ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 XV ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α Γενικές αρχές 1. Η εφαρμογή του ΑΚ κατά τα πρώτα πενήντα χρόνια ισχύος του...3 Ι. Εισαγωγικά...3 ΙΙ. Ο τριπλός έλεγχος της εφαρμογής του ΑΚ...4 ΙΙΙ. Η συμβολή της νομολογίας...5 IV. Η συμβολή της θεωρίας...13 V. Η παρέμβαση του νομοθέτη...15 VI. Επίμετρο Ζητήματα και εκτιμήσεις από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του ΑΚ...19 Α. Η τελική επεξεργασία του ΑΚ από τον Γ. Μπαλή σε σχέση με τα Προσχέδια ΑΚ και με τον ΑΚ Β. Γενική αποτίμηση του Σχεδίου Ενοχικού Δικαίου του ΑΚ Προστασία της προσωπικότητας ανάπηρου παιδιού και αποζημίωση...29 Ι. Το πρόβλημα...29 ΙΙ. Οι υποστηριζόμενες απόψεις...32 ΙΙΙ. Η ηθική και συνταγματική πλευρά της προβληματικής...34 IV. Η νομική θεμελίωση της ευθύνης προς αποζημίωση Αποκαταστατικός σκοπός και θεωρία της διαφοράς Η διαφορετική μεταχείριση της αξίωσης των γονέων και της αξίωσης του παιδιού...42 V. Προστασία λόγω προσβολής της προσωπικότητας Το ερώτημα Μη περιουσιακή ζημία Περιουσιακή ζημία και προστασία της προσωπικότητας - Αναπληρωτική αξίωση άρσης της προσβολής...49 VI. Καταληκτικές παρατηρήσεις Σύνοψη των αναγνωριστέων αξιώσεων Διπλή θεμελίωση της αξίωσης του παιδιού; Άλλα ζητήματα προστασίας της προσωπικότητας...57 Α. Προσβολή προσωπικότητας - Συνιστά η προσβολή νομικού προσώπου ή ομάδας προσώπων αναγκαίως και προσβολή των μελών τους;...57 Β. Προσωπικότητα, αυτοδιάθεση και ευθανασία...60

2 XVI Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 1. Οι αμφισβητήσεις και οι διακρίσεις ως προς το αξιόποινο Η ηθική διάσταση του θέματος - Η συμφιλίωση των αντιθέσεων - Δικαίωμα επιλογής Ο κίνδυνος κατάχρησης Η διαπίστωση της βούλησης του ασθενούς Επίμετρο Ικανότητα δικαίου, δικαιοπρακτική ικανότητα και δικαιοπραξίες ε- κτός σκοπού του νομικού προσώπου - Η προς τα έξω εξουσία των οργάνων του...69 Ι. Ο σκοπός του νομικού προσώπου, οι ικανότητες δικαίου και προς δικαιοπραξία και η εξουσία των οργάνων...69 ΙΙ. Ειδικά οι εγγυήσεις...76 ΙΙΙ. Η ανάγκη διεύρυνσης της προς τα έξω εξουσίας των οργάνων - Το κοινοτικό δίκαιο...78 IV. Γενίκευση της διεύρυνσης Ειδικά ζητήματα νομικών προσώπων...87 Α. Η αυτοτέλεια του νομικού προσώπου και η άρση της...87 Β. Η διάκριση μεταξύ καταστατικού οργάνου και πληρεξουσίου - Εφαρμογή στη διαιτητική συμφωνία...91 Γ. Εκπροσώπηση και διαχείριση νομικού προσώπου - Καταχρηστική άσκησή της - Εφαρμογή στα σωματεία Ζητήματα του δικαίου των σωματείων Α. Επωνυμία σωματείου Β. Λειτουργία της Γ.Σ. και του Δ.Σ. σωματείου Ι. Ψήφος δι αντιπροσώπου - Εξουσιοδότηση με τηλεομοιοτυπία (fax) - Ημερήσια διάταξη II. Ακυρότητα απόφασης Γ.Σ. - Προθεσμία - Σύγκληση από Δ.Σ. που έ- ληξε η θητεία του III. Ακυρότητα απόφασης Δ.Σ IV. Παύση μελών του Δ.Σ. σωματείου Γ. Ανηθικότητα σκοπού ή λειτουργίας σωματείου (ΑΚ 105 αρ. 3) Causa: Eξηρτημένη και παραλλάσσουσα έννοια I. Κυριώτερα πεδία εν οις απαντά η έννοια της νομίμου αιτίας ΙΙ. Καθορισμός της εννοίας της αιτίας εν σχέσει προς την κατάστασιν ή το γεγονός εις ο αύτη αναφέρεται Ζητήματα εικονικότητας Α. Παρένθετο πρόσωπο και εικονικότητα Β. Εικονικότητα και Ανώνυμη Εταιρία...140

3 XVII Ι. Εικονικότητα εταιρικής σύμβασης ΙΙ. Εικονικότητα της δικαιοπραξίας ανάληψης μετοχών Ζητήματα καταπιστευτικής δικαιοπραξίας και εμπιστεύματος (trust) Α. Καταπιστευτική δικαιοπραξία άλλη από την εξασφαλιστική και τη διαχειριστική Β. Εμπίστευμα (trust). Πώς ικανοποιούνται οι σχετικές ανάγκες στο ελληνικό δίκαιο Πλάνη κρίσιμη για την ακύρωση της δικαιοπραξίας (προβλήματα ο- ριοθέτησης δογματική, συγκριτική και δικαιοπολιτική εξέταση) Ι. Επισκόπηση της αντιμετώπισης του προβλήματος διεθνώς Εισαγωγικά Οι λύσεις στις γνωστότερες οικογένειες δικαίου ΙΙ. Οι διακρίσεις της πλάνης κατά το ελληνικό δίκαιο ειδικότερα Πλάνη στη δήλωση α. Διάσταση δήλωσης και βούλησης β. Προηγείται η ερμηνεία γ. Μερικότερα είδη πλάνης- Κρίσιμο το ουσιώδες δ. Ειδικά η νομική πλάνη Πλάνη στη βούληση - Οριακές περιπτώσεις α. Διάσταση βούλησης και πραγματικότητας β. Οριακές περιπτώσεις γ. Η πλάνη στη βούληση και το ουσιώδες της πλάνης Πλάνη ως προς τις ιδιότητες - ως προς την ταυτότητα α. Το πρόβλημα της ένταξης - Παραδείγματα β. Τα ουσιαστικά κριτήρια και η υπέρβαση της ύπατης εννοιολογικής διάκρισης Η σημασία της καλής πίστης α. Αποκλεισμός της ακύρωσης β. Ακύρωση με βάση την καλή πίστη Κοινή πλάνη ΙΙΙ. Συμπεράσματα- Τα ουσιαστικά κριτήρια του δικαίου της πλάνης και η αξιοποίησή τους Ειδικά ζητήματα πλάνης Α. Πλάνη ως προς τις ιδιότητες και ανάληψη κινδύνου από τον πλανηθέντα Β. Ουσιώδης (μονομερής ή κοινή) πλάνη περί τα παραγωγικά αίτια - Ανατροπή δικαιοπρακτικού θεμελίου...192

4 XVIII Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 13. Ζητήματα τύπου δικαιοπραξιών A. Θεραπεία έλλειψης τύπου οριζόμενου από τα μέρη μέσω εκπλήρωσης της δικαιοπραξίας ή νεότερης συμφωνίας - ΑΚ εδ Β. Τύπος συμβάσεων προβλεπόμενος για φορολογικούς ή δικηγορικούς σκοπούς - Τύπος για συμβάσεις του Μεταλλευτικού Κώδικα Ι. Τύπος συμβάσεων δικηγόρων με εντολείς τους περί αμοιβής σε ποσοστό επί του αντικειμένου της δίκης ΙΙ. Τύπος μεταβίβασης μετοχών ΙΙΙ. Τύπος συμβάσεων του Μεταλλευτικού Κώδικα Απευθυντέα δήλωση βουλήσεως - Γνώση ή κατανόηση του αποδέκτη- Ερμηνεία Α. Γνώση του αποδέκτη ανεξάρτητη από την περιέλευση της δήλωσης κατά την ΑΚ Β. Κατανόηση των μερών σε περίπτωση κακής περιγραφής (falsa demonstratio) Ερμηνεία Δικαίωμα προτίμησης - Δικαίωμα προαίρεσης - Σύμφωνο προαίρεσης - Προσύμφωνο Α. Δικαίωμα πρώτης άρνησης Ι. Έγκυρη η σύναψη του «δικαιώματος πρώτης άρνησης» ΙΙ. Το προβλεπόμενο δικαίωμα πρώτης άρνησης δεν είναι δικαίωμα προαίρεσης Δικαίωμα προαίρεσης, δικαίωμα προτίμησης, δικαίωμα από προσύμφωνο Ερμηνεία των συμβατικών όρων Β. Δικαίωμα προτίμησης Γ. Σύμφωνο προαίρεσης Δ. Προσύμφωνο Ε. Προσύμφωνο και οριστική υποσχετική συμφωνία ΣΤ. Προσύμφωνο πώλησης - Eφαρμογή των περί πωλήσεως διατάξεων Επιστολή προθέσεων, μνημόνιο κατανόησης, προσύμφωνο Ι. Το πρόβλημα της δεσμευτικότητας ΙΙ. Το κρίσιμο κριτήριο ΙΙΙ. Η ΑΚ IV. Η σύμβαση διαπραγματεύσεων V. Προσύμφωνο και οριστική υποσχετική συμφωνία Ζητήματα απαγόρευσης διάθεσης και ακυρότητας A. Απαγόρευση διάθεσης με δικαστική απόφαση ή με δικαιοπραξία (ΑΚ 176, 177) - Δικαίωμα προτίμησης Β. Σκέψεις για τη σχετική ακυρότητα...246

5 XIX Γ. Σύμβαση αποκλειστικής προσφοράς καλλιτεχνικών υπηρεσιών με παρατεινόμενη επ αόριστον διάρκεια - Υπέρμετρη δέσμευση της ελευθερίας του προσώπου (ΑΚ 179) Ζητήματα προσυμβατικής ευθύνης - Επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας Α. Το αρνητικό διαφέρον στην προσυμβατική ευθύνη Β. Σύναψη σύμβασης επιχείρησης κοινής ωφέλειας με ή χωρίς δημόσιο διαγωνισμό - Μη σύννομες προσφορές- Ευθύνη από διαπραγματεύσεις Ζητήματα αιρέσεων Α. Εξουσιαστική αίρεση - Δήλωση βουλήσεως εταιρίας υπό τον όρο έγκρισης από τα αρμόδια όργανά της Β. Δωρεά σε Δήμο υπό διαλυτική αίρεση δεσμεύουσα τον Δήμο εις το διηνεκές Αντιπροσώπευση, εξουσιοδότηση, διαχείριση και τριτενέργεια - Το κριτήριο του καταλογισμού Τριτενέργεια της δράσης ιδίω ονόματι Το κρίσιμο κριτήριο της διάκρισης ενέργειας σε αλλότριο όνομα και ε- νέργειας στο ίδιο όνομα του δρώντος προσώπου Η προσφορότερη μορφή για τη διαχείριση - Κατάσταση συμφερόντων Zητήματα πληρεξουσιότητας Α. Πληρεξουσιότητα και εντολή - Τήρηση τύπου και εξαιρέσεις Β. Πληρεξουσιότητα ανοχής ή φαινόμενη Γ. Κληρονομητή πληρεξουσιότητα - Έμμεση συναγωγή του κληρονομητού - Δωρεά ως αιτία της πληρεξουσιότητας Εξουσιοδότηση Ισχυροποιητική και εξουσιοδοτική λειτουργία Ι. Η έννομη θέση του εξουσιοδοτουμένου Εννοιολογικά Εξουσιοδότηση και συναίνεση Απλή έγκριση και παραχώρηση εξουσίας ΙΙ. Η εξουσιοδότηση ως παραχώρηση (επάφεση, Überlassung) άσκησης δικαιώματος Εξουσιοδότηση και μερική μεταβίβαση Εξουσιοδότηση και σχετική ενέργεια Παραχώρηση της άσκησης δικαιώματος ΙΙΙ. Το επιτρεπτό της εξουσιοδότησης προς διάθεση Η ισχυροποιητική και η εξουσιοδοτική λειτουργία της γερμακ 185 Ι (ΑΚ 239 1) Η εξουσιοδοτική λειτουργία ειδικότερα...324

6 XX Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 3. Ενστάσεις κατά της εξουσιοδοτικής λειτουργίας στην 185 Ι γερμακ (ΑΚ 239 1) α) Ένσταση από το γράμμα του νόμου β) Ένσταση από τις νομοπαρασκευαστικές εργασίες Συμπέρασμα - Σημασία της εξουσιοδότησης προς διάθεση ιδίως για τους τρίτους Το ζήτημα της συρροής αξιώσεων ή νομικών βάσεων αξιώσεως Ζητήματα παραγραφής Α. Απόλυτη αναστολή της παραγραφής Β. Περιοδικές παροχές και παραγραφή Γ. Διακοπή της παραγραφής με έγερση αγωγής και τελεσίδικη απόρριψη της αγωγής για λόγους μη ουσιαστικούς (ΑΚ 263) - Εφαρμογή στη διαιτητική δίκη I. Εισαγωγικά ΙΙ. Έναρξη του εξαμήνου IΙΙ. Ειδικά η απόρριψη της αγωγής ως συνέπεια «σφάλματος» του ενάγοντος ΙV. Παραγραφή «εν επιδικία» Ζητήματα κατάχρησης δικαιώματος Α. Η ακυρότητα ως συνέπεια της κατάχρησης δικαιώματος (και άλλοι τρόποι άμεσης αποκατάστασης) Ι. ΑΚ 281 και κύρωση στην κατάχρηση δικαιώματος ΙΙ. Αυτοδίκαιη ή μη θεραπεία στις διάφορες μορφές κατάχρησης Διακρίσεις περιπτώσεων άμεσης ικανοποίησης Διακρίσεις μορφών καταχρηστικής άσκησης Κατάχρηση με υλικές πράξεις - Αξίωση άρσης ΙΙΙ. Ειδικά η περίπτωση της κατάχρησης με επιχείρηση ή μη επιχείρηση δικαιοπραξίας Επιχείρηση δικαιοπραξίας- Σχετική ενέργεια της απαγόρευσης Εξέταση in concreto Παράδειγμα Η γενικότερη προστασία της καλής πίστης στη μεταβίβαση ακινήτων Αξίωση για ανάκληση της δικαιοπραξίας Παράλειψη επιχείρησης δικαιοπραξίας - Καταδίκη σε δήλωση βούλησης IV. Σύνοψη πορισμάτων Β. Κατάχρηση δικαιώματος που πηγάζει από κανόνα δημόσιας τάξης...362

7 XXI B Γενικό Ενοχικό 26. Αμέλεια και παράνομο Α. Παρατηρήσεις για τη σχέση αμέλειας και παρανόμου στο αστικό δίκαιο Ι. Η αμέλεια ως μορφή υπαιτιότητας και ως παράνομη συμπεριφορά ΙΙ. Εξωτερική και εσωτερική επιμέλεια ΙΙΙ. Ένταξη της αμέλειας και θετικό δίκαιο ΙV. Παραβίαση κανόνα χωρίς αμελή συμπεριφορά V. Η χρησιμότητα της διάκρισης μεταξύ παρανομίας και υπαιτιότητας σε περίπτωση ύπαρξης υποκειμενικής ευθύνης χωρίς δόλο VI. Σύνοψη πορισμάτων Β. Προσθήκη - Οι απόψεις των Γ. Καλλιμόπουλου, Φ. Δωρή και Κ. Ρούσσου πάνω στο θέμα Ποινική αποζημίωση, αποκαταστατικός σκοπός και δημόσια τάξη Ι. Το πρόβλημα ΙΙ. Η δημόσια τάξη και ο αποκαταστατικός σκοπός του δικαίου της αποζημίωσης Η δημόσια τάξη Ο αποκαταστατικός σκοπός - Η δεσπόζουσα θέση του, αλλά και η μη αποκλειστικότητά του στο δίκαιο της αστικής ευθύνης ΙΙΙ. Κυρωτικός σκοπός και αστική ευθύνη Ειδικές περιπτώσεις αποζημίωσης πέρα από το ύψος της πραγματικής ζημίας Προληπτικός - αποτρεπτικός σκοπός α) Με εκούσια υπαγωγή των μερών (ποινική ρήτρα) β) Με επιβολή από τον νόμο γ) Αποκαταστατικός σκοπός και ηθική βλάβη δ) Κάμψη της αρχής της απαγόρευσης του πλουτισμού Δημόσια τάξη και εξαιρετικές ρυθμίσεις Ο κυρωτικός χαρακτήρας σε άλλες περιπτώσεις αστικής ευθύνης α) Εκούσια υπαγωγή β) Επιβολή από τον νόμο IV. Δικαιοσυγκριτικές και δικαιοπολιτικές παρατηρήσεις Ποινική αποζημίωση και δημόσια τάξη σε άλλες χώρες Δικαιοπολιτική προσέγγιση - Απόρριψη αμφότερων των ακραίων λύσεων - Ο κίνδυνος διπλής κύρωσης V. Οι εγγυήσεις του ποινικού δικαίου VI. Συμπεράσματα: Η ποινική αποζημίωση συμβατή με τη δημόσια τάξη - Περιορισμός μέσω της αρχής της αναλογικότητας - Μερική εκτελεστότητα...430

8 XXII Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 28. Ζητήματα αποζημίωσης Α. Αξίωση εκπλήρωσης και αξίωση αποζημίωσης σε περίπτωση ανάληψης κατάθεσης από μη δικαιούχο - Συντρέχον πταίσμα Β. Συνυπολογισμός ζημίας και κέρδους Σύγχρονες τεχνικές των χρηματικών συναλλαγών και οι επιπτώσεις τους στο νόμισμα - Οι νέες τεχνικές, τα νέα προβλήματα και οι τρόποι αντιμετώπισής τους, σε μακροσκοπική (κυρίως) εξέταση Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις για τις σύγχρονες τεχνικές Γενικά Οι παραδοσιακοί τρόποι πληρωμής Σύγχρονες τεχνικές - Πιστωτικά δελτία (κάρτες) Σύγχρονες τεχνικές - (Άμεσες) ηλεκτρονικές πληρωμές Σύγχρονες τεχνικές - Έξυπνες κάρτες (Smart cards, Chip cards, Cartes à memoire) Γενική αποτίμηση - Οι τρεις κατηγορίες τρόπων πληρωμής - Η διαφαινόμενη τέταρτη ΙΙ. Τα νομικά προβλήματα που προκύπτουν από τις νέες μεθόδους Επιπτώσεις στην έννοια του χρήματος - Πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα Οι συμβατικές σχέσεις μεταξύ των μερών α) Γενικά β) Διμερείς σχέσεις γ) Τριμερείς σχέσεις αα) Η σχέση μεταξύ πληρωτή (κατόχου της κάρτας) και ενδιάμεσου (εκδότη της κάρτας, πιστωτικού ιδρύματος) ββ) Σχέσεις μεταξύ ενδιαμέσου (εκδότη της κάρτας, πιστωτικού ιδρύματος) και δέκτη της πληρωμής (προμηθευτή, δανειστή) γγ) Σχέσεις μεταξύ πληρωτή (κατόχου της κάρτας) και δέκτη της πληρωμής (προμηθευτή, δανειστή) δ) Πολυμερείς συμβατικές σχέσεις Τα γεννώμενα ειδικά προβλήματα ιδιωτικού δικαίου Προβλήματα εκτός του πεδίου του ιδιωτικού δικαίου ΙΙΙ. Εγγύτερη εξέταση των νέων προβλημάτων ιδιωτικού δικαίου Γενικές παρατηρήσεις Προβλήματα σχετικά με τους όρους της γέννησης και εξέλιξης των συμβατικών σχέσεων α) Τύπος και απόδειξη των δηλώσεων βουλήσεως και των πληρωμών αα) Συστατικός τύπος...471

9 XXIII ββ) Αποδεικτικός τύπος β) Ακύρωση της ηλεκτρονικής δήλωσης λόγω ελαττώματος της βούλησης γ) Δικαίωμα του δανειστή ή του οφειλέτη για πληρωμή χωρίς καταβολή μετρητών - Δικαίωμα του δανειστή για αύξηση του τιμήματος της πώλησης δ) Ο χρόνος της δέσμευσης με τις οδηγίες πληρωμής - Ανάκληση - Ο χρόνος της πληρωμής Προβλήματα σε ανώμαλες («παθολογικές») καταστάσεις (ειδικά παραβιάσεις σε βάρος του χρήστη των σύγχρονων τεχνικών) α) Κατάχρηση της διαπραγματευτικής ισχύος Υποχρέωση ενημέρωσης β) Κίνδυνοι προσβολής της ιδιωτικότητας γ) Ανώμαλη εξέλιξη της σύμβασης μεταξύ κατόχου της κάρτας και προμηθευτή και πρόταση ενστάσεων έναντι του εκδότη της κάρτας δ) Κακή λειτουργία του συστήματος ε) Κακή χρήση του συστήματος - Άλλοι κίνδυνοι IV. Συμπεράσματα - Προτάσεις Νέοι τρόποι πληρωμής - Όχι νέο χρήμα Λύση επιστημονική, δικαιοπρακτική, νομοθετική Νομοθετικές προτάσεις Από το δίκαιο του χρήματος Α. Τρία προβλήματα: Ενοχές «αξίας» - Οι περιορισμοί της ΑΚ 345 εδ. 2 - Αδυναμία χρηματικής παροχής Β. Μεταβολή νομίσματος με νέα σύμβαση - Ταυτότητα ενοχής ενόψει φορολογικών υποχρεώσεων - Αλλοίωση ενοχής Λογιστικό χρήμα - Πίστωση τραπεζικού λογαριασμού με εντολή τρίτου - Αδικαιολόγητος πλουτισμός όταν πάσχει η σχέση Τράπεζαςεντολέα Ζητήματα τόκων Α. Υπολογισμός τόκων σε περίπτωση υπερημερίας οφειλής σε συνάλλαγμα Β. Ανώτατο ύψος τόκου - Τα κενά και οι ατέλειες της ισχύουσας ρύθμισης Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Το γενικό δίκαιο ΙΙΙ. Το ειδικό δίκαιο: Επιτόκια τραπεζικών καταθέσεων και χορηγήσεων IV. Επίμετρο...536

10 XXIV Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 33. Σύναψη της υποσχετικής σύμβασης - Ιστορική εξέλιξη - Ενέργεια έναντι τρίτων (Σύγχρονες ρυθμίσεις και παραδοσιακές αρχές του δικαίου των συμβάσεων) Α. Εισαγωγή Ι. Γενικά II. Οι τρεις υπό εξέταση αρχές Β. Οι όροι σύναψης της σύμβασης - Ο κλονισμός της αρχής solus consensus obligat Ι. Γενικά II. Οι τρεις ιστορικές περίοδοι Η περίοδος της περιπτωσιολογίας Η ενιαία σύλληψη της σύμβασης ως πράξης έλλογης αυτοδέσμευσης Η φιλελεύθερη αντίληψη της σύμβασης: solus consensus obligat III. Η πορεία προς την τέταρτη περίοδο - Συμβάσεις εκτός εμπορικού καταστήματος Στροφή προς μια σύμβαση μεταξύ ανισοδύναμων μερών Οι προϋποθέσεις της δυσχέρανσης της σύναψης Το εύρος της νέας ρύθμισης Σύναψη και περιεχόμενο της σύμβασης Νομοτεχνική αναδιατύπωση Συμπέρασμα-Προοπτική Γ. Περιορισμοί στην επιλογή του αντισυμβαλλομένου με βάση την αρχή της ισότητας Ι. Γενικά II. Παραδείγματα από τη νομολογία Δ. Κάμψη της αρχής της σχετικότητας Ι. Η ρύθμιση για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης ΙΙ. Η σημασία της σύνδεσης πώλησης και πιστωτικής σύμβασης ως λόγου της εξαίρεσης Ε. Επίλογος Προβλήματα συμβατικής δέσμευσης και αποδέσμευσης σε συγκριτική επισκόπηση Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Επάρκεια της απλής συμφωνίας για την ανάληψη συμβατικών υποχρεώσεων Γενικά Οι σημερινές ρυθμίσεις σε συγκριτική εξέταση Συμπεράσματα - Τάσεις III. Αποδοχή ή άρνηση της (πρωτογενούς) αξίωσης εκπλήρωσης...575

11 XXV 1. Συγκριτική και δικαιοπολιτική εξέταση Η γενική σημασία της αξίωσης εκπλήρωσης και η διάκριση ενδοσυμβατικής και αδικοπρακτικής ευθύνης Εκπλήρωση της σύμβασης και εγγυητική ευθύνη στο δίκαιο της πώλησης IV. Αποδέσμευση από τη σύμβαση λόγω ανυπαίτιας αθέτησης συμβατικών υποχρεώσεων Λόγοι αποδέσμευσης Οι βασικές ρυθμίσεις για τη σχέση υπαιτιότητας και υπαναχώρησης Δυνατότητες υπαναχώρησης επί ανυπαίτιας καθυστέρησης εκπλήρωσης Η διαφορετική βαρύτητα της αρχής της υπαιτιότητας στο δίκαιο της υπαναχώρησης και στο δίκαιο της αποζημίωσης V. Σύνοψη πορισμάτων και επίλογος Αδυναμία παροχής και υπερημερία του δανειστή - Οριακές περιπτώσεις Ι. Εισαγωγικά - Παραδείγματα II. Οι απόψεις που έχουν υποστηριχθεί - Ουσιαστικά κριτήρια Κατάταξη των διαφόρων λύσεων α) Οριοθέτηση ανάμεσα στις έννοιες της αδυναμίας παροχής και της υπερημερίας του δανειστή β) Προσδιορισμός γεγονότων για τα οποία πρέπει να ευθύνεται ο δανειστής γ) Υπαγωγή στη θεωρία του δικαιοπρακτικού θεμελίου ή επίκληση γενικών ρητρών δ) Λύση μέσω ειδικών διατάξεων Τα ουσιαστικά κριτήρια α) Το κριτήριο της σφαίρας επιρροής β) Το κριτήριο του επιχειρηματικού κινδύνου γ) Το κριτήριο της ανώτερης βίας δ) Το κριτήριο της καλής πίστης, της επιείκειας κλπ ε) Λοιπά κριτήρια ΙΙΙ. Αξιολόγηση-Πρόταση Γενικά Απαλλαγή ή μη του οφειλέτη Ευθύνη του δανειστή α) Ευθύνη του δανειστή για τα έξοδα του οφειλέτη β) Ευθύνη του δανειστή για την αντιπαροχή IV. Σύνοψη πορισμάτων - Εφαρμογή στα παραδείγματα Ματαίωση (ή επίτευξη με άλλο τρόπο) του σκοπού της παροχής...619

12 XXVI Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων α) Απαλλαγή του οφειλέτη β) Ευθύνη του δανειστή για τα έξοδα ατελεσφόρητης προσφοράς της παροχής κλπ. (ΑΚ 358) γ) Ευθύνη του δανειστή για την αντιπαροχή (ΑΚ 381 2) Ματαίωση (ή επίτευξη με άλλο τρόπο) του έμμεσου σκοπού της παροχής Υπαναχώρηση και αποζημίωση (Δυνατότητα σωρεύσεώς τους επί α- θετήσεως συμβατικών υποχρεώσεων) Ι. Η διάζευξη από άποψη θετέου δικαίου Η προβαλλόμενη λογική εξήγηση Το συμβιβαστό των δύο δικαιωμάτων - Οι πρακτικές ανάγκες Συγκριτική επισκόπηση - Ο Έλληνας νομοθέτης Συμπέρασμα II. Δυνατότητες αποζημιώσεως του υπαναχωρούντος υπό τον ΑΚ Γενικά Η ενέργεια της υπαναχωρήσεως Συνέπειες της υπαναχωρήσεως ειδικά ως προς τις αξιώσεις αποζημιώσεως - Οι προκύπτουσες λύσεις Νόμιμος λόγος ευθύνης για τις αξιώσεις αποζημιώσεως επί υπαναχωρήσεως Η αξίωση αποζημιώσεως του υπαναχωρούντος ειδικά στη σύμβαση έργου Αρραβώνας μεταμέλειας για σύμβαση που δεν καταρτίσθηκε ακόμη Αρραβώνας και ελευθερία των συμβάσεων - Θεμιτοί σκοποί του αρραβώνα Αρραβώνας εν μέρει μη δοθείς, αλλά υπεσχημένος Τύχη του αρραβώνα - Ματαίωση της σύμβασης ΑΚ 409 και αρχή της αναλογικότητας - Εφαρμογή σε ποινική ρήτρα που προβλέπεται από τον νόμο ή καθορίζεται με διοικητική πράξη Η απαίτηση ως μέσο χρηματοδότησης - Σύγχρονοι τρόποι αξιοποίησης και η ανάγκη «εμπραγμάτωσης» Ι. Η ασφαλειοποίηση των απαιτήσεων Εισαγωγικά Πρόσωπα και συμβάσεις α) Ορολογικά β) Οι συναπτόμενες συμβάσεις γ) Πλειονότητα προσώπων Μορφές ασφαλειοποίησης απαιτήσεων α) Με βάση τα δικαιοπρακτικά αποτελέσματα...667

13 XXVII αα) Ενεχύραση κατά τον ΑΚ ββ) Καταπιστευτική εκχώρηση - Η εγκυρότητα της καταπιστευτικής αιτίας γγ) Ενεχύραση απαίτησης κατά το ν.δ. της 17.7/ δδ) Πλήρης εκχώρηση εε) Εξουσιοδότηση προς είσπραξη στστ) Εξουσιοδότηση προς εκχώρηση β) Με βάση το αντικείμενο της ασφάλειας αα) Εξατομικευμένη απαίτηση ή σύνολο απαιτήσεων ββ) Υφιστάμενες ή μελλοντικές απαιτήσεις γγ) Κυμαινόμενη ασφάλεια γ) Πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring) ή αγορά ε- πιχειρηματικών απαιτήσεων (forfaiting) δ) Άλλες παραλλαγές - Ο κοινός παρονομαστής ΙΙ. Οι κίνδυνοι για τον ασφαλειούχο δανειστή και οι διδόμενες λύσεις Το πρόβλημα της δημοσιότητας α) Γενικά β) Το δίκαιο του ΑΚ - Η διαφορά από τον γερμακ Περιπτωσιολογία αδυναμιών και κινδύνων Οι ως τώρα διδόμενες λύσεις α) Γενικά - Σύγκρουση χρηματοδότη και προμηθευτή β) Ελληνική θεωρία και νομολογία γ) Αλλοδαπά δίκαια δ) Συμπέρασμα ΙΙΙ. Πρόταση Γενικά Ανάγκη νομοθετικής λύσης Επίμετρο Ζητήματα καταγγελίας Α. Καταγγελία διαρκούς σύμβασης - Καταχρηστική άσκηση Β. Καταγγελία υπό αίρεση Γ. Καταγγελία και αποζημίωση Προθεσμία Γ Ειδικό ενοχικό 41. Ζητήματα ανάκλησης δωρεάς Α. Αχαριστία - Ιδιαίτερο ηθικό καθήκον Β. Αχαριστία - Συντρέχον πταίσμα του δωρητή - Ψευδής καταμήνυση του δωρητή από τον δωρεοδόχο Γ. Δωρεά υπό «τρόπο», όταν ο «τρόπος» αφορά υποχρέωση τρίτου...719

14 XXVIII Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 42. Η υπό κύρωση Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τις διεθνείς πωλήσεις κινητών και το δίκαιο του ΑΚ - Καινοτομίες επί συμβατικών παραβάσεων Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Περιπτωσιολογικός ή ενιαίος προσδιορισμός της μη εκπλήρωσης και των έννομων βοηθημάτων Προσδιορισμός της μη εκπλήρωσης Προσδιορισμός των έννομων βοηθημάτων του αγοραστή ΙΙΙ. Η πρωτογενής αξίωση: Αξίωση εκπλήρωσης Γενικά Η αξίωση εκπλήρωσης και η εγγυητική ευθύνη Αξίωση εκπλήρωσης και αδυναμία παροχής IV. Το δευτερογενή δικαιώματα (ιδίως υπαναχώρηση και αποζημίωση) Υπαναχώρηση από τη σύμβαση α) Συγχώνευση υπαναχώρησης και αναστροφής β) Το ουσιώδες της συμβατικής παράβασης ή η θέση προθεσμίας α- ντί της υπαιτιότητας γ) Υπαναχώρηση και αποζημίωση Αποζημίωση α) Θεμελίωση της ευθύνης β) Έκταση της ευθύνης V. Συμπεράσματα Το νέο δίκαιο της πώλησης κατά τον νόμο 3043/ Οι βασικές καινοτομίες I. Η γενική νομοθετική πολιτική Η ανάγκη ομοιομορφίας του δικαίου της πώλησης Οι προσφερόμενες προς επιλογή τρεις λύσεις Μια νομοτεχνική διάσταση II. Η νέα διαμόρφωση της ευθύνης του πωλητή Υποχρέωση του πωλητή για μη ύπαρξη ελαττωμάτων - Πλήρης ενοχική του ευθύνη Υπαναχώρηση και όχι αναστροφή Σωρευτικό σύστημα αντί του διαζευκτικού στη σχέση αποζημίωσης και υπαναχώρησης Διατήρηση της αντικειμενικής ευθύνης III. Έννοια πραγματικού ελαττώματος και έλλειψης συνομολογημένης ι- διότητας και διάκριση μεταξύ τους Η μειωμένη σημασία της διάκρισης Το ουσιώδες του ελαττώματος IV. Ειδικά θέματα...759

15 XXIX 1. Το δικαίωμα αντικατάστασης Θέματα απόδειξης Γνώση ή υπαίτια άγνοια του πωλητή Διαπλαστικά δικαιώματα ή αξιώσεις Παροχή εγγύησης V. Προθεσμίες - Διαχρονικό δίκαιο Παραγραφή Δικαίωμα αναγωγής και παραγραφή Διαχρονικό δίκαιο Ευθύνη του πωλητή ή του εκμισθωτή για ελλείψεις του πράγματος Α. Πώληση επιχείρησης - Παρεπόμενες υποχρεώσεις - Ιδιότητες επιχείρησης Β. Νομική αδυναμία χρήσης του μισθίου - Πραγματικό και νομικό ελάττωμα Μίσθωση θυρίδας θησαυροφυλακίου - Εγκατάλειψή της και ανάληψη από την Τράπεζα Ι. Το πρόβλημα ΙΙ. Είδος σύμβασης ΙΙΙ. Αποκλειστικότητα ή μη κατοχής IV. Λήξη κατοχής και δικαιώματος στην κατοχή V. Δυνατότητες αποφυγής αυτοδικίας VI. Συμπερασματικές παρατηρήσεις Ζητήματα επαγγελματικής μίσθωσης Α. Προστασία επαγγελματικής μίσθωσης (ξενοδοχείου) και «χρησιδάνειο» Β. Καταγγελία επαγγελματικής μίσθωσης για ιδιόχρηση συγκυρίου - Κοινωφελές ίδρυμα ο έτερος συγκύριος - Μη εφαρμογή του α.ν. 2039/ Μίσθωση ιδανικής μερίδας; Ι. Ως προς την προστασία της επαγγελματικής μίσθωσης ΙΙ. Ως προς τους περιορισμούς των κοινωφελών ιδρυμάτων Σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών - Καταγγελία - Η σύμβαση πρακτορείων διανομής τύπου με εφημεριδοπώλες Νομική μορφή της σύμβασης α) Διαρκής σύμβαση παροχής υπηρεσιών β) Παροχή ανεξάρτητων υπηρεσιών γ) Σύμβαση αορίστου χρόνου Καταγγελία της σύμβασης α) Τακτική (ελεύθερη) καταγγελία με τήρηση προθεσμίας β) Το αναιτιολόγητο της τακτικής καταγγελίας και η απαγόρευση καταχρηστικής άσκησής της...811

16 XXX Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων γ) Καταγγελία για σπουδαίο λόγο (έκτακτη) δ) Συμπέρασμα Αντικατάσταση εφημεριδοπώλη Αποζημίωση Ζητήματα σύμβασης έργου A. Υπαναχώρηση του κυρίου του έργου κατά την ΑΚ Τήρηση προθεσμίας Β. Σύμβαση ανοικοδόμησης με το σύστημα της αντιπαροχής - Αξιώσεις τρίτων αγοραστών κατά των οικοπεδούχων σε περίπτωση έκπτωσης του εργολάβου Γ. Σύμβαση έργου: «Με το κλειδί στο χέρι» Δ. Εκχώρηση εργολαβικών απαιτήσεων Ζητήματα εντολής (Υποκατάστατος - Έμμισθη εντολή) και μεσιτείας Α. Βοηθός εκπλήρωσης και υποκατάστατος - Εφαρμογή στη σύμβαση ε- ντολής Β. Έμμισθη εντολή προς δικηγόρο - Σύμβαση εργολαβίας δίκης Γ. Μεσίτης και μεσάζων κατά τον ν. 5227/ Διάκριση κοινωνίας και εταιρίας - Οριακές περιπτώσεις Ι. Εταιρία και κοινωνία Έλλειψη νομικής προσωπικότητας Κοινά χαρακτηριστικά και διαφορές κοινωνίας και εταιρίας Κρίσιμα πραγματικά περιστατικά για την υπαγωγή σε εταιρική συμφωνία Συμπέρασμα II. Λύση της εταιρίας και κατάχρηση δικαιώματος Η περιορισμένη ρευστοποίηση και διατήρηση κατά τα λοιπά της κοινωνίας. Επιδίκαση της επιχείρησης ως συνόλου Κατάχρηση δικαιώματος Κοινωνία δικαιώματος - Ιδίως διοίκηση κοινού πράγματος Α. Μίσθωση του κοινού ακινήτου από κοινωνό και καταγγελία της μίσθωσης από την πλειοψηφία των κοινωνών Β. Εκμίσθωση του κοινού πράγματος κατά τη διάρκεια εκκρεμοδικίας Γ. Δικαστική ρύθμιση της διοίκησης κοινού πράγματος Δ. Διαχείριση από την πλειοψηφία - Κοινωφελές ίδρυμα ως μειοψηφών κοινωνός - ΑΚ και ν. 2039/ Ε. Δικαίωμα των κοινωνών στους καρπούς του κοινού πράγματος - Εξακτέοι καρποί...875

17 XXXI 52. Ζητήματα παρακαταθήκης και μεσεγγύησης Α. Τραπεζική κατάθεση - Οι καταθέτες ως καταναλωτές Β. Κατάθεση τίτλων για φύλαξη με πλείονες δικαιούχους Γ. Παροχή ασφάλειας με διορισμό θεματοφύλακα - μεσεγγυούχου προς φύλαξη επιταγής Σύμβαση παρακαταθήκης προς εξασφάλιση υποχρέωσης διατροφής Δυνατότητα ανάκλησης της εντολής προς τον θεματοφύλακα μεσεγγυούχο Ειδικές συμβατικές σχέσεις μη ρυθμιζόμενες στον ΑΚ Α. Εγγυητική Επιστολή - Ομοιόμορφοι κανόνες του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου Β. Ζητήματα χρηματοδοτικής μίσθωσης Ι. Ανατροπή της πώλησης προς την εταιρία leasing και συνέπειες στη χρηματοδοτική μίσθωση ΙΙ. Η εταιρία leasing ως κάτοχος του αντικειμένου της χρηματοδοτικής μίσθωσης Απόδοση πλουτισμού ή αναστροφικοί σκοποί στο δίκαιο του πλουτισμού Ι. Η περιπτωσιολογική και η ενιαία διδασκαλία για τον πλουτισμό Η απομάκρυνση από την παλαιά διδασκαλία Τυπικές περιπτώσεις εφαρμογής με τρεις συμμετέχοντες α) Έκταξη υπό ευρεία έννοια αα) Ενιαία διδασκαλία ββ) Η κρατούσα γνώμη β) Καταβολή από τρίτον ή προς τρίτον χωρίς έγκυρη εξουσιοδότηση αα) Ενιαία διδασκαλία ββ) Η κρατούσα γνώμη γ) Γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου αα) Ενιαία διδασκαλία ββ) Η κρατούσα διδασκαλία δ) Διάθεση παρά μη δικαιούχου χωρίς νόμιμη αιτία αα) Ενιαία διδασκαλία ββ) Η κρατούσα διδασκαλία ε) Αλυσίδα πλουτισμών αα) Ενιαία διδασκαλία ββ) Η κρατούσα διδασκαλία Η (διαφορετική) λειτουργία της αξίωσης πλουτισμού στις δύο διδασκαλίες ΙΙ. Δικαιοπολιτικές παρατηρήσεις...915

18 XXXII Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 1. Η αναγκαιότητα εκκαθάρισης μεταξύ των υποκειμένων της σύμβασης Ο κίνδυνος υπέρμετρης εφαρμογής του δικαίου του πλουτισμού Περίπλοκες λύσεις και αδιέξοδα; Δικαιοηθική σύγκριση ΙΙΙ. Η ρύθμιση του νόμου Από τη ρωμαϊκή condictio στην αξίωση πλουτισμού κατά τη γερμακ 812 (ΑΚ 904) Ο εξοβελισμός της αξίωσης πλουτισμού από τη σημερινή ερμηνεία Τελικές παρατηρήσεις Δικαιοσυγκριτικές σκέψεις για το δίκαιο του πλουτισμού στην Ελλάδα και τη Γερμανία Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Ο πλουτισμός του οφειλέτη της αξίωσης και ιδίως ο επιβαλλόμενος πλουτισμός Διμερείς σχέσεις Τριμερείς σχέσεις ΙΙΙ. Η ζημία του δικαιούχου της αξίωσης Η ευρεία έννοια της ζημίας Τριμερείς σχέσεις IV. Η έλλειψη νόμιμης αιτίας Οι κύριες αιτίες: Σύμβαση και νόμος Το αντάλλαγμα ως νόμιμη αιτία V. Συμπερασματικές παρατηρήσεις Αδικαιολόγητος πλουτισμός - Ειδικά θέματα Α. Υποσχετική σύμβαση ως νόμιμη αιτία - Καταβολή με γνώση του αχρεωστήτου Β. Οφειλή τόκων μεταξύ εμπόρων Γ. Άκυρη σύμβαση έργου - Υπολογισμός επιστρεπτέου πλουτισμού - Αυξημένη ευθύνη για μη σωζόμενο πλουτισμό Δ. Το αντάλλαγμα ως νόμιμη αιτία πλουτισμού - Η οριστικότητα της δόσης ανταλλάγματος από τον πλουτίσαντα που εισέπραξε εγγυητική επιστολή Η προϋπόθεση του παρανόμου στο ελληνικό δίκαιο των αδικοπραξιών σε συγκριτική εξέταση με το γερμανικό δίκαιο Ι. Γενική ρήτρα ή ειδικές διατάξεις για την αδικοπρακτική ευθύνη Αντικείμενο της μελέτης Η ένταση ανάμεσα σε δύο αρχές - Προσπάθειες λύσης μέσω γενικής ρήτρας ή μέσω περιπτωσιολογίας...988

19 XXXIII 3. Αμφισβητούμενες περιπτώσεις ΙΙ. Συγκεκριμενοποίηση της έννοιας του παρανόμου Γενική παρατήρηση Ο περιορισμός (σκοπός του κανόνα) - Η διεύρυνση (γενικές ρήτρες) ΙΙΙ. Εφαρμογή στις αμφισβητούμενες περιπτώσεις - Οι αναγκαίοι περιορισμοί Προστασία της περιουσίας ή επιχείρησης ως όλου Έμμεσα ζημιωθέντες τρίτοι Καθαρή οικονομική ζημία IV. Επίλογος Πρόστηση και αστική ευθύνη των Ποδοσφαιρικών Ανώνυμων Εταιριών από πράξεις οπαδών - ΑΚ Ι. Το πρόβλημα II. Η ευθύνη κατά την αθλητική νομοθεσία και ιδίως κατά τον ΚΑΠ IIΙ. Ευθύνη κατά την ΑΚ Ευθεία εφαρμογή της διάταξης Αναλογική εφαρμογή της διάταξης Εύλογη χρηματική ικανοποίηση (ΑΚ 932) και σχέση προς την αρχή της αναλογικότητας κατά το άρθρο 25 Συντ Ι. Η αρχή της αναλογικότητας ως (συνταγματικός πλέον) κανόνας δικαίου Ερμηνευτική αρχή και κανόνας δικαίου Δυνατότητα διπλής θεμελίωσης Αποδέκτες του κανόνα δικαίου για την αναλογικότητα Περαιτέρω σκέψεις για την απόφαση της ΟλΑΠ 6/ ΙΙ. Σύγκριση εύλογης και σύμφωνης με την αρχή της αναλογικότητας χρηματικής ικανοποίησης ΙΙΙ. Σύνοψη πορισμάτων Έναρξη παραγραφής αδικοπρακτικής αξίωσης - Προβλεψιμότητα ζημιών Α. Έναρξη παραγραφής (AK 251, 937) - Αναστολή - Λόγοι ανωτέρας βίας Β. Έναρξη παραγραφής και προβλεψιμότητα ζημιών Επίμετρο-Γενικό και Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο: Συμμετοχή τους στη ρύθμιση των Νέων Μορφών Συμβάσεων