Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 7 0 Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ - Ο Κ Τ Ω Β Ρ Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα σελ. Ἀνακοινωθέν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τόν σεβασμόν τῆς θρησκευτικῆς διαφορετικότητος καί τήν κατάπαυσιν τῆς βίας, Ἡ ἐπίσκεψη τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στή Δυτική Κρήτη, Πόθος καί Ἐπιστήμη, τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου Ὁ Τίμιος καί Ζωοποιός Σταυρός, Ἀποστόλου Ν. Μπουρνέλη Ἡ ἑορτή τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, Ἰωάννου Γ. Τσερεβελάκη Ἐνημέρωση πού αἰφνιδιάζει καί δικαίωση πού ὀφείλεται, Παρασκευᾶ Συριανόγλου Πολεμικό Ναυτικό καί ἡ ἀνακωχή τῶν Μουδανιῶν, Γεωργίου Ἀλεβίζου Οἱ Νεομάρτυρες στή Βυζαντινή Τέχνη, Θεοχάρους Μιχ. Προβατάκη Τό ὁλοκαύτωμα τῶν δυτικῶν χωριῶν τῆς Ἱεράπετρας, Σπυρίδωνος Γ. Τσικαλουδάκη Σωματική καί πνευματική ἄθληση, Μιχαήλ Ἑλληνικάκη Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἐλευθερίου Χρυσοχόου Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος Διμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 70, Σεπτέμβριος - Ὀκτώβριος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης-Διευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Διεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@otenet.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο, τηλ Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Τό Γενέσιο τῆς Θεοτόκου, 18ος αἰ., Διαστ. 53 Χ 40 ἑκ. ἡ εἰκόνα φυλάσσεται στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Ἀκρωτηριανῆς Τοπλοῦ Σητείας. Ὀπισθόφυλλο: Λεπτομέρεια ἀπό τήν ἴδια εἰκόνα. Τό περιοδικό ἐκδίδεται μέ τή χορηγία τοῦ Κοινωφελοῦς Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΝΗ». 2

3 Ἀνακοινωθέν τοῦ Oἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τόν σεβασμόν τῆς θρησκευτικῆς διαφορετικότητος καί τήν κατάπαυσιν τῆς βίας Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐκφράζει τήν βαθεῖαν λύπην του καθώς ἡ ἀνθρωπότης εἰσέρχεται εἰς περίοδον συγχύσεων καί ρευστότητος, χαρακτηριζομένην διά τάς θρησκευτικάς ἐξάρσεις, ἀποτέλεσμα τῶν ὁποίων εἶναι ἡ ἐκδήλωσις βίας, καί διακρινομένην διά τήν ἔλλειψιν σεβασμοῦ πρός τήν θρησκευτικήν διαφορετικότητα. Ὅταν ἐνεργῶμεν κατά τρόπον ἀναιδῆ καί βίαιον ἐν ὀνόματι τῶν θρησκευτικῶν προκαταλήψεων ἤ τῶν θρησκευτικῶν μας πεποιθήσεων, τότε ὑποτιμῶμεν αὐτήν ταύτην τήν ζωήν καί τήν πίστιν μας, ἐνῷ ταὐτοχρόνως δημιουργοῦμεν κλίμα θυμοῦ, μίσους καί δυσπιστίας τό ὁποῖον φθείρει τούς ἀπό τῆς συστάσεως τοῦ κόσμου συνεκτικούς δεσμούς τῆς ἀνθρωπότητος. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐξέδωκε τόν Αὔγουστον Ἀνακοινωθέν «Περί τῆς ἀναζωπυρώσεως τῆς βίας καί τῆς ἐξαπλώσεώς της ἀνά τήν ὑφήλιον» καί ἐκάλεσεν ὅλους τούς ἀνθρώπους τούς ἐμπλεκομένους εἰς καταστάσεις βίας νά καταθέσουν τά ὅπλα των. Λαμβανομένων ὑπ ὄψιν τῶν ὅσων συνέβησαν κατά τάς τελευταίας ἑβδομάδας, ἡ ὡς ἄνω ἔκκλησις διά τήν ἀνάληψιν δεσμεύσεων πρός ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης καί τοῦ ἀμοιβαίου σεβασμοῦ δι ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπότητα, καθίσταται περισσότερον κρίσιμος παρά ποτέ. Ἡ Ἁγία Γραφή εἰς τό Βιβλίον τῶν Παροιμιῶν (10.12) μᾶς διδάσκει ὅτι «μῖσος ἐγείρει νεῖκος, πάντας δέ τούς μή φιλονεικοῦντας καλύπτει φιλία». Συνεπῶς, ἄς ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἐπειδή γνωρίζομεν ὅτι ἡ ἀληθινή ἀγάπη προέρχεται ἀπό τόν Θεόν, ὁ Ὁποῖος ἐδημιούργησε πάντα ἄνθρωπον καί ἀγαπᾷ ἕκαστον πρόσωπον ἐν τῇ Θείᾳ Αὑτοῦ Προνοίᾳ. Ἡμεῖς, οἱ ὁποῖοι ἐπαγγελλόμεθα ὅτι γνωρίζομεν τόν Θεόν, πρέπει νά ἀναγνωρίσωμεν τό θεόσδοτον δῶρον τῆς ζωῆς εἰς ἕνα ἕκαστον τῶν ἀνθρώπων καί νά σεβασθῶμεν τὸ Θεῖον τοῦτο δημιούργημα. Ἡμεῖς, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζομεν τόν Θεόν Κύριον ἡμῶν, πρέπει νά περιφρουρήσωμεν τήν ἀνθρωπίνην ζωήν καί νά προσεγγίσωμεν μετά τιμῆς ἀκόμη καί τό πρόσωπον μέ τό ὁποῖον διαφωνοῦμεν. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον φρονεῖ ὅτι εἶναι ὑποχρέωσίς μας νά συνδιαλεγώμεθα μέ ὅσους εἶναι διαφορετικοί ἀπό ἡμᾶς, μέ σκοπόν τήν ἐξοικείωσίν μας πρός τά σύμβολα, τάς προτεραιότητας καί τόν τρόπον σκέψεως τῶν «ἄλλων». Τά σύμβολα ἀποτελοῦν ἐξωτερικάς χαρακτηριστικάς ἀπεικονίσεις, πρός τάς ὁποίας ὅλοι οἱ ἄνθρωποι συνδέουν τάς ἐσωτερικάς των ἐννοίας καί ἀξίας. Διά τῆς ἀναπτύξεως τῆς κατανοή- 3

4 σεως τῶν συμβόλων, δυνάμεθα νά κατανοήσωμεν τό ἀνθρώπινον πρόσωπον. Ἡ καταστροφή τῶν συμβόλων ἀντιστοιχεῖ πρός τήν πρόκλησιν πόνου εἰς τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι τιμοῦν τά σύμβολα ταῦτα καί τάς παραδόσεις πού φέρουν ἐντός τῶν καρδιῶν των. Ἡ Α. Θ. Παναγιότης, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ἐπανειλημμένως ἔχει καλέσει ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπότητα νά υἱοθετήσῃ «μίαν ριζικήν ἀλλαγήν στάσεως, συνηθειῶν καί πρακτικῶν» καί νά φθάσῃ εἰς τοιοῦτον ἐπίπεδον δεσμεύσεως ὥστε νά «εἴμεθα ἕτοιμοι νά μοιρασθῶμεν ὅλα τά ἀγαθά μέ ὅλους τούς συνανθρώπους μας». Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ὑπενθυμίζει τό ρηθέν ὑπό τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου εἰπόντος ὅτι«τό μυστήριον τοῦ πλησίον μας δέν δύναται νά ἀπομονωθῇ ἀπό τό μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας». Διά τήν ἐκπλήρωσιν τῶν ἀνωτέρω ἀληθειῶν καί διά τήν διακριτικήν ἀναγνώρισιν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ εἰς ἕκαστον τῶν ἀνθρώπων, ἡ Α. Θ. Παναγιότης ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος καί τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἀποκηρύσσουν τήν ἀντιμετώπισιν τῶν συνανθρώπων μας μέ ἔλλειψιν σεβασμοῦ, περιφρόνησιν καί καταστροφικόν μῖσος. Ἐν κατακλεῖδι, οὐδένα ὠφελοῦν οἱ λόγοι, οἱ πλήρεις μισαλλοδοξίας, αἱ ἀβάσιμοι κατηγορίαι, ἡ ἀδυναμία κατανοήσεως τῶν πολιτιστικῶν διαφορῶν καί ἡ κατάκρισις τοῦ ἄλλου, ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ εἰς τήν ἀποφυγήν τῶν εὐθυνῶν. Ἀνεξαρτήτως τῆς ὁδοῦ τήν ὁποίαν ὁ καθείς ἀπό ἡμᾶς ἐνσυνειδήτως ἐπέλεξε νά ἀκολουθήσῃ, οἱ πάντες εἴμεθα ἀρρήκτως συνδεδεμένοι πρός ἀλλήλους, ὡς τά νήματα τοῦ ἰδίου τάπητος, δημιουργήματος τοῦ Θεοῦ, καί πρέπει νά ἀναγνωρίσωμεν τό κάλλος καί τήν ἐσωτέραν ἀξίαν ἑκάστου καί νά παύσωμεν τήν καταστροφήν ὁποιουδήποτε τμήματος τοῦ συλλογικοῦ ἡμῶν κάλλους. Ἐν τοῖς Πατριαρχείοις, τῇ 29ῃ Σεπτεμβρίου 2012 Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου 4

5 Ἡ ἐπίσκεψη τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στή Δυτική Κρήτη (1 ἕως 4 Σεπτεμβρίου 2012) Τετραήμερη ἐπίσκεψη στή Δυτική Κρήτη πραγματοποίησε ἀπό 1 ἕως καί 4 Σεπτεμβρίου τρ. ἔτους ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος. Τόν Προκαθήμενο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνόδευαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Προύσης κ. Ἐλπιδοφόρος, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Αὐστρίας κ. Ἀρσένιος, ὁ Μέγας Ἀρχιμανδρίτης κ. Ἀθηναγόρας, ὁ Μέγας Ἐκκλησιάρχης κ. Βενιαμίν, ὁ Τριτεύων Διάκονος τῶν Πατριαρχείων κ. Θεόδωρος Μεϊμάρης, ὁ Γραμματεύς τῶν Πατριαρχείων κ. Κων. Τσικάκης καί ὁ δημοσιογράφος-φωτογράφος κ. Νικόλαος Μαγγίνας. Τόν Πατριάρχη τοῦ Γένους ὑποδέχθηκαν τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου 1/9 στόν ἀερολιμένα Χανίων οἱ Σεβ. Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μέ ἐπικεφαλῆς τόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο κ. Εἰρηναῖο, ὁ Ἱερός Κλῆρος, οἱ Μοναχικές Ἀδελφότητες, ὁ ἐκπρόσωπος τῆς Κυβερνήσεως Ὑφυπουργός Διοικητικῆς Μεταρρύθμισης καί Ἠλεκτρονικῆς Διακυβέρνησης κ. Μαν. Βολουδάκης, ὁ Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, ὁ Δήμαρχος Χανίων κ. Ἐμμ. Σκουλάκης, οἱ τοπικοί βουλευτές, οἱ ἐκπρόσωποι τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων καί τῶν Σωμάτων Ἀσφαλείας τῆς νήσου καί ὁ εὐλαβής λαός τῶν Χανίων. Ὁ Δήμαρχος Χανίων κ. Ἐμμ. Σκουλάκης προσφώνησε καί καλωσόρισε μέ θερμά λόγια τόν Πατριάρχη τοῦ Γένους στήν Κρήτη καί πρόσφερε στόν Ὑψηλό ἐπισκέπτη ἔκδοση τοῦ Δήμου γιά τά παλιά Χανιά. Στήν ἀντιφώνησή του ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης εὐχαρίστησε τούς ἐκπροσώπους τῶν Ἀρχῶν, τον Ἱερό Κλῆρο καί τόν εὐσεβή λαό γιά τήν ὑποδοχή καί ἀναφέρθηκε στούς στενούς καί ἄρρηκτους δεσμούς πού συνδέουν τήν Κρήτη μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ἐνῶ δώρισε στόν Δήμαρχο Χανίων μιά ἐπάργυρη εἰκόνα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Στή συνέχεια ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἐπισκέφθηκε τήν Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Ἁγίας Τριάδος τῶν Τζαγκαρόλων μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπλήρωσης τετρακοσίων ἐτῶν ἀπό τῆς ἱδρύσεώς της. Μετά τήν ὑποδοχή τελέσθηκε Δοξολογία στό Καθολικό τῆς Μονῆς, ὅπου τήν Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα προσφώνησαν ὁ οἰκεῖος Ποιμενάρχης Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός καί ὁ Παν/τος Καθηγούμενος Ἀρχιμανδρίτης π. Ἀμφιλόχιος Παπαγιαννάκης καί ἔγινε ἡ ἀνταλλαγή δώρων. Στή συνέχεια, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης προχείρισε σέ Ἀρχιμανδρίτη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου τόν Ἡγούμενο τῆς Μονῆς π. Ἀμφιλόχιο, ἐνῶ χειροθέτησε, ὕστερα ἀπό πρόταση τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, σέ Ἄρχοντα Ἔξαρχο τόν Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταῦρο Ἀρναουτάκη. Ἀκολούθησε ἐπίσημο δεῖπνο στόν περίβολο τῆς Μονῆς. Τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη προσφώνησε ἐκ μέρους τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου ὁ Πανοσιολ. Πρωτοσύγκελλος π. Δακασκηνός Λιονάκης καί Χορωδία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἀπέδωσε ἐκκλησιαστικούς ὕμνους καί παραδοσιακά τραγούδια. 5

6 Τήν Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου τελέσθηκε Πατριαρχική Θεία Λειτουργία καί τά Ἐγκαίνια τοῦ Καθολικοῦ τοῦ Μετοχίου τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος τῆς Ἱερᾶς Σταυροπηγιακῆς καί Πατριαρχικῆς Μονῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Χρυσοπηγῆς, τό ὁποῖο βρίσκεται στό Κάστρο Βαρυπέτρου Κυδωνίας. Νωρίτερα ὁ Πατριάρχης προέστη στή λιτάνευση τῶν ἁγίων Λειψάνων, μέ τά ὁποῖα καθιέρωσε τήν Ἁγία Τράπεζα. Τόν Παναγιώτατο προσφώνησε ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ὁ Πρόεδρος αὐτῆς, Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος, καί ἐκ μέρους τῆς Μοναστικῆς Ἀδελφότητος ἡ Ἡγουμένη Θεοξένη Μοναχή. Στά ἐγκαίνια παρέστησαν οἱ Σεβ. Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Ἀρχιερεῖς ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, Ἡγούμενοι καί Ἡγουμένες ἀπό πολλές Μονές τῆς Κρήτης καί ἀλλοῦ, οἱ σύνεδροι καί τά Μέλη τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν πού συνεδρίαζε αὐτές τίς ἡμέρες στήν Ὀρθόδοξη Ἀκαδημία Κρήτης, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Τυράνων κ. Ἀναστάσιος, ἐκπρόσωποι Ἀρχῶν καί Φορέων καί πλῆθος πιστῶν. Ἀκολούθησε ἐπίσημο γεῦμα στή νέα Τράπεζα τοῦ Μετοχίου. Τό ἀπόγευμα ὁ Παναγιώτατος τέλεσε τόν Ἁγιασμό τῶν ἐγκαινίων τοῦ Κέντρου Περιβαλλοντικῆς Ἐκπαίδευσης, στό μετόχι τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, τό ὁποῖο λειτουργεῖ μέ εὐθύνη τῶν Μοναχῶν τῆς Χρυσοπηγῆς. Τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας ἔγινε ἡ ἐπίσημη ὑποδοχή τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στήν πλατεία τοῦ Ἀγνώστου Στρατιώτου τῆς πόλεως τοῦ Ρεθύμνου, παρουσίᾳ τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, τῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου καί τῶν Μοναχικῶν Ἀδελφοτήτων τῆς Ἱ. Μ. Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, ἐκπροσώπων τῆς Πολιτείας μέ ἐπικεφαλῆς τήν Ὑπουργό Τουρισμοῦ κ. Ὄλγα Κεφαλογιάννη καί τοῦ Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Στ. Ἀρναουτάκη, ἐκπροσώπων τῶν τοπικῶν πολιτικῶν καί στρατιωτικῶν ἀρχῶν καί τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ. Οἱ Ρεθύμνιοι ἐπεφύλαξαν θερμή ὑποδοχή στήν Σεπτή Κορυφή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού προσφώνησε ὁ Δήμαρχος Ρεθύμνου κ. Γεώργιος Μαρινάκης καί ἀντιφώνησε κατάλληλα ὁ Παναγιώτατος κ.κ. Βαρθολομαῖος. Ἀκολούθησε Ἐπίσημη Δοξολογία στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Ρεθύμνης. Τόν Παναγιώτατο προσφώνησε κατάλληλα ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιος, ἀντιφώνησε ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος και ἔγινε ἡ ἀνταλλαγή δώρων. Στή συνέχεια τελέσθηκαν τά ἐγκαίνια τῆς αἰθούσας τοῦ Κέντρου Ὀρθοδόξου Πολιτισμοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, τό ὁποῖο βρίσκεται στό ἰσόγειο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Μεγάρου. Ἀκολούθησε δεξίωση στή Μεγάλη Αἴθουσα τοῦ 6

7 Μητροπολιτικοῦ Μεγάρου, ὅπου ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος δέχθηκε τά σεβάσματα τῶν Ἀρχῶν, τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου καί τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ τοῦ Νομοῦ Ρεθύμνου. Ἔπειτα ἔγινε ἡ μετάβαση στό λόφο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, στό Ἐπισκοπεῖο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, ὅπου ὁ Παναγιώτατος κ.κ. Βαρθολομαῖος τέλεσε τά Θυρανοίξια τοῦ παρεκκλησίου τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου καί πάντων των Ρεθυμνίων Ἁγίων. Τό προγγραμμα τῆς ἡμέρας ἔκλεισε μέ τήν παράθεση ἐπισήμου δείπνου πρός τιμήν τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ὑπό τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου σέ κεντρικό ξενοδοχεῖο τῆς πόλεως τοῦ Ρεθύμνου. Τή δεύτερη ἡμέρα τῆς ἐπισκέψεώς του στήν Ἱερά Μητρόπολη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, Δευτέρα 3/9, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης προσκύνησε στήν Ἱερά Μονή Ἁγίας Εἰρήνης, ἐπισκέφθηκε τήν Ἀντιπεριφέρεια Ρεθύμνης, ὅπου ἔγινε ἐγκάρδια δεκτός ἀπό τήν Ἀντιπεριφερειάρχη τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητας Ρεθύμνου κ. Μαρία Λιονῆ, περπάτησε στήν παλιά πόλη τοῦ Ρεθύμνου καί περιηγήθηκε στά μνημεῖα της, προσκύνησε στόν Ἱερό Ναό τῆς Κυρίας τῶν Ἀγγέλων καί ξεναγήθηκε στίς αἴθουσες τοῦ Ἱστορικοῦ καί Λαογραφικοῦ Μουσείου τῆς πόλης ἀπό τήν Πρόεδρο του κ. Φαλή Βογιατζάκη. Τό μεσημέρι πραγματοποιήθηκε ἡ ἐπίσημη ἐκδήλωση τοῦ Δήμου Ρεθύμνου πρός τιμήν τῆς Α.Θ. Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στό «Σπίτι τοῦ Πολιτισμοῦ», κατά τή διάρκεια τῆς ὁποίας ἔγινε ἐκτενής ἀναφορά στό πολυσχιδές ἔργο καί στή θεοφιλή Ποιμαντορία του στό πρωτόθρονο Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μετά τό πέρας τῆς ἐκδήλωσης καί τήν ἀνταλλαγή δώρων, ὁ Πατριάρχης ἐγκαινίασε τήν ἔκθεση Ἁγιογραφίας τῶν Ἁγιογράφων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου στίς αἴθουσες τοῦ πρώτου ὀρόφου τοῦ ἴδιου κτηρίου, ἡ ὁποία καί συνδιοργανώθηκε ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου καί τόν Δῆμο Ρεθύμνου πρός τιμήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Στή συνέχεια ὁ Πατριάρχης ἀναχώρησε γιά τήν Ἱερά Μονή Σωτῆρος Χριστοῦ Κουμπέ μέ ἐνδιάμεσο σταθμό τό Κοιμητήριο τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου, ὅπου τέλεσε Τρισάγιο στή μνήμη τοῦ ἀοιδίμου Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κυροῦ Ἀνθίμου, τήν ἡμέρα μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἀνθίμου. Στήν Ἱερά Μονή Σωτῆρος Χριστοῦ Κουμπέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο προσφώνησαν ὁ οἰκεῖος Ποιμενάρχης κ. Εὐγένιος καί ἡ Ὁσιωτάτη Καθηγουμένη Μοναχή Πανσέμνη. Ὁ Παναγιώτατος Πατριάρχης ἀντιφώνησε καί μετά τό πέρας τῆς Δοξολογίας ἐγκαινίασε τήν ἀνακαινισθεῖσα αἴθουσα μνήμης τοῦ ἀοιδίμου Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κυροῦ Τίτου, στήν ὁποία φυλάσσονται τά ἄμφια, ἀρχιερατικά εἴδη καί ἡ προσωπική βιβλιοθήκη τοῦ ἀλήστου μνήμης Ἱεράρχου. Tό μεσημέρι ὁ Πατριάρχης τοῦ Γένους ἐπισκέφθηκε τήν Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Ἀρκαδίου, ὅπου μετά τήν ἐπίσημη ὑποδοχή του, τελέσθηκε Δοξολογία στό Καθολικό τῆς ἱστορικῆς Μονῆς, ἀκολούθησαν οἱ προσφωνήσεις τοῦ οἰκείου Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου καί τοῦ Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Ἀνθίμου Καλπάκη, καθώς καί ἡ ἀντιφώνηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος, μετά τό πέρας τῆς Δοξολογίας, ἀνακηρύχθηκε Ἐπίτιμος Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Ρεθυμνίων Ἀττικῆς «Το Ἀρκάδι», μετά τήν προσφώνηση τοῦ Προέδρου τοῦ Δ.Σ. τοῦ Συλλόγου κ. Γ. Βλατάκη. Ἀκολούθησαν τά ἐγκαίνια τῶν ἀνακαινισμένων αἰθουσῶν τοῦ νέου Μουσείου τῆς Ἱ. Μονῆς Ἀρκαδίου καί ἡ παράθεση ἀποχαιρετιστήριου γεύματος στήν τράπεζα τῆς Μονῆς. Στή συνέχεια ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος καί ἡ συνοδεία του ἐπισκέφθηκαν τήν Ἱερά 7

8 Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Ἀρσανίου, ὅπου πραγματοποιήθηκε σύντομη ἀποχαιρετιστήρια ἐκδήλωση μέ παραδοσιακούς κρητικούς χορούς καί τραγούδια ἀπό καταξιωμένοτς Ρεθεμνιῶτες Καλλιτέχνες. Τό ἀπόγευμα τῆς Δευτέρας 3 Σεπτεμβρίου ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος παρέστη καί χαιρέτισε τίς ἐργασίες τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν, πού βρίσκονταν σέ ἐξέλιξη στήν Ὀρθόδοξη Ἀκαδημία Κρήτης στό Κολυμβάρι Κισάμου. Τό Δ.Σ. τοῦ πνευματικοῦ αὐτοῦ Καθιδρύματος τίμησε τόν Σεβ. Μητροπολίτη Σασίμων κ. Γεννάδιο, τόν ὁποῖο ἀνακήρυξε ἑταῖρο της. Τό πρακτικό τῆς ἀπόφασης καί τό τιμητικό δίπλωμα μέ τό τιμητικό μετάλλιο πού ἐπιδόθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη στόν Σεβ. Μητροπολίτη Σασίμων, ἀντιπρόεδρο τῆς Κ.Ε. τοῦ Π.Σ.Ε., ἀνέγνωσε ὁ Γεν. Διευθυντής τῆς Ἀκαδημίας, Δρ. Κων/νος Κενανίδης. Ὁ Πατριάρχης τοῦ Γένους μίλησε στά 150 μέλη τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Π.Σ.Ε., παρουσία τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου καί τῶν Ἱεραρχῶν τῆς νήσου, Κληρικῶν καί τῶν ἐκπροσώπων τῶν Ἀρχῶν τῆς νήσου. Τήν Τρίτη 4 Σεπτεμβρίου ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης χαιρέτησε καί εὐλόγησε τήν ποδοσφαιρική ὁμάδα τοῦ Πλατανιᾶ Χανίων λόγῳ τῆς ἀνόδου της στήν Α κατηγορία (Superleague) καί στή συνέχεια ἐγκαινίασε τό «Τσατσαρωνάκειο» Πολιτιστικό Πολυκέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κισάμου καί Σελίνου στό Καστέλι Κισάμου. Τό μεσημέρι ἔγινε ἡ τελετή ἀναγόρευσης τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου σέ Ἐπίτιμο Διδάκτορα τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης. To Πολυτεχνεῖο Κρήτης τίμησε μέ αὐτό τόν τρόπο τό πολυσχιδές κοινωνικό, ἀνθρωπιστικό, περιβαλλοντικό καί πνευματικό ἔργο τοῦ Προκαθημένου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ τελετή πραγματοποιήθηκε στό Πάρκο Διάσωσης Χλωρίδας καί Πανίδας τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης, παρουσίᾳ σύσσωμης τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ἄλλων Ἀρχιερέων καθώς καί πλήθους κόσμου. Ἀκολούθως ὁ Παναγιώτατος παρεκάθισε σέ γεῦμα πού περέθεσε πρός τιμήν καί τῆς συνοδείας του ἡ οἰκογένεια τοῦ πρώην Πρωθυπουργοῦ κ. Κων. Μητσοτάκη στήν οἰκία του, στό ὁποῖο παρεκάθισαν οἱ Σεβ. Ἀρχιερεῖς τῆς νήσου, ὁ Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Στ. Ἀρναουτάκης, ὁ Γεν. Γραμματέας τῆς Ἀποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κ. Γ. Δεικτάκης κ.ἄ. Ἀκολούθως, ὁ Πατριάρχης τέλεσε Τρισάγιο ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς μακαριστῆς Μαρίκας Κων. Μητσοτάκη στόν τάφο της στήν περιοχή Ἀργουλιδέ καί στή συνέχεια ἐπισκέφτηκε τήν γυναικεία Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Κορακιῶν Χανίων, ὅπου ἔγινε δεκτός ἀπό πλῆθος πιστῶν. Τήν Σεπτή Κορυφή τῆς Ὀρθοδοξίας προσφώνησε συγκινητικά ἡ Γερόντισσα τῆς Μονῆς Ἀγαθαγγέλη Μοναχή καί ἀντιφώνησε ὁ Πατριάρχης. Ἡ ἀναχώρηση τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ἔγινε ἀργά τό ἀπόγευμα ἀπό τόν ἀερολιμένα Χανίων, ὅπου τόν Παναγιώτατο καί τή συνοδεία του κατευόδωσαν οἱ Σεβ. Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μέ ἐπικεφαλῆς τόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο κ. Εἰρηναῖο, ὁ Ἱερός Κλῆρος καί Μοναχοί τῆς Ἱ. Μ. Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου καί ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν Ἀρχῶν. 8

9 Π ό θ ο ς κ α ί Ἐ π ι σ τ ή μ η Τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου Ἱερώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κύριε Εἰρηναῖε, Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, οἱ συγκροτοῦντες τήν Ἱεράν Ἐπαρχιακήν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, καί λοιποί ἅγιοι ἀδελφοί, Ἐξοχώτατοι κύριε Ἐπίτιμε Πρόεδρε τῆς Νέας Δημοκρατίας, κύριοι Ὑπουργοί καί λοιποί ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν, δημοτικῶν καί ἄλλων ἀρχῶν, Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρύτανι μετά τῶν ἐκλεκτῶν μελῶν τῆς Συγκλήτου τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης, Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγηταί, Ἀγαπητοί φοιτηταί καί φοιτήτριαι, Ηἐξαιρετική τιμητική διάκρισις πρός τό πρόσωπον τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διά τῆς ἀπονομῆς τοῦ τίτλου τοῦ ἐπιτίμου διδάκτορος τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης, τοῦ ἑδρεύοντος ἐν τῇ ἱστορικῇ πόλει τῶν Χανίων, ἀφ ἑνός μέν συγκινεῖ ἡμᾶς ἰδιαιτέρως, ἀφ ἑτέρου δέ ἀνάγεται, ὡς τό αἰσθανόμεθα καί ὡς λέγομεν εἰς τήν Ὀρθόδοξον Θεολογίαν, εἰς τό πρωτότυπον, τοὐτέστιν εἰς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, τό ἐργαζόμενον διά μέσου τῶν αἰώνων ἕως τῆς σήμερον, ἐν μέσῳ ποικίλων δυσκολιῶν, διά τήν μετάδοσιν ἑνός οὐσιαστικοῦ μηνύματος, τό ὁποῖον ἀποβλέπει εἰς τήν ἐπικράτησιν ἐπί τῆς γῆς, δημιουργήματος τοῦ Θεοῦ, τῆς εἰρήνης, τῆς ἀγάπης, τῆς δικαιοσύνης καί γενικῶς τῆς βασιλείας Του, κατά τόν λόγον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός τούς Ἀποστόλους Του. Δοξάζομεν τόν Ἅγιον Τριαδικόν Θεόν διά τήν δωρεάν ταύτην, εὐχαριστοῦμεν ὑμᾶς ἅπαντας διά τήν προσγενομένην τιμήν εἰς τό ταπεινόν πρόσωπον ἡμῶν καί εὐχόμεθα εἰς ὑμᾶς ὅπως πληροῦσθε ὑπό χαρᾶς ἀνεκλαλήτου, ὑγείας ἀστεμφοῦς καί ἐμπνεύσεως πνευματικῆς, προκειμένου νά ἐργάζησθε τόσον διά τήν ἀνάπτυξιν τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας ὅσον, καί κυρίως, διά τήν βελτίωσιν τῶν κοινωνικῶν πραγμάτων καί τῶν ἀνθρωπίνων ἐπιδιώξεων, εἰς τήν διακονίαν τῶν ὁποίων καί ἐκλήθητε, κύριε Πρύτανι καί κύριοι Καθηγηταί. Εἴθισται κατά τήν ἀπονομήν μιᾶς τοιαύτης τιμητικῆς διακρίσεως νά ἐκφωνῆται λόγος περί θέματος τό ὁποῖον ἐνδιαφέρει τόν σύγχρονον ἄνθρωπον καί δύναται νά ἀποβῇ ἐπωφελής. Ἄν καί γνωρίζομεν ἐπαρκῶς ὅτι οἱ παριστάμενοι εἰς τήν αἴθουσαν ταύτην εἶναι ἐγκρατεῖς τῆς ἐπιστήμης θεράποντες καί ὁ χρόνος περιωρισμένος, ἐν τούτοις θά προσπαθήσωμεν νά ἐκφράσωμεν σκέψεις τινάς περί τοῦ θέματος τῆς Οἰκολογίας καί τοῦ πόθου πρός τήν ἐπιστημονικήν ἔρευναν καί τεχνολογίαν, ἧς τεχνίτης καί δημιουργός ὁ Θεός (πρβλ. Ἑβρ. ια 10). Βεβαίως, δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναλυθοῦν πλήρως αἱ σκέψεις αὗται, ὅμως θά τεθοῦν ἐνώπιόν σας κατά τό λόγιον «δίδου σοφῷ ἀφορμήν καί σοφώτερος ἔσται»(παρ. θ,9). Ὅταν πρό μερικῶν ἐτῶν, Ἱερώτατοι ἀδελφοί, κύριοι ἀκαδημαϊκοί διδάσκαλοι καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, παρακολουθοῦντες τάς φυσικάς καταστροφάς, τάς ὁποίας προεκάλει ἡ ἀνθρωπίνη δραστηριότης, ἐπροβληματίσθημεν καί ἐξεκινήσαμεν μίαν προσπάθειαν διαφωτίσεως τοῦ κοινοῦ περί τῆς ἀξίας καί τῆς σημασίας τοῦ περιβάλλοντος διά τήν ἀνθρωπίνην ζωήν, ἀσφαλῶς δέν προεβλέπομεν τότε ὅτι ἡ Οἰκολογία θά καθίστατο εἰς τόσον μικρόν διάστημα ἐπιστήμη καί πανανθρώπινος πόθος. Χιλιάδες μελετήματα ἔχουν ἔκτοτε δημοσιευθῆ διά τάς ἐπιπτώσεις τῶν περιβαλλοντικῶν καταστροφῶν εἰς τήν ζωήν τοῦ ἀνθρώπου. Ἑκατομμύρια ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέν εἶχον ἀκούσει τήν λέξιν περιβάλλον, εἶναι σήμερον ἔνθερμοι ὑποστηρικταί τῆς προστασίας αὐτοῦ. Ἡ ἐπιστήμη ἐπιβεβαιοῖ πλέον καθημερινῶς ὅτι τά κέρδη ἐκ τῆς σκληρᾶς ἐκμεταλλεύσεως τῶν περιβαλλοντικῶν πόρων εἶναι πολλάκις ὀλιγώτερα ἀπό τάς ζημίας τάς ὁποίας προκαλεῖ ἡ ἐκμετάλλευσις αὕτη. Ἐπί πλέον, τά κέρδη καρποῦνται ὀλίγοι, ἐνῷ τάς ζημίας ὁλόκληρος ἡ ἀνθρωπότης. Διά τήν τρύπαν τοῦ ὄζοντος ὑπάρχουν ἀρκετοί ὑπεύθυνοι, ἀλλά οὐδείς ὑπάρχει ὁ ὁποῖος νά μή ὑφίσταται τάς συνεπείας τῆς ὑπάρξεώς της. Διά τό φαινόμενον τοῦ θερμοκηπίου καί τάς δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις του, ὑπάρχουν ἀρκετοί συνυπεύθυνοι, ἀλλά σύνολος ἡ ἀνθρωπότης ὑφίσταται τάς συνεπείας. Ὁμιλία τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν τελετήν ἀπονομῆς Αὐτῷ τοῦ τίτλου τοῦ Ἐπιτίμου Διδάκτορος ὑπό πάντων τῶν Τμημάτων τοῦ Πολυτεχνείου Κρήτης, (Χανιά, 2 Σεπτεμβρίου 2012). 9

10 Ὅταν, λοιπόν, πρό πολλῶν ἐτῶν, οἱ πλέον εὐαίσθητοι καί οἱ πλέον ἐνήμεροι ἀνεκίνησαν τό θέμα τῆς π ρ ο σ τ α σ ί α ς τοῦ περιβάλλοντος, ἐθεωρήθησαν ρ ο μ αν τ ι κ ο ί, αἰθεροβάμονες καί ἀκραῖοι, ἀντίθετοι πρός τήν πρόοδον. Τά ἐπακολουθήσαν τα ἀκραῖα καιρικά φαινόμενα, ἡ ἔκρηξις εἰς τό ἐργοστάσιον π υ ρ η ν ι κ ῆ ς ἐνεργείας τοῦ Τσερνομπίλ, ἡ διαρροή πετρελαίου εἰς τόν κόλπον τοῦ Μεξικοῦ καί ἄλλα παρόμοια γεγονότα ἀφύπνισαν τάς συνειδήσεις καί μετέτρεψαν τούς εἰρωνευομένους τό ἐνδιαφέρον διά τό περιβάλλον εἰς ἐρευνητάς τῶν σχέσεων τῶν ἀνθρωπίνων ἐπεμβάσεων εἰς αὐτό πρός τά ἐπιζήμια φαινόμενα. Ὡς ἦτο φυσικόν, οἱ ἐρευνηταί διαφόρων εἰδικοτήτων ἤρχισαν τάς μετρήσεις, τάς ἐκτιμήσεις καί τήν ἐξαγωγήν ἐπιστημονικῶν συμπερασμάτων διά τάς σχέσεις μεταξύ τῶν δραστηριοτήτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ἐπιζημίων συνεπακο-λούθων αὐτῶν. Οὕτω, προέκυψε μία νέα ἐπιστήμη, ἡ Οἰκολογία, καί ἕνας νέος κανονιστικός κλάδος τοῦ νομικοῦ χώρου, ἡ παντοειδής Νομοθεσία, περί τῶν ἀναγκαίων νά ληφθοῦν μέτρων διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος. Ὁ πόθος διατηρήσεως τῆς ὀμορφιᾶς τοῦ κόσμου, ὁ ὁποῖος παρεκίνησε τούς πρώτους ρομαντικούς περιβαλλοντολόγους νά ἐνδιαφερθοῦν διά τό θέμα, μετεξειλίχθη εἰς ζῆλον ἀναριθμήτων ἐπιστημόνων καί ἐπιστημονικῶν ἱδρυμάτων διά τήν ἐξεύρεσιν λύσεων εὐνοϊκωτέρων διά τό περιβάλλον. Τοιουτοτρόπως, συνεχῶς βελτιοῦνται αἱ μηχαναί ἐσωτερικῆς καύσεως, ὥστε νά ἐκπέμπουν ὁλονέν ὀλιγώτερα ἐπιβλαβῆ καυσαέρια. Συνεχῶς ἐξευρίσκονται μέθοδοι μικροτέρας καταναλώσεως ἐνεργείας, διά τήν ἐπίτευξιν τοῦ αὐτοῦ ἔργου. Συνεχῶς βελτιοῦνται οἱ τρόποι περιορισμοῦ τῶν δυσμενῶν ἐκπομπῶν. Βεβαίως, εἰς τά διεθνῆ συνέδρια διά τό περιβάλλον, αἱ προηγμέναι βιομηχανικῶς χῶραι, αἱ ὁποῖαι εἶναι αἱ περισσότερον ὑπεύθυνοι διά τήν κακήν ἐπίδρασιν τῆς βιομηχανίας των εἰς τό περιβάλλον, διστάζουν νά ἀποδεχθοῦν τά ὑπό τῆς ἐπιστήμης προτεινόμενα μέτρα διά τήν μείωσιν τῶν δυσμενῶν αὐτῶν ἐπιρροῶν τῆς ἀναπτύξεώς των. Ἀλλά ὁ ἀνταγωνισμός συνεχίζεται, αἱ πιέσεις τῶν ποθούντων καλύτερον περιβάλλον αὐξάνονται, οἱ ἐπιστήμονες ἐφευρίσκουν καί νέας μεθόδους ὀλιγώτερον δαπανηράς διά τόν περιορισμόν τῶν δυσμενῶν ἐπιρροῶν εἰς αὐτό τῆς βιομηχανικῆς προόδου καί τελικῶς ἐλπίζομεν ὅτι ὁ πόθος διά καλύτερον περιβάλλον θά γενικευθῇ καί θά μετατραπῇ εἰς ἐπιστημονικήν πρότασιν καί εἰς νομοθετικήν ἐντολήν. Ἀσφαλῶς, ἡ διαπάλη αὐτή θά ἔχῃ ὡς συνέπειαν τόν περιορισμόν ὡρισμένων ὑπερβολῶν τῆς βαθείας οἰκολογίας, εἰς τρόπον ὥστε τό αἴτημα τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος νά ἔχῃ εὔλογα καί πρακτικῶς ἐφαρμόσιμα ὅρια, νά μή γίνεται δηλαδή ἐμπόδιον εἰς τήν ἀναγκαίαν διά τήν ἐπί γῆς ζωήν τοῦ ἀνθρώπου ἐπέμβασιν εἰς τό φυσικόν περιβάλλον. Ἡ κατάστασις δέν ἔχει εἰσέτι ἐξισορροπηθῆ. Ὁ πόθος διά οἰκολογικόν περιβάλλον ἔχει αὐξηθῆ. Ἡ ἐπιστήμη ἔχει μελετήσει πολλά θέματα καί ἔχει εὕρει ἀξιολόγους λύσεις. Αἱ ἀντιδράσεις τῶν οἰκονομικῶς θιγομένων ἀπό τό κόστος τῶν περιβαλλοντικῶν μέτρων συνεχίζονται, ἐνίοτε ἔργα ἀπαραίτητα ἤ ὠφέλιμα διά τοπικάς κοινωνίας παρεμποδίζονται ὡς ἐπιδρῶντα δυσμενῶς εἰς τό περιβάλλον, ἐνῷ θά ἦτο δυνατόν διά τῆς λήψεως καταλλήλων μέτρων καί τά ἔργα νά ἐπιτελεσθοῦν καί τό περιβάλλον νά προστατευθῇ, ἤ τοὐλάχιστον νά θιγῇ εἰς ἀνεκτόν βαθμόν, ὥστε συγκρινομένου τοῦ γενικωτέρου ὀφέλους καί τῆς περιβαλλοντικῆς ζημίας ἐκ τῆς ἐκτελέσεως τοῦ ἔργου νά κριθῇ εὐλόγως ὅτι ἀμφότερα δύνανται νά συνυπάρξουν. Ἡ ἐπιστήμη διά τό περιβάλλον δέν ἀναιρεῖ τήν ἀγάπην διά τόν ἄνθρωπον. Ἀντιθέτως, προϋποθέτει αὐτήν. Ἀγαπῶμεν τό περιβάλλον ὡς ἔκφρασιν τῆς ἀγαθότητος καί τοῦ κάλλους τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ταὐτοχρόνως καί ὡς προσφοράν Αὐτοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, εἰς τόν ὁποῖον ἔδωκε τήν ἐντολήν νά κατακυριεύσῃ τῆς γῆς, ὄχι βεβαίως καταστρεπτικῶς ἀλλά χρηστικῶς. Ἡ κατακυρίευσις τῆς γῆς, ὡς ἐντολή τοῦ Θεοῦ, περιλαμβάνει ἐπί πλέον τῆς φυσικῆς ἐξουσιάσεως καί τήν πνευματικήν τοιαύτην. Κατεξουσιάζει ὁ ἄνθρωπος τῆς γῆς, ὅταν γνωρίζῃ τάς δυνάμεις αἱ ὁποῖαι κρύπτονται εἰς διάφορα στοιχεῖα αὐτῆς. Διά τῆς βαθυτέρας γνώσεως τῶν φυσικῶν ἰδιοτήτων τῶν διαφόρων στοιχείων τοῦ 10

11 πλανήτου, ἀποκτῶμεν τήν ἐπιστημο-νικήν ἐξουσίαν ἐπ αὐτῶν καί τήν συνεπακόλουθον τεχνολογι-κήν δυνατότητα χρησιμοποιήσεως αὐτῶν. Ἑπομένως, ἡ τ ε χ ν ο λ ογ ί α, ὡς σύγχρονος ἀνθρωπίνη προσπάθεια, δέν εἶναι, ὡς ἐφοβήθησάν τινες, αὐθάδεια τῆς ἀνθρωπίνης ὑπεροψίας ἔναντι τῆς φύσεως, ἀλλά ε ὐ λ ο γ η μ έ ν η κ α τ ε ξ ο υ σ ί α σ ι ς τῆς γῆς διά τῆς βαθυτέρας ἐπιγνώσεως τῶν ἰδιοτήτων της. Διά τόν πρωτόγονον ἄνθρωπον, εἷς ὄγκος μεταλλεύματος ἀπετέλει ἁπλῶς ἕνα λίθον. Ἡ γνῶσις ὅτι ὁ λίθος οὗτος ἀποτελεῖ ὀρυκτόν σίδηρον μεταλλεύματος, αὐξάνει τήν κατεξουσίασιν τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς, διότι ἀναγκάζει τόν λίθον τοῦτον νά δώσῃ τό μετάλλευμα τοῦ σιδήρου, ὁ ὁποῖος τόσον πολύ χρησιμοποιεῖται εἰς τήν σύγχρονον ζωήν. Βεβαίως, εἰς τήν χρῆσιν τῶν δυνατοτήτων, τάς ὁποίας παρέχει εἰς τόν ἄνθρωπον ἡ τοιαύτη ἐπιστημονική κατεξουσί-ασις τῆς γῆς, ὑπάρχουν ἠθικά ὅρια. Διότι ἡ θεϊκή ἐντολή τῆς ἐπιστημονικῆς κατεξουσιάσεως τῆς γῆς, δέν ἐμπεριέχει καί τήν ἐντολήν ἤ τήν ἔγκρισιν τοῦ Θεοῦ διά τήν καταστροφικήν χρῆσιν τῶν σχετικῶν δυνατοτήτων, τάς ὁποίας ἐπισημαίνει ὁ ἄνθρωπος. Ἐν συμπεράσματι, ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ δέν ἔρχεται εἰς ἀντίθεσιν μέ τήν τεχνολογικήν γνῶσιν καί ἀνάπτυξιν, ἀλλά μέ τήν ἀνήθικον χρῆσιν αὐτῆς. Εἶναι βεβαίως καί ἀτυχῶς γεγονός, ὅτι πολλαί τῶν τεχνολογικῶν ἐξελίξεων προεκλήθησαν ἀπό τήν ἐπιθυμίαν ἀποκτήσεως ὑπό τοῦ κακοῦ ἀνθρώπου μεγαλυτέρων καταστροφικῶν δυνατοτήτων διά νά χρησιμοποιηθοῦν αὗται διά τήν καταστροφήν τοῦ ἀντιπάλου. Παρά ταῦτα, πολλαί τούτων ἀπετέλεσαν ἐφευρέσεις ἐπωφελεῖς εἰς τήν καθημερινήν ζωήν, αἱ ὁποῖαι εὐρέως χρησιμοποιοῦνται σήμερον ὑπό τῆς πλειονότητος τῶν ἀνθρώπων. Τό ἀληθές περιεχόμενον τοῦ Θ ε λή μ ατο ς τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι τοῦτο ἐμπερικλείει τούς ὅρους τῆς ἀνθρωπίνης εὐδαιμονίας καί εὐφροσύνης. Ἑπομένως, δέν πρόκειται περί θελήματος, ἀλλά περί ὅρων καί κανόνων πνευματικῆς ὑγιείας, οἱ ὁποῖοι ἀποβλέπουν εἰς τόν ἄνθρωπον καί ὄχι εἰς τόν Θεόν. Δέν εἶναι ὁ Θεός ὁ ἰσχυρός Θεός, ὁ Ὁποῖος θέλει καί ἀπαιτεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους νά κάνουν αὐτό ὅπερ θέλει, ἀλλά εἶναι ὁ Θεός ὁ στοργικός Πατήρ, ὁ Ὁποῖος διδάσκει εἰς τά τέκνα Του τί πρέπει αὐτά νά θέλουν καί νά πράττουν, διά νά εὑρίσκωνται εἰς ἀπέραντον εὐφροσύνην καί ἀγαλλίασιν, χρησιμοποιοῦντα καί ἐκμεταλλευόμενα τήν δημιουργίαν τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποίαν διέθεσεν ὡς κληρονομίαν καί παρακαταθήκην εἰς πάντας ἀνθρώπους, τούς κατ εἰκόνα καί καθ ὁμοίωσιν Αὐτοῦ πλασθέντας, διό καί μαζί μέ τόν ἄνθρωπον ἡ κτίσις πᾶσα ἀποκαραδοκεῖ τήν σωτηρίαν αὐτῆς. Εἶναι μέγα λάθος νά βλέπωμεν τόν Θεόν ὡς εἰκόνα τοῦ ἐμπαθοῦς ἀνθρώπου καί τάς σωτηριώδεις ἐνεργείας Αὐτοῦ διά τόν ἄνθρωπον ὡς θεοκεντρικάς καί ὡς ἀποβλεπούσας εἰς τήν ἱκανοποίησιν τοῦ Θεοῦ ἤ τῆς θείας δικαιοσύνης κατ ἀντιγραφήν τῶν ἐπιδιώξεων τῆς ἀνθρωπίνης διπλωματίας ἤ τῆς ἀνθρωπίνης ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης, ἡ ὁποία φθάνει μέχρις ἑνός ὁρίου, τό ὁποῖον δέν δύναται νά ὑπερβῇ, κατά τόν προφητάνακτα Δαυΐδ «ὅριον ἔθου, ὅ οὐ παρελεύσονται» (Ψαλμ.103, 9). Τό ὀρθόν εἶναι ὅτι ὁ Θεός ἐνεργεῖ ἐξ ἀγάπης, αὐτοθυσιαστικῶς ὑπέρ τοῦ ἀνθρώπου καί οὐδέν ἴχνος ἔχει ἐπιθυμίας πρός τιμωρίαν τοῦ ἀνθρώπου ἤ τοῦ ἀντιπάλου του ἤ τοῦ ἐχθροῦ του, ἤ τοῦ ἀνυπακόου πρός Αὐτόν, ἤ τοῦ μή συμμορφουμένου πρός τάς ἐπιταγάς καί διδασκαλίας Του, πρός τό Θέλημά Του, ἀνθρωπομορφικῶς εἰπεῖν, καί, ἑπομένως, ὅταν λέγωμεν ὅτι ἀπειλεῖ ἐννοοῦμεν ὅτι ἐπισημαίνει τάς δυσμενεῖς συνεπείας τῶν ἐγωκεντρικῶν καί χωρίς ἀγάπην ἀνθρωπίνων πράξεων, ἀκόμη καί διά τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐρεύνης διενεργουμένων. Οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου πρός τούς Μαθητάς Του «οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν [...] οὐχ οὕτω δ ἔσται ἐν ὑμῖν, [...] καί ὅς ἄν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος» (Μαρκ. ι 42-43) ἐκφράζουν κατά ἐπιγραμματικόν τρόπον τάς βασικάς κατευθύνσεις τῆς Μεθοδολογίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν Μαθητῶν Του, ὅπως βεβαίως καί τῆς ἐπί γῆς Ἐκκλησίας Του, ἀλλά καί τῆς ἐπιστημονικῆς μεθοδολογίας καί τεχνολογίας. Ἐάν θελήσωμεν νά ἐφαρμόσωμεν αὐτάς τάς ἀρχάς εἰς τήν ἀνθρωπίνην ἔρευναν καί ἐπιστήμην δέν θά ἔχωμεν τά ἐπιζητούμενα ἀποτελέσματα, διότι διά τῆς ἐπεμβάσεως καί τοῦ θελήματος τοῦ 11

12 Θεοῦ, ἐξ Οὗ πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον, ἐν τῇ ζωῇ τῶν ἀνθρώπων, τῶν ἐθνῶν καί τῶν λαῶν, ἀλλά καί τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐρεύνης, ἐπιδιώκονται στόχοι σωτηρίας καί πόθου, στόχοι δηλαδή ἀποβλέποντες εἰς τό καλόν τοῦ ἀπέναντί μας, καί ὄχι κατεξουσιάσεως αὐτοῦ. Ἀλλά, βεβαίως, δέν πρέπει νά λησμονῶμεν, ὅτι τόσον τήν συμπαντικήν ζωήν, ὅσον καί τό ἀνθρώπινον γήϊνον περιβάλλον, κυβερνᾷ ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ἔχει τό ἰδικόν Του σχέδιον καί πρόγραμμα ἐξελίξεως. Εἶναι γνωστόν, ὅτι εἰς τήν φυσικήν ἱστορίαν τοῦ πλανήτου τῆς γῆς, ἔχουν εἰς τά βάθη τῶν αἰώνων σημειωθῆ τεράστιαι φυσικαί μεταβολαί, ὡς ἡ ἀπόκλισις τοῦ ἄξονος τῆς γῆς, ἡ ἐποχή τῶν παγετώνων καί ἄλλα, τά ὁποῖα ἐάν εἶναι εἰς τό σχέδιον τοῦ Θεοῦ νά ἐπαναληφθοῦν, οὐδεμία ἀνθρωπίνη δύναμις καί οὐδεμία ἀνθρωπίνη ἐπιστήμη δύναται νά τά ἀποτρέψῃ. Τό πράγματι ἀνθρωπίνως ἀδύνατον τοῦτο ἔργον, δύναται νά ἀποτρέψῃ ἡ προσευχή ἑνός ταπεινοῦ Ἁγίου, ἔχοντος πίστιν ὥστε ὄρη μεθιστάνειν (πρβλ.α Κορ. ιγ 2). Εἶναι γνωστόν, ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅτι ἡ προσευχή ἑνός ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ ἐπεμήκυνε τήν διάρκειαν τῆς ἡμέρας (στήτω ὁ ἥλιος κατά Γαβαών, Ἰη. ι 12), δηλαδή εἶχεν ἐπίδρασιν ἐπί τήν κίνησιν τῶν οὐρανίων σωμάτων. Καί εἰς ἄλλην περίπτωσιν, ἡ προσευχή ἑνός ἄλλου Ἁγίου ἀνέστρεψε τήν κατεύθυνσιν τῆς κινήσεως τοῦ πλανήτου. Τά ἐπιστημονικῶς ἀσύλληπτα γεγονότα ταῦτα μαρτυροῦν, ὅτι καί σήμερον, πέραν τῆς ἐπιστήμης καί τῶν μικρῶν δυνάμεων τοῦ φυσικοῦ ἀνθρώπου, ὑπάρχει ἡ εὐήκοον οὖς τείνουσα πρός τήν προσευχήν τῶν πιστῶν παντοκρατορική δύναμις. Καί ἐάν ἀξίζῃ τόν κόπον νά γίνωνται τόσαι προσπάθειαι διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος διά τῆς χρησιμοποιήσεως τῶν ὑλικῶν δυνατοτήτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ὅσων οὗτος ἐξουσιάζει κατ ἐντολήν τοῦ Θεοῦ φυσικῶν δυνάμεων, πόσον ἀξίζει τόν κόπον νά ζητήσωμεν τάς προσευχάς τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, αἱ ὁποῖαι δύνανται νά ἐνεργοποιήσουν τήν παντοδύναμον ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ. Τό δεύτερον δέν σημαίνει βεβαίως ὅτι θά παραιτηθῶμεν τῶν εἰς τήν ἐξουσίαν μας ἀνθρωπίνων προσπαθειῶν. Σημαίνει, ὅτι πρέπει νά ζητήσωμεν ὅπως ὁ Κύριος ἐπευλογήσῃ αὐτάς διά νά ἔχουν τό ποθούμενον εὐεργετικόν ἀποτέλεσμα. Διότι ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον ἤ διαφυλάξῃ τό περιβάλλον, εἰς μάτην ἐκοπίασεν ὁ ἐπιχειρῶν νά διατηρήσῃ αὐτό (πρβλ. Ψαλμ. 126). Ἀλλά καί διά νά ἐπέμβῃ ὁ Θεός, χρειάζεται νά τό ζητήσῃ ὁ ἄνθρωπος καί νά καταβάλῃ τόν κόπον, ὁ ὁποῖος ἀπαιτεῖται. Ἐπευλογοῦμεν, λοιπόν, ὁλοκαρδίως τό ἔργον σας, κύριοι ἀκαδημαϊκοί διδάσκαλοι, εὐχόμενοι ὅπως ὁ Θεός, ὁ Κύριος καί κυβερνήτης τοῦ παντός, σᾶς ἐμπνέῃ εἰς τήν ἐπιστημονικήν κατακυρίευσιν τῆς γῆς, ὡς ἡ ἀπό τῆς ἐνάρξεως τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ἐντολή Του, ἵνα οὕτω καί τό περιβάλλον φυλάσσεται καί ὁ ἄνθρωπος ἀπολαμβάνῃ τά ἀγαθά τῆς Δημιουργίας. Εἶσθε ὅλοι σας ἐξέχουσαι προσωπικότητες τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας καί τῆς διεθνοῦς οἰκονομικῆς-ἐπιστημονικῆς σκηνῆς ἐν τῇ εὐάνδρῳ καί γενναίᾳ ταύτῃ Νήσῳ τῆς Κρήτης, τῆς προεξαρχούσης ἀνέκαθεν, ἀπό τῶν μινωϊκῶν χρόνων μέχρι τῆς σήμερον, εἰς τήν ἔρευναν καί τήν ἀναζήτησιν τῆς ἀληθείας περί τά θέματα καί τά προβλήματα τῆς ζωῆς καί τῆς δημιουργίας. Ἀναδεικνύετε τά αἴτια καί προτείνετε λύσεις. Ὡς γνωστόν, ἐντολή τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀναζήτησις καί ἐπίγνωσις τῆς ἀληθείας. Τῆς θεογνωσίας, τῆς ἀνθρωπογνωσίας, τῆς κοσμογνωσίας. Ἐντολή τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅμως, ἐπί πλέον, τό κατ ἀλήθειαν ζῆν. Ἔτι μᾶλλον: τό ἀληθεύειν ἐν ἀγάπῃ (Ἐφεσ. δ, 15). Τοῦτο σημαίνει ἀπροκατάληπτον προσέγγισιν τῶν προβλημάτων καί τῆς ζωῆς καί τῆς δημιουργίας δι ἐπιστημονικῶν μεθόδων καί τῆς χρήσεως τῶν μέχρι σήμερον ἐπιτευγμάτων τῆς ἐπιστήμης, τά ὁποῖα ὅμως δέν ὑπερβαίνουν τήν ἀλήθειαν τῶν ὄντων, τῆς δημιουργίας, τῆς ζωῆς, τῆς γνωστῆς ἐμπερικῶς καί ἀγνώστου, πλήν ὅμως ψηλαφητῆς καί δι ἀοράτων νοουμένης πολυμερῶς καί πολυτρόπως (Ἑβρ. α 1) ζωῆς καί ἀνθρωπίνης νοήσεως, ἡ ὁποία ὅμως δέν ὑπέρκειται τῶν ὧν νοοοῦμεν ἤ κατανοοῦμεν. Χρειαζόμεθα Μαρτ υ ρ ί αν, ἀποκά λυ ψ ιν καί καταγ γ ε λί αν τῶν αἰτίων, τά ὁποῖα προκαλοῦν τά φαινόμενα τῆς ἐπιστήμης καί τῆς ζωῆς καί ὁδηγοῦν πρός πόθον ἀνακαλύψεώς των καί διασαφήσεώς των. Καί διεθνῆ ἐπιστημονικήν σ υνεργασίαν, ἀ λ ληλεγγ ύην, ἀφύπνισιν 12

13 τῶν συνειδήσεων, σ υμμετοχήν εἰς τόν ἀγῶνα ἐναντίον πάσης μορφῆς βίας καί πολεμικῶν ἤ ἄλλων συγκρούσεων, ἐναντίον τῶν φοβερῶν, ἀνθρωποκτόνων ἀσθενειῶν τῆς ἐποχῆς μας, τῆς πτωχείας καί ὑπερχρεώσεως ὁλοκλήρων χωρῶν καί λαῶν, ἐναντίον πάσης μορφῆς ἀδικίας, καί ὑπέρ τῆς ὑπερισχύσεως τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐξ ἀγάπης, ἐνδιαφέροντος καί πόθου διά τήν ἐν εὐχαριστίᾳ ἀπόλαυσιν τοῦ ἀνθρώπου ἐδημιούργησε τόν ὡραῖον τοῦτον κό σμον ἀκατανόητον καί ὅμως τοῖς ποιήμασι τοῦ Κυρίου κατανοούμενον, διά τῆς συνεχοῦς ἐρεύνης καί τῆς τεχνολογικῆς ἐπιστήμης. Συναισθανόμενοι τό μέγεθος τῆς ἤδη προκληθείσης βλάβης εἰς τό περιβάλλον ἐκ τῶν ρύπων καί ἐκ τῆς ἄνευ συνέσεως ἀνθρωπίνης παρεμβάσεως εἰς τήν φύσιν, ἔχοντες δέ μέγαν τόν φόβον ὅτι τό οἰκολογικόν ζήτημα, τό ἕως πρό δεκαετίας ἀντιμετωπιζόμενον ὡς δευτερεῦον καί τριτεῦον εἰς τήν διάταξιν τῶν πρός ἐπίλυσιν ζητημάτων, σταδιακῶς θά ἐξελίσσεται ὅλον καί εἰς περισσότερον δυσεπίλυτον -ἤ καί ὅ μή γένοιτο εἰς μή ἀναστρέψιμον- πρόβλημα, ἀναγνωρίζομεν καί τιμῶμεν τό ἔργον σας καί τήν προσφοράν σας, ὑπό τήν προϋπόθεσιν, ἐπαναλαμβάνομεν, ὅτι ἡ γνῶσις καί ἡ ἐπέκτασίς της ἐντάσσεται καί ἐξελίσσεται ὅσον ἐπιτρέπει ὁ Θεός καί ἡ παντοκρατορική δύναμίς Του, ἐν τῇ ὁποίᾳ καί ζῶμεν καί κινούμεθα καί ἐσμεν. Ὁ καθ ἡμᾶς Ἁγιώτατος Ἀποστολικός καί Πατριαρχικός Οἰκουμενικός Θρόνος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ὁποίου κληρουχία ἐκκλησιαστικῶς, πνευματικῶς καί κανονικῶς τυγχάνει καί τό ἐκκλησιαστικόν τοῦτο Θέμα τῆς Κρήτης, διά τήν ὁποίαν καυχᾶται καί σεμνύνεται οὗτος, διότι τοιοῦτος ἔτυχεν αὐτῷ παρά Θεοῦ κλῆρος, παρά τάς δυσχερείας, τάς ὁποίας ἀντιμετωπίζει, ἔχει ἀναλάβει ἐντατικάς πρωτοβουλίας ἐν τῇ ἀνωτέρω ἐννοίᾳ. Ἀρκούμεθα εἰς δύο μόνον ἐπισημάνσεις: Πρῶτον: Εἰς τά πλαίσια Διεθνῶν Διασκέψεων καί Συνεδρίων, τά ὁποῖα κατά διαστήματα ὀργανώνει, τονίζει καί ἐμμένει, ἐπισημαῖνον τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὅτι κάθε ἐμπόδιον εἰς τήν ἔρευναν καί τήν ἐπιστήμην ἀποτελεῖ παράβασιν τοῦ Θελήματος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ καί τῆς καλῆς λίαν δημιουργίας Του (πρβλ. Γεν. α ). Δεύτερον: Ἡ ἐμπεπιστευμένη εἰς τόν ἄνθρωπον θεία δημιουργία ὀδυνᾶται σήμερον ὑπό τήν πίεσιν τῆς πολυμόρφου καί πολυκαταστροφικῆς οἰκολογικῆς κρίσεως. Ἔχει ἀναλάβει, ὡς τοῖς πᾶσι γνωστόν, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον συντόνους πρωτοβουλίας πρός τήν κατεύθυνσιν αὐτήν. Ἐπαινεῖ πᾶσαν ἀνάλογον δρᾶσιν. Καί εἶναι βεβαίως πρόθυμον διά πᾶσαν εὐεργετικήν ὑπέρ τῆς κτίσεως συνεργασίαν καί μετά τοῦ τιμῶντος σήμερον τήν ἡμετέραν Μετριότητα Πολυτεχνείου τῆς Κρήτης, τοῦ ἔχοντος νά ἐπιδείξῃ πανθολογουμένως ἄριστα ἐπιτεύγματα εἰς τό ἀντικείμενον τῆς ἐρεύνης καί ἐνασχολήσεώς του καί προετοιμάζοντος διά τήν αὔριον τῆς Κρήτης, τῆς Ἑλλάδος καί τῆς οἰκουμένης ἐν γένει ἀξιολόγους ἐρευνητάς τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, τοῦ Αἰτίου καί τοῦ Αἰτιατοῦ. Εἴη τό Ὄνομα τοῦ Κυρίου εὐλογημένον καί διά τήν μαρτυρίαν ταύτην τῆς ἐπιστήμης ἐν Κρήτῃ. Σᾶς εὐχόμεθα καί λέγομεν μετά τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «ὁ Θεός τῆς ἐλπίδος πληρώσαι ὑμᾶς πάσης χαρᾶς καί εἰρήνης ἐν τῷ πιστεύειν, εἰς τό περισσεύειν ὑμᾶς ἐν τῇ ἐλπίδι ἐν δυνάμει Πνεύματος Ἁγίου» (Ρωμ. ιε, 13). Σᾶς εὐχαριστοῦμεν διά τήν ἀγάπην σας καί τήν ὑπομονήν σας, καί ὅλως ἰδιαιτέρως διά τήν προσγενομένην εἰς ἡμᾶς καί εἰς τόν Ἁγιώτατον Ἀποστολικόν καί Πατριαρχικόν Οἰκουμενικόν Θρόνον τιμήν καί ἐπικαλούμεθα ἐφ ὑμᾶς καί ἐπί τάς οἰκογενείας σας, καθώς καί εἰς τούς ἀγαπητούς φοιτητάς καί φοιτητρίας τήν ἀγάπην καί τό πλούσιον Ἔλεος τοῦ Δημιουργοῦ πάσης τῆς κτίσεως καί τοῦ αὐξάνοντος τόν πόθον καί τήν ἔφεσιν ὅλων σας πρός ἀποκάλύψιν τῶν μυστηρίων Του, μέ τήν βεβαίαν πεποίθησιν ὅτι καί ἐν προκειμένῳ τό Πολυτεχνεῖον σας θά πρωτοστατήσῃ εἰς τήν σωτήριον παρέμβασιν διά τό οἰκοσύστημα καί δι ὅλον τόν πλανήτην, ὡς ρηξικέλευθον καί πρωτοπόρον ὑπάρχον, καί μέ τήν ἐλπίδα ζέουσαν ὅτι ἡ Θεία Χάρις συνδράμουσα θά ἐντείνῃ καί θά ἐπιταχύνῃ τάς ὑμετέρας προσπαθείας. Ἐπικαλούμεθα ἐπί τάς προσπαθείας σας τήν Χάριν, τήν Ἀγάπην, τόν Φωτισμόν καί τό Ἔλεος τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν. 13 * Τ λοχ βατ

14 Ὁ Τίμιος καί Ζωοποιός Σταυρός Ἀποστόλου Ν. Μπουρνέλη, Ἀν. Καθηγητῆ Α.Ε.Α.Η. Κρήτης 1. Προλεγόμενα. Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Σταυρός* ὡς σημεῖο πού κάνουν ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ἀποτελεῖ μεγάλη εὐλογία, ὅπλο ἀκαταμάχητο, τρόπαιο ἔναντι τοῦ ἀντικειμένου. Ταυτοχρόνως ἐγείρει πλεῖστα ὅσα ἐρωτηματικά, ὅπως τά παρακάτω: Γιατί καί πῶς νά γίνεται; Τί σημαίνει; Λέγεται ὅτι οἱ πρῶτοι χριστιανοί δέν ἔκαναν τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, γιατί ἐμεῖς νά τό κάνουμε; Μήπως ἡ πίστη μας ἀπαιτεῖ λεπτομέρειες; Ἀφοῦ ἦταν φονικό ὄργανο, γιατί νά τό προσκυνοῦμε; Μέσα ἀπό τά κείμενα πού ἀκολουθοῦν θά προσπαθήσουμε νά δώσουμε κάποιες ἀπαντήσεις μέ χειραγωγούς, ὅπως πάντα τούς θεοφόρους Πατέρες. 2. Προτυπώσεις Σταυροῦ στήν Παλαιά Διαθήκη. Ὑπάρχουν ἀρκετές προτυπώσεις τοῦ σημείου τοῦ Σταυροῦ στήν Ἁγία Γραφή. Ἀπό τίς ὑπάρχουσες παραθέτουμε τίς πιό κύριες. Οἱ πρῶτες σχετίζονται μέ τόν Μωϋσῆ καί ἀφοροῦν τή διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης καί τή νίκη τῶν Ἰσραηλιτῶν κατά τή μάχη τους μέ τούς Ἀμαληκίτες. Τό κείμενο τῆς Ἐξόδου μᾶς λέγει ὅτι ὁ Μωϋσῆς χώρισε καί ἕνωσε τή θάλασσα μέ δύο κινήσεις, κάθετα καί ὁριζόντια 1. Γνωστή εἶναι ἐπίσης ἡ Α ὠδή τῶν καταβασιῶν «Σταυρόν χαράξας Μωσῆς ἔπ εὔθείας ράβδῳ τήν Ἐρυθράν διέτεμε» 2. Ἐπίσης ὁ Ἀαρών καί ὁ Ὤρ ἐστήριζαν τα χέρια τοῦ Μωϋσέως στήν κορυφή τοῦ βουνοῦ σέ στάση προσευχῆς μέχρι τή δύση τοῦ ἡλίου. Ἐνῶ προσευχόταν, κέρδιζαν οἱ Ἰσραηλίτες τούς Ἀμαληκίτες. Θά μποροῦσε ὁ Μωϋσῆς νά προσευχηθεῖ μέ ἄλλο τρόπο καί ὄχι μέ τό σῶμα του νά σχηματίζει σταυρό 3. Μάλιστα ὁ Ἰουστίνος ὁ φιλόσοφος καί μάρτυς ὑπεραμύνεται τοῦ ἱεροῦ συμβόλου λέγοντας: «Τό δέ ἀνθρώπινον σχῆμα δέν διαφέρει ἀπό τά ἄλογα ζῶα κατά τίποτε ἄλλο, παρά κατά τό ὅτι εἶναι ὀρθόν καί ἐπιτρέπει ἔκτασιν τῶν χειρῶν καί φέρει εἰς τό 14 πρόσωπον ἀπό τό μέτωπον ἐκτεινομένην πρός τά κάτω τήν καλουμένην μύτην, διά τῆς ὁποίας ἐξασφαλίζεται ἡ ἀναπνοή τοῦ ζῶντος ὀργανισμοῦ καί δέν δεικνύει τίποτε ἄλλο παρά τό σχῆμα τοῦ σταυρόν» 4. Μία προτύπωση γιά τόν τίμιο Σταυρό εὑρίσκεται στήν προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ. Ὁ ἐν λόγῳ προφήτης γράφει: «Καί εἶπε πρός αὐτόν. Δίελθε μέσην τήν Ἱερουσαλήμ καί δός τό σημεῖον ἐπί τά μέτωπα τῶν ἀνδρῶν τῶν καταστεναζόντων καί τῶν κατοδυνωμένων ἐπί πάσαις ταῖς ἀνομίαις ταῖς γινομέναις ἐν μέσῳ αὐτῆς» 5. Κατά τόν προφήτη Ἰεζεκιήλ, ὁ Θεός ἔκαλεσε ἄνδρα καί τοῦ λέγει νά διέλθει τήν Ἱερουσαλήμ καί νά σφραγίσει μέ τό σημεῖον τά μέτωπα ὅσων παραμένουν πιστοί στό Θεό. Μέ τήν λέξη σημεῖον ἡ Γραφή ἀναφέρεται σέ ἕνα ἰδιαίτερο σημάδι σφραγίσεως, διακριτικό αὐτῶν πού ἀνήκουν στό Θεό. Στήν ἀνωτέρω προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ, ἀντί τῆς λέξεως σημεῖον, στό Ἑβραϊκό κείμενο ὑπάρχει τό σχῆμα Τ (ἤ Χ, t), ὑπάρχει ἡ λέξις Τάβ. Δηλαδή λέγει ὁ Θεός στόν ἄνδρα νά σφραγίσει τούς δικούς του μέ τό σημάδι Τ πού εἶναι ὁ Σταυρός. Ἀλλά καί ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία διά τῶν Ὠριγένη, Τερτυλλιανοῦ, Κυπριανοῦ, Ἱερωνύμου ἑρμήνευσε ὅτι μέ τήν λέξη σημεῖον καί τό σημάδι Τ ἤ Χ ἤ πού ἦταν τό 22ο γράμμα τοῦ Ἑβραϊκοῦ ἀλφαβήτου, προεφητεύετο ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ 6. Στήν Καινή Διαθήκη ἔχομε ἄπειρες μαρτυρίες ἰδιαίτερα στούς τέσσερις Εὐαγγελιστές, γιά τό σταυρό πού ἔσηκωσε ὁ Ἰησοῦς καί προσηλώθη ἐπ αὐτοῦ. Ἐπίσης γιά νά πεισθεῖ ὁ Θωμᾶς γιά τήν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, ζητᾶ νά θέσει τό δάκτυλό του στά σημάδια πού δημιούργησαν οἱ ἥλοι. Καταλυτικό ἐπίσης εἶναι τό χωρίο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο θά προηγηθεῖ τό σημάδι τοῦ Σταυροῦ στόν οὐρανό καί μετά θά ἔλθει ἡ Δευτέρα Παρουσία 7. *Τό κείμενο ἀποτελεῖ ὁμιλία τοῦ κ. Ἀπ. Μπουρνέλη στόν Ἱερό Ναό Παναγίας Ἐλεούσας Ἱεράπετρας, μετά τόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό, τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, 18 Μαρτίου 2012.

15 3. Ἡ ἀπόκρυψη καί ἡ εὕρεση τοῦ ζωηφόρου Σταυροῦ. Μετά τή σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τή λαμπροφόρο Ἀνάστασή του τό μένος τοῦ Ἰουδαϊκοῦ ἱερατείου κορυφώθηκε. Ἔτσι θέλησαν νά μεταβάλλουν τή μορφή τοῦ τόπου τῆς σταυρώσεως, νά ἀφανίσουν κάθε σημάδι πού θά θύμιζε τή νίκη τοῦ Θεανθρώπου ἐπί τοῦ Ἅδου καί τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας. Γι αὐτό το λόγο ἐπιχωμάτισαν τό λεγόμενο Γολγοθᾶ καί ἔκτισαν σύμφωνα μέ τούς ἱστορικούς Σωκράτη, Σωζόμενο καί Θεοδώρητο ἕνα ναό πρός τιμήν τῆς θεᾶς Ἀφροδίτης 8. Τριακόσια περίπου χρόνια ἀργότερα ὁ Κωνσταντίνος δέχεται τήν ἐπίθεση τοῦ Μαξεντίου, ἄν καί εἶχε συνάψει συμφωνία εἰρήνης, εὑρίσκεται σέ πολύ δύσκολη θέση, ἀποφασίζει νά προσευχηθεῖ σέ Θεό ζῶντα ἐάν ὑπάρχει, καί ζητᾶ νά τοῦ φανερωθεῖ. Τότε ἄν καί δέν ἦταν χριστιανός, θεία χάριτι καί οἰκονομίᾳ, βλέπει στούς οὐρανούς τρόπαιο σταυροῦ καί ἐπ αὐτοῦ ἐπιγραφή λέγουσα «Ἐν τούτῳ νίκα». Ἔκθαμβος θεωρεῖ ὅτι συμβαίνει κάτι παράδοξο, τή νύκτα διελογίζεται, τί μπορεῖ νά σημαίνει αὐτό τό σημεῖο, μέ συνέπεια, νά ἔχει δευτέρα θεοσημία. Ὁ Χριστός τοῦ παρουσιάζεται καθ ὕπνον καί τόν προτρέπει νά δημιουργήσει ἀπομίμηση τοῦ φανέντος σημείου, διότι δι αὐτοῦ θά νικήσει τόν ἀντίπαλο. Ὁ ἴδιος τό πρωί καλεῖ τούς ἁρμόδιους τεχνίτες καί περιγράφει τή σημαία πού εἶδε δίς τήν προηγούμενη ἡμέρα μέ τό μονόγραμμα τοῦ Χριστοῦ. Τό λάβαρο κατασκευάζεται, ἡ μάχη δίδεται καί ὁ Κωνσταντίνος ἀναδεικνύεται νικητής 9. Μετά τήν περιφανή αὐτή νίκη γύρω στό 312/313 μ.χ., ὁ Κωνσταντίνος στρέφεται πρός τό χριστιανισμό, ἐκδίδει τό διάταγμα τῶν Μεδιολάνων τό 313 μ.χ., συγκαλεῖ, παρευρίσκεται, προεδρεύει τιμῆς ἕνεκεν στήν Α Οἰκουμενική Σύνοδο τό 325 μ.χ. καί καλεῖ τή μητέρα του κοντά του. Μάνα καί γιός διηγοῦνται βιώματα θεοπτίας. Μάλιστα ἡ πρώτη τοῦ ἀποκαλύπτει τήν παρακάτω συγκλονιστική ἐμπειρία: «Μιά νύχτα λοιπόν, ἐνῶ κοιμόταν, βλέπει στόν ὕπνο της κάποια θεϊκή ὀπτασία, πού τήν παρακινοῦσε νά ἔρθει στά Ἱεροσόλυμα καί νά φέρει σέ φῶς τούς καταχωνιασμένους ἱερούς τόπους. Στήν συνέχεια νά ἀναζητήσει τόν σεπτό τάφο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἦταν βαθιά μέσα σέ χώματα πολλά καταχωνιασμένος καί σκεπασμένος ἀπό εἰδωλολατρικό ναό, πού εἶχαν ἐπάνω του χτίσει οἱ ἐθνικοί. Νά ψάξει ἀκόμη γιά τόν ἔνδοξο καί ζωοποιό Σταυρό του» 10. Ἐκεῖνος μέ ἰδιαίτερη χαρά τήν ἀποστέλλει μέ πολλούς στρατιῶτες στά Ἱεροσόλυμα καί ὑστέρα ἀπό κόπους καί θυσίες -ἄς μήν ξεχνοῦμε τήν ἡλικία της καί τή δυσκολία τοῦ ἐγχειρήματος- βρίσκει ἀνάμεσα σέ ἀλλά χαλάσματα τόν τίμιο Σταυρό, μαζί μέ ἄλλους δύο. Ποιός ἄραγε εἶναι τοῦ σταυρωθέντος Κυρίου; Ἡ ἀπάντηση δίδεται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Ἱεροσολύμων Μακάριο, ὁ ὁποῖος καλεῖται νά μεταβεῖ σέ μία ψυχορραγούσα γυναίκα. Ἀντί αὐτοῦ προτρέπει τούς καλοῦντας αὐτόν, νά φέρουν τήν ἀποθνήσκουσα ἐπί τοῦ σημείου τῆς εὑρέσεως καί νά τήν ἀκουμπήσουν ἐπί τῶν ἀνευρεθέντων σταυρῶν. Μόλις ἡ ἀσθενούσα ἀκούμπησε τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ, κατά τόν ἱστορικό Σωκράτη, «ἀνερρώσθη καί ἐν τοῖς ὑγιαίνουσιν ἦν. Τοῦτον μέν οὖν τόν τρόπον τό τοῦ σταυροῦ ξύλον ηὕρηται. Ἡ δέ τοῦ βασιλέως μήτηρ, οἶκον μέν εὐκτήριον ἐν τῷ τοῦ μνήματος τόπῳ πολυτελῆ κατεσκεύασεν» Ἡ πρώτη ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί οἱ λοιπές ἑορτές του. Ἀμέσως μετά τήν εὕρεση τοῦ ζωηφόρου Σταυροῦ, ἡ Ἁγία Ἑλένη τόν συνόδευσε μετά τοῦ Ἐπισκόπου Μακαρίου μέχρι τά Ἱεροσόλυμα. Ἐκεῖ ἔγινε μέ ἰδιαίτερη χαρά δεκτός καί ὁ Ἐπίσκοπος ὕψωσε αὐτόν ἐνώπιον τοῦ λαοῦ. Ὁ λαός ἐπί τῇ θέᾳ του ἀνεφώνησε, «Κύριε ἐλέησον». Ἡ πρώτη ὕψωση ὑπολογίζεται τό 326 μ.χ. Ὅμως ὅταν τά 15

16 Ἱερ ο σ όλυμα κατακτήθηκαν ἀπό τούς Πέρσες, ὄχι μ ό ν ο χ ρ ι σ τ ι α ν ο ί, μεταξύ αὐτῶν καί ὁ Πατριάρχης, ἀλλά καί τό τίμιο ξύλο μεταφέρθηκε στήν Περσία. Τό 628 μ.χ. ὁ β υ ζ α ν τ ι ν ό ς αὐτοκράτωρ Ἡ ρ ά κ λ ε ι ο ς κατετρόπωσε τούς Πέρσες, ἀπελευθέρωσε τ ο ύ ς αἰχμαλώτους καί ἐπέστρεψε τόν ζωοποιό Σταυρό στή θέση του. Τότε ὑψώθη ἐπί τοῦ ἄμβωνος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως ὑπό τοῦ ἐλευθέρου πλέον Πατριάρχου Ζαχαρίου, γεγονός τό ὁποῖον ἀποτέλεσε ἀφορμή γιά τόν ὁρισμό τῆς 14ης Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέρα ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Ξύλου. Ἔκτοτε ἐντός τοῦ πλαισίου τοῦ ἑορτολογίου καθιερώθηκαν καί ἄλλες γιορτές πρός τιμήν του, τίς ὁποῖες ἀπαριθμεῖ σύγχρονος ἐρευνητής σέ σχετικό ἄρθρο του: α) Τῆς εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἡ ὁποία ἑορτάζεται τήν 6ην Μαρτίου. β) Ἡ ἑορτή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, ἡ ὁποία ἑορτάζεται κατά τήν Γ Κυριακή τῶν Νηστειῶν. γ) Ἡ ἑορτή τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τιμώμενη τήν 14ην Σεπτεμβρίου. δ) Ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἐν οὐρανῷ φανέντος, τό ἔτος 351, φωτεινοῦ Σταυροῦ, κατά τήν 7ην Μαΐου. Ἔφανη εἰς τόν οὐρανόν καθ ὅλην τήν ἔκτασιν, ἀπό τοῦ Γολγοθᾶ μέχρι τοῦ ὄρους τῶν Ἐλαιῶν ἐπί Ἐπισκόπου Ἱεροσολύμων Κυρίλλου. ε) Ἡ πρόοδος τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τήν 1ην Αὐγούστου. Στή Κωνσταντινούπολη ὁ Τίμιος Σταυρός μετεφέρετο ἐκ τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας εἰς τό Παλάτιον καί ἐκεῖθεν τήν 1ην Αὐγούστου περιήγετο ἐπί δέκα πέντε ἡμέρας ἀνά τήν πόλιν πρός ἁγιασμόν τῆς ἀτμόσφαιρας καί ἀποτροπήν τῶν λυμαινομένων τήν πόλιν νόσων. Ἐκτός ὅμως τῶν ἑορτῶν τούτων ὁ Σταυρός τιμᾶται καί κατά τίς δύο νηστήσιμες ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος, ἤτοι τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή Διάδοση σημείου τιμίου Σταυροῦ καί προσκύνησή του - Ἄρση προσωπικοῦ σταυροῦ. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἀπό τόν τέταρτο αἰώνα καί ἑξῆς τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ διαδίδεται, ἀποτυπώνεται παντοῦ, γίνεται ἀπό ἄρχοντες καί ὑπηκόους, γυναῖκες καί ἄνδρες, δούλους καί ἐλεύθερους. Τό σύμβολο τῆς πιό χειρότερης τιμωρίας, μετατρέπεται σέ ποθητό καί ἀξιαγάπητο μέσο. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος διασώζει στά ἔργα του αὐτή τήν παράδοση πού ἐπικρατεῖ στίς τάξεις τῶν χριστιανῶν λέγοντας: «Ὁ σταυρός ὑπάρχει στήν Ἱερή Τράπεζα, αὐτός στίς χειροτονίες τῶν ἱερέων, αὐτός πάλι διαλάμπει στή Θεία Εὐχαριστία μαζί μέ τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Θά μποροῦσε κανείς νά τόν δεῖ νά ὑπάρχει παντοῦ, στά σπίτια, στίς ἀγορές, στίς ἐρημίες, στούς δρόμους, στά βουνά, στίς κοιλάδες, στούς λόφους, στίς θάλασσες καί στά πλοῖα καί στά νησιά, στά κρεβάτια καί στά ἐνδύματα, στά ὅπλα, στούς γάμους, στά συμπόσια, στά ἀργυρά καί χρυσά σκεύη, στά μαργαριτάρια, στίς τοιχογραφίες, στά σώματα τῶν πολύ ἀρρώστων ζώων, στά σώματα τῶν ἐκείνων πού ἐνοχλοῦνται ἀπό δαίμονες, στούς πολέμους, στήν εἰρήνη, στή διάρκεια τῆς ἡμέρας καί τῆς νύκτας, στίς ὁμάδες ἐκείνων πού διασκεδάζουν καί στούς συλλόγους τῶν ἀθλουμένων. Τόσο περιπόθητο σ ὅλους ἔγινε τό θαυμαστό αὐτό δῶρο, ἡ ἀνέκφραστη αὐτή χάρη. Κανείς δέν ντρέπεται, δέν νιώθει ἄσχημα, σκεπτόμενος, ὅτι ὁ σταυρός εἶναι σύμβολο τοῦ πιό καταραμένου θανάτου, ἀλλ ὅλοι μέ αὐτόν στολιζόμαστε πολύ περισσότερο, παρά μέ τά στεφάνια καί τά στέμματα καί τίς ἄπειρες σειρές τῶν μαργαριταριῶν» 13. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἰσηγεῖται νά προσκυνοῦμε ὄχι μόνο τίς ἱερές εἰκόνες τῶν Ἁγίων προσώπων, ἀλλά ἐξόχως καί τό τρόπαιο τοῦ Χριστοῦ, ἀποτυπώνοντας τό σημεῖο του στό σῶμα μας. Ἀπό τά κείμενα του παραθέτομε ἕνα ἀπόσπασμα: «Κι ὄχι μόνο τή θεία εἰκόνα νά προσκυνήσεις, ἀλλά καί τοῦ 16

17 σταυροῦ του τόν τύπο, διότι αὐτός εἶναι σημεῖο μέγιστο καί τρόπαιο Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ Διαβόλου καί ὅλης τῆς ἀντίθετης φάλαγγος, γι αὐτό καί φρίττουν καί τρέπονται σέ φυγή βλέποντας τόν τύπο αὐτόν. Αὐτός ὁ τύπος, καί προτοῦ γίνει τό πρωτότυπο, πολύ ἐδοξάσθηκε ἀπό τούς προφῆτες καί πολλά ἐτερατούργησε, ἀλλά καί τή δευτέρα παρουσία τοῦ κρεμασθέντος σ αὐτόν Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού πρόκειται νά ἔλθει, γιά νά κρίνει ζωντανούς καί νεκρούς, θά προηγεῖται αὐτή ἡ μεγάλη καί φρικτή σημαία του μέ πολλή δύναμη καί δόξα. Δόξασέ τον λοιπόν τώρα, γιά νά ἀτενίζεις τότε μέ παρρησία καί νά συνδοξασθεῖς μέ αὐτόν. Ἀλλά καί τῶν ἁγίων τίς εἰκόνες, ἐπειδή ἐσταυρώθηκαν μαζί μέ τόν Κύριο, νά προσκυνήσεις, προτυπώνοντας στό πρόσωπό σου τόν σταυρό καί μνημονεύοντας τήν κοινωνία τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ πού ἐνεργήθηκε μέσα σ ἐκείνους» 14. Ὁ ἴδιος θεοφόρος Πατήρ ὅταν ἀναφέρεται στόν τρόπο πού ἀκολουθεῖ κανείς τό Χριστό καί στό τί σημαίνει ἄρση τοῦ προσωπικοῦ μας σταυροῦ, ἐπισημαίνει: «Ν ἀκολουθεῖ κάποιος τόν Χριστό σημαίνει νά ζεῖ κατά τό εὐαγγέλιό του παρουσιάζοντας κάθε ἀρετή καί εὐσέβεια. Ν ἀπαρνεῖται τόν ἑαυτό του αὐτός πού θέλει ν ἀκολουθήσει καί νά σηκώνει τόν σταυρό του, σημαίνει νά μή λυπεῖται τόν ἑαυτό του, ὅταν τό ἀπαιτεῖ ὁ καιρός, ἀλλά νά εἶναι ἕτοιμος γιά τόν ἀτιμωτικό θάνατο ὑπέρ τῆς ἀρετῆς καί τῆς ἀληθείας τῶν θείων δογμάτων. Τοῦτο δέ, τό ν ἀρνηθεῖ κανείς τόν ἑαυτό του καί νά παραδοθεῖ σ ἔσχατη ἀτιμία καί θάνατο, ἄν καί εἶναι μέγα καί ὑπερφυές, δέν εἶναι παράλογο, διότι οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς δέν θά ἐδέχονταν ποτέ, ὅταν μάλιστα μεταβαίνουν σέ πόλεμο, νά τούς ἀκολουθήσουν ἄνθρωποι πού δέν εἶναι ἕτοιμοι νά πεθάνουν γι αὐτους. Ποῦ λοιπόν εἶναι τό ἀξιοθαύμαστο, ἐάν καί ὁ βασιλεύς τῶν οὐρανῶν, ἀφοῦ ἐπεδήμησε στή γῆ κατά τήν ἐπαγγελία του, τέτοιους ἀκολούθους ζητεῖ πρός ἀντιμετώπιση τοῦ κοινοῦ ἐχθροῦ τοῦ γένους. Ἀλλά οἱ μέν βασιλεῖς τῆς γῆς δέν μποροῦν νά ἀναζωώσουν τούς φονευθέντες στόν πόλεμο οὔτε ν ἀνταποδώσουν κάτι ταιριαστό στούς πρωταγωνιστάς ἀπό αὐτούς, τί θά μποροῦσε τάχα νά λάβει ἀπό αὐτούς κάποιος πού δέν ζεῖ πλέον; Ἀλλά καί γι αὐτούς, ἄν ὁ θάνατος εἶναι ὑπέρ εὐσεβῶν, ἡ ἐλπίς εἶναι στόν Κύριο, ἔτσι δέ ὁ Κύριος ἀνταποδίδει ζωή αἰώνια σ αὐτούς πού ἐπρωτοστάτησαν στό νά τόν ἀκολουθοῦν» Σημεῖον Σταυροῦ καί καθημερινός τρόπος ζωῆς. Στήν Πατερική Γραμματεία συναντοῦμε πολλές προτροπές γιά τή νοηματοδότηση τῆς καθημερινότητος. Ἀπό τίς πρῶτες κιόλας στιγμές πού θά γεννηθεῖ τό παιδί οἱ θεοφώτιστοι Πατέρες συνιστοῦν νά κρεμιέται σταυρός στό κρεβατάκι του. «Τί νά ἀναφέρει κανείς δέ τά φυλακτά καί τούς κώδωνας, πού κρεμοῦν ἀπό τό χέρι καί τό κόκκινο νῆμα καί τά ἄλλα, πού εἶναι γεμάτα μέ πολλήν μωρίαν, ἐνῶ δέν πρέπει νά θέτουν τίποτε ἄλλο γύρω ἀπό τό παιδί παρά μόνον τόν σταυρόν, διά νά τό προστατεύει» 16. Ὁ Θεόδωρος Στουδίτης ἀναφερόμενος στήν ἀνατροφή πού τοῦ ἔδωσε ἡ μητέρα του προβάλλει τήν ἀρετή της καί τά χρηστά ἤθη της λέγοντας: «Ὅταν γέννησε ἐμένα πρῶτο, δέν εἶπε ὅσα συνηθίζουν νά χρησιμοποιοῦν οἱ ἄλλες γυναῖκες στά νεογέννητα, σύμφωνα μέ δαιμονική παρακίνηση, κάνοντας μαντεῖες καί κρεμώντας φυλακτά καί λέγοντας διάφορα μαγικά ρητά καί στίς κούνιες τους καί στά ὑπνοδωμάτια τους καί βάζοντας γύρω ἀπό τό λαιμό τους κομπολόγια καί φυλακτά, ἀλλά τῆς ἦταν ἀρκετό νά μέ ὀχυρώσει κάνοντας μόνον τό σημεῖο τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ, προβάλλοντας τόν σάν ὅπλο καί σάν ἀσπίδα εἰρηνική» 17. Ὁ Γρηγόριος Νύσσης ἀναφερόμενος στό βίο τῆς Ὅσιας Μακρίνας λέγει ὅτί κατά τήν ἐκδημία της βρῆκαν νά κρέμεται ἀπό τό λαιμό τῆς Ἁγίας ἕνας σιδερένιος σταυρός, τόν ὁποῖο φοροῦσε πάντα 18. Ὁ Ἰωάννης ὁ Κολοβός ὅταν ἀπέσπασε ἀπό τά δίκτυα τῆς ἁμαρτίας μιά γυναίκα τράπηκαν πρός τήν ἔρημο καί λόγῳ τοῦ μήκους τῆς ὁδοῦ νυκτώθηκαν. Τότε τῆς ἔφτιαξε ἕνα μικρό προσκέφαλο ἀπό ἄμμο, τό σταύρωσε καί τῆς ὑπέδειξε ἐκεῖ νά πλαγιάσει προκειμένου νά διαφυλαχθεῖ ἀπό τούς πνευματικούς ἐχθρούς 19. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος συνιστᾶ σέ μονάζουσα γυναίκα νά εὐλογεῖ τό ψωμί μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ καί νά λέγει λόγια εὐχαριστίας. Ἀπό τό λόγο του αὐτό παραθέταμε ἕνα ἀπόσπασμα: «Καί ὅταν καθίσεις στό τραπέζι καί πάρεις νά κόψεις τό ψωμί, ἀφοῦ τό σταυρώσεις τρεῖς φορές μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, νά εὐχαριστήσεις καί νά πεῖς ἔτσι: Σέ εὐχαριστοῦμε, Πατέρα μας, γιά τήν ἁγία ἀνάστασή σου, διότι διά μέσου τοῦ Υἱοῦ μᾶς 17

18 τήν ἔγνωρισες. Καί ὅπως τό ψωμί αὐτό πού εἶναι ἐπάνω στό τραπέζι ἦταν διασκορπισμένο καί ἀφοῦ μαζεύθηκε ἔγινε ἕνα πράγμα, ἔτσι ἄς συγκεντρωθεῖ ἐπί τό αὐτό ἡ Ἐκκλησία σου ἀπό τά πέρατα τῆς γῆς στή βασιλεία σου, διότι ἰδική σου εἶναι ἡ δύναμη καί ἡ δόξα σ ὅλους τούς αἰῶνες, ἀμήν. Καί αὐτήν μέν τήν προσευχήν ὀφείλεις νά λέγεις, ὁσάκις πρόκειται νά κόψεις τό ψωμί σου γιά νά φάγεις, ὅταν δέ πρόκειται νά τοποθετήσεις τό ψωμί ἐπάνω στό τραπέζι καί νά καθίσεις, νά λέγεις τό Πάτερ ἡμῶν ὁλόκληρον» 20. Ὁ Ἰσαάκ ὁ Σῦρος συνιστᾶ στόν ἀγωνιζόμενο μοναχό κατά τήν ἄσκηση τοῦ κανόνος του νά σφραγίσει τά μέλη του διά τοῦ σταυροῦ, γιά νά ἀποκτᾶ τήν ἀπαραίτητη γαλήνη καί νά ὑψώνεται στήν ἐσώτερη θεωρία: «Γονάτισε κατά τή συνήθεια καί σήκω καί μήν ἀρχίσεις ἀμέσως τή λειτουργία σου, ἀλλά, ἀφοῦ πρῶτα προσευχηθεῖς καί τελειώσεις τήν προσευχή καί σφραγίσεις τό στῆθος σου καί τά μέλη σου διά τοῦ τύπου τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ, τότε μεῖνε σιωπηλός γιά λίγη ὥρα, ὥσπου ν ἀναπαυθοῦν οἱ αἰσθήσεις σου καί νά γαληνεύσουν οἱ λογισμοί σου, ἔπειτα ἀπ αὐτό ὕψωσε τήν ἐσωτερική θεωρία σου πρός τόν Κύριο καί ζήτησε ἀπ αὐτόν φρόνημα λύπης, νά ἐνισχύσει τήν ἀσθένειά σου, ὥστε νά γίνουν εὐάρεστες στό ἅγιο θέλημά του καί ἡ στιχολογία σου καί οἱ σκέψεις τῆς καρδιᾶς σου» 21. Στά ἀνωτέρω θά πρέπει νά ἐπισυναφθοῦν ὅλες οἱ πράξεις προσευχῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὅλων των χρονικῶν περιόδων καί οἱ σκοποί γιά τούς ὁποίους τελοῦνται, ἀφοῦ σε ὅλες ἀποτυπώνεται τό σημεῖον τοῦ Σταυροῦ ἐμφανῶς ἤ ἀφανῶς ἀπό τό λειτουργό ἱερωμένο Ἑρμηνεία τοῦ σημείου τοῦ τιμίου Σταυροῦ καί πῶς γίνεται. Ἀναμφισβήτητα πολλοί θά ἔχουν ἀναρωτηθεῖ τί σημαίνει τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ πού κάνουν. Εἶναι ἄραγε μία εὐσεβής συνήθεια; Εἶναι ἕνας ἀκόμα τύπος; Ἐπίσης πολλοί θά ἔχουν ἴδεῖ συνανθρώπους τους, πού ἀντί νά κάνουν τόν σταυρό τους, νά κινοῦν ἔτσι τό χέρι τους, ὥστε νά θυμίζουν κιθαριστή. Εἶναι ἄραγε τόσο σημαντικό αὐτό; Φυσικά ναί. Ἄς προσεγγίσουμε τήν ἑρμηνεία του μέ τόν κεκαθαρμένο νοῦ μεγάλου διδασκάλου Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ. «Ἀκούσατε, χριστιανοί μου, πῶς πρέπει νά γίνεται ὁ σταυρός καί τί σημαίνει. Μᾶς λέγει τό ἅγιον Εὐαγγέλιον πώς ἡ ἁγία Τριάς, ὁ Θεός, δοξάζεται εἰς τόν οὐρανόν περισσότερον ἀπό τούς ἀγγέλους. Τί πρέπει νά κάμεις ἐσύ; Σμίγεις τά τρία σου δάκτυλα μέ τό δεξιόν σου χέρι καί μήν ἠμπορῶντας νά ἀνέβεις εἰς τόν οὐρανόν νά προσκυνήσεις, βάνεις τό χέρι σου εἰς τό κεφάλι σου, διατί τό κεφάλι σου εἶναι στρογγυλό καί φανερώνει τόν οὐρανόν καί λέγεις μέ τό στόμα: Καθώς ἐσεῖς οἱ ἄγγελοι δοξάζετε τήν ἅγιαν Τριάδα εἰς τόν οὐρανον ἔτσι καί ἐγώ ὡς δοῦλος ἀνάξιος δοξάζω καί προσκυνῶ τήν ἁγίαν Τριάδα. Καί καθώς αὐτά εἶναι τρία, εἶναι ξεχωριστά, εἶναι καί μαζί, ἔτσι εἶναι καί ἡ ἁγία Τριάς, ὁ Θεός, τρία πρόσωπα καί ἕνας μόνος Θεός. Κατεβάζεις τό χέρι σου ἀπό τό κεφάλι σου καί τό βάνεις εἰς τήν κοιλιάν σου καί λέγεις: Σέ προσκυνῶ καί σέ λατρεύω, Κύριέ μου, ὅτι κατεδέχθης καί ἐσαρκώθης εἰς τήν κοιλίαν τῆς Θεοτόκου διά τάς ἁμαρτίας μας. Τό βάζεις πάλιν εἰς τόν δεξιόν σου ὦμον καί λέγεις: Σέ παρακαλῶ, Θεέ μου, νά μέ συγχωρήσεις καί νά μέ βάλεις εἰς τά δεξιά σου μέ τούς δικαίους. Βάνοντάς το πάλι εἰς τό ἀριστερόν ὦμον λέγεις: Σέ παρακαλῶ, Κύριέ μου, μή μέ βάλεις εἰς τά ἀριστερά μέ τούς ἁμαρτωλούς. Ἔπειτα κύπτοντας κάτω εἰς τήν γῆν: Σέ δοξάζω, Θεέ μου, σέ προσκυνῶ καί σέ λατρεύω, ὅτι καθώς ἐβάλθηκες εἰς τόν τάφον, ἔτσι θά βαλθῶ καί ἐγώ. Καί ὅταν σηκώνεσαι ὀρθός φανερώνεις τήν Ἀνάστασιν καί λέγεις: Σέ δοξάζω, Κύριέ μου, σέ προσκυνῶ καί σέ λατρεύω, πώς ἀναστήθηκες, ἀπό τούς νεκρούς διά νά μᾶς χαρίσεις τήν ζωήν τήν αἰώνιον. Αὐτό σημαίνει ὁ πανάγιος σταυρός» 22. Ὅσον ἀφορᾶ τή ντροπή πού κάποιοι αἰσθάνονται καί διστάζουν νά κάνουν φανερά το σημεῖο τοῦ σταυροῦ ὁ θεοφόρος Κύριλλος

19 Ἱεροσολύμων ὑπογραμμίζει: «Ἄς μή ντρεπόμαστε λοιπόν γιά τό σταυρό τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά κι ἄν ἀκόμη κάποιος κάνει τόν σταυρό του κρυφά, ἐσύ νά σφραγίσεις τό μέτωπό σου μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ φανερά, ὥστε οἱ δαίμονες, βλέποντας τό βασιλικό σημεῖο, νά φεύγουν μακριά τρέμοντας. Νά κάνεις αὐτό τό σημεῖο ὅταν τρῶς καί ὅταν πίνεις, ὅταν κάθεσαι, ὅταν κοιμᾶσαι καί ὅταν σηκώνεσαι, ὅταν μιλᾶς, ὅταν περπατᾶς καί γενικά σέ κάθε περίπτωση» Ὁ Σταυρός ὡς διπλό καί στήριγμα πιστῶν. Στό ἐξαποστειλάριο τοῦ ὄρθρου τοῦ Μηναίου τῆς 14ης Σεπτεμβρίου ὁ ὑμνογράφος καταγράφει: «Σταυρός ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης, σταυρός ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας, σταυρός βασιλέων τό κραταίωμα, σταυρός πιστῶν τό στήριγμα, σταυρός ἀγγέλων ἡ δόξα καί τῶν δαιμόνων τό τραῦμα». Αὐτοί οἱ λιγοστοί στίχοι ἐκφράζουν κατά τόν καλύτερο τρόπο μία ἀναμφισβήτητη ἀλήθεια. Πολλοί Πατέρες ἐπικέντρωσαν τήν προσοχή τούς σ αὐτό τό σημεῖο καί μᾶς κατέλιπαν βιώματα μοναδικά. Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀποτυπώνει στά ποιήματά του τόν πόλεμο τοῦ ἀντικειμένου καί τή νίκη τοῦ ἰδίου διά τοῦ θείου σημείου. «Φεύγα ἀπό τήν ψυχή, δολομήχανε, φεύγα ἀμέσως, φεύγα ἀπό τό σῶμα μου, φεύγα ἀπό τή ζωή μου. Κλέφτη, φίδι, φωτιά, Βελίαρ, κακία, θάνατε, χάσμα, θηρίο, νύχτα, ἐνέδρα, λύσσα, χάος, φθονερέ, ἀνθρωποκτόνε, πού καί τούς πρώτους προγόνους μου στό θάνατο, ὁδήγησες, δίνοντάς τους νά γευτοῦν τήν κακία, ὀλέθριε, καί τό θάνατο. Ὁ βασιλιάς Χριστός προστάζει νά φύγεις στήν ἀφρισμένη θάλασσα, ἤ στούς σκοπέλους ἤ στό σκοτάδι τῶν χοίρων, ὅπως παλιά ἡ αὐθάδης λεγεώνα. Ὑποχώρησε λοιπόν, μή σέ χτυπήσω μέ τό σταυρό, πού ὅλα τόν τρέμουν. Τό σταυρό ἔχω στά μέλη μου, τό σταυρό στήν πορεία μου, τό σταυρό στήν καρδιά μου, ὁ σταυρός εἶναι ἡ δόξα μου» 24. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος θεωρεῖ ὅτι ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ κυριαρχεῖ σέ ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη καί γίνεται φανερή ὄχι μόνο στούς πιστούς ἀλλά καί στούς ἀπίστους, ὄχι μόνο στούς χριστιανούς ἀλλά καί στούς χλευαστές τῆς πίστεώς μας. Ἀπό τό λόγο του ἐπιλέγομε ἕνα ἀπόσπασμα: «Μέ τό νά διαβάλλουν τόν σταυρόν δέν βλέπουν, ὅτι ἡ δύναμίς του ἔχει κυριαρχήσει εἰς ὁλόκληρον τήν οἰκουμένην καί ὅτι δι αὐτοῦ ἔχουν ἀποκαλυφθεῖ εἰς ὅλους τά ἔργα τῆς θεογνωσίας. Ἀσφαλῶς δέν θά ἐχλεύαζαν ἕνα τόσον μέγα πράγμα, ἐάν ἀκριβῶς ἔστρεφον καί αὐτοί μέ εἰλικρίνειαν τόν νοῦν των εἰς τήν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά μᾶλλον θά τόν ἀνεγνώριζον καί οἱ ἴδιοι ὡς Σωτῆρα τοῦ κόσμου καί θά παραδέχοντο, ὅτι ὁ σταυρός ἔχει γίνει ὄχι διά νά βλάψει, ἀλλά διά νά θεραπεύσει τήν ἀνθρωπότητα. Διότι μέ τό γεγονός τοῦ σταυροῦ κατηργήθη κάθε εἰδωλολατρία καί μέ τό σημεῖον αὐτό ἐκδιώκεται κάθε δαιμονική φαντασία καί μόνον ὁ Χριστός προσκυνεῖται καί δι αὐτοῦ ὁ Πατήρ γνωρίζεται καί οἱ ἀρνηταί καταντροπιάζονται, ὁ δέ σταυρός μεταπείθει ἡμέραν μέ τήν ἡμέραν ἀοράτως τάς ψυχάς τῶν ἀντιλεγόντων» 25. Καταλυτικός ἐπίσης εἶναι ὁ μακροσκελής λόγος τοῦ Θεοδώρου Στουδίτου εἰς τήν προσκύνησιν τοῦ τιμίου Σταυροῦ. Οἱ ὠφέλειες πού προκύπτουν γιά ὅσους τόν σέβονται, τόν προσκυνοῦν, τόν ἀποτυπώνουν στό σῶμα τους εἶναι ἀμέτρητες. Ἀπό τόν ὄντως χειμαρρώδη λόγο του, παραθέτομε λίγες σκέψεις: «Ὁ σταυρός εἶναι πράγμα πολυτιμότερο ἀπό ὅλα τα πράγματα. Ὁ σταυρός εἶναι τό πιό ἀσφαλές καταφύγιο τῶν χριστιανῶν. Ὁ σταυρός εἶναι τό πιό ἐλαφρό βάρος στόν ὦμο τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Ὁ σταυρός εἶναι ἡ πιό καλή παρηγοριά τῶν ψυχῶν πού βασανίζονται. Ὁ σταυρός εἶναι ὁ πιό ἀνεμπόδιστος δρόμος τῆς πορείας πρός τόν οὐρανό. Τό ὕψος καί τό πλάτος τοῦ σταυροῦ εἶναι εὐρύτερο ἀπό τό μέγεθος τοῦ οὐράνιου θόλου. Ἡ ἰσχύς καί ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ ἐπιφέρει τήν καταστροφή κάθε ἀντίθετης δύναμης. Ἡ μορφή καί τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ εἶναι ὅραμα πιό ὡραῖο ἀπό ὅλα τά σχήματα. Ἡ ἀστραπή καί ἡ λάμψη τοῦ σταυροῦ εἶναι ἀκτινοβολία λαμπρότερη ἀπό τόν ἥλιο. Ἡ χάρη καί ἡ δόξα τοῦ σταυροῦ εἶναι δῶρο πιό θελκτικό ἀπό ὅλες τίς χάρες. Ὁ σταυρός συνενώνει τόν οὐρανό καί ἡ γῆ κατά τρόπο πού ἐξασφαλίζει τήν εἰρήνη. Τό ὄνομα τοῦ σταυροῦ εἶναι ἁγιασμός, ὅταν μάλιστα 19

20 ἀναφέρεται μέ τίς γλῶσσες καί ἀκούεται μέ τά αὐτιά. Μέ τόν σταυρό νεκρώθηκε ὁ θάνατος καί ὁ Ἀδάμ ζωοποιήθηκε. Ὁ σταυρός ἦταν τό καύχημα ὅλων των Ἀποστόλων καί μέ αὐτόν δοξάσθηκαν οἱ μάρτυρες καί ἁγίασαν ὅλοι οἱ ὅσιοι. Μέ τό σταυρό φορέσαμε τό Χριστό καί ἀποβάλαμε τόν παλαιό ἄνθρωπο. Μέ τό σταυρό σημαδευτήκαμε ὡς πρόβατα τοῦ Χριστοῦ καί συντασσόμαστε στήν οὐράνια μάνδρα. Μέ τό σταυρό πλήττουμε τούς ἐχθρούς μας καί πετυχαίνουμε νίκη σωτήρια. Μέ τόν σταυρό νικᾶμε τά πάθη καί ἀποφασίζουμε νά ζήσουμε ὑπερκόσμια. Ὅποιος φέρει στούς ὥμους του τό σταυρό γίνεται μιμητής τοῦ Χριστοῦ, καί δοξάζεται ὁλοφάνερα μαζί μέ τό Χριστό. Τόν σταυρό βλέποντάς τον ὁ ἄγγελος καμαρώνει καί ὁ διάβολος καταντροπιάζεται. Ἀφοῦ βρῆκε τόν σταυρό ὁ ληστής, εἰσῆλθε στόν παράδεισο καί ἀντάλλαξε τίς ληστεῖες μέ τή βασιλεία. Αὐτός πού ἁπλῶς κάνει τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ διαλύει τούς φόβους καί δέχεται τήν εἰρήνη. Ὅποιος ἔχει φύλακα του τόν σταυρό παραμένει ἀπαραβίαστος καί ἀβλαβής. Καθένας πού ἀγαπᾶ τόν σταυρό, μισεῖ τόν κόσμο καί γίνεται ἐραστής τοῦ Χριστοῦ» Ἐπιλεγόμενα. Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί Πατέρες, εὐσεβές πλήρωμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἡ ἀνάλυση θεμάτων πού ἀφοροῦν τό σταυρό δέν τελειώνει. Ἄς ἀρκεσθοῦμε στά ἀνωτέρω καί ἄς βιώσουμε μέσα μας περισσότερα ἀπό τά γραφόμενα. Τό λαμπρότατο κόσμημα, ὁ σταυρός ἄς γίνει συνοδοιπόρος τῆς ζωῆς μας, ἄς μᾶς θυμίζει τόν Ἐσταυρωμένο, ἄς νοηματοδοτεῖ τήν ὕπαρξή μας, γιά νά πορευθοῦμε τό δρόμο τοῦ Γολγοθᾶ καί νά φθάσουμε στήν ὁδό τῆς Ἀναστάσεως. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1.Βλ. Ἔξοδ. ΙΔ, Μηναῖον Σεπτεμβρίου ΙΔ, ἔκδ. Φῶς, Ἀθήνα 1970, Περισσότερα Βλ. Κόκορη Δημ., Ὀρθοδοξία καί Κακοδοξία, Τόμ. Γ, Ἀθῆναι 1993, σσ Ἰουστίνου Φιλοσόφου, Ἀπολογία Α, 55 Ε.Π.Ε. 1, Ἰεζ. Θ, Περισσότερα Βλ. Κόκορη Δ., Ὀρθοδοξία καί Κακοδοξία, ἔνθ. ἀνωτ. σσ Βλ. Ματθ. ΚΔ, Σωκράτους, Ἐκκλ/κή Ἱστορία Ι, 17 ΡG 67, Σωζομενοΰ, Ἐκκλ/κή Ἱστορία II, 30 ΡG 67, 929, 932, 933. Θεοδωρήτου Κύρρου, Ἐκκλ/κή Ἱστορία 17, ΡG 82, 957, Περισσότερα Βλ. Εὐσεβίου Καισαρείας, Εἰς τόν βίον τοῦ Κωνσταντίνου βασιλέως Λόγ. Α, Ε.Π.Ε. 4, 213, Εὐσεβίου Καισαρείας, Βίος Κωνσταντίνου 2 ΡG 20, 1101 A-1108 Β, παρ. Τσάμη Δ., Μητερικόν Τόμ. Β Θεσ/νίκη 1991, σ Σωκράτους, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 1, ΡΓ 67, Κωνσταντινίδη Ἰ., Ἡ ἑορτή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, παρ. Ἐγκόλπιον Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, Ἀθήνα 1996, σ Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Πρός Ἰουδαίους καί Ἕλληνας, Ε.Π.Ε. 34, 57, Γρηγ. Παλαμᾶ, Δεκάλογος τῆς κατά Χριστόν νομοθεσίας 52, Ε.Π.Ε. 8, 489, Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλία ΙΑ, 17 Ε.Π.Ε. 9, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Α Κορινθίους, Ὁμιλ. ΙΒ, Ε.Π.Ε. 18, Θεοδώρου Στουδίτου, Ἐπικήδειος Λόγος στή μητέρα Β, παρ. Τσάμη Δ., Μητερικόν, Τόμ. Δ, Ἀλεξανδρούπολη 1993, σ Γρηγορίου Νύσσης, Εἰς τόν βίον τῆς ὁσίας Μακρίνας, Ε.Π.Ε. 9, Ἰωάννου Κολοβοῦ, Ἀποφθέγματα 40, παρ. Τσάμη Δ., Μητερικόν Τόμ. Β, Θεσ/νίκη 1991, σ Μεγάλου Ἀθανασίου, Περί παρθενίας 13, Ε.Π.Ε. 11, 191, Ἰσαάκ Σύρου, Λόγος ΚΗ, 16 Ε.Π.Ε. 8β, Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ, Διδαχή Ε, παρ. Μενούνου Ι., Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ Διδαχές, Ἀθήνα 1979, σ Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατήχησις Φωτιζόμενων Δ, 14 Ε.Π.Ε. 1, Γρηγορίου Θεολόγου, Ποιήματα, ΝΕ, Ε.Π.Ε. 10, Μεγάλου Ἀθανασίου, Κατά εἰδώλων Λόγ. Α, 1 Ε.Π.Ε. 1, Θεοδώρου Στουδίτου, Εἰς τήν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, Ε.Π.Ε. 18,