ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΧΗΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ: ΕΛΕΝΗΣ ΜΠΕΡΓΕΛΕ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ρ ΜΙΧΑΗΛ ΧΑΛΑΡΗΣ Α ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007 ΑΘΗΝΑ

2 Ίσως µπορούσε πιο καλά να ζήσει, µια σπίθα φως αν δεν του είχες χαρίσει... Τη λέγει: «νου» και τον βοηθά να γίνει µονάχα κτήνος χειρότερο από τα κτήνη Μεφιστοφελής, Φάουστ, Γκαίτε 2

3 Πίνακας περιεχοµένων: 1. Εισαγωγή: Το παρελθόν χρήσης των χηµικών ουσιών Αρχαιότητα : Βυζαντινή Περίοδος Το «υγρόν πυρ» : Νεότεροι χρόνοι: Α Παγκόσµιος Πόλεµος ( ): Μετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο: Το παρελθόν χρήσης των βιολογικών ουσιών: Αρχαιότητα: ος -18 ος αιώνας µ.χ ος αιώνας Η απειλή των χηµικών όπλων και της χηµικής τροµοκρατίας Χηµικά όπλα και χηµικός πόλεµος: Χηµική τροµοκρατία Η απειλή των βιολογικών όπλων και της βιολογικής τροµοκρατίας: Βιολογικά όπλα και βιολογικός πόλεµος Βιολογική τροµοκρατία Περιστατικά παράνοµης διακίνησης χηµικών και βιολογικών υλικών Οι ιεθνείς Συµβάσεις αναλυτικά: Το Πρωτόκολλο της Γενεύης για την απαγόρευση της χρήσης ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή άλλων αερίων και βακτηριολογικών µεθόδων διεξαγωγής του πολέµου (17 Ιουνίου 1925) Τα πρώτα βήµατα: Η ιάσκεψη της Γενεύης και η υπογραφή του Πρωτοκόλλου: Αδυναµίες Σύντοµος απολογισµός: Σύµβαση για την απαγόρευση της ανάπτυξης, παραγωγής και αποθήκευσης βακτηριολογικών (βιολογικών) και όπλων που χρησιµοποιούν τοξίνες και για την καταστροφή τους. (Convention on the prohibition of the development, production and stockpiling of bacteriological (biological) and toxin weapons and on their destruction) 10 Απριλίου Τα πρώτα βήµατα:

4 Η ιάσκεψη της Επιτροπής Αφοπλισµού του ΟΗΕ και η υπογραφή της Σύµβασης: Αναλυτική παρουσίαση του περιεχοµένου της Σύµβασης: Στόχοι της Σύµβασης: Αντικείµενο της Σύµβασης- Υποχρεώσεις των κρατών µερών Καταστροφή Παραβιάσεις της Σύµβασης Συµβουλευτική, συνεργασία και ανταλλαγή επιστηµονικών πληροφοριών Εθνικά µέτρα εφαρµογής Αναθεώρηση Μέτρα οικοδόµησης εµπιστοσύνης Αδυναµίες Συνθήκη για την απαγόρευση της ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και χρήσης χηµικών όπλων και για την καταστροφή τους. (Convention on the prohibition of the development, production stockpiling and use of chemical weapons and on their destruction Chemical Weapons Convention- CWC) 13 Ιανουαρίου Τα πρώτα βήµατα: Η υπογραφή της Σύµβασης Αντικείµενο της Σύµβασης - Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Αδυναµίες: Η διασπορά των χηµικών και βιολογικών όπλων στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή: Συνέπειες για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή: Ελληνική νοµοθεσία σχετικά µε χηµικές και βιολογικές ουσίες: Ζητήµατα εφαρµογής των ιεθνών Συµβάσεων Σχέση διεθνούς και εσωτερικού δικαίου Από την άποψη του διεθνούς δικαίου: Από την άποψη του εσωτερικού δικαίου: το ελληνικό Σύνταγµα Θέµατα ιεθνούς ευθύνης Γενικά: Αναλυτικά οι προϋποθέσεις: Εφαρµογή στην Ελλάδα: Εθνική Αρχή Χηµικών Όπλων (Εθ.Α.Χ.Ο.) Σύσταση-συγκρότηση-λειτουργία: Αρµοδιότητες Οι επιθεωρήσεις στην Ελλάδα Ποινικές διατάξεις του Νόµου 2991/2002: ιοικητικές κυρώσεις του Νόµου 2991/2002: Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Κρίσεων (ΥΟ Κ) Σχόλια για την εφαρµογή των ιεθνών Συµβάσεων στην Ελλάδα:

5 13. Ο ρόλος που καλείται να παίξει η τοπική αυτοδιοίκηση: Μελέτη περίπτωσης: Συµπεράσµατα Προτάσεις: Περίληψη Summary Résumé en français Βιβλιογραφία Παράρτηµα:

6 Αρκτικόλεξα : BWC Biological Weapons Convention BW Biological Weapons CW Chemical Weapons CBACI Chemical and Biological Arms Control Institute CEREMS Centre d études et de recherché de l enseignement militaire supérieur CNS Center for Nonproliferation Studies CWC Chemical Weapons Convention HSP Harvard Sussex Program (on chemical and biological warfare armament and arms limitation) NIMS National Incident Management System (USA) OPCW Organization for the Prohibition of Chemical Weapons SIPRI Stockholm International Peace Research Institute WMD Weapons of Mass Destruction ΓΓΠΠ Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας ΓΧΚ Γενικό Χηµείο του Κράτους E.E. Ευρωπαϊκή Ένωση Εθ.Α.Χ.Ο. Εθνική Αρχή Χηµικών Όπλων ΚΕΕΛΠΝΟ Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων και Πρόληψης Νοσηµάτων OHE Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών ΟΚΑ Ολυµπιακό Κέντρο Ασφάλειας ΥΟ Κ Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Κρίσεων Υπ.Εξ. Υπουργείο Εξωτερικών ΧΒΡΠ απειλές Χηµικές, Βιολογικές, Ραδιολογικές, Πυρηνικές απειλές 6

7 1. Εισαγωγή: Η εκούσια χρήση χηµικών και βιολογικών ουσιών µε σκοπό να πληγεί η ζωή, η υγεία και η σωµατική ακεραιότητα ανθρώπων, να υποστούν σοβαρές επιπτώσεις το φυσικό περιβάλλον και οι υποδοµές, αποτελεί µία από τις σύγχρονες πιο επικίνδυνες απειλές. Ο µικρός αλλά σεβαστός αριθµός περιστατικών µε εκούσια χρήση χηµικών και βιολογικών όπλων που έχουν λάβει χώρα έως σήµερα αυξάνει την ήδη υπάρχουσα ανησυχία της διεθνούς κοινότητας για τον κίνδυνο εκδήλωσης τροµοκρατικών ενεργειών µε επιπτώσεις ασύλληπτων διαστάσεων, σε περίπτωση που γίνει χρήση τέτοιων όπλων. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση του διεθνούς συµβατικού θεσµικού πλαισίου που διέπει τη χρήση χηµικών και βιολογικών ουσιών, διότι κρίνεται πρώτα από όλα αναγκαία η εξέταση των προϋποθέσεων υπό τις οποίες υφίστανται ή καλλιεργούνται οι νέες αυτές απειλές για την ζωή, την υγεία, τη σωµατική ακεραιότητα, το φυσικό περιβάλλον, την περιουσία των ανθρώπων. Στο σκοπό εντάσσεται και η προσπάθεια παρουσίασης µε τον κατά το δυνατό πληρέστερο τρόπο της εφαρµογής των διεθνών συµβάσεων περί απαγόρευσης των χηµικών και βιολογικών όπλων στην Ελλάδα. Στόχος µας ήταν να καταδειχθεί η σηµασία εφαρµογής του διεθνούς συµβατικού πλαισίου για την απαγόρευση των χηµικών και βιολογικών όπλων στο θέµα της οργάνωσης της πολιτικής προστασίας στην Ελλάδα µε κατεύθυνση την αποτελεσµατική θωράκιση από χηµικές και βιολογικές απειλές, καθώς επίσης, να αποδείξουµε ότι τόσο η Κεντρική ιοίκηση όσο και η τοπική αυτοδιοίκηση και οι πολίτες νοµιµοποιούνται να λάβουν πρωτοβουλίες και να συµµετάσχουν στον σχεδιασµό, την πρόληψη και την αντιµετώπιση τέτοιου είδους συµβάντων. Επιπροσθέτως, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η προσπάθειά µας να αναδείξουµε τα προβλήµατα εφαρµογής των εν λόγω διεθνών συνθηκών στην Ελλάδα και να επισηµάνουµε τα θεσµικό, οργανωτικό, επιχειρησιακό και εκπαιδευτικό έλλειµµα που παρατηρείται στη σύγχρονη ελληνική πραγµατικότητα, το οποίο τελικώς και οδηγεί στην αύξηση της τρωτότητας σε περιστατικά απειλών µε χηµικούς και βιολογικούς παράγοντες. Η νέα σύγχρονη πραγµατικότητα ενός κόσµου απρόβλεπτου και περίπλοκου, που σηµαδεύεται από την εµφάνιση νέων απειλών, όπως της ανάπτυξης του δικτύου διάδοσης των χηµικών και 7

8 βιολογικών όπλων καθώς και τη διαρκώς επικείµενη απειλή της δηµιουργίας δεσµών µεταξύ αυτών των δικτύων και τροµοκρατικών οµάδων απαιτεί την τήρηση των διεθνών υποχρεώσεων του ελληνικού κράτους που απορρέουν από τα διεθνή συµβατικά κείµενα, τα οποία έχει υπογράψει και ενσωµατώσει στην εθνική του νοµοθεσία κυρώνοντάς τα µε νόµο καθώς επίσης και την εµπλοκή των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης που είναι και οι άµεσα ενδιαφερόµενοι για την πρόληψη και αντιµετώπιση χηµικών ή βιολογικών συµβάντων στην περιοχή τους. Τα µέσα που αξιοποιήθηκαν για την εκπόνηση της εργασίας ήταν τόσο πρωτογενείς πηγές (διεθνή συµβατικά κείµενα, νοµοθεσία), βιβλιογραφία και αρθρογραφία, χρήση του διαδικτύου και συνεντεύξεις µε ειδικούς στο θέµα. Αναφορικά µε τη µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε για την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας, επιχειρήθηκε αρχικά, η αναζήτηση των διεθνών συµβατικών κειµένων και η µελέτη τους, η αναζήτηση γενικής βιβλιογραφίας και η γενική πληροφόρηση σχετικά µε το θέµα, η έρευνα στο διαδίκτυο και σε επιστηµονικά περιοδικά για αναζήτηση εξειδικευµένης αρθρογραφίας, και, τέλος, ακολούθησαν συνεντεύξεις µε γνώστες του αντικειµένου. Πιο αναλυτικά : έγινε χρήση ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας σχετικά µε θέµατα διεθνών σχέσεων, δικαίου αφοπλισµού, δικαίου των ενόπλων συγκρούσεων, δηµοσίου διεθνούς δικαίου, συνταγµατικού δικαίου και µελέτη του πρωτογενούς υλικού για γενική ενηµέρωση. Οργάνωση πολλών συναντήσεων µε τον επιβλέποντα καθηγητή για την παροχή γενικών πληροφοριών και κατευθύνσεων. Συνεχής παράλληλη παρακολούθηση από τον καθηγητή της πορείας της εργασίας και παροχή συµβουλών. έγινε εκτενής χρήση διαδικτυακών πηγών τόσο για την ανεύρεση των διεθνών συµβατικών κειµένων, νοµοθετηµάτων, όσο και για την αναζήτηση δευτερογενούς υλικού, λόγω της ανάγκης εύρεσης επικαιροποιηµένου υλικού, έγινε εκτενής αναζήτηση στους δικτυακούς τόπους του ιεθνούς Οργανισµού για την Απαγόρευση των Χηµικών Όπλων όσο και του αντίστοιχου για τα Βιολογικά Όπλα. Πραγµατοποιήθηκαν συναντήσεις, συνεντεύξεις καθώς και τηλεφωνικές συνδιαλέξεις µε πρόσωπα, τα οποία είχαν γνώσεις συγκεκριµένες λόγω είτε της επιστηµονικής τους ιδιότητας είτε της θέσης εργασίας τους. Ή αναζήτηση και ο εντοπισµός αυτών των προσώπων δεν ήταν τις πάντα εύκολη. Επίσης, η παροχή πληροφοριών στο συγκεκριµένο 8

9 θέµα της εργασίας κάθε φορά έφτανε µέχρι ορισµένο σηµείο, λόγω της ύπαρξης πολλών απορρήτων στοιχείων και θεµάτων που αφορούν την εθνική ασφάλεια. Ο αρχικός προσανατολισµός επικεντρώθηκε σε υπηρεσίες σχετικές µε την εφαρµογή των Συµβάσεων στην Ελλάδα, δηλαδή στο Υπουργείο Εξωτερικών, όπου υπήρξε συχνή επικοινωνία µε εµπειρογνώµονες της Αρµόδιας ιεύθυνσης για την εφαρµογή των ιεθνών Συµβάσεων στην Ελλάδα. Ακολούθως, απευθύνθηκα στους ειδικευµένους φορείς που θα παρείχαν πιο συγκεκριµένες και επιστηµονικά στοχευµένες απαντήσεις στα ερωτήµατά µου, το Γενικό Χηµείο του Κράτους και το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων και Πρόληψης Νοσηµάτων. Στην πορεία της εργασίας, αποδείχθηκε αναγκαία η επικοινωνία µου µε το σύνολο των εµπλεκόµενων φορέων και γι αυτό επικοινώνησα µε εκπροσώπους του Υπουργείου ηµόσιας Τάξης, της Ελληνικής Αστυνοµίας, της Πυροσβεστικής, του Υπουργείου Υγείας, της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας, του Υπουργείου Εθνικής Άµυνας. Ακόµη και στις περιπτώσεις που δεν είχα άµεσο όφελος από τις συνεντεύξεις, µου δινόταν η ευκαιρία να εξαγάγω συµπεράσµατα έστω και από την έλλειψη στοιχείων. Αποφασιστικής σηµασίας ήταν η επικοινωνία µου µε τον Γενικό Γραµµατέα της Εθνικής Αρχής Χηµικών Όπλων και µέλος της Επιτροπής Εµπιστευτικότητας (Confidentiality Commission) του OPCW (Organization for the Prohibition of Chemical Weapons), ο οποίος, λόγω της πολύχρονης εµπειρίας του από τη λειτουργία τόσο της Εθνικής Αρχής όσο και του ιεθνούς Οργανισµού για την Απαγόρευση των Χηµικών Όπλων, προσέφερε πολύτιµη συνδροµή. Η επικοινωνία µου επεκτάθηκε και σε οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης,καθώς και σε ελληνικές πρεσβείες στο Εξωτερικό προκειµένου να πάρω κατευθύνσεις για την επιλογή της µελέτης περίπτωσης. Η υπόθεση εργασίας, που περιλαµβάνεται στην παρούσα εργασία, αφορά στις δυνατότητες που παρουσιάζονται στο ελληνικό κράτος για την αξιοποίηση του υπάρχοντος δυναµικού, την ευαισθητοποίηση και την ενεργοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης στο θέµα της πρόληψης των χηµικών και βιολογικών απειλών. Συγκεκριµένα, παρουσιάζοντας την περίπτωση του θετικού παραδείγµατος ενός κράτους που οµοιάζει σε πολλά σηµεία µε το ελληνικό, του γαλλικού κράτους, που εφαρµόζει επιτυχώς τις Συµβάσεις για τα χηµικά και βιολογικά όπλα και στα 9

10 πλαίσια του οποίου, η τοπική αυτοδιοίκηση ευαισθητοποιείται και ενεργοποιείται λαµβάνοντας πρωτοβουλίες για την πρόληψη κατά των χηµικών και βιολογικών απειλών, εξάγουµε χρήσιµα συµπεράσµατα. Για να ενισχύσουµε τα επιχειρήµατά µας, αναλύουµε τις σχετικές ενέργειες (τις προβλεπόµενες από τις διεθνείς συµβάσεις), στις οποίες έχει προβεί το γαλλικό κράτος καθώς και την αντιµετώπιση του ζητήµατος από την πλευρά των τοπικών αρχών. Επισηµαίνονται οι λόγοι για τους οποίους η Γαλλία είναι πιο ευαισθητοποιηµένη σε θέµατα χηµικών και βιολογικών απειλών και γιατί η τοπική αυτοδιοίκηση της Γαλλίας είναι σε σαφώς µεγαλύτερη ετοιµότητα σε σύγκριση µε την ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση να αντιµετωπίσει ένα χηµικό ή βιολογικό συµβάν. Επισηµαίνονται και οι λόγοι για τους οποίους το ελληνικό κράτος έχει τις συγκεκριµένες αδυναµίες και περιγράφεται, αν µπορεί να µιµηθεί την πρακτική του γαλλικού κράτους ή έστω αν µπορεί να διδαχθεί από αυτήν. Η εξαγωγή χρήσιµων συµπερασµάτων, εξάλλου, που ακολουθεί, βασίζεται στην εν λόγω µελέτη περίπτωσης, ενώ, γίνεται και κατανοητός ο τρόπος που µπορεί να υιοθετήσει η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση ιδέες και να αναλάβει πρωτοβουλίες θετικές προς την κατεύθυνση της θωράκισής της από χηµικές και βιολογικές απειλές. Αναφορικά µε τη διάρθρωση της εργασίας, αυτή περιλαµβάνει τις ακόλουθες ενότητες: την παρουσίαση ιστορικών στοιχείων σχετικά µε τη χρήση χηµικών και βιολογικών ουσιών, την εννοιολογική τους οριοθέτηση και την περιπτωσιολογία χρήσης των ουσιών για πολεµικούς ή τροµοκρατικούς σκοπούς, την αναλυτική παρουσίαση των διεθνών συµβάσεων για την απαγόρευση των χηµικών και βιολογικών όπλων καθώς και σχολιασµό τους, την παρουσίαση της γεωστρατηγικής ανάλυσης της απειλής για την Ελλάδα και την ανάλυση και σχολιασµό της εφαρµογής των διεθνών συµβάσεων στην Ελλάδα. Επιχειρείται, επιπλέον, η µελέτη περίπτωσης εφαρµογής της Σύµβασης για τα Χηµικά Όπλα στη Γαλλία και η δυνατότητα εµπλοκής της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τέλος, η εργασία κλείνει µε την παρουσίαση συµπερασµάτωνπροτάσεων 10

11 2. Το παρελθόν χρήσης των χηµικών ουσιών 2.1. Αρχαιότητα 1 : Σύµφωνα µε πολλές ιστορικές µαρτυρίες, τα χηµικά όπλα ήταν ήδη γνωστά από την αρχαιότητα. Στον Πελοποννησιακό Πόλεµο, σύµφωνα µε το 2 ο και 4 ο βιβλίο του Θουκυδίδη, έγινε χρήση χηµικών ουσιών. Συγκεκριµένα, το 429 π.χ., ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαµος ο Β, για να εξαναγκάσει τους υπερασπιστές της πόλης των Πλαταιών να παραδοθούν, άνοιξε µια περιφερειακή τάφρο, τη γέµισε µε θειάφι και πίσσα και έβαλε στα υλικά αυτά φωτιά (Θουκυδίδης 2 ο βιβλίο). Οι καπνοί που έβγαιναν ήταν τόσο πυκνοί και τόσο αποπνικτικοί, ώστε οι Πλαταιείς και οι σύµµαχοί τους, τροµοκρατηµένοι από την απροσδόκητη αυτή τροπή των πραγµάτων, αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Επιπλέον, κατά την πολιορκία του ηλίου το 424 π.χ., ο Παγώνδας, ο Βοιωτάρχης χρησιµοποιούσε κατά των Αθηναίων και αυτός αέρια που προέρχονταν από την καύση άνθρακα θείου και πίσσας (η καύση αυτή πραγµατοποιείτο µέσα σε κλιβάνους, στους οποίους είχαν προσαρµοστεί επικλινείς σωλήνες παρεµφερείς µε τα σηµερινά φλογοβόλα, µε τη βοήθεια των οποίων κατηύθυνε τον καπνό προς τους πολιορκηµένους). Με τον τρόπο αυτόν, κατόρθωσε να κάµψει την αντίσταση των υπερασπιστών της πόλης και να τους εξαναγκάσει να παραδοθούν. Το 187 π.χ., σύµφωνα µε τον ιστορικό Πολύβιο, οι Ρωµαίοι, µε ασφυκτικά αέρια, προσπάθησαν να εκπορθήσουν και την Αµβρακία, την πρωτεύουσα του βασιλιά Πύρρου. Λόγω της αποτελεσµατικότητας των οποίων µάλιστα δεν το χρησιµοποιούσαν µόνο πολιορκητές, αλλά και πολιορκούµενοι. Κατά τον Αινεία (360 π.χ.), οι πολιορκούµενοι διαφόρων πόλεων πετούσαν από τις επάλξεις καπνογόνες ουσίες στους πολιορκητές Βυζαντινή Περίοδος Το «υγρόν πυρ» : Το πιο γνωστό χηµικό όπλο ιστορικά είναι το περίφηµο «υγρό πυρ» των Βυζαντινών, η χρήση του οποίου ως αµυντικού όπλου οδήγησε στην αποτυχία και των δύο προσπαθειών 1 A.Mayor, 2003, σελ

12 των Αράβων να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη 2 (την πρώτη φορά, επί βασιλείας του Κωνσταντίνου του και, τη δεύτερη όταν αυτοκράτορας ήταν ο Λέων ο Γ και έκαψε µε το υγρό πυρ τα πλοία των πολιορκητών). Η αποτελεσµατικότητα της χρήσης του υγρού πυρός στην εξολόθρευση των εχθρών της Κωνσταντινούπολης επιβεβαιώθηκε και στην απόκρουση της επίθεσης των Ρώσων το 941 µ.χ. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των ιστορικών, ένα είδος «πρόδροµου» υγρού πυρός χρησιµοποιήθηκε πριν τους Βυζαντινούς και από άλλους λαούς (ήταν, µάλιστα, γνωστό µε διάφορα ονόµατα όπως «ελληνικό πυρ», «θαλάσσιον πυρ», «σκευαστόν πυρ», «πυρ εσκευασµένον», κλπ). Εφευρέτης όµως του υγρού πυρός θεωρείται από αρκετούς µελετητές ο Έλληνας αρχιτέκτων Καλλίνικος, επειδή επέφερε στα γνωστά µέχρι τότε πυρφόρα υγρά σοβαρές καινοτοµίες µε αποτέλεσµα να αυξήσει την αποτελεσµατικότητά τους. Συγκεκριµένα, στο βασικό συστατικό των πυρφόρων υγρών, τη νάφθα (ακατέργαστο πετρέλαιο), ο Καλλίνικος προσέθεσε θείο, οξείδιο του ασβεστίου και νιτρικό κάλιο (η σύνθεση του µείγµατος αυτού είναι πολύ κοντά στη πυρίτιδα, η οποία αποτελείται από άνθρακα, θείο και νίτρο). Στα συστατικά του περιλαµβανόταν και οξείδιο του ασβεστίου, το οποίο λόγω της ιδιότητάς του να ανεβάζει σηµαντικά τη θερµοκρασία, µετά από µια σειρά χηµικών αντιδράσεων, προκαλούσε απότοµη συγκέντρωση µεγάλου όγκου αερίων (διοξειδίου του άνθρακα, αζώτου και διοξειδίου του θείου), και να πραγµατοποιείται έκρηξη (ανάφλεξη της νάφθας) και το φλεγόµενο πλέον µείγµα (υγρό πυρ) εκτοξευόταν στα εχθρικά πλοία (µε καταθλιπτική αντλία, καταπέλτη ή βαλλίστρα) και τα κατέκαιγε. Εκτός αυτού, η καύση του θείου παρήγαγε ένα ιδιαίτερα αποπνικτικό (πολεµικό αέριο), δηµιουργώντας µια ανυπόφορη κατάσταση ακόµη και στα πλοία που δεν είχαν δεχθεί άµεσα το υγρό πυρ. Με τον τρόπο αυτόν, ανάγκαζαν ορισµένα εχθρικά πλοία να αποµακρύνονται από τους σχηµατισµούς τους και να κινούνται µεµονωµένα. Έτσι ήταν ευκολότερο να περικυκλωθούν και να εξουδετερωθούν Νεότεροι χρόνοι 3 : Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, στο βιβλίο του «Περί οχυρώσεων», συστήνει ως αποτελεσµατικό αµυντικό όπλο, τη χρήση χειροβοµβίδων που περιέχουν δηλητηριώδεις ενώσεις του αρσενικού. 2 A.Mayor 2003 σελ.45, 62 3 J.Tucker 2007 σελ

13 Το 1516, ο εξερευνητής Angherius περιέγραψε στις εντυπώσεις του ότι οι Ινδιάνοι της Νότιας Αµερικής χρησιµοποιούσαν τη χηµική ουσία «κουράριο»(που περιέχει τη µυοχαλαρωτική ουσία κουραρίνη) στα βέλη τους και οι αντίπαλοί τους έπεφταν σε κώµα ή πέθαιναν. Η αντίστοιχη δηλητηριώδης ουσία «το κώνειον» (που περιέχει κωνειίνη) των Αρχαίων Ελλήνων δεν χρησιµοποιήθηκε ποτέ ως χηµικό όπλο, παρά µόνο ως δηλητήριο (θάνατος του φιλοσόφου Σωκράτη). Το 1591 µ.χ., ο Γερµανός επιστήµονας Μπρέχτελ, στην πραγµατεία του «Περί Πυροβολικής», προτείνει µεθόδους κατασκευής οβίδων µε δηλητηριώδεις ουσίες, όπως το αρσενικό, ο υδράργυρος και ορισµένα δηλητηριώδη φυτά, τα προϊόντα καύσης των οποίων, θα µπορούσαν να θεωρηθούν ότι είναι πρόδροµοι των σηµερινών αερίων νεύρων, στα οποία ανήκει και το σαρίν. Κατά την Επανάσταση του 1821, εκτιµάται σύµφωνα µε τους µελετητές ότι ο Κανάρης χρησιµοποίησε ένα παρεµφερές µε το υγρό πυρ των Βυζαντινών όπλο, για να πυρπολήσει την τουρκική φρεγάτα. Κατά τη διάρκεια του πολέµου του 1878, ένας Γερµανός φαρµακοποιός υποβάλλει σχέδιο χρησιµοποίησης οβίδων πυροβολικού που περιέχουν µια εξόχως πταρµογόνο και δηλητηριώδη ουσία (ο οποίο τελικά απορρίφθηκε). Την ίδια εποχή, ο Γερµανός Καθηγητής χηµείας Αδόλφος φον Μπάουερ ανακάλυψε τα δακρυγόνα αέρια. Την πρώτη όµως βόµβα µε πολεµικά αέρια, που προκαλούσαν έντονο βήχα, κατασκεύασε ο Γάλλος χηµικός Λεφορτιέ, στις Σέβρες της Γαλλίας το Η Επιτροπή αξιολόγησης όµως απέρριψε την πρόταση αυτή επειδή αµφισβήτησε την αποτελεσµατικότητά της. Ανάλογη πρόταση χρησιµοποίησης συγκεκριµένων πολεµικών ουσιών έγινε από Γάλλους επιστήµονες στον Ναπολέοντα τον Γ, ο οποίος ανέθεσε σε µια οµάδα ειδικών να διερευνήσει την υπόθεση και να κάνει τις σχετικές δοκιµές. Τα αποτελέσµατα ήταν τόσο εντυπωσιακά που κατατρόµαξαν τους αρµοδίους και απέρριψαν την πρόταση. Στον πόλεµο της Κριµαίας, το 1854, ο Άγγλος ναύαρχος Ντούντολαντ υπέβαλε στην κυβέρνηση της χώρας του σχέδιο εκπόρθησης της Σεβαστούπολης µε χρήση ασφυκτικών αερίων που θα προέρχονταν από καύση θείου. Τα ασφυκτικά αυτά αέρια θα τα κατηύθυνε, µε κατάλληλη διάταξη, προς τους υπερασπιστές της πόλης. Η κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση αυτή ως βάρβαρη και αποτρόπαιη. Παρ όλα αυτά, όµως, είναι πλέον γνωστό ότι ο 13

14 Ντούντολαντ, µε δική του πρωτοβουλία, χρησιµοποίησε τα αποπνικτικά αέρια της καύσης του θείου µε επιτυχία. Σκέψεις χρησιµοποίησης πολεµικών χηµικών ουσιών έγιναν και κατά τον εµφύλιο πόλεµο στην Αµερική, το 1862, οι οποίες τελικά εγκαταλείφθηκαν, λόγω της θεώρησής τους ως απάνθρωπων Α Παγκόσµιος Πόλεµος ( ) 4 : Όταν εξερράγη ο Α Παγκόσµιος Πόλεµος, το 1914, ορισµένες γαλλικές στρατιωτικές µονάδες ήταν εφοδιασµένες µε βόµβες που περιείχαν µια ισχυρή δακρυγόνο ουσία. Στα µετέπειτα χρόνια, κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσµίου Πολέµου, οι Γερµανοί έκαναν περισσότερες από πενήντα επιθέσεις µε πολεµικές χηµικές ουσίες, οι Βρετανοί φρόντισαν µε τη σειρά τους να απαντήσουν στις επιθέσεις αυτές µε τον ίδιο τρόπο. Οι Γάλλοι επιτέθηκαν είκοσι φορές περίπου µε φωσγένιο και χλώριο, ενώ οι Ρώσοι χρησιµοποίησαν χηµικά αέρια στις µάχες στα Καρπάθια και τον πόλεµο µε την Αυστροουγγαρία, το χρήση πολεµικών χηµικών ουσιών έκαναν και οι Αυστριακοί εναντίον των Ιταλών, στο βουνό Σαν Μικέλε, το 1916, και στον ποταµό Πιάβε, το 1918, µετά τη µάχη του Καπορέτο. Στο µακεδονικό µέτωπο, κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσµίου Πολέµου, ο ελληνικός στρατός δέχτηκε από τους Γερµανούς επίθεση µε υπερίτη ευτυχώς µε λίγες απώλειες.το γεγονός όµως αυτό στάθηκε αφορµή για να εξοπλιστεί µε οβίδες αερίων και να εφοδιαστεί µε αντιασφυξιογόνες µάσκες Μετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο 5 : Χρήση, όµως, χηµικών όπλων έγινε µε πρωτοβουλία των διοικητών των πυροβολαρχιών στο Σαγγάριο, το Σεπτέµβριο του 1921, και αργότερα, στο Τσαλ-Νταγ και στο Αρτίζ της Μικράς Ασίας. Ακόµα, δηλαδή, και ο ελληνικός στρατός παρά την οικονοµική δυσπραγία της Ελλάδας, διέθετε βλήµατα πυροβολικού µε δηλητηριώδη αέρια τόσο κατά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, όσο και κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία 6. 4 Μανουσάκης 2001 σελ Μανουσάκης 2001 σελ Επίσης, ορισµένα στελέχη των ελληνικών ενόπλων δυνάµεων είχαν κατά καιρούς σταλεί για εκπαίδευση στη Σχολή Χηµικού Πολέµου στη Γαλλία. 14

15 3. Το παρελθόν χρήσης των βιολογικών ουσιών: 3.1. Αρχαιότητα 7 : ύο ελληνικοί µύθοι, η ιστορία του Ηρακλή και της Λερναίας Ύδρας, και αυτή του Τρωικού Πολέµου, αποκαλύπτουν σηµαντικές πληροφορίες σχετικά µε την προέλευση των βιολογικών όπλων και τις αρχαίες αντιλήψεις σχετικά µε την χρήση τους. Ο Ηρακλής, ο µεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής µυθολογίας, ήταν αυτός που εφηύρε το πρώτο βιολογικό όπλο που περιγράφεται στα αρχαία κείµενα., αφού, όταν βούτηξε τα βέλη του σε δηλητήριο φιδιού, άνοιξε έναν κόσµο όχι µόνο τοξικού πολέµου, αλλά και απρόβλεπτων συνεπειών. Βεβαίως, οι βαθύτερες ρίζες της έννοιας των βιολογικών όπλων ανατρέχουν στο πολύ µακρινό παρελθόν, ακόµη και πριν γραφτούν τα οµηρικά έπη τον 8 ο αιώνα π.χ.. Το δηλητήριο και τα βέλη ήταν βαθιά συσχετισµένα στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Η λέξη τοξικόν που χρησιµοποιείτο αντί της λέξης δηλητήριο στην αρχαία ελληνική, προέρχεται από τη λέξη τόξον, κοινώς τόξο. Και στη λατινική γλώσσα, για την λέξη δηλητήριο χρησιµοποιούσαν τη λέξη toxica, η οποία θεωρείται προερχόµενη από τη λέξη taxus (δηλαδή ξύλο από ήµερο έλατο), διότι τα πρώτα δηλητηριώδη βέλη είχαν επαλειφθεί µε θανατηφόρο χυµό από καρπό έλατου. Συνεπώς, «τοξική» ουσία σήµαινε «κάτι για το τόξο και το βέλος». Τα αρχαιότερα σαφή παραδείγµατα εσκεµµένων προσπαθειών µετάδοσης επιδηµιών παρουσιάζονται σε σφηνοειδείς επιγραφές των αρχαίων Χετταίων της Ανατολίας ( π.χ.), οι οποίες µιλούν για ζώα και τουλάχιστον για µια γυναίκα που είχαν µολυνθεί από επιδηµία και οδηγήθηκαν έξω από τα τείχη της πόλης και µέσα στις γραµµές του εχθρού, µε την συνοδεία µιας προσευχής: «Η χώρα που θα τους δεχθεί θα δεχθεί και αυτόν τον σατανικό λοιµό». Η πρόθεση είναι ολοφάνερη και τα µέσα πρέπει να ήταν ιδιαιτέρως αποτελεσµατικά. Κατά την αρχαιότητα, επίσης, Πέρσες, Έλληνες και Ρωµαίοι δηλητηρίαζαν τους εχθρούς τους ρίχνοντας προς το µέρος τους ανθρώπινα πτώµατα σε κατάσταση αποσύνθεσης. 7 Γκούβας, 2003 σελ

16 ος -18 ος αιώνας µ.χ. 8 Η τριετής πολιορκία της πόλης Κάφφα στη Κριµαία έληξε το 1346 και στα 1350, η πανούκλα, ο περιβόητος «Μαύρος Θάνατος», εξολόθρευσε σχεδόν το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσµού πλήττοντας τους κατοίκους περίπου χωριών και πόλεων. Εκτός από εκατοµµύρια νεκρούς άφησε πίσω του το χάος και την απόγνωση. ύο αιώνες αργότερα, µια επιδηµία ευλογιάς αποδεκάτισε στο Νέο Κόσµο τους πληθυσµούς των Ινδιάνων. Στη Βόρεια Αµερική, το 18 ο αιώνα, Άγγλοι και Γάλλοι προσέφεραν «θανατηφόρα δώρα» στους αρχηγούς των ινδιάνικων φυλών: ρούχα και κουβέρτες εµποτισµένες µε τον ιό της ευλογιά που µετέδιδε τη θανατηφόρα ασθένεια στους ανύποπτους Ινδιάνους. Με αυτόν τον τρόπο οι περιοχές τους ερηµώνονταν, αποτελώντας έτσι πρόσφορα έδαφος για τους αποικιοκράτες ος αιώνας Ανεξέλεγκτοι βιολογικοί παράγοντες έπλητταν άλλοτε το ανθρώπινο είδος, άλλοτε σποραδικά και άλλοτε µαζικά. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα ο ίδιος ο άνθρωπος άρχισε συνειδητά να επεξεργάζεται και να καλλιεργεί τους βιολογικούς παράγοντες µε σκοπό τη χρησιµοποίησή τους ως πολεµικά όπλα. Οι έρευνες πάνω στην ανάπτυξη των βιολογικών όπλων ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσµίου Πολέµου, στα πεδία µαχών όπου χρησιµοποιήθηκαν για πρώτη φορά και τα χηµικά όπλα (φωσγένιο, υπερίτης, κ.ά.), που θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο «συγγενείς» των βιολογικών. Τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα και συγκεκριµένα από το 1916 έως το 1918, η λεγόµενη ισπανική γρίπη εξολόθρευσε περίπου 50 εκατοµµύρια ανθρώπους, δηλαδή έναν αριθµό υπερδιπλάσιο από τα θύµατα του Α Παγκοσµίου Πολέµου. Το 1918, οι Ιάπωνες ίδρυσαν τη στρατιωτική µονάδα 731 και µετά την κατάληψη της Μαντζουρίας το 1931, η µονάδα αυτή ξεκίνησε πειράµατα χρήσης βιολογικών όπλων πάνω στον άµαχο πληθυσµό της κατεχόµενης κινεζικής επαρχίας µε τη ρίψη πορσελάνινων βοµβών που περιείχαν µολυσµένους ψύλλους και µολυσµένο ρύζι δόλωµα για τα τρωκτικά. Η δράση της συνεχίστηκε µέχρι το 1945 µε θύµατα κυρίως 8 Γκούβας σελ.35 16

17 Κινέζους πολίτες καθώς και Αµερικανούς και Άγγλους αιχµαλώτους. Τα περισσότερα πειράµατα έλαβαν χώρα σε ένα τεράστιο υπόγειο στρατόπεδο-εργαστήριο, που ονοµαζόταν Πινγκ Φαν και απασχολούσε περίπου εργαζοµένους. Εκεί εκτιµάται ότι θανατώθηκαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως αιχµάλωτοι, σε πειράµατα ανάπτυξης θανατηφόρων βιολογικών όπλων. Οι Γερµανοί, µε παράδοση πάνω στη βακτηριολογία, ξεκίνησαν τα πειράµατά τους το Αν και κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσµίου Πολέµου απέφυγαν να χρησιµοποιήσουν βιολογικά και χηµικά όπλα στα πεδία των µαχών, εντούτοις προσπάθησαν να τα χρησιµοποιήσουν για δολιοφθορές. Τον Οκτώβριο του 1943, ένα γερµανικό αεροπλάνο έριξε σκαθάρια του είδους Leptinotarsa decemlineata, γνωστό και ως «εξολοθρευτής πατάτας», πάνω από την ανατολική Αγγλία µε σκοπό την καταστροφή της σοδειά της πατάτας. Η επιχείρηση δεν είχε επιτυχία εφόσον χρειαζόταν εκατοµµύρια σκαθάρια για να καταστραφούν εκτάρια χωραφιών µε πατάτες. Οι Άγγλοι έκαναν από το 1934 τα δικά τους πειράµατα µε το βάκιλο του άνθρακα (Bacillus anthracis). Το καλοκαίρι του 1943, έριξαν στο βραχώδες νησάκι Gruinard στα ανοιχτά της βορειοδυτικής Σκοτίας µια βόµβα 4 λιβρών, που περιείχε σπόρους άνθρακα. Στόχος της βιολογικής επίθεσης ήταν τα άτυχα πρόβατα του νησιού, τα οποία σε λίγες µέρες ήταν νεκρά. Οι δοκιµές ρίψης βιολογικών όπλων στο νησάκι Gruinard συνεχίστηκαν και το 1943 µε θύµατα πάλι τα πρόβατα αλλά σύµφωνα µε καναδικές πηγές υπήρξαν και ανθρώπινα θύµατα. Μετά τα επικίνδυνα πειράµατα απαγορεύτηκε η πρόσβαση και το νησί κηρύχθηκε σε καθεστώς χρόνιας καραντίνας. Έρευνες έδειξαν ότι ακόµη και το 1968 ο άνθρακας ήταν ενεργός στο έδαφος του νησιού. Το 1979, ανακαλύφθηκε µια νέα τεχνική βιολογικής απολύµανσης. Η τεχνική αυτή εφαρµόστηκε πάνω στο νησί το καλοκαίρι του τελικά, στους ανθρώπους επετράπη να επιστρέψουν στο νησί το 1990, δηλαδή 47 χρόνια µετά τις βιολογικές δοκιµές. Οι σύµµαχοι πληροφορήθηκαν για πρώτη φορά την ύπαρξη σοβιετικού προγράµµατος βιολογικών όπλων από γερµανικές και ιαπωνικές πηγές µετά το τέλος του Β Παγκοσµίου Πολέµου. Ο Ιάπωνας στρατηγός Μασούντα είχε συλλάβει στη Μαντζουρία πέντε Ρώσους κατασκόπους, που µετέφεραν σε γυάλινες αµπούλες µικρόβια της δυσεντερία, της 17

18 χολέρας και του άνθρακα. Όπως έγινε γνωστό οι Ρώσοι ξεκίνησαν τις δοκιµές βιολογικών όπλων το 1937 στο νησί Βοζροζντενίγια (Νησί της Αναγέννησης), που βρίσκεται µέσα στη λίµνη Αράλη. Σύµφωνα µε πληροφορίες ανθρώπων που αυτοµόλησαν, Σοβιετικοί επιστήµονες πειραµατίστηκαν το 1938 πάνω σε ανθρώπους στη Μογγολία προκαλώντας επιδηµία µε νεκρούς. Επίσης, πολιτικοί κρατούµενοι καθώς και αιχµάλωτοι πολέµου φαίνεται ότι χρησιµοποιήθηκαν ως πειραµατόζωα για τη µετάδοση ασθενειών από τα ποντίκια στους ανθρώπους µέσω του δαγκώµατος. Στις αρχές του Ψυχρού Πολέµου, οι Σοβιετικοί χαρακτήριζαν ήδη τα βιολογικά ως όπλα µαζικής καταστροφής, εξίσου καταστροφικά µε τα πυρηνικά. Μάλιστα, το 1956, ο στρατάρχης Ζούκοφ, σε οµιλία του στο ρωσικό Κοινοβούλιο, εξέθεσε µε καµάρι την ικανότητα της χώρας του να χρησιµοποιεί χηµικά και βιολογικά όπλα στους µελλοντικούς πολέµους. Οι Αµερικανοί ξεκίνησαν και αυτοί τις έρευνές τους στις αρχές της δεκαετίας του µε τη λήξη του Β Παγκοσµίου Πολέµου συγκέντρωσαν ως νικητές τα σχετικά στοιχεία από τις βιολογικές έρευνες των ηττηµένων Γερµανών και Ιαπώνων. Το 1951, στο οπλοστάσιο της αµερικανικής αεροπορίας περιλήφθηκε και η βόµβα καταστροφής γεωργικών καλλιεργειών. Λίγο αργότερα, η κοµµουνιστική Βόρεια Κορέα κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι χρησιµοποίησαν βιολογικά όπλα στον πόλεµο της Κορέας οι αµερικανικές έρευνες συνεχίστηκαν στο Fort Detrick του Μέριλαντ, όπου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, χρησιµοποιούνταν για πειράµατα βιολογικών όπλων πάνω από ζώα το µήνα. Την ίδια περίοδο, ο αµερικανικός στρατός είχε στην κατοχή του ένα πλήρες βιολογικό οπλοστάσιο, αποτελούµενο από τρία θανατηφόρα στελέχη µικροβίων µε κυριότερο τον άνθρακα. Κατείχε επίσης, και άλλα τέσσερα λιγότερο θανατηφόρα στελέχη, της βρουκέλλωσης, του Q-πυρετού, της εγκεφαλίτιδας των αλόγων της Βενεζουέλας και της Β εντεροτοξίνης. Ταυτόχρονα, µελετούσε και δεκάδες άλλα µικρόβια και ιούς, µε σκοπό τη στρατιωτική τους χρήση. Όλοι αυτοί οι επικίνδυνοι µικροοργανισµοί υποτίθεται ότι καταστράφηκαν από το 1971 έως το 1973 βάσει της Συνθήκης κατά των βιολογικών όπλων του µελανό και µακάβριο σηµείο της χρυσής εποχής ανάπτυξης των βιολογικών όπλων αποτέλεσε η ανεύθυνη δοκιµή τους πάνω σε ανύποπτους πολίτες. Τον Οκτώβριο του 1950, ο Έντουιν Νέβιν εισήχθη σε νοσοκοµείο του Σαν Φρανσίσκο και µέσα σε ένα µήνα πέθανε από πνευµονία. Στο αίµα του ανακαλύφθηκε το σπάνιο βακτήριο Serratia marcescens. Την ίδια µέρα είχαν εισαχθεί 18

19 άλλοι έντεκα ασθενείς µε συµπτώµατα µόλυνσης από το ίδιο βακτήριο. Το απίστευτο στην ιστορία ήταν ότι ποτέ πριν στην περιοχή δεν είχε καταγραφεί µόλυνση από το εν λόγω βακτήριο. Τέλος, στις αρχές του 21 ου αιώνα υπολογίζεται ότι περίπου 50 εκατοµµύρια άνθρωποι, δηλαδή το 95% στον Τρίτο Κόσµο, έχουν µολυνθεί από τον ιό HIV, που προκαλεί το AIDS, απέναντι στο οποίο δεν υπάρχει ακόµη καµία αποτελεσµατική θεραπεία. 9 Μέχρι την εµφάνιση του AIDS η ανθρωπότητα πίστευε ότι είχε απαλλαγεί, χάρη στην κατασκευή των εµβολίων και των αντιβιοτικών από τον εφιάλτη των επιδηµιών «µεγακλίµακας», οι επιπτώσεις των οποίων είναι σαρωτικές για τις ανθρώπινες κοινωνίες. Σήµερα όµως γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η ανθρωπότητα είναι ευάλωτη όσο ποτέ άλλοτε στους βλαπτικούς, φυσικούς ή τεχνητούς, βιολογικούς παράγοντες. Ο υπερβολικός συνωστισµός στα αστικά κέντρα, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης της πλειοψηφίας των κατοίκων των τριτοκοσµικών µεγαλουπόλεων, η ευκολία των µετακινήσεων από το ένα σηµείο του πλανήτη στο άλλο και τέλος η κατάχρηση των αντιβιοτικών, φέρνουν ξανά τον εφιάλτη µιας πανδηµίας στο προσκήνιο. 9 Μαργαριτίδου 2004, σελ

20 4. Η απειλή των χηµικών όπλων και της χηµικής τροµοκρατίας 4.1. Χηµικά όπλα και χηµικός πόλεµος 10 : Ο χηµικός πόλεµος είναι η χρήση χηµικών ουσιών, µε σκοπό τον εκφοβισµό, την άµεση παραλυσία ή το θάνατο των ατόµων που εκτίθενται σε αυτόν. Πρόκειται για ένα διεθνές πρόβληµα ασφάλειας που εµφανίστηκε µε τη χρήση χηµικών ουσιών µε σκοπό την τροµοκράτηση µη ελεγχόµενων αριθµητικά τµηµάτων του πληθυσµού. Ο χηµικός πόλεµος όπως τον γνωρίζουµε, άρχισε το 1915 όταν η Γερµανία ψέκασε µε µεγάλες ποσότητες χλωρίνης (µέθοδος ασφυξίας), τα γαλλικά στρατεύµατα. Οι συµµαχικές δυνάµεις απάντησαν µε τον ίδιο τρόπο, αυξάνοντας σταδιακά την ποσότητα των χηµικών αποβλήτων µέχρι το τέλος του πολέµου. Τα χηµικά όπλα ήταν υπεύθυνα για το θάνατο του 3% εκ των 15 εκατοµµυρίων θυµάτων του υτικού Μετώπου. Τα χηµικά όπλα χρησιµοποιήθηκαν σποραδικά τα επόµενα χρόνια, µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο. Η περιορισµένη χρησιµοποίησή τους οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ήταν σχετικά εύκολη η προστασία από τις επιπτώσεις του χηµικού πολέµου, µέσω της χρησιµοποίησης της αντιασφυξιογόνου µάσκας, που αποτελούσε την ασφαλέστερη µορφή προστασίας. Ο Βρετανός στρατιωτικός ακόλουθος, Basil Lidell Hart, έγραψε ότι τα χηµικά αέρια είχαν πιθανότητες να φέρουν αποτελέσµατα όταν πρωτοχρησιµοποιήθηκαν, αλλά όχι αργότερα, κυρίως λόγω των µεθόδων προστασίας. Ο Bruce Hofman κατέγραψε 52 περιπτώσεις χρήσης χηµικών όπλων µαζικής καταστροφής από το 1968 ως το Στην αρχή του Β Παγκοσµίου Πολέµου, εκατοµµύρια από αντιασφυξιογόνες µάσκες είχαν διανεµηθεί στους Βρετανούς υπηκόους. Έτσι, οι Βρετανοί και οι Γερµανοί ειδικοί για το χηµικό πόλεµο αποφάσισαν να µη χρησιµοποιήσουν χηµικά όπλα, γιατί τα αποτελέσµατα θα ήταν περιορισµένα σε σχέση µε αυτά που µπορούσαν να προκαλέσουν τα συµβατικά όπλα. 10 Μπόση 1996 σελ

21 Τα δηλητηριώδη αέρια έχουν χρησιµοποιηθεί λίγες φορές σε σχέση µε το σύνολο των πολέµων από τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο ως σήµερα. Μια φορά από τους Ιταλούς στον πόλεµο κατά της Αιθιοπίας ( ), στη συνέχεια από τους Κινέζους κατά της Μαντζουρίας ( ), και ακόµη µια φορά από τους Αιγυπτίους κατά της Υεµένης ( ). Εκείνο όµως το γεγονός που κινητοποίησε την παγκόσµια κοινή γνώµη κατά των χηµικών όπλων ήταν η χρήση τους από το Ιράκ κατά του Ιράν, το Οι επιθέσεις του Ιράκ κατά των απροετοίµαστων Ιρανών, είτε σε επίπεδο πολιτών, είτε σε επίπεδο στρατιωτικών επιχειρήσεων, προκάλεσε τη διεθνή αντίδραση, παρά το γεγονός ότι ο αριθµός των θυµάτων ήταν περιορισµένης έκτασης. Παρ όλα αυτά, η χρήση χηµικών όπλων κατά του απροετοίµαστου Ιρανικού στρατού και κατά του απόλυτα απροστάτευτου πληθυσµού, σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι το Ιράκ θα µπορούσε να χρησιµοποιεί το χηµικό του οπλοστάσιο κατά της Τεχεράνης στον «Πόλεµο των Πόλεων», επέφερε την πτώση του ιρανικού ηθικού το έκτοτε, και παρά την προσπάθεια που είχε καταβληθεί, οι Ιρανοί δεν έχουν επιτύχει πλήρη αντιχηµική προστασία σε περίπτωση χηµικού πολέµου. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι η αρθογραφία σχετικά µε τα συµπτώµατα που παρουσιάζουν οι Αµερικανοί και Βρετανοί στρατιώτες µετά τον πόλεµο του Κόλπου το Σε άρθρο του περιοδικού Time, µε τίτλο Toxic Shock, γίνεται εκτενής αναφορά στο χηµικό πόλεµο και τα αποτελέσµατά του σε στρατιώτες, ενώ ως τώρα δεν έχει γίνει επίσηµη κρατική ανάληψη ευθύνης από κανένα εµπλεκόµενο στον πόλεµο κράτος. Οργανώσεις Αµερικανών βετεράνων, υπαινίχθησαν ότι τα χηµικά όπλα των Ιρακινών ευθύνονται για µια σειρά από ασθένειες που ταλαιπώρησαν τους στρατιώτες στον πόλεµο του Κόλπου. Οι ασθένειες που εµφάνισαν οι στρατιώτες στον πόλεµο έχουν ονοµασθεί «το Σύνδροµο του Κόλπου». Τσέχοι στρατιωτικοί ανέφεραν ότι ανακάλυψαν ίχνη από το χηµικό αέριο µουστάρδας, ένα χηµικό στοιχείο που φέρνει παράλυση στο νευρικό σύστηµα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ όρισε άµεσα µια επιτροπή από 18 ειδικούς επιστήµονες, όπως παθολόγους, ειδικούς περιβαλλοντολόγους υγείας και µια σειρά άλλους ειδικούς από την Ακαδηµία Επιστηµών, οι οποίοι µελέτησαν το θέµα για ένα χρόνο. Μετά το πέρας της µελέτης, οι 21

22 ειδικοί επιστήµονες κατέθεσαν πόρισµα το οποίο αναφέρει ότι δε βρέθηκε κανένα ιατρικό ή βιολογικό στοιχείο, ώστε να ισχυριστεί η επιτροπή ότι χηµικά ή βιολογικά όπλα χρησιµοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέµου στον Κόλπο. Στο περιοδικό The Chemical Weapons Convention Bulletin, του Μαρτίου 1995, καταγράφεται η παγκόσµια προσπάθεια να τεθεί υπό έλεγχο, η πιθανότητα αλόγιστης έως επικίνδυνης χρήσης των χηµικών ουσιών Χηµική τροµοκρατία Τα χηµικά όπλα, σε αντίθεση µε τα πυρηνικά, µπορούν να κατασκευαστούν µε µεγάλη ευκολία, ακόµη και µε υλικά που κυκλοφορούν ελεύθερα στο εµπόριο. Τα υλικά παραγωγής, όπως και η τεχνολογία παραγωγής είναι απλούστερη της πυρηνικής τεχνολογίας. Πολλά από τα χηµικά υλικά που έχουν χρησιµοποιηθεί σε πολέµους, ειδικά αυτά της πρώτης γενιάς παραγωγής τους, βασίζονται σε µια τεχνολογία που χρονολογεί ήδη ογδόντα χρόνια. Πολύ απλά και γρήγορα, τα χηµικά όπλα µπορούν να κατασκευαστούν και να χρησιµοποιηθούν από όποιον επιθυµεί να τα κατασκευάσει. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η εθνική νοµοθεσία ορισµένων κρατών δηµιουργούν το πλαίσιο ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη «µη κρατικών» τροµοκρατικών οργανώσεων, που µπορούν να λειτουργούν ακόµη και σε όρια νοµιµότητας. Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι το Σύνταγµα των ΗΠΑ, που δίνει µια σειρά από δικαιώµατα που αφορούν την προστασία των πολιτικών από την κρατική παρέµβαση. Το δικαίωµα στην ανεξιθρησκία, την ελευθερία του λόγου και του τύπου συνυπάρχει µε το δικαίωµα στην οπλοκατοχή και την οπλοχρησία. Αυτό το κατά καιρούς πολυσυζητηµένο δικαίωµα επιτρέπει την κατοχή και χρήση όπλων από τους πολίτες και τους προστατεύει από αδικαιολόγητους ελέγχους ή συλλήψεις. Το ίδιο δικαίωµα έχει πολλές φορές γίνει αντικείµενο κατάχρησης από οµάδες και οργανώσεις µη κρατικές ή χρησιµοποιήθηκε σε τροµοκρατικές ενέργειες. Το δικαίωµα κατοχής όπλων έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών οικονοµικής φύσεως µε επιτυχία, στη διαµόρφωση εκπαιδευµένων παραστρατιωτικών οµάδων, στην εκπαίδευση των µελών των οργανώσεων στα όπλα, στις τεχνικές του πολέµου, αλλά και στις νέες τεχνολογίες, όπως είναι οι τεχνολογίες παραγωγής όπλων µαζικής καταστροφής. 22

23 Το τελευταίο ειδικά θέµα έχει συζητηθεί εκτενώς από τον Αµερικανό ερευνητή Steven Emerson, ο οποίος στην ανάλυσή του περιγράφει τις δυνατότητες της οργάνωσης Χαµάς, αλλά και άλλων οργανώσεων που υποστηρίζουν τη χρήση βίας και λειτουργούν νόµιµα στις ΗΠΑ. 11 Ένα δείγµα ως προς την ευκολία κατασκευής και της ακόµη µεγαλύτερης ευκολίας χρήσης έδωσε ο Ιάπωνας θρησκευτικός ηγέτης Σόκο Ασαχάρα, το Μάρτιο του 1995, µε τη χρήση της χηµικής ουσίας σαρίν (sarin) στον υπόγειο σιδηρόδροµο του Τόκιο. Η χρήση του σαρίν είχε ως αποτέλεσµα το θάνατο δεκάδων ατόµων και την πρόκληση προβληµάτων, όπως ασφυξίας, παραλυσίας, και δυσφορίας σε εκατοντάδες άτοµα που έτυχε να βρίσκονται εκεί τότε. Το γεγονός αυτό απέδειξε το µέγεθος του κινδύνου από µια άκρως απλή ως προς τη χρήση αλλά και άκρως επικίνδυνη χηµική τροµοκρατία. Γεγονός είναι ότι είχαν προηγηθεί άλλες ενέργειες που είχαν δώσει σχετικά µηνύµατα στις ιαπωνικές αρχές, τα οποία όµως δεν αξιοποιήθηκαν έως ότου συµβεί αυτό που έδειχνε σε κάποιο βαθµό αναµενόµενο, ενώ, επίσης, αξίζει να σηµειωθεί ότι η συγκεκριµένη αίρεση έχει πολλές χιλιάδες µέλη σε πολλές χώρες εκτός της Ιαπωνίας. Είναι σαφές ότι, καθώς η τεχνολογία θα αναπτύσσεται, θα υπάρξουν στο µέλλον περισσότεροι τρόποι απειλής κατά της ανθρωπότητας µέσω των νέων µεθόδων καταστροφής που θα έχουν επινοηθεί. Παρ όλα αυτά, όπως απέδειξαν και οι εγκέφαλοι της βοµβιστικής ενέργειας στην Οκλαχόµα, µε απλά χηµικά υλικά που κυκλοφορούν ελεύθερα στο εµπόριο για αγροτικές καλλιέργειες, χωρίς την απαίτηση για εξελιγµένης τεχνολογίας χηµικά υλικά, και µε µια µόνο βοµβιστική ενέργεια µπορεί µια οµάδα ανθρώπων να επιφέρει το θάνατο σε πολλά άτοµα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά-καταγγελία στον ελληνικό τύπο του δηµάρχου Καστοριάς, σχετικά µε πληροφορίες οι οποίες είχαν φτάσει στη Νοµαρχία Καστοριάς που αφορούσαν «την απειλή από Αλβανούς λαθροµετανάστες ότι θα δηλητηρίαζαν πηγές της περιοχής για άγνωστους λόγους (εφηµερίδα, Τα Νέα, 1 η Σεπτεµβρίου 1997) Εκτός από τη γενικότερη ευκολία στην κατασκευή των ουσιών, η χηµική τροµοκρατία είναι εύχρηστη και απαιτεί λίγες εξειδικευµένες γνώσεις ή έστω οι απαιτούµενες γνώσεις αποκτώνται πολύ εύκολα µέσω ανοικτών πηγών (π.χ. διαδίκτυο). Παράλληλα, η χηµική 11 Μπόση 1996, σελ.94 23

24 τροµοκρατία µπορεί να είναι πολύνεκρη και επιδρά άκρως εκφοβιστικά σε µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού. Η Σύµβαση για τα χηµικά όπλα έλαβε µεγάλη δηµοσιότητα από τον Τύπο και τα διεθνή ΜΜΕ. Η διεθνής κοινή γνώµη είναι πλέον ενήµερη για το γεγονός ότι είναι αδύνατον να δηµιουργηθεί ένα απόλυτα ασφαλές περιβάλλον για τη διεθνή κοινότητα. Το ίδιο πρόβληµα δηµιουργείται και µε τον αυξανόµενο αριθµό των κρατών που αντιµετωπίζουν προβλήµατα µε παλαιά και εγκαταλειµµένα χηµικά όπλα. 12 Παράλληλα, το Μάιο του 1994, το ΝΑΤΟ συµφώνησε σε δύο βασικά έγγραφα: ένα έγγραφο πολιτικού σχεδιασµού που σκιαγραφεί µια ευρύτερη πολιτική στρατιωτική προσέγγιση της Συµµαχίας σε θέµατα όπλων µαζικής καταστροφής και ένα σχέδιο εργασίας σε τρεις φάσεις για το νέο δηµιούργηµα «Senior Defense Group on Proliferation (SDGP)», όπως και για την προοπτική των προβληµάτων της άµυνας σε σχέση µε τα όπλα µαζικής καταστροφής. 12 Μπόση 1996, σελ.72 24

25 5. Η απειλή των βιολογικών όπλων και της βιολογικής τροµοκρατίας: 5.1. Βιολογικά όπλα και βιολογικός πόλεµος Βιολογικός πόλεµος είναι η χρήση παθογενών ουσιών ή τοξινών για στρατιωτικούς σκοπούς. Είναι σαφώς περισσότερο τοξικός από το χηµικό πόλεµο, έχει ανεξέλεγκτη δράση, µπορεί να προσβάλλει µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού, δεν αναγνωρίζει σύνορα, ούτε αναγνωρίζει τον ακριβή στόχο για τον οποίο χρησιµοποιείται. Τα βιολογικά όπλα έχουν σχεδιαστεί για τη διασπορά ζωντανών οργανισµών, συνήθως βακτηρίων ή ιών, οι οποίοι µπορούν να εξουδετερώσουν ή να σκοτώσουν το θύµα προκαλώντας κάποια µολυσµατική ασθένεια. Βιολογικά όπλα µπορούν να χρησιµοποιηθούν εναντίον ζωντανών οργανισµών (ανθρώπων και ζώων), καθώς και εναντίον φυτών και σοδειών. Σύµφωνα µε θεωρητικούς υπολογισµούς, δέκα τόνοι βιολογικών παραγόντων θα µόλυναν µια περιοχή τετρ.χλµ (συγκριτικά, ένα πυρηνικό όπλο ισχύος ενός µεγατόνου θα έπληττε µια περιοχή 300 τετρ.χλµ, ενώ 15 τόνοι νευτοξικών παραγόντων θα έπλητταν µια περιοχή 60 τετρ.χλµ.). Η βιολογική τροµοκρατία είναι η πλέον ύπουλη και ανεξέλεγκτη µορφή βίας. Ταυτόχρονα είναι ίσως και η πιο εύκολη µορφή όσον αφορά την παραγωγή και διάδοσή της. Τα υλικά κατασκευής της βιολογικής τροµοκρατίας υπάρχουν εν αφθονία στο εµπόριο και η παραγωγή της µπορεί να γίνει είτε σε µικροβιολογικό εργαστήριο, είτε σε ένα νοσοκοµείο. Παράδειγµα της ευχερούς πρόσβασης σε βιολογικά όπλα έδωσε ένας Αµερικανός πολίτης, µέλος ακροδεξιάς οργάνωσης, όταν παράγγειλε µέσω του ταχυδροµείου κατεψυγµένα βακτηρίδια της βουβωνικής πανώλης. Τα υλικά και η τεχνική που απαιτείται για την κατασκευή ενός βιολογικού µικροβίου, ή ενός παραγώγου του υπάρχουν εν αφθονία στο εµπόριο και η πρόσβαση σε αυτά είναι σχετικά εύκολη. Τα υλικά µπορούν να αγοραστούν µε σχετικά λίγες διατυπώσεις, να κλαπούν ή να αποκτηθούν από τους ενδιαφερόµενους από χώρους προσιτούς, όπως είναι 25

26 ένα εργαστήριο, ένα νοσοκοµείο, ένα κτηνιατρικό εργαστήριο ή από επιστήµονες του είδους. Σχεδόν όλα τα µέσα που απαιτούνται για την κατασκευή ενός βιολογικού όπλου υπάρχουν και κυκλοφορούν ελεύθερα στο εµπόριο για ιατρική ή επιστηµονική γενικά χρήση. Η εξέλιξη δε της βιοτεχνολογίας έχει βοηθήσει την ανάπτυξη των βιολογικών όπλων. Τα βιολογικά όπλα πρέπει να διατηρήσουν τα παράγωγά τους ζωντανά από την ώρα παραγωγής τους έως την ώρα της χρήσης τους. Τα περισσότερα παράγωγα αλλοιώνονται γρήγορα ή αχρηστεύονται αν εκτεθούν στο φως της ηµέρας. Έτσι, για τη διατήρηση και φύλαξή τους χρειάζονται ειδικοί χώροι προστασίας, µέσα µεταφοράς και τρόποι χειρισµού τους. Η εξέλιξη της βιοτεχνολογίας έχει βοηθήσει να λυθούν αυτά τα προβλήµατα. Έτσι, τώρα, χρειάζεται απλώς το εναρκτήριο βιολογικό παράγωγο, ενώ η παραγωγή του βιολογικού όπλου που απαιτεί µικρό χρονικό διάστηµα µπορεί να γίνει όποτε χρειαστεί. Ο βιολογικός πόλεµος χρησιµοποιεί ζωντανούς οργανισµούς ή µολυσµατικά υλικά που προέρχονται από ζωντανά κύτταρα, µε σκοπό η χρήση τους να φέρει ασθένεια ή θάνατο σε ανθρώπους, ζώα ή φυτά. Οι περισσότερες ουσίες που χρησιµοποιούνται είναι ζωντανοί οργανισµοί ή µολυσµατικά υλικά, που προέρχονται από µικρόβια, ερπετά, έντοµα, αράχνες, ζώα της θάλασσας και φυτά. Είτε είναι τοξίνες είτε µικρόβια ή ιοί, µπορούν να καλλιεργηθούν και να γίνουν εκµεταλλεύσιµα για στρατιωτικούς λόγους. Η χρήση τοξινών κατά δύο Βουλγάρων που αυτοµόλησαν από τη Βουλγαρία το 1978 από «οµπρέλα όπλο» δείχνει τη χρήση των βιολογικών όπλων σε µυστικές υπηρεσίες ή σε τροµοκρατική χρήση. Τα βιολογικά όπλα µπορούν να προκαλέσουν παράλυση, υπόταση, υπέρταση, ψυχολογικές διαταραχές, σειρά άλλων ασθενειών και βέβαια το θάνατο. Γεγονός είναι, ότι δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιµη µορφή βίας, λόγω της ύπαρξης βακτηρίων, ιών και λοιπών παθογενών µικροοργανισµών στον άνθρωπο, αλλά και εξαιτίας της ευκολίας µόλυνσης µεγάλων τµηµάτων του πληθυσµού από απλές ιώσεις έως της διάδοση χολέρας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο κατάλογος που παρουσίασε το Russian Foreign Intelligence Service το 1993, για τα βιολογικά όπλα, όπου σε µία παράγραφο συνιστά «να δίνεται 26

27 ιδιαίτερη προσοχή σε ιδιαίτερα επικίνδυνες και µολυσµατικές ασθένειες που δεν είναι τυπικές σε ειδικές περιοχές», υπονοώντας σαφώς την πιθανότητα επιδηµίας χολέρας σε περιοχές της Ευρώπης, όπου κάθε άλλο παρά συνηθισµένο φαινόµενο είναι η µεταδοτική ασθένεια αυτή. Η καθυστέρηση που πολλές φορές έχει η εξάπλωση ασθενειών, την καθιστά ακόµη πιο δύσκολη ως προς την ανίχνευση ή την ίασή της. Πολλές δε άλλες φορές, οι µεταδοτικές ασθένειες αποδίδονται σε φυσικά αίτια. Εκ των πραγµάτων, η απόδοση ευθυνών από κατασκευασµένα σε εργαστήρια µικρόβια, είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Σχεδόν, όλες οι γνωστές ασθένειες µπορούν να κατασκευαστούν σε εργαστήρια, τα δε βιολογικά παράγωγα είναι πολύ πιο ισχυρά από τα χηµικά, ενώ απαιτούνται πολύ µικρότερες ποσότητες για την κατασκευή βιολογικών όπλων. Η στρατιωτική χρήση δεν απαιτεί µεγάλες ή ειδικές εγκαταστάσεις εφόσον και µικρότερα εργαστήρια είναι ικανά να δώσουν το ίδιο αποτέλεσµα Βιολογική τροµοκρατία Η βιολογική τροµοκρατία δεν είναι επίσηµα γνωστό αν έχει χρησιµοποιηθεί ποτέ, παρά την κατά καιρούς ανάµιξή της σε ασθένειες που είχαν και έχουν ύποπτο τρόπο γένεσης, όπως το AIDS και το EMBOLA. Στο γνωστό κατάλογο ασθενειών που εύκολα µπορούν αν δηµιουργηθούν σε εργαστήρια, ανήκει η χολέρα και η πανούκλα µαζί µε µια σειρά άλλων ασθενειών που εύκολα προσβάλλουν και µεταδίδονται, δύσκολα όµως θεραπεύονται. Η βιολογική βία διαθέτει ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα σε σχέση µε την πυρηνική και χηµική βία. Λόγω της έλλειψης µηχανισµών ανίχνευσης ή αναγνώρισης των συµπτωµάτων και των αιτιών των ασθενειών, όπως και της καθυστέρησης εµφάνισης των συµπτωµάτων περιορίζεται η δυνατότητα αναγνώρισης του χρόνου και τόπ[ου επίθεσης των µικροβίων. Ακόµη δε περισσότερο, µια επίθεση βιολογικού πολέµου µπορεί εύκολα να αποδοθεί σε φυσική έξαρση του φαινοµένου, δίνοντας την ευκαιρία στην επιτιθέµενη χώρα ή του φορέα να αρνηθεί την επιθετική δράση. 13 Μαργαριτίδου 2004, σελ

28 Ο κίνδυνος να εκτεθούν φιλικές δυνάµεις ή αθώος πληθυσµός σε βιολογικό πόλεµο είναι δυνατό να συµβεί ακόµη και µε απλές κλιµατολογικές αλλαγές. Ένα παράδειγµα ατυχήµατος που είδε το φως της δηµοσιότητας είναι το «Sverdlovsk incident του 1979, όπου άτοµα πέθαναν από έκθεση στο βακτήριο «άνθραξ», λόγω «ατυχήµατος στο εργαστήριο κατασκευής του». Στην αρχή, οι ρωσικές αρχές επέµεναν ότι οι θάνατοι οφείλονταν σε χαλασµένο κρέας, αργότερα όµως ο Πρόεδρος Μπορίς Γέλτσιν παραδέχτηκε ότι επρόκειτο για ατύχηµα από βιολογικά όπλα. Αντίστοιχο δείγµα της πρόσβασης και χρήσης ειδικών βιολογικών όπλων, που προκαλούν σοβαρά προβλήµατα υγείας, καταγράφηκε στη Νότια Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Επιστολή που περιείχε το βακτήριο του άνθρακα, εστάλη σε σχολικό γραφείο µε αποτέλεσµα να νοσηλευθούν είκοσι άτοµα που εκτέθηκαν στο περιεχόµενο του φακέλου. Η ιεθνής κοινή γνώµη ασχολήθηκε το , µε την πίεση που άσκησαν οι ΗΠΑ στην κυβέρνηση του Ιράκ, για την απόλυτη καταστροφή των χηµικών και βιολογικών του όπλων, που βάσει της εκτίµησης των Αµερικανών, αποτελούσαν ένα σοβαρό εν δυνάµει κίνδυνο για την ειρήνη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η πίεση αυτή εκδηλώθηκε µε την απειλή χρήσης στρατιωτικών επιχειρήσεων και µε σειρά αποτυχηµένων διπλωµατικών επαφών εκ µέρους των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, η επιτροπή του ΟΗΕ η οποία επιθεώρησε τους χώρους του Ιράκ, όπου υπήρχε η υποψία φύλαξης βιολογικών όπλων ή βακτηριακών υλικών δεν κατέθεσε πόρισµα απαλλαγής της χώρας αυτής από τις υπάρχουσες υποψίες. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ αποφάσισαν αν προχωρήσουν µονοµερώς σε πολεµικές επιχειρήσεις, συνεπικουρούµενες µόνον από την Αγγλία, για να νουθετήσουν τον πολιτικά αυθάδη, Σαντάµ Χουσεΐν. Στο πλαίσιο αυτό, το Μάιο του 1997, το περιοδικό Report of the Quadrennial Defense Review συµπλήρωνε στην ανάλυσή του για τα όπλα µαζικής καταστροφής: «οι ΗΠΑ οφείλουν να υπολογίσουν τη χρήση χηµικών και βιολογικών όπλων ως την άµεση πιθανότητα του µελλοντικού πολέµου και ότι αυτά µαζί µε τα πυρηνικά όπλα θα χρησιµοποιηθούν στα πρώτα στάδια ενός πολέµου για να διακόψουν τη δυναµική των ΗΠΑ.» Στη συνθήκη για τα βιολογικά όπλα, µε την οποία θα ασχοληθούµε αναλυτικά παρακάτω, αναφέρεται για πρώτη φορά σε ειδική παράγραφο «η συζήτηση για την πιθανή χρήση βιολογικών όπλων από υπερ-εθνικιστικές ή τροµοκρατικές οµάδες». 28

29 Η συνθήκη για τα βιολογικά όπλα απαγορεύει την ανάπτυξη, παραγωγή, αποθήκευση ή χρήση βιολογικών παραγώγων ή τοξινών οποιουδήποτε τύπου ή ποσότητας, η οποία δεν έχει προστατευτικό, ιατρικό ή φιλειρηνικό σκοπό ή οποιοδήποτε άλλο όπλο ή τρόπο παράδοσης αυτών των παραγώγων και τοξινών. 6. Περιστατικά παράνοµης διακίνησης χηµικών και βιολογικών υλικών Ακολουθεί µια σύντοµη καταγραφή περιστατικών παράνοµης διακίνησης χηµικών και βιολογικών υλικών της τελευταίας δεκαετίας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ακόµα και η καταγραφή θεωρείται δυσχερής κυρίως λόγω της απόρρητης φύσης των στοιχείων. 14 Από τα στοιχεία, λοιπόν, που έχουν συγκεντρωθεί από δηµοσιεύµατα στον διεθνή και ελληνικό τύπο καθώς και από δικτυακούς τόπους, διαπιστώνουµε τα εξής: Μάρτιος 1995: δύο µέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης «Το Πατριωτικό Συµβούλιο της Μινεσότα» κατηγορήθηκαν ότι σχεδίαζαν να χρησιµοποιήσουν τη χηµική ουσία recin για να δολοφονήσουν οµοσπονδιακούς υπαλλήλους. Μάρτιος 1995: η Ιαπωνική θρησκευτική αίρεση Aum Shinrikyo, χρησιµοποίησε το θανατηφόρο χηµικό αέριο sarin στον υπόγειο σιδηρόδροµο του Τόκιο, σκοτώνοντας 12 άτοµα και τραυµατίζοντας περισσότερα από Μάιος 1995: ένα µέλος της ακροδεξιάς οργάνωσης «το Έθνος των Αρείων» συλλαµβάνεται στο Οχάιο των ΗΠΑ µετά την παραγγελία βακτηριδίων της βουβωνικής πανώλης, ο οποίος δήλωσε ότι τα ήθελε για ερευνητικούς σκοπούς. 1995: Ιρακινοί που αυτοµόλησαν αποκαλύπτουν το εύρος του Ιρακινού προγράµµατος χηµικών και βιολογικών όπλων, το οποίο βάσει της δήλωσής τους, αναπτύσσεται συστηµατικά στο Ιράκ µετά τον Πόλεµο του Κόλπου. Αποτελείται δε από όπλα ικανά να µεταφέρουν anthrax, botulinum, sarin, και VX που θεωρείται το πλέον θανατηφόρο χηµικό αέριο. 14 Μπόση 1996, σελ

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Μάθημα : Ερευνητική Εργασία (Project) Θέμα : Ασθένειες μάστιγες και επιδημίες του παρελθόντος Νατσιός Ιωάννης Α 3 Ως επιδημία (επί + δήμος) χαρακτηρίζονται

Διαβάστε περισσότερα

Χημικά και βιολογικά όπλα

Χημικά και βιολογικά όπλα Χημικά και βιολογικά όπλα ΑNAZHTΩNTAΣ τους λόγους για τους οποίους η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων χρήσης χημικών και βιολογικών όπλων, φτάνει κανείς εύκολα στο συμπέρασμα ότι οι λόγοι αυτοί παραμένουν

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ )

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ενότητα Ε - «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 8 Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ. 208 211) Μετά την αποτυχία των Ιταλών να καταλάβουν την Ελλάδα, έσπευσαν να τους

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περίληψη εισήγησης σε σεµινάριο τεχνικών ασφαλείας του ΕΛΙΝΥΑΕ ΤΖΙΝΑΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ Βιολογικοί

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Kartika Tamara Liotard

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Kartika Tamara Liotard ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 16.9.2010 2010/2114(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Σκοπός Εργασίας Η καταγραφή των επιδημιών που προκαλούνται μετά από φυσικές καταστροφές καθώς και οι τρόποι και τα μέσα αντιμετώπισης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΨΟΥΡΗ 4 412 22 ΛΑΡΙΣΑ ΤΗΛ. 2410 627142 FAX 2410 627143 E-MAIL:GEOTEE_L@OTENET.GR Λάρισα 30-04-2009 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ Παγκόσμια ανησυχία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 152 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912)

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Ιστορία Γ Γυμνασίου Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Χρονολόγιο 1897-1908 Μακεδόνικος Αγώνας 1912-1913 Βαλκανικοί πόλεμοι 1914-1918 Α' Παγκόσμιος

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΧΟΥΧΛΙΑ ΜΑΡΘΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΙΝΑΣ Προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΡΗΝΗ ΒΥΖΙΡΙΑΝΝΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΥΛΟΣ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΟΥΡΗΣ

ΕΙΡΗΝΗ ΒΥΖΙΡΙΑΝΝΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΥΛΟΣ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΟΥΡΗΣ ΕΙΡΗΝΗ ΒΥΖΙΡΙΑΝΝΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΥΛΟΣ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΟΥΡΗΣ Α1 Στην Αρχαία Ελλάδα οι ημέρες της ειρήνης εναλλάσσονται με εκείνες του πολέμου. Συνεχής ειρήνη δεν υπήρχε ποτέ. O πόλεμος είχε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΧΗΜΙΚΟΥ ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΟΥ ΣΥΡΙΑΣ: Όχι άλλα τοξικά στη Μεσόγειο Θάλασσα!

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΧΗΜΙΚΟΥ ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΟΥ ΣΥΡΙΑΣ: Όχι άλλα τοξικά στη Μεσόγειο Θάλασσα! ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Εργαστήριο Διαχείρισης Τοξικών και Επικινδύνων Αποβλήτων Δ/ντής: Ευάγγελος Γιδαράκος, Καθηγητής 73100-ΧΑΝΙΑ, Τηλ: 28210-37789, Fax: 28210-37850 email: gidarako@mred.tuc.gr

Διαβάστε περισσότερα

Χηµικά και Βιολογικά Όπλα

Χηµικά και Βιολογικά Όπλα Χηµικά και Βιολογικά Όπλα Υπαρκτή Ασύµµετρη Απειλή Περιεχόµενα Πρόλογος Γεωργίου Πατούλη 15 Πρόλογος Βασιλείου Μαρτζούκου 16 Εισαγωγή 17 Κεφάλαιο 1: Ασύµµετρες Απειλές και Όπλα Μαζικής Καταστροφής Ασύµµετρες

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο2. 1. Κάθε Μέλος µπορεί, αφού

Άρθρο2. 1. Κάθε Μέλος µπορεί, αφού ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 148 "Για την προστασία των εργαζοµένων από τους επαγγελµατικούς κινδύνους που οφείλονται στη µόλυνση τους αέρα, στο θόρυβο και στους κραδασµούς µέσα στους χώρους εργασίας" Η Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Η μεγάλη απελευθέρωση ενέργειας που παρατηρείται στις πυρηνικές αντιδράσεις οδήγησε στη μελέτη, κατασκευή και παραγωγή πανίσχυρων όπλων που την

Η μεγάλη απελευθέρωση ενέργειας που παρατηρείται στις πυρηνικές αντιδράσεις οδήγησε στη μελέτη, κατασκευή και παραγωγή πανίσχυρων όπλων που την Η μεγάλη απελευθέρωση ενέργειας που παρατηρείται στις πυρηνικές αντιδράσεις οδήγησε στη μελέτη, κατασκευή και παραγωγή πανίσχυρων όπλων που την εκρηκτική τους δύναμη αντλούν ακριβώς από τέτοιου είδους

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α) Απάντηση σελ. 66-67 σχολ. βιβλίου : «Και οι της χώρας.» β) Απάντηση σελ. 107-108 σχολ. βιβλίου : «Η Ελλάδα αυτό αποτέλεσμα.»

Διαβάστε περισσότερα

MBA «Φιλοσοφία και Διοίκηση-Μάνατζμεντ»

MBA «Φιλοσοφία και Διοίκηση-Μάνατζμεντ» MBA «Φιλοσοφία και Διοίκηση-Μάνατζμεντ» Διαχείριση Κρίσεων Γιώργος Ηλιού Δρ. Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών Δρ. Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Οι τρεις τύποι κρίσης Στην ουσία,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΚΕ.ΜΕ.Α.- ΗΜΕΡΙΔΑ ISEC BALLISTICS

ΟΜΙΛΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΚΕ.ΜΕ.Α.- ΗΜΕΡΙΔΑ ISEC BALLISTICS ΟΜΙΛΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΚΕ.ΜΕ.Α.- ΗΜΕΡΙΔΑ ISEC BALLISTICS Το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕ.ΜΕ.Α.) είναι επιστημονικός, ερευνητικός και συμβουλευτικός φορέας με σκοπό τη διεξαγωγή θεωρητικής και εφαρμοσμένης έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2114(INI) Σχέδιο γνωμοδότησης Gaston Franco (PE v01-00)

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2114(INI) Σχέδιο γνωμοδότησης Gaston Franco (PE v01-00) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2010/2114(INI) 3.9.2010 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 1-34 (PE443.084v01-00) σχετικά με την ενίσχυση της χημικής, βιολογικής, ραδιολογικής και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ Μέρος πρώτο: Η πορεία προς μία κοινή ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανάγκη για

Διαβάστε περισσότερα

15648/17 ΧΓ/νικ 1 DGD 1C

15648/17 ΧΓ/νικ 1 DGD 1C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en) 15648/17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 11 Δεκεμβρίου 2017 Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( )

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: α. Δημιουργείται σε περίπτωση τοπικής

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ. Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ. Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι Ο πόλεμος του Βιετνάμ(1965-1975) ήταν η μεγαλύτερη ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής κατά την διάρκεια του

Διαβάστε περισσότερα

28 Ιουνίου Πυρηνική σύντηξη. Επιστήμες / Πυρηνική Φυσική - Πυρηνική Ενέργεια. Αθανάσιος Κ. Γεράνιος, Υφηγητής Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

28 Ιουνίου Πυρηνική σύντηξη. Επιστήμες / Πυρηνική Φυσική - Πυρηνική Ενέργεια. Αθανάσιος Κ. Γεράνιος, Υφηγητής Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών 28 Ιουνίου 2011 Πυρηνική σύντηξη Επιστήμες / Πυρηνική Φυσική - Πυρηνική Ενέργεια Αθανάσιος Κ. Γεράνιος, Υφηγητής Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Οι ελπίδες ότι θα δοθεί ένα τέλος στο ενεργειακό πρόβλημα

Διαβάστε περισσότερα

Στις 11 Σεπτεμβρίου άναυδη η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθούσε την πλανητική υπερδύναμη να πληγώνεται ανεπανόρθωτα με χιλιάδες νεκρούς.

Στις 11 Σεπτεμβρίου άναυδη η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθούσε την πλανητική υπερδύναμη να πληγώνεται ανεπανόρθωτα με χιλιάδες νεκρούς. Στις 11 Σεπτεμβρίου άναυδη η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθούσε την πλανητική υπερδύναμη να πληγώνεται ανεπανόρθωτα με χιλιάδες νεκρούς. Στις 11 Σεπτεμβρίου άναυδη η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθούσε

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5 (σελ ) Η επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου

Κεφάλαιο 5 (σελ ) Η επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου Ιστορία ΣΤ τάξης Γ Ενότητα «Η Μεγάλη Επανάσταση (1821 1830) 1 Κεφάλαιο 5 (σελ. 90 93) Η επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου Η επανάσταση διαδόθηκε γρήγορα στα νησιά του Αιγαίου. Σπουδαίοι ναυτικοί, όπως ο

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο τύπου της ΔΟΔ για την ετήσια έκθεση σχετικά με τις δολοφονίες δημοσιογράφων κα εργαζομένων στα ΜΜΕ το 2015

Δελτίο τύπου της ΔΟΔ για την ετήσια έκθεση σχετικά με τις δολοφονίες δημοσιογράφων κα εργαζομένων στα ΜΜΕ το 2015 Ημερομηνία Ανάρτησης: 01/01/2016 Δελτίο τύπου της ΔΟΔ για την ετήσια έκθεση σχετικά με τις δολοφονίες δημοσιογράφων κα εργαζομένων στα ΜΜΕ το 2015 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Στο τέλος ενός φονικού χρόνου η ΔΟΔ ζητεί

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής Οργανισμός είναι ένα σύνολο κρατών, που δημιουργείται με διεθνή συνθήκη, διαθέτει μόνιμα όργανα νομική προσωπικότητα διαφορετική από τα κράτη

Διεθνής Οργανισμός είναι ένα σύνολο κρατών, που δημιουργείται με διεθνή συνθήκη, διαθέτει μόνιμα όργανα νομική προσωπικότητα διαφορετική από τα κράτη Διεθνείς Οργανισμοί Περιεχόμενα Σελ.3 Τι είναι διεθνής οργανισμός; Σελ.4 Κατηγορίες διεθνών οργανισμών Σελ.5-6 Σημαντικότεροι Διεθνείς Οργανισμοί Σελ.7 Τι είναι Μη Κυβερνητικός Οργανισμός Σελ.8-11 Μ.Κ.Ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ KEΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Οι παρακάτω καμπύλες αναφέρονται σε συγκεντρώσεις αντισωμάτων σε τρια

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια AIDS 25 εκατ. Θάνατοι από το 1981 έως σήμερα Το AIDS

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 12. Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - ο ιονύσιος Σολωµός (σελ )

Κεφάλαιο 12. Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - ο ιονύσιος Σολωµός (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Γ Ενότητα «Η Μεγάλη Επανάσταση (1821-1830)» 1 Κεφάλαιο 12 Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - ο ιονύσιος Σολωµός (σελ. 118 121) Τον Απρίλιο του 1825 ξεκίνησε η δεύτερη πολιορκία του

Διαβάστε περισσότερα

O Μεταπολεμικός Κόσμος

O Μεταπολεμικός Κόσμος O Μεταπολεμικός Κόσμος Πολυμέρης Βόγλης Τμήμα: Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 4) H ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Γεγονότα που οδηγούν στη ρήξη ΗΠΑ ΕΣΣΔ, αρχές 1948 Φεβρουάριος

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΣ 2918/2001 (Φ.Ε.Κ. 119/Α/15-6-2001) Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Άρθρο πρώτο ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 182

ΝΟΜΟΣ 2918/2001 (Φ.Ε.Κ. 119/Α/15-6-2001) Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Άρθρο πρώτο ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 182 ΝΟΜΟΣ 2918/2001 Κύρωση της ιεθνούς Σύµβασης Εργασίας 182 για την απαγόρευση των χειρότερων µορφών εργασίας των παιδιών και την άµεση δράση µε σκοπό την εξάλειψή τους (Φ.Ε.Κ. 119/Α/15-6-2001) Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 3 Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ. 186 189) Οι προσδοκίες, που καλλιέργησε στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς το κίνηµα των Νεοτούρκων το

Διαβάστε περισσότερα

Αναρτήθηκε από τον/την Βασιλειάδη Γεώργιο Τετάρτη, 27 Μάρτιος :09 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 27 Μάρτιος :29

Αναρτήθηκε από τον/την Βασιλειάδη Γεώργιο Τετάρτη, 27 Μάρτιος :09 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 27 Μάρτιος :29 Όταν λέμε μεταλλαγμένα τρόφιμα ή γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, αναφερόμαστε σε τρόφιμα, τα οποία έχουν δημιουργηθεί χρησιμοποιώντας τις πρόσφατες τεχνικές της μοριακής βιολογίας. Τα τρόφιμα αυτά έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 5.3 Η μετανάστευση 5.3 Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 1/23 Μετανάστευση

Διαβάστε περισσότερα

Η ρύπανση του εδάφους αφορά στη συγκέντρωση σ αυτό ρυπογόνων ουσιών σε ποσότητες που αλλοιώνουν τη σύσταση του και συνεπώς προκαλούν βλάβες στους

Η ρύπανση του εδάφους αφορά στη συγκέντρωση σ αυτό ρυπογόνων ουσιών σε ποσότητες που αλλοιώνουν τη σύσταση του και συνεπώς προκαλούν βλάβες στους ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ Η ρύπανση του εδάφους αφορά στη συγκέντρωση σ αυτό ρυπογόνων ουσιών σε ποσότητες που αλλοιώνουν τη σύσταση του και συνεπώς προκαλούν βλάβες στους οργανισμούς και διαταραχές στα οικοσυστήματα.

Διαβάστε περισσότερα

Πυρηνική σχάση. Αλέξανδρος Παπαδόπουλος-Ζάχος Τάσος Παντελίδης Project A 2

Πυρηνική σχάση. Αλέξανδρος Παπαδόπουλος-Ζάχος Τάσος Παντελίδης Project A 2 Πυρηνική σχάση Αλέξανδρος Παπαδόπουλος-Ζάχος Τάσος Παντελίδης Project 2012-13 A 2 Το ουράνιο (U) που υπάρχει στη φύση αποτελείται από 0,72% U-235, από 99,27% U-238 και από ίχνη U-234 σε ποσοστό 0,0055%.

Διαβάστε περισσότερα

Ο πόλεµος στο Ιράκ, για εµάς τους Έλληνες, είναι ένα θέµα πολύ σηµαντικό, αρκετά σηµαντικό, όχι και τόσο σηµαντικό, ή καθόλου σηµαντικό;

Ο πόλεµος στο Ιράκ, για εµάς τους Έλληνες, είναι ένα θέµα πολύ σηµαντικό, αρκετά σηµαντικό, όχι και τόσο σηµαντικό, ή καθόλου σηµαντικό; ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΙΡΑΚ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Ο πόλεµος στο Ιράκ, για εµάς τους Έλληνες, είναι ένα θέµα πολύ σηµαντικό, αρκετά σηµαντικό, όχι και τόσο σηµαντικό, ή καθόλου σηµαντικό; 47 34 12 6 2 Πολύ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας την τελευταία πεντηκονταετία είχε και έχει σαν επακόλουθο εκτεταµένες οικολογικές καταστροφές που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

OMIΛΙΑ. Υπουργού Δημόσιας Τάξης κ. Γεώργιου Φλωρίδη

OMIΛΙΑ. Υπουργού Δημόσιας Τάξης κ. Γεώργιου Φλωρίδη OMIΛΙΑ Υπουργού Δημόσιας Τάξης κ. Γεώργιου Φλωρίδη Αθήνα, 16-10-2003 Κυρίες και Κύριοι, Με την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις σημαντικότερες

Διαβάστε περισσότερα

Η Κίνα στο διάστημα οι ΗΠΑ σε πανικό

Η Κίνα στο διάστημα οι ΗΠΑ σε πανικό Η Κίνα στο διάστημα οι ΗΠΑ σε πανικό Μαρτίου 4, 2015 ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ Στην Ουάσιγκτον, έκανε την εμφάνιση της μια απόρρητη έκθεση, που μιλά για το «κινεζικό όνειρο το διάστημα». Συγκεκριμένα η έκθεση αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Πέμπτη, 03 Ιανουάριος :40 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 03 Ιανουάριος :02

Συντάχθηκε απο τον/την ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Πέμπτη, 03 Ιανουάριος :40 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 03 Ιανουάριος :02 Η Κίνα σημείωσε ένα ιστορικό διαστημικό επίτευγμα, καθώς έγινε η πρώτη χώρα που πρώτη «πάτησε» τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, όπου προσεληνώθηκε το ρομποτικό σκάφος της Chang'e-4. 1 / 6 Το σκάφος, που

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΟΛΥΝΣΗ : Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. ΛΟΙΜΩΞΗ : Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος 2015. Κωνσταντίνα Μοσχοτά. Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας

Ιανουαριος 2015. Κωνσταντίνα Μοσχοτά. Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας Ιανουαριος 2015 Κωνσταντίνα Μοσχοτά Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας Ανεξάρτητη, µη κυβερνητική, µη κερδοσκοπική οργάνωση. Όραµά µας η καταπολέµηση κάθε µορφής κακοποίησης εις βάρος των γυναικών. Λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΙΡΑΝ. Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου

Η ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΙΡΑΝ. Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου Η ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΙΡΑΝ Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου Αλλαγές στο Ενεργειακό Τοπίο Πολλά φαίνεται να αλλάζουν με την πρόσφατη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν. Είναι φανερό πως

Διαβάστε περισσότερα

25η Έκθεση της ΔΟΔ για τους βίαιους θανάτους δημοσιογράφων και εργαζομένων στα ΜΜΕ

25η Έκθεση της ΔΟΔ για τους βίαιους θανάτους δημοσιογράφων και εργαζομένων στα ΜΜΕ Ημερομηνία Ανάρτησης: 16/02/2016 25η Έκθεση της ΔΟΔ για τους βίαιους θανάτους δημοσιογράφων και εργαζομένων στα ΜΜΕ Η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (ΔΟΔ) δημοσιοποίησε την 25 η έκθεση για τους βίαιους

Διαβάστε περισσότερα

Α4. Επιδερµική εξάτµιση είναι η εξάτµιση του νερού από την επιφάνεια: α. των λιµνών β. των φύλλων των χερσαίων φυτών γ. της θάλασσας δ. του εδάφους.

Α4. Επιδερµική εξάτµιση είναι η εξάτµιση του νερού από την επιφάνεια: α. των λιµνών β. των φύλλων των χερσαίων φυτών γ. της θάλασσας δ. του εδάφους. ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και, δίπλα, το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΗΓΗΣΗ του Δ.Σ. ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΟΑΕΕ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΠΕΜΠΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018

ΕΙΣΗΓΗΣΗ του Δ.Σ. ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΟΑΕΕ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΠΕΜΠΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΙΣΗΓΗΣΗ του Δ.Σ. ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΟΑΕΕ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΠΕΜΠΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 Συνάδελφοι -σες Η εκδήλωσή μας, αυτή σκοπό έχει το δυνάμωμα της αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή Μετανάστευση Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση Μετακίνηση ανθρώπων μεμονωμένα ή κατά ομάδες Σε χώρους διαφορετικούς από την κατοικία τους Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Στρατηγικό όραµα της CITES:

Πίνακας Στρατηγικό όραµα της CITES: Συνδ. 16.3 Στρατηγικό όραµα της CITES: 2008-2020 Η ΣΥΝ ΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΓΚΡΙΝΕΙ το Στρατηγικό Όραµα της CITES: 2008-2020, που περιλαµβάνεται στον Πίνακα του παρόντος Ψηφίσµατος. Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Ιωάννης Καλογεράς, Διευθυντής Ερευνών ( ,

Δρ. Ιωάννης Καλογεράς, Διευθυντής Ερευνών ( , Περιληπτική περιγραφή της Συμφωνίας Πλαισίου Συνεργασίας μεταξύ του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και σχολείων Α βάθμιας ή Β βάθμιας Εκπαιδεύσης Δρ. Ιωάννης Καλογεράς, Διευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΠΕ

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΠΕ Leonardo da Vinci Leonardo Project: A EUROPEAN OBSERVATORY ON THE USE OF ICT-SUPPORTED LIFE LONG LEARNING BY SMES, MICRO-ENTERPRISES AND THE SELF-EMPLOYED IN RURAL AREAS ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα. Θεοφανώ Παπαζήση

Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα. Θεοφανώ Παπαζήση Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα Θεοφανώ Παπαζήση Αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ Από την απελευθέρωση των σεξουαλικών σχέσεων στα τέλη της δεκαετίας του 60 αρχές 70, µετά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Από τότε που υπήρχαν άνθρωποι, υπήρχαν και τα όπλα. Τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι κυνηγούσαν και στην προσπάθειά τους να προστατευτούν από τα θηρία

Από τότε που υπήρχαν άνθρωποι, υπήρχαν και τα όπλα. Τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι κυνηγούσαν και στην προσπάθειά τους να προστατευτούν από τα θηρία Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ Από τότε που υπήρχαν άνθρωποι, υπήρχαν και τα όπλα. Τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι κυνηγούσαν και στην προσπάθειά τους να προστατευτούν από τα θηρία χρησιμοποιούσαν τα όπλα. Τεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.1: Ασφάλεια βιολογικών τροφίμων & προστασία καταναλωτών Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Δομή παρουσίασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΣΥΝΟΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 25 Μαρτίου 2011 (31.03) (OR. en) 8068/11 PROCIV 32 JAI 182 ENV 223 FORETS 26 AGRI 237 RECH 69

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 25 Μαρτίου 2011 (31.03) (OR. en) 8068/11 PROCIV 32 JAI 182 ENV 223 FORETS 26 AGRI 237 RECH 69 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 25 Μαρτίου 2011 (31.03) (OR. en) 8068/11 PROCIV 32 JAI 182 ENV 223 FORETS 26 AGRI 237 RECH 69 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΗΜΕΙΟΥ «I/A» της: Γενικής Γραμματείας προς: την ΕΜΑ/ το

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΟΣ των Νικόλα Αναγνωστάκη, Κωνσταντίνου Γιακουμάκη, Δημήτρη Γναρδέλλη, Σταύρου Πάυλοβιτς, Χρήστου Παππά και Γεώργιου Ρομποτή

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΟΣ των Νικόλα Αναγνωστάκη, Κωνσταντίνου Γιακουμάκη, Δημήτρη Γναρδέλλη, Σταύρου Πάυλοβιτς, Χρήστου Παππά και Γεώργιου Ρομποτή ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΟΣ των Νικόλα Αναγνωστάκη, Κωνσταντίνου Γιακουμάκη, Δημήτρη Γναρδέλλη, Σταύρου Πάυλοβιτς, Χρήστου Παππά και Γεώργιου Ρομποτή ΧΡΗΣΕΙΣ ΡΟΜΠOΤ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ Αφοπλισμός εκρηκτικών μηχανισμών

Διαβάστε περισσότερα

Unfollowme. Οι ΗΠΑ σε παρακολουθούν παντού και δεν μπορείς να το αποφύγεις

Unfollowme. Οι ΗΠΑ σε παρακολουθούν παντού και δεν μπορείς να το αποφύγεις Unfollowme. Οι ΗΠΑ σε παρακολουθούν παντού και δεν μπορείς να το αποφύγεις Η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε δημοσκόπηση για να διαπιστώσει κατά πόσο οι πολίτες ανά τον κόσμο εγκρίνουν τις μεθόδους παρακολούθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ Ιανουάριος 2006 Τι είναι η γρίπη των πτηνών; Η γρίπη των πτηνών είναι µία µολυσµατική νόσος που προσβάλει τα

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας. Οι

Διαβάστε περισσότερα

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας Πανδηµία γρίπης προβλέπεται τώρα από τους ειδικούς στον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας. Αυτό το φυλλάδιο περιγράφει την πανδηµική

Διαβάστε περισσότερα

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο: ΑΡΧΕΣ & ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Συνδυασµός ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Προσφέρει τη δυνατότητα χρησιµοποίησης των ζωντανών οργανισµών για την παραγωγή χρήσιµων προϊόντων 1 Οι ζωντανοί οργανισµοί

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. 9.1 Εισαγωγή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. 9.1 Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 9.1 Εισαγωγή Η βιώσιµη ανάπτυξη είναι µία πολυδιάστατη έννοια, η οποία αποτελεί µία εναλλακτική αντίληψη της ανάπτυξης, µε κύριο γνώµονα το καθαρότερο περιβάλλον και επιδρά στην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΑΚ ΓΙΑ ΤΡΟΜΟ-ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ

ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΑΚ ΓΙΑ ΤΡΟΜΟ-ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΑΚ ΓΙΑ ΤΡΟΜΟ-ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ Αλέξανδρος Καλαφάτης (Δημοσιογράφος στο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ) Copyright: HTTP://WWW.BLOKO.GR/2016/04/BLOG-POST_385.HTML Publication date on the Research Institute

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Ζήτηµα 1ο Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι ιοί είναι :

Διαβάστε περισσότερα

Τάξη: Β, Τμήμα 3 ο. Υπεύθυνες καθηγήτριες: Τερζάκη Δέσποινα Κουταλίδη Σοφία

Τάξη: Β, Τμήμα 3 ο. Υπεύθυνες καθηγήτριες: Τερζάκη Δέσποινα Κουταλίδη Σοφία 1 ο Γενικό Λύκειο Βούλας Τάξη: Β, Τμήμα 3 ο Μάθημα: Ερευνητική εργασία «project» Υπεύθυνες καθηγήτριες: Τερζάκη Δέσποινα Κουταλίδη Σοφία Ερευνητικό υποερώτημα : Τρόποι αντιμετώπισης ενδοσχολικής βίας συσχέτιση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ. Εισηγητής: Γεωργία Κατωτικίδη. Επιβλέπων Καθηγητής: Αναστάσιος Στιβακτάκης

ΘΕΜΑ. Εισηγητής: Γεωργία Κατωτικίδη. Επιβλέπων Καθηγητής: Αναστάσιος Στιβακτάκης ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ & ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Ιστορική Εξέλιξη του Management & Προοπτικές στο Σύγχρονο Περιβάλλον. Η ανάπτυξη της

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Ηµερίδα «Σπουδές στη Γεωγραφία και Προοπτικές Σταδιοδροµίας», Τµήµα Γεωγραφίας, Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Αθήνα, 24 Φεβρουαρίου 2006. ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 28.6.2013 COM(2013) 482 final 2013/0225 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ με την οποία εξουσιοδοτούνται τα κράτη μέλη να επικυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 Αντικείµενο του βιβλίου αυτού είναι οι ιεθνείς Οικονοµικές Σχέσεις οι οποίες αναλύονται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο των συνθηκών του πραγµατικού κόσµου µε έµφαση στο σύγχρονο

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι για τη διδασκαλία της εισαγωγής προσδιορίζονται στο βιβλίο για τον καθηγητή, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A8-0054/2. Τροπολογία

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A8-0054/2. Τροπολογία 13.5.2015 A8-0054/2 2 Παράγραφος 4 4. υπογραµµίζει ότι η δύναµη και η βαρύτητα της Ένωσης έγκεινται στην ικανότητά της να κινητοποιεί πόρους και να αξιοποιεί ταυτοχρόνως ένα ευρύ φάσµα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 Έγγραφο συνόδου 2004 20 Απριλίου 2004 B5-0221/2004 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δήλωσης της Επιτροπής σύµφωνα µε το άρθρο 37, παράγραφος 2, του Κανονισµού των βουλευτών Nelly

Διαβάστε περισσότερα

Για το νέο ιό της γρίπης

Για το νέο ιό της γρίπης Για το νέο ιό της γρίπης Μετά την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι ανεβάζει τοσυναγερμό στο 6, για τον κίνδυνο πανδημίας από τη γρίπη των χοίρων (H1N1), η ανησυχία μας κορυφώνεται κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι Εσωτερική κρίση εξωτερικοί κίνδυνοι 1054-10811081 Στο σημερινό μάθημα θα δούμε: 1. τα εσωτερικά προβλήματα 2. τους εξωτερικούς κινδύνους 3. κυρίως τη μάχη στο Ματζικέρτ και τις συνέπειές της Ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ. Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6

ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ. Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6 ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Τι είναι το Ρούπελ; Το Ρούπελ είναι οχυρό και πρόκειται για το μεγαλύτερο συγκρότημα της οχυρωμένης τοποθεσίας κατά μήκος

Διαβάστε περισσότερα

Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης

Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης Ψήφισµα Συνδιάσκεψης 17.6 Συνδ. 17.6 Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ότι η διαφθορά

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap)

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) ΤΙ ΧΡΕΙAΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι είστε προστατευμένοι από τον τέτανο, τη διφθερίτιδα και τον κοκκύτη; ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΟΥ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ )

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ε Ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 4 Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ. 190 193) Το 1914 ξέσπασε στην Ευρώπη ο Α' Παγκόσµιος Πόλεµος. Η Ελλάδα, αφού οδηγήθηκε σε διχασµό

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα. Εργασία: Γιάννης Π.

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα. Εργασία: Γιάννης Π. Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα Εργασία: Γιάννης Π. Εισαγωγή Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται ασθένειες ή μολύνσεις, οι οποίες

Διαβάστε περισσότερα

A8-0375/22. Luke Ming Flanagan, Paloma López Bermejo, Marina Albiol Guzmán, Ángela Vallina εξ ονόματος Ομάδας GUE/NGL

A8-0375/22. Luke Ming Flanagan, Paloma López Bermejo, Marina Albiol Guzmán, Ángela Vallina εξ ονόματος Ομάδας GUE/NGL 5.12.2018 A8-0375/22 22 Luke Ming Flanagan, Paloma López Bermejo, Marina Albiol Guzmán, Ángela Vallina Αιτιολογική αναφορά 10 έχοντας υπόψη το έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-2012/0000 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύμφωνα με το άρθρο 110, παράγραφος 2, του Κανονισμού

Έγγραφο συνόδου B7-2012/0000 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύμφωνα με το άρθρο 110, παράγραφος 2, του Κανονισμού ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 7.5.2012 B7-2012/0000 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δήλωσης της Αντιπροέδρου της Επιτροπής / Ύπατης Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ο Υπουργός Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας κ. Βασίλης Μαγγίνας μίλησε σήμερα Δευτέρα 16 Ιουλίου στο Όγδοο Διακυβερνητικό Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Αθηνά Λινού Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Δρ. Αθηνά Λινού Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ. Αθηνά Λινού Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Έλενα Ριζά, MPH, PhD Επιδημιολόγος/ Υγιεινολόγος Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Κύριος Στόχος Αποτύπωση της υγείας του πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ποιος πόλεμος ονομάζεται Πελοποννησιακός: Ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αθήνας - Σπάρτης και των συμμαχικών τους πόλεων-κρ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ (συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου

Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου Οικιακή Οικονομία Περιβαλλοντικά Προβλήματα της πόλης μου Κουτσάκη Μαρία Χρυσή Β 4 Η ρύπανση του περιβάλλοντος: το σύγχρονο πρόβλημα του 21ου αιώνα Η ρύπανση του περιβάλλοντος είναι μια ευρεία έννοια,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών.

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών. ιεύθυνση Γραµµατείας Αθήνα, 17.05.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3409 Προς Αρχή ιασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α ΑΕ) Ιερού Λόχου 3, Μαρούσι 151 24, Αθήνα Email: kanonismos@adae.gr. ΘΕΜΑ: Παρατηρήσεις της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ AIDS

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ AIDS Δεκεμβρίου ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ AIDS Το ΑIDS προκαλείται από τον ιό HIV. O ιός σταδιακά καταστρέφει το σύστημα άμυνας του οργανισμού (ανοσοποιητικό σύστημα) καθιστώντας τον ανίκανο να καταπολεμήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ. κ. ΘΑΝΑΣΗ ΛΑΒΙ Α

ΟΜΙΛΙΑ. κ. ΘΑΝΑΣΗ ΛΑΒΙ Α ΟΜΙΛΙΑ του ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ του ΣΕΒ κ. ΘΑΝΑΣΗ ΛΑΒΙ Α στην ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ της ΒΟΥΛΗΣ Τετάρτη, 21 Μαρτίου 2007 Κυρίες και κύριοι βουλευτές, Η ραγδαία επέκταση της παγκοσµιοποίησης σε όλα τα

Διαβάστε περισσότερα