The World s Dental Newspaper Greek Edition. Πρακτικά Θέµατα

Transcript

1 DENTAL TRIBUNE The World s Dental Newspaper Greek Edition EΛΛΑ Α, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 ΤΟΜΟΣ 5, ΤΕΥΧΟΣ 23 Επιστήµη & Ερευνα Πρακτικά Θέµατα Tάσεις & Εφαρµογές Συνέδρια και άλλα 4 o Συνέδριο Ξεκινώντας τα Εµφυτεύµατα Αθήνα, 6-7 Μαρτίου 2009 Ξενοδοχείο, Athens Imperial Εν Συντοµία Τα οδοντιατρεία µπορεί να είναι βλαπτικά για το περιβάλλον DT σελίδα 2 Η µη ελεγχόµενη λειτουργία των οδοντιατρείων µπορεί να αποτελέσει µία πηγή επικίνδυνης µόλυνσης των αποθεµάτων νερού µε υδράργυρο. Σε εξετάσεις που έγιναν στα απόβλητα νερού από δύο οδοντιατρεία, ερευνητές που Πανεπιστηµίου του Ιλινόις στις ΗΠΑ µέτρησαν υψηλές συγκεντρώσεις µεθυλιωµένου υδραργύρου. Αυτή η χηµική ένωση µπορεί να επιδράσει τοξικά στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστηµα και αυτό µπορεί να υλοποιηθεί µε τη διασπορά αυτής της ένωσης στη δια Η Γενετική, σήµερα, είναι µια ταχέως αναπτυσσόµενη επιστήµη που επηρεάζει άµεσα και τη σύγχρονη οδοντιατρική. σελίδα 10 Μία εναλλακτική Ο σύγχρονος οδοντίατρος πρέπει να µεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα του ώστε να είναι παραγωγικός για την δική του επιτυχία. λύση για τους οδοντιατρικούς ασθενείς που φοβούνται τη βελόνα Heather Victorn Έχει διαπιστωθεί ότι ποσοστό µέχρι και 15% του γενικού πληθυσµού αρνείται ή αποφεύγει την απαραίτητη οδοντιατρική θεραπεία κυρίως επειδή φοβάται τις ενέσεις στο στόµα. Αυτή η κατάσταση είναι ιατρικά γνωστή ως βελονοφοβία ή φοβία της βελόνας και πρόκειται για ένα ισχυρό φόβο για τις βελόνες που συνήθως αναπτύσσεται για πρώτη φορά στα πρώτα παιδικά χρόνια και µπορεί να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή επηρεάζοντας ανθρώπους όλων των ηλικιών. Για τους βελονοφοβικούς, η απλή οπτική επαφή µε µία βελόνα µπορεί να ενεργοποιήσει µία φυσική αλυσιδωτή αντίδραση που έχει σχέση µε τα αγγεία και τα νεύρα µε συνέπεια την ενεργοποίηση κεντρικών νεύρων, τη διαστολή αιµοφόρων αγγείων, την πτώση της πίεσης του αί- µατος και τη λιποθυµία του ασθενή. Άλλα συµπτώµατα είναι το άγχος, ο πανικός, η ναυτία, ο ελαφρύς πονοκέφαλος, η ωχρότητα του δέρ- µατος, η ζάλη, η δυσκολία αναπνοής, η έντονη κινητικότητα, η ισχυρή εφίδρωση και µερικές φορές ακόµη και η απώλεια του ελέγχου των ούρων. Τα φοβικά ένστικτα των βελονοφοβικών ασθενών ενεργοποιούνται άµεσα προτού ακόµη η βελόνα έλθει σε επαφή µε την επιφάνεια του σώµατος. Επειδή τα άτοµα που πάσχουν από βελονοφοβία χρειάζονται πολλή προσπάθεια για να ξεπεράσουν αυτή την κατάσταση, είναι πολύ δύσκολο να φτάσουν καν στην πόρτα ενός οδοντιατρείου. Σε πολλά από αυτά θα ήταν καλύτερα να γίνεται γενική αναισθησία µε ενδοφλέβια έγχυση για µία οδοντιατρική εργασία παρά να έχουν το διαρκή φόβο ή τη νευρικότητα των πολλαπλών τσιµπηµάτων στο στό- µα. Όµως εδώ υπάρχει ένα ακόµη πρόβληµα δεδοµένου ότι και στη γενική αναισθησία χρησιµοποιείται επίσης βελόνα. Συνεπώς ποιά είναι η λύση για τα άτοµα που δεν µπορούν να ανεχθούν τον πόνο και αγχώνονται µε τη βε- Η Εµβιοµηχανική αντιµετώπιση του ασθενή προϋποθέτει άριστες γνώσεις Βιολογίας και Μηχανικής µε σκοπό την ιδανική θεραπεία σελίδα 26 Ανταπόκριση από το συνέδριο «Ξεκινώντας τα Εµφυτεύµατα» για τον γενικό οδοντίατρο, που διοργάνωσε η omni press. σελίδα 19 σελίδα 36 DT σελίδα 2 Τώρα και στη χώρα µας! ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΧΟΡΗΓΟI Η φήµη του παγκόσµια. Η επιθυµία πολλών οδοντιάτρων να τον παρακολουθήσουν, πάρα πολύ µεγάλη. Η δυνατότητα τώρα γίνεται πραγµατικότητα! Ο διεθνούς φήµης οµιλητής Dr. Ed McLaren θα βρίσκεται στην Αθήνα στις 23 και 24 Μαΐου. Για πρώτη φορά στη χώρα µας ο διευθυντής του Κέντρου Αισθητικής Οδοντιατρικής του Πανεπιστηµίου UCLA, Προσθετολόγος-Κεραµίστας DDS, MDT, Dr. McLaren θα βρεθεί κοντά στους Έλληνες οδοντιάτρους, όσοι επιθυµούν να τον παρακολουθήσουν. Στις 23 Μαΐου σε µια ανοικτή Ηµερίδα στο άριστο συνεδριακό χώρο της Εθνικής Ασφαλιστικής και στις 24 Μαΐου σε περιορισµένο αριθµό συµµετεχόντων (25 οδοντίατροι). Ο Dr. McLaren εγγυάται να παρουσιάσει τις τελευταίες κλινικές και εργαστηριακές εξελίξεις στον τοµέα της σύγχρονης Αισθητικής και Επανορθωτικής Οδοντιατρικής. Η πρώτης τάξεως ευκαιρία που παρουσιάζεται στους Έλληνες οδοντιάτρους σίγουρα δεν πρέπει να περάσει ανεκµετάλλευτη. Προγραµµατίστε λοιπόν τη συµµετοχή σας στη συγκεκρι- µένη Ηµερίδα και αναβαθµίστε τις γνώσεις σας στο επάγγελµά σας. DT Οι πιό σύγχρονες µεθοδολογίες στην αισθητική οδοντιατρική Dr. Ed McLaren 23 Μαϊου 2009 Συνεδριακό Κέντρο Εθνικής Ασφαλιστικής ΟΡΓΑΝΩΣΗ

2 2 Γενικού ενδιαφέροντος DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 1 λόνα αλλά χρειάζονται κάποια απαραίτητη οδοντιατρική θεραπεία; Η χορήγηση διαφόρων παραγόντων κατασταλτικών του ΚΝΣ στην οδοντιατρική πράξη αποτελεί µία ασφαλή και αποτελεσµατική εναλλακτική λύση για τη γενική αναισθησία στους βελονοφοβικούς ασθενείς χωρίς καν τη χρήση βελόνας. Επίσης τα άτοµα σπάνια θυ- µούνται τις ενδοστοµατικές ενέσεις που γίνονται σ' αυτά κατά τις διάφορες εργασίες λόγω της βαθιάς αµνησίας που δηµιουργείται µε τη χορήγηση ηρεµιστικών από το στόµα. Οι κατάλληλα εκπαιδευµένοι οδοντίατροι µπορούν να εφαρµόσουν διάφορα πρωτόκολλα για την εύκολη, άνετη και ασφαλή καταστολή ακόµη και των πιο νευρικών και φοβισµένων βελονοφοβικών ασθενών. Τα διάφορα φάρµακα από το στόµα που καταπίνονται αυτούσια ή µασώνται και χορηγούνται υπογλώσσια µπορούν να χαλαρώσουν και να ηρε- µήσουν τους ασθενείς κατά τις οδοντιατρικές εργασίες. Μία σηµαντική στρατηγική καταπολέµησης των βελονοφοβικών συµπτωµάτων έχει σχέση µε την αντι- µετώπιση του άγχους που εµφανίζεται πριν από µία οδοντιατρική συνεδρία. Ανάλογα µε το σχήµα, τα φάρµακα µπορούν να ληφθούν και την προηγούµενη νύχτα ή το πρωί της θεραπείας ανακουφίζοντας τη νευρικότητα, τις εξάρσεις και το άγχος του ασθενή προτού αυτός φτάσει στο ιατρείο. Εδώ πρέπει να σηµειώσουµε ότι µερικοί άνθρωποι µε βελονοφοβία φοβούνται περισσότερο τον πόνο που θα προκαλέσει η ένεση από την ίδια τη βελόνα. Τα επιφανειακά αναισθητικά και τζελ που χρησιµοποιούνται στο σηµείο της ένεσης µπορούν να προσφέρουν κάποια ανακούφιση. Όµως, σε συνδυασµό µε τη λήψη ηρεµιστικών από το στό- µα αποτελούν µία θετική εναλλακτική λύση για την καταπολέµηση του φόβου και της νευρικότητας που αισθάνονται συνήθως οι βελονοφοβικοί ασθενείς. Ασκώντας την Οδοντιατρική µε ένα αποτελεσµατικό νέο τρόπο µπορούµε επίσης να δώσουµε στους βελονοφοβικούς ασθενείς τη δύναµη να επιζητήσουν και άλλες µορφές ιατρικής θεραπείας για προβλήµατα του οργανισµού τους που τα έχουν αγνοήσει. Αυτά τα άτο- µα αποφεύγουν οποιεσδήποτε εργασίες οδοντιατρικές ή άλλες που συνδέονται µε τη χρήση βελονών, αναβάλλοντας ή καθυστερώντας απαραίτητες αιµατολογικές εξετάσεις, εµβολιασµούς ή και άλλες µικροεπεµβάσεις που µπορεί να τους σώσουν τη ζωή όπως οι βιοψίες του δέρµατος. Η οδοντιατρική θεραπεία µε τη χρήση ηρεµιστικών από το στόµα φέρνει τους βελονοφοβικούς ασθενείς ένα βή- µα πλησιέστερα στην καταπολέµηση των φόβων τους και δίνει στους οδοντιάτρους τη βεβαιότητα ότι προσφέρουν την καλύτερη δυνατή ποιοτική φροντίδα ενώ οι ασθενείς έχουν την εµπιστοσύνη πως τους προσφέρεται η απαιτούµενη οδοντιατρική θεραπεία. DT Βιβλιογραφία mcm0689/is_n2_v41/au / print w article/555551) Αναδηµοσίευση από το DTI Asia Pacific Edition No 4 Vol 6 Εν Συντοµία τροφική αλυσίδα µέσω των ψαριών αλλά και άλλων οργανισµών που ζουν στο νερό ή το χρησιµοποιούν για την επιβίωσή τους. DT σελίδα 1 Ο παράγοντας ΒΡΑ είναι επικίνδυνος για τους ζωντανούς οργανισµούς Για πρώτη φορά στα παγκόσµια χρονικά, η υπηρεσία δηµόσιας υγείας του Καναδά έκανε µία σηµαντική ανακοίνωση σύµφωνα µε την οποία η χηµική ουσία διφαινόλη Α-ΒΡΑ είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία και ότι η έκθεση σ' αυτήν πρέπει να είναι απόλυτα ελεγχόµενη. Η ΒΡΑ είναι µία από τις ευρύτερα χρησιµοποιούµενες συνθετικές χηµικές ουσίες και αποτελεί τη βασική δοµική υπόσταση για τις πολυκαρβονικές ενώσεις που χρησιµοποιούνται σε ένα ευρύ φάσµα βιοµηχανικών προϊόντων όπως τα αποφρακτικά υλικά οδοντιατρικής χρήσης και οι συµπαγείς δίσκοι-cd. Σύµφωνα µε τους ειδικούς, αυτή η διαπίστωση θα οδηγήσει στη λήψη µιας από τις σηµαντικότερες ρυθµιστικές αποφάσεις όσον αφορά τη χρήση µιας χηµικής ουσίας τις τελευταίες δεκαετίες και ανα- µένεται να ασκήσει πίεση σε αντίστοιχους φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ ώστε να αναθεωρήσουν την έγκριση που είχαν δώσει παλαιότερα για τη χρήση αυτής της ουσίας. Οι επιστηµονικές έρευνες έχουν συσχετίσει την έκθεση σε ίχνη ΒΡΑ σε πειρα- µατόζωα µε καταστάσεις που έχουν σχέση µε ορµονικές διαταραχές, πρόωρη εφηβεία και αλλαγές στη δοµή του εγκεφάλου ιδίως σε καθοριστικές φάσεις της ανάπτυξης του εµβρύου ή κατά την πρώτη νεογνική ηλικία. DT Αναδηµοσίευση από το DTI Asia Pacific Edition No 4 Vol 6 Licensing by Dental Tribune International DENTAL TRIBUNE The World s Dental Newspaper Greek Edition International Imprint Group Editor/Managing Editor DT Asia Pacific Daniel Zimmermann, newsroom@dental-tribune.com Managing Editor German Publications Jeannette Enders j.enders@dental-tribune.com International Editorial Board Dr. Nasser Barghi, Ceramics, U.S.A Dr. Karl Behr, Endodontics, Germany Dr. George Freedman, Esthetics, Canada Dr. Howard Glazer, Cariology, U.S.A Prof. Dr. I. Krejci, Conservative Dentistry, Switzerland Dr. Edward Lynch, Restorative, Ireland Dr. Ziv Mazor, Implantology, Israel Prof. Dr. Georg Meyer, Restorative, Germany Prof. Dr. Rudolph Slavicek, Fuction, Austria Dr. Marius Steigmann, Implantology, Germany Copyright 2008 by Dental Tribune International GmbH. All rights reserved. Απαγορεύτεται η αναδηµοσιεύση όλου ή µέρους της ύλης του περιοδικού χωρίς την γραπτή άδεια του εκδότη. Το Dental Tribune καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να παρουσιάσει µε ακρίβεια τα κλινικά δεδοµένα και τα στοιχεία για τα νέα προϊόντα των διαφόρων κατασκευαστών, αλλά δεν αναλαµβάνει την ευθύνη για την αξιοπιστία αυτών των στοιχείων ή για τυχόν τυπογραφικά λάθη. Επίσης, οι εκδότες δεν φέρουν καµία ευθύνη όσον αφορά τις ονοµασίες των προϊόντων ή τις δυνατότητές τους ή αυτά που αναφέρονται από τις διαφηµιστικές εταιρείες. Οι απόψεις που εκφράζονται από τους συγγραφείς των διαφόρων άρθρων αντιπροσωπεύουν µόνον τους ίδιους και δεν εκφράζουν απαραίτητα και τις απόψεις του Dental Tribune International Ελληνική έκδοση Ιδιοκτήτης Omni Press, Ανδριτσαίνης 48, Γαλάτσι Τηλέφωνο , Fax omnipress@hol.gr Internet Κωδικός 7656 Αιτήσια συνδροµή 30 Εµβασµα συνδροµών ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 179/ ALPHA BANK 218/ Publisher Torsten Oemus Editorial Assistants Claudia Salwiczek c.salwiczek@dental-tribune.com Anke Schiemann a.schiemann@dental-tribune.com Copy editors Sabrina Raaff Hans Montschmann President/CEO Peter Witteczek Director of Finance and Controlling Dan Wunderlich Marketing & Sales Services Daniela Zierke License Incuiries Jorg Warschat Accounting Manuela Hunger Product ManagerBernhard Moldenhauer Executive Producer Gernot Meyer Ad Production Marius Mezger DesignerFranziska Dachsel Dental Tribune International Holbeinstr. 29, 04229, Leipzig, Germany Tel.: Fax: Internet: info@dental-tribune.com Regional Offices Asia Pacific Yonto Risio Communications Ltd Room A, 26/F, 389 King s Road, North Point, Hong Kong Tel.: Fax: The Americas Dental Tribune America, LLC 213 West 35th Street, Suite 801 New York, NY 10001, U.S.A. Tel.: Fax: Εκδότης- ιευθηντής ιεύθυνση Σύνταξη Επιµέλεια ύλης Ειδικοί Συνεργάτες ιαφηµίσεις Ιωάννης Ρούσσης ηµήτρης Αρ.Αλεξόπουλος Ευάγγελος Καινούργιος Χρήστος Κωνσταντινίδης Κατερίνα Σπυροπούλου Βασιλική Καραθανάση Αριστείδης Αλεξόπουλος ηµήτρης Ρούσσης Κώστας Σταµούλης επισκευθείτε µας :

3 Πρακτικά θέµατα DENTAL TRIBUNE Greek Edition 3 Πως να αποκτήσετε τα µέγιστα οφέλη από τη θεραπεία µε εµφυτεύµατα R.P.Levin, DDS Οι περισσότεροι εµφυτευµατολόγοι είναι άνθρωποι που µπορούν να πετύχουν πάρα πολλά πράγµατα. Έτσι θα πρέπει να είµαστε όλοι µε αυτό που ασχολούµαστε. Αλλά για να φτάσουµε το µέγιστο των δυνατοτήτων του οδοντιατρείου µας, δεν µπορούµε να το κάνουµε µόνοι µας. Χρειάζεται µία ισχυρή οµάδα που θα βοηθήσει το οδοντιατρείο να φτάσει σε µεγαλύτερα επίπεδα επιτυχίας. Θα πρέπει να συνεργαστείτε µε την οδοντιατρική σας οµάδα-όχι γύρω από αυτήν. Με βάση περισσότερα από 22 χρόνια εµπειρίας ως σύµβουλος σε εκατοντάδες οδοντιάτρους που τοποθετούν εµφυτεύµατα, η Levin Group αποφάσισε πως για να φτάσει ένα οδοντιατρείο στο επόµενο επίπεδο µε τα εµφυτεύµατα, θα πρέπει να εξασκήσετε και τις ηγετικές σας ικανότητες στο επόµενο επίπεδο. Η Levin Group διδάσκει πως υπάρχουν 5 στάδια για έναν ηγέτη: ο αρχάριος επικεφαλής, ο ικανός επικεφαλής, ο εργατικός επικεφαλής, ο έξυπνος επικεφαλής (που συνεργάζεται µε άλλους) και ο στρατηγικός επικεφαλής. Επίπεδο 1 O αρχάριος επικεφαλής Ο αρχάριος επικεφαλής έχει καλές χειρουργικές ικανότητες για τα εµφυτεύµατα, αλλά δεν είναι έµπειρος στην καθοδήγηση ενός οδοντιατρείου. Έχει λίγα εφαρµοσµένα συστήµατα στο οδοντιατρείο και τα χειρίζεται όπως µπορεί στο βαθµό που αφορά το οδοντιατρείο. Αυτή η φάση διαρκεί τυπικά από ένα έως τρία χρόνια. Ο καθένας ξεκινά ως αρχάριος επικεφαλής. Επίπεδο 2 O ικανός επικεφαλής Ο ικανός επικεφαλής εργάζεται µερικά χρόνια κι έχει προσαρµοστεί σε µία ρουτίνα. Ένας οδοντίατρος φτάνει σε αυτό το επίπεδο εργαζόµενος και µαθαίνοντας µέσα από την εµπειρία. Σε αυτό το στάδιο ο οδοντίατρος αρχίζει να διαµορφώνει το οδοντιατρείο του, θέτοντας τις βάσεις για µελλοντική επιτυχία. Επίπεδο 3 O εργατικός επικεφαλής Ο εργατικός επικεφαλής έχει ξεπεράσει τα όριά του. Αυτή η φάση ξεκινά γύρω στον τέταρτο µε πέµπτο χρόνο εργασίας και µπορεί να συνεχιστεί µέχρι τη σύνταξη. εν είναι µία καλή φάση. Ο εµφυτευµατολόγος παρατηρεί πως το επιχειρηµατικό κοµµάτι του οδοντιατρείου-όχι το κλινικό-του προκαλεί τη µεγαλύτερη ένταση κι εκνευρισµό. Εκτός από το γεγονός πως εργάζεται πολύ σκληρά, κερδίζει συνήθως πολύ λιγότερα χρήµατα σε σχέση µε τις δυνατότητές του. υστυχώς, πολλοί εµφυτευµατολόγοι περνούν το µεγαλύτερο µέρος της καριέρας τους σε αυτήν τη φάση. Επίπεδο 4 O έξυπνος επικεφαλής Αυτό είναι το επίπεδο που θέλετε να βρίσκεστε. Θα κερδίζετε περισσότερα χρήµατα και θα έχετε λιγότερο άγχος. Στο επίπεδο 4, ο οδοντίατρος εµπλέκεται λιγότερο σε επιχειρηµατικούς πρακτικούς τοµείς του οδοντιατρείου κι εστιάζεται περισσότερο στην παραγωγική κλινική θεραπεία και τη διαχείριση των παραποµπών ασθενών. Ωστόσο, για να φτάσετε σε αυτό το στάδιο, οι εµφυτευµατολόγοι χρησι- µοποιούν τη βοήθεια εξειδικευµένων συµβούλων που συνεργάζονται µε το οδοντιατρείο για να ενσωµατώσουν σύγχρονα συστήµατα και να εκπαιδεύσουν την οδοντιατρική οµάδα να χρησιµοποιεί αποτελεσµατικά αυτά τα συστήµατα. Οι σύµβουλοι καλούνται συχνά να βοηθήσουν τους οδοντιάτρους σε άλλους τοµείς της ζωής τους, όπως οικονοµικά και σχεδιασµός µετά τη σύνταξη. Επίπεδο 5 O στρατηγικός επικεφαλής Αυτό το επίπεδο δεν είναι για εµφυτευµατολόγος, αλλά για διακεκρι- µένους επιστήµονες- επιχειρηµατίες, δηλαδή αυτούς τους επικεφαλής που λειτουργούν ως πηγή υπηρεσιών αλλά δεν πραγ- µατοποιούν καθηµερινή εργασία. Οι περισσότεροι εµφυτευµατολόγοι λατρεύουν τη δουλειά τους και θέλουν να εξασκήσουν το επάγγελµά τους. Επειδή οι περισσότεροι εµφυτευµατολόγοι παρέχουν την θεραπεία στο οδοντιατρείο τους, δε χρειάζεται να φτάσουν στο επίπεδο 5. Ωστόσο, θα υπάρξουν φορές που θα επιθυµείτε να λειτουργήσετε σε αυτό το επίπεδο κάποιες λίγες στιγµές της ηµέρας. Για παράδειγµα, όταν καθορίζετε το όραµά σας κι εργάζεστε µε την οµάδα σας για να θέσετε στόχους, λειτουργείτε ως στρατηγικός ηγέτης. Αυτή είναι µία αξιόλογη προσπάθεια και µπορείτε να οδηγήσετε το οδοντιατρείο σας σε υψηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας. Γίνετε καλύτερος ηγέτης στο οδοντιατρείο σας Οι περισσότεροι εµφυτευµατολόγοι περνούν γρήγορα από τα επίπεδα 1 και 2, αλλά η πλειοψηφία των οδοντιάτρων µένουν προσκολληµένοι στο επίπεδο 3 για µεγάλο µέρος της καριέρας τους. Το επίπεδο 3 είναι ένα αξιοθαύµαστο επίτευγµα. Ση- µαίνει πως έχετε αρκετούς ασθενείς και ζείτε άνετα. Ωστόσο, το επίπεδο 3 µπορεί να είναι αναποτελεσµατικός τρόπος για να εργάζεστε, και σταδιακά θα σας κουράσει. Η µειωµένη παραγωγικότητα, η κόπωση, ο εκνευρισµός, η βαρεµάρα, η απογοήτευση µε την οµάδα κι η έλλειψη συµπάθειας προς τους παραπέµποντες οδοντιάτρους είναι συµπτώµατα του επιπέδου 3. Αν δε µετακινηθείτε από αυτό το επίπεδο, το οδοντιατρείο σας θα εµφανίζει µειωµένα κέρδη, µειωµένη παραγωγικότητα κι αυξηµένο άγχος. Η κατάκτηση της οικονοµικής ανεξαρτησίας Η µετάβαση από το επίπεδο 3 στο επίπεδο 4 είναι µία διαδικασία που επιτρέπει στο οδοντιατρείο να αυξήσει την παραγωγικότητά του και τα κέρδη του ενώ µειώνεται ση- µαντικά το άγχος. Το επίπεδο 3 σηµαίνει πως ο οδοντίατρος κάνει κάτι που θα µπορούσε να γίνει είτε από κάποιο άλλο µέλος του προσωπικού ή ακόµη κι από κάποιον εκτός οδοντιατρείου. Όπως βλέπουµε από τους πελάτες µας, το επίπεδο 4 σηµαίνει πως ο οδοντίατρος µετακινείται προς την αφιέρωση του 98% του χρόνου του στην άµεση θεραπεία ασθενών ή συνεργασία µε άλλους οδοντιάτρους, µε συνέπεια µέγιστη παραγωγικότητα και µέγιστα κέρδη.το επίπεδο 4 επιτυγχάνεται µε τη συνεργασία. Μερικοί µπορεί να παρερµηνεύσουν τη συνεργασία µε άλλους ως µεταφορά ευθυνών. Όταν κατανέµετε τις επαγγελ- µατικές υποχρεώσεις, λέτε στα µέλη της οµάδας τι πρέπει να κάνουν και βεβαιώνεστε πως το κατανοούν, τους δίνετε µία διορία κι εκτιµάτε πώς ολοκλήρωσαν τη δουλειά που τους αναθέσατε. Αυτό, φυσικά, είναι καλύτερο από το να το κάνατε µόνος σας, αλλά µπορεί να απαιτεί επίσης αρκετή δουλειά. Η συνεργασία µε άλλους είναι µόνι- µη. Τα µέλη του προσωπικού σας αποκτούν ευθύνη κι όχι απλά κατευθύνονται από εσάς-αναλαµβανουν την πλήρη εργασία και τους εµπιστευόµαστε την πλήρη ολοκλήρωσή της. Αυτό τους επιτρέπει την ολοκλήρωση των εργασιών σας και σας αφήνει ελεύθερους να ασχοληθείτε µε την θεραπεία των ασθενών σας. Θέλετε να φτάσετε στο επίπεδο 4 επειδή το επίπεδο 3 δεν είναι κι ό,τι καλύτερο για εσάς. Η πορεία σας µέχρι το επίπεδο 4 απαιτεί συχνά τη βοήθεια ειδικών για εµφυτευµατολόγους για να φτάσετε το µέγιστο των δυνατοτήτων σας ως επικεφαλής της οδοντιατρικής οµάδας. Ο εκσυγχρονισµός των συστηµάτων σας είναι ένα κρίσιµο στάδιο για να φτάσετε στο επίπεδο 4. Ενώ η Leviv Group εφαρµόζει τις πρακτικές των πιο επιτυχηµένων οδοντιατρείων και στη συνέχεια τις εξατοµικεύει για κάθε πελάτη, η πρότασή µου είναι να αξιολογηθεί κάθε σύστη- µα. Αυτή η διαδικασία θα επιτρέψει στο γιατρό και την οµάδα να αναγνωρίσει κατά πόσον µπορεί να βελτιωθεί κάθε σύστηµα. Μόλις επανασχεδιαστούν τα συστήµατα, η οµάδα θα πρέπει να εκπαιδευθεί στις νέες διαδικασίες και πρωτόκολλα, µε τις ευθύνες να ανατίθενται στο κατάλληλο µέλος της οµάδας. Η σωστή επίβλεψη της οµάδας, σε συνδυασµό µε ανασχεδιασµένα συστήµατα και µία κινητοποιηµένη οµάδα, επιτρέπει στο οδοντιατρείο να φτάσει τις πραγµατικές του δυνατότητες. Η θέση του επικεφαλής σηµαίνει πως υπάρχει κάποιος που µπορεί να ξεπερνά τα εµπόδια για να επιτύχει το οδοντιατρείο. Η Levin Group έχει δει πολλούς εµφυτευµατολόγους να µεταµορφώνουν τα οδοντιατρεία τους και να φτάνουν στο επόµενο επίπεδο. Με τα σωστά συστήµατα, την εκπαίδευση της οµάδας και τη βελτίωση των δεξιοτήτων, µπορείτε να φτάσετε τις πραγµατικές δυνατότητες του οδοντιατρείου σας. Αναδηµοσίευση από το Implant Tribune, USA Edition Είναι ιδρυτής και πρόεδρος της οµώνυµης εταιρίας οργάνωσης και διαχείρισης οδοντιατρείων που λειτουργεί από το 1985 και έχει γράψει πολλά άρθρα ενώ έχει κάνει και σχετικές παρουσιάσεις γι' αυτά τα θέµατα.

4 4 Γενικά Θέµατα DENTAL TRIBUNE Greek Edition ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΟΡΙΟΥΝΤΑΙ ΣΩΣΤΑ ΟΙ Ο ΟΝΤΙΑΤΡΟΙ ΠΡΟΕΙ ΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ Το κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων (ΚΕΠΝ) των ΗΠΑ και το Εθνικό Ινστιτούτο για Επαγγελµατική Ασφάλεια και Υγεία προειδοποιούν πως περισσότερο από τα τρία τέταρτα των ανθρώπων που χρησιµοποιούν µάσκες δεν τις φορούν σωστά. Η αποτυχία σωστής χρήσης τέτοιων µασκών αυξάνει τον κίνδυνο για επείγοντα περιστατικά και µπορεί να οδηγήσει σε πανδηµία.η αµερικανική κυβέρνηση εξέτασε 538 ανθρώπους στη Νέα Ορλεάνη που χρησιµοποιούσαν µία κυπελλοειδή µάσκα που ονοµάστηκε Ν95 µετά την καταστροφή της πόλης από τον τυφώνα Κατρίνα το Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να χρησιµοποιήσουν τις µάσκες, που διηθούν µικρά σωµατίδια και µικρόβια, που µπορεί να προκαλέσει αναπνευστικό ερεθισµό. Οι µάσκες Ν95 προτείνονται ως µέτρο προστασίας έναντι της φυµατίωσης και των ιών όπως ο Η5Ν1 της γρίπης των πτηνών. Σύµφωνα µε µία έρευνα στο περιοδικό Emerging Infectious Diseases, µόνο 24% φορούσαν τις µάσκες σωστά. Οι ερευνητές, καθοδηγούµενοι από τον K.Cummings του ΚΕΠΝ, παρατήρησαν πως οι µάσκες θα πρέπει να εφαρµόζουν σωστά µε ένα µεταλλικό σύρµα επάνω από τη µύτη. «Τα σφάλµατα περιελάµβαναν τη µη σύσφιξη του ιµάντα στη µύτη (71%) και τη λανθασµένη τοποθέτηση των ιµάντων στα αυτιά (52%). 22% φορούσαν τη µάσκα ανάποδα», ανέφεραν οι ερευνητές.η γρίπη των πτηνών επηρεάζει κυρίως πουλερικά, αλλά έχει σκοτώσει 170 από τους 288 ανθρώπους που είχαν προσβληθεί σε 12 χώρες. DT Οι οδοντίατροι κι όσοι ασχολούνται µε επαγγέλµατα υγείας προειδοποιούνται να προσέχουν τους ασθενείς που µπορεί να µολυνθούν µε φυµατίωση, ειδικά µε την αύξηση των περιστατικών ιδιαίτερα ανθεκτικής στα φάρµακα φυµατίωσης. (XDR-TB). Στις 21 Ιουνίου, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποίησε πως η XDR-TB προσβάλλει έως ασθενείς το χρόνο και µπορεί να οδηγήσει σε παγκόσµια πανδηµία αν παραµείνει ανεξέλεγκτη. Η νόσος, πρακτικά απρόσβλητη από αντιβιοτικά, έχει αναφερθεί σε 37 χώρες από την εµφάνισή της το Κάθε χρόνο, σχεδόν 8.8 εκατοµµύρια άνθρωποι προσβάλλονται από φυµατίωση κι 1.6 εκατοµµύρια άνθρωποι πεθαίνουν, σύµφωνα µε τον ΠΟΥ. Σχεδόν άνθρωποι εµφανίζουν µία ανθεκτικότερη µορφή της νόσου που δεν θεραπεύεται µε φάρµακα πρώτης γραµµής. Η ΧDR-ΤΒ αντιστέκεται ακόµη και σε φάρµακα δεύτερης γραµµής. «Υπάρχει πιθανότητα να υποκατασταθεί αυτή η επιδηµία µε µία επιδη- µία ανθεκτική στα φάρµακα. Με άλλα λόγια, µπορεί να υπάρχουν 8 εκατοµµύρια περιστατικά φυµατίωσης ανθεκτικής στα φάρµακα σε παγκόσµια κλίµακα. Και τότε θα επιστρέψουµε στην εποχή πριν από τα αντιβιοτικά», προειδοποιεί ο Ρ.Νunn, συντονιστής του τµήµατος καταπολέ- µησης της φυµατίωσης του ΠΟΥ. «Έχουµε µόνο τα φάρµακα που έχου- µε κι είναι πολύ πιθανό να µην υπάρξουν νέα φάρµακα για τουλάχιστον άλλα 5 µε 10 χρόνια», προσθέτει. DT Αναδηµοσίευση από το Ortho Tribune, USA Edition, Αύγουστος-Σεπτέµβριος 2007 ΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟ Οι οδοντίατροι θα πρέπει να υπενθυµίζουν στους ασθενείς τους πως το κάπνισµα είναι τόσο επικίνδυνο για τη στοµατική υγεία που ακόµη και το παθητικό κάπνισµα µπορεί να προκαλέσει νοσήµατα των ούλων. Μία µελέτη στο Journal of Periodontology υποδεικνύει πως οι ασθενείς που εκτέθηκαν σε παθητικό κάπνισµα είναι πιο πιθανό να υποστούν οστική καταστροφή, την κύρια αιτία απώλειας δοντιών. Οι ερευνητές εξέτασαν ποντικούς στους οποίους δηµιουργήθηκε περιοδοντική νόσος. Μία οµάδα δεν εκτέθηκε στο κάπνισµα. Οι άλλες δύο οµάδες εκτέθηκαν είτε σε εισρρόφηση καπνού για 30 ηµέρες από µη ελαφριά τσιγάρα (που περιέχουν µεγαλύτερη ποσότητα πίσσας, νικοτίνης και µονοξειδίου του άνθρακα) ή ελαφριά τσιγάρα (που περιέχουν χαµηλότερα επίπεδα πίσσας, νικοτίνης και µονοξειδίου του άνθρακα). Η µελέτη βρήκε πως η οστική απώλεια ήταν µεγαλύτερη σε ποντικούς που εκτέθηκαν σε παθητικό κάπνισµα ανεξάρτητα αν προερχόταν από ελαφριά ή όχι τσιγάρα.«προηγούµενες κλινικές µελέτες έχουν δείξει µία ισχυρή θετική συσχέτιση µεταξύ καπνίσµατος και νοσηµάτων των ούλων. Ωστόσο, αυτή η µελέτη είναι µοναδική επειδή αξιολογείται η επίδραση του παθητικού καπνίσµατος στην περιοδοντίτιδα. «σηµείωσε ο συγγραφέας της µελέτης G.da R.Nogueira- Filho, DDS. ''Αυτή η µελέτη αποδεικνύει στην πράξη το γεγονός πως ακόµη κι αν δεν καπνίζουµε, οι επιδράσεις του παθητικού καπνίσµατος µπορεί να είναι καταστροφικές», αναφέρει ο πρόεδρος της Αµερικανικής Ακαδηµίας Περιοδοντολογίας P.D.Miller, Jr., DDS. «Μέρος της διατήρησης ενός υγιεινού τρόπου διαβίωσης είναι η αποφυγή χώρων µε πολλούς καπνιστές όπως κλαµπ, µπαρ ακόµη και µερικά εστιατόρια. Η ακαδηµία συγχαίρει τις πόλεις που λαµβάνουν µέτρα για να διατηρήσουν όλους τους χώρους φιλοξενίας χωρίς καπνιστές έτσι ώστε όλοι παρευρισκόµενοι όχι µόνο να περνούν καλά αλλά και να έχουν καλύτερη συνολική υγεία». DT

5

6 6 Τάσεις & Εφαρµογές - Ενδοδοντία DENTAL TRIBUNE Greek Edition Ενηµέρωση για τις προόδους στην ενδοδοντία B.L.Musikant, DMD - A.S.Deutsch, DMD 1 Θα διαφωνούσε κανείς πως η πραγµατοποίηση σύνθετων πραγµάτων µε απλούστερο τρόπο χωρίς να µειώνεται η ποιότητα είναι ένας στόχος που ορίζεται ως πρόοδος; Στην Ενδοδοντία, η επεξεργασία στενών κεκαµ- µένων ριζών ως το ακρορρίζιο είναι αρχικά δύσκολη, επειδή τα εργαλεία που συστήνονται συνήθως-οι ρίνες Κ-έρχονται σε τόσο στενή επαφή µε τα τοιχώµατα του ριζικού σωλήνα που συναντούν µεγάλη αντίσταση καθιστώντας την ακρορριζική προώθηση του εργαλείου πιο δύσκολη (Εικ. 1). Πρόσφατα, µερικοί υποστηρίζουν πως οι διευρυντήρες τριγωνικής διαµέτρου (Εικ. 2) συναντούν ακόµη µικρότερη αντίσταση κατά µήκος και βελτιώνεται η ακρορριζική επεξεργασία ακόµη περισσότερο από τις ρίνες Κ. υστυχώς, οι διευρυντήρες τριγωνικής διαµέτρου δεν έχουν επαρκές πάχος διατοµής για να ξεπεράσουν ακόµη και µία µικρή ενσφήνωση, µε συνέπεια πρόωρη ακρορριζική ενσφήνωση. Σε αυτήν την περίπτωση, οι διευρυντήρες µε τριγωνική διάµετρο έχουν αρκετή ελαστικότητα, επιτρέποντας στο ακρορριζικό άκρο του εργαλείου να ενσφηνωθεί ενώ το µυλικό τµήµα περιστρέφεται. Αυτό το πρόβληµα περιπλέκεται όταν η περιστροφή στη µικρή ένταση που δηµιουργείται από µία χειρολαβή µε λειτουργία 30 µοιρών, γίνεται εντονότερη (Εικ. 3). Στην πράξη, η µεγάλη ελαστικότητα δεν είναι επιθυµητή. Ένας διευρυντήρας τεταρτηµορίου µε τετράγωνη διατοµή, από την άλλη πλευρά (Εικ. 4a-b), έχει έναν εσωτερικό πυρήνα που έχει 35% περισσότερο µέταλλο σε σχέση µε ένα διευρυντήρα µε τριγωνική διατοµή, επιτρέποντας την πραγµατοποίηση της κίνησης της ενδοδοντικής χειρολαβής στο µήκος του εργαλείου. Εν συντοµία, θα χρειαζόταν πολύ εντονότερη δύναµη ενσφήνωσης για ένα διευρυντήρα µε τετράγωνη διατοµή σε σχέση µε ένα µε τριγωνική διατοµή. Επίσης, η εκτόνωση µειώνει επίσης την ενσφήνωση κατά µήκος, µειώνοντας την αντοχή που συναντάται στην πορεία προς το ακρορρίζιο. Οι δύο στήλες του κοπτικού εργαλείου από την επίπεδη συνένωση των αυλάκων κατά µήκος του στελέχους αυξάνει επίσης την κοπτική ικανότητα των απελευθερωµένων διευρυντήρων όταν χρησιµοποιούνται στην ενδοδοντική χειρολαβή. Φυσικά, το κύριο πλεονέκτηµα οποιουδήποτε συστήµατος που αντικαθιστά την αντιρρόπηση 30 µοιρών για περιστροφική κίνηση αποτελεί την πρακτική εξάλειψη της περιστροφικής τάσης και της κυκλικής κόπωσης που δηµιουργείται σε όλα τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται σε ένα σύστη- µα περιστροφικού τύπου και αποτελούν τα κύρια αίτια θραύσης των εργαλείων. Πολλοί επιτυχηµένοι ενδοδοντιστές έχουν ακολουθήσει µία µαθησιακή καµπύλη µε βάση την οποία έχουν γίνει ικανότεροι στη χρήση των εργαλείων NiTi περιστροφικού τύπου κι οι περισσότεροι υποστηρίζουν πως η συχνότητα θραύσης εργαλείων είναι πολύ χα- µηλή. Επωφελούνται της ανώτερης ελαστικότητας των εργαλείων NiTi σε σχέση µε τα εργαλεία από 2 Εικ. 1 Κοντινή άποψη όπου παρουσιάζεται η ενσφήνωση των αυλάκων των ρινών Κ στην οδοντίνη. Εικ. 2 ιατοµή ενός διευρυντήρα τριγωνικής διατοµής. Εικ. 3 Μία απεικόνιση της εξισορροπηµένης κίνησης 30 µοιρών. ανοξείδωτο χάλυβα, δηλώνοντας πως οι έντονα κεκαµµένοι σωλήνες µπορούν να διαµορφωθούν χωρίς παραµόρφωση πολύ πιο αξιόπιστα από τα εργαλεία από ανοξείδωτο χάλυβα. Βέβαια, σε έντονα κεκαµµένους ριζικούς σωλήνες, δεν υπάρχει αµφιβολία πως θα πρέπει να λαµβάνονται προφυλάξεις για µείωση των θραύσεων και των παραµορφώσεων: 1 Θα πρέπει να διανοιχθεί µία οδός διολίσθησης µε εναλλακτικά µέσα πριν τη χρήση οποιουδήποτε εργαλείου NiTi περιστροφικού τύπου και άνετης δηµιουργίας της οδού διολίσθησης είναι µεγαλύτερη όσο πιο ανώ- µαλο σχήµα έχουν οι σωλήνες. 2 Ο βαθµός επεξεργασίας µε τα εργαλεία NiTi περιστροφικού τύπου είναι αντίστροφα ανάλογος µε το βαθµό κάµψης. Ενώ µία ήπια κάµψη µπορεί να διανοιχθεί µε ένα εργαλείο 25/06, ένας έντονα κεκαµµένος σωλήνας µπορεί να διανοιχθεί σε εύρος όχι µεγαλύτερο από ένα εργαλείο 20/04 ή ακόµη και 20/02. Αυτό είναι ελάχιστα ευρύτερο από αυτό που δηµιουργείται από τους διευρυντήρες από ανοξείδωτο χάλυβα. Σε αυτές τις διαστάσεις διευρυντήρες από ανοξείδωτο χάλυβα επεξεργασµένο του ίδιου µεγέθους µπορούν να διαµορφώσουν το ίδιο καλά τους σωλήνες χωρίς να καµφθούν εκ των προτέρων ή µε µικρή κάµψη για να βεβαιωθούµε για την αδιατάρακτη διαµόρφωση µετά την καθοδήγηση των κεκαµµένων εργαλείων στην περιοχή της κάµψης. 3 Ενώ τα κεκαµµένα εργαλεία από ανοξείδωτο χάλυβα οδηγούνται από τη ροπή που δηµιουργείται από τη χειρολαβή προκαλούν ελάχιστη ή καθόλου παραµόρφωση, το σχήµα µνήµης των εργαλείων NiTi αποτελεί ένα σηµαντικότερο παράγοντα παραµόρφωσης καθώς τα εργαλεία γίνονται παχύτερα κι οι κάµψεις εντονότερες. 4 Τα εργαλεία µε άκρο αποκοπής έχουν τον κίνδυνο να δηµιουργήσουν δικές τους διόδους στο σωλήνα αν χρησιµοποιούνται µε µια χειρολαβή περιστροφικού τύπου. Αν χρησιµοποιηθούν µε µία χειρολαβή, οι διευρυντήρες µε άκρο αποκοπής δεν είναι επιθετικοί στην αποκοπή στο άκρο τους. Εν συντοµία, θα χρειαζόταν µεγάλη ακρορριζική πίεση για να δηµιουργηθεί ακρορριζική διάτρηση. Αντίθετα το άκρο αποκοπής µπορεί να ξεχωρίσει ένα τοίχω- µα από ένα στενό σωλήνα. Αυτή η ικανότητα διαφοροποίησης βελτιώνεται λόγω της µικρής ενσφήνωσης των εργαλείων κατά µήκος του σωλήνα. 5. Ο ασύµµετρος σχεδιασµός διαφέρει επίσης µε- 3 ταξύ ενός ωοειδούς κι ενός κυκλικής διαµέτρου σωλήνα, παρατηρήθηκε αρχικά όταν τα εργαλεία χρησιµοποιούνται µε το χέρι µε κίνηση περιστροφική που µιµείται κίνηση της χειρολαβής. Εποµένως, τι µπορεί να δηλώσει ένας συµβατικός ενδοδοντιστής έναντι αυτής της νέας προσέγγισης; Μήπως θα πει κάτι από τα παρακάτω: 1. Είναι λιγότερο πιθανό να σπάσουν. 2. Μπορούν να χρησιµοποιηθούν πολλές φορές επειδή είναι τόσο ανθεκτικά στην θραύση. 3. Οι ελεγχόµενοι διευρυντήρες επεξεργάζονται το ακρορρίζιο µε πολύ µικρότερη αντίσταση. 4. Μπορεί να είναι κεκαµµένοι για να δια- µορφώσουν οποιονδήποτε σωλήνα χωρίς παραµόρφωση. 5. Μπορούν να ξεχωρίσουν ένα τοίχωµα από ένα στενό σωλήνα. 6. Μπορούν να ξεχωρίσουν ένα σωλήνα µε ωοειδή ή κυκλική διά- µετρο. 7. Κοστίζουν πολύ λιγότερο. 8. Η διαδικασία εκµάθησης είναι λιγότερο αγχωτική. 9. Η διαδικασία εκµάθησης δεν περιλαµβάνει τη γνώση περιπτώσεων όπου δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί. 10. Μπορούν να αντιµετωπιστούν δυσκολότερα περιστατικά επειδή η θραύση εργαλείων δεν υπάρχει ως ενδεχόµενο. Οτιδήποτε µπορεί να πάει στραβά µε αυτό το σύστηµα είναι πιο πιθανό να µην είναι αποτελεσµατικό µε τα εργαλεία NiTi περιστροφικού τύπου. Η επίδραση του σχήµατος µνήµης των εργαλείων NiTi (Εικ. 5) αποτελεί ένα σπουδαίο παράγοντα για τη µείωση του βαθ- µού διαµόρφωσης σε κεκαµµένους σωλήνες. Συχνά ριζικοί σωλήνες επεξεργάζονται λιγότερο από όσο χρειάζεται µε συστήµατα NiTi επειδή ο επεµβαίνων προβληµατίζεται για την επίδραση της ανατοµίας του σωλήνα στην ακεραιότητα των εργαλείων διαµόρφωσης. Ενώ η κάµψη του σωλήνα µπορεί να είναι άθικτη, αυτό δε σηµαίνει τίποτα αν οι ευρύτερες παρειογλωσσικές διαστάσεις δεν έχουν περιληφθεί στη χηµικοµηχανική επεξεργασία. Η κακή παρειογλωσσική διαµόρφωση ακολουθείται από ανεπαρκείς διακλυσµούς µε συνέπεια µακροπρόθεσµη αποτυχία. Οι καλύτεροι ενδοδοντιστές τονίζουν τη σωστή ανίχνευση του ριζικού σωλήνα µε ρίνες χειρός. Πιστεύω πως αυτό µπορεί να γίνει καλύτερα µε ελεγχόµενους διευρυντήρες Κ. Αν δεν πραγµατοποιηθεί η ανίχνευση, λίγη σηµασία έχει ποιο εργαλείο δε χρησιµοποιήθηκε. Αν, όµως πραγ- µατοποιηθούν αυτές οι λεπτές διαδικασίες, θα πραγµατοποιηθούν καλύτερα µε διευρυντήρες ποιότητας και ελεγχόµενης χρήσης απλά επειδή εµφανίζουν µικρότερο ποσοστό ενσφήνωσης κι αντοχή κατά µήκος παρέχοντας στον οδοντίατρο µία ανώτερη απτική αίσθηση του τι συµβαίνει ακρορριζικά. Ο µικρός βαθµός οριζόντιας περιστροφής από την ενδοδοντική χειρολαβή είναι ιδανικός για τις κατακόρυφα προσανατολισµένες αύλακες ενός διευρυντήρα έναντι των πιο DT σελίδα 8

7 Rok Go!

8 8 Τάσεις & Εφαρµογές - Ενδοδοντία DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 6 4a Εικ. 4a ιατοµή ενός διευρυντήρα τετράγωνης διατοµής. Εικ. 4b Ελεγχόµενος διερυντήρας τεταρτηµορίου και τετράγωνης διατοµής.εικ. 5 Φωτογραφία διευρυντήρα NiTi όπου φαίνεται το σχήµα µνήµης. οριζόντια προσανατολισµένων αυλακών σε µία ρίνη Κ. Για καλύτερη κατανόηση του βασικού λόγου για τον οποίο οι διευρυντήρες είναι ανώτεροι από τις ρίνες, φανταστείτε την επεξεργασία ενός σωλήνα µε µία βίδα. Οι σπείρες σε µία βίδα είναι σχεδόν τελείως οριζόντιες. Όταν χρησιµοποιείται µία οριζόντια κίνηση για την κοχλίωσή τους σε οτιδήποτε, δεν αφαιρούν τίποτα κι ενσφηνώνονται επιθετικά. Κάνουν αυτό ακριβώς που πρέπει να κάνει µία βίδα. Ενώ αυτός ο σχεδιασµός κι η κίνηση είναι καλός σε µία προσπάθεια να συγκρατήσουµε κάποια αντικείµενα, δεν αποτελεί το σχεδιασµό που επιθυ- µούµε όταν πραγµατοποιείται µία οριζόντια κίνηση. Εδώ επιθυµούµε οι αύλακες να εµφανίζουν περισσότερο κατακόρυφο προσανατολισµό έτσι ώστε να αποκόπτουν περισσότερο παρά να κοχλιώνονται. Με απλά λόγια, µία ρίνη Κ µοιάζει περισσότερο µε βίδα παρά ένας διευρυντήρας Κ κι ειδικά ένας ελεγχόµενος διευρυντήρας Κ. Οι γνωστοί ενδοδοντιστές µπορεί να υποστηρίξουν 5 4b πως υπήρξε µεγάλη βελτίωση µε τα εργαλεία Ni- Ti περιστροφικού τύπου σε σχέση µε τη χρήση των παραδοσιακών ρινών Κ, αλλά αυτό δεν είναι η ουσία του θέµατος. Έχουµε προχωρήσει πέρα από τη χρήση των ρινών Κ και των εργαλείων NiTi. Αναγνωρίζεται ξεκάθαρα πως τα εργαλεία NiTi περιστροφικού τύπου έχουν επιφέρει εξελίξεις στην Ενδοδοντία κι έχουν θέσει νέους κανόνες για το σχήµα των εµφραγµένων ριζικών σωλήνων. Ωστόσο, εισήγαγαν επίσης µία σειρά νέων προβληµάτων που θα πρέπει να αντιµετωπιστούν. Η αρχή των ελεγχόµενων διευρυντήρων µε τετράγωνη διατοµή που χρησι- µοποιούνται σε µία χειρολαβή ενδοδοντικής εφαρµογής έχει αντιµετωπίσει αυτά τα προβλή- µατα καθώς κι αυτά της παραδοσιακής Ενδοδοντίας χωρίς να προσθέτει νέα. εν έχει ιδιαίτερη σχέση αν µία σειρά ενδοδοντιστών παρουσιάζουν τη δική τους εκπληκτική δουλειά. Το µόνο πράγµα που έχει σηµασία είναι πως ένα εναλλακτικό σύστη- µα µπορεί να κάνει την ίδια εργασία καλά, αλλά µε µία πιο ασφαλή και λιγότερο αγχωτική τεχνική. Αυτό σηµαίνει ένα σύστηµα που ξεχωρίζει σε σχέση µε τα εργαλεία Ni- Ti περιστροφικού τύπου ή την παραδοσιακή Ενδοδοντία. Η δυνατότητα µεταφοράς και πολλαπλών χρήσεων είναι τελικά το πιο σηµαντικό στοιχείο ενός συστήµατος. Ση- µαίνει πως ελάχιστοι ενδοδοντιστές µπορούν να φτάσουν σε υψηλό επίπεδο µε οτιδήποτε προτείνουν. Η δηµιουργία ενός συστήµατος που µπορούν να το µάθουν οι περισσότεροι οδοντίατροι που επιθυµούν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην Ενδοδοντία έχει πολύ µεγαλύτερη σηµασία από ένα σύστηµα που είναι τόσο σύνθετο κι ευπαθές που µόνο λίγοι µπορούν να το µάθουν καλά. Το να υποστηρίζει αυτή η µικρή κοινότητα οδοντιάτρων πως µόνο µε το δικό τους σύστηµα µπορούν να µετρήσουν τις δεξιότητές τους, αλλιώς να µην ασχολούνται καθόλου µε την Ενδοδοντία, είναι κατά τη γνώµη µας, µία κακή υπηρεσία προς τον τοµέα της εκπαίδευσης γενικά και την ενδοδοντική εκπαίδευση ειδικά. DT Αναδηµοσίευση από το Endo Tribune, USA Edition, Ιούλιος 2007 B.L.Musikant Έχει αποφοιτήσει και έχει κάνει τη διατριβή του στο Πανεπιστή- µιο της Πενσιλβάνια στις ΗΠΑ ενώ είναι µέλος πολλών οδοντιατρικών επιστηµονικών εταιριών. Είναι επίσης µέλος του Αµερικανικού Κολεγίου Οδοντιάτρων και της Αµερικανικής Εταιρίας Αισθητικής Οδοντιατρικής. A.S.Deutsch Έχει αποφοιτήσει και έχει κάνει τη διατριβή του στο Πανεπιστή- µιο Tufts ενώ ολοκλήρωσε τις µεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια. Είναι µέλος πολλών οδοντιατρικών επιστη- µονικών εταιριών και ακαδηµιών στις ΗΠΑ ενώ µαζί µε τον άλλο συγγραφέα του άρθρου έχουν κάνει πολλές παρουσιάσεις και έχουν γράψει πολλά επιστηµονικά άρθρα σε διάφορα οδοντιατρικά έντυπα. Συνεργάζονται σε ένα ενδοδοντικό ιατρείο στο Μανχάταν των ΗΠΑ.

9 Με την αγορά ενός οδοντιατρικού εξοπλισµού Planmeca Ω Ρ Ο έκπληξη!!!! Ω Ρ Ο έκπληξη!!!! ÚÔÛÊÔÚ Laser DUAL 8Watt applefi ú øƒ ú ƒ º ƒ π ÃÀ π ø 30/06/2009

10 10 Επιστήµη & Ερευνα DENTAL TRIBUNE Greek Edition Γενετικοί, επιγενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οδοντική ανάπτυξη Mία ευρεία ανασκόπηση των επιγενετικών παραγόντων Σε ένα άρθρο του Οrtho Tribune από την C.Carels συζητήθηκε η επίδραση των γονιδίων στην ανάπτυξη του προσώπου (Carels, 2007). Η καθηγήτρια Carels παρουσίασε µερικά εντυπωσιακά παραδείγµατα διδύµων κι άλλων συγγενικών ατόµων για να τονίσει τα διάφορα επίπεδα γενετικής επίδρασης στα χαρακτηριστικά του προσώπου και των δοντιών. Ανέφερε επίσης την πιθανότητα πως οι αποκαλούµενοι επιγενετικοί µηχανισµοί µπορεί να οδηγήσουν σε ποικίλλη έκφραση του γονότυπου. Ο όρος «επιγενετικός» χρησιµοποιήθηκε για την προσθήκη ή αφαίρεση µεθυλικών οµάδων σε διάφορα σηµεία του DNA ή στο σηµείο σύνδεσης ακετυλικών οµάδων στις ιστόνες που σχετίζονται µε το DNA. Ενώ οι µοριακοί γενετιστές τείνουν να εστιάζονται στη µεθυλίωση και την ακετυλίωση του DNA όταν συζητούν για επιγενετικά θέµατα, είναι πολύτιµο όταν σκέφτονται τα αίτια ποικιλοµορφίας στην ανθρώπινη οδοντοφυΐα για να υιοθετηθεί ένας ευρύτερος ορισµός το όρου επιγενετικός, που σηµαίνει οποιαδήποτε αλλαγή στη γονιδιακή έκφραση χωρίς αλλαγές στη σειρά των νουκλεοτιδίων. Αυτή η ευρύτερη ανασκόπηση µας δίνει τη δυνατότητα να περιγράψουµε τις διαδραστικές διαδικασίες που προκύπτουν µεταξύ των κυττάρων σε τοπικό ιστικό επίπεδο κατά την ανάπτυξη ως επιγενετικά γεγονότα, µαζί µε αυτά που επιδρούν άµεσα στο DNA. Οι Μοlenaar και συν. αναφέρουν πως οι επιγενετικοί παράγοντες επιδρούν ως τρίτη πηγή αναπτυξιακών διαφορών που αφορούν φαινοτυπικές µεταβολές στην ανάπτυξη, µαζί µε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες (Μοlenaar και συν., 1993). Προτείνουν πως αυτή η τρίτη πηγή αποτελείται από µη γραµµικά επιγενετικά γεγονότα που µπορεί να προκαλέσουν ποικιλοµορφία σε όλα τα φαινοτυπικά επίπεδα και πως αυτές οι επιγενετικές επιδράσεις προκύπτουν από αυτόνοµες αναπτυξιακές διαδικασίες µε ανακύπτουσες αυτοοργανωτικές ιδιότητες». Η άποψη µας είναι πως µικρές παραλλαγές σε τοπικά επιγενετικά γεγονότα, που πιθανόν σχετίζονται µε τη χωρική διευθέτηση των οδοντογενών κυττάρων και/ή του συγχρονισµού των γεγονότων σήµανσης µεταξύ τους, µπορεί να εξηγήσουν τις ξεχωριστές διαφορές σε οδοντικά χαρακτηριστικά που έχουµε παρατηρήσει µεταξύ µονοζυγωτικών (ΜΖ) διδύµων που έχει επιβεβαιωθεί πως έχουν τους ίδιους γονότυπους. Αυτές οι διαφορές µπορεί να περιλαµβάνουν ασυµφωνίες στον αριθµό και/ή την θέση συγγενώς ελλειπόντων δοντιών ή διαφορές στον αριθµό των υπεράριθµων δοντιών µεταξύ ΜΖ διδύµων. Σε αυτό το άρθρο δίνουµε µερικά παραδείγµατα οδοντικής ασυµφωνίας που επηρεάζουν τον αριθµό των δοντιών καθώς και το µέγεθος και το σχήµα των δοντιών µεταξύ ΜΖ διδύµων που συµµετέχουν σε συνεχιζόµενες µελέτες που πραγµατοποιούνται µε συνεργασία των Οδοντιατρικών Σχολών του Πανεπιστη- µίου της Αδελαΐδα και του Λίβερπουλ. Αυτά τα παραδείγµατα τονίζουν τη σηµασία των επιγενετικών επιδράσεων στην οδοντική ανάπτυξη και είναι συνεπή µε την άποψη πως υπάρχει µία οµάδα οδοντικών γονιδίων που δεν επηρεάζουν µόνο το µέγεθος και το σχήµα των δοντιών αλλά και την έκφραση ελλειπόντων ή υπεράριθµων δοντιών. Με άλλα λόγια, υπάρχουν τόσο πλειοτροπικά γεγονότα που επενεργούν στην ανθρώπινη οδοντοφυΐα και τη χωρική και/ή χρονική ποικιλοµορφία σε τοπικά επιγενετικά γεγονότα κατά την οδοντογένεση που οδηγούν σε ξεχωριστές φαινοτυπικές διαφορές στην οδοντοφυΐα, ακόµη και σε γενετικά όµοια ζεύγη διδύµων. Μοντέλα διδύµων Συµφωνούµε πλήρως µε την καθηγήτρια Carels πως οι µελέτες σε δίδυ- µα έχουν συµβάλλει ση- DT σελίδα 11 ίδυµο A ίδυµο Β Εικ. 1 ΜΖ δίδυµα µε διαφορές στο µέγεθος των δοντιών.

11 DENTAL TRIBUNE Greek Edition Επιστήµη & Ερευνα 11 DT σελίδα 10 µαντικά στην κατανόηση του ρόλου των γενετικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων στην οδοντική ανάπτυξη. Ωστόσο, η παραδοσιακή προσέγγιση των διδύµων που περιλαµβάνει τη σύγκριση µεταξύ ΜΖ και διζυγωτικών ( Ζ) ζευγών διδύµων απαιτεί µεγάλα δείγµατα και στηρίζεται σε υποθέσεις που µπορεί να µην είναι πάντα βάσιµες. Υπάρχει µία απλούστερη ερευνητική προσέγγιση που περιλαµβάνει δίδυµα που επίσης µπορεί να εφαρµοστεί από οδοντιάτρους. Αυτό το µοντέλο αναφέρεται ως µοντέλο ΜΖ συν-διδύ- µων και περιλαµβάνει βασικά τη µελέτη ΜΖ διδύµων που µπορεί να κείµενων βιολογικών διαδικασιών του οδοντικού σχηµατισµού. Με βάση το γεγονός πως τα ΜΖ δίδυµα µοιράζονται σχεδόν πάντα τα ίδια γονίδια, οποιεσδήποτε παρατηρούµενες διαφορές µεταξύ των µελών ενός ζεύγους ΜΖ διδύµων υποθέτουµε πως οφείλονται σε διαφορές σε περιβαλλοντικές επιδράσεις µεταξύ των διδύµων ή του τρόπου έκφρασης των γονιδίων τους, που σηµαίνει επιγενετικές επιδράσεις. Τα ΜΖ ζεύγη περιγράφονται σε αυτό το άρθρο έχουν πολύ υψηλή πιθανότητα γενετικής οµοιότητας µε βάση την ανάλυση DNA. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία στα αρχεία τους για ση- µαντικές διαφορές σε περιβαλλοντικές επιδράσεις, είτε προ- ή µεταγενετικές. Συνεπώς, και ένα παράδειγµα ενός ζεύγους που εµφανίζει αξιοσηµείωτες διαφορές στο µέγεθος του άνω δεξιού κεντρικού τοµέα (Εικ. 1). Η µύλη αυτών των δοντιών διαφέρει σε εγγύς-άπω διάσταση µεταξύ των διδύ- µων κατά 0.5χιλ., µε τη µέτρηση στο ένα από τα δίδυµα να είναι 7.9χιλ. και στο δεύτερο 8.4χιλ. Με βάση το σφάλµα µετρήσεων για τη διάµετρο της µύλης που είναι περίπου 0.1 έως 0.2χιλ., η διαφορά που παρατηρείται αντιπροσωπεύει µία «πραγµατική» διαφορά στο µέγεθος αυτών των δοντιών. Περίπου 5% των 200 περίπου ΜΖ διδύµων εµφάνιζε διαφορές στο µέγεθος των άνω κεντρικών το- µέων που είναι τουλάχιστον το ίδιο µεγάλες, ή µεγαλύτερες από αυτές που παρουσιάζονται στο παράδειγµα. τερο προγόµφιο (όπως δείχνει το βέλος), ενώ το αντίστοιχο δόντι υπάρχει στο δεύτερο (όπως δείχνει το βέλος). εν υπάρχουν επίσης στοιχεία πως υπάρχει ο κάτω δεξιός τρίτος γοµφίος στον ένα αλλά υπάρχει στο δεύτερο. Οι άνω τρίτοι γοµφίοι υπάρχουν στον πρώτο (βλέπε βέ- δή εµφάνιζαν τουλάχιστον έναν ελλείποντα πλάγιο τοµέα ή δεύτερο προγόµφιο, 21 ζεύγη εµφάνισαν διαφορές στον αριθµό ή την θέση των επηρεασµένων δοντιών µεταξύ των διδύµων. Παρόµοια στοιχεία βρέθηκαν για τα υπεράριθ- µα δόντια. Από τα 9 ζεύγη ΜΖ διδύµων που εµ- λοντικών επιδράσεων στην οδοντική ανάπτυξη (Κhalaf και συν., 2005a). Μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκφραση ασυµ- µετρίας που µπορεί να παρατηρηθεί σε ΜΖ δίδυµα είναι το φαινόµενο της απεικόνισης ειδώλου, όπου το ένα από τα δίδυµα παιδιά καθρεπτίζει τα χαρακτηρι- Εικ. 3 ΜΖ δίδυµα µε διαφορετική έκφραση ελλειπόντων και µικρών άνω πλαγίων τοµέων. Το πρώτο εµφανίζει αγενεσία του άνω δεξιού πλαγίου τοµέα κι ένα µικρό άνω αριστερό πλάγιο τοµέα, ενώ το δεύτερο έχει δύο µικρούς άνω πλάγιους τοµείς. Οι κάτω προγόµφιοι έχουν εξαχθεί για ορθοδοντικούς λόγους. ίδυµο A ίδυµο Β έχουν διαφορετικές συνήθειες, να λαµβάνουν διαφορετικές θεραπείες ή να διαφέρουν στην έκφραση ενός ή περισσοτέρων χαρακτηριστικών ενδιαφέροντος. Επειδή κάθε ζεύγος ΜΖ διδύµων ταιριάζει όσον αφορά την ηλικία, το φύλο και τη γενετική δοµή, αποτελούν ένα εξαιρετικά πολύτιµο ερευνητικό µοντέλο. Για παράδειγµα, µόνο ένα ζεύγος ΜΖ διδύµων που εµφανίζει διαφορές στην οδοντοφυΐα προσφέρει µία σπουδαία ευκαιρία για διερεύνηση των υπο- ίδυµο A ίδυµο Β Εικ. 2 ΜΖ δίδυµα µε διαφορετική έκφραση ελλειπόντων, κωνικών και µικρών άνω πλαγίων τοµέων. οι διαφορές µεταξύ αυτών των διδύµων µπορεί να έχουν προκληθεί από επιγενετικές διαφορές στον έλεγχο του DNA τους και/ή σχετικά µικρές παραλλαγές σε τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες κατά τη διαδικασία της οδοντογένεσης. ιαφορές στο µέγεθος των δοντιών σε ζεύγη διδύµων Έχουµε βρει πολλά παραδείγµατα ΜΖ διδύ- µων που εµφανίζουν αξιοσηµείωτες διαφορές στο µέγεθος των δοντιών Εικ. 5 ΜΖ δίδυµα µε διαφορετική έκφραση ελλειπόντων κάτω δευτέρων προγοµφίων και ανάπτυξη τρίτων γοµφίων. ιαφορές στην έκφραση ελλειπόντων δοντιών σε ΜΖ δίδυµα Έχουµε, επίσης, βρει πολλά παραδείγµατα ΜΖ διδύµων που εµφανίζουν διαφορές στην έκφραση των ελλειπόντων δοντιών, τόσο όσον αφορά τον αριθµό όσο και την θέση. Παρέχονται πανοραµικές ακτινογραφίες δύο ΜΖ διδύµων ηλικίας 14 ετών (Εικ. 2). Το ένα από τα δύο είχε έναν ελλείποντα άνω δεξιό πλάγιο το- µέα κι έναν κωνικό άνω αριστερό τοµέα (όπως δείχνει το βέλος), ενώ το δεύτερο εµφάνιζε δυο µικρούς άνω πλάγιους τοµείς (όπως δείχνουν τα βέλη). Έχουν παρατηρηθεί αρκετά άλλα παραδείγµατα διαφορετικής έκφρασης ελλειπόντων, κωνικών και µικρών πλαγίων τοµέων σε ΜΖ στις µελέτες µας (Εικ. 3,4 ), υποστηρίζοντας την ιδέα πως υπάρχει ισχυρή σχέση µεταξύ αυτών των χαρακτηριστικών (Townsend και συν., 1995). Οι πανοραµικές ακτινογραφίες ενός άλλους ζεύγους ΜΖ διδύµων ηλικίας 12.5 ετών τονίζουν το γεγονός πως η οδοντική ανάπτυξη µπορεί να διαφέρει αρκετά µεταξύ ΜΖ διδύµων (Εικ. 5). Το ένα από τα δύο παρουσίαζε ελλείποντα κάτω δεξιό δεύ- Εικ. 4 ΜΖ δίδυµα µε διαφορετική έκφραση ελλειπόντων και κωνικών άνω πλαγίων τοµέων. Το πρώτο εµφανίζει αµφίπλευρη αγενεσία άνω πλαγίων τοµέων, ενώ το δεύτερο έχει ένα κωνικό άνω πλάγιο δεξιό τοµέα κι έναν ελλείποντα άνω αριστερό πλάγιο τοµέα. λη) αλλά όχι στο δεύτερο δίδυµο (βλ. βέλη). ιαφορές στην έκφραση των υπεράριθµων δοντιών σε ΜΖ δίδυµα εν έχουµε παρατηρήσει διαφορές µόνο στην έκφραση ελλειπόντων δοντιών σε ΜΖ δίδυµα, αλλά υπάρχουν επίσης παραδείγµατα διαφορετικής έκφρασης υπεράριθµων δοντιών στα δείγµατά µας. Για παράδειγµα, οι πανοραµικές ακτινογραφίες ενός ζεύγους ΜΖ διδύµων ηλικίας 9.5 ετών δείχνουν διαφορετική έκφραση υπεράριθµων δοντιών (Εικ. 6). Ο ένας δίδυµος εµφάνιζε δύο µεσόδοντες (βλ. βέλη), ενώ ο δεύτερος δυο (βλ. βέλη). Επίσης, η ανάπτυξη µη ανατέλλοντων δοντιών είναι πιο έντονη στο δεύτερο από τα δύο δίδυµα. Τα παραδείγµατα διδύ- µων µε διαφορές σε ελλείποντα κι υπεράριθµα δόντια δεν είναι σπάνια. Από τα 24 ζεύγη ΜΖ διδύµων που επελέγησαν από τα αρχεία µας επει- φάνιζαν µεσόδοντες, 8 ζεύγη διέφεραν στον αριθµό των υπεράριθ- µων δοντιών (Townsend και συν., 2005a,b). Ασύµµετρη έκφραση των οδοντικών χαρακτηριστικών Υποθέτουµε γενικά πως οι γενετικές πληροφορίες που ελέγχουν την ανάπτυξη αµφίπλευρων δοµών, όπως τα δόντια, είναι οι ίδιες και στις δύο πλευρές. Ωστόσο, τα δόντια σπάνια εµφανίζουν πλήρη ασυµµετρία στη µορφολογία ή την ανάπτυξή τους. Η ασύµ- µετρη έκφραση των χαρακτηριστικών µπορεί να είναι τυχαία, αποκαλούµενη κυµαινόµενη ασυµµετρία, ή να ευνοεί το ένα από τα δύο δίδυµα, αποκαλούµενη κατευθυνόµενη ασυµµετρία. Εξετάζοντας τα είδη και το βαθµό έκφρασης ασυµµετρίας µεταξύ δοντιών αντίθετων φραγµών, είναι πιθανό να αποκτήσουµε καλύτερη κατανόηση του ρόλου των γενετικών, επιγενετικών και περιβαλ- στικά του άλλου. Στην Εικ. 7 φαίνονται πανοραµικές ακτινογραφίες ΜΖ διδύµων, ηλικίας 15 ετών, που εµφανίζουν κατοπτρική απεικόνιση για ολιγοδοντία των κάτω δεύτερων προγοµφίων. Ο αριστερός προγόµφιος λείπει στον ένα (βλ. βέλος), ενώ ο δεξιός προγόµφιος λείπει στο δεύτερο ( βλ. βέλος). Επίσης, στον ένα υπάρχει ένας αναπτυσσόµενος κάτω δεξιός τρίτος γοµφίος (βλ. βέλος) αλλά όχι και στο δεύτερο (βλ. βέλος). Η βιολογική βάση της κατοπτρικής απεικόνισης δεν είναι ακόµη καλά κατανοητή, παρόλο που προφανώς αντανακλά µία υποκείµενη µεταβολή στον προσδιορισµό της σωµατικής συµµετρίας σε ένα πρώιµο στάδιο ανάπτυξης. Πώς µπορούν να εξηγηθούν οι διαφορές µεταξύ ΜΖ διδύµων; Τα παραδείγµατα σε αυ- DT σελίδα 16

12 12 Τάσεις & Εφαρµογές DENTAL TRIBUNE Greek Edition Ο πραγµατικός κόσµος της εικονικής οδοντιατρικής Μ.E.Ulrich Αλλαγή για την «αλλαγή» ή αλλαγή για το καλύτερο; Ενώ µερικοί από εµάς εναγκαλίζουν τις αλλαγές κι άλλοι τις απεχθάνονται, είναι αναπόφευκτο γεγονός πως θα υπάρξει αλλαγή παρά το γεγονός ότι το απευχόµαστε. Καθώς τα «δοκιµασµένα κι αποδεδειγµένα» δίνουν την θέση τους σε νέα και πρωτοποριακά, οι παλιές παραδόσεις καθίστανται «απαρχαιωµένες» και στο τέλος λησµονούνται. Και σε έναν κόσµο όπου βρίθουν οι τεχνολογικές εξελίξεις, κανένας από εµάς δεν µπορεί να παραµείνει προσκολλη- µένος στις παλιές παροιµίες και να µην ενσωµατώνει σύγχρονες αντιλήψεις στην εργασία του. Η προσαρµογή στην αλλαγή δε ση- µαίνει να ακολουθούµε κάθε σύγχρονη τάση. Αναγνωρίζοντας πως κάθε οδοντίατρος µπορεί και θα πρέπει να παραµένει αφοσιωµένος στην ποιότητα της θεραπείας και των καλύτερων δυνατών θεραπευτικών αποτελεσµάτων, θα πρέπει να υιοθετεί µόνο αυτές τις αλλαγές που ξεπερνούν τους κανόνες της επιστηµονικά αποδεκτής και καλής οδοντιατρικής θεραπείας. Έτσι, όταν η αλλαγή αποτελεί µία αναπόφευκτη πρόκληση στη ζώνη της προσωπικής µας άνεσης, υπάρχει η τάση να διαµαρτυρηθούµε. Είναι πολύ νέο για να το δοκιµάσουµε; εν έχει ελεγχθεί επαρκώς; Θα προκαλέσει αναστάτωση στο οδοντιατρείο; Θα διαταράξει τις καθηµερινές µας πρακτικές συνήθειες; Ή η µαθησιακή καµπύλη είναι πολύ απότοµη ενώ το οδοντιατρείο βρίσκεται σε ελεγχόµενο τρόπο λειτουργίας; Νέα εργαλεία, νέες τεχνικές, νέες προκλήσεις Η πρόσφατη ανακάλυψη της τρισδιάστατης σάρωσης CT έχει καταστήσει δυνατή την εισαγωγή εργαλείων θεραπείας και θεραπευτικού σχεδιασµού που έχουν ήδη οδηγήσει σε µία επανάσταση στη διαχείριση, την αντιµετώπιση και τη διασπορά οδοντιατρικών πληροφοριών. Ο πλούτος των πληροφοριών παρέχεται από, τόσο σε βάθος όσο και σε ακρίβεια, ξεπερνά οποιαδήποτε διαθέσιµη τεχνολογία δισδιάστατης οδοντικής απεικόνισης, ενώ οι ασθενείς εκτίθενται σε σηµαντικά χαµηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας σε σχέση µε αυτούς που χρειάζονται για παραδοσιακές σαρώσεις CT. Η πλήρης χρήση αυτών των πληροφοριών απαιτεί µία µεταστροφή από πρακτικές, εµπειρικές κι πειραµατικές τεχνικές και ωθεί την Οδοντιατρική προς περισσότερο ακριβείς, µε τη βοήθεια υπολογιστή, σχεδιαστικά βοηθήµατα που απαιτούν νέες δεξιότητες. Φανταστείτε την ηµέρα που τα αποτυπωτικά υλικά θα δώσουν την θέση τους σε εφαρµογές CAD/CAM που θα δηµιουργούν ακριβή αναρτηµένα εκµαγεία µελέτης σε έναν αρθρωτήρα-όλα από µία σάρωση CT; Ακριβείς χειρουργικοί νάρθηκες κατασκευάζονται ήδη από σαρώσεις CT για ιδανική τοποθέτηση των εµφυτευµάτων. Ο χρόνος που µεσολαβεί από τη στιγµή που λαµβάνεται µία τρισδιάστατη ψηφιακή σάρωση CT, µέχρι την πλήρη ολοκλήρωση της διάγνωσης και της θεραπείας, είναι συγκρίσιµος πλέον µε τις ταχύτητες στο ιαδίκτυο. Τήρηση των υποσχέσεων και των προσδοκιών Καλύτερα, γρηγορότερα, φθηνότερα είναι τα στοιχεία που χαρακτη- DT σελίδα 14

13

14 14 Τάσεις & Εφαρµογές DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 12 ρίζουν τη µετάβαση στη σύγχρονη εποχή. Είναι ένα µοντέλο που ισχύει για το αυτοκίνητο, τον υπολογιστή στο γραφείο σας, το κινητό σας τηλέφωνο και τον τροχό στο χέρι σας. Αν ανήκετε σε αυτούς που αµφιβάλλουν υποστηρίζοντας πως «το νέο δεν είναι απαραίτητα καλύτερο», θα πρέπει να εξετάσετε τα πραγµατικά οφέλη που φέρνουν οι τεχνικές ολοκληρωµένου σχεδιασµού σε εσάς και τους ασθενείς σας. Ποιος δεν θα επιθυ- µούσε αυξηµένη ακρίβεια, πιο προβλέψιµα αποτελέσµατα και βελτιωµένη αισθητική, µόνο για να ακούσει τους ασθενείς να σχολιάζουν ότι τους αντιµετώπισε σαν ένας ειδή- µων της τεχνολογίας και µια κλινική ιδιοφυία; Σηµειώστε ορισµένα ακόµη στοιχεία που εσείς κι οι ασθενείς σας (οι τελικοί επωφελούµενοι από την ποιοτική οδοντιατρική θεραπεία) θα εκτιµήσουν: Μείωση των χειρουργικών κινδύνων Μεγαλύτερη ακρίβεια Βελτίωση στα θεραπευτικά αποτελέσµατα Λιγότερες επιπλοκές Λιγότερος χρόνος εργασίας και συντοµότερα αποτελέσµατα Αύξηση της αποδοχής των ασθενών για συστήµατα τελευταίας τεχνολογίας Αύξηση στο εισόδη- µα λόγω υπηρεσιών υψηλότερου επιπέδου Ικανοποίηση των σύγχρονων κριτηρίων θεραπείας ιευκόλυνση της µετάβασης Θα σκεφτείτε πως είναι µία καλή θεραπεία, αλλά δεν είστε ειδικός στους υπολογιστές και δεν έχετε ούτε το χρόνο ούτε τη διάθεση να ασχοληθείτε µε την εκ- µάθηση προγραµµάτων υπολογιστών, εκτός από την επιθυµία να τα αγοράσετε. Αλλά η έλλειψη των τεχνολογικών µέσων δεν θα πρέπει να στέκεται εµπόδιο από την επίτευξη της «χρυσής βάσης» στην οδοντιατρική διαγνωστική απεικόνιση και τον θεραπευτικό σχεδιασµό. Εποµένως, ποιο είναι το πρώτο βήµα για καλύτερη θεραπεία των ασθενών και αποτελέσµατα; Η αναγνώριση της ανάγκης για τρισδιάστατη απεικόνιση και η εύρεση ενός συνεργάτη ή ακτινολογικού εργαστηρίου που προσφέρει ογκοµετρική τοµογραφία κωνικής ακτίνας. Γιατί όχι ένας ιατρικός σαρωτής; Επειδή οι οδοντιατρικοί τρισδιάστατοι σαρωτές είναι πιο ακριβείς και λαµβάνουν εικόνες µε τη λιγότερη ποσότητα ακτινοβολίας για άριστες κλινικές πληροφορίες και ασφάλεια του ασθενή. Μόλις ληφθεί η σάρωση, επεξεργάζεται και µπορεί να σας διανε- µηθεί µε διάφορες µορφές: φιλµ, εκτυπωµένη εικόνα, CD ή µέσω ιαδικτύου. Κάθε κέντρο θα προσφέρει µία ή περισσότερες από αυτές τις επιλογές. Επίσης, όλα τα µηχανήµατα µορφοποιούν τα δεδοµένα σε µία παγκόσµια ακτινολογική διάλεκτο-dicomπου µπορεί να ενσω- µατωθεί σε πολλές εφαρµογές λογισµικών ειδικά σχεδιασµένες για χειρουργικό σχεδιασµό, τοποθέτηση εµφυτευµάτων, αναλύσεις ΚΓ, ορθοδοντικές απεικονίσεις και πολλά άλλα. Σε µερικές περιπτώσεις, µπορεί να προτι- µήσετε να µην ακολουθήσετε µία προσέγγιση µόνος σας αλλά να αξιοποιήσετε τα ίδια οφέλη µέσα από µία σειρά ειδικά εκπαιδευµένων ανθρώπων στον τρισδιάστατο θεραπευτικό σχεδιασµό και διάγνωση. Το µόνο που χρειάζεστε είναι ένας υπολογιστής που να δέχεται CD-και ιδανικά-ευρυζωνική σύνδεση διαδικτύου (DSL ή καλωδιακή) για να λαµβάνετε και να βλέπετε τρισδιάστατες σαρώσεις CT και σχέδια θεραπείας. επαγγελµατική κατάσταση του οδοντιάτρου δεν έχει προηγούµενο στην ιστορία της Οδοντιατρικής. Νέες προσδοκίες Καθώς αυξάνεται η ενηµέρωση του κοινού για τις εξελίξεις στη οδοντιατρική απεικόνιση CT και τα λογισµικά θεραπευτικού σχεδιασµού, το ίδιο συµβαίνει και για τις προσδοκίες για τις θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν στην Οδοντιατρική. Ο σύγχρονος οδοντίατρος δεν µπορεί να µην αποτελεί µέρος της εξέλιξης µε την υποβοηθούµενη από υπολογιστή διάγνωση και θεραπεία. ε τον εικονικό κόσµο του ιαδικτύου, το οδοντιατρείο ξεπερνά όλα τα σύνορα και γεωγραφικά όρια. Έτσι, δεν είναι πλέον δυνατό να αποφεύγουµε τις νέες τεχνολογικές αλλαγές ή να υποστηρίξουµε πως δεν έχουν φτάσει ακόµη στην οδοντιατρική µας κοινότητα. Οι τρισδιάστατες εικόνες αποτελούν µέρος του οπλοστασίου κάθε προοδευτικού οδοντίατρου. Το µόνο ερώτηµα που αποµένει είναι «Πότε θα αρχίσετε να χρησι- µοποιείτε αυτές τις νέες τεχνολογίες στο οδοντιατρείο σας;» DT Αναδηµοσίευση από το Ortho Tribune, USA Edition, Αύγουστος-Σεπτέµβριος 2007 Ανεβάζοντας τον πήχη Η πραγµατικότητα της νέας τρισδιάστατης οδοντικής απεικόνισης CT και των οπτικών εργαλείων σχεδιασµού έχει οδηγήσει το επάγγελµα σε µία νέα σειρά ορισµών και κανόνων για την θεραπεία. Η συµβολή αυτών των ακτινολογικών καινοτοµιών στην ποιότητα ζωής των ασθενών, τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσµατα και την Μ.E.Ulrich Είναι διευθυντικό στέλεχος µιας µεγάλης εταιρίας οργάνωσης και διαχείρισης συστηµάτων υγείας και διαχείρισης ασθενών και συνεργάζεται µε µεγάλα νοσοκο- µεία στις ΗΠΑ. Είναι ειδικός στην τεχνολογία της Πληροφορικής και στις Τηλεπικοινωνίες. Είναι πτυχιούχος Βιολογίας του Πανεπιστηµίου της Νέας Υόρκης καθώς και Ψυχολογίας από το ίδιο πανεπιστήµιο

15

16 16 Επιστήµη & Ερευνα DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 11 τό το άρθρο και σε άλλες µελέτες που έχουµε πραγµατοποιήσει υποστηρίζουν την άποψη πως, παρόλο που υπάρχει µία ισχυρή γενετική βάση για ελλείποντα ή υπεράριθµα δόντια, ο αριθµός ή η θέση των επηρεασµένων δοντιών µπορεί να επηρεαστούν από επιγενετικούς παράγοντες. Η ακριβής φύση αυτών των επιδράσεων είναι ακόµη ασαφής αλλά δε χρειάζεται να οφείλεται σε διαφορές σε µεθυλίωση του DNA ή ακετυλίωση των ιστονών. Αντίθετα, υποθέτουµε πως µπορεί να αντανακλά διαφορετικές αποκρίσεις των ίδυµο A ίδυµο Β οδοντογενών κυττάρων σε µικρές παραλλαγές στη χωρική και χρονική έκφραση των τοπικών µορίων σήµανσης που µεταφέρονται µεταξύ των κυττάρων κατά την ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, προτείνουµε πως οι διαταραχές σε επιγενετικά γεγονότα σε τοπικό επίπεδο κατά το σχη- Εικ. 6 ΜΖ δίδυµα µε διαφορετική έκφραση υπεράριθ- µων δοντιών. ίδυµο A ίδυµο Β µατισµό δοντιών µπορεί να οδηγήσουν σε αρκετά σηµαντικές διαφορές στην τελική εµφάνιση της οδοντοφυΐας ΜΖ διδύµων. Έχει προταθεί ένα πολυπαραγοντικό µοντέλο που συνδέει το µέγεθος και τον αριθµό των δοντιών για να εξηγήσει τα διαφορετικά είδη έκφρασης ελλειπόντων κι υπεράριθµων δοντιών, καθώς και µεγάλων και µικρών δοντιών που παρατηρούνται σε άνδρες και γυναίκες ( Brook 1984, Brook και συν. 2002, McKeown και συν., 2002, Khalaf και συν., 2005b). Οι συγγενείς ατόµων µε ελλείποντα ή υπεράριθµα δόντια έχει βρεθεί πως είναι πιθανότερο να εµφανίζουν ελλείποντα ή υπεράριθµα δόντια, υποστηρίζοντας την αρχή µίας υποκείµενης γενετικής προδιάθεσης σε ολιγοδοντία ή υπεράριθµα δόντια. Πιστεύουµε πως ένα τέτοιο πολυπαραγοντικό µοντέλο, µε πολλαπλές γενετικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις, παρέχει την καλύτερη εξήγηση για τις παρατηρήσεις µας που περιλαµβάνουν ελλείποντα κι υπεράριθµα δόντια σε ΜΖ δίδυµα. Με την εµφάνιση ορίων σε αυτήν την υποκείµενη κατανοµή, είναι πιθανό να εξηγήσουµε τη σχέση µεταξύ µεγέθους δοντιών και την ύπαρξη ή απουσία δοντιών. Κάτω από ένα συγκεκριµένο όριο για το οδοντικό µέγεθος, εµφανίζονται ελλείποντα δόντια κι η συχνότητα ελλειπόντων δοντιών είναι µεγαλύτερη σε γυναίκες µε µικρότερα δόντια, κατά µέσο όρο, παρά σε άνδρες. Στο άλλο άκρο αυτής της κατανοµής, µε την αύξηση του οδοντικού µεγέθους, υπάρχει ένα άλλο όριο επάνω από το οποίο εµφανίζονται υπεράριθµα δόντια. Η συχνότητα των υπεράριθµων δοντιών είναι µεγαλύτερη σε άνδρες µε µεγαλύτερα δόντια, κατά µέσο όρο, σε σχέση µε τις γυναίκες (Εικ. 8). Ερµηνεία φαινοτυπικών µελετών υπό το φως ευρηµάτων σε µοριακό επίπεδο Μέχρι σήµερα, οι µοριακές µελέτες σε ανθρώπους έχουν συγκεντρωθεί κυρίως στην εντόπιση των γονιδίων που σχετίζονται µε ελλείποντα δόντια. Όπως έχει τονίσει η Carels, οι µεταλλάξεις σε δύο γονίδια, τα ΜSX1, PAX9, έχει αποδειχθεί πως σχετίζονται µε οικογενή περιστατικά σοβαρής ολιγοδοντίας (όπου λείπουν πολλά δόντια) και τα ποσοστά είναι συνεπή µε έναν αυτοσωµικό επικρατή τύπο κληρονο- µικότητας παρόλο που υπάρχουν παραλλαγές στον αριθµό και την θέση των ελλειπόντων δοντιών. Ωστόσο, υπάρχουν Εικ. 7 ΜΖ δίδυµα µε κατοπτρική απεικόνιση ελλειπόντων κάτω δεύτερων προγοµφίων και διαφορετική έκφραση στην ανάπτυξη των τρίτων γοµφίων. περίπου 300 γονίδια που φαίνεται πως σχετίζονται µε την οδοντική ανάπτυξη και αρκετά από αυτά µπορεί να είναι υποψήφια για ελλείποντα δόντια. Επίσης, η πιο συχνή κλινική εικόνα που σχετίζεται µε ελλείποντα δόντια είναι η ολιγοδοντία όπου λείπει µόνο ένας µικρός αριθ- µός δοντιών. Με βάση το γεγονός πως φαίνεται να υπάρχει σύνδεση µεταξύ του µεγέθους και του σχήµατος των δοντιών και της ολιγοδοντίας ή των υπεράριθµων δοντιών, προτείνουµε πως είναι πιθανό να υπάρχει µία οµάδα «οδοντογονιδίων» που προκαλούν πλειοτροπικές αντιδράσεις σε όλους αυτούς τους οδοντικούς φαινότυπους, εξηγώντας την ποικιλοµορφία τους. Παραµένει να βρούµε πόσα γονίδια εµπλέκονται, αλλά είναι πιθανό να είναι σχετικά µικρός αριθµός. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από µία εργασία στο περιοδικό Νature από ερευνητές στη Φινλανδία (Κangas και συν., 2004) που αποδεικνύει πως τα οδοντικά χαρακτηριστικά φαίνεται πως δεν είναι ανεξάρτητα και πως αυξανόµενα επίπεδα έκφρασης ενός µόνο γονιδίου µπορεί να οδηγήσουν σε αυξηµένο αριθµό φυµάτων, τροποποιηµένο σχήµα και θέση φυµάτων, δηµιουργία επιµηκών ακρολοφιών στα δόντια κι αύξηση του αριθµού των δοντιών σε ποντίκια. Αντί για ένα µονογονικό είδος κληρονοµικότητας, πιστεύουµε πως ένα πολυπαραγοντικό µοντέλο (µε γενετικές, επιγενετικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις) παρέχει την καλύτερη εξήγηση για τις παρατη- DT σελίδα 18

17

18 18 Επιστήµη & Ερευνα DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 16 Πληθυσµιακή συχνότητα Γυναίκες Μικροδοντία Ολιγοδοντία Μέση διαφορά Aντρες ρήσεις µας σχετικά µε την ολιγοδοντία και τα υπεράριθµα δόντια σε ΜΖ δίδυµα. Ένα τέτοιο µοντέλο, µε ενσωµατω- µένα όρια που συνδέουν το µέγεθος, τη µορφολογία και τον αριθµό των δοντιών, µας δίνει τη δυνατότητα να εξηγήσουµε γιατί ΜΖ δίδυ- µα, που έχουν τους ίδιους γονότυπους, εµφανίζουν διαφορετική έκφραση ελλειπόντων, κωνικών και µικροοδοντικών τοµέων. Πιθανόν αυτά τα ζεύγη ΜΖ διδύ- µων εµφανίζουν µία γενετική προδιάθεση για ολιγοδοντία που τα τοποθετεί κοντά στα όρια της αγενεσίας, αλλά µικρές παραλλαγές σε τοπικά επιγενετικά γεγονότα κατά την οδοντογένεση µπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετική φαινοτυπική έκφραση µεταξύ των διδύµων. Μία παρόµοια εξήγηση µπορεί να δοθεί για τις διαφορετικές µορφές ελλειπόντων προγοµφίων ή υπεράριθµων δοντιών µε τα ΜΖ δίδυ- µα. Πιθανόν αυτά τα δίδυµα έχουν ένα γονότυπο που τα τοποθετεί κοντά στα όρια είτε για ελλείποντα είτε για υπεράριθµα δόντια, αλλά παραλλαγές σε τοπικά επιγενετικά γεγονότα κατά την οδοντογένεση, που πιθανόν σχετίζονται µε τη χωρική διευθέτηση των κυττάρων ή χρονικών γεγονότων, καθορίζουν σε ποια οριακή πλευρά θα καταλήξουν. Η ιδέα του Μοlenaar για αναπτυξιακά συστήµατα µε ανακύπτουσες ιδιότητες αυτοοργάνωσης είναι συνεπής µε την αντίληψή µας για τη µοριακή βάση της οδοντικής ανάπτυξης. Τα διάφορα στάδια οδοντογένεσης, όπως η έναρξη, η µορφογένεση κι η διαφοροποίηση, προκύπτουν από µία σειρά επιθηλιακών-µεσεγχυ- µατικών αλληλεπιδράσεων µεταξύ στοµατικών επιθηλιακών και εκτο-µεσεγχυµατικών ιστών που διευκολύνονται από την ανταλλαγή διαφόρων µορίων σή- µανσης. Η έρευνα των Jernvall και συν. στο Ελσίνκι έδειξε πώς εκφράζονται τα ίδια γονίδια και απελευθερώνονται τα ίδια µόρια σήµανσης µε επαναλαµβανόµενο τρόπο για να δηµιουργήσουν καθένα από τα φύµατα ενός γοµφίου (Jernvall, Jung, 2000). Στην πράξη, φαίνεται πως αυτά τα γονίδια είναι πολύ συντηρητικά από εξελικτικής άποψης και µόλις ξεκινήσει η διαδικασία της οδοντογένεσης, τείνει να εξελιχθεί ως µία συνεχής διαδικασία αυτοοργάνωσης όπως περιγράφεται από τους Μοlenaar και συν. (Μοlenaar και συν., 1993). Οι µελέτες µας σχετικά µε τις ενδοµυλικές διαστάσεις γοµφίων σε δίδυµα είναι επίσης συνεπείς µε την ιδέα µίας δυναµικά αναπτυσσόµενης µύλης κατά την οδοντογένεση, που συνδέεται µε το σχηµατισµό κέντρων σήµανσης που αναφέρονται ως κηλίδες αδαµαντίνης (Τοwnsend και συν., 2003). Υποθέτουµε πως οι παραλλαγές στο σχήµα της µύλης µεταξύ των ειδών προκύπτουν πιθανόν Εικ. 8 Πολυπαραγοντικό µοντέλο µε επικαλυπτόµενα όρια που εξηγεί τη σχέση µεταξύ µεγέθους δοντιών κι ελλειπόντων ή υπεράριθµων δοντιών σε άνδρες και γυναίκες (Βrooks, 1984). Γιγαντοδοντία Υπεράριθµα δόντια Υποκείµενη κλίµακα συνεχών παραλλαγών που καθορίζουν το µέγεθος και τον αριθµό των δοντιών. από ρύθµιση ενός σχετικά µικρού αριθµού υψηλά συντηρητικών γονιδίων που ελέγχουν το σχηµατισµό δοντιών σε πρωτόζωα, ενώ οι παραλλαγές που παρατηρούνται σε ένα είδος, όπως ο άνθρωπος, πιθανόν προκύπτουν από µεταβολές στο συγχρονισµό των αλληλεπιδράσεων µεταξύ των κυττάρων κατά την οδοντογένεση, καθώς και την θέση των κυττάρων µεταξύ τους. Με τον ευρύ ορισµό της επιγενετικής, κι οι δύο αυτές διαδικασίες µπορούν να θεωρηθούν παραδείγµατα επιγενετικού ελέγχου. Στην περίπτωση της παραλλαγής µεταξύ ειδών ο έλεγχος εµφανίζεται σε επίπεδο DNA, ενώ σε παραλλαγές µέσα σε ένα είδος οι επιγενετικές επιδράσεις είναι πιθανό να εµφανίζονται σε τοπικό ιστικό επίπεδο. Εύρεση των γονιδίων για οδοντική ανάπτυξη Οι ευρείες µελέτες συσχέτισης γονιδιώµατος ( ΕΜΣΓ) χρησιµοποιούνται σήµερα για αναγνώριση γονιδίων που συνδέονται µε διάφορα συνήθη νοσήµατα, όπως στεφανιαία νόσο, υπέρταση, διαβήτη κι αρθρίτιδα. Σχεδιάζουµε να χρησιµοποιήσουµε µία παρόµοια προσέγγιση για αναγνώριση των γονιδίων κλειδιών που εµπλέκονται στην οδοντική ανάπτυξη. Ενώ η αναγνώριση των γονιδίων κλειδιών για την οδοντική ανάπτυξη στους ανθρώπους αποτελεί αναµφίβολα ένα τεράστιο βήµα προς τα εµπρός, υπάρχει ακόµη αρκετή δουλειά στην πορεία. Η αναγνώριση των γονιδίων δε σηµαίνει απαραίτητα πως θα µπορούµε να εξηγήσουµε πλήρως πώς προκύπτουν διάφορες οδοντικές ανωµαλίες στα άτοµα. Σε αυτό το σηµείο θα χρειαστεί περαιτέρω διερεύνηση επιγενετικών παραγόντων. Ήδη οι ερευνητές έχουν αρχίσει τη διερεύνηση επιγενετικών βιολογικών δεικτών σε µία προσπάθεια να εξηγήσουν τους λόγους των παρατηρού- µενων διαφορών µεταξύ ζευγών ΜΖ διδύµων (Wong και συν., 2007). Σε αυτό το στάδιο, προσπαθούµε να προσδιορίσουµε την έκταση των διαφορών διεθνώς σε επίπεδα γονιδιακής µεθυλίωσης DNA αλλά είναι πιθανό να αναπτυχθούν σύντοµα περισσότερες συγκεκριµένες αναλύσεις. Μόλις αυτές οι προσεγγίσεις που εστιάζονται σε επίπεδο DNA τελειοποιηθούν, καθώς κι η κατανόησή µας της φύσης των επιγενετικών επιδράσεων σε τοπικό ιστικό επίπεδο βελτιωθεί, θα πρέπει να µπορούµε να παρέχουµε µία πληρέστερη εικόνα για το πώς οι γενετικοί, επιγενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη της ανθρώπινης οδοντοφυΐας. Με αυτήν τη γνώση, θα εί- µαστε σε καλύτερη θέση να σκεφτούµε προληπτικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις για πολλά από τα συνήθη αναπτυξιακά προβλή- µατα που επηρεάζουν την ανθρώπινη οδοντοφυΐα. DT Αναδηµοσίευση από το Ortho Tribune USA Edition, Απρίλιος 2008 Βιβλιογραφία 1. Brook All. A unifying aetiological explanation for anomalies of tooul nufllber and size. Archs Oral Bioi 1984;29: Brook AH, Elcock C, A1-Sharood MH, McKeown HF, Khalaf K, SrniUl RN. Further stu die of a model for Ule etiology of anomalies of tooul nufllber and size in hufllans. Conn Tiss Res 2002; 43: Carels C. The impact of genes on facial morphology. OrtJ ;1: Jernvall J, Jung HS. Genotype, phenotype and developmenlal biology of molar tooul characters. Yrbk Phys AnUlropoI2OOO;43: Kangas AT, Evans AR, Thesleff I, Jemvall J. onindependence of mammalian dental characters. Nature 2004;432: Khalaf K, Elcock C, SrniUl RN, Brook AH. Fluctuating dental asymmetry of multiple crown variables measured by an image analysis system. Arell Oral BioI 2005a;5O: KJlalaf K, Robinson DL, Elcock C, SrniUl RN, Brook AH. TooUl size in patients with supernumerary teeul and a control group measured by image analysis system. Arch Oral BioI 2005b;50: McKeown lif, Robinson DL, Elcock C, AJ-Sharood M, Brook AH. TooUl dimensions in hypodontia patients, Uleir unaffected relatives and a control group measured wiul a new image analysis system. Europ J OrtJlOdont2002;24:J Molenaar PCM, Boomsma 01, Machin G. A Ulird source of developmental differences. Behav Genet 1993; 23: Townsend GC, Rogers J, Richards L, Brown T. Agenesis of pemlanent maxillary lateral incisors in SoUUl Australian twins. Aust Dent J 1995;40: Townsend GC, Richards LC, Hughes TE. Molar intercuspal dimensions: geneti input and phenotypic variation. J Dent Res 2003;82: Thwnsend G, Hughes T and Richards L. The dentitions of monozygotic twin pairs: focusing on Ule differences rather Ulan the similarities. In: E. Zad7Jnska E. Current trends in denlal morphology researcjl. Refereed proceedings, 13th International SymPOSiUfll on Dental Morphology, University of Lodz, Poland, 2005a; Townsend G, Richards L, Hughes T, Pinkerton S, Schwerdt W. Epigenetic influences may explain den- Lal differences in monozygotic twin pairs. Aust Dent J 2005b;50: Wong NC, Joo EJ, Weinrich B, Mossman 0, Scou RJ, Morely R, Craig JM and Saffery R. Investigating epigenetic biomarkers underlying phenotypic discordance in monozygotic twins. 1\vin Res HUfll Genet 2007;10 (Supplement): 58. G.Townsend Είναι καθηγητής στην Κρανιοπροσωπική Βιολογία και ασχολείται ιδιαίτερα µε την επιστηµονική έρευνα στην Αυστραλία. Έχει συνεργαστεί και µε καθηγητές του Πανεπιστηµίου του Λίβερπουλ για τη δη- µιουργία ενός διεθνούς ερευνητικού κέντρου για τη γενετική και ανάπτυξη του στόµατος και του προσώπου. A.Brook Είναι καθηγητής Παιδοδοντίας στο Πανεπιστήµιο του Λίβερπουλ και ασχολείται ιδιαίτερα µε θέµατα Κρανιοπροσωπικής Βιολογίας και Ανάπτυξης. Συνεργάζεται σε διάφορα ερευνητικά προγράµµατα µε ποικίλους επιστηµονικούς φορείς.

19 DENTAL TRIBUNE Greek Edition Πρακτικά Θέµατα 19 Θα θέλατε να εργάζεστε για τον εαυτό σας; S.McKenzie Είναι ευρέως αναγνωρισµένο πως για να αντικατασταθεί ένας υπάλληλος, κοστίζει 3 έως 5 φορές ο ετήσιος µισθός του. Κι έχουν γραφτεί πολλά σχετικά µε την επίδραση των προβληµατικών υπαλλήλων καθώς και τι θα πρέπει να κάνουµε µε αυτούς. Τι γίνεται όµως όταν ο προβληµατικός υπάλληλος δεν αποτελεί µέλος της οµάδας, αντίθετα αποτελεί τον επικεφαλής της οµάδας-τον οδοντίατρο. Οι ειδικοί σε θέµατα διαχείρισης ποσοτικοποιούν το κόστος των αναποτελεσµατικών ή αρνητικών επικεφαλής µε βάση το πόσο στοιχίζει ένας κακός επικεφαλής στην επιχείρηση. Για παράδειγµα, ένας άριστος ηγέτης κερδίζει τουλάχιστον 10% περισσότερο από τους υπαλλήλους του ενώ ένας κακός επικεφαλής µπορεί να υπολογίζει σε 10% χαµηλότερη παραγωγικότητα. Επίσης, οι κακοί επικεφαλής εµφανίζουν περίπου 25% µεγαλύτερο ποσοστό µη αποδοτικότητας µεταξύ των υπαλλήλων σε σχέση µε τους αποτελεσµατικούς επικεφαλής κι η επανειληµ- µένη αντικατάσταση των υπαλλήλων είναι πολύ ακριβή για οποιαδήποτε επιχείρηση, µικρή ή µεγάλη. Μία έρευνα του 2004 που πραγµατοποιήθηκε από το badbossology.com, µία ηλεκτρονική διεύθυνση αφιερω- µένη στη βοήθεια υπαλλήλων για να αντιµετωπίσουν προβλήµατα µε τους υπευθύνους τους, αποκάλυψε πως πολλοί υπάλληλοι µε δύσκολα αφεντικά θα τους απέλυαν αντί να λάβουν λιγότερο δραστικά µέτρα. Στην πράξη, το 48% υποστήριξε πως θα απέλυαν τα αφεντικά τους αν µπορούσαν, το 29% θα έστελνε τα αφεντικά του σε ειδικό ψυχολόγο και το 23% θα έστελνε το αφεντικό του για επαγγελµατική εκπαίδευση. Μερικοί ειδικοί σε θέµατα επιχειρήσεων εκτιµούν πως τουλάχιστον 55% των διευθυντών στις ΗΠΑ είναι ανεπαρκείς. Μία πιο πρόσφατη έρευνα στη Μ. Βρετανία έδειξε πως οι διευθυντές δεν έχουν ηγετικές ικανότητες όσον αφορά τη διαµόρφωση στόχων, την κινητοποίηση των υπαλλήλων και την αντιµετώπιση κακών υπαλλήλων µε ανεπιθύµητες επιδράσεις στην απόδοση των επιχειρήσεων σε αυτήν τη χώρα. Η έρευνα, που έγινε από την Ros Taylor Ltd, παρακολούθησε 1500 ανθρώπους από διάφορους οργανισµούς στη Μ. Βρετανία σχετικά µε το θέµα της διεύθυνσης των επιχειρήσεων. Βρέθηκε πως 90% των ερωτηθέντων δήλωσαν πως το αφεντικό τους σχετικά µε κακούς υπαλλήλους, το 79% δήλωσε πως το αφεντικό τους δεν έθετε ξεκάθαρους στόχους, το 89% δήλωσε πως το αφεντικό τους δεν είχε νέες ιδέες και δεν τις δεχόταν από άλλους. Μία ιδιαίτερα απογοητευτική έρευνα, πράγµατι. Μεγάλος αριθµός κακών υπευθύνων Στην Οδοντιατρική, όπου οι οδοντίατροι εκπαιδεύονται να είναι άριστοι κλινικοί και θα πρέπει τυπικά να µαθαίνουν τις ηγετικές και επιχειρηµατικές τους ικανότητες από τη σχολή εκπαίδευσης, είναι εύκολο να κατανοήσουµε γιατί πολλοί δυσκολεύονται όσον αφορά το ρόλο του επικεφαλής. Σε ποιον τύπο υπευθύνου ανήκετε; ιαβάστε τη συνέχεια του άρθρου. Ο «πρακτικός» υπεύθυνος, που περιγράφεται τυπικά ως ελεγχό- µενος, δεν µπορεί να περιορίσει τον εαυτό του από το να εµπλακεί ιαδικτυακό σύστηµα καταγραφής αποθήκης απλοποιεί τη διαχείριση και τη λειτουργία του ιατρείου. IMPLANTS MADE EASY 47 ÂÍ ÚÙ Ì Ù ÈÎ Ó Ó Î Ï appleùô Ó ÙÔ 80% ÙˆÓ ÎÏÈÓÈÎÒÓ appleâúèûù ÙÈÎÒÓ ακόµη και στις πιο ασή- µαντες λεπτοµέρειες του οδοντιατρείου. Τα µέλη της οµάδας του λαµβάνουν ελάχιστες αποφάσεις χωρίς την παρέµβασή του. Στα µάτια του, η κατανοµή ευθυνών είναι συνώνυ- µη µε την καταστροφή. Ωστόσο, όσο περισσότερο έλεγχο θέλει να έχει, τόσο λιγότερο ικανός είναι στη λήψη αποφάσεων. Στην πράξη, η παγκόσµια ειρήνη είναι ευκολότερο να επιτευχθεί από το να διαλέξει µεταξύ δύο επιλογών. Ακολουθεί ο τελειοµανής υπεύθυνος. Κανείς δεν µπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του τελειοµανή υπεύθυνου. Ιδιαίτερα προβληµατισµένος, θεωρεί πως αποτελεί το µοναδικό ικανό άτοµο στο οδοντιατρείο. Ο τελειοµανής δεν θα αναζητήσει τη βοήθεια του προσωπικού στην επίλυση προβληµάτων. Πιστεύει πως όλες οι αποφάσεις που αφορούν το οδοντιατρείο θα πρέπει να λαµβάνονται από εκείνον. Θα πει µε ποιον ακριβώς τρόπο θα πρέπει να πραγµατοποιείται κάθε διαδικασία στο οδοντιατρείο από το προσωπικό κι αν κάνει λάθος, δεν πρόκειται να το αναγνωρίσει.υπάρχει επίσης ο υπεύθυνος που επιθυµεί να τον συµπαθούν όλοι. Όταν προκύπτει ένα πρόβληµα, περιµένει να εξαφανιστεί από µόνο του πιστεύοντας πως η αντιµετώπισή του µπορεί να πληγώσει κάποιον από τα µέλη του προσωπικού. Έλλειψη εµπιστοσύνης στον οδοντίατρο σηµαίνει έλλειψη εκτίµησης ανάµεσα στα µέλη της οµάδας. Υπάρχει επίσης αυτός που κατηγορεί συνεχώς, ο φωνακλάς, ο ύπουλος κι ο πολιτικός, για να κατονοµάσουµε µερικούς ακόµη. Κι υπάρχει στη συνέχεια ο τύπος υπευθύνου που όλοι οι Το εµφύτευµα Ospol είναι ένα αυτοκοχλιούµενο εµφύτευµα που συνδυάζει κυλινδρικό σχήµα/παράλληλα τοιχώµατα µε κωνικό πυρήνα που του προσδίδουν αρχική σταθερότητα καθώς διατηρεί και το απλό πρωτόκολλο τρυπανισµού. Είναι κατασκευασµένο από υψηλού βαθµού τιτάνιο grade ΙV και η επιφάνεια είναι ανοδικά αδροποιηµένη µε ενσωµατωµένο ασβέστιο το οποίο αυξάνει την οστεοενσωµάτωση και την επαφή οστού-εµφυτεύµατος. Εργονοµική και βραβευµένη συσκευασία κάθε εµφυτεύµατος DT σελίδα 20 Iø ƒ.. π ƒπ - ƒ π ªÈ Ï ÎÔappleÔ ÏÔ 157 Ô , ËÏ.: , , Fax: , info@tsaprazis.gr

20 20 Πρακτικά Θέµατα DENTAL TRIBUNE Greek Edition DT σελίδα 19 οδοντίατροι θα πρέπει να προσπαθήσουν να µι- µηθούν: αυτός που εργάζεται σε οµαδικό πνεύµα. Αυτή η δουλειά δεν είναι για άτοµα χωρίς όραµα εν υπάρχει αµφιβολία πως το να είσαι υπεύθυνος µίας οµάδας δεν είναι µία αξιοζήλευτη θέση. Εν τέλει, θα πρέπει να είστε υπεύθυνος παραγωγής, ειδικός στο ανθρώπινο δυναµικό, στις διαπροσωπικές σχέσεις κι επίσης θα πρέπει να διευθύνετε, να εµπνέετε, να δίνετε κίνητρα, να ανταµείβετε και να πειθαρχείτε. Όλα αυτά αποτελούν τις ευθύνες ενός υπεύθυνου οδοντιατρικής οµάδας. Με όλες αυτές τις ευθύνες πώς γνωρίζετε αν είστε καλός ή κακός ως επικεφαλής µίας οδοντιατρικής οµάδας; Η απόρριψη προσωπικού αποτελεί σίγουρα έναν από τους πιο ξεκάθαρους δείκτες. Αν δεν λειτουργήσετε έτσι, είναι αρκετά πιθανό πως δεν είστε ο ευκολότερος εργοδότης. Κι η µείωση της απόρριψης είναι αρκετά επαρκής προσπάθεια για βελτίωση. Η βελτίωση των ηγετικών σας ικανοτήτων σας δίνει τη δυνατότητα να δηµιουργήσετε µία πολύ πιο ενωµένη κι επιτυχη- µένη οµάδα. Όχι πως θα πρέπει να είστε πιεστικός, στην πράξη οι περισσότεροι αποτελεσµατικοί ηγέτες είναι πραγµατικοί καθοδηγητές. ίνουν ξεκάθαρες οδηγίες, την απαραίτητη εκπαίδευση, αρκετή ενθάρρυνση και διορθωτικά µέτρα όταν χρειάζεται. Να γίνετε καλύτερος ηγέτης Ακολουθείστε συγκεκριµένα βήµατα για να συγκαταλέγεστε µεταξύ των πιο επιτυχηµένων επικεφαλής οδοντιατρικής οµάδας. ηµιουργείστε ένα περιβάλλον και µία νοοτροπία επιτυχίας. Θέστε ξεκάθαρους στόχους και να έχετε συγκεκριµένες προσδοκίες από την οµάδα σας. Εξηγείστε το «γιατί» πίσω από το «πώς». Με άλλα λόγια, µην υποδεικνύετε απλά στους υπαλλήλους σας τι να κάνουν αλλά διευκρινίστε τους πως οι ευθύνες τους είναι σηµαντικές για τη συνολική επιτυχία της οδοντιατρικής οµάδας. Παρακολουθείστε την εξέλιξη της οµάδας στην επίτευξη στόχων µε τακτικές συναντήσεις προσωπικού, ελέγχους των συστηµάτων και ανασκόπηση της απόδοσης. Να γιορτάζετε και να ανταµείβετε την επιτυχία. Οδηγείστε τους υπαλλήλους σας στην επιτυχία. Εργαστείτε µε κάθε άτοµο ξεχωριστά και την οµάδα ως σύνολο για να καθορίσετε ξεκάθαρους στόχους που ενθαρρύνουν την οµάδα να εργάζεται στο µέγιστο των δυνατοτήτων της. Επενδύστε στην εκπαίδευση των υπαλλήλων σας για µεγιστοποίηση των δυνατοτήτων τους. ιαµορφώστε ξεκάθαρους στόχους. Θα πρέπει να υπάρχει ένας κώδικας καθοδήγησης στο οδοντιατρείο, συγκεκριµένες πολιτικές του γραφείου και επαγγελµατικοί κανόνες που θα πρέπει να ακλουθούν όλοι. Επικοινωνείτε ξεκάθαρα και συγκεκρι- µένα. Αποφύγετε τα γενικά σχόλια για ένα ζήτηµα και να υποθέτετε πως κάποιος απλά θα πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Αν δε µεταφέρετε ξεκάθαρα τις επιθυµίες σας κανείς δεν µπορεί να είναι υπεύθυνος εκτός από εσάς όταν αυτές δεν πραγµατοποιούνται. Να είστε αποφασιστικός και να παίρνετε τις σωστές αποφάσεις, ακόµη κι όταν είναι δύσκολες. Πολλοί οδοντίατροι θα αποφύγουν τις κρίσιµες αποφάσεις, όπως την απόλυση ενός υπαλλήλου που φέρνει πίσω τόσο το οδοντιατρείο όσο και την οµάδα. Χρειάζονται περισσότερο χρόνο να µελετήσουν, να σκεφτούν, να αξιολογήσουν. Φυσικά, µία σηµαντική απόφαση όπως η απόλυση ενός µέλους του προσωπικού απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση, αλλά πολύ συχνά ο οδοντίατρος πολύ συχνά συνεχίζει να παραβλέπει επιβαρύνοντας την οµάδα και µειώνοντας την αποτελεσµατικότητα της οµάδας. Ως ιδιοκτήτης του οδοντιατρείου η οµάδα εξαρτάται από εσάς για τη λήψη των δύσκολων αποφάσεων. Μία στρατηγική σας θα πρέπει να είναι να ακούτε το προσωπικό σας. Αναζητείστε πληροφορίες από τα µέλη του προσωπικού. Να ενθαρρύνετε την ανοικτή επικοινωνία, τόσο για τα καλά όσο και για τα κακά νέα. Να ακούτε και να µαθαίνετε από το προσωπικό σας, να ενθαρρύνετε τη λήψη πληροφοριών από αυτούς και να χρησιµοποιείτε τη συνολική ευφυΐα της οµάδας για την αντιµετώπιση συστηµατικών προβληµάτων. Να έχετε συνεχική δη- µιουργική ενηµέρωση. Αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του οδοντιατρείου σας η υψηλή απόδοση. Να είστε γενναιόδωροι µε τα θετικά στοιχεία που συγκεντρώνετε, να βεβαιώνετε πως είναι ειλικρινή κι αν είναι δυνατό, να παρέχονται µπροστά σε όλους. Να ενθαρρύνετε τα µέλη του προσωπικού ιδιαιτέρως και να το χρησιµοποιείτε αυτό ως εργαλείο προσεκτικής δια- µόρφωσης τέλειων υπαλλήλων, όχι σα σφυρί που πρόκειται να διαλύσει το πρόβληµα και την αυτοεκτίµηση του υπαλλήλου. Μην αναµιγνύετε θετικά κι αρνητικά σχόλια. Ο υπάλληλος θα εστιάσει µόνο στα αρνητικά και τα θετικά δεν θα έχουν καµία σηµασία.όπως και στην Οδοντιατρική η επίβλεψη σηµαίνει σκληρή δουλειά. Ένας καλός επικεφαλής απαιτεί να συνειδητοποιείτε τη συµπεριφορά, τα δυνατά κι αδύνατα σηµεία σας και τις σχέσεις που έχετε µε κάθε µέλος του προσωπικού. Στο τέλος της ηµέρας, αφιερώστε λίγα λεπτά για να αξιολογήσετε τον εαυτό σας ως επικεφαλής. Θα θέλατε να εργαστείτε για τον εαυτό σας; DT Αναδηµοσίευση από το DTI United Kingdom Edition, 7-13 Μαρτίου 2008 S.McKenzie Είναι πρόεδρος της οµώνυµης εταιρίας οργάνωσης και διαχείρισης οδοντιατρείων στις ΗΠΑ