ÙÔÎ ÚÈ ÎÔ ÛÙËÓ EÎıÂÛË BÈ Ï Ô ;

Transcript

1 4Ë π µπµ π À π º ª ƒπ ª À 2007 π π ÀÃ 3 µµ 19 ª À 2007 π ª π øƒ ƒ ÓÙÂ Ô ÌÂ ÏÏ Ó ÃÂÓÎ ÚfiappleÂÚ, ÕÚÓÔÓ ÎÚÔ ÌappleÂÚÁÎ, ÕÚÙÔ Ú È apple Ó 09 Ú Î- Ì ÓÔ Ï ÌÈÙ ÏÏÔ ÓÙÈÎÔÌÊÔÚÌÈÛÙ Û ÁÁÚ Ê ÛÙËÓ 4Ë µ 11 Û Â Ó ÁÓˆÛË Î Ìapple ÓÈ ÙÔ µπ appleô ÁÈÓÂ Ìfi 20 Thessaloniki Book Fair in English ÙÔ Î ÓÙÚÔ ÙË ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË, ÛÙË HELEXPO, appleâú appleùâú 13, 14, 15 ÙÔÎ ÚÈ ÎÔ ÛÙËÓ EÎıÂÛË BÈ Ï Ô ;

2 02 4Ë π µπµ π À π editorial ËÌÈÔ ÚÁ ÛÙÂ Û Â Ó ÁÓˆÛË! ι Λέσχες Ανάγνωσης είναι µια ιδέα απλή. Είναι οµάδες ανθρώπων που συγκεντρώνονται τακτικά -µία φορά το µήνα για παράδειγµα- για να συζητήσουν τα βιβλία που διάλεξαν να διαβάσουν από κοινού. Μπορεί να είναι Λέσχες µε θέµατα γύρω από την ιστορία, την πολιτική, τη λογοτεχνία, την τέχνη, τα µαθηµατικά ή ακόµα τη µαγειρική. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) διοργάνωσε µια Λέσχη-πρότυπο τον περασµένο Ιανουάριο για την ανάγνωση των αρχαίων κειµένων και τη σηµασία τους στην εποχή µας. Τα µέλη της συγκεντρώνονται κάθε δεκαπέντε µέρες στην Αθήνα µε συντονιστή τον συγγραφέα Τάκη Θεοδωρόπουλο. Η ζήτηση ήταν τόσο µεγάλη που δηµιουργήσαµε δύο οµάδες. Και έρχονται άνθρωποι από όλη την Ελλάδα να τις παρακολουθήσουν, προκειµένου να δηµιουργήσουν στο µέλλον τη δική τους Λέσχη. Οι Λέσχες έχουν τον φυσικό τους χώρο, τη βιβλιοθήκη ή το βιβλιοπωλείο, αλλά µπορούν να γίνουν παντού - στο σπίτι, στο πανεπιστήµιο, στον εργασιακό χώρο, ή ακόµη στα νοσοκοµεία. Μπορεί να είναι Λέσχες για ενήλικες ή για παιδιά. Λέσχες Ανάγνωσης υπάρχουν σε όλο τον κόσµο στις ΗΠΑ και παντού στην Ευρώπη. Ήταν καιρός να προωθήσουµε την ιδέα στην Ελλάδα. Με τη βοήθεια του Απόστολου οξιάδη και την εµπειρία του στις παιδικές Λέσχες για τα µαθηµατικά, καθώς και µε µια δυναµική οµάδα συγγραφέων που στηρίζουν την ιδέα (Ευγενία Φακίνου, Λένα ιβάνη, Σοφία Νικολαΐδου, Γιώργος Σκαµπαρδώνης, Πέτρος Τατσόπουλος, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Κώστας Ακρίβος, Αλέξης Σταµάτης...), το ΕΚΕΒΙ οργάνωσε περιοδείες σε 20 πόλεις της Ελλάδας. Μέσα σε έξι µήνες 80 Λέσχες Ανάγνωσης δηµιουργήθηκαν σε όλη τη χώρα. Σήµερα στη Θεσσαλονίκη 60 από τους συντονιστές των Λεσχών αυτών θα παρευρεθούν στην Έκθεση προκειµένου να ανταλλάξουν ιδέες και εµπειρίες σε ένα στρογγυλό τραπέζι που διοργανώνει το ΕΚΕΒΙ ( στην αίθουσα "Εγγονόπουλος"). Ο καθένας µε τη δική του εµπειρία, µε µια ιστορία να διηγηθεί. Μας αρέσει να ακούµε πώς ξεκίνησε η κάθε Λέσχη. Αν δεν µπορείτε να λάβετε µέρος στη συνάντηση, σας περιµένουµε καθηµερινά στο περίπτερο του ΕΚΕΒΙ για να σας δώσουµε πληροφορίες και φυλλάδια για να τα µελετήσετε στο σπίτι σας. Οι Λέσχες Ανάγνωσης έχουν την ιστοσελίδα τους: Γραφτείτε κι εσείς στο δίκτυο των Λεσχών! Κατρίν Βελισσάρη ιευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) º ª ƒπ π OY µπµ π À π µµ 19 ª À 2007 π ª π øƒ π π Àà 3 04 ƒâappleôúù È ÁÈÓÂ, ÙÈ ı Á ÓÂÈ 06 ƒ ÓÙÂ Ô Ì ÙËÓ ÏÏ Ó È ı ÓÙ ÙÔ ÏÏ Ó ÈÎÔ ÓÙÚÔ µè Ï Ô ÃÂÓÎ ÚfiappleÂÚ ÌÈÏ ÁÈ ÙËÓ Ó ÁÎË ÈÂıÓÔappleÔ ËÛË ÙË ÏÔÁÔÙÂ Ó 07 Arnon Grunberg OÏÏ Ó fi Î È ÎÔÛÌÔappleÔÏ ÙË 08 rthur Japin ŒÓ ÂÓ appleúâìè ÙË ÔÏÏ Ó ÈÎ ÏÔÁÔÙÂ Ó 09 Eric - Emmanuel Schmitt ÏÏÔ Û ÁÁÚ Ê Ì ÙÔÓ appleâúèapple ı ÏfiÁÔ 10 µè ÏÈÔappleˆÏ ÌÂ Ì ÏÏÔÓ ÔÈ ÔÈ appleúôîï ÛÂÈ ÁÈ ÙÔ È ÏÈÔappleˆÏÂ Ô ÛÙË Û Á ÚÔÓË ÂappleÔ 11 Û Â Ó ÁÓˆÛË Ô È Ï Ô Â Ó È ÙÔ appleúfiû ËÌ 12 ºˆÙÔÚÂappleÔÚÙ 4Ë µ Û ÂÈÎfiÓ 14 ÏËıÈÓ ÈÛÙÔÚ Â ÛÙË ÏÔÁÔÙÂ Ó ÎË ÂÚ Ê Î È Ô ÙÚÔ ÙÛfiappleÔ ÏÔ ÌÈÏÔ Ó... ÛÙ Ï ıâè Î È ÛÙ Ì Ù 15 Ó ÛË µ ÏÙÈÓfi «ÌÈ apple Ú ÒÚËÛË ÛÙËÓ Â ÎÔÏ» 16 ÁÁÚ Ê ÂÙÒÓ 30 µ Û ÏË Ì Ó Ù Ë, πˆ ÓÓ ªappleÔ Ú ÔappleÔ ÏÔ, ÎÔ ª ÓÙË Î È ÁÔ ÛÙÔ ÔÚÙÒ 17 ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ «ÈÓ ÈÎ ÎÔ ÙÈ» Î È Ô «Ô ÚÈÛÌfi appleô Ú apple ÓÂÈ ÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ» 22 Book & the city ÚÔÛˆappleÈÎfiÙËÙ ÙË ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË Û ÔÏÈ Ô Ó BOOK fair ÂÚÈÔ ÈÎ Î ÔÛË ÙË ÈÂıÓÔ ŒÎıÂÛË µè Ï Ô ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË, È Ó ÌÂÙ È ˆÚÂ Ó appleèîôèóˆó : tbf@helexpo.gr Î fiùë ıóèîfi ÓÙÚÔ µè Ï Ô, ËÌ ÙÚË fiïï È ı ÓÛË Î ÔÛË ÙÚ Ó µâïèûû ÚË Ú ÈÛ ÓÙ ÎÙË µ Û ÏË ÁÎ ÏÔ Ì Ô ÏÔ Î ÔÛË ÕÛapple à ÛÈÒÙË ÓÙ ÎÙÈÎ ÔÌ ÁÂÓ ª ÚÓ, ÃÚ Û ÓÔ, ÚÈ Î ÛÔÏ ÎË Àapple ı ÓË ÏË µ Ûˆ Ô Ô ÈÔÚıˆÙ ÎÂÈÌ ÓˆÓ µ Û ÏË ÁÎ ÏÔ ºˆÙÔÁÚ Ê Â ª. appleappleô -. ÁÁÂÏ Ë Art director Ó ÛË ÂˆÚÁ Ô ÎÙ appleˆûë «º ÏÈappleappleÔ» Î ÔÙÈÎ µôúâ Ô ÏÏ Ô A.E. à ƒ π À Àƒ π ª π - ƒ / ª π - π ª ƒãπ π π ª À- π / ƒπ π π ªπ π / ø À ø ª ƒ πø º ª ƒπ ø ª π - ƒ ( ª- ) / π ƒ πª ø «. µ π» / BOLD OGILVY / ILLY CAFE à ƒ π π π ø π π ƒ π ºø π - ƒ 3 ( ƒ 3) / DEUTSCHE WELLE / ª π ƒ π (TV100) / ª π ƒ π ºø π (FM100) / º ª ƒπ π º ƒ - π º ƒ Àƒπ / º ª ƒπ ATHENS VOICE / ƒ ƒ π π ø - ª π ƒ ƒ π π ø ( - ª ) à ƒ π π π ø π ª π π ƒ π ºø π KOSMOS 93.6FM / π ƒ π ºø π 9.58FM / ƒπ π PASSPORT à ƒ π π ø π π π ø π ƒπ π ª À π π À À ƒπ GOETHE - INSTITUT THESSALONIKI / º πµ π ª ƒ º À π ƒ À à ª Àª Àƒø ø ( ) π À Àƒ π π π ª À/ πã πƒ π ƒ ƒ ªª π π ª

3

4 04 4Ë π µπµ π À π Είµαι δύσκολος. Ένας Θουκυδίδης από την ανάποδη. Κόβω κάτι δαγκωνιές του θανάτου τόσο ισχυρές, που, ώσπου να συνέλθει, προφταίνω να πάρω µια καινούργια παράταση. Οδυσσέας Ελύτης Ï Ï ÛÔ ÓÈ, «Ô ª Á ÚÔ È ÎÔ ÌappleÈ Ó» «ÌÂÁ ÏË ÏÔÁÔÙÂ Ó Ì Î ÓÂÈ Î Ï ÙÂÚÔ ÓıÚÒappleÔ» Ι διαίτερη ήταν για τον Αλάα Ελ Ασουάνι, συγγραφέα του βιβλίου «Το Μέγαρο Γιακουµπιάν», η χθεσινή παρουσίαση στο «Ολύµπιον». «Πραγµατικά έχω ιδιαίτερα αισθήµατα για την Ελλάδα, γιατί η επιρροή της είναι κοµµάτι της ζωής µου και της ζωής της Αιγύπτου. Οι Έλληνες της Αιγύπτου έδωσαν µια αύρα κοσµοπολιτισµού στη χώρα µου». Ο µεταφραστής του Ασουάνι, Αχιλλέας Κυριακίδης, αναφέρθηκε στην πίκρα του συγγραφέα για τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική κατάσταση της Αιγύπτου, που διαπερνά το µυθιστόρηµα. Ο Ασουάνι επιβεβαίωσε την άποψη αυτή, υπογραµµίζοντας ότι ενώ στην Αίγυπτο δεν υπάρχει επίσηµη λογοκρισία, χρειάστηκε το θάρρος ενός ακτιβιστή εκδότη -που αντιµετώπιζε ήδη προβλήµατα µε την κυβέρνηση- για να βρει το βιβλίο τον δρόµο του προς το τυπογραφείο. Για τον Αιγύπτιο συγγραφέα, η δηµιουργία των χαρακτήρων είναι το πιο πολύπλοκο και απαιτητικό στάδιο της σύνθεσης ενός µυθιστορήµατος. «Αρχικά γράφω φαινοµενικά ασήµαντες λεπτοµέρειες για τους χαρακτήρες, όπως το αν έχει κάποιος µουστάκι ή αν µια γυναίκα καπνίζει, ώσπου φτάνω στο σηµείο να βλέπω τους χαρακτήρες να γίνονται ανεξάρτητοι και να αλληλεπιδρούν µε δική τους πρωτοβουλία στην οθόνη της φαντασίας µου, επιτρέποντάς µου απλά να καταγράφω όσα τους συµβαίνουν». Ο Ασουάνι παρεµβαίνει συχνά µε τα άρθρα του στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Αιγύπτου, ωστόσο είναι εντελώς διαφορετικοί οι λόγοι που τον οδηγούν στη συγγραφή ενός µυθιστορήµατος. «Ένα µυθιστόρηµα δηµιουργεί µια ζωή στο χαρτί, µια ζωή που µοιάζει µε τη δική µας, αλλά είναι βαθύτερη και οµορφότερη. Η µεγάλη λογοτεχνία µάς κάνει καλύτερους ανθρώπους». Μετά την παρουσίαση ακολούθησε η προβολή της ταινίας «Μέγαρο Γιακουµπιάν» του Μαρουάν Χαµέντ, βασισµένης στο µυθιστόρηµα του Ασουάνι. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη κινηµατογραφική παραγωγή στη σύγχρονη Αίγυπτο πûùôú ÙˆÓ ÂÔÂÏÏ ÓˆÓ «Ï ıâè Â Ó È Ó Ô Ófi ÌÂ appleôïï fi ÂÈ» Μια επιτοµή της νεοελληνικής ιστορίας από τον 18ο αιώνα µέχρι τις µέρες µας αποτελεί το βιβλίο «Ελλάς. Η σύγχρονη συνέχεια (από το 1821 µέχρι σήµερα)» των Θάνου Βερέµη και Γιάννη Κολιόπουλου. Πρόκειται για έναν τόµο «αναθεωρητικό, αλλά µε σύνεση» όπως τόνισε στη διάρκεια της παρουσίασής του ο επίκουρος καθηγητής του ΑΠΘ ηµήτρης Λυβάνιος. Με αυτόν τον χαρακτηρισµό συµφώνησαν ο πρύτανης του ΑΠΘ Αναστάσιος Μάνθος, αλλά και ο αναπληρωτής καθηγητής του ΑΠΘ Βασίλης Γούναρης, που παρουσίασαν χθες το εξακοσίων σελίδων έργο στην αίθουσα Καζαντζάκης του περιπτέρου 13 της HELEXPO. Η αποδόµηση διαφόρων εθνικών µύθων, η απόρριψη της ύπαρξης του Κρυφού Σχολειού, η δυσπιστία απέναντι στον ρόλο της Εκκλησίας και του Πατριαρχείου στην ελληνική επανάσταση, αλλά και η ανάγκη ενός δυτικοευρωπαϊκού προσανατολισµού της Ελλάδας είναι µερικά µόνο από τα στοιχεία του βιβλίου. Γι' αυτούς τους λόγους, σύµφωνα µε τους οµιλητές του, θέτει τοµές σε καίρια σηµεία της ελληνικής ιστορίας. Για το ιστορικό συγγραφής του βιβλίου, η οποία διήρκεσε τριάντα χρόνια, µίλησε ο

5 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π ªÂ ÂÈÛÈÙ ÚÈÔ Ó È Ï Ô ª ÚÙ Ô, È ı ÓÙÚÈ ÙÔ 9,58 FM «Πριν ξεκινήσουµε τον διαγωνισµό ζήτησα από από το ότι τα τηλέφωνα όλων µας δεν σταµατούν τους δηµοσιογράφους που θα συµµετείχαν µε τις να χτυπάνε. Παλιοί και καινούργιοι ακροατές εκποµπές τους να γράψουν κάποιες ερωτήσεις συνθέτουν ένα νέο αναγνωστικό κοινό που µας για να απαντήσει το κοινό. Οι ερωτήσεις ήταν αποκαλύφθηκε µέσα από τη διαδικασία του διαγωνισµού. Τελικά υπάρχουν πάρα πολλοί άν- δύσκολες, όµως είχαµε πολύ µεγάλη συµµετοχή και επιπλέον πάρα πολλοί απάντησαν σωστά και θρωποι που διαβάζουν, και ο διαγωνισµός είχε µάλιστα σε πολύ λίγο χρόνο. Αυτό µου έκανε πολύ µεγάλη εντύπωση. Ο διαγωνισµός έφερε και- κοινό απαιτητικό και υψηλού επιπέδου, που δεν ως αποτέλεσµα να φανερωθεί ένα αναγνωστικό νούργιους ακροατές στον 9,58 κι αυτό φαίνεται είχαµε συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει!». ÌÂÚ ÙÔ ÌÊÈı ÙÚÔ ÙË ıâì ÙÈÎ ÎıÂÛË ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «È ªÔ Û ÙË ÃÔ ÙÛÈÙ Ó» ÙÔ ÈÒÚÁÔ ÁÂÚfiappleÔ ÏÔ applefi ÙË ÛÂÈÚ ένας εκ των δηµιουργών του Γιάννης Κολιόπουλος, ενώ ο Θάνος Βερέµης αναφέρθηκε µεταξύ άλλων στην αλήθεια, που «είναι ένα βουνό το οποίο έχει πολλές όψεις και δεν µπορούµε να τις δούµε ταυτόχρονα». Τη συζήτηση συντόνισε ο δηµοσιογράφος Παντελής Σαββίδης. 02 ÂÚÈapple ÙÂÈ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÎÔÈÓfiÙËÙ ÙË fiïë ύο βιβλία µε σχετικό θέµα, τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, παρουσιάστηκαν χθες σε µια κοινή εκδήλωση των εκδόσεων Εστία. Το ένα βιβλίο ήταν του Σπύρου Βρυώνη, «Ο µηχανισµός της καταστροφής. Το τουρκικό πογκρόµ της 6ης και 7ης Σεπτεµβρίου 1955 και ο αφανισµός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης». Ο 80χρονος ιστορικός, ο οποίος γεννήθηκε στις ΗΠΑ και σταδιοδρόµησε στο Πανεπιστή- µιο του Λος Άντζελες µέχρι που απολύθηκε λόγω της κριτικής που άσκησε σε ένα εγχειρίδιο τουρκικής ιστορίας, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Στο βιβλίο µου εξετάζω ένα τεράστιο έγκληµα: ποια ήταν τα κίνητρα, πώς διαµορφώθηκε, ποια τα αποτελέσµατα». Ο ίδιος βλέπει να υπάρχει µια συνέχεια στην τουρκική πολιτική από τις διώξεις του 1914 µέχρι και την εισβολή στην Κύπρο και ακόµη πιο πρόσφατα, και θεωρεί το πογκρόµ του 1955 ως έναν συνδετικό κρίκο σ' αυτή την αλυσίδα. Το δεύτερο βιβλίο που παρουσιάστηκε έχει τίτλο «Οι Ρωµιοί της Πόλης. Τραύµατα και προσδοκίες» και είναι της Μερόπης Αναστασιάδου και του Paul Dumont. Εκεί εξετάζεται η σηµερινή κατάσταση της ελληνικής µειονότητας της Κωνσταντινούπολης, που συρρικνωµένη πληθυσµιακά νιώθει ως θεµατοφύλακας µιας µακράς παράδοσης και προσπαθεί µέσα σε ένα περίπλοκο νοµικό καθεστώς να διαφυλάξει την περιουσία της και να επιβιώσει, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι που είναι πιο αισιόδοξοι και προσβλέπουν σε µια αναζωπύρωσή της, ιδίως στην περίπτωση που η Τουρκία γίνει δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προσέλευση πολλών επισκεπτών στην εκδήλωση και η συµµετοχή τους στη συζήτηση δεν αφήνει αµφιβολία πως τα γεγονότα της δύσκολης νεοελληνικής ιστορίας προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού «ÓÙÈÚÚ ÛÂÈ» ÁÈ ÙÔ ıóô - ÎÚ ÙÔ «Όπως µια βόµβα φτιάχνεται για να σκοτώνει ανθρώπους, έτσι και τα έθνη-κράτη, µια φαντασίωση του Ροµαντισµού, φτιάχτηκαν για να εξαιρούν όποιον δεν χωράει στην εθνική φαντασίωση». Με τη διατύπωση αυτή ο Θανάσης Τριαρίδης, εµπνευστής και επιµελητής της σειράς «Αντιρρήσεις» των εκδόσεων Τυπωθήτω και συγγραφέας του βιβλίου «Σηµειώσεις για το τρεµάµενο σώµα», έδωσε το στίγµα του προβληµατισµού σε συζήτηση µε θέµα «Εθνικά κράτη: µια φαντασίωση του ρο- µαντισµού ή µηχανές φόνου και ρατσισµού;». Στην εκδήλωση, που πραγµατοποιήθηκε χθες στην ασφυκτικά γεµάτη αίθουσα Εγγονόπουλος, συµµετείχαν επίσης ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Τσιάκαλος, ο εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συµφωνιών του Ελσίνκι Παναγιώτης ηµητράς, ενώ διαβάστηκε και κεί- µενο του συγγραφέα Νίκου ήµου, που µαζί µε τον δηµοσιογράφο Πάσχο Μανδραβέλη συµπληρώνουν την πεντάδα των συγγραφέων της σειράς. Συντονιστής ήταν ο δηµοσιογράφος Γιάννης Κοτσιφός. «Κάθε έθνος στόχευε να αποκτήσει ένα κράτος. Και για να το πετύχει άσκησε βία», παρατήρησε ο Παναγιώτης ηµητράς («Αναζητώντας τα χαµένα δικαιώµατα στην Ελλάδα»), ενώ όπως τόνισε, «η σύλληψη του έθνους πριν από 200 χρόνια υπήρξε κάτι εξ ορισµού αντιδικαιωµατικό». Από την πλευρά του ο Γ. Τσιάκαλος («Απέναντι στα εργαστήρια του ρατσισµού») επισήµανε ότι «σηµασία δεν έχει να περιγράφεις τον κόσµο, αλλά να επιχειρείς να τον αλλάξεις» ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «Ó È ÚË» ÙÔ ÂˆÓ ÓÙˆÓfiappleÔ ÏÔ applefi ÙË ÛÂÈÚ π ª À π π À ª À ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «ÔÛÎ ÓË» ÙË ª ÁÈ ÛfiÎÏË applefi ÙË ÛÂÈÚ π À ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «apple ÏÈ applefiïë ÙË ÓıË» Î fiûâè ª π ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «πûú Ï» ÙÔ ÂˆÓ ÓÙˆÓfiappleÔ ÏÔ applefi ÙË ÛÂÈÚ π ª À π π À ª À ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «ÃÔ ÚÂ, applefiïë ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Á Ó ÈÎÒÓ» ÙÔ ÈÒÚÁÔ ÁÂÚfiappleÔ ÏÔ applefi ÙË ÛÂÈÚ ÚÔ ÔÏ ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ ÓÙ Ú «ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë» ÙË ª ÁÈ ÛfiÎÏË applefi ÙË ÛÂÈÚ π À

6 06 4Ë π µπµ π À π Η Ολλανδία, µια χώρα γνωστότερη για τη ζωγραφική της παρά για τη λογοτεχνία της, βελτιώνει συνεχώς τα τελευταία χρόνια τη θέση της στον παγκόσµιο λογοτεχνικό χάρτη. Αυτό ίσως οφείλεται και στο ότι οι Ολλανδοί είναι από τους φανατικότερους αναγνώστες στον κόσµο. Περισσότερες πληροφορίες στον φάκελο «H αγορά βιβλίου στην Ολλανδία» του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) ƒ ÓÙÂ Ô Ì ÙËÓ ÏÏ Ó ÛÙÔ ÛÙ ÓÙ 29, appleâú appleùâúô 14 NL  ÌÂÓÔ M ÓÒÏË ÈÌappleÏ ËÌÔÛÈÔÁÚ ÊÔ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ ÃÂÓÎ ÚfiappleÂÚ «εν µε ενδιαφέρει να 'πουλήσω' βιβλία αλλά να παρουσιάσω συνολικά ένα λογοτεχνικό τοπίο. Μ' ενδιαφέρει η πολυφωνία στη λογοτεχνία», λέει ο Χενκ Πρόπερ, διευθυντής του «ολλανδικού ΕΚΕΒΙ», του Ιδρύµατος για την Παραγωγή και τη Μετάφραση της Ολλανδικής Λογοτεχνίας (NLPVF). Ο Χενκ Πρόπερ ακολουθεί µια «επιθετική», δηµιουργική πολιτική στο βιβλίο φέρνοντας όλο και πιο κοντά στο ευρωπαϊκό κοινό µια λογοτεχνία άγνωστη πριν από 20 χρόνια. «Από άποψη ποιότητας, θα έλεγα ότι το ολλανδικό µυθιστόρηµα βρίσκεται σήµερα σε ένα µέσο ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ η ποίηση, το µη λογοτεχνικό βιβλίο (non fiction) και ιδίως η παιδική λογοτεχνία βρίσκονται σε πολύ υψηλό επίπεδο», λέει. «Κάθε χρόνο υπάρχουν Ολλανδοί υποψήφιοι για το βραβείο Άντερσεν. Όσο για το non fiction, άνοιξε στο µεγάλο κοινό τοµείς όπως η επιστήµη, η ιστορία, η βιολογία, η ψυχολογία, ιδίως µέσω του ύφους και της λογοτεχνικής σύνθεσης». Όχι πως η λογοτεχνία δεν έχει να επιδείξει µεγάλα ονό- µατα: «Ούγκο Κλάους, Χάρι Μούλις, Σέις Νόοτεµποοµ είναι ονόµατα που περιλαµβάνονται κάθε χρόνο στη λίστα υποψηφίων για Νόµπελ». È ı ÓÙ ÙÔ ÏÏ Ó ÈÎÔ ÓÙÚÔ µè Ï Ô (NLPVF) «apple Ú ÙËÙË Û ÌÂÚ Ë ÈÂıÓÔappleÔ ËÛË ÙË ÏÔÁÔÙ ӻ Με ποιους τρόπους µπορεί ένα κρατικό ίδρυµα να προβάλλει το βιβλίο της χώρας του στο εξωτερικό; Ο Χενκ Πρόπερ λέει ότι πρέπει να γίνονται συγκεκριµένα πράγ- µατα: «να προσκαλείς ξένους εκδότες στη χώρα σου (επίσης δηµοσιογράφους), να παράγεις την κατάλληλη ροή πληροφόρησης, να δηµιουργείς φεστιβάλ και συναντήσεις µε συγγραφείς, να δουλεύεις γρήγορα, να εµπνέεις πνεύµα λογοτεχνικό και αντικειµενικό, χωρίς σκοπό το κέρδος». Ο Χενκ Πρόπερ αξιολογεί ως πολύ σηµαντικές τις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου. «Οι επιχειρήσεις που σχετίζονται µε το βιβλίο είναι επιχειρήσεις που σχετίζονται µε τον άνθρωπο. Τα γούστα του κάθε εκδότη δεν τα µαθαίνεις µε », τονίζει. Επίσης δίνει µεγάλο βάρος στην υπόθεση της µετάφρασης. «Αγωνίζοµαι για τη βελτίωση της θέσης των µεταφραστών, κατεξοχήν καίριων µεσολαβητών της εποχής µας, οι οποίοι ωστόσο ασκούν ένα επάγγελµα που δεν έχει βρει ακόµη την αξιοπρέπεια που του αξίζει. Αυτό πρέπει να αλλάξει: η διεθνοποίηση της λογοτεχνίας ανοίγει το πνεύµα των ανθρώπων, κάτι θε- µελιώδες σ' αυτή την εποχή της πολιτικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής πόλωσης», επισηµαίνει. ÏÏ Ó Û ÚÈıÌÔ 16 Η Ολλανδία έχει 16 εκατοµµύρια κατοίκους αλλά τα ολλανδικά τα διαβάζουν περίπου 25 εκατοµµύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσµο (ανάµεσά τους πέντε εκατοµµύρια Βέλγοι) Κάθε χρόνο στην Ολλανδία βγαίνουν νέοι τίτλοι. Το 36% του 36% πληθυσµού δηλώνει ότι η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι πιο ευχάριστη από το να βλέπεις τηλεόραση, να διαβάζεις εφηµερίδες και περιοδικά ή να «σερφάρεις» στο Ίντερνετ. 184 Ο ετήσιος τζίρος των βιβλιοπωλείων από βιβλία της κατηγορίας non fiction είναι 184 εκατοµµύρια ευρώ, από µυθιστορήµατα 137 εκατοµµύρια, από παιδικά βιβλία 45 εκατοµµύρια, από εκπαιδευτικά βιβλία 167 εκατοµµύρια και από επιστηµονικά βιβλία 73 εκατοµµύρια ευρώ Στο Ρότερνταµ βρίσκεται το µεγαλύτερο βιβλιοπωλείο της Ευρώπης: πρόκειται για το «Donner», ένα επταώροφο βιβλιοπωλείο συνολικής επιφάνειας τ.µ. ÏÏ Ó ÛÙËÓ ÏÏ ñ ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏÂÈÔ ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË È ÛÎÂÙ È Ì ıëì ÏÏ Ó ÈÎ ÏÒÛÛ Î È ÔÏÈÙÈÛÌÔ. Àapple ı ÓÔÈ Â Ó È Ô ÏÏ Ó fi Hans Bannenberg Î È Ô µ ÏÁÔ Peter Janssens. applefi ÙËÓ Î ËÌ Î appleâú Ô Ô , ÔapplefiÙÂ Î È ÂÈÛ ıë ÙÔ Ì ıëì, ÙÔ Ô Ó apple Ú ÎÔÏÔ ı ÛÂÈ appleâúèûûfiùâúôè applefi 500 ÊÔÈÙËÙ. ñ Ô ÏÏ Ó ÈÎfi πóûùèùô ÙÔ ıëóòó (ª ÎÚ 11, ª ÎÚ ÁÈ ÓÓË, ÙËÏ ) È Ú ıëîâ ÙÔ 1982 ˆ ÏÏ Ó ÈÎ Ú ÈÔÏÔÁÈÎ ÔÏ. ÌÂÚ ÔÚÁ ÓÒÓÂÈ ÂappleÈappleÏ ÔÓ È Ï ÍÂÈ, Ì ı Ì Ù ÔÏÏ Ó ÈÎ ÁÏÒÛÛ, Û Ó ÚÈ, ÂÎı ÛÂÈ, ÂÎappleÚÔÛˆapple ÍÈ ÔÏÏ Ó ÈÎ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈ Î È È ı ÙÂÈ appleâúû Á ÚÔÓË È ÏÈÔı ÎË Ì ı Ì Ù Ú ÏÏ, ÔÏÏ Ó ÈÎ Ù ÓË Î.. ºÈÏÔÍÂÓ ÌÂÙ ÊÚ ÛÙ, ÌÂÏÂÙËÙ, Û ÁÁÚ Ê applefi ÙËÓ ÏÏ Ó appleô ÂÓ È Ê ÚÔÓÙ È ÁÈ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi appleôïèùèûìfi. È ÌÂÙ ÊÚ Ô Ó È ÏÏ Ó Ô Â Ó È ÁψÛÛÔÌ ıâ Î È ÁÔÚ Ô Ó ÛËÌ ÓÙÈÎfi ÚÈıÌfi Í ÓˆÓ È Ï ˆÓ ÛÙÔ appleúˆùfiù appleô. ÓÙˆ ÙÔ 2006 ÌÂÙ ÊÚ Û Ó 370 È Ï, applefi Ù ÔappleÔ 165 Ù Ó ÏÔÁÔÙÂ Ó Î È 93 apple È ÈÎ ÏÔÁÔÙ Ó. ŒÓ appleôûôûùfi 38% ÙˆÓ ÌÂÙ ÊÚ ÛÂˆÓ Ù Ó applefi Ù ÁÁÏÈÎ Î È ÎÔÏÔ ıô Ó: Á ÏÏÈÎ : 16%, ÈÛapple ÓÈÎ : 9%, ÁÂÚÌ ÓÈÎ : 6%, ÈÙ ÏÈÎ : 6%, ÚˆÛÈÎ : 6%, ÏÏ ÁÏÒÛÛ : 19%.

7 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 07 Πρωινό µε τον Arnon Grunberg στο Ambassade Hotel, τυπικό κτίριο των καναλιών του Άµστερνταµ, πάνω στο κανάλι Heren. Είµαστε και οι δύο ένοικοι του ίδιου ξενοδοχείου, εγώ περαστικός, τρεις µέρες µόνο στο Άµστερνταµ, εκείνος µονιµότερος: µένει στο Ambassade όταν επιστρέφει στην Ολλανδία, από τη Νέα Υόρκη όπου κατοικεί τον τελευταίο καιρό. Εβραϊκής καταγωγής, ο Arnon είναι ένα είδος συγγραφέα-χαµαιλέοντος. Γράφει µυθιστόρηµα, θεατρικά έργα, δοκίµιο αλλά και δηµοσιογραφεί. Ιδιαίτερα στη δηµοσιογραφία διακρίνεται στο είδος του literary journalism, ένα είδος ρεπορτάζ συνδυασµένο µε πληροφορίες λογοτεχνικού, ιστορικού και ανθρωπολογικού τύπου, που τον έχει φέρει στα πιο καυτά σηµεία του πλανήτη: Ιράκ, Κόσοβο, Αφγανιστάν, Λίβανο, και τελευταία για ένα µεγάλο ρεπορτάζ στο Γκουαντάναµο. Τον παρατηρώ ενώ τρώµε το πρωινό µας, ώρα 9 το πρωί, µαζί µε τον Μπας Πάουβ, από το ολλανδικό Ίδρυµα για την Παραγωγή και Μετάφραση της Ολλανδικής Λογοτεχνίας, και τον συνάδελφο Βασίλη Ρούβαλη. Το πρόσωπό του µου θυµίζει Γούντι Άλεν. ιαπιστώνω ότι έχει πολύ χιούµορ, που πολλές φορές φτάνει στα όρια της πρόκλησης. ιαπιστώνω ακόµη ότι είναι ένας συγγραφέας µεγάλης πειθαρχίας. Μπορεί να γράψει παντού, ειδικά στα ξενοδοχεία όπου περνάει µεγάλο µέρος του χρόνου του. Εµφανίστηκε πολύ µικρός στη λογοτεχνία, µόλις 23 ετών, το 1994, και καθιερώθηκε σχεδόν αµέσως, ως σηµαντικός συγγραφέας της ολλανδικής λογοτεχνίας. Στα 19 του είχε όµως ιδρύσει τον δικό του εκδοτικό οίκο, ειδικευµένο στη «µη άρεια γερµανική λογοτεχνία». Μου κάνει εντύπωση ότι ο ίδιος, µολονότι κοσµοπολίτης εκ καταγωγής, µολονότι ζει στη Νέα Υόρκη, γράφει στα ολλανδικά σαν να θέλει µέσω appleôúùú ÙÔ Arnon Grunberg ÏÏ Ó fi Î È ÎÔÛÌÔappleÔÏ ÙË ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô 15  ÌÂÓÔ ÎÔ ªapple ÎÔ Ó ÎË Ú ÈÛ ÓÙ ÎÙË ÛÙÔ ÓıÂÙÔ «µè Ï» ÙË ÂÊËÌÂÚ «µ ª Àƒπ» της γλώσσας αυτής να διεκδικήσει µια ταυτότητα. Στην Ελλάδα δεν τον γνωρίζουµε. Μόνο ένα βιβλίο του κυκλοφορεί στα ελληνικά, Η ιστορία της φαλάκρας µου (Καστανιώτης 2004), ένα µυθιστόρηµα που είχε κυκλοφορήσει στα ολλανδικά το 2000 µε το ψευδώνυµο Μάρεκ βαν ντε Γιαχτ. Είναι ένα ψευδώνυµο που ο Arnon το χρησιµοποιεί αρκετά, ένα στοιχείο διπλής ταυτότητας αλλά και ειρωνικού παιχνιδιού. Ο Arnon είναι ένας συγγραφέαςβαρόµετρο του καιρού µας. Ένα σηµαντικό µέρος της δουλειάς του, ό,τι έχει σχέση µε τη δηµοσιογραφία και τα µπλογκς, έχει επικαιρικό χαρακτήρα, απ όπου δεν λείπει όµως ο στοχασµός. Το µπλογκ του στο ηλεκτρονικό περιοδικό Words without borders ενηµερώνεται συνεχώς. Ο Arnon αντιδρά σε όλα. Τίποτα δεν αφήνει ασχολίαστο. Είναι ακόµη ένας συγγραφέας-µέλισσα. Σήµερα είναι στη Νέα Υόρκη, αύριο στο Άµστερνταµ, µετά στο Βερολίνο, κατόπιν στο Λίβανο για ένα ρεπορτάζ για τη Χεζµπολά κι ύστερα στο Ντελφτ. Το 1998 ήταν ο συγγραφέας της ολλανδικής Εβδοµάδας Βιβλίου, για την οποία έγραψε το µυθιστόρηµα Saint-Antony. Περισσότερα από αντίτυπα του µυθιστορήµατος διανεµήθηκαν στους Ολλανδούς βιβλιόφιλους εκείνη τη χρονιά. Απρόβλεπτος συγγραφέας. Η θεµατογραφία στα βιβλία του, γραµµένα είτε µε το όνοµά του είτε µε το ψευδώνυµό του, έχει τεράστια ποικιλία. εν λείπει απ αυτήν ακόµη και η... Βίβλος. Το βιβλίο The Grunberg-Bible, που εκδόθηκε το 2005, είναι τα κατά Γκρύνµπεργκ «best» της Παλαιάς και της Καινής ιαθήκης Γέννηση στο Άµστερνταµ. Στην ολλανδική πόλη κάνει τις εγκύκλιες σπουδές του ηµιουργεί έναν εκδοτικό οίκο για την έκδοση «µη άρειας γερµανικής λογοτεχνίας» Το πρώτο µυθιστόρηµά του, Blauwe maandagen (Blue Mondays), όπου περιγράφει τον κόσµο της πορνείας. Μπεστ σέλερ στην Ολλανδία, µεταφράζεται σε 13 γλώσσες, κερδίζει το βραβείο Αnton Wachter O κόσµος του κινηµατογράφου είναι το θέµα στο δεύτερο µυθιστόρηµά του, Figuranten (Silent Extras), που στην Ολλανδία πουλάει περισσότερα από αντίτυπα Με το ψευδώνυµο Μάρεκ βαν ντερ Γιαχτ δηµοσιεύει το µυθιστόρηµα Η ιστορία της φαλάκρας µου. Με το ίδιο ψευδώνυµο εκδίδει το 2002 το δοκίµιο Monogamous και το µυθιστόρηµα Gstaad Εκδίδει µια σύγχρονη διασκευή του έργου του Έρασµου Μωρίας εγκώµιον και κερδίζει το βραβείο καλύτερου βιβλίου για τη χρονιά αυτή Το µυθιστόρηµα De joodse messias (The Jewish Messiah). Από τον Σεπτέµβριο αυτής της χρονιάς µέχρι τον Νοέµβριο του 2005 παρουσιάζει µια εβδοµαδιαία πολιτιστική τηλεοπτική εκποµπή Το µυθιστόρηµα Tirza.

8 08 4Ë π µπµ π À π Στο τέρµα του καναλιού Herengracht του Άµστερνταµ, τρώµε µε τον Arthur Japin στο εστιατόριο «Λοφ» - θαλασσινά από τη Νορµανδία, ένα «νορβηγικό» πιάτο µε ψάρι, άσπρο παγωµένο κρασί. Τον ρωτάω για τη σωστή προφορά του επωνύµου του, που µοιάζει γαλλικό. Γιάπιν, Ζαπέν, «µπορείς να το λες όπως θέλεις» µου απαντάει. Είναι κι αυτό ένα στοιχείο του παιχνιδιού της ταυτότητας που παίζει ο Arthur στα βιβλία του. Αλλά και ο ίδιος είναι ένας άνθρωπος µε πολλές ταυτότητες: του ηθοποιού, του τραγουδιστή της όπερας -ταυτότητες που του δίνουν έναν αέρα ζεν πρεµιέ-, και φυσικά του συγγραφέα. Στη λογοτεχνία ήρθε σχετικά αργά, το 1996, µε µια συλλογή διηγηµάτων. Αλλά την επόµενη χρονιά, µε το µυθιστόρηµά του Ο µαύρος µε τη λευκή καρδιά (στα ελληνικά: Καστανιώτης 2003) επιβλήθηκε αµέσως στην ολλανδική λογοτεχνική σκηνή αλλά και διεθνώς, αφού το βιβλίο µεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Μάλιστα τον Νοέµβριο του 2007 θα ανεβεί στο Ρότερνταµ µια όπερα βασισµένη στο βιβλίο, σε λιµπρέτο του ίδιου του Japin και µουσική του Άγγλου συνθέτη Τζόναθαν Ντόουβ. Ο µαύρος µε τη λευκή καρδιά µπορεί να θεωρηθεί ιστορικό µυθιστόρηµα, όπου η µυθοπλασία έχει όµως βαρύνοντα ρόλο. Είναι η ιστορία δύο Αφρικανών πριγκίπων που προσφέρονται ως δώρο στον βασιλιά Γουλιέλµο Α το Το µυθιστόρηµα ήταν αποτέλεσµα δεκαετούς έρευνας, στη Γερµανία, στην Ολλανδία, στην Ινδονησία και στην Γκάνα, όπου ο συγγραφέας έζησε τη δική του προσωπική περιπέτεια, αφού απήχθη και κατόρθωσε να αποδράσει. Το δεύτερο µυθιστόρηµα του Japin (ολλανδικός τίτλος De droom van de leeuw, 2002) είναι η σύγχρονη ιστορία ενός ερωτικού τρίο, µε ήρωα τον Φελίνι, ένα είδος µυθιστορηµατικής αυτοβιογραφίας. Το χαρακτηριστικό στοιχείο όµως του λογοτεχνικού έργου του Japin, που είναι η µίξη ιστορικών δεδοµένων και µυθοπλασίας, εµφανίζεται πάλι στο τρίτο µυθιστόρηµά appleôúùú ÙÔ Arthur Japin ŒÓ ÂÓ appleúâìè ÙË ÔÏÏ Ó ÈÎ ÏÔÁÔÙÂ Ó ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô 15  ÌÂÓÔ ÎÔ ªapple ÎÔ Ó ÎË Ú ÈÛ ÓÙ ÎÙË ÛÙÔ ÓıÂÙÔ «µè Ï» ÙË ÂÊËÌÂÚ «µ ª Àƒπ» του, Ένα υπέροχο ελάττωµα: το στοίχηµα του Καζανόβα (στην ελληνική γλώσσα: Ελληνικά Γράµµατα 2006), ένα ερωτικό (τι άλλο;) επεισόδιο από τη ζωή του εµβληµατικού γητευτή γυναικών. Τρώγοντας στο «Λοφ», ο Arthur µου αποκαλύπτει ότι και το τέταρτο µυθιστόρηµά του, που δεν έχει κυκλοφορήσει ακόµη, κινείται στη λεπτή γραµµή της ιστορίας και της µυθοπλασίας. Τοποθετηµένο στο Τέξας, στις αρχές του 19ου αιώνα, έχει ως ηρωίδα ένα λευκό κορίτσι, τη Σίνθια Αν Πάρκερ, που απήχθη από τους Ινδιάνους Κοµάντσι και αργότερα έγινε η µητέρα ενός ονοµαστού αρχηγού της φυλής αυτής. Και πάλι λοιπόν το παιχνίδι της ταυτότητας, που είναι ταυτόχρονα κι ένα παιχνίδι της τύχης, συγκινεί τον συγγραφέα. Ο Arthur Japin απέκτησε τη φήµη λαϊκού συγγραφέα το 2006 καθώς η νουβέλα του De grote wereld, µε θέµα τη ζωή ενός ζευγαριού καλλιτεχνών του τσίρκου στη ναζιστική Γερµανία, ήταν το βιβλίο-δώρο της Εβδοµάδας Βιβλίου. Η Εβδοµάδα αυτή διοργανώνεται κάθε Μάρτιο από την Κολεκτίβα για την Προπαγάνδα του Ολλανδικού Βιβλίου (CPNB), µια µη κυβερνητική οργάνωση που δηµιουργήθηκε τη δεκαετία του 1920(!) από τους εκδότες, τους βιβλιοπώλες και τις βιβλιοθήκες. Στο πλαίσιο της Εβδοµάδας, η CPNB παραγγέλνει σε γνωστό συγγραφέα ένα βιβλίο που διανέµεται δωρεάν σε όσους κάνουν αγορές βιβλίων πάνω από 11 ευρώ. Το βιβλίο του Japin έφτασε τον αριθµό ρεκόρ των αντιτύπων Γεννήθηκε στο Χάαρλεµ στις 26 Ιουλίου. Ο πατέρας του, δάσκαλος και συγγραφέας αστυνοµικών ιστοριών. ύσκολη παιδική ηλικία. Σπουδές θεάτρου στην Kleinkunstacademie στο Άµστερνταµ και στη Webber Douglas Academy στο Λονδίνο. Ταυτόχρονα σπουδές ολλανδικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήµιο του Άµστερνταµ Στροφή στο γράψιµο, µετά από µια µακρά θητεία στο θέατρο αλλά και στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, ως ηθοποιός, και στην όπερα, ως τραγουδιστής. Πρώτο του έργο, το θεατρικό Heijermans! 1996 To πρώτο του καθαρόαιµο λογοτεχνικό βιβλίο, η συλλογή διηγηµάτων Magonische verhalen Το πρώτο του µυθιστόρηµα, Ο µαύρος µε τη λευκή καρδιά. Οριστική καθιέρωση στη λογοτεχνική σκηνή της Ολλανδίας και στο αναγνωστικό κοινό. Περισσότερα από αντίτυπα και µεγάλα λογοτεχνικά βραβεία, όπως το Van der Hoogt Prize Το βραβείο Libris literatuurprijs για το µυθιστόρηµα Ένα υπέροχο ελάττωµα: Το στοίχηµα του Καζανόβα Συγγραφέας της Εβδοµάδας Βιβλίου (Boekenweekgeschenk). Ειδική τιµητική έκδοση από τον εκδοτικό του οίκο «De Arbeiderspers», Άµστερνταµ Το µυθιστόρηµά του Ο µαύρος µε τη λευκή καρδιά διασκευάζεται για τον κινηµατογράφο, από τη βραβευµένη µε Όσκαρ σκηνοθέτιδα Μαρλέεν Γκόρις, και για την όπερα, από τον Βρετανό συνθέτη Τζόναθαν Ντόουβ.

9 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 09 Γ νωρίστηκα µε τη φωνή του διαβάζοντας τη νουβέλα Πού πάει η φλόγα όταν σβήνει. Το βιβλίο υπήρχε στον πάγκο του εκδότη του, σε µια γιορτή βιβλίου. Με ήλκυσε ο τίτλος, εξάλλου είναι το ερώτηµα που µε βασανίζει ακαταπαύστως στα προσωπικά µου κείµενα. Ξεφύλλισα µερικές σελίδες, διάβασα τις τρεις πρώτες όρθιος µπροστά στον πάγκο. Μαγεύτηκα από την αµεσότητα και την οξύνοια αυτού του συγγραφέα µε την περίεργη έκφραση προσώπου στη φωτογραφία του «αυτιού» της έκδοσης. Αγόρασα δύο ακόµη µικρά βιβλία του: Αγαπητέ Θεέ και Ο κύριος Ιµπραήµ και τα άνθη του Κορανίου (και τα τρία από τις εκδόσεις Οpera). Ο λόγος γίνεται για τον Ερίκ-Εµανουέλ Σµιτ, τον Γάλλο -αλσατικής καταγωγής- συγγραφέα, γεννηµένο το 1960 στη Λυών, που έχει κατορθώσει να ταράζει κάθε φορά τα ύδατα µε τις θεατρικές παραστάσεις του, τα µικρά ή εκτενή πεζογραφήµατά του, τις απόψεις του επί παντός του επιστητού - κοινωνικού, ατοµικού και συλλογικού... ric - Emmanuel Schmitt Û ÁÁÚ Ê ÌÂ ÙÔÓ appleâúèapple ı ÏfiÁÔ Â ÌÂÓÔ B Û ÏË ƒô ÏË ÁÁÚ Ê, ËÌÔÛÈÔÁÚ ÊÔ ÙË ÂÊËÌÂÚ «À ƒ À π» ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô 15 τον προσκαλεί να µυηθεί στον κόσµο του. εν είναι εύκολο αυτό. Ο Σµιτ προϊδεάζει µε το βιογραφικό του, µε τον τρόπο που διατυπώνει την εικόνα του, σηµειώνοντας ότι είναι γιος µποξέρ και µπαλαρίνας του τσίρκου, ότι σπούδασε φιλοσοφία και νιώθει πνευµατικό τέκνο ή και απροκάλυπτος λάτρης του George Bernard Shaw και του Sacha Guitry, ότι τα βιβλία του (θεατρικά, µυθιστορήµατα, δοκίµια) κυκλοφορούν σε πολλές χώρες, ότι δεν διστάζει να δαρθεί όταν πρόκειται να υπερασπιστεί τις απόψεις του. Αντικοµφορµιστής απέναντι στη ζωή και τον θάνατο Πριν από µερικούς µήνες µού παραχώρησε -επιτέλους, µετά από επίµονες προσπάθειες- συνέντευξη (που δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα Ελευθεροτυπία, 18/04/2006), όπου θέλησα να τον ρωτήσω για τους λόγους για τους οποίους πρέπει να δίνουµε στον συγγραφέα τη δυνατότητα να επηρεάζει τα συναισθήµατά µας. Με άλλα λόγια, σηνιακής πρωτεύουσας αντιµετώπισα θετική ανταπόκριση στην άποψη ότι ο Ερίκ- Εµανουέλ Σµιτ προτείνει µε τους ήρωές του µια νέα ρύθµιση της περιρρέουσας-κυρίαρχης πολιτιστικής αντίληψης στον κόσµο. Βεβαίως, η µέθοδος υφέρπει χρησι- µοποιώντας το χιούµορ, την ειρωνεία, τη µεταφορά, την προτροπή, τον κυνισµό, τον ποιητικό τόνο. Φιγούρα διάσηµη στον γαλλόφωνο καλλιτεχνικό κόσµο (ζει στις Βρυξέλλες) έχει την ευχέρεια να δηλώνει αντικοµφορµιστής απέναντι στη ζωή και τον θάνατο, τον έρωτα και το µίσος, την ψευδολογία συνάµα µε την αληθοφάνεια, δηλαδή το άσπρο και το µαύρο του εσωτερικού βλέµµατος. Ελέγχουµε τελικώς τις αντιδράσεις του σύ- µπαντος και του πνεύµατος; τον ρώτησα µε δισταγµό. Είναι µια απλή και αλληγορική ερώτηση για την εποχή µας... Με ανακούφισε λέγοντας ότι «όχι, δεν ελέγχουµε πολλά και πρέπει να εγκαταλείψουµε αυτή την αυταπάτη του ελέγχου. Το να ελέγχει κανείς τα πάντα δεν µου φαίνεται ότι Βιβλία... προβοκατόρικα Ο Ερίκ-Εµανουέλ Σµιτ χρησιµοποιεί τον λόγο περιπαθώς. Η γραφή του είναι προσωπική, αλλά ταυτόχρονα αγγίζει πτυχές γνώριµες για τους αναγνώστες που τον έχουν ήδη ανακαλύψει και αναµένουν επίµονα -κάθε φορά- το επόµενο βιβλίο ή τη θεατρική παραγωγή µε την υπογραφή του. Η σκέψη και η έκφρασή του ξαφνιάζουν ευχάριστα. «Περιγράφει τον στοχασµό µου µε τον τρόπο που θα ήθελα, µε ξεπερνάει και γι αυτό µ ενθουσιάζει», επισηµαίνει ένας αναγνώστης, µέλος της Λέσχης Ανάγνωσης που διευθύνω στο καφέ «Κύµα» της Καλαµάτας. Επίσης, τα βιβλία του είναι προβοκατόρικα - µου το επιβεβαιώνει άλλο µέλος της λέσχης, αφότου του πρότεινα να διαβάσει το επιστολικό µυθιστόρηµα Η ζωή µου µε τον Μότσαρτ (στις εκδόσεις «Οpera»). Γιατί ο Σµιτ εντυπωσιάζει µε την αφήγηση της φανταστικής αλληλογραφίας του µε τον Βόλφγκαγκ Αµαντέους Μότσαρτ. Κάθε επιστολή είναι µια δήλωση του σύγχρονου ανθρώπου για τις φοβίες και τα πάθη του, για τα αιώνια ερωτήµατα σχετικά µε την πραγ- µατικότητα που ίσως είναι διαφορετική ή, ακόµη, για τις απαντήσεις πάνω στο είναι και το φαίνεσθαι που ποτέ δεν ικανοποιούνται, δεν πληρούνται. Αυτό δεν συµβαίνει και στα υπόλοιπα έργα του; Κρίνοντας από τα µυθιστορήµατα Η άλλη εκδοχή (εκδόσεις Καστανιώτη) αλλά και από το ανατρεπτικό Το κατά Πιλάτον Ευαγγέλιο (εκδόσεις Περίπλους) ο συγγραφέας κρίνει ανελέητα τον συναισθηµατικό κόσµο του, στήνει τον καθρέφτη απέναντι στον αναγνώστη, τον προκαλεί και οφείλουν οι τέχνες να διεισδύουν στον ανθρώπινο ψυχισµό µε προσοχή, σύνεση, ωφέλιµη πρόθεση; Μου απάντησε ευθέως και πειστικά, νοµίζω: «Όπως έλεγε ο Ζαν Κοκτό, όλα έχουν ήδη ειπωθεί αλλά, ευτυχώς, οι άνθρωποι έχουν τόσο λίγη µνήµη.... Η πρόκληση για τον σύγχρονο καλλιτέχνη είναι να µιλά στην εποχή του. Το τι να πω το ξέρω ήδη. Το ερώτηµά µου είναι πώς να το πω. Ακόµη κι αν κάποιος είναι διανοούµενος όπως εγώ, φιλόσοφος στη µόρφωση και στο επάγγελµα, µου φαίνεται ενδιαφέρον να χρησιµοποιεί τη µυθοπλασία γιατί η πνευµατική µας ζωή δεν είναι αποκοµµένη από τα συναισθήµατα και τις συγκινήσεις µας. Αντιθέτως. Κι έπειτα, κάθε γενιά οφείλει να παλέψει ενάντια στα βάρη, τις προκαταλήψεις, τις απόψεις των προηγούµενων γενεών. Ο καλλιτέχνης πρέπει πάντοτε να επανεισάγει πολυπλοκότητα και αντίφαση σ ένα σύµπαν που εµφανίζεται απλό. Ο καλλιτέχνης είναι ένα ιδεολογικό καθαριστικό». Συζητώντας στη Λέσχη Ανάγνωσης της µεσ- είναι το ιδεώδες ενός σοφού, αλλά η παθολογία ενός τρελού. Πρέπει ν αφήσουµε τις πόρτες ν ανοίξουν, τον κόσµο να µπει, τις εµπειρίες να συµβούν, να αναλάβουµε τους φόβους και τους πόνους µας. Συχνά, όπως διηγούµαι στη Ζωή µου µε τον Μότσαρτ, στο βάθος µιας οδυνηρής εµπειρίας υπάρχει φως. Όπως θα έλεγε ο Νίτσε, η µέρα είναι πιο βαθιά απ ό,τι η ίδια η ηµέρα φαντάζεται». Ο Σµιτ στην 4η ΕΒΘ Ο Ερίκ-Εµανουέλ Σµιτ βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη για να µιλήσει για τον εαυτό του και το έργο του. Ή µάλλον, αυτό που πρέπει να αναµένουν οι παρευρισκόµενοι στην εκδήλωση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου είναι µια σειρά διαξιφισµών µε κοινό παρονοµαστή το τρυφερό εγώ απέναντι στο σκληρό, άκαµπτο εσύ. Κι όσο για το εµείς, η περιγραφή του βρίσκεται στις σελίδες των βιβλίων που φέρουν την υπογραφή (αλλά και το µειδίαµα) του 47χρονου συγγραφέα.

10 10 4Ë π µπµ π À π ÔÈ ÔÈ appleúôîï ÛÂÈ ÁÈ ÙÔ È ÏÈÔappleˆÏÂ Ô ÛÙË Ó ÂappleÔ ; µè ÏÈÔappleˆÏ ÌÂ Ì ÏÏÔÓ ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô 15 Σ το ταξίδι του αναγνώστη προς τις τυπωµένες σελίδες το βιβλιοπωλείο παραµένει σταθερά ο προτιµότερος σταθ- µός. Μόνο που οι διαδικασίες «επιβίβασης» είναι πολύ πιο σύντοµες: ένας στους δύο... ταξιδιώτες χρειάζεται 15 λεπτά το πολύ για να βρει τον προορισµό του, ίσως επειδή επτά ƒ À µπ στους δέκα τον γνωρίζουν από πριν. Η έρευνα που πραγµατοποίησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), µέσω της METRON ANALYSIS, για την καταναλωτική συµπεριφορά του κοινού των βιβλιοπωλείων το 2007, δείχνει πως µόνο 5,7% του κοινού κατέφυγαν στο Ίντερνετ για να αγοράσουν βιβλία ή έριξαν κάποιον δηµοφιλή τίτλο στο καλάθι του σούπερ µάρκετ. Τα βιβλιοπωλεία, λοιπόν, φαίνεται να κρατούν πιστό το κοινό τους. Ωστόσο, ο τύπος του βιβλιόφιλου που ξεχνιέται για ώρες ψάχνοντας στα ράφια υποχωρεί έναντι του βιαστικού -πλην όµως ενηµερωµένου- πελάτη, που φτάνει στο κατάστηµα για να αγοράσει συγκεκριµένους τίτλους, και µάλιστα σε ποσοστό 80% περιορίζεται σε αυτούς, καθώς µόνο 14% υποκύπτει στον πειρασµό να αγοράσει και βιβλία εκτός προγράµµατος. Πέρα από αυτό το εύρηµα, χρήσιµο για να αντιληφθεί κανείς τις νέες συνθήκες που διαµορφώνονται στην αγορά του βιβλίου, η έρευνα, που πραγµατοποιήθηκε µε δείγµα πελατών σε 78 επιλεγµένα βιβλιοπωλεία ανά την Ελλάδα, δείχνει ότι αρκετά από τα στερεότυπα που έχουµε κατά νου για τις αναγνωστικές συνήθειες πρέπει σιγά σιγά να τα αναθεωρήσουµε. Το κοινό που επισκέπτεται βιβλιοπωλεία είναι σχετικά νεανικό: 68% είναι µέχρι 44 ετών, ενώ ο µέσος όρος ηλικίας είναι τα 39 χρόνια. Οι γυναίκες υπερέχουν πράγµατι έναντι των αντρών, αλλά όχι µε εντυπωσιακή διαφορά: 56% έναντι 44%. Οι περισσότεροι πελάτες (63%) µπορεί να είναι «φειδωλοί» στις αγορές τους, αφού παίρνουν ένα µόνο βιβλίο κατά την επίσκεψή τους, ωστόσο αθροιστικά η ετήσια κατανάλωση είναι σηµαντική: µε µέσο όρο (που πάντως τον ανεβάζουν πολύ οι «φανατικοί» πελάτες του δείγµατος) σχεδόν 21 βιβλία το έτος. Προτιµήσεις Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα ευρήµατα για τις ειδολογικές προτιµήσεις του κοινού: Η σύγχρονη λογοτεχνία -η ελληνική µε 48,2% και µε 44,2% η ξένη- προηγείται, έπονται η ιστορία και οι βιογραφίες (32,4%), η κλασική λογοτεχνία (28,1% η ελληνική, 26,8% η ξένη) και στη συνέχεια τα κοινωνικά και πολιτικά θέµατα (21,6%), η ψυχολογία (20,5%), η τέχνη (14,5%) και η Αρχαία Ελλάδα (12%). Στις αλυσίδες βιβλιοπωλείων, πάντως, η προτίµηση για την ξένη λογοτεχνία είναι µεγαλύτερη απ ό,τι για την ελληνική, ενώ, αντίθετα, στα βιβλιοπωλεία της επαρχίας η προτίµηση για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία είναι, συγκριτικά, εντονότερη. Η έρευνα προσπαθεί να ανιχνεύσει τα χαρακτηριστικά που ελκύουν τον επισκέπτη καθώς και το δύσκολο θέµα της διάκρισης µεταξύ µεγάλων βιβλιοπωλείων που ανήκουν σε αλυσίδες και µικρών ανεξάρτητων καταστηµάτων: Η µεγαλύτερη ποικιλία βιβλίων (47%) και το γεγονός ότι µπορεί να τα ξεφυλλίσει κανείς ελεύθερα (53%) φαίνεται ότι είναι τα σηµαντικότερα ατού στα πρώτα. Αντίθετα, οι φιλικοί/συζητήσιµοι υπάλληλοι (56%) και ο ευχάριστος και φιλικός χώ- Harvard Book Store / photo: Alan Yarborough IBF ρος (51%) είναι τα σηµεία στα οποία πλεονεκτούν τα µικρότερα και ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, γεγονός που σηµαίνει, ενδεχο- µένως, ότι η πλειοψηφία του κοινού που ερευνήθηκε αισθάνεται κάπως «άβολα» µέσα στον χώρο των µεγαλύτερων βιβλιοπωλείων. Ίσως γι αυτό το 39,1% θεωρεί ότι η σηµαντικότερη βελτίωση σε ένα βιβλιοπωλείο θα ήταν να δηµιουργήσει καφέ και αναγνωστήριο... Στρογγυλό τραπέζι «Ποιες είναι οι προκλήσεις για το βιβλιοπωλείο στη νέα εποχή;». Το ερώτηµα αυτό θέτει το στρογγυλό τραπέζι που διοργανώνεται από το ΕΚΕΒΙ σήµερα ( ) στο περίπτερο 15, αίθουσα «Εγγονόπουλος». Οµιλητές: Σωκράτης Καµπουρόπουλος (ειδικός σύµβουλος του ΕΚΕΒΙ), Fabrice Piault («Livres Hebdo»), Θοδωρής Βασιλόπουλος (βιβλιοπωλείο «Ευριπίδης»), Θωµάς Κακουλίδης (βιβλιοπωλείο «Φωλιά του βιβλίου»), Γιάννης Κούτρας (βιβλιοπωλείο «Οιωνός»), Ανδρέας Καφετζής (βιβλιοπωλεία «Παπασωτηρίου» Ξάνθης, Κοµοτηνής & Αλεξανδρούπολης). Συντονισµός: Όλγα Σελλά, δηµοσιογράφος (Καθηµερινή).

11 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 11 Α ν και η ανάγνωση θεωρείται -και όντως είναι- µια µοναχική, απόλυτα προσωπική συνήθεια, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) µε την καµπάνια του για τις λέσχες ανάγνωσης προσπαθεί να βγάλει τους αναγνώστες από τα σπίτια τους και να τους φέρει σε επαφή, µε αφορµή το κοινό τους ενδιαφέρον: τη λογοτεχνία. Η δράση του ΕΚΕΒΙ έχει στόχο να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν λέσχες ανάγνωσης σε όλη τη χώρα και να δηµιουργηθεί ένα πολυάριθµο και ενεργό δίκτυο αναγνωστών. Η ελληνική εµπειρία Μια ευκαιρία για να έρθει το κοινό σε επαφή µ αυτή την πρωτοβουλία είναι η εκδήλωση που πραγµατοποιείται σήµερα στις το σιογράφος της εφηµερίδας Le Monde, θα µιλήσει για τις λέσχες ανάγνωσης στη Γαλλία, όπου αποτελούν πραγµατικά θεσµό. Από την πλευρά του ΕΚΕΒΙ θα συµµετάσχουν ο πρόεδρός του, ηµήτρης Νόλλας, και η σύµβουλός του Άσπα Χασιώτη. Τι είναι µια λέσχη ανάγνωσης Εκτός από το αυτονόητο που περιγράφει η ονοµασία της, δηλαδή µια οµάδα ανθρώπων που συναντιούνται σε τακτά χρονικά διαστήµατα και συζητούν για κάποιο βιβλίο, µια λέσχη ανάγνωσης αποτελεί έναν ζωντανό οργανισµό που διαµορφώνεται και εξελίσσεται διαρκώς, ανάλογα µε τις ενέργειες και τις πρωτοβουλίες των µελών της. εν πρόκειται απλώς για µια παρέα φίλων που ανάµεσα στα άλλα à ø Ô È Ï Ô Â Ó È ÙÔ appleúfiû ËÌ ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô Û Â Ó ÁÓˆÛË ÛÙËÓ ÏÏ Ì ÙËÓ appleôûù ÚÈÍË ÙÔ µπ 60 ÎappleÚfiÛˆappleÔ ÙÔ ÛÙËÓ ŒÎıÂÛË µè Ï Ô ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË δικές συγκεντρώσεις αναπόφευκτα υπάρχει αυτός που οργανώνει και κατευθύνει. Ο συντονιστής ενηµερώνει τα µέλη για τον χρόνο και τον τόπο της επόµενης συνάντησης και συντονίζει τη συζήτηση, φροντίζοντας ώστε ούτε να µονοπωλεί ένα µέλος τον χρόνο, ούτε να υπάρχουν άλλα µέλη που απλώς ακούν τις... διαλέξεις των πιο φλύαρων. Οι συναντήσεις µιας λέσχης συνήθως γίνονται µία φορά τον µήνα, για να υπάρχει αρκετός χρόνος ώστε να µπορέσουν τα µέλη να διαβάσουν το βιβλίο που πρωί στην αίθουσα «Εγγονόπουλος» στο περίπτερο 15. Κάτω από τον τίτλο «Μιλάµε για βιβλία» -τίτλος της ίδιας της καµπάνιας- θα συζητηθεί η µέχρι τώρα εµπειρία από την πρωτοβουλία του ΕΚΕΒΙ να ιδρύσει λέσχες ανάγνωσης στην Ελλάδα. Εδώ και αρκετούς µήνες γνωστοί συγγραφείς, µε τη βοήθεια στελεχών του ΕΚΕΒΙ, επισκέπτονται διάφορες πόλεις και παρουσιάζουν την ιδέα της λέσχης ανάγνωσης. Το αποτέλεσµα είναι να έχουν δηµιουργηθεί σήµερα λέσχες ανάγνωσης στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κοµοτηνή, τον Βόλο, την Άρτα, την Καλαµάτα και αλλού. Η συγκεκριµένη εκδήλωση στο πλαίσιο της Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης θα είναι και η πρώτη συνάντηση όλης της παρέας των λεσχών ανάγνωσης. Οι συγγραφείς Απόστολος οξιάδης, Κώστας Ακρίβος και Τάκης Θεοδωρόπουλος θα περιγράψουν την εµπειρία τους από την ίδρυση των λεσχών, ενώ η Florence Noiville, δηµο- συζητά και για κάποιον συγγραφέα ή για ένα βιβλίο που άρεσε σε όλους. Στη λέσχη ανάγνωσης, το ενδιαφέρον ξεκινάει από τη στιγµή που τα µέλη θέτουν τους κανόνες λειτουργίας της, τους οποίους µπορούν είτε να σεβαστούν, είτε να αναπροσαρµόσουν, είτε ακόµη και να... παραβούν! Οι κανόνες που διαχωρίζουν µια λέσχη ανάγνωσης από µια παρέα φίλων Εδώ και πολλές δεκαετίες οι λέσχες ανάγνωσης λειτουργούν σε ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, και η ανάπτυξή τους έχει διαµορφώσει το σύστηµα και το πλαίσιο οργάνωσης και δράσης τους. Η αγάπη για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση είναι η αφετηρία για να γίνει κανείς µέλος, όµως και οι πιο µυηµένοι αναγνώστες θα χρειαστούν συγκεκριµένους κανόνες για να εξελιχθούν σε πραγµατικά µέλη µιας λέσχης ανάγνωσης, µια γοητευτική διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και διάφορες ικανότητες. Όσοι επιθυµούν λοιπόν να συµµετάσχουν σε µια λέσχη ανάγνωσης, θα πρέπει να συµφωνήσουν στο να συγκεντρώσουν µια οµάδα από 8 ως 15 άτοµα. Καταλυτικός επίσης είναι και ο ρόλος του συντονιστή, γιατί σε όλες τις οµα- Î È ÛÙÔ ÛÙ ÓÙ ÙÔ µπ έχουν συµφωνήσει. Ακόµη και οι διαφωνίες ανάµεσα στα µέλη για το ποιο βιβλίο θα προτιµήσουν αποτελούν εµπειρία για έναν αναγνώστη, γιατί µέσα από τις προτιµήσεις των άλλων και τις συζητήσεις θα διαβάσει βιβλία που ίσως µόνος του να µη διάλεγε ποτέ. Όµως η πιο όµορφη διαδικασία σε µια λέσχη είναι η συνάντηση των µελών της και η συζήτηση για το βιβλίο και τον συγγραφέα που τους απασχόλησε. Το διάβασµα από µια καθαρά προσωπική συνήθεια µετατρέπεται σε κοινωνική διεργασία, που γεµίζει ευχάριστα τον χρόνο των µελών της λέσχης.

12 12 4Ë π µπµ π À π... È ÔÓÙ Ú ÂÙ È Ë fiúâíë! ªÂ ÙËÓ apple ÚÔ Û ÙË ÛÙÔ ÛÙ ÓÙ ÙˆÓ ÂÎ fiûâòó ÙË Ë µ Ê ÏÂÍÈ Ô ÂappleÈ Â ÈÒÓÂÈ ÙÔ ÌfiÙÔ ÙË ÊÂÙÈÓ µ. Ô ÁÂÚÌ ÓÈÎfi appleâú appleùâúô ÂÓ appleúôûê ÚÂÙ È ÌfiÓÔ ÁÈ Âapple ÁÁÂÏÌ ÙÈÎ Ú ÓÙÂ Ô Î È Û ÌÊˆÓ Â, ÏÏ Î È ÁÈ ÛÙÈÁÌ Ï ÚˆÛË. ÙÔ ÛÙÚÔÁÁ Ïfi ÙÚ apple È ÁÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ È ÏÈÔapple Ú ÁˆÁ apple ÚÔ ÛÈ ÛÙËÎ Ó ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ ÛÙÔÈ Â. È Á ÓÂÙ È fiìˆ Ì ÙËÓ ÂÚÌËÓ ÙÔ ; appleôèôè applefi ÙÔ Û ÌÌÂÙ ÔÓÙÂ Ï appleô Ó ÙÔ appleôù ÚÈ ÌÈÛÔ ÂÈÔ Î È ÏÏÔÈ ÌÈÛÔÁÂÌ ÙÔ. ÍËÌ ÓË Ë Î ÓËÛË ÛÙÔ ÒÚÔ ÙË 4Ë µ ıâ ÙÔ applefiáâ Ì. ÙÔÎ ÚÈ ÎÔ ÛÙËÓ ŒÎıÂÛË µè Ï Ô ;.. µè Ï Ô ÓÙ ÁÈ ÂÈÛÈÙ ÚÈÔ Ιδού µια ενδιαφέρουσα ιδέα για την 5η ιεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: Να αναλάβουν οι διοργανωτές να τυπώσουν το βιβλίο ενός συγγραφέα σε χιλιάδες αντίτυπα και να το προσφέρουν στους επισκέπτες που θα αγοράζουν βιβλία αξίας πάνω από 25 ευρώ. Την επόµενη ηµέρα όλοι αυτοί θα µπορούν να µπαίνουν χωρίς εισιτήριο στα αστικά λεωφορεία. Έξυπνο; Ναι, µόνο που η ιδέα δεν είναι δική µας. ιότι το πρωτότυπο αυτό µέτρο έχει υιοθετήσει ήδη µια έκθεση βιβλίου της Ολλανδίας, όπου µάλιστα το εν λόγω βιβλίο τυπώνεται σε αντίτυπα, τα οποία γίνονται ανάρπαστα. Ενδιαφέρον; Ναι, µόνο που δεν το ανακαλύψαµε εµείς, αλλά το ακούσαµε χθες από τον διευθυντή των εκδόσεων Μεταίχµιο Νώντα Παπαγεωργίου. Αν η ιδέα πιάσει τόπο στη Θεσσαλονίκη, από το 2012 θα έχει και µπόνους εισιτήριο για το... µετρό! µè ÏÈÔı ΠÁÈ fiïô Ειδικοί επιστήµονες από βιβλιοθήκες του εξωτερικού παρουσίασαν σε συνέδριο παραδείγµατα για το πώς οι βιβλιοθήκες µπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες και εργαλεία σε συγκεκριµένες κοινωνικές οµάδες (π.χ. άτοµα µε ειδικές ανάγκες, ηλικιωµένοι, µετανάστες), ώστε να αποκτήσουν ίσες ευκαιρίες και να καταστούν ενεργοί και πληροφορηµένοι πολίτες. Τα πιο εντυπωσιακά παραδείγµατα είχαν να καταθέσουν φυσικά οι ξένοι οµιλητές. Ο Βρετανός Μάρκους Βάισεν αναφέρθηκε µεταξύ άλλων στην περίπτωση βιβλιοθήκης στη χώρα του στην οποία απασχολούνται κωφοί και άλλα άτοµα µε ειδικές ανάγκες ÂÎ Â ËÌÔÛÈÔÁÚ ÊÔÈ, ŒÏÏËÓÂ Î È Í ÓÔÈ, apple Ú ÎÔÏÔ ıô Ó Î È Î Ù ÁÚ ÊÔ Ó ÙÈ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ ÙË 4Ë µ. ÙË ÊˆÙÔÁÚ Ê Ë ÂÈ ÈÎ È ÌÔÚÊˆÌ ÓË ıô Û appleô. ªÂ appleôï ÌÂÁ ÏÔ ÂÓ È Ê ÚÔÓ apple Ú ÎÔÏÔ ıëûâ ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙËÓ ÔÌÈÏ ÙÔ È ÎÂÎÚÈÌ ÓÔ ÈÛÙÔÚÈÎÔ apple ÚÔ µú ÒÓË ÁÈ Ù ÁÂÁÔÓfiÙ ÙÔ 1955 ÛÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë. ªÂ È È ÙÂÚË ÂappleÈÙ ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠıâ ÙÔ Û Ó ÚÈÔ ÙˆÓ È ÏÈÔıËÎÔÓfïÓ, Î ıò ÔÈ Û ÌÌÂÙÔ ÍÂapple Ú Û Ó ÙÈ 250. ŸÛ ÏÂÓ ÔÈ ÂÎ fiùâ ÌÂÙ Í ÙÔ... π Ófi Î È ÏÏËÓÈÎ Ú ÌÌ Ù Ù Ï ÓÂ. Û Â Ó ÁÓˆÛË. ÌÂÚ ÙÔ appleúˆ Á ÓÂÙ È Ë Û ÂÙÈÎ Û ÙËÛË applefi ÙÔ µπ, ÏÏ ıâ ÙÔ applefiáâ Ì ÙÔ appleâúèô ÈÎfi «Soul» ÛÙËÛ ÛÙÔ appleâú appleùâúfi ÙÔ ÌÈ Ï Û Ë. Ù Ê ÓÔ ÛÈÙÛfiappleÔ ÏÔ ÙÔ «Soul» (ÛÙË ÊˆÙÔÁÚ Ê Ì ÙÔÓ ÃÚ ÛÙÔ ÃˆÌÂÓ Ë), Ë ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ Î È Ô ËÌ ÙÚË ÛÈ Ï ÎË Ú ıëî Ó ÌÂÙ Í ÙˆÓ... È Ú ÙÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ. ως βιβλιοθηκονόµοι. Όσο για την ελληνική εµπειρία; Το σίγουρο είναι ότι έχουµε πολύ δρόµο ακόµη µπροστά µας - το καλό είναι πάντως ότι το ζήτηµα έχει αρχίσει πλέον να µας προβληµατίζει. Όλα αυτά και πολλά άλλα ενδιαφέροντα κατατέθηκαν στο συνέδριο των βιβλιοθηκονόµων που ολοκληρώθηκε χθες. È ÛÌ ÌÂÙ ÌÔ ÛÈÎ Και η µουσική είχε την τιµητική της στη διάρκεια της δεύτερης ηµέρας της ΕΒΘ. Το µεσηµέρι ένα κουαρτέτο εγχόρδων παρουσίασε διάφορα αποσπάσµατα κλασικών έργων, ενώ παράλληλα ο µαέστρος του εξηγούσε στο κοινό τη χρησιµότητα κάθε οργάνου. Το απόγευµα έξω από το περίπτερο των εκδόσεων Μαλλιάρης-Παιδεία η οµάδα Κρουστόφωνο έδωσε το δικό της παραδοσιακό στίγµα στους παρισταµένους, ενώ η Κική Εµµανουηλίδη, «ψυχή» του εκδοτικού οίκου, µοίραζε άφθονο κόκκινο κρασί. ª ÁÈÎfi apple Ó Î Βασίζεται στη χρήση ασύρµατης µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 13 τεχνολογίας Bluetooth, τρέχει οποιοδήποτε πρόγραµµα υπολογιστή, συνδέεται µε το Ίντερνετ και αντέχει στις απαιτήσεις των αιθουσών διδασκαλίας. Είναι ο νέος διαδραστικός πίνακας StarBoard Cabridge - Hitachi, που παρουσίασε χθες ο Γιάννης Σκεπαρνιάς, γενικός διευθυντής των βιβλιοπωλείων Ελευθερουδάκη. Πρόκειται, εν ολίγοις, για ένα χρήσιµο εργαλείο διδασκαλίας και παρουσίασης για σχολεία, φροντιστήρια ξένων γλωσσών, πανεπιστήµια. appleèù ÏÔ! ªappleÔÚÒ Ó ˆÁÚ Ê ˆ ÛÙÔÓ ÙÔ Ô ˆÚ Ó ÎÔ ˆ ÙÈ ÊˆÓ ÙË Ì Ì ÌÔ! Á ÚÔ ÙÔ ÎfiÛÌÔ Û 45 ʈÙÔÁÚ Ê Â! Ô È ÏÈfiÊÈÏÔ ÎÔÈÓfi Ù ÌËÛ Ì ÙËÓ apple ÚÔ Û ÙÔ fiïâ ÙÈ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ Î È Á ÌÈÛ ÙÈ ıô ÛÂ. appleôáâ Ì Ù ÛÙÔ ÛÙ ÓÙ ÙˆÓ ÂÎ fiûâˆó ÂÊ ÏË Â Ó È ÌÂψ ÈÎ. ÎÔ Ã Ù ËÓ ÎÔ Î È ÔÈ Ì ıëù ÙÔ ÎÏÂ Ó ÙËÓ apple Ú ÛÙ ÛË. ŸÙ Ó ÎÔÈÙ applefi ËÏ... Ô ÎfiÛÌÔ ÙÔ È Ï Ô Ê ÓÙ ÂÈ appleèô Ì ÁÈÎfi.

13 14 4Ë π µπµ π À π ÙÚÔ ÙÛfiappleÔ ÏÔ ÎË ÂÚ Ê ÓÂÓÙÂ ÍÂÈ ÃÚ Û ÓÔ Πόσο επαναστατεί η µυθοπλαστική φαντασία ενός συγγραφέα όταν υποχρεώνεται να παρακολουθήσει µιαν αληθινή ιστορία; Ή µήπως κερδίζει µια καλή δικαιολογία για να... τεµπελιάσει; Σάκης Σερέφας: Όταν γειώνεις τη φαντασία σου µε µια αληθινή ιστορία, το παιχνίδι της συγγραφής γίνεται πολύ λοξό. Από τη µια θέλεις να µείνεις πιστός στο γενικό πλαίσιό της, από την άλλη κάτι σε τρώει από µέσα σου να το τινάξεις στον αέρα. Στο Θα γίνω ντιζέζ η αληθινή ιστορία στάθηκε απλώς ο καµβάς πάνω στον οποίο αποτυπώθηκε η περιπέτεια ενός συγγραφέα να ορίσει το υλικό του και να ξεχωρίσει το αληθινό από το επινοηµένο. Στο τέλος, ο συγγραφέας εννοεί πως τον ξεπερνούν τόσο η ζωή όσο και η δύναµη της αφήγησης. Πέτρος Τατσόπουλος: εν είχα ποτέ µεγάλη ιδέα για τη φαντασία του συγγραφέα - µπορεί και να ήταν προσωπική µου αναπηρία. Πάντα πίστευα στις θεραπαινίδες της φαντασίας, την εργασία, την έρευνα. Κάθε µου δουλειά µέχρι τώρα ήταν ένας συνδυασµός µυθοπλασίας και πραγµατικότητας. Ακόµη και τα καθαρά επινοηµένα µέρη φαίνονταν αληθοφανή, σε σηµείο που δεν καταλάβαινες τι έχει επινοηθεί και τι είχε όντως συµβεί, ακόµη κι εγώ το ξεχνούσα. Ούτε αισθάνοµαι ότι τεµπέλιασα - αντίθετα οι περισσότεροι συγγραφείς χρησιµοποιούν µια ιδιαίτερα υποτονική φαντασία για να µην ασχοληθούν µε την πραγµατολογική έρευνα. Η επαφή σας µε την επικαιρότητα έχει και µια «επαγγελµατική» πλευρά. Ψαρεύετε σ αυτήν θέµατα, χαρακτήρες, υλικό για τα βιβλία σας; Σάκης Σερέφας: Η επικαιρότητα και η πεζή καθηµερινότητα είναι ένας πάµπλουτος µπαχτσές για τον συγγραφέα. Πολλές φορές, το υλικό που προσφέρει η πραγµατικότητα είναι πολύ ισχυρότερο από ένα συγγραφικό εύρηµα. Για παράδειγµα, στο Θα γίνω ντιζέζ η ταβέρνα όπου πηγαίνει ο φονιάς την κοπέλα λίγες ώρες πριν τη σκοτώσει λέγεται «Ο κάτω κόσµος»! Όταν το διάβασα, εντυπωσιάστηκα. Μετά θυµήθηκα πως το υπόγειο µπιλιαρδάδικο όπου πηγαίναµε όταν κάναµε κοπάνα στο Γυµνάσιο, στη δεκαετία του εβδοµήντα, λεγόταν «Ο τάφος»! Πέτρος Τατσόπουλος: εν έχω τη νοοτροπία του φυσιοδίφη, να ψάχνω θέµατα µε την απόχη, σαν πεταλούδες. Κι όταν κάποιος µου λέει «κάτσε να σου πω µια ιστορία», πολλές φορές εκνευρίζεται µε την αδιαφορία Μια νεαρή Βορειοελλαδίτισσα ονειρεύεται να γίνει ντιζέζ και καταλήγει δολοφονηµένη στα σεντόνια ξενοδοχείου της Εγνατίας του 50. Ένα παιδί µεγαλώνει στην Αθήνα του 60 και ανακαλύπτει ότι δεν είναι αυτός που νόµιζε ότι ήταν. Πού σταµατούν τα γεγονότα και πού αρχίζει η φαντασία; Με αφορµή τα βιβλία τους Θα γίνω ντιζέζ και Η καλοσύνη των ξένων (εκδόσεις Μεταίχµιο) ο Σάκης Σερέφας και ο Πέτρος Τατσόπουλος συζητούν για τις «Αληθινές ιστορίες στη λογοτεχνία». Ù Ï ıâè Î È ÛÙ Ì Ù... ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÓÙ ÎË, appleâú appleùâúô 13 που δείχνω. εν είµαι ανοιχτός σε όλες τις ιστορίες γενικά, δεν είµαι ένα είδος µαγνητοφώνου, αλλά είµαι πολύ ανοιχτός όταν ένα θέµα έχει ήδη αρχίσει να µε αφορά. εν κόβω αποκόµµατα από τις εφηµερίδες µήπως µου χρησιµεύσουν κάποτε, αν εστιάσω όµως σε ένα θέµα µπορεί να µαζέψω και το τελευταίο ψίχουλο γύρω από αυτό. Κύριε Σερέφα, διαλέξατε την ιστορία του βιβλίου σας από το «Βιβλίο Συµβάντων» της γενέθλιας πόλης σας. Μήπως είναι κάπως εσωστρεφές αυτό, ή στην επιλογή δεν βάρυνε ο τόπος αλλά τα γεγονότα; Σάκης Σερέφας: Και τα δύο βάρυναν. Μπορεί το Θα γίνω ντιζέζ να είναι ένα συνηθισµένο έγκληµα ερωτικού πάθους, όµως βρήκα πολύ ενδιαφέρον το ότι το θύµα, η κοπέλα, µοιάζει τελικά να είναι µπλεγµένη, και από την αρχή καταδικασµένη, σε µια πλεκτάνη σκοτεινών δυνάµεων που ορίζουν το µαύρο πεπρωµένο της. Από την άλλη, βρίσκω συναρπαστικό το ότι σε µια καθηµερινή βόλτα µου περνώ έξω από το ξενοδοχείο όπου έγινε το φονικό πριν από έναν αιώνα. Κάθε πόλη αποτελεί το σκηνικό τέτοιων αιµατοβαµµένων ιστοριών, µόνο που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιµο. Κύριε Τατσόπουλε, τολµηρή η επιλογή της αληθινής ιστορίας σας, ας το διευκρινίσουµε όµως παραπάνω: ήθελε τόλµη να εκθέσετε δηµόσια ένα τόσο προσωπικό ζήτηµα ή να αποφασίσετε ότι ένα τόσο προσωπικό ζήτηµα έχει λόγο να εκτεθεί δηµόσια; Πέτρος Τατσόπουλος: Θεωρώ ότι η τόλµη πρέπει να είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ιδιοσυγκρασίας του συγγραφέα. Αν δεν έχεις την τόλµη να εκτεθείς, µην κάνεις αυτή τη δουλειά. Άλλωστε το ρήµα «εκδίδοµαι» ακολουθεί µόνο ένα άλλο επάγγελµα. Από κει και πέρα δεν διάλεξα αυτό το θέµα λόγω της τολµηρότητάς του αλλά επειδή -είτε αφορούσε εµένα είτε κάποιον άλλο- το θεωρούσα ως ιστορία αξιανάγνωστο. εν µ ενδιέφερε όµως να γράψω ένα µελόδραµα. Προσπάθησα κάθε στιγµή να βάζω µπροστά στον αναγνώστη αφηγηµατικά εµπόδια ώστε να ξεφεύγει από το µελοδραµατικό µεδούλι της ιστορίας και να διατηρεί την αίσθηση των αναλογιών, πόσο δηλαδή η προσωπική αυτή ιστορία της υιοθεσίας µπορεί να έχει συγγένεια µε εκατοντάδες χιλιάδες ανάλογες ιστορίες στον κόσµο.

14 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 15 id «ıèûìfi ÛÙË ÓÈÎÔÙ ÓË», «ÚıÔΈÛÙ», «ıô Ô ÙˆÓ ÓÓ», «Ó Í ÚÈ ÓÙÚ ÔÚ Ôapple ÙË», «ªappleÏ ı Û Â fió Ì ÚÔ». È Ì Ì Ù appleôïï ÏÏ È Ì ÓÙÈ ÙË Û Á ÚÔÓË ÂÏÏËÓÈÎ ÏÔÁÔÙ Ó. Ó appleúôûı ÛÂÈ Î Ó ٠ÛÂÓ ÚÈ, ÙÈ ÌÂÙ ÊÚ ÛÂÈ, ÙÔ Ú Â Ô ÛÙÔ ºÂÛÙÈ Ï ÙˆÓ ÓÓÒÓ ÁÈ ÙÔ «Í È ÛÙ ıëú» Î È ÏÏÂ È ÎÚ ÛÂÈ, Ó ÁÓˆÚ ÂÈ ÛÊ ÏÒ ÛÙÔÓ Ó ÛË µ ÏÙÈÓfi Ó appleôï appleïâ ÚÔ Ù Ï ÓÙÔ appleô ÂÓÙ appleˆûè ÂÈ. ÈÎ ÈˆÌ ÙÈÎ ÌÈ ÂΠψÛË ÊÈÂÚˆÌ ÓË ÛÙÔ Û ÓÔÏÔ ÙÔ ÚÁÔ ÙÔ ÂÈ ı ÛË ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi appleúfiáú ÌÌ ÙË ÈÂıÓÔ ŒÎıÂÛË µè Ï Ô ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË. ÙÔ appleâú appleùâúô 13 ÙË ıô Û «ÓÙ ÎË» ÛÙÈ 12 ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ Ô Û ÁÁÚ Ê ı ÌÈÏ ÛÂÈ ÁÈ Ù È Ï ÙÔ, ÂÓÒ ı ÙÔÓ apple ÚÔ ÛÈ ÛÔ Ó Ô ÔÌfiÙÈÌÔ Î ıëáëù ÙÔ Ó ÁÈÒÙË ªÔ ÏÏ Î È Ô Û ÁÁÚ Ê Î È ËÌÔÛÈÔÁÚ ÊÔ ÈÒÚÁÔ Î Ìapple Ú ÒÓË. Ó ÛË µ ÏÙÈÓfi ÁÂÓÓ ıëîâ ÙÔ 1932 ÛÙÔ ˆÚÈfi Ú ÙÔ Ï ÙË ÓÔ Ú, ÂÓÒ Á Ï ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ ÛÙËÓ Ú appleôïë. Ô 1950 ÂÁÎ Ù ÛÙ ıëîâ ÛÙËÓ ı Ó, fiappleô ÂÈ Î È ÂÚÁ ÂÙ È Ì ÚÈ Û ÌÂÚ. appleô Û ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ, ÂÓÒ ÙÈÌ ıëîâ Ì ÙÔ Ú ÙÈÎfi µú Â Ô ª ıèûùôú Ì ÙÔ ÙÔ 1990 ÁÈ ÙÔ È Ï Ô ÙÔ «ÙÔÈ Â ÁÈ ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 60». Λέγεται ότι αρχίσατε να γράφετε από την έκτη τάξη του Γυµνασίου. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη σε ένα παιδί µε καταβολές από την επαρχία και µάλιστα σε µια περίοδο πολύ δύσκολη για την ελληνική παιδεία; Μην πιστεύετε τους συγγραφείς, είναι µυθοπλάστες. Με το άλλοθι αυτό κατασκευάζουν το παρελθόν τους. Το ωραιοποιούν, το κάνουν ενδιαφέρον. Ικανοποιούν έτσι την ανάγκη τους για διάκριση. Εξ απαλών ονύχων. Αυτοί που είχαν τη δωρεά. Όλοι οι καταπιεσµένοι νεαροί γράφουν (τώρα πιθανόν στους υπολογιστές τους). Τους καταπιέζουν οι αδένες τους. Σ αυτή την ηλικία, σ αυτή τη σκληρή ηλικία, ο κόσµος είναι ένα ροζ γλειφιτζούρι, λίγο απόµακρο βέβαια. Κάθε ένας διεκδικεί τη γλειψιά του και ο πιο πρόσφορος τρόπος γι αυτό είναι το γράψιµο. Η ενασχόληση µε έργα ουχί παραδεδεγµένης χρησιµότητας, κατά Παπαδιαµάντη. Σε µια περίοδο πολύ δύσκολη όχι µόνο για την Παιδεία, η ανάγκη να βρει κάποιος τον εαυτό του -να γνωρίσει τον εαυτό του- είναι ανυπότακτη. Πολύ περισσότερο που η προσπάθεια γίνεται χωρίς καµιά βοήθεια, απολύτως καµιά, και µέσα σε συνθήκες αφόρητης µοναξιάς. Το έργο σας είναι δεµένο µε την πατρογονική γη, την ιστορία και την παράδοση. Γιατί θελήσατε να αναδείξετε αυτά τα τρία στοιχεία; Είναι απλό. Μπορώ να µιλήσω µόνο για πράγ- µατα που ξέρω, που τα πονάω και που µε έχουν κάνει να υποφέρω. Ο µόνος τρόπος να αποπληρώσω κάποια χρέη είναι αυτός, και πιστεύω αποτελεί έκφραση µιας δίκαιης ανταποδοτικότητας. Έχετε κατά καιρούς «επανέλθει» σε κάποια από τα γραπτά σας (έχουν επανεκδοθεί βιβλία σας, το Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη είχε συνέχεια). Σας αφήνουν εκκρεµότητες τα έργα σας ή κλείνετε το οπισθόφυλλο και µαζί µ αυτό αφήνετε πίσω ό,τι έχει σχέση µαζί τους; Τέτοιου είδους λογαριασµοί δεν σταµατούν ποτέ. Κάθε βιβλίο έχει ένα οπισθόφυλλο αλλά δεν έχει τέλος. Για να ολοκληρωθεί πρέπει να διεισδύσει στο επόµενο ή στο µεθεπόµενο, και πάει λέγοντας. Ένας συγγραφέας δεν γράφει αυτοτελή βιβλία. εν γράφει καν βιβλία. Κατακρεουργεί τον εαυτό του και εκθέτει τα κοµµάτια του σε κοινή θέα, ελπίζοντας έτσι σε µιαν οριστική επανασύστασή του. Αυτό το παιχνίδι είναι επώδυνο αλλά εξαιρετικά γοητευτικό. Καµιά φορά είναι και εξαιρετικά προσοδοφόρο. Η γλώσσα σας είναι δωρική και πολλές φορές αφαιρετική. Αποτελεί δείγµα µικροπερίοδου λόγου. Γιατί προτιµάτε αυτό το ύφος; Οι «δάσκαλοί» µου ήσαν αυστηροί. Έµαθα γράµµατα κοντά στο δηµοτικό τραγούδι, των µοιρολογιών συµπεριλαµβανοµένων, στα λαϊκά παραµύθια και στα βιβλικά κείµενα. Οι εκφραστικές αρετές τους είναι ένα εξαιρετικό σχολείο. Καµιά παραχώρηση στην ευκολία. Η λιτότητα και η αφαιρετικότητά τους, ιδιαίτερα των παραµυθιών, σε καταπλήσσει. Είχα επίσης την τύχη να προλάβω ανθρώπους που αναστοχάζονταν τη ζωή τους και την έλεγαν, την ιστορούσαν, ιστορώντας έτσι τον κόσµο τους. Με τις λίγες χρηστικές λέξεις που ήξεραν. Κάθε φορά διαπίστωνα τη δραστικότητα που έχει η κυριολεξία, τα περιθώρια που αφήνει στο να αυτοσυµπληρωθεί ποιητικά. Από αυτούς έµαθα, σ αυτούς διαπίστωσα τη λειτουργικότητα, τη δοµική ανάγκη, των µεγάλων διασκελισµών. O άνθρωπος που αποφασίζει να ασχοληθεί αποκλειστικά και µόνο µε τη συγγραφή πρέπει να ακολουθεί µοναχικό και «ασκητικό» βίο; Αν ναι, γιατί; Πώς αντισταθµίζεται αυτό το κόστος; Αλίµονό του αν το κάνει. Αποκλειστικό αντικείµενο του συγγραφέα είναι η ζωή, πρέπει να είναι µέσα στη ζωή. Μοναχικός και ασκητικός γιατί είναι απαιτητικός από τον εαυτό του. Γιατί είναι εκλεκτικός επίσης. Η ιστορία των γραµµάτων είναι γεµάτη από τέτοιους. Τους έχει καταγράψει ως αλκοολικούς ή τρελούς, συχνά. Ή δολοφονικούς - ως προς τον εαυτό τους. Πάντα υπάρχει ένα τίµηµα. Ó ÛË µ ÏÙÈÓfi «ÌÈ apple Ú ÒÚËÛË ÛÙËÓ Â ÎÔÏ» TÈÌËÙÈÎ ÂΠψÛË ÁÈ ÙÔÓ Û ÁÁÚ Ê, Û ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÓÙ ÎË, appleâú appleùâúô 13 Ó ÓÙ ÍË ÚÈ Î ÛÔÏ ÎË

15 16 4Ë π µπµ π À π Ήλθε για να διαβάσει. Είν ανοιχτά / δυο, τρία βιβλία ιστορικοί και ποιηταί./ µα µόλις διάβασε δέκα λεπτά,/ και τα παραίτησε. Στον καναπέ/ µισοκοιµάται. Ανήκει πλήρως στα βιβλία-/ αλλ είναι είκοσι τριώ ετών, κ είν έµορφος πολύ. Κ. Π. Καβάφης ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÓÙ ÎË, appleâú appleùâúô 13 ÓÂÓÙ ÍÂÈ ÁÂÓ ª ÚÓ ºˆÙÔÁÚ Ê Â ÈÒÚÁÔ ª ÚfiappleÔ ÏÔ Υπάρχει σήµερα µια γενιά τριαντάρηδων συγγραφέων στην ελληνική λογοτεχνική σκηνή; Με αφετηρία τις πιθανές απαντήσεις σ αυτό το ερώτηµα θα ξεκινήσει η συζήτηση στο στρογγυλό τραπέζι που διοργανώνουν οι εκδόσεις Καστανιώτη. Θα µιλήσουν οι συγγραφείς Βασίλης Αµανατίδης, Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Νίκος Μάντης, Αύγουστος Κορτώ, ηµήτρης Μαµαλούκας, Κωνσταντίνος Τζαµιώτης. Η αποτίµηση της παρουσίας της γενιάς των τριαντάρηδων, οι επιρροές που διαµόρφωσαν τη γραφή της, οι αναφορές της και ÁÁÚ Ê ÂÙÒÓ 30 «Ù η σχέση της µε την ελληνική λογοτεχνική παράδοση θα διερευνηθούν στη διάρκεια της συζήτησης, τον συντονισµό της οποίας έχει αναλάβει η Λώρη Κέζα, δηµοσιογράφος της εφηµερίδας «Το Βήµα». Ρωτήσαµε τους συγγραφείς που θα συµµετάσχουν στη συζήτηση αν υπάρχει πράγµατι γενιά τριαντάρηδων στην ελληνική λογοτεχνία. Οι απόψεις των τεσσάρων πρώτων, που είχαν την ευγένεια να µας απαντήσουν, είναι οι εξής. appleôï Ó ÔÈ, Ô Ù appleôï ÌÂÁ ÏÔÈ» µ Û ÏË Ì Ó Ù Ë πˆ ÓÓ ªappleÔ Ú ÔappleÔ ÏÔ ÎÔ ª ÓÙË ÁÔ ÛÙÔ ÔÚÙÒ «Οι τριαντάρηδες εκπροσωπούν την προσδοκία κάθε κοινότητας (και της λογοτεχνικής) για ανανέωση του στοκ της. Ούτε πολύ νέοι, ούτε πολύ µεγάλοι, ούτε πρωτάρηδες, ούτε φτασµένοι, ένα υλικό εύπλαστο και πολλά υποσχόµενο. ιακρίνω τελευταία κάποιο ενδιαφέρον (όχι πάντως του κοινού) για νεότερους συγγραφείς, προπαντός για µυθιστοριογράφους. Λογικό. Για πόσο ακόµη θα ανακυκλώνει η αγορά και τα µέσα τα ίδια πρόσωπα; Θα πρότεινα όµως ψυχραιµία. Προτού αναρωτηθούµε αν υπάρχει γενιά τριαντάρηδων συγγραφέων στην Ελλάδα, ας σκεφτούµε για ποια λογοτεχνία µιλούµε, τι είδους καλλιτεχνικό υλικό αγωνίζεται να οµαδοποιήσει µια τέτοια αµιγώς ηλικιακή σήµανση, καθώς και ότι η τέχνη προχωρά προπαντός µε αποκλίσεις και όχι µε οµαδοποιήσεις». ñ µ Û ÏË Ì Ó Ù Ë ÛappleÔ Û ÈÛÙÔÚ ÙË Ù ÓË. ËÌÔÛÈ ÂÈ applefi ÙÔ 1991, ÂÎ ÂÈ applefi ÙÔ ÓÙ appleôèëùèî Û ÏÏÔÁ, ÌÈ Û ÏÏÔÁ ÈËÁËÌ ÙˆÓ («ªË Ì ʻ), Ó apple ÚÔ ÛÈ ÛÌ ÓÔ ıâ ÙÚÈÎfi ÚÁÔ, ÌÂÙ ÊÚ ÛÂÈ, ÔÎ ÌÈ, ÎÚÈÙÈÎ. ÈÔ Ï ÂÈ: «ÚÔ ÛÈ ˆ ٠ΠÌÂÓ ÌÔ Û ÎÔÈÓfi, ÁÈ Ù Ù ıâˆúò apple ÚÙÈÙÔ Ú ÁÈ ÊˆÓ Î È ÛÒÌ. ƒôì ÓÙÈÎfi ÛÙfi Ô ÌÈ ÏÔÁÔÙÂ Ó appleô ÂÓÒÓÂÈ fiï Ù Â Ë, ÓÔ Î È ÈÛı ÛÂÈ, ÛÙÔ apple ÎÚÔ». «Στη γενιά κατατάσσοµαι εξ ορισµού, λόγω ηλικίας. Το θεωρώ τόσο αυτονόητο, όσο ότι ανήκω στο γυναικείο φύλο ή στην ελληνική εθνότητα. Απ τη γενιά σου δεν δραπετεύεις, όπως δεν δραπετεύεις από το δέρµα σου. Ακόµη κι αν το γράψιµό σου διαφέρει από εκείνο των συνοµηλίκων σου δεν αποτελείς παρά κόµπο του ίδιου υφαντού. Απ τη στιγ- µή που συµµετέχω στη γενιά µου είναι δύσκολο να διακρίνω τα χαρακτηριστικά της, γιατί τα συγχέω µε τα δικά µου ή βλέπω διαφορές εκεί που σίγουρα υποκρύπτονται οµοιότητες, µπορώ όµως να πω ότι η ποικιλία των θεµάτων και των προσεγγίσεων, η πειραµατική διάθεση και οι εκπλήξεις δεν λείπουν και από αυτήν τη γενιά». ñ πˆ ÓÓ ªappleÔ Ú ÔappleÔ ÏÔ ÁÚ ÊÂÈ Ì ıèûùôú Ì Ù Î È ıâ ÙÚÈÎ ÚÁ. Ì ıèûùôú Ì Ù ÙË appleô Ô Ó ÂÎ ÔıÂ Â Ó È: «Ô ÌappleÔ ÓÙÔ Ú ÙÔ Ó Ú» (2003), «Ô Ì ÛÙÈÎfi ÓÂÚfi» (2005), «È Â Â Ë Á Ó Î ÙÔ ˆÙ» (2007). «Το θέµα των λογοτεχνικών γενεών είναι λίγο περίεργο. Υποθέτω ότι πολλές φορές κατά το παρελθόν κοινές ηλικιακές καταβολές και κοινωνικά βιώµατα είχαν οδηγήσει αρκετούς συνοµηλίκους συγγραφείς σε κοντινούς εκφραστικούς δρόµους. Όµως δεν είµαι σίγουρος ότι αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό των συνοµηλίκων (τριαντάρηδων ή άλλων) του σήµερα, αφού η πολυδιάσπαση και ο κατακερµατισµός κυριαρχούν πλέον. Άλλος γράφει ρεαλισµό, άλλος fantasy, άλλος παραµύθια της καθηµερινής ζωής και άλλος θρίλερ του διαδικτύου. Έλληνες συγγραφείς γράφουν στα αγγλικά και ξένοι στα ελληνικά. Ίσως αυτό να είναι το κοινό στοιχείο των νέων συγγραφέων σήµερα: ο µικρότερος βαθµός προβλεψιµότητας της θεµατολογίας τους (χαρακτηρισµός που δεν συνιστά αυτοµάτως κρίση επί της ποιότητας της γραφής τους)». ñ ÎÔ ª ÓÙË Â Ó È 31 ÂÙÒÓ Î È ÂÈ ÁÂÓÓËı ÛÙËÓ ı Ó, fiappleô ÂÈ Î È ÂÚÁ ÂÙ È. Ô «æâ ÒÓ ÌÔ» Â Ó È ÙÔ appleúòùô ÙÔ appleâ ÔÁÚ ÊÈÎfi È Ï Ô. Ÿappleˆ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ÈÔ, «Ô ÏfiÁÔ appleô Âapple ÏÂÍ ÙÔ È ÁËÌ Â Ó È ÊÂÓfi fiùè Ì ÂÓ È Ê ÚÂÈ appleôï ˆ Â Ô Î È ÊÂÙ ÚÔ fiùè ÌÔ appleúôû ÊÂÚ ÙË Ó ÙfiÙËÙ Ó appleâèú Ì ÙÈÛÙÒ Ì appleôèîèï ıâì ÙˆÓ Î È ÛÙÈÏ, Î ıò Ë ÊˆÓ ÌÔ ˆ Û ÁÁÚ Ê ÎfiÌË È ÌÔÚÊÒÓÂÙ È». «Η αυγή της τέταρτης δεκαετίας, απ τη σηµειολογία έως και το µεταβολισµό ση- µαδεύει το πέρασµα σε µια κάποια ωρι- µότητα (είτε την επιθυµείς είτε την απεύχεσαι), η οποία µπορεί να αποτελέσει προοίµιο νεάζοντος ακκισµού, πεισµατικού παιδισµού, µεσήλικης µπαγιατίλας ή όπως ευχόµεθα όλοι οι συγγραφείς κατ ιδίαν µετάβασης σε αισθηµατικώς και τεχνικώς πιο µεστούς συγγραφικούς κόσµους. Εγώ, φυσικά, αέναα συµπλεγµατικός, έχω καταραστεί τον εαυτό µου να διαφέρω ακό- µα και σ αυτήν την τυπικότατη µετάβαση, καθώς ήδη δηµοσιεύω κοντά δέκα χρόνια και στην υποψία και µόνο ότι στα σαράντα ή στα πενήντα µου θα είµαι ήδη θεσµικός συγγραφέας, πεπαλαιωµένος σε δρύινο βαρέλι ή καταγεγραµµένος στη µαύρη βίβλο του κιτς, µε κάµνει κάπως ν ανατριχιάζω». ñ ÁÔ ÛÙÔ ÔÚÙÒ applefi ÙÔ 1999 ˆ Û ÌÂÚ ÂÈ ÂÎ ÒÛÂÈ 12 appleâ ÔÁÚ ÊÈÎ ÚÁ, Ó ÛÂÓ ÚÈÔ ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÈÎ Ù ÈÓ («ÂÛÙÔÛÙÂÚfiÓË»), ÂappleÙ apple È ÈÎ È Ï (Ì ÙÔ appleú ÁÌ ÙÈÎfi ÙÔ fióôì ÙÚÔ Ã Ù fiappleô ÏÔ ), Î ıò Î È ÌÂÙ ÊÚ ÛÂÈ.

16 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π 17 id ªÂ Û Á ÚÔÓË ÁÚ Ê Î È Û Á ÚÔÓÔ ÎÒ ÈÎÂ, ÏÏ Î Ú ˆ ÌÂ Û Á ÚÔÓ ÓÙÈÏ ÂÈ ÁÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î È ÙË ˆ, Ë ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ Ì appleúôùâ ÓÂÈ Ó Ó ÏÔÁÔÙ ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÛÎÔÙÂÈÓfi Î È ÊˆÙÂÈÓfi Ù ÙÔ ÚfiÓˆ. ŒÓ Ó ÎfiÛÌÔ Ì appleôèî Ï ÎÔÈÓˆÓÈÎ Î È apple ÚÍÈ Î appleúô Ï Ì Ù, fiappleô fiìˆ ÌappleÔÚÂ Ó ÚÂÈ Î Ó ÛÙ ÚÈÍË ÛÙÔ Ê ÏÔ, ÛÙË ÁÓÒÛË, ÛÙËÓ Ù ÓË... ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ ÁÂÓÓ ıëîâ ÛÙËÓ ı Ó ÙÔ appleô ÛÂ Ê ÚÌ Î ÙÈÎ, Á ÏÏÈÎ ÊÈÏÔÏÔÁ, ÌÂÚÈÎ ÓÈÎ ÈÛÙÔÚ Î È ÈÛÙÔÚ ÙˆÓ applefiïâˆó, ÛÙËÓ ı Ó, ÛÙÔ Ú ÛÈ Î È ÛÙË ÀfiÚÎË. Œ ÂÈ ÂÚÁ ÛÙ ˆ ÌÂÙ ÊÚ ÛÙÚÈ applefi È ÊÔÚ ÁÏÒÛÛÂ, ˆ ËÌÔÛÈÔÁÚ ÊÔ Î È ˆ Î ıëá ÙÚÈ ÌÂÚÈÎ ÓÈÎ ÈÛÙÔÚ ÛÂ Ï ÎÂÈÔ ÙÔ fiùèô ªappleÚÔÓÍ. Œ ÂÈ ÁÚ ÂÈ ÌÂÏ ÙÂ, ÓÔ ÏÂ Î È ÂappleÙ Ì ıèûùôú Ì Ù. Û ÁÁÚ Ê ÂÈ ÈappleÏ apple ÚÔ Û ÛÙË ÊÂÙÈÓ ŒÎıÂÛË µè Ï Ô. Ãı appleú ÁÌ ÙÔappleÔÈ ıëîâ ÂΠψÛË Ì ı Ì «ÏÏ ÙË ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ», ÂÓÒ Û ÌÂÚ ÙÔ 19 ª Ô Ë È apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ ÙÔ ÙÂÏÂ Ù Ô ÙË Ì ıèûùfiúëì, «ÈÓ ÈÎ ÎÔ ÙÈ» (ÂÎ. Ù ÎË), ÛÙÈ ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ ÙÔ appleâúèappleù ÚÔ 15. Ù ÙËÓ apple ÚÔ Û ÛË ı appleúô ÏËıÂ Î È Ë ÂÌappleÓ ÛÌ ÓË applefi ÙÔ È Ï Ô Ù ÈÓ ÌÈÎÚÔ Ì ÎÔ ÙÔ È ÓÓË º ÁÎÚ «Death and the city». Το τελευταίο βιβλίο σας, τα Κινέζικα κουτιά, συστήνεται ως νουάρ. Είναι πράγµατι έτσι; Ας πούµε ότι τα Κινέζικα κουτιά είναι ένα νουάρ. Αλλά τι σηµασία έχει; Πρόκειται για ένα βιβλίο γύρω από την αστική (urban) µοναξιά, γύρω από τη µελαγχολία του ανθρώπου στον σύγχρονο κόσµο. Οι κριτικοί ξετρελαίνονται για ταξινοµήσεις... Καµιά φορά, όλοι µας, χρησιµοποιού- µε συµβατικούς όρους για να χαρακτηρίσουµε βιβλία ή ταινίες. Ωστόσο, συνήθως τα βιβλία, οι ταινίες κτλ. αντιστέκονται στους όρους... Τα Κινέζικα κουτιά είναι ένα βιβλίο για µια πόλη, γραµµένο, ή «χτισµένο», πάνω στο υπόβαθρο του υπαρξισµού... Σε τι σας βοήθησε η δοµή του αστυνοµικού µυθιστορήµατος; Τα Κινέζικα κουτιά έχουν τη δοµή που εξυπηρετεί τη συνύφανση πολλών υπο-πλοκών µιας και υπάρχουν τουλάχιστον τρεις βασικοί χαρακτήρες: ο ντετέκτιβ Μαλόουν, η βοηθός του Ντήνι Λαµούρ και ο αστυνόµος Ο'Χάρα... Αν και, στην πραγµατικότητα, ο κεντρικός ήρωας είναι η πόλη της Νέας Υόρκης σε µια στιγµή του χρόνου... Όσο για το «αστυνοµικό µυθιστόρηµα», περιέχει τόσα υποείδη ώστε είναι δύσκολο -και αυθαίρετο- να µιλήσουµε για µια συγκεκριµένη δοµή. Πιστεύετε σε µια «λαϊκή» λογοτεχνία, που στηρίζεται σε καθιερωµένα και αναγνωρίσιµα είδη; Ή ο συγγραφέας οφείλει να πειραµατίζεται; Μου υποβάλλετε µια ερώτηση στην οποία γνωρίζετε την απάντηση: εξυπακούεται ότι ο συγγραφέας πρέπει να πειραµατίζεται... Αλλιώς, τι κάνουµε; Εφαρµόζου- µε συνταγές του παρελθόντος; Μπρίκια κολλάµε; Και τι σηµαίνει «λαϊκή λογοτεχνία»; Γενικά, οι λέξεις «λαϊκός», «λαός» κτλ. ηχούν δυσάρεστα: θυµίζουν ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ. Στο ενεργητικό σας έχετε ήδη πολλά βιβλία, µε ένα πολύ αναγνωρίσιµο ύφος γραφής. Θεωρείτε πως τα γραπτά σας χαρακτηρίζονται από αυτονοµία ή αποτελούν τµήµατα ενός όλου που, µε όρους της κριτικής, θα χαρακτηρίζαµε ως «σύ- µπαν της Σώτης Τριανταφύλλου»; εν το έχω σκεφτεί. Πάντως, σίγουρα είµαι ένας αναγνωρίσιµος ανθρώπινος χαρακτήρας: µε τον καιρό έχω συµφιλιωθεί µ' αυτό. Μοναδική µου πατρίδα είναι η γλώσσα, η ιστορία, οι ιστορίες... Όπως κάθε συγγραφέας, κάθε φορά δηµιουργώ έναν ολόκληρο κόσµο, ξανά και ξανά, από την αρχή. Ελπίζοντας ότι τον εµπλουτίζω και τον διευρύνω. Η Έκθεση Βιβλίου έχει ειδικό θέµα το ταξίδι, κάτι που εσείς γνωρίζετε πολύ καλά. Τι θα είχατε να πείτε ως εµπειρία ζωής για αυτή τη γνωριµία µε το διαφορετικό; Υπάρχει πλήθος ανθρώπων που ταξιδεύει χωρίς να καταλαβαίνει τίποτα από το «διαφορετικό» στο οποίο αναφέρεστε. Συχνά βλέπω Έλληνες στο λεγόµενο «εξωτερικό» να αρνούνται πεισµατικά τη γνωριµία µε το καινούργιο, το µη-ελληνικό να επιµένουν στη διατήρηση των τοπικών τους συνηθειών ή να συγκρίνουν την Ελλάδα µε τη χώρα που επισκέπτονται εις βάρος -πάντα- της δεύτερης. Θέλω να πω ότι υπάρχουν ποικίλοι τρόποι να ταξιδεύει κανείς: ίσως οι τουρίστες θα έπρεπε απλώς να µένουν στο σπίτι τους. Ο τουρισµός ρυπαίνει το περιβάλλον, επιβαρύνει την κατάσταση του πλανήτη. Πώς κρίνετε γενικότερα θεσµούς, όπως µια έκθεση βιβλίου; Πώς βοηθούν έναν δηµιουργό; εν συµµετέχω στην Έκθεση του Βιβλίου για να «βοηθηθώ». Απλώς, είµαι από εκείνους τους συγγραφείς που συµµετέχουν στα κοινά. Με τον τρόπο τους. Υπάρχουν θεσµοί που απορρίπτω και άλλοι που δέχοµαι. Ό,τι ενθαρρύνει τους ανθρώπους να διαβάσουν -άρα να γίνουν καλύτεροι και πιο ευτυχισµένοιπρέπει να υποστηρίζεται. Ό,τι «βοηθάει» δυοτρεις από µας, δεν µε ενδιαφέρει. Είµαι ελεύθερος συγγραφέας και ελεύθερος πολίτης: δεν έχω ανάγκη από κανένα θεσµό. Ούτε κανένας θεσµός έχει ανάγκη από µένα. ÒÙË ÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ «ÙÔ ÚÈÛÌfi Ú apple ÓÂÈ ÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ» ÌÂÚ ÛÙÈ ÛÙËÓ ıô Û ÁÁÔÓfiappleÔ ÏÔ, appleâú appleùâúô 15 apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ ÙÔ È Ï Ô ÙË «ÈÓ ÈÎ ÎÔ ÙÈ» Ó ÓÙ ÍË µ Û ÏË ÁÎ ÏÔ

17 18 4Ë π µπµ π À π È ÈÎ Ú ÛÙËÓ È ÈÎ ˆÓÈ! Η χαρά, το γέλιο, το παιχνίδι συνεχίστηκαν και στη διάρκεια της δεύτερης ηµέρας της ιεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, στη «ιασταύρωση των Πέντε Ηπείρων», στον χώρο της Παιδικής Γωνιάς στο περίπτερο 13 της HELEXPO. Η προσέλευση των µαθητών, των δασκάλων και των γονιών τους ήταν αθρόα και χθες. Ενδεικτικό της µεγάλης ανταπόκρισης των λιλιπούτειων φίλων της ΕΒΘ είναι ότι µέχρι το µεσηµέρι είχαν περάσει από εκεί πάνω από παιδιά. Πολλά απ' αυτά συµµετείχαν σε θεατρικό παιχνίδι µε αφορµή το εκπαιδευτικό πακέτο «Τα ταξίδια του κότσυφα» της Α. Φορατζή και του Π. Μπάτσιαρη, ενώ γνώρισαν συγγραφείς παιδικών βιβλίων όπως η Έλενα Αρτζανίδου ή ο Μανώλης Μαυρολέων. apple È ÈÎ ÁˆÓÈ 600 Ù.Ì. appleâú appleùâúô 13 Στη διάρκεια του χθεσινού προγράµµατος της Παιδικής Γωνιάς ένα αρκετά µεγάλο µέρος κατέλαβε και η παρουσία εικονογράφων παιδικών βιβλίων. Για παράδειγµα ο Βασίλης Παπατσαρούχας µαζί µε τη συγγραφέα και ηθοποιό Αργυρώ Πιπίνη οδήγησαν το πρωί τα παιδιά µέσα από τον «Μάγο του Οζ» στη ÔÓÙ Ì ÙÈ ÂÈÎfiÓ ÕÓıÚˆappleÔÈ, ÎÔ ÎÏÂ Î È apple Ú Ì ıè Ε νθουσιασµένα έµειναν τα παιδιά από το θεατρικό παιχνίδι της οµάδας τέχνης «Πάροδος», η οποία αξιοποίησε ήρωες από το παραµύθι της Φωτεινής Στεφανίδη, ενώ αργότερα είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την περιπλάνηση ενός µικρού τζίνι, του Ζελού, µέσα από τη δραµατοποιηµένη αφήγηση του βιβλίου της Α. Μπίζη «Ο ακροβάτης µε τη χάρτινη καρδιά». Οι µικροί µας φίλοι είχαν ακόµη τη δυνατότητα να µυηθούν σε ένα «Πρόγραµµα κυκλοφοριακής αγωγής», στη διάρκεια του οποίου µέσα από παιχνίδι έµαθαν από την οµάδα Ανά-κατα τους τέσσερις χρυσούς κανόνες της κυκλοφοριακής αγωγής. Αµέσως µετά η φαντασία τους αγκαλιάστηκε µε την αλήθεια και τα παραµύθια που αφηγήθηκε η Νίκη Κάπαρη και αργότερα η Χ. Φραγκεσκάκη. Εντύπωση έκανε και η θεατρική παράσταση της οµάδας τέχνης «Πάροδος» µε τίτλο «Κάτι παράξενο απόψε συµβαίνει», η οποία ήταν βασισµένη στο οµώνυµο παραµύθι της Φωτεινής Στεφανίδη. Ακόµη, µέσα από δραστηριότητες και παιχνίδια τα παιδιά και οι γονείς τους γνώρισαν τα βιβλία της «βιβλιοθήκης του ταξιδευτή», αλλά και ψυχαγωγήθηκαν «Κάνοντας τον γύρο του κόσµου» µε την παράσταση µαριονέτας της κουκλοπαίκτριας Γιάννας Μαµακούκα. φανταστική χώρα του γνωστού µας ήρωα. Η ηµέρα επισφραγίστηκε µε ένα στρογγυλό τραπέζι στο οποίο συµµετείχαν οι συγγραφείς βιβλίων για παιδιά Χαρά Γιαννακοπούλου, Αργυρώ Πιπίνη και Κώστας Χαραλάς, αλλά και οι εικονογράφοι Σοφία Βλαζάκη, Μάρια Μπαχά και Βασίλης Παπατσαρούχας µε αφορµή το κοινό τους βιβλίο «Μια αγάπη, επτά χρώµατα και ένας λύκος». Στα παιδιά διευκρινίστηκε ποια είναι η διαφορά της ζωγραφικής από την εικονογράφηση ή της ενήλικης λογοτεχνίας από τη λογοτεχνία για παιδιά. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η έκθεση εικονογράφησης που µπορούν να δουν οι µικροί επισκέπτες της ΕΒΘ στην Παιδική Γωνιά. Με αφορµή το συγκεκριµένο βιβλίο, σε έναν από τους τοίχους βρίσκει κανείς µικρά «έργα τέχνης» από τους παραπάνω δηµιουργούς, τα οποία παρουσιάζονται σε µια ενότητα.

18 Η ολλανδική εµπειρία στην πολυπολιτισµικότητα αποδείχθηκε πολύτιµη και στη χθεσινή συζήτηση µε θέµα «Ταξίδι στη γλώσσα». Εκτός από τον συγγραφέα Abdelkader Benali, από την Ολλανδία ήταν και η συντονίστρια του πάνελ, η κριτικός λογοτεχνίας Margot Dijkgraaf (βλ. φωτογραφία). world ÙÚÔÁÁ Ïfi ÙÚ apple È «Í È ÛÙË ÁÏÒÛÛ» Γ ια τον Γκαζµέντ Καπλάνι από την Αλβανία, που εργάζεται ως δηµοσιογράφος στην Ελλάδα και έγραψε το πρώτο του βιβλίο στα ελληνικά, η σχέση µε µια άλλη γλώσσα αρχίζει να αποκτά ουσιαστικό ενδιαφέρον από τη στιγµή που το ταξίδι στην άλλη γλώσσα γίνεται παραµονή σε αυτήν. «Έζησα σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, µε ερµητικά κλειστά σύνορα, κι έτσι οι ξένες γλώσσες δεν ήταν για µένα ένα επιπλέον προσόν που αν ήθελα µπορούσα να αποκτήσω. Οι ξένες γλώσσες ήταν το παράθυρο στον κόσµο, µια συνθήκη για να υπάρξω πνευµατικά. Έµαθα ιταλικά και γαλλικά για να διαβάσω στις γλώσσες αυτές τα απαγορευµένα για εµάς στην Αλβανία βιβλία µεγάλων συγγραφέων». Από την άλλη, ο Αµπντελκαντέρ Μπεναλί, που γεννήθηκε στο Μαρόκο, σε ένα µικρό παραθαλάσσιο χωριό, και µετανάστευσε στην Ολλανδία µε τους γονείς του σε ηλικία τεσσάρων ετών, έζησε µια διαφορετικού είδους καταπίεση: «Το ολοκληρωτικό καθεστώς εγώ το είχα µέσα στο σπίτι µου, ο πατέρας µου µου απαγόρευε τα πάντα. Θυµάµαι ότι τα απογεύµατα έπρεπε να µελετώ το Κοράνι στο υπόγειο ενός τζαµιού στην Ολλανδία, ενώ οι φίλοι µου έτρωγαν τηγανητές πατάτες στα Mc Donald's. Όταν γυρνούσα στο σπίτι µου, µετέφερα τον κόσµο στους µετανάστες γονείς µου, αλλά εγώ ήµουν µετέωρος. Μαροκινός για τους Ολλανδούς και Ολλανδός για τους Μαροκινούς, µέσα από τα βιβλία ξαναγεννήθηκα όρισα τον κόσµο από την αρχή για τον εαυτό µου». Ελληνικής καταγωγής, από γονείς που έζησαν στην Αλεξάνδρεια πριν να µεταναστεύσουν στην Ελβετία, ο Περικλής Μονιούδης απορρίπτει τον όρο «µητρική γλώσσα» ως µια καθαρά γλωσσολογική κατασκευή. «Προτιµώ να µιλώ για τη µητέρα όλων των γλωσσών µου. Η πρώτη µου γλώσσα ήταν η ελληνική, τη µιλούσαµε στο σπίτι. Στο νηπιαγωγείο τα ελληνικά µου άρχισαν να αναµιγνύονται µε τα γερµανικά, και αργότερα κυριάρχησαν, ενώ η γνώση µου της ελληνικής έµεινε αυτή ενός παιδιού. Σήµερα θεωρώ ότι είµαι τυχερός που µπορώ να εκφράζοµαι και να αντλώ µέσα από δύο πολιτισµούς».

19 20 4Ë π µπµ π À π 4th THESSALONIKI BOOK FAIR THE NEWSPAPER 17th - 20th May At the center of Thessaloniki, at Helexpo premises, pavilions 13, 14, 15 open to the public from to (Saturday until 22.00) Free entrance Free bus transportation from Athens Info: ezikou@ekebi.gr ranslation Vivienne Nilan Talking about books Reading clubs in Greece H ow can the solitary occupation of reading a book be transformed into a collective, social experience? Reading clubs have been common throughout Europe and the USA for a very long time but were almost completely unheard of in Greece until a few months ago, when the National Book Centre launched a campaign to encourage the establishment of reading clubs in the country - with encouraging results: there are now 80 clubs active all over Greece. 60 representatives are here in Thessaloniki and are using the opportunity of the TBF to come together for the first time, to exchange experiences, views and ideas. Well-known authors including Apostolos Doxiadis, Kostas Akrivos and Takis Theodoropoulos are actively involved. They will speak at this morning s meeting along with Florence Noiville of France s «Le Monde», who will talk about the reading club in France, an established institution. Engonopoulos Room, Pavilion 15, 10:00. Challenges facing bookshops today In this second event addressing this issue EKEBI will present its research into the book market in Greece. The very latest statistics for 2007 show that the bookshop continues to hold sway over readers, as only 5.7% of the public buys its books online or at supermarkets. Further statistics reveal a relatively young market - the average age of bookshop customers being 39, with an almost even gender balance, purchasing on average 21 books per year. EKEBI will also present its findings concerning the market share of small independents and the large chains. Find out more at today s round table discussion. Engonopoulos Room, Pavilion 15, 17:00. (Simultaneous interpretation) More fun at the Children s Corner The fun and games continued in the Children s Corner on the second day of TBF in Pavilion 13 at Helexpo. So far more than 1,000 children have visited the fair. As well as meeting writers and watching plays, they had hands on experience of theatre and illustration, and learnt about the differences between books for children and books for adults. The Greeks of Istanbul Two books presented yesterday at TBF touch on the thorny subject of modern Greek history. Both deal with the Greeks of Istanbul. Speros Vryonis writes about the Turkish pogrom of 6-7 September, 1955, which marked the beginning of the end for Istanbul s large, robust Greek community. Meropi Anastasiadou and Paul Dumont record the current state of the vestigial Greek community. The room was packed for a vigorous discussion of what is still a burning question. What other language? Three authors who write in a language other than their mother tongue took part in a fascinating discussion yesterday. Gazmend Kapllani from Albania used foreign languages as a way of defeating the constraints of the totalitarian regime in which he lived; Perikles Monioudis left his Greek behind as he grew up learning German; while Moroccan Abdelkader Benali, whose second language is Dutch, felt himself becoming part of a very different culture. Novelist Thanassis Valtinos One of Greeces most important writers, Thanassis Valtinos has made great use of the spoken word in his work, producing exquisitely written spare, short stories. His books tackle some of the most vexed aspects of recent Greek history, such as the civil war. Speaking of the writing process in an interview in «Bookfair», he explains that "A writer does not produce self-sufficient books. He doesn t even write books; he dissects himself and puts the pieces on public display, hoping in the process for a definitive reconstitution". Meet the author today at this special event. Kazantzakis Room, Pavilion 13, 12:00.

20 µµ 19 ª À Ë π µπµ π À π new titles 31,2% science 20,7% literature 22,4% children s books 8,6% school books 6,9% art books Learning from the Dutch book market Dutch writers Arnon Grunberg and Arthur Japin will meet the public at 13:00 at TBF today. Grunberg, who writes novels and plays, has also made a name for himself in literary journalism, filing stories from the world s hotspots. Of Jewish origin, he founded a publishing company that specialises in non-aryan German literature. Japin won international acclaim for his novel "The Black Man with the White Heart". An opera based on the book, for which Japin has written the libretto, will be performed in Rotterdam in the November International overture In an interesting interview with TBF s newspaper Bookfair, Henk Proper, director of the Dutch Foundation for the Promotion and Translation of Dutch Literature (NLPVF), attributes the impact of Dutch literature abroad to NLPVF s strategy of inviting foreign publishers and journalists to the Netherlands, keeping up a flow of information and organising festivals and meetings with writers, something that cannot be done when the sole criteria is profit. "I like to present an entire literary landscape; I like polyphony in literature," he said Soti Triantafylou: modern writing, codes, and attitude The work of Soti Triantafyllou offers modern writing, modern codes, and a modern take on life. No wonder her fans are impatient to see what she writes next. Her most recent book, "Chinese Boxes", is being presented at 12 noon today (Engonopoulos Room, Pavilion 15). As she told "Bookfair" in an interview: "It is a book about urban loneliness, the melancholy of man in the modern world. "Chinese Boxes" is a book about a city, written -or built- on the foundation of existentialism". Eric-Emmanuel Schmitt at TBF French writer Eric-Emmanuel Schmitt is one of many literary figures at this year s Thessaloniki Book Fair. Schmitt, 47, the author of such works as "My Life with Mozart" (an imaginary correspondence with the Austrian composer) and "Mr Ibrahim and the Flowers of the Koran" (recently made into a film featuring Omar Sharif), has caused a stir with his short and long fiction, his theatre productions and his views of issues relating to the individual and society. He will be speaking at 18:30 this evening (Engonopoulos Room, Pavilion 15). Truth and fiction Two books recently released in Greece tackle one of the most crucial issues in literature - the relation between fiction and reality. Where is the fine line that divides them? Sakis Serefas s book "I ll Become a Singer" tells the story of a crime committed in Thessaloniki in the 1950s while Petros Tatsopoulos s "Kindness of Strangers" broaches the true story of his adoption. The two writers will converse with the public this evening at 18:30 (Engonopoulos Room, Pavilion 13). Thirty-something writers Neither very young nor very old, there are quite a few of them. Do they constitute a distinct literary generation? If so, what are its characteristics? How can their progress to date be evaluated and what is their relation to Greek literary tradition? These are the some of the questions on the agenda in today s discussion with six writers in their thirties: Vassilis Amanatidis, Ioanna Bourazopoulou, Nikos Mantis, Avgoustos Corteau, Dimitris Mamaloukas and Konstantinos Tzamiotis. This evening at 20:00 (Kazantzakis Room, Pavilion 13).