειαs) έχουν το uμιnλότερο ποσοστό ιδιοκατοικίαs δεύτερns κατοικίαs προφανωs το σπίτι στο χωριό στο οποίο επιστρέφουν κατά καιρούs (Λυμπεράκπ κ.ά. 2009) Σπμασία στnν παρούσα ανάλυση έχει ο τρόποs απόκτπσπs τns κατοικίαs και το κατά πόσον αυτό εξαρτάται από Οικογενειακή συνοχή (Διάγραμμα 6). Η ανάλυσπ διακρίνει «βοήθεια από τnν οικογένεια», «κλπρονομιά» και «δικά μου μέσα» και αναφέρει ξεχωριστά τnν κατέιστασπ ανά κατάστασπ φτυbχειαs. Στιs βόρειεs χωρεs ο Θεσμόs τns γονικήs παροχήs είναι ουσιαστικά έιγνωστοs. Στο Νότο περί το 1/3 επαφίεται σε βοήθεια από τnν οικογένεια, ένα ποσοστό που είναι υμιnλότερο στοus φτωχούs. Στnν Ελλάδα n συμβολή τns οικογένειαs είναι πιο έντονn στπν περίπτωσn των φτωχών. Διάγραμμα 6: Τρόποs απόκτnσns τns κύριαs κατοικίαs 1:3 Με δικά τους μέσα Με βοήθεια από την οικογένεια Κληρονομιά / Δώρο 100 Λ, 75 /Ο , ,7 50 Α, 25% 75,2 89,7 68,8 65,7 0 Λ, Βόρειες Κεντρικές Νότιες Ε\ λόδα Βόρειες Κενιρικές Νό-πες Ελλάδα ΓVΙη Φπυχά Φτωχά Πηγή: SΗΑRΕ. Η ελλπνική εμπειρία με τn αστυφιλία των δεκαετιών προδιαθέτει για διαφοροποιήσειs μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών (Διάγραμμα 7). Στn μικρή Οικογενειακή πολυκατοικία (3-8 διαμερίσματα) που συνήθωs κτίστπκε με αντιπαροχή παίζει σπμαντικό ρόλο n βοήθεια από τnν οικογένεια (σε αντίθεσπ με τιs αγροτικέs μονοκατοικίεs, που προέρχονται από κλπρονομιέs σε μεγαλύτερο βαθμό). Η ανάλυση που προπγήθπκε προδιαθέτει σε όλεs τιs χώρες αλλά περισσότερο στnν Ελλάδα και στο Νότο για μια τάσn (υπερ)συσσώρευσns οικιστικού κεφαλαίου.

11 Η γεωγραφία τns διαγενεακηs ανισότπταs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρώπη 111 Διάγραμμα 7: Τρόποs απόκτnσns κατοιισαs στnν Ελλά5α ίαστικέs και αγροτικέs nεριοχέs) 100% 80 /ο 60% 40 /ο 20% 0 /ο 0 Με δικά τους μεσυ 11 Με βοήθεια απύ την οικογένεια ΙΙΙ Κληρονομά /Δώρο 20, Μον/κία Πολικια 3-8 διαμ ,0 10, ,0 12,6 83,8 Πολίκια Μόνίκια Πολικία Πολικία > 8 &αρ. 3-8 διαμ > 8 διαμ. Αττική Αγροτική Ππγή: 5ΗΑRΕ. Αν δούμε τnν κατανομή αυτών ποu διαθέτουν ακίνπτπ περιουσία στπν οποία δεν κατοικούν (είτε αυτοί ενοικιάζουν είτε ζουν σε δικό τουs σπίτι), n αναμονή αυτή επιβεβαιώνεται (Διάγραμμα 8) περίτρανα. Εντύπωση προκαλεί ότι το 20% των φτωχών ενοικιαστυίιν στπν Ελλάδα έχει άλλο σπίτι (το οποίο προφανώς δεν πληροί τιs ανάγκεs τουs, αλλά που δεν το χρπσιμοποιούν για να βελτιώσουν τnν οικονομική τουs κατάστασπ). Διάγραμμα 8: Ιδιοκττκήα άλλου ακινήτου ανά μορφή κατοχfis τns κύριαs κατοικίαs Ιδιοιοήτες κύριας ~οικίας Ενοικιαατες κύριας ~οικίας Ε Σύνολο ( Α) αιύμων με ιδιοκτησία άλλης οκίντρτις περιουσίας ι_ ί 1321 Βόρειες Κ,εντρικες Νότιες θνίνόδα Μη φιωχοι 16 ίο ΙΙ _ΙΙ. _Ει Βόρειες Κεντρο«Νίηπες Β\λάδα ~χά Ππγή: 51-ΙΑRΕ.

12 112 Ανισότπτα στην εποχή τπs κρίσης: Θεωρητικές και εμπειρικές διερευνήσεις Τέλοs, αξζέι να αναφερθd και ο ρόλοs τns αυυκατοfimns, n οποία μπορεί να παίζει το ρόλο και τns άτυππs κοινωνικήs προστασίαs. Η τάσn να υπάρχει n συγκατοίκπσn ωs n κύρια μορφή στήριξπs προs τοus πλικιωμένουs στο Νότο εμφανίζεται αμέσως. Αν συμπεριληφθεί στον ορισμό τns συγκατοίκπσπς και n γειτνίασπ στο ίδιο κτίριο, υπάρχουν σαφείς τάσειs σε χιιιρες όπωs n Γερμανία και Αυστρία να είναι πιο κοινή n συγκστοίκησπ στο ίδιο κιίριο μεταξύ των φτωχών (Αυμπεράκπ & Τήνιος 2009). Σπμειωνεται ότι στnν Ελλάδα το ποσοστό συγκατοίκπσπs στο ίδιο κτίριο είναι υιμnλό αλλά δεν εμφανίζεται περισσότερο στουs φτωχότερουs (ενδεχομένωs λόγω τns αντιπαροχήs ή/και των διπλοκατοικιων). Διάγραμμα 9: Συγκαιοίκηση ωs κοινωνική προστασία ανά κατάστασπ φτωχειαs Στο ίδιο νοικοκυριό 0 Στο ίδιο άκημα 2Ό iι ωi 11 ii ΙΙΙΙΕ mί ΙΙ ;11 Ι ά' ά' SΕ CΚ ΛL CΕ ΕΕ ΡR CΝ ΑΤ ΙΤ Gft ΠΓΙΟ:SΗΑΗ. Ανακεφαλαιωνονταs, n κινπυκότπτα στnν Ελλάδα είναι ιδιαίτερα περιορισμένπ, πράγμα που αντανακλά τn γενικότερπ κατάστασn στnν Ευρωnπ να διατπρείται το οικογενειακό σπίτι για το μεγαλύτερο διάστπμα τns ζωήs. Το γεγονόs ότι n κινπτικότπτα είναι κατά πολύ μεγαλστερπ στο Βορρά και μεταξύ ενοικιαστων εγείρει τnν πιθανότπτα ότι απαιτείται μια ανάλυσn για τn σχέσn κατοικ.ίαs, μορφήs κατοχήs τns και ευπμερίαs που να είναι διαφορετική για διαφορετικέs χωρεs και διαφορετικά τμήματα τns αγοράs. Η συμπεριφορά των ατόμων μεγάλns πλικίαs σεnν Ελλάδα πρέπει να ερμπνευτεί σε σχέσn με τnν αστυφιλία αλλά και το αποτέλεσμα θεσμών όπως n αντιπαροχή και n Οικογενειακή συνοχή και συμπαράστασπ. Σε γενικέs γραμμέs, n εικόνα είναι ότι δεν προσαρμόζεται n κατοικία στnν οικογένεια αλλά n οικογένεια σεnν κατοικία. Τα συμπεράσματα αυτά εντείνουν τnν πιθανότπτα n κατοικία στnν οποία κατοικούν πλικιωμένα άτομα να είναι ανεπαρκήs ακατάλλπλπ σε σχέση με τιs ανάγκεs τουs. Η δε έκτασn τns ανεπάρκειαs να έχει τάσn, σε ορισμένα τουλάχιστο τμήματα τns αγοράs, να είναι μεγαλύτερn στους φτωχότερουs ιδιοκτήτεs. Μια τέτοια κατάλπξπ θα υπαγόρευε τnν αναθεωρπσπ τns πρακτικήs για συνυπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματοs στnν ανάλυση τns φτωχειαs.

13 Η γεφγραμυία τns διαγενεακήs ανισότπτας και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρωππ Εν6ε1ξειs ακαταλλnλότnταs τns κατοικίαs Είναι n κατοικία ή όχι ακατάλλπλπ για τιs ανάγκεs του κατοίκου; Η απάντπσπ αυτή μπορεί να αφορά το 1( το ίδιο, τnν περιοχή στnν οπσία Βρίσκεται ή τέλοs να έχει σχέσn με ειδικέs ανάγκεs των Κατοίκων. Ιδανικά Θα έπρεπε να υπάρχει n δυνατότnτα να κατασκευαστεί έναs δείκτπs ποιότπταs τοu σπιτιού ώστε να μπορd να εξεταστεί το θέμα τns καταλλπλότπτάs τns μn. Το ερωτπματολόγιο του SΗΑRΕ σχεδιάστηκε για &επιστημονική έρευνα που καλύπτει οικονομικά, υγειονομικά και κοινωνικά θέματα. Συνεπωs, αν και υπάρχει πλnρομιόρnσn για συνθήκεs και ελλείφειs τns κατοικίαs, αυτή δεν είναι τόσο πλούσια όσο εκdνη που συναντάται σε έρευνεs οι οποίεs ασχολούνται αποκλειστικά με Θέματα κατοικ1αs. Παρά ταύτα καταβλήθπκε προσπάθεια να αξιοποιπθούν οι πλnροφορίεs που υπάρxουν για τnν ποιότπτα του σπιτιού και τns περιοχήs.9 Κατασκευάστπκαν τρειs δdκτεs: (i) ελλείψειs ποιότπταs κατοικαs (συ μπυκνωνει απαντήσειs σε 6 ερωτήματα), (ii) ύπαρξns προβλπμάτων στnν περιοχή (συμπυκνωνει απαντήσειs σε 4 ερωτήματα) και (iii) αν υπήρχε έστω και μία έλλειψπ σε οποιαδήποτε διάστασn. Οι λεπτομερείς απαντήσειs ανά ερωτπσn, ανά χωρα και ανά μορφή κατοχήs τns κατοικίαs εμφανίζονται στον Πίνακα Α1 στο Παράρτπμα. Διάγραμμα 10: Ενδείξειs προβλπμάτων ποιότπταs κατοικίαs Στέρηση σε μία ή περισσότερες συνθήκες κατοικίας ω Ι Ι Ι Ι Ι Ι 42-οί1/26~ 4%1 1/20~0,, 6αα16%\,42-6,Νοkι- "57%042 Ειοικ Ιδιοκ Ενοικ Ιδιοκ Ενοικ Ιδιοκ ΕΥΟΙΚ. ίδκλκ. SΗΑRΕ. Βόρειες Κεντρικές Νπιες Ελλάδα Το Διάγραμμα 10 δίδει μια πρυίιτπ εικόνα τπs επεξεργασίαs τπs γενικήs εικόναs, όταν ένδειξη στέρπσπς θεωρείται μια θετική απάντπσπ σε πρόβλπμα έλλειψns. Η εικόνα είναι αρκετά σύνθετn, όπωs θα ανέμενε κανείs σε μια μονομεταβλπτή ανάλυσπ ενόs 9. Οι nλnροφορίέs αυτέs αντλούνται από το ξεχωριστό γραπτό ερωτnματολόγιο που συμπλήρωσαν οι έρωτωμένοι μόνοι τουs και συνέnωs το δείγμα Είναι πιο περιορισμένο αυτού που χρπσιμοποιέιται για τα υπόλοιπα θέματα. Βλέπε ΒόΓsch-Sυραπ &]ΙίΓges (2005) και Λυμπεράκn κ.ά. (2009).

14 114 Ανισότητα στην εποχή τns κρίσηs: θεωρητικέs και έμπειρικέs διερευνησέιs ιδια1τερα ούνοετου Θεματοs, και με τnν απουαfα του επιπέδου ειοοδήματοs ωs καοορισιικού παράγοντα. Παρά ταύτα, μια σειρά παρατπρήσεις μπορεί να σπμειωθούν: Σπμειώνεται μεγαλύτερn έλλειιμπ ικανοποίπσπs με τιs συνθήκεs κατοικίαs στο Νόεο παρά στο Βορρά. Εμφανίζεται μια ελαφρά τάσn επιδείνωσηs με τnν πλικία. Ενδιαφερόντωs, n τάσπ αυτή δεν ισχύει στουs ενοικιασεέs στο Βορρά όπου, όπωs είδαμε, υπάρχει και n μεγαλύτερn κινητικότητα. Η ενοικιαζόμενπ κατοικία εμφανίζεται ωs χειρότερπs ποιότπταs από τnν ιδιόκτπτπ, πράγμα ποu μάλλον αντανακλά τα χαμηλότερα εισοδήματα των ενοικιαστών στnν πλειονότπτα των χωρών (εκτόs Ελλάδαs). Στnν Ελλάδα το μικρό δείγμα ενοικιαστών δεν επιτρέπει ανάλυσπ με πλικία.όμωs n συσχέτισπ χαμπλήs ποιότπταs με τnν πλικία είναι ιδιαίτερα έντονπ. Η εντύπωσn αυτή επιβεβαιώνεται και από το Διάγραμμα 11 που αναφέρει τn συχνότπτα περιπτώσεων με διαφορετικό αριθμό ελλείιμεων (αρχίζονταs από μπδέν ωs και πάνω από δύο): n μεγαλύτερn έλλειψπ ικανοποffiσns των χωρών του Νότου προκύπεει αβίαστα. Διάγραμμα 11: λριθμόs ελλείψεων κατοικίαs στο δείγμα Πάνω από δύο Ε Δύο Ο Μα Ε Καμία στέρηση σε συνθήκες κατοικίας / περιοχής Φ Βιοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ. Βόρειες Κεντρικές Νάπες Ελλάδα Πnγή: SΗΑRΕ. Η τελευταία διάστασπ προs εξέτασn έχει να κάνει με το χώρο, δηλαδή τον αριθμό δωμςffiων. Σεn φάω αυτη τns ανάλυσns Θα αρκεστούμε να εξετάσουμε τις δύο ακραίεs καταστάσειs, το συνωστισμό από τn μια πλευρά και τιs μεγάλεs κατοικίεs από τnν άλλn. Ωs συνωστισμό ορίζουμε τnν κατάστασπ όπου υπάρχει λιγότερο από ένα δωμάτιο ανά άτομο. Η κατάστασn απεικονίζεται στο Διάγραμμα 12. Προκύπτει σςκρώ5 ότι n κατάσταση αυτή αφορά μόνο τιs πλικίεs 50-64, δηλαδή αυτές κατά τιs οποίες υπάρχουν ακόμn παιδιά στο σπίτι. Η μεγαλύτερη συxνότnτα στο Νότο προφανώs οφείλεται και σε συγκατοίκπσπ με πλικιωμένουs συγγενείs. Η Ελλάδα φαfνεται να διαφέρει ελάχιστα από τιs νότιες χώρεs.

15 Η γεωγραφία τns δτογενεακns ανιαότπαs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρωππ 115 Διάγραμμα 12: Συνωοτιομόs στήν κατσίκια ανά περιοχή, πλικια και ειδοs κατοικιαs ς ο 2,1 0,2 ο,2 0,0 0,7 0,0 <1 δωρέmο ανά άτομο 6,0 Ι 1,6 1,0 2'8 1,5 0,7 ι Δ Γ--"Ι (7= ΜΜ. ιsι24ι,90,9ίksα4;90 90,. Ν, s1/206,0ν,9,;9:0. 19,5 11,9 8,0 Ι5,0 3,9 5,2 [ 11 ιι 21,0 `%keδτ,\40νς94;9:οι, ίί,c ,9 Ι ιι Sοιί,;9080,, Ενοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ. Ενοικ. Ιδιοκ Βόρειες Κεντρικές Νότιες Ελλάδα Ππγή: SΗΑRΕ. Η άλλn πλευρά του νομίσματοs είναι τα πολύ μεγάλα σπ.ίτια, που ορίζονται ωs αυτά με περισσότερα απο τρία δωμάτια κατ' άτομο (Διάγραμμα 13). Η συσχέτισπ με τnν nλικ.ία είναι σαφέστατn, σε όλεs τις περιοχές και όλεs τιs μορφέs κατοικίαs. Αυτό δείχνει μια τάσn να μnν προσαρμόζεται n κατοπαα στιs μεταβολέs τοu μεγέθουs τns οικογένειαs. Από τnν άλλπ πλευρά, ενω στιs βόρειεs και (κυρkοs) στιs κεντρικέs χωρεs n συχνότπτα είναι μεγαλύτερη στα ιδιόκτητα σπftια, στο Νότο φαίνεται να ισχύει ακρι ώ 5 το αντίθετο προφανωs λόγω τns μεγαλύτερns συχνότηταs συγκατοίκπσπs μεταξύ των γενεών. Δηλαδή αν να προσαρμόζεται n κατοικία στnν οικογένεια, γίνεται το αντίστροφο. Διάγραμμα 13: Συχνότπτα μεγάλων κατοικιών (>3 δωμάτια/άτομο) 44,9 4Ζ3 41,3 30,5 8, 9, 22, 13,111 2,2 16, 20,0 8, ΟΙ 42,55~%Ι. 'cιο Νο"'λ%'ο.5Σ,90ί961. &Οικ. Ι δ ι οκ Εrοι Ι δι οκ Βιοι Ιδιοκ Βιοικ Ιδιοκ Πορείες Κενφικές 1 15τι ες ΙS\ λ άδα Ππγh: SΗΑRΕ.

16 116 Ανισότητα στnν εποχή τns κρίσπs: θεωρππκεs και εμπειρικεs διερευνήσεις Η μονομεταβλπτή ανάλυσn που προπγήθπκε προσφέρει ενδείξεις ότι υπάρχουν θέματα με τnν ποιότητα και το μέγεθοs τns κατοικίαs που σηματοδοτούν ότι n «αισιόδοξπ» ανάγνωσπ των οίκίστίκών πιθανώs πάσχει. Η θετική συσχέτισπ των θεμάτων αυτών με το είσόδπμα, συνδυαζόμενn με τn γνωστή σχέσπ τns ιδιοκατοίκπσπs με τnν ίδια μεταβλπτή, σημαίνει ότι μέθοδοι που λαμβάνουν υπόιμπ τnν ταυτόχρονn δίαμόρφωσπ των θεμάτων αυτών Θα αποδώσουν (simultαπθitγ). Συνοφίζονταs, μια προκαταρκτική διά γυμνού οφθαλμού ανάλυσn αρκεί για τn διατύπωση ανπσυχίών n πλήρπs διερεύνπσπ των οποίων, όμωs, απαιτεί μια πολύ πιο τεχνικά πλήρη διερεύνπσπ. Η δίερεύνπσπ αυτή πρέπει να συνυπολογ(σει πολλούs άλλουs παράγοντεs και να εντοffiσεί τμήματα του πληθυσμού στα οποία τα προβλήματα επιλογήs (ρευστότnτα, Οικογενειακή συνοχή) αναμένεται να εξασκούν μεγαλύτερn επιρροή. 6.4 Συμπέρασμα Το κειίμενο αuτό nροεβπ σε μια nρωτπ διερευνπτική εξέταση των διεπιατπμονικων ατοιχε1ων του SΗΑRΕ επίκεντρώνονταs στn σχέσn μεταξύ είσοδήματοs, φτώχειαs και κατοικίαs στnν Ελλάδα και στnν Ευρώπn. Τα ευρήματα αρκούν για να θέσουν σε αμφισβήτηση τnν εύκολn αξιοποίηση του γεγονότοs τns υφπλής ιδιοκατοίκπσπs στnν Ελλάδα (05 παράγοντα «δίκαίολόγπσπς» του υψηλού ποσοστού φτώχειαs των πλίκίωμένων. Συγκεκριμένα n απαιτούμενπ υπόθεσπ σχετικήs ευκαμιμίαs και καλήs λειτουργίαs τns αγοράs που επιτρέπει τnν ερμπνεία τns κατοικίαs ωs «αποθπκευμένπs αγοραοτικήs δύναμαs» (δnλαδή τnν εμπορευματοπώπαπ τns ΚΠΤΟ1Κk15) είναι απίθανο να ισχύει. Το τελευταίο χαρακτηρίζει οπωσδήποτε τnν περίπτωσn τns Ελλάδαs και του Νότου (όπου υπάρχει και το Θέμα). Το σίγουρο συνεπώs είναι ότι n μείωσπ τns φτώχειαs όταν συνυπολογίζουμε τnν ιδιοκατοίκπση υπερεκτιμάται. Η έκτασn τns υπερεκτίμησπs, περαιτέρω, είναι θετική συνάρτηση τns πλικίαs των κατοίκων και τns ίδιοκατοίκπσπs. Εκτόs αυτού, μια πλήρπs ανάλυσπ θα έπρεπε να λάβει υπόψη και παράγοντεs όπωs n Οικογενειακή συνοχή, οι οικογενειακέs ανταλλαγέs (από τnν μια πλευρά), αλλά και το βαθμό πρόσβασπs στιs κεφαλαιαγορέs (από τnν άλλπ). Η υιμπλή ιδιοκατοίκηση στnν Ελλάδα, συνεπώs, πρέπει να αντιμετωπίζεται ωs σπμείο προβλπματίσμού και όxι ωs άφεση αμαρτιών για τιs αβελτπρίεs τns κοίνωνίκήs πολιτικής. Τα ειδικά προβλήματα τns αγοράs κατοικίαs και n μn εμπορευματοποίησn τns κατοικίαs συνεπάγονται ότι τα θέματα κατοικίας πρέπει να αντιμετωπίζονται ωs &ακρίτες διαστάσειs του κοινωνικού αποκλεισμού επιπλέον και εκ παραλλήλου με τnν οικονομική στέρηση. Συγκεκριμένα κάποίοs μπορεί να είναι «οικίστικά αποκλείσμένοs» ακόμn και αν είναι σαφώs πάνω από το όριο τns (οίκονομίκήs) φτώχειαs. Αλλά και αντιστρόφωs. Μια διάστασπ που δεν πρέπει να διαφεύγει είναι ότι το οικογενειακό σπίτι, ακόμn και αν δεν συγκαταλέγεται με τον ίδιο τρόπο όπωs οι αποταμίεύσειs, πρέπει

17 Η υεωγραφία τns διαγενεακήs ανισότnταs και n κατοικ1α: Ελλάδα και Ευρώπη 117 να αναλυθει ιυs σnμαντικόs κρίκοs στπν αλυσίδα τns οικογενειακήs συνοχhs. Αυτό αποδεικνύεται μέσω τns συγκατοίκπσns αλλά και μέσω των οιονεί ανταλλαγών υππρεσιών φροντίδας μεταξύ των γενεών. Με αυτή τnν ερμηνdα το σπίτι δεν αποθnκεύει αγορασηκή δύναμn αλλά Οικογενειακή συνοχή. Στο πλαίσιο αυτό αξίζει n αναφορά του παράγοντα τns αντιπαροχns στnν Ελλάδα. Η αντιπαροχή έπαιξε δεσπόζοντα ρόλο στnν ανοικοδόμπσπ των πόλεων και στnν παράκαμιμn των προβλπμάτων ρευστότnταs που χαρακτήριζαν το χώρο (Τiniοs ). Με όρουs ελαφρώs αναχρονιστικούs n αντιπαροχή ήταν δπλαδή ένα είδοs «τιτλοποίπσπs» «έξυπνου χρπματοοικονομικού εργαλείου» τns παλαιότερηs εποχήs. Όμως, μία γενιά μετά, n ελληνική κοινωνία Βρίσκεται αντιμέτωππ με τnν πραγματικότητα ότι n αντιπαροχή είναι όπλο που μπορεί να χρπσιμοποιπθει μία μόνο φορά. Στιs οικογενειακέs πολυκατοικίεs όπου n αντιπαροχή επέτρεψε τnν κατάτμπση τns κλπρονομιάs σε τόσα κομμάτια όσα ήταν και οι δικαιούχοι, το ίδιο δεν μπορεί να ξαναγίνει για τnν επόμενn γενιά. Οι μεταφορέs πόρων και περιουσίαs μεταξύ γενεών είναι σfγουρο ότι είναι κρίσιμοs (και ακόμn άγνωστοs) κρκοs στnν αλληλουχία των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων τns πληθυσμιακhs γήρανσηs. Παλαιότερα n αντιπαροχή διευκόλυνε τα πράγματα αποφασιστικά. Το πώs Θα αναπλπρωθεί ο ρόλοs τns αντιπαροχήs από τn δεκαετία που διανύουμε παραμένει ακόμn Μπλα. Βιβλιογραφία Αngelini, V. & Lαferrέre Α. (2008). "Ηοme, Ηοuses αnd Residentiαl Μοbilitυ". Στο Α. Βδrsch- Sυραn, Α. Βrugiανini, Η. Jurges, Α. Καρteυn, ). Μαckenbαch, ). Siegrist & G. Weber (εnιμ.), Ηeαlth Αgeing αnd Retirement in Εurορe ( ): Stαrting the Lοngitudinαl Dimensiοn. Μαnnheim Βαtemαn, Η., Κingstοn, G. & Πiggοtt, J. (2001). Fοrced Sανing: Μαndαting Πriναte Retirement Ιncοmes. Cαmbridge Βόrsch-Sυραn, Α. & Jϋrges, Η. (επιμ.) (2005) Τhe surνeυ οf Ηeαlth, Αgeing αnd Retirement in Εurορe: Μethοdοlοgυ. Μαnnheim: Μαnnheim Reseαrch Ιnstitute fοr the Εcοnοmics οf Αging (ΜΕΑ) Καυ, J. (2009). Τhe Lοng αnd Shοrt οf it: Finαnce αnd Ιnνestment fοr nοrmαίιυ intelligent ρeορle ωhο αren't in the industry. Τhe Εrαsmus ρress, Lοndοn Κοutsαmbelαs, Ch. & Τsαklοgίου, Π. (2008). "Εstimαtes οf imρuted rents αnd their distributiοnαl imραct in Greece". Παρer Πreραred fοr the 30th Generαl Cοnference οf Τhe Ιnternαtiοnαl Αssοciαtiοn fοr Reseαrch in Ιncοme αnd Weαlth. Ποrtοrοz, Sιονeniα Lυberαki, Α. & Τiniοs, Πι. (2005). "Πονertυ αnd Sοcιαι Εxclusiοn: α neω αρρrοαch tο αn οld issue". Στο Α. Βδrsch-Sυραn, Α. Βrugiανini, Η. Jurges, J. Μαckenbαch, J. Siegrist & G. Weber (εnιμ.), Ηeαlth Αgeing αnd Retirement in Εurορe: First Results frοm the Surνeυ οf Ηeαlth, Αgeing αnd Retirement in Εurορe. Μαnnheim Lυberαki, Α. & Τiniοs, Πί. (2008). "Πονertυ αnd Πersistent Πονertυ: Αdding Dυnαmics tο Fαmiliαr Findings". Στο Α. Βδrsch-Sυραn, Α. Βrugiανini, Η. Jurges, Α. Καρteυn, J. Μαckenbαch, ]. 10. Κατά τιs δεκαετίεs του 1950 και 1960 οι περιορισμοί αυτοί οφείλονταν στnν επίσημη στάσn των Αρχών σύμφωνα με τnν οποία n κατοικία δεν ήταν παραγωγική επενδυσn (Τiniοs 1985).

18 118 λνισότnτα στnν εποχή τns κρίσns: θεωρπτικέs και εμnειρικέs διερευνήσειs Siegrist & G. Weber (επιμ.), Ηeαlth Αgeing αnd Retirement in Εurορe ( ): 5tαrting the Lοngitudinαl Dimensiοn. Μαnnheim Lυberαki, Α., Τiniοs, & Geοrgiαdis, Τh. (2010). "Μultidimensiοnαl Πονertυ in Greece: Α deeρ, ρersistent greυ?" Sοuth Εαstern Εurορe Jοumαί οf Εcοnοmics, Sρring 2010 (fοrthcοming) Λύμπεράκπ, Α. & Τήνιοs, Πλ. (2002). Εργασία και Σuνοxι): Τα Εθνικά Σχέδια Δράσηs για την Απασχόληση και την Κοινωνική Ένταξη, εκδ. Παπαζήσn Λυμπεράκπ, Α. & Τήνιοs, Πλ. (2007). «Αναποτελεσματικότπτα και απαξίωση του κοινωνικού κράτοus». Επίκαιρπ Αρθρογραφία, Όμιλοs Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό τns Κοινωνίαs (ΟΠΕΚ), Ιούνιοs 2007 Λυμπεράκn, Α. & Τήνιοs, Πλ. (2009). «Φτώχεια και κοινωνικόs αποκλεισμόs. Νέα nροσέγγισπ σε ένα παλιό Θέμα...» Στο Α. Λυμπεράκn, Πλ. Τήνιοs & Τ. Φιλαλήθπs (εnιμ.), Ζωή 50+: Υγεία, γήρανση και σύνταξη στι)ν Ελλάδα και στην Ευρώπη, εκδ. Κριτική Λυμπεράκπ, Α., Τήνιοs, Πλ. και Φιλαλήθπs, Τ. (επιμ.) (2009). Ζωή 50+: Υγεία, γήρανση και σύνταξη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, εκδ. Κριτική Μαclennαn, D. (1982). Ηουsing Εcοnοmics: αn αρρlied αρρrοαch. Ηαrlοω Μαuss, Μ. (1990). Τhe Gift: Τhe fοrm αnd Reαsοn fοr exchαnge in Αrchαic Sοcieties, Τrαnslσted bυ W. D. Ηα115, Fοreωοrd bυ Μαιυ Dοuglαs. Lοndοn: Rοutledge Μuth, R. (1960). "Τhe Demαnd fοr Νοn-fαrm Ηοusing". Στο Α. C. Ηαrberger (επιμ.), Τhe Demαnd fοr Durαble Gοοds. Chicαgο Οxleυ, Μ. (2004). Εcοnοmics, ρlαnηing αnd hοusing. Βαsingstοke Τiniοs, ΠΙ. (1985). Ηοusing Demαnd αnd Ταxαtiοn in Greece: Αn Εcοnοmetric Απαιυsis οf the Ηοusehοld Εxρenditure Surνeυ, 1974, Πh.D. Dissertαtiοn, Cαmbridge Uniνersitυ Τήνιοs, Πλ. (2009). «Το καλειδοσκόπιο των συντάξεων. Ππγέs και διάρθρωσn του εισοδήματοs των ατόμων πλικίαs άνω των 50 ετών στnν Ελλάδα». Στο Α. Λυμπεράκπ, Πλ. Τήνιοs & Τ. Φιλαλήθπs (επιμ.), Ζωή 50+: Υγεία, γήρανση και σύνταξη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, εκδ. Κριτική. Αθήνα Υπουργείο Εργασίαs και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. (Ιούλιοs 2003). Εθνικό Σχέδιο Δράσns για τnν Κοινωνική Ενσωμάτωσn. Αθήνα

19 Η γεωγραιρα τns διαγενεακήs ανισότnταs και n κατοικία: Ελλάδα και Ευρώnn 119 ΠΑΠΑΠΤΗΜΑ Γbνακαs 1: Χαρακτπριατικά nοιότπτας κατοικας "Ελλειψπ εσωτερικίιs τουαλέταs "Ελλειψπ κεντρικίιs θέρμανσns "Ελλειψπ μπαλκονιού/κίιπου Όχι επαρκίιs θέρμανση/ψύξη στπν κατοικία Όχι επαρκέs φωs στnν κατοικία Όχι επαρκήs χωροs στnν κατοικία Η κατοικία έχει πάνω από 16 σκαλοπάτια χωρίς ανελκυστήρα Η περιοχή τns κατοικίαs έχει θόρυθοιρύπανσπ Η περιοχή τns κατοικίαs πλήττεται από εγκλπματικότπτα Η κατοικία δεν έχει επαρκείς διεuκολύνσειs σε λογική α πόστασπ Η περιοχή τns κατοικίαs δεν έχει ικανοποιnτικέs δuνατότnτεs δnμόσιαs μεταφοράs Στέρπσn τns κατοικίαs σε κάποια από τιs παραπάνω διασιάσειs Σύνολο χωρών Βόρειεs Κεντρικέs Νότιεs Ελλάδα Ιδιοκατ. Ενοικ. Ιδιοκατ. Ενοικ. Ιδιοκατ. Ενοικ. Ιδιοκατ. Ενοικ. Ιδιοκατ. Ενοικ. 1,8 1,8 1,7 1,4 0,9 1,9 1,5 0,7 11,9 10,5 24,0 14,7 9,3 6,8 8,6 8,4 46,1 50,7 21,1 23,1 12,4 21,7 3,2 9,4 15,3 27,4 12,6 13,2 1,9 3,5 11,2 13,8 7,8 15,0 5,4 9,9 16,9 28,0 26,6 29,8 8,8 12,5 6,5 11,5 7,6 12,6 10,6 12,9 10,2 18,2 10,7 15,1 8,5 16,2 5,3 12,2 15,8 23,9 23,4 38,8 5,3 22,2 0,7 10,0 3,8 24,8 8,4 27,1 3,3 2,3 18,3 25,3 11,2 20,1 15,5 21,0 20,1 47,2 41,5 58,5 11,1 17,2 7,1 15,5 9,4 14,9 14,3 28,8 9,6 25,7 15,4 12,7 11,5 9,5 15,0 14,0 17,3 11,6 12,3 6,7 12,9 9,4 8,0 6,7 12,8 10,1 14,0 9,7 15,5 5,3 65,7 73,6 45,3 61,1 57,9 73,7 77,6 86,8 81,4 89,8

20

21 ΚΕΦΑΛΑΊΟ 7 Οι ανισότπτεs στον ελεύθερο xρόνο τns νεολαίαs στnν πόλn: εμπειρικά αποτελέσματα από τn Λάρισα και τον Βόλο Κλεάνθηs Συρακούληs λλεξιοs Δάρνερ 7.1 Εισαγωγή Το άρθρο επιχειρεί να διερευνήσει δύο ζπτήματα που σχετίζονται με τn νεολαία. Αρχικά, επιδιώκει να εκτιμήσει ποσοτική τον μέσο ελεύθερο χρόνο που διαθέτει n νεολαία σεn Λάρισα Και στον Βόλο καθώs Και το βαθμό συσχέτισήs του με συγκεκριμένεs κοινωνικέs, οικονομικέs αλλά και σχεδιασυκέs μεταβλπτέs. Στn συνέχεια, επιχειρεί να διερευνήσει τον τρόπο κατανάλωσns -εου ελεύθερου χρόνου, δπλαδή ποιοι επιλέγουν και ποιεs δραστπριότπτεs κάθε φορά. Με τnν προσέγγισπ αυτή εντοπίζεται n ύπαρξη, μn, προτύπων κατανάλωσns του ελεύθερου xρόνου των νέων, αναδεικνύονται πιθανέs ανισότπτεs τόσο μεταξύ των νέων όσων και σε σχέσn με άλλεs πλικιακέs ομάδεs, και επιπλέον επιχειρείται n οριοθέτπσπ τns σπμασίαs των ερμηνευτικών μεταβλπτών του φαινομένου ελεύθερος xρόνοs. Το άρθρο αποτελείται από εέσσεριs ενότπτεs. Η πρώτπ ενότnτα είναι μια σύντομπ βιβλιογραφική ανασκόππσπ τόσο για τn σπμασία του ελεύθερου χρόνου όσο Και για ανάλογεs έρευνεs που έχουν πραγματοποιπθεί στnν Ελλάδα κατά το παρελθόν. Στn δεύτερπ ενότnτα αναλύονται n έρευνα πεδίου καθιίιs Και n μεθοδολογία που ακολουθήθπκε, ενώ σεnν επόμενn ενότnτα παρουσιάζονται τα Κύρια αποτελέσματα τns έρευναs. Το άρθρο κλείνει με τα κύρια συμπεράσματα και με προτάσειs προs εφαρμογή. 7.2 Βιβλιογραφική ανασκόπnσn Στπν εποχή μαs μια σειρά από προβλήματα λειτουργούν πιεστικά στο σύνολο σχεδόν τns Κοινωνίας Και έχουν σαφώs πιο έντονn επίδραση στουs νέουs ανθρώπουs."ετσι n νεολαία βρίσκεται πολύ περισσόεερο εκτεθειμένπ, σε σχέσn με το παρελθόν, σε κοινωνικά προβλήματα Και κινδύνουs όπωs n αποτυχία στnν εκπαίδευσπ, n ανεργία, n υποαπασχόλησπ, n φτώχεια κλπ. (ΙΑRD 2001). 0 ελεύθεροs xρόνοs αποτελεί ένα σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο και n επιστπμονική συζήτπσπ γύρω από αυτό κατά καιρούs ακολουθεί διάφορεs τάσειs. Ειδικότερα για τον ελεύθερο xρόνο των

22 122 λνισότπτα στnν εποχή τnς θεωρπτικέs και εμπειρικέs διερευνήσεις νέων επικεντρώνεται, συνήθωs, σε δύο κατευθύνσειs. Η πρωτπ κατεύθυνση συν δέεται με το ρόλο του ελεύθερου χρόνου στnν εκπαιδευτική διαδικασία και αφορά κυρίωs τουs νέουs, ανεξάρτητα από τnν πλικία τοus, οι οποίοι είναι ενταγμένο] μέσα σε κάποιο από τα συστήματα τυπικήs μάθnσns. Η δεύτερπ κατεύθυνσn επιχειρεί να μελετήσει κυρίωs τn συμμετοχή των νέων σε δραστπριότπτεs ελεύθερου χρόνου καθώs και τιs επιπτώσειs των δραστπριοτήτων αυτών στnν ανάπτυξή τοus. ιδιαίτερπ είναι n συνεισφορά και των δύο κατευθύνσεων. Αυτό μπορεί να αιτιολογπθεί, όσον αφορά τnν πρώτπ κατεύθυνση, από το γεγονόs ότι οι επιλογέs των νέων, ιδιαίτερα δε των Εφήβων, αποτελούν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσns τόσο του προσωπικού τρόπου ζωhs όσο και τns αναπαραγωγής ή όχι προτύπων τα οποία ακολουθούν και ωs ενήλικοι (Rοberts 1997). Γενικότερα στπ σχολική ηλικία, οι περισσότερεs δραστπριότητεs των ανθρώπων σχετίζονται με τnν οικογένεια, το σχολείο και τον ελεύθερο χρόνο, ο οποίοs σήμερα εππρεάζεται από τn ραγδαία αύξπσπ των ευκαιριών που παρέχονται από τα μέσα μαζικήs ενπμέρωσπs για τnν απόκτnσn πλπροφοριών και εκτόs σχολείου (Τelαmα κ.ά. 2005). Επομένωs, επιβεβαιώνεται n άπομιn ότι ο ελεύθεροs xρόνοs προσφέρει γόνιμο έδαφοs για τn διαμόρφωσn και ανάπτυξπ Πις προσωπικής ταυτότπτας κάθε νέου ανθρώπου υποσκελίζοντας, πολλές φορέs, το ρόλο τns οικογένειαs και του σχολείου (Αittοlα 1998). Η επιβεβαίωση μπορεί να υποστπριχθεί και από το γεγονόs ότι ενώ n τυπική εκπαίδευση περιλαμβάνει στοιχεία αξιοποίπσπς του ελεύθερου χρόνου, όπωs για παράδειγμα τα μαθήματα τns Φυσικήs Αγωγήs και τns Λογοτεχνίαs, παρ' όλα αυτά αν εντοπιστεί ο αριθμόs των μαθπτών που ασχολούνται με τον αθλπτισμό και με το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων στον ελεύθερο χρόνο τουs τα αποτελέσματα τns εκπαιδευτικήs διαδικασίαs μάλλον Θα κριθούν ωs πενιχρά. Βασιζόμενn στnν παρατήρπσπ αυτή διαμορφώθπκε μια νέα παιδαγωγική άποψπ, σύμφωνα με τnν οποία τα παιδιά μπορούν να εκπαιδεύονται διαμέσου διαδικασιών ενεργού μέιθπσπs (Βαπdυrα 2001) υποστπριζόμενα από τουs 61101(19~5 τουs και άλλουs ενήλικουs, με αποτελέσματα καλύτερα απ' ό,τι διαμέσου τns τυπικήs εκπαίδευσns (Βjαrnαdόttir 2004). Κατά συνέπεια οι άτυπεs μορφέs μόρφωσns και εκπαίδευσns καθίστανται πλέον εξίσου σπμαντικέs με εκείνεs που παρέχονται από τnν τυπική εκπαίδευσn και μπορούν να συμβάλουν στnν ενεργό και αυτόνομη ανάπτυξη τns προσωπικότnταs των νέων (du Βοis-Reυmοnd 2004). Στn δεύτερπ κατεύθυνση τns συζήτnσns ιδιαίτερα σπμαντικό είναι το γεγονόs των μεγάλων αστικών συγκεντρώσεων. Οι συγκεντρώσειs αυτέs και n μαζική και συνεχόμενn κατανάλωσπ του ελεύθερου χρόνου έχουν επιφέρει χωρικέs μεταβολέs στιs πόλεις. Πολλέs αστικέs περιοχές αναπλάστπκαν και δπμιουργήθπκαν επιλεκτικέs χωρικέs συγκεντρώσειs (clustering) νέων αστικών οικονομικών δραστπριοτήτων (Γοσποδίνπ 2006). ιδιαίτερπ πτυχή του φαινομένου αυτού είναι n ανέιπτυξn clusters τόσο πολιτιστικών όσο και μιυχαγωγικών δραστπριοτήτων, οι οποίεs σε μεγάλο βαθμό αποτελούν χώρουs κατανάλωσns ελεύθερου χρόνου από τουs νέουs, που πλέον αναπτύσσουν τοus δικούs τουs τρόποus ζωήs. Με δεδομένο ότι στα αστικά κέντρα τόσο ο χώροs όσο και ο ελεύθεροs χρόνοs

23 Οι ανισότπτεs στον ελεύθερο χρόνο τns νεολαίαs στnν πόλπ 123 αποτελούν περιορισμένουs πόρουs καθώs αυξάνεται n ζίιτπσή τουs, δημιουργείται και ο ανάλογοs οικονομικός ανταγωνισμόs. Το παραπάνω πλαίσιο πρακτικά αποτελεί υπόβαθρο για τnν ανάπτυξη πλέγματοs δραστηριοτήτων τιs οποίεs συνοπτικά περιγράφουμε με τον όρο βιομπχανίεs του ελεύθερου xρόνοu. Η συνολική αίσθηση στιs σύγχρονεs πόλεις είναι ότι οι δραστπριότπτεs ελεύθερου χρόνου παράγονται πλέον όλο και περισσότερο μαζικά για μια μεγάλn, αλλά και διαφοροποιπμένπ, αγορά, αν και πολλέs από αυτέs είχαν ωs αφετnρία τn συλλογική δράσn, τnν οποία παρήγαγε και στnν οποία συμμετείχε n τοπική κοινωνία. Αν και n έρευνα για τον ελεύθερο xρόνο στnν Ελλάδα είναι γενικά περιορισμένη, στο θέμα του ελεύθερου xρόνου των νέων παρατπρούμε μια σειρά από ανεξάρτπτεs αλλά και συντονισμένεs έρευνεs. Για τον ελεύθερο xρόνο τns νεολαίαs n εκτενέστερπ έρευνα διεξήχθη τn δεκαετία του'80, από το ΕΚΚΕ σε συνεργασία με το τότε Υφυπουργείο Νέαs Γενιάs."Ηταν πανελλήνια, κάλυπτε τιs πλικίεs 15 έωs 24 ετών και στο δείγμα τελικά συμμετείχαν άτομα. Για τιs δραστπριότπτες του ελεύθερου χρόνου χρπσιμοποιήθπκε πίνακαs ελέγχου συμμετοχήs ενταγμένοs στο συνολικό ερωτπματολόγιο (Γαρδίκπ κ.ά. 1987/1999: 14-18). Μια ακόμn έκδοση προέκυψε από τα ίδια δεδομένα με έμφασn στπν επεξεργασία των ψυχαγωγικών και αθλπτικών δραστπριοτήτων στιs οποίεs συμμετέχουν οι νέοι (Μυριζάκns 1997). Η ανάλυσn των δεδομένων γίνεται ωs προs δύο βασικέs πλικιακέs ομάδες (15-19 και ετών), ωs προs το φύλο και ωs προs τnν περιοχή κα εοικίαs. "Οσον αφορά τιs ιρυχαγωγικέs δραστπριότπτεs, n νεολαία τnν εποχή εκείνπ επισκεπτόταν συχνότερα τα ζαχαροπλαστεία, τιs καφετέριεs και τα fαst fοοd σε σχέσn με άλλα κέντρα διασκέδασηs. Γενικότερα για τα αγόρια n προσφιλέστερn ασχολία ήταν τα σπορ σε σχέσn με τιs υπόλοιπεs ατομικέs και συλλογικέs δραστπριότητεs που αναπτύσσουν. Αντίθετα, τα κορίτσια αφιέρωναν περισσότερο από το χρόνο τουs στο διάβασμα, στιs σπουδέs τους και στιs καλλιτεχνικέs δραστπριότπτεs. Το ενδιαφέρον στοιχείο τns έρευναs είναι ότι θέτει ζπτήματα πολιτικήs για τn λήψπ θεσμικών μέτρων και τn δπμιουργία ολοκλπρωμένπs υποδομήs από τnν Πολιτεία για πιο ωφέλιμπ κατανάλωσπ του ελεύθερου χρόνου των νέων στnν Ελλάδα. Η έρευνα συμμετοχήs έχει χρπσιμοποιπθεί ωs βάση για τnν ανάλυση τns συμμετοχήs νέων πλικίαs ετών σε πολιτιστικέs δραστπριότπτεs στο Παλαιό Φάλnρο στnν Αθήνα (Οeffner 1995). Ο ελεύθεροs xρόνοs μελετήθπκε, μεταξύ άλλων, σε μαθπτέs Δευτεροβάθμιαs Εκπαίδευσns, στα Ιωάννινα και σεnν Κέρκυρα τnν περίοδο (Γκότοβοs 1996), αλλά και στο πλαίσιο μελέτπs τns νεανικήs κουλτούραs που χρπματοδοτήθπκε από τn ΓΓΝΓ (Αστρινάκns και Στυλιανούδn 1996). Πάλι με xρnματοδότnσn τns ΓΓΝΓ υλοποιήθπκε σχετική έρευνα σε δείγμα νέων ατόμων nλικίαs 15 έωs 19 ετών (ΓΓΝΓ-Ινστιτούτο V ΠRC 2000). Η Μαρνέλn (2001) χρnσιμοποιεί στοιχεία έρευναs συμμετοχήs για τnν εκτίμπσπ τns χρήσns του χρόνου από φοιτπτέs, ενώ σε δείγμα 799 νέων πλικίας 15 έως 24 ετών διεξήχθπ έρευνα το 2003, n οποία χρπματοδοτήθπκε εν μέρει από τn ΓΓΝΓ (Δπμόπουλοs κ.ά. 2006). Επιχειρήθπκε n διερεύνπσπ των τάσεων τns νεολαίαs απέναντι σε διάφορους θεματικούs τομείs, μεταξύ των οποίων και ο ελεύθεροs xρόνοs. Για τον ελεύθερο xρόνο

24 124 Ανισότητα στnν εποχή τns κρισns: Θεωρπτικέs και εμrιειρικέs διερευνήσεις n συμμετοχή σε δροστπριότπτεs καταγράφηκε με 1*(11(0 ελέγχου ο οnοkιs τιs περιdχε, ενώ n ανάλυσn ακολουθεί σε ειδικό κεφάλαιο το οποίο προσεγγίζει τον καθπμερινό τρόπο ζωήs τns ελλπνικήs νεολαίαs. Τnν ίδια περίοδο n ΓΓΝΓ χρnματοδότnσε ανάλογπ πανελλήνια έρευνα σε δείγμα 353 ατόμων nλικίαs 15 έωs 29 ετών (Chtοuris κ.ά. 2006), n οποία δεν ήταν στοχευμένn στον ελεύθερο χρόνο αλλά καταγράφει τπν τάσπ οι νέοι να καταναλώνουν τον ελεύθερο χρόνο τουs με φίλουs ή με τnν οικογένεια και γενικά να επιλέγουν δραστπριότπτεs όπωs ακρόασn μουσικήs παρακολούθπσπ τnλεόρασns παρά πιο δομπμένεs, όπωs αθλπτικέs ή χόμπι. Πρόσφατα n ΓΓΝΓ χρnματοδότnσε το ερευνητικό πρόγραμμα «Η νέα γενιά στnν Ελλάδα σήμερα» (ΓΓΝΓ 2005), που στπρίχτπκε σε πανελλαδική έρευνα με δείγμα ατόμων από 15 έως και 29 ετών, και μεταξύ άλλων στα ευρήματα τns σπμαντική είναι n παρατήρπσπ ότι n τnλεόρασn καταλαμβάνει σπμαντικό μέρος του ελεύθερου χρόνου των νέων. Μελετήθπκαν ακόμπ ο ελεύθεροs xρόνοs των φοιτητών στnν Αθήνα και τn Λάρισα και n συσχέτισή του με τnν ποιότητα ζωήs (Deffner & Sirαkουlis 2004, Συρακούλπs 2005), n αντίλπψπ του ελεύθερου χρόνου και n συμμετοχή των μαθπτών σε δραστηριότπτες στnν Πάτρα (Δραγατογιάννπ & Συρακούλπς 2007), n συμμετοχή σε αθλητικέs δραστnριότητεs μαθπτών από τοus νομούs Βοιωτίαs, Ιωαννίνων και Καβάλαs (Διαμαντίδηs κ.ά. 2005), καθώs και ο ρόλοs του ελεύθερου xρόνου στο σχεδιασμό και στnν οικονομία τns Λάρισαs και του Βόλου (Συρακούλπς 2009). Η έρευνα του ελεύθερου χρόνου στην Ελλάδα παρουσιάζει σημαντική ανομοιογένεια και υπερβολική τυχαιότπτα. Η ανομοιογένεια εμφανίζεται στιs μεθόδουs συλλογήs των δεδομένων και στn μn επανάλπψπ των ερευνών σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η τυχαιότπτα έχει να κάνει με τον ερευνωμενο πλnθυσμό, τις επιλεγόμενεs χωρικέs μονάδεs αναφοράs και τn δυνατότπτα χρπματοδότπσπs τns έρευναs. Στιs περιπτώσειs όπου n πολιτεία χρηματοδοτεί ανάλογες έρευνεs, αυτές δεν ακολουθούν συγκεκριμένο σταθερό πρότυπο, με αποτέλεσμα να προσφέρονται μόνο για περιγραφική απεικόνισπ του ελεύθερου χρόνου, τn χρονική περίοδο διεξαγωγήs τους, και όχι για διαχρονική μελέτn του φαινομένου. 7.3"Ερευνα πεδίου καί μεθοδολογία Το άρθρο αυτό βασίζεται σε έρευνα πεδίου n οποία διεξήχθn στιs πόλειs τns Λάρισαs, τέταρτπ σε πληθυσμό πόλn τns χωραs, και του Βόλου (Δήμοι Βόλου, Νέας ιωνίαs, ιωλκού), που ακολουθεί στnν πέμπτη Θέση. Το ερευνπτικό σχέδιο σιπρίχτπκε στn μεθοδολογία των Veαl (1992, 2006) και Rοberts (1999, 2006), ενώ n συλλογή των δεδομένων έγινε από τον Μάρτιο έως και τον Μάιο του 2007 με χρήσπ ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο κατέγραφε τέσσεριs ομάδεs μεταβλητών (τnν απασχόλπσπ με 19, τnν εκπαίδευσπ με 6, τn χρήσn χρόνοu με 4 και τα δημογραφικά δεδομένα με 9 μεταβλπτές) καθωs και δύο πίνακεs (καταγραφή συμμετοxήs σε δραστπριότπτεs με 73 μεταβλητέs και αξιολόγπσπ παραμέτρων σχεδιασμού με 24 μεταβλπτέ5).

25 Οι ανισότπτεs στον ελεύθερο xρόνο τns νεολαίαs στην πόλn 125 Κάθε πόλn διαιρέθπκε σε 40 χωρικέs ενότπτεs ισομεγέθειs πλπθυσμιακά, σύμφωνα με τα στοιχεία τns απογραφήs του Σε κάθε χωρική ενότnτα επελέγπσαν τυχαία δύο σημεία δειγματολπψίαs (οικοδομικά τετράγωνο). Οι ερευνπτές επισκέφθπκαν τα επιλεγέντα νοικοκυρά και διεξήγαγαν ατομικέs συνεντεύξειs, διέιρκειαs κατά μέσο όρο 20 λεπτών. Το δείγμα περιλαμβάνει άτομα (603 στn Λάρισα, 669 στον Βόλο) και είναι στρωματοποιπμενο ωs προs τα βασικά δημογραφικό Χαρακτπριστικά κάθε πόλns και ωs προs τnν περιοχή κατοικίαs. Στο άρθρο παρουσιάζεται n ανάλυση που αφορά στα άτομα πλικίαs ετών (209 στn Λάρισα, 208 στον Βόλο). Αρχικά προσδιορίζεται ο διαθέσιμοs ελεύθεροs xρόνοs και οι διαφορές που εντοπίζονται με βάσπ το φύλο και τnν περιοχή κατοικίαs και στιs δύο πόλειs με τn χρήση περιγραφικών στατιστικών μέτρων και στατιστικών ελέγχων. Στn συνέχεια εξετάζεται n τοω συμμετοχήs των νέων σε δραστπριότπτεs με στόxο να εντοπιστούν οι δπμοφιλέστερεs δραστπριότπτεs τns νεολαίαs. Τέλοs, επιχειρείται n διάγνωσπ των προτύπων που ακολουθούν οι νέοι στnν κατανάλωσπ του ελεύθερου χρόνου τουs. Το σύνολο τns ανάλυσns έγινε με τn χρήσπ του λογισμικού 5ΡSS 17.0 fοr Windοωs. 7.4 Αποτελέσματα τns έρευναs Αρχικά εντοπίζεται στο σύνολο του δείγματοs μια υπεροχή τns νεολαίαs n οποία διαθέτει περισσότερο μέσο ελεύθερο xρόνο σε σχέση με τουs μεγαλύτερουs, με στατιστικά σημαντική διαφορά (t=2,083, ρ=0,037). Η διαφορά αυτή στον μέσο ελεύθερο xρόνο είναι αισθπτή και στιs δύο πόλειs αλλά συνολικέ! οφείλεται στουs νέουs του Βόλου, καθώs στn Λάρισα n νεολαία υπερέχει μεν σε ελεύθερο xρόνο από τουs μεγαλύτερουs, χωρίς όμωs στατιστικά σπμαντικήs διαμιοράs (t=0,848, ρ=0,397). Αντίθετα στον Βόλο (t=2,423, ρ= 0,016) n διαφορά είναι στατιστικά σημαντική (Πίνακας 1). Καθώs το πλικιακό εύροs τns νεολαίαs είναι αρκετά μεγάλο και με σκοπό τnν εξαγωγή περισσότερο συγκεκριμένων συμπερασμάτων μελετήθπκε ο ελεύθεροs xρόνοs στιs τρεις πενταετείs πλικιακέs ομάδεs οι οποίεs αποτελούν τn νεολαία. Η πριίιτπ ομάδα, αποτελούμενn κυρίωs από μαθπτέs πλικίαs από 15 έωs και 19 ετών, διαθέτει στατιστικά σημαντικό περισσότερο ελεύθερο xρόνο από τιs έιλλεs δύο πλικιακέs ομάδεs, με τουs άνδρεs να προηγούνται σxεδόν σε κάθε περίπτωσπ, με εξαίρεσπ τnν περίπτωση των γυναικών από 20 έωs 24 ετών στn Λάρισα (Πίνακας 2). Το γεγονόs ότι τα άτομα από 15 έωs 19 ετών έχουν περισσότερο ελεύθερο xρόνο είναι αναμενόμενο, Καθώ)5 οι εργαζόμενοι στnν πλικία αυτή κυμαίνονται από 10% (Βόλοs) έωs 22% (Λάρισα). Το ίδιο το ποσοστό ερμπνεύει γιατί τα άτομα αυτήs τns ηλικίαs στn Λάρισα υστερούν σε ελεύθερο xρόνο σε σχέσn με τον Βόλο. Το ποσοστό των εργαζόμενων στα άτομα από 20 έωs και 24 ετών φτάνει το 40%, ενώ για όσουs είναι από 25 έωs 29 ετών αγγίζει το 75%. Το ποσοστό των εργαζόμενων νέων συνδέεται με το υψπλό ποσοστό (52,5%) των νέων που είναι μαθπτέs και φοιτπτέs.

26 126 Ανισότητα στην εποχή τns κρίσπs: θεωρποκέs και εμπειρικέs διερευνήσειs Πίνακαs 1: Ελεύθεροs xρόνοs νέων και μεγαλυτέρων ανα πόλn Ν ΜΤ ΤΑ ΤΣ ΣΥΝΟΛΟ Μέχρι 29 ετών ,41 17,879,876 Ανω των 30 ετών ,15 18,236,624 ΛΑΠΙΣΑ ΜΕΧΡΙ 29 ετcυν ,54 19,599 1,356 Ανω των 30 ετών ,09 20,503 1,033 ΒΟΛΟΣ Μέχρι 29 ετων ,29 15,790 1,095 Άνω των 30 ετων ,06 16,015,746 Γbνακαs 2: Στατιστικά μέτρα (σε ω/εβδ) ανά πλικία, φύλο, απασxόλnσn και πόλn Εργαζόμενοι Μπ εργαζόμενοι Σύνολο ΛΑΡΙΣΑ Μέαπ ιιμή Τω. απόκλισn Μέσn τιμή Τυn. απόκλιση Μέση τιμή Τυn. απόκλισn Ανδρεs 31,16 12,41 41,64 26,55 36,00 20, ,88 11,63 48,40 24,01 46,13 20, ,07 7,51 36,08 21,99 32,62 18, ,23 13,37 52,33 63,06 32,52 22,15 Γυναίκεs 29,53 14,34 38,92 20,39 35,18 18, ,67 16,04 39,25 18,69 37,85 18, ,25 13,94 40,72 22,46 36,63 20, ,13 15,07 32,27 16,80 30,80 15,42 ΒΟΛΟΣ Άνδρεs 34,22 10,92 43,69 15,91 39,28 14, ,00 5,29 44,96 15,35 45,07 14, ,39 11,73 42,10 16,42 39,27 15, ,06 10,40 47,00 17,89 34,89 12,28 Γυναiκεs 30,93 12,59 46,32 17,71 39,29 17, ,00 11,31 52,18 12,83 48,79 16, ,53 13,75 43,45 19,86 38,62 17, ,62 11,33 43,08 19,05 34,76 15,93 Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα άτομα του δείγματοs dναι μαθπτέs φοιτητέs, είναι αναμενόμενο να μπ διαθέτουν εισόδπμα."ετσι ερμπνεύεται και n μn δήλωση κατπγορfαs εισοδήματοs από το 38% των νέων στο Λάρισα και από το 44% στον Βόλο (Πίνακαs 3). Η ανάγνωσπ του πηιακα οδπγεί στο συμπέρασμα ότι ελάχιστοι είναι οι νέοι εκdνοι με εισόδημα πάνω από 1.083Ε. Συγκεκριμένα μόλιs 4% στn Λάρισα και 6% στον Βόλο, ενω σχεδόν στο σύνολό τουs dναι σε πλικkι άνω των 25 ετών. ΣυνοΟζονταs, οι νέοι και στιs δύο πόλειs διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο xρόνο από τους μεγαλύτερουs, καθωs n πλειονότπτά τουs δεν εργάζεται, γεγονόs που εξπγεί και τπ χαμπλή εισοδπματική κατάσταση στnν οποkι βρkικονται. Επίσπs, σε μεγάλο βαθμό συντπρdται και στπ νεολαία το πρότυπο οι άνδρεs να διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο από τιs γυνώκεs.

27 Οι ανισότπτεs στον ελεύθερο χρόνο τας νεολαίας στnν πόλπ 127 Πινακαs 3: Εισόδnμα (σε ) ανα πλικιαιπόλπ ΕΙΣΟΔΗ ΜΑ (σε Ε) Ν < 543 [ ] >1083 Δεν α πάντπσαν ΗΛΙΚΙΑ ΛΑΠΙΣΑ [1549] 50 30,00 8,00 0,00 62,00 [20-24] 95 28,42 40,00 0,00 31,58 [25-29] 64 10,94 46,88 12,50 29,69 ΣΥΝΟΛΟ ,44 34,45 3,83 38,28 ΒΟΛΟΣ [15-19] 48 47,92 0,00 0,00 52,08 [20-24] 88 31,82 18,18 2,27 47,73 [25-29] 72 5,56 45,83 13,89 34,72 ΣΥΝΟΛΟ ,44 23,56 5,77 44,23 Λόγω του μεγάλου αριθμού όσων σπουδάζουν ελέγχθπκε n χρονοαπόστασπ που απαιτείται για τn μετακίνπσή τους από και προs τιs σπουδές (Πίνακαs 4), χρόνοs που λειτουργεί επιβαρυντικό ως προς τον ελεύθερο. Στn Λέιρισα κατά μέσο όρο n μετακίνπσπ αγγίζει τα 36 λεπτά, ενώ στον Βόλο τα 43,23 λεπτά. Συνολικά και για τιs δύο πόλεις οι περισσότεροι σπουδαστέs (75%) χρειάζονται λιγότερο από 30 λεπτά για τn μετακίνπσπ από και προς το χώρο σπουδών, γεγονόs που ισχύει και στnν ανάλυσπ των μετακινήσεων ανά πόλn με μια παρατήρπσπ ότι στον Βόλο το ποσοστό τους είναι σημαντικά μεγαλύτερο (84%) από το αντίστοιχο στn Λάρισα (69%). Πίνακαs 4: Χρονοαπόστασn (σε λεπτά) για τιs σπουδεs Ε ΠΓΑΖΟΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ Μin ΟΧΙ ΝΑΙ κ=15 50 α 58 [16-30] [31-60] > Αφού εξετάστπκαν οι Βασικέs παράμετρο] που ερμπνεύουν τnν ποσοτική διάστασπ του ελεύθερου χρόνου τns νεολαίαs στιs δύο πόλεις, ενδιαφέρον παρουσιάζει n απεικόνισπ του τρόπου με τον οποίο δαπανούν οι νέοι το xρόνο αυτό. Η απεικόνισπ γίνεται μέσα από τnν πλικιακή ποσόστωσn των συμμετεχόντων σε δραστηριοτπτες. Αρχικά διαπιστώνεται ότι ελάχιστοι συμμετέχουν σε δραστπριότπτεs εθελοντικών οργανώσεων και στιs δύο πόλειs και ότι το ίδιο ισχύει και για τους μεγαλύτερουs. Ωs δπμοφιλέστερες για τn νεολαία αναδεικνύονται εκείνες που έχουν σχέσn με χρήσn σύγχρονης τεχνολογίας όπως n χρήσπ υπολογιστή, παρακολούθπσπ νideο/ DVD και τηλεφωνήματα άνω των 15 λεπτών. Στο σύνολο των συμμετεχόντων, οι νέοι αντιπροσωπεύονται με ποσοστό πάνω από 40%. Επίσnς το ίδιο υψηλό είναι το ποσοστό τns νεολαίας σε δραστπριότπτες κοινωνικοποίπσπs όπως n έξοδος για

28 128 Ανισότητα στnν εποχή τns κρι σπs: Θεωρπτικεs και εμπειρικεs διερευνήσειs ποτό ή καιρέ. Η συγκεκριμένn ποσόστωσn παρατnρdται τόσο στπ Λάρισα (Γράφπμα ι) όσο και στον Βόλο (Γραφπμα 2). Η κατανομή των τριών πλικιακων ομάδων που αποτελούν τn νεολαkι όσον αφορα τη συμμετοχή στιs παραπάνω δραστπριότπτεs κυμώνεται στα fδια επίπεδα. Γρόφπμα 1: Συμμετοχή στιs δπμοφιλεστερεs δραστπριότητεs ανά ηλικία στn Λάρισα Βόλτα στην αγορά Εκδρομή με αυτοκίνητο Περίπατος Έξοδος για καφέ Ποτό σε μπαρ Φαγητό σε ταβέρνα ΕΠΊσκεψη σε φίλους Τηλεφωνήματα άνω των 15 λεπτών Ακρόαση ραδιοφώνου Παρακολούθηση ΜΙΟΕΟ/Ονο Παρακολούθηση Τν Ανάγνωση βιβλίων Ανάγνωση εφημερίδων Η/Υ για πληροφορίες Ανάπαυση Με την οικογένεια ι~ιι ι=.1 ΙΙΙΙΕΙΙΙΙΙΙΙΙΝπι~ ~ΙΙΙWΙ- Ι=1111~==._ ιιιιι~μιιμ------ι ~Μ= ΙΜΜ 111_ ΙΙΙΜΙ 0% 20% 40% 60% 80% 100% [1519] [20-24] σ [25-29} 30+ Γρόφπμα 2: Συμμετοχή στιs δπμοφιλεστερεs δραστnριότπτεs ανό nλιχία στον Βόλο Βόλτα στην αγορά Εκδρομή με αυτοκίνητο Περίπατος ffiίιίί Έξοδος για καφέ Ποτό σε μι-rαρ Φαγητό σε ταβέρνα Επίσκεψη σε Φiλσυς ιιιί~ιιιι Τηλεφωνήματα άνω των 15 λεπτών ιι~~~ Ακρόαση Ραδιοφώνου ιι Μιιν.«παρακολούθηση νίοεο/όυο Ι~ΙΙΙΙΙΜΙΕΜΙΙΙΙΙ : Παρακολούθηση ΤΜ Ανάγνωση βιβλίων Ανάγνωση εφημερίδων Η/Υ για πληροφορίες Ι ΜΙ ΙΙΜ~ΙD, ΙΙΙ=Ι~Πε Ανάπαυση Με την οικογένεια ffiιιιι 0% 20% 40% 60% 80% 100% [15-19] [20-24] Ο [25-29] ο 30+

29 Οι ανισότπτεs στον ελεύθερο xρόνο τns νεολαίαs στnν πόλn 129 Στnν ερώτπσπ αν μέσα από τn συμμετοχή τns σε δραστπριότπτεs n νεολαία των δύο πόλεων επιχειρεί να περάσει ευχάριστα ή να αξιοποιήσει δπμιουργικά τον ελεύθερο xρόνο τns, οι μέχρι τώρα παρατπρήσειs συγκλίνουν στnν πρι.ι.υιπ εκδοχή. Αυτό προκύπτει επίσns από τα xαμnλά έως ανύπαρκτα ποσοστά συμμετοχήs σε πολιτισάκέs και αθλπτικέs δραστπριότπτεs, που από τn φύση τουs απαιτούν πιο συγκροτπμένπ συμμετοχή εκ μέρουs του ατόμου, αλλά και τnν ύπαρξn των ανάλογων υποδομών και τnν ελάχιστπ δυνατή οικονομική επιβάρυνσπ του συμμετέχοντοs. Συνδυάζονταs τα παραπάνω με το γεγονόs ότι οι νέοι αισθάνονται το ίδιο Βιαστικοί με τουs μεγαλύτερουs (Γράφπμα 3), προκύπτει ότι n νεολαία των δύο πόλεων Βιώνει τουs ίδιουs έντονουs ρυθμούς ζωήs όπωs και οι μεγαλύτεροι και μάλιστα με δυσκολότερες συνθήκεs με δεδομένα ανεργίαs υποαπασχόλπσπς και σπμαντικούs εισοδπματικούs περιορισμούς. Οδπγείται έτσι σε επιλογέs κατά τον ελεύθερο xρόνο τns οι οποίεs δείχνουν να είναι υποχρεωτικές καθώs, αφενόs, στις δύο πόλειs ανθούν οι «Βιομπχανίες» ελεύθερου χρόνου και, αφετέρου, απουσιάζουν εθνικέs τοπικέs πολιτικέs για τnν προώθπσπ άλλου τύπου δραστπριοτήτων εκτόs από τις συνήθειs. Γράυιnμα 3: Συxνότnτα αίαθnαns βιααύνns νέων και ατόμων άνυι των 30 ετών 50,00 47,48 45,00 43,27 41,64 Ι ,65 ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ 1111~ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ 35,00 ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ; ΙΙΕΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΜΙΙΙ ΙΙΕΕΙΙΙΙΙΙ 30,00 ~ΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΗΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΕΙΙΙΙΙΙΕΙΖ ΙΙΕΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΝΙΙΗΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΕΙΙ 20,00 ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΜΙΙΙΙ 14,87 ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΝΙΙΙ 15,09 15,00 ΙΙΜΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΜΙΕΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙΗΙΙΙΙΙΙΙ ΙΕΙΙΙΕΕΙΙΙ 10,00 ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΕΙΙ ΙΙΕΙΜΗΙΙΙΙΙΙ ΙΗΙΙΙΙΙΗΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΗΗΙΙ ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ ,00 ΜΗΝ= ΜΜΕ«ΕΜΜ= ΙΙΙΠΙΙΙΙΕΙΙ ΙΙΙΙΗΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ 'ΙΜΟ« < ΠΑΝΤΟΤΕ ΜΕΠΙΚΕΣ ΦΟΠΕΣ ρ ΣΠΑΝΙΑ Μελετώνταs τnν αξιολόγπσπ των παραμέτρων που αφορούν το σχεδιασμό τns πόλns, με Βάσπ τnν προκύπτουν δύο ενδιαφέροντα ζητήματα. Συνολικά, n νεολαία στn Λάρισα δείχνει πιο ικανοποιπμένπ από τnν πόλn, αν συγκριθεf με τn νεολαία του Βόλου. Αυτό άλλωστε εfναι και μια συνολικότερπ στάσn των κατοίκων τns Λάρισαs. Οι νέοι στn Λάρισα έδωσαν xαμnλότερn αξιολόγηση, σε σχέση με τουs νέουs του Βόλου, στιs συνθήκεs λειτουργίας των σχολείων, στnν απόσταση από τουs χώρους άθλnσns και στο κόστοs ζωής. Οι νέοι και στιs δύο πόλειs είναι αυστπρότεροι κριτέs σε σχέσn με τουs μεγαλύτερούs τουs, σxεδόν για το σύνολο των παραμέτρων που αξιολογήθηκαν. Το γεγονόs αυτό Καταδεικνύει τn μn ικανοποίπσή τουs από τnν υφιστάμενη κατάσταση στιs πόλειs.

30 130 λνισότnτα στnν εποχή τns κοσns: θεωρnτικέs και εμπειρικέs διερευνήσειs Γράφπμα 4: λξιολόγπσπ παραμέτρων σχεδιασμού νεολαίαs και μεγαλύτερων ανά πόλn 7.5 Συμπεράσματα Τρία κύρια ζnτήματα αναδεικνύονται από τn μελέτη τοu ελεύθερου χρόνου των νέων. Το πρώτο έχει να κάνει με το γεγονόs ότι n αίσθnσή τουs για τον ελεύθερο χρόνο δεν διαφοροποιείται σε σχέσn με τα άτομα μεγαλύτερων πλικιών. Αυτό ερμπνεύεται ωs παγιωμένn κοινωνική αντ.ίλπμιπ του φαινομένου ελεύθεροs xρόνοs από γενιά σε γενιά, n οποfizι, ωστόσο, εδράζεται στn βιασύνπ (γρήγοροι ρυθμοf ζωήs στnν πόλn). Ταυτόχρονα n αμφισβήτπσπ, που εξακολουθd να παραμένει χαρακτηριστικό των νέων, εκφράζεται μέσα από τnν αξιολόγπση για τnν πόλn τοus. Συμπερασματικά, απεικονίζεται μια πραγματικότnτα n οποία, αν και δεν αρέσει στοus νέουs, μάλλον πιστεύουν (ή Βολεύει να πιστεύουν) ότι δεν μπορd να Βελτιωθεί. Πρότασπ προs εφαρμογή, είτε από τnν πολιτεία ή από τιs εθελοντικέs οργανώσειs που ασχολούνται με τn νεολςηα, είναι n υιοθέτησπ προγραμμάτων που να τονώνουν τn δnμοκρατική συμμετοχή τns νεολαkιs, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο. Το δεύτερο ζήτπμα προκύπτει από μια αναμενόμενn παρατήρησn: ότι n νεολαfα παρουσιάζει uμιnλά ποσοστά συμμετοχήs σε δραστπριότητεs σύγχρονων τεχνολογιών και κοινωνικοπσίπσηs. Παράλλπλα με τnν εξοικείωσπ των νέων με τnν τεχνολογkι ελλοχεύει ο κfνδυνοs τns απομόνωσns, ειδικά αν συνδυαστd με τον τρόπο κοινωνικοπσίπσπs τns νεολαίαs, δπλαδή τnν έξοδο για καφέ και ποτό. Το ερώτπμα δεν είναι αν οι νέοι ικανοποιούνται με τn συμμετοχή στιs δραστπριότητεs αυτέs, διότι n απάντπσπ είναι μάλλον «ναι». Το ουσιαστικό ερώτημα είναι κατά πόσο διαθέτουν εναλλακτικέs δραστπριότπτεs, για παράδειγμα πολιτιστικέs και αθλπτικέs. Η Πολιτεία, αλλά και οι εθελοντικέs οργανώσειs, εfναι σκόπιμο να εντείνουν τnν uπο-

31 Οι ανισότπτές στον ελεύθερο xρόνο τns νέσλώαs στnν πόλn 131 στήριξn προγραμμάτων προυbθnσns πολιτιστικών και αθλητικών δραστnριοτήτων, που καλό εfναι να απευθύνονται σε ακόμη μικρότερεs nλικίεs. Τέλοs, προκύπτει το ζήτπμα ποu άπτεται τns οικονομικήs απαίτπσηs για συμμετοχή σε τέτοιου ε1δουs δραστπριότπτέs. Με δέδομένn τnν επαγγελματική και οικονομική κατάστασn τns νεολώαs Θα πρέπει να εξεταστούν αναλυτικά οι συγκεκριμένοι τρόποι με τουs οπώουs μπορούν να προσφερθούν οι πολιτιστικέs και αθλnτικέs δραστπριότπτεs, έτσι ώστε να καταστούν προσιτέs για τn νεολαία. Σε διαφορετική περύ-ιτωση dναι εξαιρετικά δύσκολο να πειστούν οι νέοι να ασχοληθούν με κάτι διαφορετικό από αυτό που έχουν ήδη συνηθ1σει, ειδικά αν αυτό συνοδεύεται και από πρόσθετn οικονομική επιβάρυνσn. Βιβλιογραφία Αittοlα, Τ. (1998). "Uncοnνentiοnαl Leαrning Εnνirοnments οf Υοung Πeορle". Στο Η. Ηelνe (επιμ.), Unificαtiοn αnd Μαrginαlisαtiοn οf Υοung Πeορle. Υοuth Reseαrch 2000 Πrοgrαmme, Ηelsinki: Τhe Finnish Υοuth Reseαrch Sοcietυ: Αστρινάκns, Α. & Στυλιανούδπ, Α. (εnιμ.) (1996). ΧέΒι μέταλ-ποκαμήίλι-φανατικοί οπαδοί. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Βαndurα, Α. (2001). "Sοciαl Cοgnitiνe Τheοrυ: Αn Αgentic Πersρectiνe". Αnnuαl Reνieω σf Πsυchοlοgυ, 52: 1-26 Βjαrnαdόttir, R. (2004). "'Μοdern αdοlescents' leisure αctiνities: Α neω field fοr educαtiοn?" Υοung, 12(4): Γαρδίκn, 0., Μουρίκπ, Α., Μυριζάκns, Γ., Παραδέλλπs, Θ. & Τεπέρογλου, Α. (1987/1999). Νε-οι: Διάθεση xρόνοu Διαπροσωπικεs σxέσειs Τόμοs Αστικεs-ημιαστικέs-αυροτικεs nεριοxέs. Αθήνα: ΕΚΚΕ ΓΓΝΓ (2005). Η Νέα Γενιά στην Ελλάδα Σήμερα. Αθήνα: Γενική Γραμματεία Νέαs Γενιάs Γενική Γραμματεία Νέαs Γενιάs - Ινστιτούτο V-ΠRC (2000). Οι Νέοι του Καιρού μαs. Αθήνα: Παπαζήσns Chtοuris, S., Ζissi, Α., Παραnis, Ε. & Rοntοs, Κ. (2006). "Τhe stαte οf υοuth in cοntemροrαrυ Greece". Υοung, 14(4): ΓκότοΒοs, Α. (1996). Νεολαία και κοινωνική μεταβολή. Αθήνα: Gutenberg Γοσποδίνn, Α. (2006). Σκιαγραφώνταs, ερμπνεύονταs και ταξινομώντας τα νέα τοπία τns μετα- Βιομπχανικήs πόλns. Στο Α. Γοσποδίνn & Η. Μπεριάτοs (επιμ.), Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη, 26-51, Αθήνα: Κριτική Deffner, Α. (1995). Culturαί Αctiνities οf Υοung Αdults in Urbαn Τime-Sραce: Τhe Cαse οf Παleο Πhαlirο in Αthens. Διδακτορική Διατριβή (Lοndοn: Lοndοn Schοοlοf Εcοnοmics αnd Ποliticαl Science) Deffner, Α. & Sirαkουlis, Κ. "Leisure αnd Quαlitυ οf Life: Τhe Cαse οf Uniνersitυ Students in Greece". Πrοceedings in LΕDU 2004, Ιπternαtiοπαι Cοnference οn Leisure, Τοurism & 5ροrts- Εdυcαtiοπ, Ιnnοναtiοn, Ιntegrαtiοn, Cοlοgne Μαrch 2004, 111 Δnμόπουλοs, Κ., Κατσήs, Θ. & Κοuλαϊδήs, Β. (2006). «Τάσεις τns ελλnνικήs νεολαίαs: Συνολική nαρουσίασπ». Στο Κουλαϊδήs, Β. και Δnμόπουλοs, Κ. (εnιμ.), Ελληνικέ; νεολαία: Οψειs κατακερματισμού, Αθήνα: Μεταίχμιο Διαμαντίδns, Χ., Χούσανλns, Α., Αλεξίου, Θ. & Χριστόδουλοs, Α. (2005). «Αθλπτικέs δραστnριότπτεs τοu ελεύθερου χρόνου μαθnτών Δnμοτικού σχολείου σε σχέσn με τον τόπο κατοικίαs».

32 132 λνισότπτα στnν εποχή τns κρίσns: Θεωρπτικέs και εμπειρικές διερευνήσεις Πρακτικά Ιου Πανελλήνιου Συνεδρου Αναιμυχήs, Ελεύθερου Χρόνου και Αθλητικού Τουρισμού, Τρίκαλα, Απριλίου Δραγατογιαννn, Π. & Συρακούλns, Κ. (2007). «Χρήσπ χρόνου και συμμετοχή σε δραστπριότπτεs μαθπτων Δημοτικού σχολείου: Η nερίπτωσπ τns Πατραs». Πρακτικό 2ού Πανελλήνιου Συνεδρίου Αναφυxήs, Ελεύθερου Χρόνου και Αθλπηκού Τουρισμού, Τρίκαλα, Οκτωβρίου du Βοιs-Reυmοnd, Μ. (2004). "Υοuth - Leαrning - Εurορe: Μέπαge ά Τrοis?" Υοung, 12(3): ΙΑRD (Ιnνestment Αdνiser Registrαtiοn Deροsitοrυ) (2001). «Studυ οn the Stαte οf Υοung Πeορle αnd Υοuth Ποlicυ in Εurορe». Εiπαί Reροrt, νοί. 1: Εxecutiνe Summαιυ αnd Cοmραrαtiνe Reροrts. Μilαnο: ΙΑRD Μαρνελn, Β. (2001). Η χρήση του xρόνου από rουs φοιτητέs του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων : μια εμπειρική προσέγγιση. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλοσοφίαs, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίαs Μύριζακπs, Γ. (1997). Ελεύθεροs Χρόνοs των Νέων: ψυχαγωυικέs και Αθλητικέs Δραστηριότητεs. Αθήνα: ΕΚΚΕ. Rοberts, Κ. (1997). "Sαme Αctiνities, Different Μeαnings: Βritish Υοuth Cultures in the 1990s". Leisure Studies, 16: 1-15 Rοberts, Κ. (1999/2006). Leisure in Cοntemροταιυ Sοcietυ. Wαllingfοrd: CΑΒ Ιπternαtιοπαι Συρακούλης, Κ. (2005). «Η διαχείρισπ του ελεύθερου xρόνου των φοιτητών: Αιτίες μn συμμετοχής σε αθλnτικέs δραστnριότnτεs». Πρακτικά ίσο Πανελλήνιου Συνεδρίου λναυιυχήs, Ελεύθερου Χρόνου και Αθλπυκού Τουρισμού, Τρίκαλα, Απριλίου Συρακούλns, Κ. (2009). 0 ελεύθεροs xρόνοs ωs παράυονταs τηs οικονομίαs και rοu σχεδιασμού των πόλεων: Συγκριτική έρευνα Λάρισαs - Βόλου με χρήση ποσοτικών μεθόδων. Διδακτορική Διατριβή, Βόλοs, Πανεπιστήμιο θεσσαλίαs. Τelαmα, R., Νuρροnen, Η. & Πιέrοπ, Μ. (2005). "Πhυsicαl αctiνitυ αmοng υοung ρeορle in the cοntext οf lifestυle". Εurορeαn Πhυsicαι Εdυcαtiοn Reνieω, 11(2): Veαl, Α. (1992/2006). Reseαrch Μethοds fοr Leisure αnd Τοurism: Α Πrαcticαl Guide. Ηαrlοω: Finαnciαl Τimes/Πrentice Ηα11

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Περιφερειακότπτα και έλλειμμα γνάιαιιs Μαρία Τσάμπρα 8.1 Εισαγωγή Η περιφερειακότπτα συνίσταται σε φθίνουσεs οικονομικέs δραστπριότπτεs, σε μn ανταγωνιστικέs παραγωγικέs δομέs, σε χαμπλέs δεξιότητεs, σε ρηχή και αναχρονιστική επιχειρπμαηκότπτα και, τελικά, στnν κοινωνικοοικονομική υποβάθμισπ του χώρου. Στnν καρδιά των χαρακτπριστικών αυτών βρίσκεται το έλλειμμα γνώσns των περιφερειακών οικονομιών, που δυσχεραίνει τnν ανάπτυξn τns τεχνογνωσίαs και σύγχρονων ανταγωνιστικών πλεονεκτπμάτων. Τα εγγενή αίτια εντοπίζονται στα χαρακτπριστικά του ανθρώπινου κεφαλαίου των περιφερειακών οικονομιών. Η ανάλυσπ που ακολουθεί επιχειρεί να τεκμπρκίισει τιs παραπάνω παραδοχέs, απότυπώνονταs τnν κλαδική εξειδίκευσπ, το επίπεδο δεξιοτήτων, τον καινοτομικό και ανταγωνιστικό προσανατολισμό τns εδραιωμένns και τns εν τn γενέσει (nαscent) επιχειρπματικότπταs στnν οικονομία τns λιτωλοακαρνανίαs. 8.2 θεωρπτικέs αφετπρ1ε Περιφερειακές ανισότπτεs τns γνι;)σns λφετπρία και βάσπ τns υπόθεσns που διαπραγματευόμαστε είναι ο κοινόs πλέον τόποs πωs n ανάπτυξπ σήμερα εξαρτάται όσο ποτέ άλλοτε από τn «γνώση» και τn συλλογική «μάθπσπ», που οδπγούν σεnν παραγωγή «καινοτομίας» και κατ' επέκταση στπ δπμιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτπμάτων. Πρόκειται για τnν οικονομικά αξιοποιήσιμπ γνώσn, που μέσα από διαδικασίεs απορρόφπσπs και συνεχούs ανάπτυξήs τns γεννά τnν ευρεσιτεχνία, τnν καινοτομική ιδέα και πρακτική, το καινοτόμο προϊόν. Η ευρεσιτεχνία και n καινοτομία είναι έννοιεs στενά συνδεδεμένεs με τnν επιστήμπ και τnν τεχνολογία. Σύμφωνα με τοus Βοzemαπ και Link (1983: 4), «Ευρεσιτεχνία είναι n δπμιουργία κάτι νέου. Μια ευρεσιτεχνία γίνεται καινοτομία όταν μπει σε χρήσπ». Τπρουμένων των αναλογιών, n ευρεσιτεχνία μπορεί να παραλλπλιστεί με τnν έννοια τns επιστήμπs δπλαδή, με τnν αναζήτπσπ τns γνώσπs, ενώ n καινοτομίαί παραλλnλίζεται με τnν έννοια τns τεχνολογίας δπλαδή, με τnν εφαρ- 1. Η καινοτομία σύμφωνα με το εγχειρίδιο Frαscαti του ΟΟΣΑ, ορίζεται ωs n μετατροπή μιαs ιδεαs

34 134 Ανισότnτα στnν εποχή τns κρίσπs: θεωρnτικέs και εμπειρικέs διερεύνήσειs μονή τns νέαs γνωσπs ποu αποκτήθηκε μέσω τns επκπήμns, σε κάποια πρακτική χρήση (νέα προϊόντα, νέεs διαδικασίεs ή μέθοδοι οργάνωσns τns παραγωγhs, που προσθέτουν αξία στnν οικονομικh δραστπριότπτα). Αρχικά, n εφευρετικότπτα και n καινοτομία μελετήθπκαν ωs εξωτερικέs οικονομίεs που ευνοούν τιs επιχειρήσειs. Από τn δεκαετία του 1980, όμωs, οι ερμπνείεs τns περιφερειακήs ανταγωνιστικότπταs χρπσιμοποιούν έννοιεs που προσδίδουν τοπικότπτα στnν τεχνολογική ανάπτυξπ, στn μάθnσn και στnν καινοτομία, καθώs αναγνωρίζεται πως n δράση των ατόμων και των επιχειρήσεων είναι αλληλένδετπ με το περιβάλλον μέσα στο οποίο ενεργούν. Εντοπίζονται έτσι περιφέρειεs που υιοθετούν αποτελεσματικά τnν διαθέσιμn τεχνολογία και άλλεs που ούτε συμβάλλουν ούτε επωφελούνται απο τn τεχνολογική πρόοδο. Τεκμηριώθπκε με αυτό τον τρόπο πωs n ανάπτυξπ τns καινοτομίαs είναι διαδικασία «εξελικτικπ», που ορίζεται ωs ενδογενήs, σωρευτική και προδιαγεγραμμενn από κοινωνικούs, πολιτισμικούs και θεσμικούς παράγοντες. Με άλλα λόγια, n τεχνολογική αναπτυξπ και n καινοτομικότητα επηρεάζονται από παράγοντεs που ευνοούν ή δυσχεραίνουν τnν απορρόφηση τns γνώσπς στο τοπικό/ περιφερειακό επίπεδο (Βαρtistα 2000). Οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν επιδρούν στον ίδιο βαθμό και με τον ίδιο τρόπο σε όλουs τοus οικονομικούs κλάδουs ή σε όλα τα γεωγραφικά συστήματα παραγωγns. Διαμορφώνεται έτσι μια «Ψπφιακή κατανομή» τns ανάπτυξπs, αναλογn με τnν ικανότnτα προσαρμογήs στnν τεχνολογικη γνώση και απορρόφnσήs τns. Η ανταγωνιστικότπτα των Περιφερειών εξαρτάται σπμαντικά από το «σύστnμα καινοτομίαs» τουs (Βrαczυk et αl 1998), που διαφοροποιεί τιs επιδράσειs των επενδύσεων και τns τεχνολογικήs εισροήs, ανάλογα με τnν ιστορία, τnν κοινωνική διάρθρωσπ και ειs πολιτικέs δομεs ενόs τόπου (Λεοντίδου 2005/07: 249) Στο χάρτn τns καινοτομίαs, κατά συνέπεια, διακρίνονται «νικπτέs» και «χαμένοι», καθώs οι διαπεριφερειακεs και ενδοπεριφερειακέs τεχνολογικέs ανισότπτεs έχουν αντίκτυπο στnν απασχόλησπ, στουs όρουs εργασαs και στο εισόδπμα (Feldmαn 1994). Για παράδειγμα, n ζήτnσn για νέεs δεξιότnτεs οξύνει τιs διαφορέs στουs ορουs απασχόλπσns ίαμοιβέs, εισοδηματική ανισότπτα) μεταξύ των ειδικευμένων και ανειδίκευτων εργαζομένων στιs οικονομίεs με ευέλικτη αγοράs εργασίαs. Ενώ στιs οικονομίεs με ανελαστική αγορά εργασίαs n ανισότητα εκδπλώνεται στιs ευκαιριεs απασχολπσπs μεταξύ των ειδικευμενων και των ανειδίκευτων εργαζομένων (απολύσειs, ανεργία) (Glυn 1995) Καινοτομkι και επιχειρπρατικότπτα Η στρατηγική τns καινοτομίαs δεν αποτελεί καινούργια έννοια στιs θεωρίεs οικονομικήs ανάπτυξns. Ήδπ από τιs αρχέs του 20ού αιώνα, το υπόδειγμα του Schumρeter τεκμπρίωνε πωs επιχειρηματίεs δημιουργούν προσωρινά μονοπώλια στπ βάση τπs αε εμπορεύσιμο προϊόν ή υππρεσια, σε νεα ή βελτιωμένn λειτουργική μεθοδο παραγωγήs διανομήs, ή και σε νέα μέθοδο παροχήs κοινωνικήs υππρεσίαs. Χαρακτπρfζει τόσο τn διαδικασία όσο και το αποτέλεσμα τns.

www.share-project.org Αποτελέσματα από την έρευνα 50+ στην Ευρώπη

www.share-project.org Αποτελέσματα από την έρευνα 50+ στην Ευρώπη www.share-project.org Αποτελέσματα από την έρευνα 50+ στην Ευρώπη Τι συμβαίνει από εδώ και πέρα Το αμέσως επόμενο βήμα της έρευνας 50+ στην Ευρώπη είναι η προσθήκη, στην υπάρχουσα βάση δεδομένων, πληροφοριών

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΣΜΑ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ: Η ΣΩΡΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΧΑΣΜΑ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ: Η ΣΩΡΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 4ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΗΜΕΡΑ: ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Αθήνα, 10-11 Νοεμβρίου 2011 ΧΑΣΜΑ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

11ο Συνέδριο Γεροντολογίας Γηριατρικής

11ο Συνέδριο Γεροντολογίας Γηριατρικής Λήδα 1 11ο Συνέδριο Γεροντολογίας Γηριατρικής Μοναχικοί Ηλικιωμένοι στην Ευρώπη: Πού και Πόσο Φαίνεται η Απουσία της «Οικογενειακής Αλληλεγγύης»; Θωμάς Γεωργιάδης 1 Διευθετήσεις διαβίωσης ατόμων 8+: Ορισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Α.Π.Θ.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Α.Π.Θ. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Α.Π.Θ. 2 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Μάρτιος 2019 2 η ΦΑΣΗ, Περιφερειακή διεύθυνση Ανατολικής Θεσσαλονίκης Ομάδα Β4 (Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: Θ. Μητράκος Θ. Γεωργιάδης Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών Αθήνα, Φεβρουάριος

Διαβάστε περισσότερα

Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX

Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX 7 στους 10 ζουν σε ιδιόκτητο ακίνητο και η πλειοψηφία θα επέλεγε σπίτι 120 τ.μ. με 4 δωμάτια Σε ακίνητο 120 τετραγωνικών μέτρων, με 4 δωμάτια,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ «ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ (EU-SILC 2003)»

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ «ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ (EU-SILC 2003)» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ «ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ (EU-SILC 2003)» εκατημόρια Εισοδήματος, συντελεστής ανισότητας Gini, και δείκτης S80/20 Δεκατημόρια Συνολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 07 & ΔΙΑΛΕΞΗ 08 ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 016-017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Οι οικονομικές ανισότητες

Οι οικονομικές ανισότητες EU-SILC Οι οικονομικές ανισότητες Η αγορά και οι ανισότητες Απόλυτη Φτώχεια, Σχετική Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός Η αναγκαιότητα και η έκταση της κρατικής παρέμβασης Η απόλυτη φτώχεια αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2002

ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2002 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Αθήνα, 16 Ιουλίου 2003 ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2002 Από τη Γ.Γ. ΕΣΥΕ ανακοινώνονται τα προσωρινά

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου»

Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου» Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου» «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης» «To άρθρο αυτό έχει παραχθεί με

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 02 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 2016-2017 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ (Descriptive)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ονοματεπώνυμα Σπουδαστριών: Μποτονάκη Ειρήνη (5422), Καραλή Μαρία (5601) Μάθημα: Β06Σ03 Στατιστική

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2010 2 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΤΑΣΙΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ) Η εξέταση των πολύπλοκων δεσμών που συνδέουν τα δημογραφικά φαινόμενα με τους πληθυσμούς από τους οποίους προέρχονται και τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ 32. Μέτρια 18.9% Καλή 40.2% Πολύ καλή 40.8% ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 31. 10 Αττική. Φαίνεται πως οι μαθητές στην Αττική έχουν καλύτερες γνώσεις Αγγλικών.

ΠΙΝΑΚΑΣ 32. Μέτρια 18.9% Καλή 40.2% Πολύ καλή 40.8% ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 31. 10 Αττική. Φαίνεται πως οι μαθητές στην Αττική έχουν καλύτερες γνώσεις Αγγλικών. Β. Ενδιαφέροντα κι εξωσχολικές δραστηριότητες. Γνώση Αγγλικών Ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 97.9% των ερωτηθέντων μαθητών γνωρίζει Αγγλικά. Το επίπεδο γνώσεών τους εκτιμάται απ τους ίδιους

Διαβάστε περισσότερα

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Περιγραφή του μαθήματος - στόχοι: Το μάθημα εξετάζει τις κοινωνικές, πολιτισμικές και ιστορικές διαστάσεις της ανάπτυξης του θεσμού του μουσείου και η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ «Ισορροπία μεταξύ εργασίας και ζωής στο πλαίσιο της αλλαγής στην οικογένεια και στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα (ΕΟΧ GR07/3939)» Ακαδημαϊκή Έρευνα στους Τομείς Προτεραιότητας/GR07 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1.1 Σκοπός Έρευνας

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1.1 Σκοπός Έρευνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Σκοπός Έρευνας 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο βασικός σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση των παραγόντων που επιδρούν και διαμορφώνουν τη γνώμη, στάση και αντίληψη των νέων (μαθητών)

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2017

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2017 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΚΘΕΣΗ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2017 ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ UNICEF - 1ο Γυμνάσιο Τούμπας ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ UNICEF 0 Περίληψη Έκθεσης UNICEF: Η Κατάσταση των Παιδιών στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ (RSAI, ERSA) Οικονομική Κρίση και Πολιτικές Ανάπτυξης και Συνοχής 10ο Τακτικό Επιστημονικό

Διαβάστε περισσότερα

«ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ»

«ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ» «ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ» «με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης» «To άρθρο αυτό έχει παραχθεί με την οικονομική υποστήριξη της

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΖΩΗ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΖΩΗ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔOΣ Πειραιάς 22.5.2007 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, ΕΤΟΥΣ 2004 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση II

Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση II . Ο Συντελεστής Προσδιορισμού Η γραμμή Παλινδρόμησης στο δείγμα, αποτελεί μία εκτίμηση της γραμμής παλινδρόμησης στον πληθυσμό. Αν και από τη μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων προκύπτουν εκτιμητές που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση VPRC Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1/2 Ανάθεση: ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Σκοπός της έρευνας: Η διερεύνηση των απόψεων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα

Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα Οι κάτοικοι στην Ελλάδα μετακομίζουν κατά μέσο όρο 3 έως 5 φορές στη ζωή τους, διαμένουν σε ιδιόκτητη κατοικία σε ποσοστό περίπου 70%,

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 8. Οικονομική Πολιτική και Αναδιανομή

Διάλεξη 8. Οικονομική Πολιτική και Αναδιανομή Διάλεξη 8 Οικονομική Πολιτική και Αναδιανομή 1 2 Εισαγωγικά Στο τμήμα αυτό θα μελετήσουμε το πλαίσιο που θα μας δώσει τη δυνατότητα να εξετάσουμε την αναδιανεμητική πολιτική της κυβέρνησης, τόσο από δεοντολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικά. Εισαγωγικά. Διανομή εισοδήματος. Διάλεξη 8. Διανομή εισοδήματος Συντελεστής Gini

Εισαγωγικά. Εισαγωγικά. Διανομή εισοδήματος. Διάλεξη 8. Διανομή εισοδήματος Συντελεστής Gini Διάλεξη 8 Οικονομική Πολιτική και Αναδιανομή 2 Εισαγωγικά Στο τμήμα αυτό θα μελετήσουμε το πλαίσιο που θα μας δώσει τη δυνατότητα να εξετάσουμε την αναδιανεμητική πολιτική της κυβέρνησης, τόσο από δεοντολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 1: Εισαγωγή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Προπτυχιακό Πρόγραμμα. Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο )

Ενότητα 1: Εισαγωγή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Προπτυχιακό Πρόγραμμα. Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο ) ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Φυσικοθεραπείας Προπτυχιακό Πρόγραμμα Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο ) Ενότητα 1: Εισαγωγή Δρ. Χρήστος Γενιτσαρόπουλος Λαμία, 2017 1.1. Σκοπός και

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Παιδαγωγική Σχολή Τμήμα: Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση Χριστάκη, καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιοποίηση της EU-SILC ως εργαλείο σχεδιασμού κοινωνικής πολιτικής

Η αξιοποίηση της EU-SILC ως εργαλείο σχεδιασμού κοινωνικής πολιτικής Ημερίδα για έτος καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ 9 Δεκεμβρίου 2010 Η αξιοποίηση της EU-SILC ως εργαλείο σχεδιασμού κοινωνικής πολιτικής Δρ. Π. Περιστερά

Διαβάστε περισσότερα

35o. Αθήνα 11 Μαΐου 2009

35o. Αθήνα 11 Μαΐου 2009 35o Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο Αθήνα 11 Μαΐου 2009 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ένας στους 4 Έλληνες πολίτες πληρώνει από την τσέπη του για υπηρεσίες υγείας ενώ, συνολικά, η δαπάνη των νοικοκυριών για υπηρεσίες

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011:

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 2 / 11/ 2012 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2011 Κίνδυνος φτώχειας Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011:

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 2 / 11/ 2012 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2011 Κίνδυνος φτώχειας Από την Ελληνική Στατιστική Αρχή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΓΜΑ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΜΙΓΜΑ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΙΓΜΑ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ονοματεπώνυμο: Αντωνοπούλου- Δεληγιώργη Ελισσάβετ Σειρά: 11 Επιβλέπων Καθηγητής: Πανηγυράκης Γεώργιος Ιούνιος

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Dr. Anthony Montgomery Επίκουρος Καθηγητής Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής antmont@uom.gr Ποιός είναι ο σκοπός του μαθήματος μας? Στο τέλος του σημερινού μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 02 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 2015-2016 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ (Descriptive)

Διαβάστε περισσότερα

Στάση και Συμπεριφορά των Ευρωπαίων Οδηγών και άλλων Μετακινουμένων απέναντι στην Οδική Ασφάλεια

Στάση και Συμπεριφορά των Ευρωπαίων Οδηγών και άλλων Μετακινουμένων απέναντι στην Οδική Ασφάλεια Στάση και Συμπεριφορά των Ευρωπαίων Οδηγών και άλλων Μετακινουμένων απέναντι στην Οδική Ασφάλεια Ε. Παπαδημητρίου, Α. Θεοφιλάτος, Γ. Γιαννής Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής Σχολή Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Γκιπάλη Δώρα, A.M. 7795 Καρρά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Τριμηνιαία Έρευνα B Τρίμηνο 2010 Αθήνα, Ιούλιος 2010 2 Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Β Τρίμηνο 2010 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ EU-SILC

ΜΑΘΗΜΑ EU-SILC ΜΑΘΗΜΑ 15-5-2015 EU-SILC Οι οικονομικές ανισότητες Η αγορά και οι ανισότητες Απόλυτη Φτώχεια, Σχετική Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός Η αναγκαιότητα και η έκταση της κρατικής παρέμβασης Η απόλυτη φτώχεια

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική

Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική Ενότητα 2: Βασίλης Γιαλαμάς Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιεχόμενα ενότητας Παρουσιάζονται οι βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών 1 Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών

Διαβάστε περισσότερα

«4.1.1. Δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων

«4.1.1. Δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΠΤΠΕ) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Η φοιτήτρια Δάφνη Καλογεράκη εκπόνησε κατά το ακαδ. έτος 2010-2011 την πτυχιακή εργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση των αναγκών των φοιτητών από μια Συμβουλευτική Υπηρεσία. Αποτελέσματα έρευνας στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θράκης

Διερεύνηση των αναγκών των φοιτητών από μια Συμβουλευτική Υπηρεσία. Αποτελέσματα έρευνας στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θράκης Διερεύνηση των αναγκών των φοιτητών από μια Συμβουλευτική Υπηρεσία. Αποτελέσματα έρευνας στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θράκης Γ. Ευσταθίου*, Κ. Ευθυμίου** & Α. Καλαντζή Azizi* *Συμβουλευτικό Κέντρο Φοιτητών

Διαβάστε περισσότερα

1. Σκοπός της έρευνας

1. Σκοπός της έρευνας Στατιστική ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων των εξετάσεων πιστοποίησης ελληνομάθειας 1. Σκοπός της έρευνας Ο σκοπός αυτής της έρευνας είναι κυριότατα πρακτικός. Η εξέταση των δεκτικών/αντιληπτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011:

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ, 2011: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 2 / 11 / 2012 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 2011 Οικονομική ανισότητα Από την Ελληνική Στατιστική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ 09-10 ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ: Έλεγχοι υποθέσεων Βόλος, 2016-2017

Διαβάστε περισσότερα

35 ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΟΜΙΔΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. για την Ιδιωτική Ακίνητη Περιουσία και την Αγορά Ακινήτων

35 ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΟΜΙΔΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. για την Ιδιωτική Ακίνητη Περιουσία και την Αγορά Ακινήτων 35 ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΟΜΙΔΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ για την Ιδιωτική Ακίνητη Περιουσία και την Αγορά Ακινήτων Επωνυμία Εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Επωνυμία όνομα Εντολέα ΠΟΜΙΔΑ Παν. Ομοσπονδία

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Φιλολογία Τμήμα Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής 1 Μελέτη απορρόφησης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Αγόρι 390 (51.25%) 360 (43.11%) 750 Κορίτσι 371 (48.75%) 475 (56.89%) (100%) 835 (100%) 1596

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Αγόρι 390 (51.25%) 360 (43.11%) 750 Κορίτσι 371 (48.75%) 475 (56.89%) (100%) 835 (100%) 1596 ΙΙ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Α. Γενικά στοιχεία. Όπως φαίνεται παραπάνω, το 4.55% των ερωτηθέντων μαθητών πηγαίνουν στο Γυμνάσιο ενώ 47.48% αυτών φοιτούν στο Λύκειο ( για το 11.97% των μαθητών του δείγματος

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 4: Η Δειγματοληπτική έρευνα (2/2) 2ΔΩ Διδάσκοντες: Χ. Κασίμης- Ελ. Νέλλας Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Μαθησιακοί στόχοι Η εκμάθηση

Διαβάστε περισσότερα

Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά

Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά Δ. Μπουρίκος ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας», ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Μητροπόλεως 12-14, 10563, Αθήνα. Τηλ.: 210 5202250-60-70, Fax: 2105229167, e-mail: oee@oe-e.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Μητροπόλεως 12-14, 10563, Αθήνα. Τηλ.: 210 5202250-60-70, Fax: 2105229167, e-mail: oee@oe-e. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Μητροπόλεως 12-14, 10563, Αθήνα. Τηλ.: 210 5202250-60-70, Fax: 2105229167, e-mail: oee@oe-e.gr Εισήγηση του Προέδρου του Οικονομικού Επιμελητηρίου

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

Η πόλη και οι λειτουργίες της.

Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η έννοια του οικισµού. Τον αστικό χώρο χαρακτηρίζουν τα εξής δύο κύρια στοιχεία: 1. Το «κέλυφος», το οποίο αποτελείται από οικοδομικούς όγκους και τεχνικό εξοπλισμό συσσωρευμένους

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Ιστορία-Αρχαιολογία Τμήμα Ιστορίας

Διαβάστε περισσότερα

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ 15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2015-16 ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ ΘΕΜΑ: «ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ», ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Αθήνα, 24/1/2013

Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Αθήνα, 24/1/2013 Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ Αθήνα, 24/1/2013 Κοινή Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ και της ΓΣΕΕ σχετικά με τα κίνητρα και τα εμπόδια συμμετοχής των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση. Το Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 1: Εισαγωγή. Θεωρία, Μέθοδοι και Δεδομένα (1/4) 2ΔΩ Διδάσκοντες: Χ. Κασίμης- Ελ. Νέλλας Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Μαθησιακοί

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) & της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ ΓΣΕΕ)

Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) & της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ ΓΣΕΕ) Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) & της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ ΓΣΕΕ) για τη συμμετοχή των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση Μάϊος 2018 www.inegsee.gr www.imegsevee.gr Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ ΓΣΕΕ)

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ

ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ Σ. Κουκούλη 1, Α.Καλαϊτζάκη 1, Κ.Κούτρα 1, Γ.Κριτσωτάκης 1, Θ.Ρουμελιωτάκη 2, Ν.Ράτσικα 1 1 Τ μ ή μ α Κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς Ε ρ γ α σ ί α ς, Τ Ε Ι Κ ρ

Διαβάστε περισσότερα

Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2011

Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2011 Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο Με τη συγχρηµατοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2011 Π.2.1.3.α: Αναλυτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2012

Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2012 Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο Με τη συγχρηµατοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα -2012 Π.2.2.3.α: Αναλυτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Επιστήμη Τμήμα ς 1 2 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση της επιρροής των αυτόνομων οχημάτων στη συμπεριφορά μετακίνησης

Ανάλυση της επιρροής των αυτόνομων οχημάτων στη συμπεριφορά μετακίνησης 7 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οδικής Ασφάλειας Λάρισα, 11-12 Οκτωβρίου 2018 Ανάλυση της επιρροής των αυτόνομων οχημάτων στη συμπεριφορά μετακίνησης Π. Παπαλυμπέρης, Ερευνητής Π. Παπαντωνίου, Διδάκτωρ, Γενικός

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Ιατρική 1 Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Χ Α Ρ Α Λ Α Μ Π Ο Σ Σ Α Κ Ο Ν Ι Δ Η Σ, Δ Π Θ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ν Α Τ Ζ Ε Κ Α Κ Η, Α Π Θ Α. Μ Α Ρ Κ Ο Υ, Δ Π Θ Α Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο 2 0 17-2018 2 ο παραδοτέο 8/12/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΕ S.P.S.S. Υβόννη Νικολάου Ελένη Σακαρέλη Επιβλέπουσα:

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα Γ. Ερευνητικές Μέθοδοι και Τεχνικές Συλλογής και Παραγωγής Δεδομένων

Ενότητα Γ. Ερευνητικές Μέθοδοι και Τεχνικές Συλλογής και Παραγωγής Δεδομένων Ενότητα Γ. Ερευνητικές Μέθοδοι και Τεχνικές Συλλογής και Παραγωγής Δεδομένων Υποενότητα Γ.α Ερωτηματολόγιο (είδη, σχεδιασμός). Ανάλυση και καλές πρακτικές Κώστας Ρόντος Σκοπός Σκοποί της υποενότητας αυτής

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή ερευνητικής πρότασης

Συγγραφή ερευνητικής πρότασης Συγγραφή ερευνητικής πρότασης 1 o o o o Η ερευνητική πρόταση είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα της έρευνας. Η διατύπωσή της θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, περιεκτική και βασισμένη στην ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 18 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2005) σελ.283-290 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ 15 ΧΩΡΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΕ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Αγιοργιωτάκης Μαθηματικός στο Σ.Δ.Ε. Αλεξανδρούπολης Παρουσίαση Σχολικό έτος 2004-2005

Γιάννης Αγιοργιωτάκης Μαθηματικός στο Σ.Δ.Ε. Αλεξανδρούπολης Παρουσίαση Σχολικό έτος 2004-2005 Γιάννης Αγιοργιωτάκης Μαθηματικός στο Σ.Δ.Ε. Αλεξανδρούπολης Παρουσίαση Σχολικό έτος 24-25 Τίτλος Τα ποσοστά στην Εφορία (Μια πρόταση διδασκαλίας των ποσοστών στo Σ.Δ.Ε.) Σκοποί και Στόχοι 1. Να εξοικειωθούν

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Πολιτική Επιστήμη 1 Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας 1 2 Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας μας, διεξήγαγε έρευνα ανάμεσα στους συμμαθητές μας.

Διαβάστε περισσότερα

Το Κεντρικό Οριακό Θεώρημα

Το Κεντρικό Οριακό Θεώρημα Το Κεντρικό Οριακό Θεώρημα Όπως θα δούμε αργότερα στη Στατιστική Συμπερασματολογία, λέγοντας ότι «από έναν πληθυσμό παίρνουμε ένα τυχαίο δείγμα μεγέθους» εννοούμε ανεξάρτητες τυχαίες μεταβλητές,,..., που

Διαβάστε περισσότερα

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε.

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε. 38 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας έρευνας ήταν η εύρεση εκείνων των χαρακτηριστικών των εφήβων τα οποία πιθανόν συνδέονται με τις μελλοντικές επαγγελματικές τους επιλογές. Ως

Διαβάστε περισσότερα

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004 Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου στατιστικού σχεδίου δράσης

Διαβάστε περισσότερα

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ]

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ] Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά 2010-2011] 1. Ταυτότητα της Έρευνας Η έρευνα «Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο» διεξήχθη από το ΚΕΕΑ για

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Επιστήμες Επικοινωνίας Τμήμα Δημοσιογραφίας & Μ.Μ.Ε. 1 2 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη,

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Μηχανολόγοι Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών 1 2 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

Επιλογή Προμηθευτή Ιατρικής Περίθαλψης στην Εποχή του Μνημονίου

Επιλογή Προμηθευτή Ιατρικής Περίθαλψης στην Εποχή του Μνημονίου Επιλογή Προμηθευτή Ιατρικής Περίθαλψης στην Εποχή του Μνημονίου Δ. Ζάβρας, B.Sc., M.Sc., Ph.D. 14/12/2016 1 Η επιλογή προμηθευτή ιατρικής περίθαλψης προσδιορίζεται κυρίως από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Πειραιάς 17.05.2006 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ Έρευνα μάρκετινγκ Τιμολόγηση Ανάπτυξη νέων προϊόντων ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Τμηματοποίηση της αγοράς Κανάλια

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκές πολιτικές και πρακτικές για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης σε κατοικίες με χαμηλό ετήσιο εισόδημα

Ευρωπαϊκές πολιτικές και πρακτικές για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης σε κατοικίες με χαμηλό ετήσιο εισόδημα Ευρωπαϊκές πολιτικές και πρακτικές για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης σε κατοικίες με χαμηλό ετήσιο εισόδημα Ανθή Χαραλάμπους Διευθύντρια Ενεργειακού Γραφείου Κυπρίων Πολιτών 22 Δεκεμβρίου 2014

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ)

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ) Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ) Διεθνής Έρευνα Δεξιοτήτων Ενηλίκων H πιο διεξοδική και εκτενής διεθνής έρευνα μελέτης των δεξιοτήτων και ικανοτήτων ενηλίκων

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική

Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική Μεθοδολογία των Επιστημών του Ανθρώπου: Στατιστική Ενότητα 2: Βασίλης Γιαλαμάς Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιεχόμενα ενότητας Παρουσιάζονται οι βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση

Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση Εκεί που είμαστε Κεφάλαια 7 και 8: Οι διωνυμικές,κανονικές, εκθετικές κατανομές και κατανομές Poisson μας επιτρέπουν να κάνουμε διατυπώσεις πιθανοτήτων γύρω από το Χ

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα για την ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα

Έρευνα για την ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Έρευνα για την ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα 2012 Διατήρησε τη θερμοκρασία της κρεβατοκάμαρας στους 18 ο C Διατήρησε τη θερμοκρασία των υπόλοιπων χώρων

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του ΑΠΘ στην αγορά εργασίας των ετών 2005 & 2006 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Οικονομική Επιστήμη Τμήμα Οικονομικών

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Ηλεκτρολόγοι Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών 1 2 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη,

Διαβάστε περισσότερα