Τ1ΤΑΟΣ:ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ RETSCREEN

Transcript

1 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τ1ΤΑΟΣ:ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ RETSCREEN ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΠΕΥΚΟΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ 2921 ΜΑΝΩΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 3183 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡ10Σ ΜΠΑΝΤΕΚΑΣ

2 -. 1. :(ΛΕ Λρ0ΑΟΓΙΑΣ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υδραυλική ενέργεια θεωρείται μια από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Προέρχεται από την μετατροπή της δυναμικής ενέργειας του νερού σε κι\ ητική και στη συνέχεια σε ηϊχκτρισμό. Αυτό γίνεται με την εκμετά).>χυση της ροής του νερού σε υδάτινο αγωγό με φυσική κ>.ίση, με αποθήκευση του νερού σε τεχνητή λίμνη ώστε να αυξηθεί το υδραυλικό ύψος, ή με ένα συνδυασμό των παραπάνω. Απαιτείται συνεπώς ένα σημαντικό βαρυτικού δυναμικού ύψους και μια ικανή ποσότητα ροής, ώστε να υπάρχει η ικανότητα υδροη/χκτρικής παραγωγής. Η παραγόμενη η).εκτρική ενέργεια είναι κατά κανόνα πιο οικονομική από την ηλεκτρική ενέργεια που έχει παραχθεί από καύση υδρογονανθράκων ή από πυρηνικά καύσιμα στους συμβατικούς θερμικούς σταθμούς. 1.2 ΓΕΝΙΚΑ Η διαχείριση του νερού, από την αρχαιότητα έως σήμερα, αποτελεί μείζον θέμα μηχανικούς, καθώς αφενός πρόκειται για αγαθό απαραίτητο για την επιβίωση και εξυπηρέτηση του ανθρώπου και αφετέρου τα υδατικά αποθέματα είναι εξαντλήσιμα σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο. Επομένως, η εξασφάλιση επαρκών αποθεμάτων νερού, αποτελεί μέριμνα κάθε σύγχρονου κράτους, Αίγο πριν την αυγή των χριστιανικών χρόνων, γίνονται οι πρώτες αναφορές στην χρήση υδραυλικής ενέργειας για την λειτουργία μύλων. Μόνο σε ένα έργο, στο Περί Αρχιτεκτονικής του Βιτρούβιου, γύρω στο 25 π.χ., υπάρχουν αρκετές λεπτομέρειες που να αποκαλύπτουν το σχέδιο της μηχανής. Όπως αναφέρει αποτελείται από έναν κάθετο άξονα που γυρίζει από ένα ρεύμα νερού που τρέχει από κάτω και προσκρούει συνεχώς σε μια σειρά από αξονικά φτερά. Οι πρώτες πηγές, αρχαιολογικές, λογοτεχνικές, σχεδιαστικές, ξεκινάνε από τον τέταρτο αιώνα να δείχνουν την χρησιμοποίηση της σε Ρώμη, Αθήνα, Γαλλία, Συρία, και Βρετανία. Από τον δέκατο έκτο αιώνα, η μηχανή του Βιτρούβιου στην οποία το νερό χτυπά τον τροχό στο κάτω μέρος, έχει αρχίσει να αχτικαθίσταται από μια παρόμοια στην οποία το νερό οδηγείται στην φτερωτή από το πάνω μέρος. Η

3 τε)χυταία έχει δυο φορές καώ.ύτερο βαθμό απόδοσης, όπως είχε αποδειχτεί ήδη από τον δέκατο όγδοο αιώνα. Μόλις τον δέκατο ένατο αιώνα η ατμομηχανή θα αρχίσει να παράγει περισσότερη ισχύ για τις ανάγκες της Βρετανίας η οποία διανύει την βιομηχανική της επανάσταση. Από τότε η υδραυλική ενέργεια θα σταματήσει να είναι η κύρια συνιστώσα για την παραγωγή ενέργειας. Η καινούργια ανακά>.υψη του υδροστροβίλου θα επιτρέψει την εκμετά/^.ευση μεγαλύτερου ύψους και την παραγωγή ηλεκτρισμού μέσω σύνδεσης με γεννήτρια. Το πρώτο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο χτίστηκε το1895 στους καταρράκτες του Νιαγάρα στις Η.Π.Α.,είχε δε δυο υδροστροβίίευς, κάθε ένας ισχύος 4.1 MW. Στην Ελλάδα σήμερα το συνολικό θεωρητικό υδροδυναμικό υποΐεγίζεται σε 80,000 GWh το χρόνο, το τεχνικοοικονομικά εκμετοώέεύσιμο όμως είναι πολύ λιγότερο. Είναι γνωστό ότι στον εΐ^,ηνικό χώρο παρουσιάζεται γεωγραφική και χρονική ανισοκατανομή των υδατικών πόρων, με την ύπαρξη των περισσότερων από αυτών στο δυτικό τμήμα της χώρας (Δυτική Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος και Ήπειρος), ενώ σε άλλες περιοχές υπάρχουν ελάχιστα υδατικά αποθέματα (π.χ. Κυκλάδες και Δωδεκάνησα). Η γεωγραφική ανισοκατανομή οφείλεται σε κλιματολογικούς και γεωγραφικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα ότι οι περισσότερες και εντονότερες βροχοτττώσεις παρατηρούνται στη Δυτική Ελλάδα. Η χρονική ανισοκατανομή των βροχοπτώσεων, η οποία οφείλεται στο ελληνικό κλίμα, έχει σαν αποτέλεσμα οι περισσότερες βροχές να πέφτουν τους χειμερινούς μήνες και ελάχιστες έως καθόλου τους θερινούς. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη έργων ταμίευσης των επιφανειακών υδάτων. Τα σημαντικότερα από τα έργα αυτά είναι τα και τα φράγματα, τα χρησιμεύουν στην αποθήκευση των επιφανειακών υδάτων και κατ εξέλιξη στη διαχείρισή τους προς όφελος του ανθρώπου.

4 1.3 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ο άνθρωπος, από την αρχαιότητα προσπάθησε να δαμάσει το νερό για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς και τις ανάγκες του. Αναμφισβήτητα, η υδρο>λγία αποτείχί ιστορικά μία από τις πα).αιότερες εφαρμογές των επιστημών προς όφε)ως του ανθρώπου. Ήδη, από τη 2'' π.χ. χϋ.ιετία, τα έργα ύδρευσης γνώρισαν μεγά).η ακμή σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Κίνα, η Μεσοποταμία και η Κρήτη. Ακόμα και εκτροπές ποταμών είναι γνωστές από τους αρχαίους μύθους. Ένα από τα βασικότερα έργα για την εκμετά>^.ευση του πολύτιμου αυτού αγαθού, είναι τα φράγματα. Τα φράγματα είναι από τα πρώτα τεχνικά επιτεύγματα του ανθρώπου, αφού οι πρώτες κατασκευές ανάγονται στα προϊστορικά χρόνια. Από τα παλιότερα φράγματα, αναφέρονται εκείνο του ποταμού Ιορδάνη και του Τίγρη. Στα 4.Θ00 π.χ., κατασκευάστηκε φράγμα στον ποταμό Νεϋω της Αιγύτττου, το οποίο διατηρήθηκε περίπου χρόνια. Στα νεότερα χρόνια, σπουδαίο θεωρήθηκε το φράγμα Puentes στην Ισπανία, που κατασκευάστηκε το 1753 και καταστράφηκε το Στην Ελλάδα, το πρώτο φράγμα κατασκευάστηκε στην αρχαία Αλυζία (μεταξύ 1* και 5* π.χ. αιώνα). Το πρώτο σύγχρονο φράγμα ήταν του Μαραθώνα, το οποίο κατασκευάστηκε από την ΕΥΑΑΠ το Επίσης, το πρώτο φράγμα που κατασκευάστηκε από τη ΔΕΗ ήταν εκείνο Αούρου, το Το Υπουργείο Γεωργίας άρχισε να ενδιαφέρεται για την κατασκευή φραγμάτων στη χώρα μας από τα μέσα της δεκαετίας του 60. Ορισμένα φράγματα επίσης κατασκευάστηκαν και από το ΥΠΕΧΩΑΕ. Στην παρούσα εργασία αναφέρονται 26 μεγάλα φράγματα, των οποίων οι μρμόδιοι φορείς κατασκευής είναι η ΔΕΗ, η ΕΥΔΑΠ, το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Υπουργείο Γεωργίας.

5 1.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση της υδραυλικής ενέργειας είναι: - Οι υδατοπτώσεις είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και έτσι δεν αντιμετωπίζουν ορατό κίνδυνο εξάντλησης. - Τα υδροηλεκτρικά έργα δεν έχουν απόβλητα ή κατάλοιπα και επομένως δεν μολύνουν το περιβάλλον. - Η κατασκευή τους συνδυάζεται συχνά και με άλλες δραστηριότητες όπως άρδευση, ύδρευση, ρύθμιση πλημμύρας, αλιεία, αναψυχή κ.λ.π. - Το κόστος της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας δεν παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις και αντιστοιχεί ουσιαστικά στις αποσβέσεις του έργου. Το λειτουργικό κόστος των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι μικρό. - Οι υδροστρόβιλοι είναι στιβαρές και αξιόπιστες μηχανές που απαιτούν μικρή συντήρηση και επίβλεψη και για τον λόγο αυτό το προσωπικό των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι ολιγομελές. - Για τις ανάγκες κατασκευής του υδροηλεκτρικού έργου κατασκευάζονται έργα υποδομής που βοηθούν στην αξιοποίηση απομακρυσμένων περιοχών. - Η διάρκεια ζωής τους είναι μεγάλη της τάξεως των 5Θ ετών για τα μεγάλα και ετών για τα μικρά. Η διάρκεια ζωής τους μπορεί να γίνει μεγαλύτερη με ανανέωση του ηλεκτρομηχανικού εξοπλισμού. - Το σημαντικό πλεονέκτημα των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι η δυνατότητα πολύ γρήγορης παραλαβής και απόρριψης φορτίου έτσι ώστε να γίνεται δυνατή

6 η παρακολούθηση της μεταβολής της ζήτησης ηλεκτρική ενέργειας και η κάλυψη των αιχμών ζήτησης του διασυνδεδεμένου δικτύου. Το ρόλο αυτό των αναλαμβάνουν τα μεγάλης ισχύος υδροηλεκτρικά έργα αποθήκευσης, δηλαδή αυτών που το φράγμα τους δημιουργεί δεξαμενή μεγάλης χωρητικότητας. Η δυνατότητα κάλυψης των αιχμών ισχύος του δικτύου είναι πολύ σημαντική από τεχνικής και οικονομικής άποψης επειδή η αξία της kwh αιχμής είναι πολλαπλάσια της αξίας της kwh βάσεως. Σε αυτό ακριβώς το πλεονέκτημα βασίζεται η κατασκευή αναστρέψιμων μονάδων που κατά τη διάρκεια χαμηλής ζήτησης (νύχτα) λειτουργούν αντλώντας νερό από τον κάτω ταμιευτήρα προς τον άνω αποταμιεύοντας ενέργεια την οποία αποδίδουν κατά τις ώρες αιχμής. - Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί είναι δυνατό να τεθούν σε λειτουργία αμέσως μόλις ζητηθεί επιπλέον ηλεκτρική ενέργεια, σε αντίθεση με τους θερμικούς σταθμούς (γαιανθράκων, πετρελαίου), που απαιτούν χρόνο προετοιμασίας - Είναι μία καθαρή και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, δίκτιό με τα γνωστά ευεργετήματα (εξοικονόμηση συναλλάγματος, γεννήτρια φυσικών πτε»ωτή πόρων, προστασία ττεριβάλλοντος) Υβροηλικτρικό φράγμα και εργοστάσιο τταραγωγής ι>1εκτρικής ενιργοας Μειονεκτήματα - Το μεγάλο κόστος κατασκευής φραγμάτων και εξοπλισμού των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, όπως και ο πολύς χρόνος που απαιτείται μέχρι την αποπεράτωση,του.έργου - Η έντονη περιβαλλοντική αλλοίώση στην περιοχή του ταμιευτήρα (ενδεχόμενη μετακίνηση πληθυσμών, υποβάθμιση περιοχών, αλλαγή στη χρήση γης, στη χλωρίδα και πανίδα περιοχών αλλά και του τοπικού κλίματος, πλήρωση

7 ταμιευτήρων με φερτές ύ)χς, αύξηση σεισμικής επικινδυνότητας, κ.ά.). Η διεθνής πρακτική σήμερα προσανατολίζεται στην κατασκευή μικρών φραγμάτων. - Η ετήσια παραγωγή ενέργειας υφίσταται διακυμάνσεις που σχετίζονται με την ποσότητα βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων. - Η κατασκευή τους προϋποθέτει την ύπαρξη κατάϋ.ηλων υδατοτττώσεων και μεγά^λίν παροχών. Για τον λόγο αυτό η θέση τους είναι πολ>.ές φορές πολύ μακριά από την κατανά)λ>ση με αποτέ)χσμα να επιβαρύνεται σημαντικά το κόστος κατασκευής τους από το κόστος των έργων μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. 1.5 ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Οι Υδροηλεκτρικές μονάδες δαμάζουν την ενέργεια του νερού και χρησιμοποιώντας μια απλή μέθοδο μετατρέπουν την ενέργεια αυτή σε η/χκτρικό ρεύμα. Οι μονάδες αυτές βασίζονται στην κίλ-ηση του νερού που περιστρέφει μια τουρμπίνα η οποία θέτει σε λειτουργία μια γεννήτρια. Οι περισσότερες υδροη)^:κτρικές μονάδες χρησιμοποιούν ένα φράγμα το οποίο συγκρατεί μια μεγάλη ποσότητα νερού δημιουργώντας έτσι μια μεγάλη δεξαμενή. Κάποιες θύρες στο φράγμα ανοίγουν και λόγω της βαρύτητας το νερό περνάει σε έναν αγωγό ο οποίος το οδηγεί σε μια τουρμπίνα. Καθώς αυτό περνάει από τον αγωγό δημιουργεί μεγάλη πίεση. Το νερό πέφτει πάνω στις φτερωτές μιας τουρμπίνας και την περιστρέφει.

8 ΥδροΓ]λεκτρική μονάδα Movdec wopcv«v0< OPCVPC.»ltTcax..«TKmi5 j H A oip^is i, Βσοδος ίρο Vvpo»Auoi Τοορμπαο «φο«ίλίγχοβ κφβαή Η περκττροφική αυτή κίνηση μεταφέρεται στην γεννήτρια η οποία είναι συνδεδεμένη με την τουρμπίνα με ένα άξονα. Μια τέτοια τουρμπίνα μπορεί να ζυγίζει μέχρι 172 τόνους και να κάνει 90 περιστροφές το λεπτό. Καθώς οι φτερωτές της τουρμπίνας περιστρέφονται, περιστρέφουν τους μαγνήτες της γεννήτριας γύρω από ένα πηνίο θέτοντας σε κίνηση ηλεκτρόνια και δημιουργώντας έτσι εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα.

9 ο μετασχηματι«γτής παίρνει το εναλλασσόμενο ρεύμα και το μετατρέπει σε ρεύμα υψηλής τάσης. Έξω από κάθε υδροηλεκτρική μονάδα υπάρχουν τέσσερα καλώδια: οι τρεις φάσεις του ρεύματος που δημιουργούνται ταυτόχρονα συν η ουδέτερη ή γείωση και για τις τρεις. Το νερό στην δεξαμενή θεωρείται αποθηκευμένη ενέργεια. Όταν ανοίγουν οι θύρες το νερό που περνά μέσα από τον αγωγό γίνεται κινητική ενέργεια λόγω της κίνησής του. Η ποσότητα του ηλεκτρισμού που παράγεται καθορίζεται από αρκετούς παράγοντες. Δυο από αυτούς είναι ο όγκος του νερού που ρέει και η ποσότητα της υδραυλικής κεφαλής. Υδραυλική κεφαλή είναι η απόσταση μεταξύ της επιφάνεια του νερού και της τουρμπίνας. Όσο αυξάνεται ο όγκος του νερού και της υδραυλικής κεφαλής τόσο αυξάνεται και το παραγόμενο ηλεκτρικό ρεύμα. Το μέγεθος της υδραυλικής κεηκιλής εξαρτάται από την ποσότητα του νερού της δεξαμενής. Οι περισσότερες υδροηλεκτρικές μονάδες λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο. Όμως υπάρχει και ένας άλλος τύπος υδροηλεκτρικής μονάδας. Σε μια συμβατική υδροηλεκτρική μονάδα το νερό από την δεξαμενή περνάει από την τουρμπίνα και καταλήγει πάλι στο ποτάμι. Οι νέες υδροηλεκτρικές μονάδες χρησιμοποιούν δύο δεξαμενές. Την ανώτερη δεξαμενή η οποία συγκεντρώνει το νερό που συγκρατεί το φράγμα και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Την κατώτερη δεξαμενή η οποία συγκεντρώνει το νερό που φεύγει από τις τουρμπίνες, αντί να γυρίζει

10 αέρα. Οι υδρατμοί ψύχονται και γίνονται μικρά σταγονίδια νερού που σχηματίζουν σύννεφα. Όταν αρκετά σταγονίδια συσσωρευτούν βαραίνουν και πέφτουν ξανά στην γη σαν βροχή, χαί^ιζι ή χιόνι. Ο υδρολογικός κύκλος είναι σημαντικός για τις υδροη>.εκτρικές μονάδες επειδή η ροή νερού σ'αυτές εξαρτάται από αυτόν. Λιγότερες βροχές σημαίνει λιγότερο νερό και λιγότερη παραγωγή η).εκτρισμού. 1.6 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Το νερό που βρίσκεται σε ένα υψηλό επίπεδο, πέφτει από ένα ύψος Η και η δυναμική του ενέργεια μετατρέπεται σε κινητική με την περιστροφή του στροβίλου. Ο περιστρεφόμενος άξονας οδηγεί την η).εκτρική ενέργεια η οποία παράγει ηλεκτρισμό. Η ισχύς την οποία διαθέτει μια μάζα νερού που ρέει από ένα ύψος είναι P=p*Q*g*H Ρ : ισχύς ρ: πυκνότητα νερού Q: παροχή όγκου του νερού g: επιτάχυνση της βαρύτητας Η: η υψομετρική διαφορά Από την βασική αυτή σχέση προκύπτει ότι για να υπάρχει μια σταθερή ισχύς απαιτείται η παροχή του νερού να είναι σταθερή, και αυτό συνεπάγεται την ύπαρξη ή κατασκευή ενός φράγματος και τη ύπαρξη μιας αναγκαίας στάθμης βροχόπτωσης συνήθως όχι μικρότερης από 4ΘΘ mm το χρόνο. Με προσεγγιστικά δεδομέλ α (ακρίβεια 5Θ%) μπορεί να γίνει μια πρώτη εκτίμηση, αλλά για μια πλήρη μελέτη απαιτούνται κλιματολογικά στοιχεία για μια χρονική περίοδο ορισμένων χρόνων, καθώς τα μετεωρολογικά φαινόμενα είναι στοχαστικά.

11 Για τον υπο>λγισμό της υψομετρικής διαφοράς Η, χρησιμοποιούνται τριγωνομετρικές μέθοδοι, ενώ για τον υπο>λγισμό της παροχής όγκου Q, που είναι πιο δύσκο>λς απαιτείται υποϊλγισμός τόσο της ταχύτητας u, όσο και της επιφάνειας Α, σύμφωνα με την σχέση : Q = u*n*da =μέση ταχύτητα χ επιφάνεια ροής Q παροχή όγκου U ταχύτητα η κάθετο διάνυσμα στην επιφάνεια ροής da στοιχειώδης επιφάνεια ροής 1.7 ΠΕΡΙΒΑτΥΛΟΝΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η με^νέτη αςιο)ώγησης και βιωσιμότητας ενός υδροηλεκτρικού έργου περιλαμβάνει την τοπογραφική, υδρολογική, και γεωλογική μελέτη της περιοχής, την μελέτη της σεισμικότητας και την μελέτη χρήσης γης. Η τοπογραφία της περιοχής που περιβά)^ει το σύστημα ποταμός - παραπόταμοι θα πρέπει να επιτρέπει την αποθήκευση της συνολικής μάζας του νερού, θα πρέπει δηλαδή να έχει σχήμα V για μεγάλο ύψος ή σχήμα U για μικρό ύψος. Η γεωλογία της περιοχής θα πρέπει να εξασφαλίζει από προβλήματα διαρροών, αστάθειας της περιμετρικής ζώνης της τεχνητής λίμνης, και από επαγόμενη σεισμικότητα. Επιπροσθέτως θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμος χώρος για την αναγκαία υποδομή του έργου (φράγμα, κτήρια, αγωγοί κλπ.), καθώς και για την πρόσβαση και την μεταφορά ανθρώπων, υλικών και μηχανημάτων, και την προσωρινής εγκατάσταση της υποδομής κατασκευής του έργου. Η μελέτη της υδρολογίας της περιοχής περιλαμβάνει την εκτίμηση της ελάχιστης ποσότητας ροής του νερού που θα πρέπει να διατηρείται καθόλη την διάρκεια του ετήσιου υδρολογικού κύκ>λυ ώστε να εξασφαλίζεται συνεχής παραγωγή ενέργειας, παράμετροι που καθορίζουν τον τύπο και το μέγεθος του σταθμού. Αυτό επιτυγχάνεται με την δημιουργία τεχνητής λίμνης και την εν συνεχεία ρύθμιση της ροής, αλλά και με δεδομένα όπως η ετήσια ροή και η εποχιακή

12 μεταβλητότητα. Θα πρέπει να υπάρχει πρόβ/χψη για το μέγεθος και την συχνότητα των πλημμυρών, ώστε αυτές να μην έχουν επίπτωση στη σταθερότητα του φράγματος. Η ποιότητα του νερού τέϊλς θα πρέπει να εξασφαλίζει από ακραία φορτία ιϊ.ύος στον ταμιευτήρα. Η καλή ).ειτουργία και η βιωσιμότητα του φράγματος εξαρτώνται από την γεω>λγία της περιοχής. Τα στρώματα θεμελιώσεως ποικο^υν από βράχο μέχρι βότσαλα, άμμο, πηλώδη υλικά που μπορεί να μην είναι ομοιογενής. Σημαντικές παράμετροι είναι η στατική και η δυναμική αντοχή της περιοχή θεμεϋωσης του φράγματος, τα χαρακτηριστικά στατικής και δυναμικής παραμόρφωσης του υλικού θεμελιώσεως και το βάθος των ευνοϊκών στρωμάτων θεμε>.ιώσεως. Θα πρέπει επίσης να εξετάζεται η σεισμικότητα της περιοχής (σεισμοί, ρήγματα, κλπ),ώστε να ^αζμβάνεται υπόψη στην κατασκευή για την μείωση του κινδύνου αστοχίας της κατασκευής ενώ σοβαρά θα πρέπει να μελετάται η περίπτωση της επαγόμενης σεισμικότητας από την αποθήκευση της μεγάλης μάζας του νερού. 1.8 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ Η τελική μορφή του υδροηλεκτρικού σταθμού και της τεχνολογίας που θα επιλεγεί καθορίζεται από τις απαιτήσεις ισχύος, όπως εγκατεστημένη ισχύς και ενεργειακές ανάγκες. Στην περίπτωση που μία συγκεκριμένη περιοχή έχει επιλεγεί λόγω καταλληλότητας για την εγκατάσταση υδροηλεκτρικού σταθμού. Τότε η δυνάμενη να παραχθεί ισχύς καθορίζεται από το περιβαλλοντικό π)λϊσιο και τις προκύπτουσες από μηχανικής απόψεως λύσεις για την συγκεκριμένη τοποθεσία.

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΥΠΟΙ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ Διακρίνονταν οι εξής δυο ιούριες κατηγορίες σταθμών :α) ροής ποταμού β)αποθήκευσης. Σταθμοί pone ποταμού Αυτοί οι σταθμοί χρησιμοποιούν λίγο, έως καθό>.ου, αποθηκευμένο νερό για την ροή μέσα από τους υδροστροβί>.ους. Παρόλο που μερικοί σταθμοί αποθηκεύουν νερό για λειτουργία μιας μέρας ή μιας εβδομάδας,αί^λγές του καιρού - ιδιαίτερα εποχιακές μεταβολές -προκαλούν σημαντικές διακυμάνσεις στην παραγωγή ισχύος. Τέτοιοι σταθμοί κατασκευάζονται σε περιπτώσεις που υπάρχει μεγάλη ροή σε ποτάμια με μικρό βάθος, σε ποτάμια με μεγαύνο φορτίο ιλύος και σε περιοχές που είναι ακατάλλη).ες για ανέγερση φραγμάτων. Στην Ε)Δάδα σταθμός ροής ποταμού είναι εγκατεστημένος στον ποταμό Λούρο. Αρχικά ο σταθμός διέθετε μικρό φράγμα, όταν όμως η συσσωρευμένη ιλύς κατέστησε το φράγμα ανενεργό, ο σταθμός μετετράπη σε σταθμό ροής ποταμού. Σταθμοί αποθήκευσης νερού Οι σταθμοί αυτοί διαθέτουν μέσω μιας λίμνης, συνήθως τεχνητής, ικανή αποθηκευτική χωρητικότητα ώστε να αντεπεξέρχονται στις εποχιακές μεταβο).ες της ροής του νερού και παρέχουν μία σταθερή παροχή ηλεκτρισμού σε όλη την διάρκεια του έτους. Μεγάλα φράγματα έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν νερό για λειτουργία αρκετών ετών. Σταθμοί αποθήκευσης νερού με άντληση Σε αντίθεση με τους συμβατικούς υδροηλεκτρικούς σταθμού αποθήκευσης, οι σταθμοί αποθήκευσης με άντληση επαναχρησιμοποιούν το νερό. Διαθέτουν

14 σύστημα δύο ταμιευτήρων και αφού το νερό αφήσει τον πρώτο ταμιετττήρα (υψη)λ).διέλθει από τους στροβϋ-ους και παράγει ηΐ^κτρισμό, ρέει στον δεύτερο ταμιευτήρα (χαμηλά). Κατά την διάρκεια περιόδων που δεν υπάρχει αυξημένη ζήτηση ηλεκτρισμού, μέρος του νερού αντλείται από τον ταμιευτήρα που βρίσκεται χαμη^^ά (με αναστροφή της λειτουργίας των στροβί/εον που λειτουργούν ως αντλίες ) στον υψηίέτερο ταμιευτήρα και μπορεί συνεπώς να επαναληφθεί ο κύκλος παραγωγής ηλεκτρισμού. Είναι προφανές ότι για την άντληση αυτή απαιτείται η/εκτρική ενέργεια, την οποία >εζμβάνει από το δίκτυο το οποίο τροφοδοτείται από τους συμβατικούς θερμικούς σταθμούς. Τέτοια έργα θεωρούνται ως από τα πλέον ιδανικά για αποθήκευση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η χωρητική αποθήκευση ενός ταμιευτήρα είναι η π)έον σημαντική παράμετρος των φυσικών χαρακτηριστικών του. Εξαρτάται από την ποσότητα και την μεταβολή της φυσικής ροής του νερού, ενώ θα πρέπει να καλύπτει τις εκ των προτέρων υπο)εγισθείσες ενεργειακές ανάγκες. Όμως ο προσδιορισμός της χωρητικότητας και του σχεδιασμού του ταμιευτήρα μπορεί να εξαρτηθεί από μη ενεργειακές κατανα)αόσεις, όπως :ανάγκες άρδευσης, έλεγχο πλημμυρών, βιομηχανικές και αστικές χρήσεις, απαιτήσεις αναψυχής, διατήρηση αλιευμάτων και αγριάδα πανίδας. 2.2 ΚΤΙΡΙΑ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ Το κτιριακό συγκρότημα ενός υδροηλεκτρικού σταθμού μπορεί να είναι ενσωματωμένο μέσα στο φράγμα, ή να βρίσκεται μακριά από αυτό, όταν υπάρχει η δυνατότητα πρόσθετου υδραυλικού ύψους. Ενίοτε είναι υπόγειο (ανεγείρεται μέσα σε σπήλαιο ), όταν δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος ή για την αποφυγή περιβαλλοντικών πιέσεων. Το συγκρότημα περιλαμβάνει το καθεαυτό κτήριο του σταθμού, το σύστημα στροβίλου-γε\λήτριας και συστήματος ψύξεως, το ηλεκτρικό υποσύστημα με τους διακόπτες και τα συστήματα ελέγχου, βοηθητικά

15 συστήματα και μηχανήματα όπως, γερανούς, μηχανικά συστήματα και συστήματα θέρμανσης και ψύξης. 2.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ Στο κεφάλαιο αυτό αναφέρεται η σκοπιμότητα κατασκευής των φραγμάτων και οι κατηγορίες τους. Στη συνέχεια περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των εξεταζόμενων ταμιευτήρων και των αντίστοιχων ποταμών. Τέλος δίνονται επεξηγήσεις των πεδίων των στοιχείων εκείνων που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία της βάσης δεδομένων.

16 2.4 ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ Η υδρόσφαιρα αποτε)χίται από το σύνο>λ των νερών των ωκεανών, θαλασσών, λιμνών, ποταμών, παγετώνων, του εδάφους και της ατμόσφαιρας. Από τη συνολική ποσότητα νερού των 1,4 χιο κυβικών μέτρων, το 96,5 % αποτελεί τις θάλασσες και τους ωκεανούς, το 1,8% αποτελεί τους παγετώνες και το υπόΐλίπο είναι το ποσοστό το οποίο μπορεί να έχει χρήση. Δραστηριότητες για την εκμετάλλευση των νερών αποτελούν: η ηλεκτροπαραγωγή με τις υδροηΐχκτρικές εγκαταστάσεις, οι οποίες παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από το νερό των ποταμών και των θαλασσών, - οι μεταφορές, οι οποίες χρησιμοποιούν τα νερά των ποταμών, θαΐ^σσών και λιμνών για τη μετακίνηση πλοίων και ξυλείας, οι βελτιώσεις της γης, οι οποίες περι).αμβάνουν τις αρδεύσεις, τις αποστραγγίσεις περιοχών και τη μετατροπή σε κα>^.ιεργήσιμη γη των ξηρών περιοχών, οι αστικές και βιομηχανικές χρήσεις νερού, οι οποίες περιλαμβάνουν την οικιακή και κοινοτική ύδρευση, βιομηχανική χρήση, επεξεργασία νερού και αποχετεύσεις, οι εμπορικές χρήσεις του νερού, οι οποίες περιλαμβάνουν ιχθυοκαλλιέργειες, καλλιέργειες φυκιών, αλιεία ψαριών και αναζήτηση γούνας, παραγωγή αλατιού, επεξεργασία ορυκτών και ψύξη μηχανημάτων. Η χρησιμοποίηση του νερού από ποταμούς, λίμνες και υπόγεια νερά μπορεί να είναι καταναλωτική, όπως η ύδρευση και η άρδευση, στις οποίες το νερό δεν επιστρέφει στην αρχική του θέση, ή μη καταναλωτική, όπως η υδροηλεκτρική παραγωγή, αλιεία και ναυσιπλοΐα, στις οποίες το νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί περισσότερες από μία φορά. Συνδυασμός της καταναλωτικής και της απλής χρησιμοποίησης του νερού δεν είναι δυνατόν να γίνεται πάντοτε. Οι καταναλωτικές χρήσεις του νερού είναι μερικές φορές μεγαλύτερες από τις διαθέσιμες ποσότητες νερού, οπότε γίνεται μεταφορά νερού από περιοχές με άφθονες διαθέσιμες ποσότητες νερού σε περιοχές με ανεπαρκείς ποσότητες νερού. Οι υδραυλικές κατασκευές έχουν σκοπό τον έλεγχο των νερών, έτσι ώστε να

17 προκύψει η βέλτιστη χρησιμοποίησή τους. Με τις υδραυλικές κατασκευές μετατρέπεται η φυσική ροή των νερών του ποταμού σε ρυθμιζόμενη ροή, η οποία προσαρμόζεται σε χρήσεις προσοδοφόρες για την εθνική οικονομία κάθε χώρας, σε συνδυασμό με την προστασία του περιβά)^νθντος. Παράϋ.η>Λ, ετητυγχάνεται η βέλτιστη χρησιμοποίηση του νερού με την αποθήκευσή του σε ταμι^υτήρες και με τη ρύθμιση της παροχής του ανάλογα με την ποιότητα η οποία απαιτείται για τη χρησιμοποίησή του. Οι υδραυλικές κατασκευές, ανάλογα με τη θέση των νερών για τα οποία κατασκευάσθηκαν, διακρίνονται σε κατασκευές στους ποταμούς, στις λίμνες και στις ακτές. Ανάλογα με την επίπτωση των κατασκευών στη ροή του ποταμού, οι υδραυλικές κατασκευές διακρίνονται σε έργα ανάσχεσης - εγκιβωτισμού και σε έργα μεταφοράς. Τα έργα ανάσχεσης περι>.αμβάνουν τα φράγματα, τα οποία δημιουργούν διακοπή της ροής και επομένως τον σχηματισμό ενός ταμιευτήρα ανάντη του φράγματος, με στάθμη νερού υψηλότερη από τη στάθμη νερού κατάντη του φράγματος. Ακόμη, περιλαμβάνουν εκτός από το κύριο φράγμα, βοηθητικά φράγματα ή αναχώματα, τοίχους αντιστήριξης πρανών και προστασία πρανών με διάφορα υλικά. Τα έργα μεταφοράς περιλαμβάνουν διώρυγες μεταφοράς νερού, οχετούς στην επιφάνεια του εδάφους και υπόγειες σήραγγες. Ο σκοπός κατασκευής των έργων αυτών είναι η τροφοδότηση στροβίλων υδροηλεκτρικού σταθμού, αρδεύσεις καλλιεργήσιμων εκτάσεων, μεταφορά νερού σε άνυδρες περιοχές και προμήθεια νερού για αστική και βιομηχανική χρήση. 2.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ Φοάναα είναι τεχνικό έργο που κατασκευάζεται στην κοίτη ενός φυσικού υδατορεύματος για να ανακόψει τη ροή, με σκοπό την αποθήκευση του νερού για μελλοντική χρησιμοποίησή του. Η έκταση γης στην οποία αποθηκεύεται το νερό και βρίσκεται στα ανάντη του φράγματος, ονομάζεται ταμιευτήρας. Σκοπός της κατασκευής ενός φράγματος μπορεί να είναι:

18 Η παραγωγή η)χκτρικής ενέργειας Η άρδευση καλλιεργούμενων εδαφών Η ύδρευση πό)χων, οικισμών ή βιομηχανικών μονάδων Η διαμόρφωση πλωτών διωρύγων Η ρύθμιση της παροχής φυσικών ρευμάτων (ποταμών) Τα φράγματα διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες avaijoya με την κατασκευή τους, τη λειτουργία τους και τη σκοπιμότητά τους. Από κατασκευαστική πλευρά κατατάσσονται σύμφωνα με το παρακάτω διάγραμμα: Ανάλογα με τη λειτουργία διακρίνονται σε φράγματα ανύψωσης της στάθμης, φράγματα αποθήκευσης και φράγματα παροχέτευσης. Ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο γίνονται, χαρακτηρίζονται ως φράγματα για άρδευση, για ύδρευση, για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κλπ. Στην εργασία έγινε ταξινόμηση των φραγμάτων ανάλογα με το ύψος τους σε μικρά (ύψους < 15 m), σε φράγματα μέσου ύψους (< 5Θ m) και μεγάλα (ύψος > 50 m) φράγματα.

19 2.6 ΤΥΠΟΙ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ Ο τύπος φράγματος για έναν υδροη)χκτρικό σταθμό εξαρτάται από μια σειρά παράγοντες, όπως: η γεω)ο)γία της περιοχής, οι χρήσεις του, η διαθεσιμότητα των υλικών και των μηχανημάτων, οι τοπικές κλιματοϊλγικές συνθήκες κατά την κατασκευή και >.ειτουργία του έργου, η αισθητική εμφάνιση, το κόστος κατασκευής. Συνήθως τα φράγματα ταξινομούνται ανάλογα με το υλικό κατασκευής: Φράγματα από τσιμέντο. Κατασκευάζονται συνήθως πάνω σε βραχώδη θεμελίωση και απαιτείται η εύκολη πρόσβαση σε /Λτομεία άμμου, χα).ικιών και αδρανών υλικών. Χωμάτινα φράγματα. Η σταθερότητα τους εξαρτάται από την συνολική μάζα τους, η οποία θα πρέπει να είναι ικανή να αντέχει τα αναπτυσσόμενα φορτία, το δε υλικό πλήρωσης θα πρέπει να μειώνει τις υδραυλικές τάσεις μέσα στο φράγμα και στην θεμελίωση ούτως ώστε να εί^χιστοποιούνται οι διαρροές νερού και οι μετακινήσεις υλικών. Η ανάντη πλευρά του φράγματος προστατεύεται συνήθως με βράχια ή χώμα, ενώ η κατάντη θα πρέπει να διαθέτει β).άστηση ώστε να μην υφίσταται διάβρωση από την βροχή. Φράγ /«Γ«T7/C ΔΕΗ : Τα πρώτα φράγματα που κατασκευάστηκαν ήταν του Λούρου το1954, του Λάδωνα το 1955 και του Ταυρωπού το Ήταν και τα τρία από σκυρόδεμα, βαρύτητας του Λούρου, τοξωτό του Ταυρωπού και βαρύτητας μετά διακένων στοιχείων του Λάδωνα (αιτηριδωτό). Λν εξαιρέσουμε το φράγμα του Λούρου, όπου συμμετείχε από ελληνικής πλευράς η ΕΤΕΡ. Α.Ε., αυτά τα φράγματα μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν από ξένες εταιρείες. Το 1965 και με αμερικάνικες πιστώσεις, κατασκευάζεται το φράγμα Κρεμαστών στον ποταμό Λχελώο, το πρώτο χωμάτινο και ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Λκολούθησε το φράγμα Καστρακίου το 1969, το

20 οποίο παρουσίασε σημαντικό ενδιαφέρον, από την άποψη ότι ήταν το πρώτο που κατασκευάστηκε από ελ)>,ηνικές εταιρείες (Οδών - Οδοστρωμάτων, Δομική, ΕΔΟΚ - ΕΤΕΡ Α.Ε.). Η με)«έτη έγινε από αμερικάνικη εταιρεία ( Ebasco Services Inc.), με ευρεία όμως συμμετοχή Εί^.ήνων μηχανικών. Μετά το φράγμα Καστρακίου, οι Ελί.ηνικές εμπειρίες επικεντρώθηκαν στις μελέτες και κατασκευές χωμάτινων και λ.ιθόρριπτων φραγμάτων. Έτσι, κατασκευάστηκαν τα φράγματα Πολυφύτου το 1974, Πουρναρίου το 1981, Σφηκιάς και Ασωμάτων το 1985, Στράτου το 1988, Πηγών Αώου το Στα τέλ.η του 1997 ολοκληρώθηκε η κατασκευή των φραγμάτων Θησαυρού και Πλνατανόβρυσης στο Νέστο και του φράγματος της Μεσοχώρας στον Αχελνώο. Τα φράγματα της ΔΕΗ, αν και έχουν υψηλύ κόστος κατασκευής, δικαιολογούν την ύπαρξή τους, διότι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας αποσβένει αυτό το κόστος και με το παραπάνω, όπως αποδεικνύει η μέχρι τώρα ιστορία των πρώτων φραγμάτων στον ελληνικό χώρο. Επιπλέον, τα φράγματα της ΔΕΗ εξυπηρετούν αρδευτικούς και υδρευτικούς σκοπούς. Από τα φράγματα αυτά, καινοτομία παρουσιάζουν: - το λιθόρριπτο φράγμα Μεσοχώρας του οποίου το στεγανό στοιχείο αποτελεί ανάντη πλάκα σκυροδέματος, η κατασκευή της οποίας απαιτεί ειδική τεχνική και εξειδικευμένο εϋιστημοοικπ και εργοτεχνικόϋπροσωπικό. - το φράγμα Πλατανόβρυσης από κυλινδρούμενο σκυρόδεμα με χρήση ιπτάμενης τέφρας στη σύνθεση του σκυροδέματος. Η ιπτάμενη τέφρα προέρχεται από την καύση λιγνίτη στους θερμικούς σταθμούς της Κοζάνης και έχει ως αποτέλεσμα και μείωση του κόστους κατασκευής του έργου. Φοάνιίατα του Υπουργείου Γεωργίας: Το Υπουργείο Γεωργίας άρχισε να ενδιαφέρεται για την κατασκευή φραγμάτων στη χώρα μας από τα μέσα της δεκαετίας του 60. Τότε, σχεδόν κάθε πρόγραμμα ανάπτυξης περιοχής γεωργικού ενδιαφέροντος, περιλάμβανε και τη μελέτη ή την υπόδειξη των προς μελέτη φραγμάτων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 70, που είχε διαφσνεί ότι ολοκληρώνεται η κύρια προσπάθεια ανάπτυξης έργων αξιοποίησης υπόγειων υδάτων, άρχισε συστηματικότερη δραστηριότητα για αποθήκευση επιφανειακών απορροών και έγιναν αναθέσεις μελετών φραγμάτων για μεμονωμέλ α έργα, όπως τα Αευκόγειας

21 Δράμας (1972), της Αποίχικκιάς Ρόδου (1978), του Λειβαδιού ΑστυπάΐΛίας (1978), της Φανερωμένης και της ΙϋΛκιώτισσας στην περιοχή Μεσαράς ΗρακΙχίου (1980), του Δόξά στην περιοχή του Φενεού Κορινθίας (1982), του Χαβρία Χαλκιδικής (1982), της Φωλιάς καβάιχις (1983), του Κατάφυτου Δράμας (1984) κ.α. Από αυτά τα έργα που μελετήθηκαν, αρχικά με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους και κατόπιν από το Α' ΚΠΣ (μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση), κατασκευάστηκαν τα φράγματα Αποΐ,ακκιάς Ρόδου (1989), Λευκόγειων Δράμας (1994), Δόξα Φενεού Κορινθίας (1996) και Λειβαδιού Αστυπάλαιας (1997). 0pdyu at a TVQ ΕΥΛΑΠ: Η αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας, κυρίως μετά την μικρασιατική καταστροφή, δημιουργούσε διαρκώς νέες ανάγκες. Το 1925 άρχισαν να κατασκευάζονται τα πρώτα σύγχρονα έργα ύδρευσης στην περιοχή της Πρωτεύουσας. Τη χρονιά αυτή υπογράφτηκε σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της Αμερικάνικης εταιρείας ULEN και της τράπεζας Αθηνών, για τη χρηματοδότηση και κατασκευή έργων ύδρευσης της Πρωτεύουσας από τη Ιχκάνη απορροής της Πάρνηθας. Τα έργα θα επόπτευε κατασκευαστικά η Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΕΕΥ), η οποία συστάθηκε για τον σκοπό αυτό. Το πρώτο μεγάλο έργο ήταν η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα, η οποία ξεκίνησε το 1926 και ολοκληρώθηκε το Αργότερα, λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθυσμού της Αθήνας χρησιμοποιήθηκαν τα νερά της Υλίκης και τελικά έγινε ένα νέο τεχνικό έργο στον ποταμό Μόρνο το 1979, το οποίο ενίσχυσε την υδροδότηση της πόλης. Ένα άλλο μεγάλο έργο που ενισχύει την υδροδότηση της Αθήνας είναι η εκτροπή του ποταμού Ευήνου προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου, με την κατασκευή φράγματος και σήραγγας. Η έναρξη των εργασιών στον Εύηνο έγινε το 1992 και ολοκληρώθηκε το 2ΘΘ1.

22 2.7 ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ Ο ταμνευτήρας κατασκευάζεται ώστε να αποθηκεύει νερό κατά την διάρκεια περιόδων υψηλής βροχότττωσης και να το αποδίδει σε περιόδου 7.«μη>-ή?5 αντιμετωπίζοντας με αυτό τον τρόπο την κυμαινόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Ταυτόχρονα με την αύξηση του υδραυλικού ύψους αυξάνεται η παραγόμενη η)εκτρική ισχύς. Για την αξιο)έγηση της κατα>^.η>λτητας του ταμιευτήρα θα πρέπει να εξετάζονται παράγοντες που αφορούν το μέγεθος, την θέση, την σταθερότητα της όχθης, την διεισδυτικότητα του νερού, την σεισμικότητα, την εξάτμιση, την αποθήκευση ιλύος και την δημιουργία ιζήματος, aijka συναφή έργα (π.χ. εγκαταστάσεις αναψυχής, υπηρεσιών). Θα πρέπει επίσης να προσδιορίζονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τα μέτρα για μείωση τους, όπως και η συνολ.ική λειτουργία του ταμιευτήρα. Η αποθηκευτική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι το πλέον σημαντικό χαρακτηριστικό του. Εξαρτάται από την ποσότητα και την μεταβολή της φυσικής ροής των νερών, και πρώτο μέλημα είναι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Όμως, ο προσδιορισμός της χωρητικότητας ενός ταμιευτήρα και ο τρόπος κατασκευής του εξαρτώνται και από τις μη ενεργειακές χρήσεις του, όπως: οι απαιτήσεις άρδευσης, ο έλεγχος πλ.ημμύρων, αστικές και βιομηχολ ΐκές χρήσεις, χρήσεις αναψυχής, διατήρηση και ανάπτυξη αλιείας. Οι διάφορες χρήσεις ενός ταμιευτήρα επιβάλλουν διαφορετικά κριτήρια στο σχεδιασμό. Η παραγωγή ενέργειας δεν κατολ ολίσκει ενέργεια, καθώς οιαδήποτε ποσότητα νερού που διέρχεται για οποιαδήποτε άλλη χρήση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Για την εξασφάλιση όμως μια σταθερής παραγωγής ενέργειας κατά την διάρκεια περιόδων με διακυμάνσεις στην βροχόπτωσης, διατηρείται μια ξεχωριστή ποσότητα νερού καθώς οι ανάγκες άρδευσης και ύδρευσης μπορεί να μην συμπίπτουν χρονικά με την ηλεκτροπαραγωγή. Η εξασφάλιση από πλημμύρες που ισοδυναμεί ουσιαστικά με την απαίτηση για έναν άδειο χώρο αποθήκευσης είναι η λιγότερο συμβατή χρήση από όλες τις άλλες. Οι απαιτήσεις για νερό αστικής και βιομηχανικής χρήσης επηρεάζεται από τον πληθυσμό, και την εκτιμούμενη μελλοντική αύξηση και από τις παρούσες και μελλοιπικές βιομηχανικές χρήσεις. Παράγοντες που επηρεάζουν την

23 κατανά?λ)ση νερού είναι το κ>.ίμα, τα χαρακτηριστικά και το μέγεθος των αστικών κέντρων, το είδος της βιομηχανίας/εμπορίου, και τα τιμοϊλγια κόστους. Υπάρχει επίσης η ανάγκη για την διατήρηση μιας συμπληρωματικής αποθηκευτικής ζώνης ασφά^χιας, για την κάν.υψη έκτακτων αναγκών ύδρευσης και άρδευσης. 2.8 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ Στην ενότητα αυτή κατηγοριοποιούνται οι υπό εξεταζόμενοι ταμιευτήρες σύμφωνα με τον ποταμό στην κοίτη του οποίου έχει κατασκευαστεί το αντίστοιχο φράγμα και παράλληλα γίνεται σύντομη περιγραφή του ποταμού. Επίσης, περιγράφονται ο υδροβιότοπος του Άγρα και η λιμνοδεξαμενή Τάκα Αρκαδίας. Λγε).ώος: Ο Αχελώος είναι ένας ποταμός που από αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι λατρευόταν ως Θεός από τους κατοίκους των περιοχών που διέσχιζε. Οι παλαιότερες γνωστές παραστάσεις του θεού Αχελώου χρονολογούνται μόλις τον 7ο αιώνα π.χ. Η επικρατέστερη ερμηνεία του ονόματος του προκύπτει από το πρώτο συνδετικό της ρίζας «αχ» ή «αχα» (λατινικό aqua) που σημαίνει νερό και το συγκριτικό επίθετο «λώων» που έχει και την έννοια του ποσοτικά μεγαλύτερου. Μαζί δηλώνουν έναν πολύνερο ποταμό. Ο Αχελώος, δεύτερος σε μήκος ελληνικός ποταμός μετά τον Αλιάκμονα, πηγάζει από το όρος Λάκμος της οροσειράς της Πίνδου, στην περιοχή του Μετσόβου και ρέει σε ένα από τα πιο σημαντικά υδατικά διαμερίσματα της Ελλάδας. Η λεκάλη

24 απορροής του έχει συνολική έκταση km και μέγιστο υψόμετρο m. Ονομάζεται και Ασπροπόταμος, επειδή η τυρβώδης ροή του νερού δημιουργούσε άσπρους αφρούς ή κατ ά)^λυς επειδή η κοίτη του σε πο)^.ά σημεία παρουσιάζεται κάτασπρη. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Εϋύιδας, με διαδρομή εξ ο)λκ)νήρου σε ε)^.ηνικό έδαφος, αποτε).εί ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια οικοσυστήματα της χώρας. Παράλ>.η)να είναι ο σπουδαιότερος ποταμός από π)χυράς υδροηλεκτρικής παραγωγής και αρκετά σημαντικός από π)χυράς γεωργικής αξιοποίησης για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Αρχικά ρέει στα δυτικά της Θεσσαλίας με κατεύθυνση προς νότο και στη συνέχεια, εισέρχεται στη Στερεά Ελλάδα και διαγράφει, για αρκετό διάστημα, τα σύνορα Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Στην περιοχή αυτή εμπλουτίζεται με νερά της Πίνδου από τους διάφορους παραποτάμους του, κυριότεροι των οποίων είναι ο Αγραφιώτης ή Αγραφιώτικος, ο Μέγδοβας ή Ταυρωπός και ο Τρικεριώτης. Συνεχίζοντας την πορεία του προς νότο, συναντά τους παραποτάμους Μπιζάκο ή Ίναχο μεταξύ των ορεινών όγκων του Βόύ.του και του μακρυνόρους και κατόπιν το Μεγάλο ρέμα και το Ρύακα. Στο ύψος του Αγρινίου σχηματίζει ένα διπλό μαιανδρισμό και στρέφεται δυτικά προς την Αιτωλική λεκάνη. Από το σημείο αυτό, ακολουθεί πάλι νότια κατεύθυνση και εμπλουτίζεται με τα πλεονάζοντα νερά των λιμνών Οζερού, Αυσιμαχείας και Τριχωνίδας. Στη συνέχεια, ρέοντας μέσα από μια πλατιά πλέον κοίτη, στρέφεται δυτικά στην περιοχή του Νεοχωρίου και τελικά εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος, νότια των Εχινάδων νήσων. Τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στον Αχελώο είναι τα εξής: του Στράτου, των Κρεμαστών, του Καστρακίου, του Ταυρωπού, της Μεσοχώρας και της Συκιάς. Ταυρωπός: Επειδή ο ποταμός Ταυρωπός ή Μέγδοβας ενώνεται με τον Αχελώο και υπολογίζεται σαν ένας παραπόταμός του, η τεχνητή λίμνη Ταυρωπού, «χρεώνεται» στον Αχελώο. Είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος παραπόταμος του

25 Αχελώου, παρά τα φράγματα, (Κρεμαστών και Ταυρωποΰ), που κατασκευάστηκαν αργότερα από τη ΔΕΗ και μειώνουν τη διαδρομή του. Είναι το μοναδικό ποτάμι που αποτολμά μια εγκάρσια τομή στην Πίνδο. Έχει νοτιοδυτική κατεύθυνση και σχηματίζει πο)^χς καμπυλότητες, στις οποίες οφείλεται και το αρχαίο του όνομα Κάαπυ?.ος. Δέχεται τα νερά των χειμάρρων; Μπεσιώτη, Φουρνιώτικου, Μαγγανά, Γαβρενίτη, Αρωνιάδας και Φραγκίστας. A).idKuovac: Το όνομα Αλιάκμονας είναι σύνθετο και προέρχεται από το ά>^ς (άλας, θάϊλσσα) και από το ακμών (αμόνι). Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθο/Λγία ο Αίνιάκμονας ήταν ένας από τους ποτάμιους θεούς, που είχε γεννηθεί από τον Ωκεανό και την Τηθύ. Ο Ωκεανός ήταν ένας τεράστιος ποταμός που περιέβα^.ε τη γη από παντού. Η δε Τηθύς ήταν μία από τις Τιτανίδες, κόρη του Ουρανού και της Γης. Υπάρχει και άλλη εκδοχή κατά την οποία πατέρας του Αϊ.ιάκμονα ήταν ο βασιλιάς της Θράκης, ο Παλαιστίνος και μητέρα του η Πιερίδα, που ήταν μία από τις εννιά θνητές κόρες του βασιλιά της Πιερίας, Πίερου και της Ευδίππης. Ο Παλαιστίνος αγαπούσε πολύ το γιο του, τον Αλιάκμονα. Όταν έμαθε το φόνο του (Α).ιάκμονα) σε κάποια μάχη, έπεσε στον ποταμό Κονασό που μετονομάστηκε Παλαιστίνος (σήμερα Στρυμόνας). Ακόμα, υπάρχει μια αρχαία παράδοση που λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα, άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Αατίνου συγγραφέα Πλίνιου (23-79 μ.χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: "Ωσαύτως εν Μακεδονία, όσοι θέλουσι να έχωσι πρόβατα λευκά άγουσιν εις τον Αλιάκμονα, όσοι δε μέλανα εις τον Αξιόν". Ακόμα, ο Αλιάκμονας συνδέθηκε με τις επαναστάσεις στη Μακεδονία(1821), όπως με το Μακεδονικό Αγώνα ( Θ8), την απελευθέρωση της Βέροιας (1912) από τον τουρκικό ζυγό, και με την αντίσταση ( ) κατά των δυνάμεων κατοχής (Γερμανών - Ιταλών). Πριν γίνει το φράγμα της εκτροπής του, κοντά στην Αγία Βαρβάρα (χωριό), στα μέσα της δεκαετίας του 1950, δεν είχε σταθερή (πεδινή) κοίτη. Συχνά πλημμύριζε και σχημάτιζε εκτεταμένα έλη. Νωπή παραμένει στη μνήμη των παλιότερων κατοίκων της περιοχής (Βέροιας, Αλεξάνδρειας) η καταστρεπτική του μανία κατά το Δεκέμβριο του 1935.

26 ο Α).ιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ε>3»άδας, με μήκος 297 km και μέση ετήσια απορροή 2,03 * 10* Διαρρέει τη δυτική και κεντρική Μακεδονία και εκβά)^χι στο Θερμαϊκό κόλπο, κοντά στην παραλία της νέας Αγαθούπολης. Η >χκάνη απορροής του φθάνει τα km^. Δαμασμένος π>.έον, εδώ και δεκαετίες, με φράγματα και με διάφορα εγγειοβελτιωτικά έργα, αρδεύει, με τα καθαρά νερά του, το σύνολο σχεδόν του ημαθιώτικου κάμπου. Ακόμα, μετά υδροηΐχκτρικά έργα που έγιναν στις κοίτες του, έχει καταστεί ένας οικονομικός συντε1..εστής της χώρας μας. Υπολογίζεται, ότι με την ο)λκ).ήρωση και των τείχυταίων προγραμματισμένων έργων, τα νερά του Α>.ιάκμονα θα αρδεύουν στρέμματα. Τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στον Αλιάκμονα είναι τα εξής: της Σφηκιάς, του Πολυφύτου, των Ασωμάτων και της Αγίας Βαρβάρας. Άραγθος: Ο Αραχθος έχει μήκος 143 km και εκβά>^.ει στον Αμβρακικό κόίλο. Πρόκειται για τον ποταμό που περιβόύ^χι την Αρτα και περνά κάτω από το θρυλικό γεφύρι της. Οι πηγές του και οι πηγές των παραποτάμων του, (Μετσοβίτικου, Ζαγορίτικου, Βάρδα και άλ).ων) ξεκινούν από τα όρη Αάκμος, Μιτσικέλι, Μαυροβούνι, και βέβαια, από την οροσειρά των Τζουμέρκων. Στην εθνική οδό Αγρινίου - Άρτας, τρία χιλιόμετρα πριν την Αρτα, υπάρχει μια διασταύρωση προς το υδροηλεκτρικό έργο Πουρναρίου I. Το χωμάτινο φράγμα είναι πολύ ε\ τυπωσιακό από τα κατάντη. Μετά το έργο του Πουρναρίου I, ολοκληρώθηκε το 1997 και το φράγμα και ο σταθμός του Πουρναρίου Π, για αναρρύθμιση των εκροών του ΥΗΣ Πουρναρίου I. Τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στον Αραχθο είναι τα εξής: του Πουρναρίου I και του Πουρναρίου II. Λούρος: Ο ποταμός Αούρος έχει μήκος 75 km και εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο, όπως και ο Αραχθος. Κυλάει παράλληλα με τον Αραχθο και οι πηγές του βρίσκο\ ται κοντά στο βουνό Τόμαρος. Μετά τη Φιλιππιάδα ο δρόμος προς ΓιάλΛ εΐ α κινείται παράλληλα με τον ποταμό Αούρο. Μετά δέκα χιλιόμετρα διαδρομής, συναντάται δίπλα στο δρόμο το μικρό φράγμα του Αούρου, ένα από τα

27 πα)-αιότερα υδροη)χκτρικά έργα στην Εϋ-άδα. Απέχει από την Αθήνα περίπου 420 km. Η >χκάνη απορροής του ταμιευτήρα έχει έκταση 319 km^. Λάδωναο,: Και η Πεί^πόννησος δεν είναι απούσα από τον υδροηλεκτρικό προγραμματισμό της ΔΕΗ. Το 1950 άρχισε η κατασκευή του φράγματος του Αάδωνα, στον ομώνυμο ποταμό, στη θέση Πήδημα, κοντά στο χωριό Τρόπαια Αρκαδίας. Ο Αάδωνας είναι ένας από τους παραπόταμους του Α>.φειού και οι κύριες πηγές εντοπίζονται στα Αρόανια όρη (όρη Χελμός). Η θέση κατασκευής βρίσκεται 22 km ανάντη της συμβολής του Αάδωνα με τον Αλ.φειό, περίπου 280 km από την Αθήνα. Το έργο τελείωσε και εντάχθηκε στο διασυνδεδεμένο δίκτυο τον Ιανουάριο του Είχε ενταχθεί, όπως και το έργο του Αγρα, στην Έδεσσα, στις πολεμικές επανορθώσεις της Ιταλίας προς τη χώρα μας. Η Ιχκάνη απορροής του ταμιευτήρα έχει έκταση 749 km^. Πλούσιες είναι οι αναφορές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας στον Αάδωνα που χαρακτηρίζεται σαν ένα από τα μυθικά ποτάμια της Αρχαίας Ελλάδας. Ένας από τους κορυφαίους σχετικούς μύθους είναι αυτός του τραγοπόδαρου θεού Πάνα και της νύμφης Σύριγγας. Ο Πάνας περιφερόταν συχνά στην περιοχή του Αάδωνα. Όταν είδε εκεί την ωραία νύμφη άρχισε να την κυνηγά και την πλησίασε. Τότε αυτή εξαντλημένη, έφτασε στις όχθες του ποταμού και παρακάλεσε τον Αάδωνα να την βοηθήσει. Εκείνος, μόλις είδε τον Πάνα να την πλησιάζει, την μεταμόρφωσε σε καλαμιά. Τότε ο Πάνας έκοψε μερικά κα1.άμια, τα ένωσε μεταξύ τους και σχημάτισε το δικό του χαρακτηριστικό σε μορφή και ήχο μουσικό όργανο που ονομάστηκε avpiyya. Εδώ επίσης λουζόταν η θεά Δήμητρα και εδώ κυνηγούσε η θεά του κυ> ηγίου Αρτεμις. Εδώ διαδραματίστηκε ο μύθος του Αεύκιππου που ντύθηκε γυναίκα, για να βρίσκεται κοντά στη αγαπημένη του νύμφη Δάφι-η, πράξη που πλήρωσε με την ζωή του, όταν αποκαλύφτηκε. Κοντά στην κοίτη του, στα όμορφα δάση του Σόρωνα -που πιο πάνω ονομάζονται και Αφροδίσια όρη - η Αφροδίτη συναντιόταν με τον παράνομο εραστή της θεό Αρη. Τέλος στον Αάδωνα έπιασε το ελάφι ο Ηρακί.ής μετά από επιτυχή καταδίωξη και εδώ ο θεός Απόλλωνας

28 ερωτεύτηκε την κόρη του Λάδωνα Δάφνη. Τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στον Λάδωνα είναι το φράγμα του Λάδωνα. Νέστος: Ο ποταμός Νέστος είναι ένας από τους σημαντικότερους ποταμούς της Ε).).άδας. Οι πηγές του βρίσκονται στο όρος ΡψΜ (2.716 m) στην νότια Βουλγαρία, μεταξύ των οροσειρών Αίμου και Ροδόπης. Εκεί ο Νέστος ονομάζεται Mesta. Το συνολικό του μήκος είναι 234 Km, από τα οποία τα 140 Km περίπου βρίσκονται σε ελί.ηνικό έδαφος. Η συνολική 1.εκάνη απορροής μέχρι τις εκβοίχς υπολογίζεται περίπου σε Km^, από τα οποία Km^ βρίσκο\ται σε βουλγαρικό έδαφος. Η μέση ετήσια παροχή του ποταμού είναι 58 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, ενώ η μέση ετήσια απορροή του ξεπερνά τα 1800 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό. Ο Νέστος αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Η ροή του ποταμού, από τα ευ.ηνοβουλγαρικά σύνορα μέχρι τις εκβολές, στο Θρακικό πέλαγος, δημιούργησε ένα πλήθος από διαφορετικούς βιότοπους που φιλοξενούν πληθώρα ειδών χλωρίδας και πανίδας όπου όμοιούς του δεν συναντά κανείς πουθενά στην Ευρώπη, ούτε σε ποσότητα αλλά ούτε και σε έκταση. Ένας από τους ποταμούς με τα νερά τα "γοργοστρόβιλα" που γέννησαν η Τηθύς και ο Ωκεανός, μας λέει ο Ησίοδος στη"θεογονία" του, ήταν και ο Νέσσος, θεός της Θράκης και πατέρας της Καλλιρρόης. Ο Νέστος του Θουκυκίδη, του Ηρόδοτου, του Στράβωνα και του Παυσανία, που εδώ τα νερά του κρύβονται κάτω από παχιά ομίχλη, έγινε Mestus για τους Ρωμαίους και σαν Μέστος αναφέρεται από την Άννα την Κομνηνή στην "Αλεξιάδα" (11ος αιώνας). Αργότερα εμφανίστηκε η Σλαβική θηλυκή μορφή Μέστα, που έδωσε το όνομά της στο βουλγαρικό τμήμα του ποταμού. Οι πηγές του αναβλύζουν από τα βουνά της περιοχής Ρίλα στη Βουλγαρία. Ξεκινώντας από την γενέτειρά του, ο ποταμός ενώνεται στην Ελλάδα με τη θάλασσα, φυσικό όριο μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης, διασχίζει βαθιές κοιλάδες και φαράγγια στα βουνά μεταξύ Ορβήλου και Ροδόττης περνώντας τα μεγαλόπρεπα του Τέμπη από τη Σταυρούπολη έως τους Τοξότες, ξεχύνεται στην πεδιάδα κατ' ευθείαν στη θάλασσα, χωρίς μαιανδρισμούς, απέναντι στη Θάσο.

29 Δεξιά και αριστερά των όχθων του από τους Τοξότες έως τη θόύλσσα σε μήκος 27 και π).άτος 3-7 Km, ζωογονούσε με τα νερά το ωραιότερο και πολυτιμότερο υδροχαρές δάσος της Ευρώπης, το Κοτζά - Ορμάν (με έκταση στρέμματα περίπου), που στην τουρκική γ>.ώσσα σημαίνει μεγόώλ θρυλικό δάσος. Το συνολικό του μήκος είναι 234 Km από τα οποία μόνο τα 130 Km είναι σε ελληνικό έδαφος. Χάρη στα ειδικά έργα που έχουν γίνει, ο Νέστος ποτίζει τις γύρω πεδιάδες, αποκτώντας έτσι μεγάλη οικονομική σημασία. Δημιουργός μέγας ο ποταμός Νέστος εδώ και χιλιάδες χρόνια ανοίγει το διάβα του ανάμεσα σε τρομερά βουνά προσφέροντας νερό στη γη, στα φυτά, στα ζώα, στον άνθρωπο. Υπήρξε η κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη πολιτισμών από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους. Κοντά του εξελίχθηκαν πολλές θρακιώτικες πόίχις. Aώoc: Ο ποταμός Αώος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ηπείρου. Έχει τις ττηγές του στο όρος Αυγό, στο Ζυγό του Μετσόβου, όπου είναι και η ωραία λίμνη της Δ.Ε.Η., που τροφοδοτεί το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος. Διασχίζει πολλές οροσειρές ανάμεσα από βαθιά και απότομα πηγάζει από τις κορυφές της βόρειας Πίνδου και αφού ενωθεί με τον Βοϊδομάτη και διοΐ'ύσει 68 km προς ανατο>.άς, επί ελληνικού εδάφους, συνεχίζει τον ρου του στο Αλβανικό έδαφος. Κοιτά στις ττηγές του Αώου, 15 km βορειοδυτικά του Μετσόβου, κατασκευάστηκε υδροηλεκτρικό έργο το οποίο αποπερατώθηκε τον Ιανουάριο του Τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στη λεκάνη απορροής του Αώου είναι το φράγμα των πηγών του Αώου. Το έργο είναι αρκετά σύνθετο και περιλαμβάνει εφτά συνολικά φράγματα, υπόγειος σταθμός παραγωγής, σήραγγες μεγάλου μήκους και κατακόρυφο υπόγειο φρέαρ ύψους 4θθιη. YvDOTonoc Ά ypa: Το υδροηλεκτρικό έργο του Αγρα βρίσκεται επί του ποταμού Βόδα, 4km περίπου πριν την Έδεσσα. Αειτουργεί με νερό από τον ημιφυσικό υγρότοπο Αγρα

30 - Νησίου - Βρυττών, ο οποίος καταλήγει σε μικρό αναρρυθμιστικό ταμιευτήρα, από τον οποίο τροφοδοτούνται και οι καταρράκτες της Έδεσσας ό>λ τον χρόνο. Ο ποταμός Βόδας ξεκινά από τη λίμνη Βεγορίτιδα και κατοώ.ήγει στον Α>.ιάκμονα, κατάντη των φραγμάτων Πολυφύτου, Σφηκιάς, Ασωμάτων και Αν.ιάκμονα. Το έργο εντάχθηκε στο διασυνδεδεμένο σύστημα της ΔΕΗ το Πηνειός (Η/χίας): Ποταμός της Β. Δ ΠείΛποννήσου στο νομό ΗΙχίας μήκους 65 km, ττηγάζει από το όρος Ερύμανθος σε υψόμετρο 1.ΘΘΘ m και εκβά^χι στο Ιόνιο πέ1.αγος. Η Ιχκάνη απορροής του καλύπτει επιφάνεια 76Θ km^, το ύψος της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης στην περιοχή ανέρχεται σε 1.1Θ0 mm, ο μέσος ετήσιος όγκος υετού ανέρχεται σε 836 χ 10^ m^ και η μέση ετήσια απορροή εκτιμάται σε 436 χ 10* m^. Τροφοδοτείται από τα νερά του Καλφαϊκού Ποταμού και του Πηνειακού Λάδωνα ή Ντάφα. Πλησίον του χωριού Κέντρο έχει κατασκευασθεί φράγμα ύψους 50 m και μήκους 200 m, όπου τα νερά του Πηνειού ταμιεύονται στην ομώνυμη τεχνητή λίμνη, συνολικής χωρητικότητας 460 χ 10* m^. Τα νερά της τεχνητής λίμνης χρησιμοποιούνται μόνο για άρδευση. Τα αρδευτικά δίκτυα καλύπτουν έκταση στρεμμάτων, από τα οποία τα στρέμματα είναι κ1.ειστά δίκτυα υπό πίεση ενώ τα υπόλοιπα στρέμματα αποτελούνται από δίκτυα ανοικτών διωρύγων με καναλέτα. Ο Πηνειός ποταμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον πέμπτο άθ/λ του Ηρακλή (καθαρισμός των στάβίλίν του Αυγεία από την κόπρο). Κατά τον μύθο, ο Ηρακλής, αφού γκρέμισε το μαντρότοιχο των στάβλων, εξέτρεψε τα ποτάμια Πηνειό και Αλφειό και καθάρισε τους στάβλους. Ο μύθος έχει συμβολικό χαρακτήρα και συνδέεται κυρίως με την κατασκευή υδραυλικών έργων, την αποξήρανση ελωδών εκτάσεων και την απαλί,αγή της καλλιεργήσιμης γης από τα νερά των ποταμών. Θα μπορούσε κανείς να δεχθεί ότι η κατασκευή του φράγματος στον Πηνειό και των εγγειοβελτιωτικών έργων στην περιοχή αποτελεί μια συνέχεια του μύθου, στην εποχή μας. Σοφαδίτης: Ο χείμαρρος Σοφαδίτης είναι ένας από τους πολυάριθμους παραπόταμους του Πηνειού, που αποτελεί τον κεντρικό συλλεκτήρα των νερών της περιοχής

31 Θεσσαλίας. Κατευθΰνεται προς βορρά και εκβά/jxi στο χείμαρρο Φαρσα>Λώτη και κατόπιν στον Ενιπέα, επίσης παραπόταμο του Πηνειού. Στην κοίτη του είναι κατασκευασμένο το φράγμα του Σμοκόβου. Εύηνος: Από τα «θρυλικά» ποτάμια της Αιτω)Λακαρνανίας είναι και ο Εύηνος ποταμός. Ο Εύηνος ποταμός αν και είναι γνωστός από τη μυθο?λγία και συνδέεται με ιστορικά γεγονότα παραμένει σχετικά άγνωστος (απουσία έρευνας, βιβλιογραφίας κλπ). Ο Εύηνος ή Φίδαρης πηγάζει από τον Κόρακα της Ευρυτανίας και εκβάλλει στον Πατραϊκό ΚόΪΛΟ, απέναντι από την Πάτρα και δυτικά της Βαράσοβας, αφού διανύσει 113 χλμ. χωρίζει την Ναυπακτία από την Τριχωνίδα. Το όνομα του το οφείλει στο όνομα του βασιϊ.ιά των Αιτωλών Εύηνο που πνίγηκε στα νερά του. Εκεί είναι κατασκευασμένο το φράγμα του Εύηνου ή αλλιώς Αγίου Δημητρίου. M odvoc: Ποταμός της κεντρικής Στερεάς Ελλάδας. Πηγάζει απ' τις νότιες πλαγιές της Οίτης και καθώς κατεβαίνει στα νότια αποχετεύει τη λεκάνη που βρίσκεται μεταξύ Βαρδουσίων, Οίτης, Γκιόνας και Λιδορικίου. Καθορίζει τα όρια των επαρχιών Λωρίδας και Ναυπακτίας και χύνεται στα όρια Κορινθιακού και Πατραϊκού κόλπου δυτικά της Ναυπάκτου. Στο μέρος που εκβάλλει σχηματίζει μικρή πεδινή περιοχή με τις συνεχείς προσχώσεις του. Ο Μόρνος έχει συνολικό μήκος 70 χιλιόμετρα περίπου κι η λεκάνη απορροής του είναι 118Θ τετρ. χιλιόμετρα. Τα νερά του Μόρνου αποφασίστηκε να μεταφερθούν στην Αθήνα για την ενίσχυση της ύδρευσής της. Εκεί είναι κατασκευασμένο και το φράγμα του Μόρνου. Το έργο Ευήνου, φράγμα και σήραγγα Μόρνου, αποτελεί τη 2'' Φάση του συστήματος υδροδότησης της μείζονος περιοχής της Αθήνας. Αυτή υδροδοτείται από τον βασικό ταμιευτήρα στον ποταμό Μόρνο μέσω υδραγωγείου βαρύτητας μήκους 186 km. Ο σχεδιασμός του έργου στον Μόρνο, προέβλεπε την ενίσχυση του βασικού αυτού ταμιευτήρα και με νερά από τη γειτονική λεκάνη του ποταμού Ευήνου.

32 Κατά τη φάση της προμελέτης, προεκρίθη η λύση χωμάτινου φράγματος ύψους 124 m στη θέση Άγιος Δημήτριος του ποταμού Εύηνου και σήραγγα διαμέτρου 3,5 m και μήκους 30 km περίπου, η οποία θα Ι,ειτουργεί υπό πίεση και θα παροχετεύει νερό προς τον ταμιευτήρα Μόρνου. Το έργο αυτό θα παρέχει κατά μέσο όρο για την ύδρευση της Αθήνας ετησίως. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί στο 25% περίπου της συνολικής παροχής του Εύηνου. Τάκα Αρκαδίας: Ένας από τους σημαντικούς βιότοπους της Αρκαδίας είναι η λίμνη Τάκα. Με τον όρο λιμνοδεξαμενή χαρακτηρίζουμε ένα ιδιαίτερο τύπο ταμιευτήρα, που κατασκευάζεται, κατά κανόνα, εκτός της κοίτης φυσικών ρεμάτων και σε θέσεις όπου το ανάγλυφο του εδάφους επιτρέπει τη δημιουργία του χώρου ταμίευσης με περιορισμένης έκτασης χωματουργικές εργασίες. Η πλήρωσή τους γίνεται με εκτροπή μέρους των απορροών παρακείμενων χειμάρρων και μεταφοράς τους στη θέση της λιμνοδεξαμενής. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του μαντινειακού οροπεδίου και στο νοτιοδυτικό άκρο του τεγεατικού κάμπου, σε υψόμετρο 657 m και έχει έκταση 12 km^. Το όνομά της το διατηρεί από τα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Η λίμνη απέχει από την Τρίπολη 10 km., ενώ η οδική πρόσβαση σε αυτήν γίνεται από το χωριά Βουνό, Εύανδρο και Κερασίτσα. Περικλείεται μερικά από λόφους με αραιή βλάστηση. Πρόκειται για λίμνη γλυκού νερού που τροφοδοτείται από πηγές και αποστραγγίζεται φυσικά από υπόγειους ποταμούς μέσα από καταβόθρες. Στην περιοχή υπάρχουν δύο μεγάλες και τέσσερις μικρές καταβόθρες. Για το λόγο αυτό η επιφάνειά της δε μένει σταθερή, ενώ τη θερινή περίοδο δεν έχει νερό. Τα νερά της λίμνης μέσω των υπόγειων ποταμών τροφοδοτούν τον ποταμό Αλφειό, ενώ άλλα χύνονται στον Αργολικό κόλπο. Τα νερά της Τάκας χρησιμοποιούνται για άρδευση των καλλιεργειών του Τεγεατικού πεδίου, ενώ μερικές χρονιές η λίμνη αποξηραίνεται πλήρως. Συχνά το χειμώνα τα νερά κατακλύζουν σε μεγάλη έκταση τη γύρω περιοχή με αποτέλεσμα να καταστρέφεται η παραγωγή σε αρκετές αγροτικές εκμεταΐ^χύσεις. Ήδη στην περιοχή βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλο έργο κατασκευής φράγματος, του Ταμιευτήρα Τάκας, για την προστασία της περιοχής από την υπερχείλιση