Π.Μ.Σ.: Οικολογία- Διαχείριση και Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Βιολογίας Τομέας Βιολογίας Ζώων Π.Μ.Σ.: Οικολογία- Διαχείριση και Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος Αλιευτική Δραστηριότητα και Διαχείριση στον Κορινθιακό και Πατραϊκό Κόλπο Χριστοδούλου Βασίλης Α.Μ.: 380 Πάτρα 2009

2 Αλιευτική Δραστηριότητα και Διαχείριση Στον Κορινθιακό και Πατραϊκό Κόλπο Επιβλέπων Καθηγητής: Κουτσικόπουλος Κωνσταντίνος (Καθηγητής ) Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή: Κουτσικόπουλος Κωνσταντίνος (Καθηγητής ) Φραγκοπούλου Αικατερίνη (Επίκουρος Καθηγητής) Κουμουνδούρος Γεώργιος (Επίκουρος Καθηγητής) 1

3 Ευχαριστίες Μετά από περίπου 3 χρόνια ήρθε και η δική μου ώρα να αφήσω το Πανεπιστήμιο Πατρών και να πάρω το δρόμο που μου πρέπει μάλλον τον αγύριστο. Πριν την κάνω όμως δεν γίνεται να μην αναφέρω κάποια πράγματα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Κουτσικόπουλο γιατί με έβαλε στο εργαστήριο και ασχολήθηκα με ένα τομέα αρκετά ενδιαφέροντα όπως η αλιεία, επίσης για τις ατελείωτες συζητήσεις που είχαμε επί παντώς επιστητού, κι ενώ δε συμφωνούσα πάντα με τις απόψεις του, είδα ένα άλλο τρόπο σκέψης. Επίσης την κα. Φραγκοπούλου κατά κόσμο Νίνα, τόσο για την συμμετοχή της στην τριμελή επιτροπή όσο για όλα τα άλλα που περάσαμε σε αυτό το εργαστήριο, δίνει απίστευτη ενέργεια στο χώρο και σε κάνει να αισθάνεσαι super. Επίσης, δεν μπορώ να παραλείψω τον Μουτο για την απίστευτη βοήθεια που μου έδωσε, χωρίς αυτήν ακόμα θα κοιτούσα το statistica και θα καταριόμουνα θεούς και δαίμονες γιατί δεν θα καταλάβαινα τίποτα. Την Κάλλια για τα ευχάριστα διαλλείματα για τσιγάρο και κουβεντούλα σε καθημερινή βάση. Τη Σπυριδούλα, το Σωτήρη, τη Ματίνα που έφυγε στα ξένα, τον Κώστα με τις ατάκες του αλλά και την Αντωνία, το Χρήστο (κλώνος Μουτόπουλου) για τις καμένες ώρες μέσα στο εργαστήριο, την Πολύμνια, τον Βλάσση (αν ξεχνάω κάποιους εεεε άνθρωπος είμαι και εγώ) για τις ώρες που περάσαμε μέσα στο εργαστήριο και τις κάνανε ευχάριστες. Τώρα σε πιο προσωπικό επίπεδο, τη Σαθρούλα που την ξεχώρισα από τις συνεντεύξεις (αφού ανεβοκατέβαινε στο δεύτερο!!!!!!!!!!) και τελικά έγινε η αδυναμία μου, το μπουλουκάκι ή Alexis ή Samantha Fox για τις κοινές ώρες εκγύμνασης. Φυσικά τη Μαργαρίτα (ο δεσμός μου) γιατί είναι ακόμα μαζί μου και ας μην τη ταΐζω συνέχεια. Το μεγαλύτερο ευχαριστώ πάει στους ήρωες γονείς μου που με τρέφουν τόσα χρόνια για να σπουδάσω και φυσικά χωρίς αυτούς ό,τι έχω κάνει μέχρι σήμερα σε όλα τα επίπεδα δεν θα μπορούσαν να έχουν γίνει. 2

4 Περίληψη Η αλιεία σε παγκόσμιο επίπεδο παίζει σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση τροφής και κυρίως στην τροφοδότηση του ανθρώπινου πληθυσμού με χαμηλής εμπορικής αξίας πρωτεΐνη. Αρκετά κράτη με αναπτυσσόμενες οικονομίες στηρίζονται στην αλιεία, αλλά και πολλές τοπικές κοινωνίες έχουν υψηλή οικονομική εξάρτηση από αυτήν. Οι λανθασμένες εκτιμήσεις των αποθεμάτων και η ποιότητα των δεδομένων έχει προκαλέσει σε πολλές περιοχές του κόσμου μείωση των αποθεμάτων και/ή την κατάρρευση τους. Ο Κορινθιακός και ο Πατραϊκός κόλπος είναι ιδιαιτέρα οικοσυστήματα με μεγάλη ανθρωπογενή δραστηριότητα, η ανάπτυξη της παραλιακής ζώνης, η βιομηχανική ανάπτυξη, τα μεγάλα έργα υποδομής και η αλιεία επιδρούν στο οικοσύστημα και στους θαλάσσιους οργανισμούς. Όσον αφορά την αλιεία, ο αλιευτικός στόλος της περιοχής βάση του ΚΑΜ (2007) παρουσιάζει μια τάση μείωσης τόσο σε αριθμό όσο και σε τεχνικά χαρακτηριστικά. Η αλιευτική παραγωγή φαίνεται τα τελευταία χρόνια να ακολουθεί μία σταθεροποιητική τάση τόσο για τον Κορινθιακό όσο και για τον Πατραϊκό κόλπο πού υποδεικνύει σταθεροποίηση της αλιευτικής εκμετάλλευσης. Όμως τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση της αλιευτικής παραγωγής παρουσιάζουν έλλειμμα ποιότητας αφού η παραγωγή του Πατραϊκού κόλπου από το 1994 και μετά αυξάνει απότομα και παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Άρα οποιαδήποτε εκτίμηση για υπεραλίευση ή μη των αποθεμάτων των δύο κόλπων δεν μπορεί να γίνει. Για να μπορέσει να γίνει εκτίμηση των πιέσεων που δέχονται οι δύο κόλποι πρέπει να υπάρχουν ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα ώστε κάθε διαχειριστικό μέτρο που θα αποφασιστεί, να λειτουργήσει θετικά και να μην μεταθέσει ή οξύνει το πρόβλημα. Ο αλιευτικός στόλος της παράκτιας αλιείας παρουσιάζει ρυθμό μείωσης (25%) μεγαλύτερο από αυτόν του Ελληνικού μέσου όρου (22%), επιπροσθέτως ο μεγάλος μέσος όρος ηλικίας των αλιέων και η μικρή ή ανύπαρκτη είσοδος των παιδίων τους στο επάγγελμα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η παράκτια αλιεία συρρικνώνεται στην περιοχή μελέτης. Η δραστηριοποίηση των παρακτίων αλιέων γίνεται σχεδόν κατά μήκος όλης της ακτογραμμής και χρησιμοποιούν δίχτυα (απλάδια και μανωμένα) καθώς και παραγάδια βυθού. Το κύριο είδος στόχος είναι ο μπακαλιάρος που συλλαμβάνεται από όλα τα εργαλεία, ενώ δευτερεύοντα είναι ένας μεγάλος αριθμός ειδών που αλλάζουν από περιοχή σε περιοχή δείχνοντας μεγάλη ετερογένεια βιοτόπων. Τους θερινούς μήνες παρατηρείται αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας τόσο της παράκτιας όσο και της ερασιτεχνικής αλιείας, δημιουργώντας ανταγωνισμό μεταξύ των δύο κλάδων τόσο για το απόθεμα όσο και για τον χώρο και την αγορά. Η ερασιτεχνική αλιεία αναδεικνύεται 3

5 τρίτο σημαντικότερο πρόβλημα στην περιοχή, γεγονός που φαίνεται και από την ραγδαία αύξηση των σκαφών της μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Το 1996 η αναλογία ερασιτεχνικών προς επαγγελματικών σκαφών για την περιοχή του Κορινθιακού και του Πατραϊκού κόλπου ήταν 4:1 ενώ το 2007 για τον Ν. Αχαΐας η αναλογία ήταν 5:1 και για τον Ν. Κορινθίας 10:1. Τα διαχειριστικά μέτρα που έχουν ληφθεί στην περιοχή φαίνεται να αποδίδουν αφού είδη που θεωρούνταν υπερεκμεταλλευμένα φαίνεται να έχουν επανακάμψει, όμως η σύγχρονη τάση είναι η ολιστική αντιμετώπιση των οικοσυστημάτων μέσω των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ). Έτσι προτείνονται τεχνικού τύπου μέτρα, βάση των διεθνών πρακτικών, ώστε η διαχείριση και η προστασία των δύο κόλπων να τεθεί σε ένα πλαίσιο τόσο οικολογικό όσο και κοινωνικο-οικονομικό. 4

6 Abstract In a world wide level, fishery plays important role in human nutrition. Fishery supplies human populations with low commercial value protein. Many countries with developing economies depend on fishery, so as local communities are highly depended on this sector. Erroneous estimations about fish stocks and low quality data have caused, in many areas of the world, reduction of fish stocks and in many cases, their collapse. Corinthian and Patraikos gulfs are ecosystems which suffer from intense human activity, reflected in domestic and tourist industry growth in coastal area, industrial growth, big constructions such as the Rio- Antirrio Bridge, the new Patras harbor and fishery. All these factors have a major impact on marine ecosystems and organisms. Concerning fishery, reduction is observed in number and in technical characteristics of the fishery fleet for Corinthiacos and Patraikos gulf. Fishery production seems to be stabilized during the last years for the two areas, a fact that suggests stabilization of the fishing effort. However, we can t make estimations about overexploitation of the stocks in the study area because the quality of the data seems to be low. We came to this conclusion after analyzing the fishing production of Patraikos gulf. In order to evaluate the impacts of the fishery sector, precise and reliable data are needed. Those help us to adopt measures that actually work and don t transpose and accentuate problems. Coastal fishery shrinks during last years because of the fact that the age average is high for fishermen and their children do not intend to work to this sector. Coastal fishermen are active almost around the coastline, while the gears used are gill nets, trammel nets and long lines. The target species is Merluccius merluccius for almost all gears. The great number and variety of non target species caught with the same gears in different areas, suggests great heterogeneity of biotopes. Increased fishing effort observed in summer months for the coastal fishery as well as for the recreational fishery, promotes competition between the two sectors. The factors to compete for are the stock, the space and the market. This study shows that recreational fishery becomes third in the list of the problems that the professional fishery has to cope with; a fact confirmed by the great increase of the recreational boats in a very short term. These restrictions that go for the study area, appear to be effective, since stocks that are considered overexploited seem to recover. However, the modern tendency is being reflected in the holistic approach of the ecosystems through Marine Protected Areas (MPA). Thus, technical measures are proposed according to international practices, orientated to an ecological and socioeconomic aspect. 5

7 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Διαχείριση Αλιείας Διαχείριση αλιείας Στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ) Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) Αξιολόγηση Δεδομένων Στόχοι της Εργασίας Περιοχή μελέτης Αλιευτική Δραστηριότητα Δομή και Δυναμική του Αλιευτικού Επαγγελματικού Στόλου Συμπεράσματα από την δομή του Αλιευτικού Στόλου Αλιευτική Παραγωγή Εξέλιξη της Αλιευτικής Παραγωγής Συμπεράσματα Μικρή Παράκτια Αλιεία Μικρή Παράκτια Αλιεία στην Περιοχή Μελέτης Αλιευτική δραστηριότητα Αλιευτικές ενασχολήσεις Αλιευτικές Ενασχολήσεις κατά τους Θερινούς μήνες Χωρική Κατανομή Ενασχολήσεων Συμπεράσματα Ερασιτεχνική αλιεία Περιοχή Μελέτης Αλιευτική δραστηριότητα Ανταγωνιστικές σχέσεις Διαχείριση αλιείας Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) Οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές στην αλιευτική επιστήμη Διαχείριση και Προστασία στην περιοχή μελέτης Δημιουργία Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής στον Κορινθιακό κόλπο Τεχνικά Χαρακτηριστικά δημιουργίας ΘΠΠ

8 3.5.1 Τοποθεσία ΘΠΠ Μέγεθος έκτασης ΘΠΠ Επίπεδο προστασίας ΘΠΠ Οικονομικοί παράγοντες ΘΠΠ Οικολογικοί παράγοντες Κατάσταση αναφοράς και παρακολούθηση μιας ΘΠΠ Κοινωνικοί παράγοντες Προβλήματα από την δημιουργία ΘΠΠ Ποιότητα Δεδομένων Περιοχή Μελέτης Περιοχές Αλιείας στην Ελλάδα Επιπτώσεις Βιβλιογραφία Παράρτημα

9 1. Εισαγωγή Η Μεσόγειος είναι μία ημι- κλειστή θάλασσα, βιολογικά φτωχή σε σύγκριση με τις μεγάλες ωκεάνιες περιοχές, στην οποία η ανταλλαγή υδάτινων μαζών είναι αρκετά περιορισμένη. Παρόλο που αντιπροσωπεύει το 0,8% της παγκόσμιας υδρόσφαιρας είναι μία περιοχή με έντονη αλιευτική δραστηριότητα από πολύ παλιά, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μωσαϊκού με ποικίλες δομές κατανεμημένες πάνω σε μία ακτογραμμή Km βάζοντας την επιστημονική έρευνα της αλιείας σε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο πλαίσιο (Farrugio et al., 1993). Η Μεσόγειος θάλασσα έχει γίνει μάρτυρας της αύξησης της αλιευτικής εκμετάλλευσης, μια δραστηριότητα με ιστορία πάνω από 20 αιώνες. Σήμερα παρά την εντατική εκμετάλλευση της περιοχής, αλιεύονται περίπου 1,3 εκατομμύρια τόνοι ψαριών ετησίως και μάλιστα με μεγάλη ποικιλότητα ειδών (FAO, 2003). Τα επίπεδα εκμετάλλευσης των κοινών αποθεμάτων της Μεσογείου θα πρέπει να μειωθούν, παρότι κανένα είδος στόχος δεν έχει χαρακτηριστεί σε κρίσιμο επίπεδο ακόμα (FAO, 2004). Σύμφωνα με τον FAO (2006) η παγκόσμια παραγωγή αλιευμάτων το 2006 ήταν tn εκ των οποίων οι tn προέρχονται από τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα, δηλαδή περίπου το 1,9% της παγκόσμιας παραγωγής. Η μέση τιμή των εκφορτώσεων της Μεσογείου είναι αρκετά πάνω από τις μέσες τιμές άλλων αγορών παγκοσμίως. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μεσογειακή αλιεία αντιπροσωπεύει το 20% της συνολικής παραγωγής και το 35% της συνολικής αξίας. Από κοινωνικόοικονομικής άποψης, η αλιευτική δραστηριότητα στη Μεσόγειο απασχολεί αρκετές χιλιάδες άτομα. Η μεσογειακή αλιεία παρουσιάζει μεγάλη ποικιλότητα όχι μόνο λόγω των πολλών διαφορετικών οικοσυστημάτων αλλά και λόγω των διαφορετικών κοινωνικό-οικονομικών καταστάσεων (Lleonart & Maynou, 2003). Η δομή και τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής αλιείας δυσχεραίνουν την καταγραφή βασικών δεδομένων, όπως η ποσότητα και η σύνθεση της αλιευτικής παραγωγής, που σε άλλα αλιευτικά συστήματα είναι υπόθεση ρουτίνας. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ο μεγάλος αριθμός σκαφών, η παρουσία πολλών σημείων εκφόρτωσης και η απουσία βιομηχανοποιημένου συστήματος παραγωγής. Επίσης, η αλιεία στη Μεσόγειο είναι πολύ-ειδική, όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το φαινόμενο όπου ένα αλιευτικό εργαλείο συλλαμβάνει πληθώρα ειδών, καθώς και πολυ-εργαλειακή, όρος που περιγράφει το φαινόμενο όπου ένα αλιευόμενο είδος συλλαμβάνεται από πολλά αλιευτικά εργαλεία (Lleonart & Maynou, 2003). 8

10 Ηαλιεία της Μεσογείου χωρίζεται από τους Lleonart & Maynou (2003) σε τρεις κλάδους: τη βιομηχανοποιημένη, τη μέση και τη μικρή παράκτια αλιεία. Η βιομηχανοποιημένη αλιεία της Μεσογείου περιλαμβάνει κυρίως μεγάλα γρι-γρί για την αλιεία τόννου (Thunnus thynnus) τα οποία όμως δεν προέρχονται από μεσογειακές χώρες. Η μέση αλιεία περιλαμβάνει μηχανότρατες και γρι-γρί που δραστηριοποιούνται σε ημερήσια ή διήμερα αλιευτικά ταξίδια και στοχεύουν στην αλιεία περισσότερων από 20 διαφορετικών ειδών. Η μικρή παράκτια αλιεία αποτελεί το κύριο τμήμα του κλάδου από άποψη αριθμού σκαφών και ψαράδων, παρουσιάζει ιδιαίτερη γεωγραφική διαφοροποίηση και περιλαμβάνει περίπου 45 τύπους αλιευτικών εργαλείων που στοχεύουν στην αλιεία 100 και πλέον ειδών. Ο τομέας της αλιείας στην Ελλάδα απασχολεί άτομα. Ο αλιευτικός στόλος της χώρας χαρακτηρίζεται από τον μεγάλο αριθμό μικρών σκαφών. Από τις μονάδες, περισσότερα από είναι κάτω των 12 μέτρων. Η Ελλάδα διαθέτει περίπου το 20% των αλιευτικών σκαφών της ΕΕ, αλλά μόλις το 4,7% της χωρητικότητας του συνόλου του αλιευτικού στόλου της ΕΕ. Το 2004, τα ελληνικά αλιευτικά συνέλλεξαν τόνους ψαριών αξίας 284 εκατομμυρίων. Η χώρα έχει επίσης ένα σημαντικό κλάδο ιχθυοκαλλιεργειών, ο οποίος παρήγαγε το τόνους αξίας εκατομμυρίων (4η θέση στην ΕΕ από πλευράς αξίας) ( Ο Αλιευτικός στόλος της Ελλάδας ακολουθεί τη δομή του Μεσογειακού στόλου. Έτσι υπάρχει η υπερπόντια, η μέση και η μικρή παράκτια αλιεία. Πολύς λόγος γίνεται για την κατάταξη του στόλου σε αυτές τις κατηγορίες και κυρίως για την μικρή παράκτια αλιεία. Έχουν υπάρξει πολλές προσεγγίσεις βάση του μήκους του σκάφους, της ιπποδύναμης, της χωρητικότητας, του εργαλείου και του είδους στόχου κατά την αλιευτική εξόρμηση. Για τα σκάφη της μικρής παράκτιας αλιείας στη Μεσόγειο εμφανίζονται τρία κριτήρια συνήθως: α) μήκος σκάφους β) χωρητικότητα και εργαλείο γ) είδος στόχος. Στη μικρή παράκτια αλιεία συμπεριλαμβάνονται όλα τα εργαλεία εκτός α) Μηχανότρατα, β) Γρι-γρί για μικρά πελαγικά είδη, γ) Εργαλεία που στοχεύουν σε μεγάλα μεταναστευτικά είδη (όπως γρι-γρί, παραγάδια, παρασυρόμενα δίχτυα, δίχτυα-παγίδες), δ) Υδραυλικοί αργαλειοί (Coppola, 2001). Εδώ με τον όρο μικρή παράκτια χαρακτηρίζονται τα σκάφη που δεν έχουν άδεια μηχανότρατας, γρι- γρί καθώς και βιτντζότρατας. Έτσι, βάση του Κοινού Αλιευτικού Μητρώου το 2007 στην Ελλάδα υπήρχαν σκάφη εκ των οποίων τα ανήκουν στην μικρή παράκτια αλιεία 764 που ανήκουν στην μέση αλιεία (μηχανότρατες και γρι-γρί) και 446 βιντζότρατες. 9

11 1.1 Διαχείριση Αλιείας Η Μεσόγειος θάλασσα είναι μια περιοχή με μακραίωνη ιστορία και αλιευτική παράδοση. Η εκμετάλλευση των θαλάσσιων οργανισμών είναι μία πρακτική που συμβαίνει εδώ και αρκετούς αιώνες. Εκτός από κάποιες προσπάθειες κατά την αρχαιότητα ώστε να εξηγηθούν κάποια σημαντικά οικολογικά φαινόμενα, για τη διαχείριση της αλιείας στη Μεσόγειο, όπως η μετανάστευση του τόνου, η πρώτη έρευνα με αντικείμενο την αλιεία χρονολογείται κατά τον 18 ο αιώνα. Από τότε μέχρι και σήμερα υπάρχει μία συνεχόμενη καταγραφή της αλιευτικής δραστηριότητας, κυρίως όσον αφορά τη δυτική Μεσόγειο (Farrugio et al., 1993). Η διαχείριση της αλιείας έχει μία σημαντική ιστορία, το κλείσιμο περιοχών για την αλιεία είναι μια από τις μεθόδους που χρησιμοποιούταν κατά το παρελθόν. Η αρχαία αυτή μέθοδος, επαναχρησιμοποιείται στις παράκτιες περιοχές πια μετά από πολλά χρόνια και σήμερα με την εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι ενοικιάσεις περιοχών ή το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης των πόρων σε συγκεκριμένες περιοχές. Το 10 ο αιώνα στην Σικελία η αλιεία του κόκκινου κοραλλιού γινότανε περιοδικά μέσα σε διάστημα 10 χρόνων και σε δέκα διαφορετικές ζώνες, που είναι και ο χρόνος ο οποίος χρειάζονται οι αποικίες για να φτάσουν το εμπορεύσιμο μέγεθος. Το 1376 άρχισε να δημιουργείται μεγάλη ανησυχία για ένα νέο αλιευτικό εργαλείο, το πρόδρομο της μηχανότρατας. Οι αλιείς της εποχής ανησυχούσαν για τη ζημιά που προκαλούσε το εργαλείο στο βυθό καθώς και στο γόνο των μυδιών και των στρειδιών. Τότε συστήθηκε επιτροπή που εξέτασε το θέμα και αποφάσισε ότι το εργαλείο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σε περιοχές με μεγαλύτερο βάθος. Αυτή είναι η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια για τη λήψη διαχειριστικών μέτρων (Caddy et al., 2001). Η διαχείριση της αλιείας στην προ - τεχνολογική εκμετάλλευση των πόρων βασιζότανε στην παραδοσιακή γνώση γύρω από την αλιεία και η τότε τεχνολογία και οι εφαρμοζόμενες πρακτικές ήταν βιώσιμες και χωρίς την επιστημονική γνώση γύρω από τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι πρώτοι περιορισμοί στην θαλάσσια αλιεία που εφαρμόστηκαν ήταν πρακτικές που χρησιμοποιούσαν κυρίως στην αλιεία των γλυκών νερών. Περιορισμοί όπως το εποχιακό κλείσιμο μίας περιοχής για προστασία του γόνου, το επιτρεπόμενο μέγεθος, και οι απαγορεύσεις κάποιον εργαλείων είναι πρακτικές που χρησιμοποιούνται πάρα πολλά χρόνια. Οι ολικές επιτρεπόμενες συλλήψεις βασίζονται σε επιστημονικές αναλύσεις γύρω στο 1960, αλλά το όριο ανά σύλληψη έχει ρίζες στον 14 ο αιώνα για την βελτιστοποίηση μίας αλιευτικής μεθόδου. Ο έλεγχος της αλιευτικής προσπάθειας χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον έλεγχο στην 10

12 πρόσβαση, το χωρικό δικαίωμα χρησιμοποιήθηκε για να ελεγχθεί ο αριθμός των εισερχομένων στην αλιεία (Caddy et al., 2001) Διαχείριση αλιείας Στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η μεγάλη ανάπτυξη της αλιείας έγινε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το 1948 η παγκόσμια παραγωγή ήταν 18 εκατομμύρια τόνους. Το 1996 η παγκόσμια παραγωγή έφτασε τα 87,1 εκατομμύρια τόνους και το 1997 ήταν 86 εκατομμύρια τόνους. Το 1945 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων (FAO) ανέλαβε να βοηθήσει την επανίδρυση της Ευρωπαϊκής οικονομίας συμπεριλαμβάνοντας φυσικά και τον αλιευτικό τομέα. Τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα στην αλιεία, υπεραλίευση, κατάρρευση των αποθεμάτων, είχαν επισημανθεί ήδη από τότε από τη πρώτη τεχνική επιτροπή του FAO (Caddy et al., 2001). Η αλιευτική διαχείριση στη Μεσόγειο είναι συνδεδεμένη με τα εθνικά μέτρα που λαμβάνει κάθε χώρα. Η διαχείριση της αλιείας στη Μεσόγειο βασίζεται στα μέτρα που παίρνει κάθε χώρα καθώς και βάση συστάσεων που προτείνει η Γενική Επιτροπή για την Αλιεία στη Μεσόγειο (GFCM) (Cacaud, 2005). Από το 1982 που υιοθετήθηκε τα Νομοθετικά διατάγματα για τη Θάλασσα κάθε παράκτια χώρα έχει υποχρέωση ώστε η πρόσβαση στους θαλάσσιους πόρους να υπόκεινται σε νομοθετικό πλαίσιο υπό τη δικαιοδοσία του κάθε κράτους. Το νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να περιλαμβάνει κανόνες τόσο για τα αλιευτικά σκάφη όσο και για τους αλιείς. Τα πρώτα κοινά μέτρα στον τομέα της αλιείας χρονολογούνται από το 1970 Κοινή Οργάνωση Αγοράς (ΚΟΑ), όταν συμφωνήθηκε ότι οι αλιείς της ΕΕ έπρεπε καταρχήν να έχουν ισότιμη πρόσβαση στα ύδατα των κρατών μελών. Ωστόσο, για να μπορούν τα μικρότερα σκάφη να εξακολουθούν να ψαρεύουν κοντά στα λιμάνια νηολόγησής τους, διατηρήθηκε μια παράκτια ζώνη για τους ντόπιους αλιείς που ανέκαθεν ψάρευαν στις περιοχές αυτές. Αποφασίστηκε επίσης να ληφθούν μέτρα για μια κοινή αγορά αλιευτικών προϊόντων. Τέλος, καθορίστηκε μια διαρθρωτική πολιτική για το συντονισμό του εκσυγχρονισμού των αλιευτικών σκαφών και των παράκτιων εγκαταστάσεων. Όλ' αυτά τα μέτρα έγιναν πιο ουσιαστικά το 1976, όταν τα κράτη μέλη ακολούθησαν το διεθνές ρεύμα και συμφώνησαν να επεκτείνουν τα δικαιώματά τους στους θαλάσσιους πόρους από τα 12 στα 200 μίλια από τις ακτές τους βάση της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Νόμο των Θαλασσών (Caddy et al., 2001). Τα κράτη μέλη έκριναν επίσης ότι η ΕΕ θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα τις 11

13 αλιευτικές δραστηριότητες που ασκούνται στα ύδατα της δικαιοδοσίας τους και να προασπίσει τα συμφέροντά τους στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Μετά από πολυετείς και διαπραγματεύσεις θεσπίστηκε το 1983 η Κοινή Αλιευτική Πολιτική ΚΑΠ. Δύο δεκαετίες αργότερα, η αλιευτική πολιτική υπέστη ριζική μεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ είχε ως στόχο τη διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης των αλιευτικών δραστηριοτήτων από περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική άποψη. Αποσκοπούσε επίσης στη βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων με την προσφυγή σε αξιόπιστες και διαφανείς επιστημονικές συμβουλές καθώς και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών. Σημαντικά στοιχεία στο πλαίσιο αυτό κρίθηκαν η συνεκτικότητα με άλλες πολιτικές της ΕΕ, όπως τις περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές πολιτικές, καθώς και η υποχρέωση λογοδοσίας και η αποτελεσματικότητα. Από τα πρώτα μέτρα που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στις ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες ήταν μέτρα που είχαν να κάνουν με τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας. Το 1992 η Ευρωπαϊκή ένωση μέσο του Ευρωπαϊκού συμβουλίου για την αλιεία καθιερώνει τις μέγιστες επιτρεπόμενες συλλήψεις καθώς και τα μερίδια ή τα ατομικά μερίδια (Cacaud, 2005). Τα διαχειριστικά μέτρα που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα κινούνται γύρω από δύο άξονες τη ρύθμιση της αλιευτικής προσπάθειας και τη ρύθμιση της αλιευτικής παραγωγής. Ο Branch et al., (2006) συνοψίζουν αυτά τα διαχειριστικά μέτρα τα οποία είναι: Επιτρεπόμενη Περίοδος αλιείας Η εποχική απαγόρευση της αλιείας έχει ως σκοπό την προστασία της περιόδου αναπαραγωγής των ειδών καθώς και τον περιορισμό των συλλήψεων. Το μέτρο αυτό είναι μάλλον αναποτελεσματικό για τον έλεγχο της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας κυρίως, για επικερδή αλιεύματα. Χαρακτηριστικά σκαφών και απαγορεύσεις εργαλείων Για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας έχουν εφαρμοστεί περιορισμοί στα χαρακτηριστικά των σκαφών και των εργαλείων. Αυτοί οι περιορισμοί μειώνουν την οικονομική αποδοτικότητα των αλιευτικών πεδίων. Όσον αφορά τα σκάφη συνήθως θεσπίζονται μέτρα για το επιτρεπόμενο ολικό μήκος του σκάφους ή της ιπποδύναμης. Μειώνοντας κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά περιορίζονται και τα εργαλεία που μπορεί να μεταφέρει το σκάφος, παραδείγματος χάρη περιορίζεται το μήκος των διχτυών, ο αριθμός των αγκιστριών στα παραγάδια αφού μειώνεται η δυνατότητα μεταφοράς τους από το σκάφος. 12

14 Όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά των εργαλείων, οι περιορισμοί αφορούν το μέγεθος του ματιού στα δίχτυα κυρίως των συρόμενων εργαλείων και το μέγεθος των αγκιστριών στα παραγάδια, έτσι αυξάνει η επιλεκτικότητα του εργαλείου ως προς το μέγεθος του αλιευόμενου είδους. Οι περιορισμοί αυτοί στα τεχνικά χαρακτηριστικά χρησιμοποιούνται συνήθως με το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος των ατόμων, το οποίο προσπαθεί να μειώσει τις εκφορτώσεις ατόμων από ένα συγκεκριμένο μέγεθος και κάτω (European Commission, 1994). Περιορισμός εισόδου στην αλιεία και επιδότηση εξόδου Ο περιορισμός εισόδου στην αλιεία χρησιμοποιείται για την περαιτέρω αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας, για την αύξηση της οικονομικής απόδοσης ή για να προστατευτούν οι ντόπιοι αλιείς από εξωτερικό ανταγωνισμό. Ωστόσο, αυτό το μέτρο σπάνια αποδίδει ώστε να μειωθεί η αλιευτική προσπάθεια. Όταν οι συνολικές συλλήψεις είναι περιορισμένες, οι αλιείς θα αυξήσουν την αλιευτική προσπάθεια για να έχουν μεγαλύτερη παραγωγή μέσω της αύξησης του συνολικού μεγέθους των σκαφών ή μέσω της αύξησης της ιπποδύναμης του σκάφους. Η επιδότηση εξόδου χρησιμοποιείται σε αρκετές χώρες της Ε.Ε. η οποία χρηματοδοτεί τους αλιείς για να παραδώσουν την επαγγελματική τους άδεια ή και να αποσύρουν το σκάφος τους (Cacaud, 2005). Τοπικοί περιορισμοί Οι τοπικοί περιορισμοί είναι ένα μέτρο για την διαχείριση της αλιείας και χρησιμοποιείται από πολύ παλιά. Οι περιορισμοί είναι συνήθως ως προς την αλιευτική προσπάθεια, τα τεχνικά χαρακτηριστικά των σκαφών και των εργαλείων και ως προς την παροδική ή μόνιμη απαγόρευση αλιείας σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Η χωρική διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας μπορεί να υφίσταται λόγω πολιτικών συνόρων, της κατανομής των ειδών ή της κατανομής της αλιευτικής προσπάθειας. Η χωρική διαχείριση όμως θα δημιουργήσει χωρική ανακατανομή της αλιευτικής προσπάθειας (Branch et al., 2005). Ένα από τα πλέον υποσχόμενα διαχειριστικά μέτρα που έχουν να κάνουν με την χωρική διαχείριση είναι οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, οι οποίες θέτουν την αλιευτική διαχείριση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικοσυστημικής διαχείρισης (FAO, 2006). Έλεγχος της Παραγωγής Ο έλεγχος της παραγωγής έχει ως στόχο την μείωση της αλιευτικής θνησιμότητας περιορίζοντας την αλιευθείσα βιομάζα. Το πιο κοινό μέτρο είναι οι Ολικές Επιτρεπόμενες Συλλήψεις (Total Allowable Catches- TAC) όπου καθορίζεται 13

15 μία συγκεκριμένη ποσότητα που μπορεί να αλιευθεί και οι αλιείς ψαρεύουν μέχρι να συμπληρωθεί αυτή η ποσότητα, μετά η αλιεία σταματάει. Ο αλιέας έχει τη δυνατότητα να επιλέξει πότε και πώς θα πιάσει την ποσότητα που του αναλογεί και μετά να σταματήσει. Ένα συμπληρωματικό μέτρο είναι και τα ατομικά μερίδια (Individual Quotas) που μοιράζονται στα σκάφη από την αρχή οπότε όταν το σκάφος συμπληρώσει την παραγωγή που του αντιστοιχεί σταματάει την αλιεία. Στο πλαίσιο των Ολικών Επιτρεπόμενων Συλλήψεων έρχονται να προστεθούν και ατομικά μεταβιβάσιμα μερίδια (Individual Transferable Quotas) όπου ο αλιέας μπορεί να πιάσει την ποσότητα που του αναλογεί σε μία χρονιά και μετά την ενοικιάσει ή την πουλήσει σε άλλων αλιέα. Δικαίωμα ιδιοκτησίας Το δικαίωμα ιδιοκτησίας είναι ένα μέτρο που αφορά την ανάθεση δικαιωμάτων αλιείας κάποιων αποθεμάτων ή περιοχών σε αλιείς, συνεταιρισμούς, οργανισμούς τοπικούς ή μη. Σε αυτή την περίπτωση η έννοια του κοινού αγαθού όσον αφορά τους θαλάσσιους πόρους παύει να υφίσταται. Στην Ελλάδα τέτοια μέτρα ισχύουν στις λιμνοθάλασσες όπου μισθώνονται σε συνεταιρισμούς ή οργανισμούς για την εκμετάλλευση τους. Πλήρης απαγόρευση αλιείας Η πλήρης απαγόρευση εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου έχει διαπιστωθεί δραστική μείωση ή κατάρρευση των αποθεμάτων όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε αλιευτική δραστηριότητα μέχρι την ανάκαμψη και σταθεροποίηση του αποθέματος Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ) Το 1957 με την Συνθήκη της Ρώμης γίνεται για πρώτη φορά αναφορά στην Κοινή Αλιευτική Πολιτική από τα τότε μέλη της ΕΟΚ,.συμπεριλαμβανόμενη όμως στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Το 1970 (Κοινοτικός Κανονισμός 2140/70) γίνονται οι πρώτοι ειδικοί κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για θέματα αλιείας που αφορούσαν τα έξι κράτη μέλη της τότε ΕΟΚ. Στόχος τους η εγκαθίδρυση κοινών πρακτικών και κανόνων ώστε να υπάρξει μια εξισορροπημένη ανάπτυξη στον τομέα της αλιείας (Κ. Κ. 101/76). Το 1983 μετά από πολλές διαβουλεύσεις συντάσσεται η ΚΑΠ, την περίοδο αυτή η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει διευρυνθεί και η ανάγκη διαχείρισης της αλιείας είναι 14

16 πλέον επιτακτική. Μέσο της ΚΑΠ η Ε.Ε. προσπαθεί να συντονίσει τα κράτη μέλη μέσο μιας σειράς μέτρων ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί και να διατηρήσει τα ιχθυοαποθέματα που λόγω της συνεχούς αυξανόμενης αλιευτικής πίεσης έχουν μειωθεί. Η ΚΑΠ ως ξεχωριστό κομμάτι της Ευρωπαϊκής πολιτικής ψηφίζεται στο σύνολό της και αναδιαρθρώνεται ανά δεκαετία. Το 2002 γίνεται αναθεώρηση της ΚΑΠ θέτοντας την σε ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας και στόχων. Έτσι η ΚΑΠ σήμερα είναι προσανατολισμένη στην βιώσιμη ανάπτυξη μέσο των περιβαλλοντικών και κοινονικο-οικονομικών παραγόντων. Μέσο της αναθεώρησης αυτής κύριο λόγω έχει πια η ολοκληρωμένη διαχείριση η οποία έχει στόχο την ελαχιστοποίηση των αλιευτικών πιέσεων στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι στόχοι της ΚΑΠ σήμερα μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: α) υπεύθυνες και βιώσιμες δραστηριότητες αλιείας και υδατοκαλλιέργειας που συμβάλλουν στην επίτευξη υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων β) οικονομικά βιώσιμο και ανταγωνιστικό τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας προς όφελος των καταναλωτών γ) σωστό επίπεδο διαβίωσης για εκείνους που εξαρτώνται από τις αλιευτικές δραστηριότητες. Η ΚΑΠ από το 1983 έως το 2002 ασκήθηκε μέσω των Πολυετών Προγραμμάτων Προσανατολισμού (Multi Annual Guidance Programs). Στόχος των προγράμμάτων αυτών ήταν η μείωση της αλιευτικής ικανότητας του στόλου. Για την επίτευξη αυτού του στόχου τα κυριότερα μέτρα που πάρθηκαν για να ήταν η απόσυρση σκαφών και η μείωση της αλιευτικής προσπάθειας. Τα ΠΠΠ στηρίζονται ότι το μέγεθος του στόλου πρέπει να υπαγορεύεται από τους διαθέσιμους πόρους και όχι, όπως συμβαίνει συχνά, το μέγεθος των συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων (TAC) να καθορίζεται από το μέγεθος του στόλου. Τα ΠΠΠ Ι ( ) είχε ως στόχο την μείωση της συνολικής χωρητικότητας ( total tonnage capacity) του αλιευτικού στόλου κάθε κράτους-μέλους. Τα ΠΠΠ ΙΙ ( ), εκτός από την επιδοτούμενη μείωση της συνολικής χωρητικότητας κατά 3% είχε και ως στόχο τη μείωση της συνολικής ισχύος του αλιευτικού στόλου κατά 2%. Τα ΠΠΠ ΙΙΙ ( ) χρησιμοποιούν τον όρο της κατάτμησης του αλιευτικού στόλου με στόχο τη θέσπιση διαφορετικών στόχων για κάθε τμήμα αυτού καθώς τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας στα κράτη-μέλη. Η αλιευτική προσπάθεια ορίστηκε ως η ικανότητα κάθε σκάφους σε χωρητικότητα και ισχύ επί τις μέρες αλιείας. Η νέα αυτή παράμετρος δημιούργησε την ανάγκη κοινών μετρικών συστημάτων για τα κράτη μέλη και ένα αυστηρό πλαίσιο καταγραφής του αλιευτικού στόλου της Ε.Ε.. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η δημιουργία του Κοινού Αλιευτικού Μητρώου. Τα ΠΠΠ ΙV ( ), αλλά τελικά επεκτάθηκαν μέχρι το τέλος του 15

17 2002. Στόχος των προγραμμάτων, οι επιπλέον μειώσεις της ισχύς και της χωρητικότητας του στόλου σε συνδυασμό με τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας στο σύνολο αλλά και σε συγκεκριμένα τμήματα του στόλου κάθε κράτους μέλους (ec.europa.eu/fisheries). Στο πλαίσιο της δεκαετούς αναθεώρησης το 2001 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πράσινη βίβλο για το μέλλον της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής της ΕΕ. Στην πράσινη βίβλο αναλύονται όλες οι πτυχές της αλιευτικής πολιτικής και εξηγείται γιατί ορισμένα προβλήματα εξακολουθούν να υφίστανται. Ένα από τα βασικά προβλήματα είναι η εξάντληση των ευρωπαϊκών ιχθυαποθεμάτων: 88% των αποθεμάτων υφίστανται υπεραλίευση, (σε σύγκριση με 25% μέσο όρο παγκοσμίως) και 30% των αποθεμάτων είναι «εκτός των ασφαλών βιολογικών ορίων». Ωστόσο, σε πολλούς τύπους αλιείας συνεχίζουμε να αλιεύουμε δύο ή τρεις φορές περισσότερο από ότι μπορούν να αντέξουν τα ιχθυαποθέματα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα του στόλου. Η εν λόγω πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα αποβαίνει όντως αντιοικονομική διότι όχι μόνο εξαντλεί τα αποθέματα αλλά επίσης οδηγεί σταθερά στη μείωση των κερδών του τομέα. Συμπερασματικά τρία είναι τα βασικά σημεία για την χάραξη των νέων πολιτικών της ΚΑΠ και αυτά είναι η: 1. Ανάγκη συρρίκνωσης του ευρωπαϊκού Αλιευτικού κλάδου για τη διασφάλιση της επιβίωσής του. 2. Ανάγκη συμμετοχής των άμεσα και έμμεσα ενδιαφερόμενων στη διαχείριση και ανάγκη ισότιμης μεταχείρισης 3. Ανάγκη μιας ευρύτερης προσέγγισης του θέματος «Αλιεία» με ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής συνιστώσας αλλά και θεώρηση του κοινωνικοοικονομικού ιστού της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) Η συνεχής μείωση των αλιευμάτων αρκετών εμπορικών ειδών ταυτόχρονα με την αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας σε παγκόσμιο επίπεδο είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση πολλών αλιευτικών αποθεμάτων. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες που ασχολούνται με τη διατήρηση και τη διαχείριση αλιείας να επαναπροσδιορίσουν τα μέχρι τώρα διαχειριστικά μέτρα, όπως απαγορεύσεις εργαλείων, ποσοστώσεις αλιευμάτων ανά αλιέα ή σκάφος και κλείσιμο περιοχών για την αλιεία (για συγκεκριμένα εργαλεία) για ορισμένο χρόνο. Δίνοντας πλέον έμφαση σε 16

18 οικοσυστημικές διαχειριστικές πολιτικές, όπως τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (Marine Protected Areas, MPA) οι οποίες φαίνεται να είναι ένα πολύ ενδιαφέρον διαχειριστικό εργαλείο. Οι MPA θεωρούνται ως αξιόπιστος και πρακτικός τρόπος για τη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων και της αλιείας, ώστε να προσεγγιστούν καλύτερα τα αλιευτικά οικοσυστήματα, και να διασφαλιστούν τα σύνορα τις προστατευόμενης περιοχής. Ωστόσο υπάρχει μεγάλη διάσταση απόψεων μεταξύ των επιστημόνων, των διαχειριστών και των εμπλεκόμενων, με την αλιεία φορέων, όταν πρόκειται να εγκαθιδρυθεί μία τέτοια περιοχή (FAO, 2006). Σύμφωνα με την παγκόσμια ένωση για τη διατήρηση της φύσης και των φυσικών πόρων (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources - IUCN) μια θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή είναι: «Οποιαδήποτε περιοχή της παλιρροιακής ή θαλάσσιας έκτασης, μαζί με το περιεχόμενο νερό, τη χλωρίδα, πανίδα, ιστορικά, και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της, οι οποίες προστατεύονται με το νόμο ή άλλες νομικές ρυθμίσεις για τμήμα ή για το σύνολο της περιοχής». Οι ΘΠΠ είναι απλά θαλάσσιες περιοχές που προστατεύονται βάση νομοθετικού πλαισίου από ορισμένες ανθρώπινες δραστηριότητες. Έτσι, ο πρωταρχικός στόχος μίας ΘΠΠ είναι: η προστασία των σπάνιων και απειλούμενων ειδών και ενδιαιτημάτων η διατήρηση και αποκατάσταση των οικολογικών διεργασιών η προώθηση της έρευνας και της εκπαίδευσης η εγκαθίδρυση περιοχών απαγόρευσης της αλιείας ο έλεγχος του τουρισμού και των δραστηριοτήτων αναψυχής η εφαρμογή της ολοκληρωμένης παράκτιας διαχείρισης η διαφύλαξη αισθητικών, παραδοσιακών και των πολιτιστικών αξιών της προστατευόμενης περιοχής (Lundquist et al., 2005). Στη Μεσόγειο καθώς και σε παγκόσμιο επίπεδο τα μέτρα προστασίας που εφαρμόζει κάθε ΘΠΠ είναι διαφορετικά, αυτό αντανακλά τις πολιτισμικές και πολιτικές διαφορές που υπάρχουν στις διάφορες χώρες. Οι περισσότερες ΘΠΠ έχουν χαρακτηριστεί ως θαλάσσιες περιοχές πολλαπλών χρήσεων (Badalamenti et al., 2000: Francour et al., 2001). Οι περιοχές αυτές επιδιώκουν μία ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της βιοποικιλότητας και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Από την πρώτη ΘΠΠ που δημιουργήθηκε το 1970 μέχρι σήμερα ο σχεδιασμός των ΘΠΠ εξαρτάται κυρίως από την παρουσία σημαντικών ειδών και μοναδικών οικοσυστημάτων δίνοντας σημασία σε μία ολιστική οικολογική προσέγγιση (Francour et al., 2001). 17

19 Οι ΘΠΠ είναι ένα διαχειριστικό εργαλείο αρκετά αξιόπιστο. Έχει παρατηρηθεί ότι μέσα στα όρια των ΘΠΠ αυξάνεται η πυκνότητα των πληθυσμών των ψαριών, το μέγεθος των ατόμων, η ποικιλότητα των ειδών (Guenette et al.1999: Fogarty, 1999: Roberts, 2000: Halpern, 2003). Βέβαια, για να καταφέρει μια ΘΠΠ να είναι αποδοτική είναι αρκετοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα πρώτα κιόλας στάδια του σχεδιασμού της. Ένα πλήθος οικολογικών και κοινονικο-οικονομικών παραγόντων παίζουν καθοριστικό ρόλο. Οι οικολογικοί παράγοντες επιδρούν άμεσα στους οργανισμούς που βρίσκονται μέσα στα όρια μιας ΘΠΠ και επηρεάζονται από την τοποθεσία και το μέγεθος της ΘΠΠ (Rowley, 1994: Guenette et al.1999: Halpern, 2003: Roberts et al., 2003) οπότε κατά το σχεδιασμό και τη χωροθέτηση της πρέπει να είναι βέβαιο ότι αυτοί οι παράγοντες είναι σωστά καθορισμένοι. Φυσικά όταν έχουμε μια προστατευόμενη περιοχή δεν μπορεί να παραληφθούν οι και κοινονικοοικονομικοί παράγοντες, υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου οι ΘΠΠ δεν κατάφεραν να προσεγγίσουν τους στόχους τους λόγω έλλειψης κοινωνικής αποδοχής (Pomeroy et al., 2006: Mangi et al., 2008) καθώς και μη χρηματοδότης του φορέα. 1.2 Αξιολόγηση Δεδομένων Στην επιστημονική έρευνα, όπως και σε κάθε άλλη δραστηριότητα η ποιότητα των «προϊόντων» είναι καθοριστική για την αποτελεσματική χρήση τους (Costanza et al., 1992). Η ποιότητα των δεδομένων είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τόσο τα διάφορα ιδρύματα και οι κρατικοί φορείς όσο και οι ερευνητές και οι επιστήμονες. Η ποιότητα επηρεάζει ένα μεγάλο εύρος μεταβλητών κάθε φορά, είτε αυτές είναι εύκολο να προσδιοριστούν είτε αυτές προσδιορίζονται δυσκολότερα. Οι Herrera & Kapur (2007), βασίζονται για την αξιολόγηση των δεδομένων σε τρεις παραμέτρους την εγκυρότητα, τη συνέχεια και την ακρίβεια. Η εγκυρότητα χαρακτηρίζει την σχέση μεταξύ του θεωρητικού πλαισίου και τη συλλογή της πληροφορίας, η συνέχεια σχετίζεται με την πληρότητα των δεδομένων και η ακρίβεια με την ορθότητα ή την αποφυγή σφαλμάτων στα δεδομένα. Ενώ οι Ballou & Pazer (1985) αξιολογούν την ποιότητα των δεδομένων βάση της ακρίβειας, της ακεραιότητας, της συνεκτικότητας και της άμεσης καταγραφής. Η πιστοποίηση της ποιότητας των δεδομένων γίνεται κυρίως βάση της εμπειρικής γνώσης, όμως μπορεί να και εκτιμηθεί μέσο της παρατήρησης ανακολουθιών μεταξύ των πηγών ή με της παρατήρησης μεταξύ των δημοσιευμένων σειρών δεδομένων. 18

20 Τα τελευταία χρόνια η ποιότητα των δεδομένων απασχολεί όλο και περισσότερους επιστήμονες οι οποίοι προσπαθούν να επιλύσουν αυτά τα προβλήματα είτε τεχνικά είτε μεθοδολογικά. Η αιτία δημιουργίας των προβλημάτων είναι αυτή που συνήθως βοηθάει στην επίλυση του προβλήματος. Η συλλογή των δεδομένων είναι από τη φύση της δαπανηρή διαδικασία, ένας παράγοντας που μπορεί να εξηγήσει μερικά από τα προβλήματα της ποιότητας των δεδομένων, αλλά η χρηματοδότηση δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Σημαντικοί παράγοντες στην ποιότητα των δεδομένων είναι τα κίνητρα και οι ικανότητες αυτών που συλλέγουν και επεξεργάζονται τα δεδομένα (Herrera & Kapur, 2007). Όσον αφορά το κίνητρο σε πολλές χώρες όπου οι αρμοδιότητες της εφορίας και των στατιστικών υπηρεσιών δεν είναι ευδιάκριτες, επιχειρηματίες αλλά και άλλοι παραγωγικοί κλάδοι δεν δηλώνουν την πραγματική παραγωγή τους για να αποφύγουν την φορολόγηση. Το ίδιο μπορεί να συμβεί βέβαια και από την πλευρά του κράτους, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα στοιχεία για την παγκόσμια αλιευτική παραγωγή που συλλέγονται από τον FAO. Οι περισσότεροι αλιείς τείνουν να δηλώνουν μικρότερες παραγωγές και συνεπώς μπορεί να υποτεθεί ότι αρκετές χώρες τείνουν να δηλώνουν και αυτές με τη σειρά τους μικρότερες παραγωγές στον FAO. Σύμφωνα με τον FAO (2003) τα στατιστικά στοιχεί για την αλιεία αρκετών χωρών είναι προβληματικά λόγω της μη καταγραφής πολλών στοιχείων, της ασυνέχειας των δεδομένων στο χρόνο και λόγω της έλλειψης ακρίβειας. Υπηρεσίες συλλογής δεδομένων συμπεριλαμβανομένων και των στατιστικών υπηρεσιών καθώς και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και των εταιριών, πληρώνονται για την παραγωγή στατιστικών δεδομένων. Πολλές φορές το προσωπικό δέχεται πιέσεις τόσο από το εσωτερικό της υπηρεσίας όσο και από πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες για να κατευθύνουνε την έρευνα, πρακτική που παρατηρείται ακόμα και στις αναπτυγμένες περιοχές. Όσον αφορά τις ικανότητες των ατόμων πολλές υπηρεσίες φαίνεται να τις στελεχώνουν άνθρωποι που δεν έχουν τα κατάλληλα προσόντα ή δεν αμείβονται αρκετά ώστε οι υπηρεσίες που παρέχουν να είναι ανεπαρκείς και τελικώς να παράγουν δεδομένα χαμηλής ποιότητας. Τόσο η μη χρηματοδότηση ή υπο- χρηματοδότηση όσο και οι πιέσεις αλλά και το προσωπικό είναι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των δεδομένων. Τα αποτελέσματα αυτών των παραγόντων συνήθως είναι η μη συλλογή στοιχείων ή η ασυνέχεια των στοιχείων, η ύπαρξη λαθών εκούσια ή ακούσια, η εκούσια μη καταγραφή στοιχείων ή η χειραγώγηση των στοιχείων που δημοσιεύουν (Herrera & Kapur, 2007) 19

21 Για να υπάρξει υψηλής ποιότητας επιστημονική δουλειά απαιτείται η ανάπτυξη δεξιοτεχνιών καθώς και αφοσίωση κυρίως ηθική από την πλευρά του επιστήμονα και του ερευνητή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο προσδιορισμός της ποιότητας να είναι τόσο περίπλοκος όσο και η ίδια η έρευνα. Όσον αφορά τους χρήστες των δεδομένων πολλοί δεν μπορούν να αξιολογήσουν τα δεδομένα απλώς θέλουν να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία πολλές φορές αδιαφορόντας για τη διαδικασία συλλογής τους και το ενδιαφέρων τους επικεντρώνεται κυρίως στο «προϊόν». Ωστόσο η αβεβαιότητα εμπεριέχεται σε όλες τις επιστημονικές δουλειές, όμως μια επιστημονική δουλεία είναι επιτυχημένη όταν μπορεί να αναγνωρίσει, να παρουσιάσει και να ελέγξει όλες τις πιθανές αβεβαιότητες που επηρεάζουν τα αποτελέσματά της και τις προβλέψεις της (Costanza et al., 1992). Όσον αφορά την έρευνα για διαχειριστικά θέματα και κυρίως όσα έχουν ως θέμα το περιβάλλον, αυτά από την ίδια τη φύση τους εμπεριέχουν μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Η απλοποίηση και η ακρίβεια στις προβλέψεις αυτών των θεμάτων δεν είναι εφικτή, όμως οι τελικοί αποδέκτες της πληροφορίας όπως οι διαχειριστές ή οι πολιτικοί θέλουν να χρησιμοποιούν τις προβλέψεις αυτές, συνήθως χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την αβεβαιότητα ή τη ποιότητα των δεδομένων, για να πάρουν αποφάσεις μέσω των δικών τους διαδικασιών (Costanza et al., 1992). 1.3 Στόχοι της Εργασίας Η δομή των στόχων κινείται σε τρία επίπεδα, πρώτον στην καταγραφή της αλιευτικής δραστηριότητας στον Κορινθιακό και Πατραϊκό Κόλπο, δεύτερον στην τοποθέτηση της περιοχής μελέτης σε ένα διαχειριστικό πλαίσιο και τρίτον στην αξιολόγηση των δεδομένων. Μέσα από αυτή την εργασία επιχειρείται μία προσέγγιση της αλιευτικής δραστηριότητας στην περιοχή δηλαδή της αναγνώρισης της αλιευτικής ικανότητας του στόλου, της παραγωγής του και των ενασχολήσεων (métier) κυρίως για την μικρή παράκτια αλιεία. Βάση των αποτελεσμάτων γίνεται αναγνώριση των πιέσεων που δέχεται η περιοχή από την αλιεία αλλά και η εξακρίβωση της οικολογικής ετερογένειας ανάμεσα στους δύο κόλπους αλλά και μέσα στον ίδιο κόλπο μέσο των ενασχολήσεων. Επίσης, γίνεται μία εκτίμηση των διαχειριστικών μέτρων που υπάρχουν στην περιοχή βάση των παραπάνω στοιχείων και παραθέτονται προτάσεις για μία πιο ολοκληρωμένη διαχείριση στο πλαίσιο των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών. Τέλος γίνεται μία εκτίμηση των δεδομένων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας 20

22 Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε.). Οι περισσότερες διαχειριστικές μελέτες στην Ελλάδα γίνονται βάση των στοιχείων της Ε.Σ.Υ.Ε. αφού είναι ο μόνος τροφοδότης διαχρονικών στοιχείων. Είναι κατανοητό ότι για να γίνει μία εκτίμηση σε ένα οικοσύστημα και εν συνεχεία να προταθούν διαχειριστικά μέτρα χρειάζονται χρονοσειρές δεδομένων, όμως στο σύντομο χρονικό διάστημα που διαρκεί μια μελέτη δεν είναι δυνατό να αποκτηθούν. Άρα η ποιότητα των δεδομένων που παρέχει η Ε.Σ.Υ.Ε. είναι καθοριστική για την τύχη τον οικοσυστημάτων, αφού βάση αυτών θα αναγνωριστούν τυχόν προβλήματα και θα προταθούν λύσεις. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για την δομή και την εξέλιξη του αλιευτικού στόλου προέρχονται από τις καταστάσεις του Κοινού Αλιευτικού Μητρώου για την περίοδο Τα δεδομένα για την αλιευτική παραγωγή του Πατραϊκού και Κορινθιακού κόλπου αλλά και των άλλων περιοχών της Ελλάδας προέρχονται από τη βάση της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος και χρησιμοποιήθηκαν οι παραγωγές από το έτος 1982 μέχρι το Για την αναγνώριση των χαρακτηριστικών καθώς και των ενασχολήσεων της παράκτιας αλιείας διακινήθηκαν ερωτηματολόγια προσωπικών συνεντεύξεων μέσα στο 2007 καθώς και ερωτηματολόγια κατά τους θερινούς μήνες που συμπληρώθηκαν από τους αλιείς. 1.4 Περιοχή μελέτης Ο Κορινθιακός και Πατραϊκός κόλπος βρίσκονται στη κεντρική Ελλάδα και είναι το φυσικό σύνορο της Στερεάς Ελλάδας με την Πελοπόννησο. Ο Κορινθιακός παρουσιάζει περιορισμένη επικοινωνία με άλλες θαλάσσιες μάζες, καθώς επικοινωνεί στα ανατολικά με το Σαρωνικό Κόλπο, μέσω της διώρυγας της Κορίνθου, και στα δυτικά μέσω του στενού Ρίου-Αντιρρίου με τον Πατραϊκό Κόλπο. Ο τελευταίος εκτείνεται προς τα δυτικά μέχρι το κεντρικό Ιόνιο Πέλαγος, με το οποίο σχηματίζει μέτωπο μήκους 12 km μεταξύ του ακρωτηρίου Πάππας και της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Στα βόρεια του Πατραϊκού βρίσκεται το σύμπλεγμα λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού το οποίο έχει σχηματιστεί από τις φερτές ύλες των ποταμών Αχελώου και Ευήνου. Η τροφοδοσία από γλυκά νερά πραγματοποιείται μέσω του Ευήνου ποταμού, αλλά και μικρότερων ποταμών όπως ο Πείρος και ο Γλαύκος στον Πατραϊκό, ενώ στον Κορινθιακό μέσω του Μόρνου και του Βουραϊκού καθώς και ποταμοχειμάρρων. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ποταμούς πηγάζουν από τα βουνά της Πελοποννήσου και απορρέουν στο νότιο τμήμα του κόλπου μεταφέροντας μεγάλους όγκους νερού (Voudouris et al., 2005). Ο σημαντικότερος ποταμός που εκβάλει στο 21

23 βόρειο τμήμα του Κορινθιακού κόλπου είναι ο Μόρνος ο οποίος πηγάζει από τα βουνά της νότιας Πίνδου και η ποσότητα νερού που μεταφέρει είναι 40 m3/sec (Piper et al., 1990). Οι δύο κόλποι βρέχουν τους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας (Πατραϊκός) και Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας, Φωκίδας, Κορινθίας, Βοιωτίας και σε πολύ μικρό βαθμό το νομό Αττικής (Κορινθιακός) του οποίου η αλιευτική δραστηριότητα στην περιοχή δεν είναι σημαντική. Εικόνα 1: Περιοχή μελέτης, ο Πατραϊκός και Κορινθιακός Κόλπος Ο Πατραϊκός Κόλπος είναι ένας σχετικά αβαθής κόλπος με μέγιστο βάθος στο κέντρο του τα 132m, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος του δεν ξεπερνά τα 80m. Ο Κορινθιακός Κόλπος, αν και περίκλειστος, έχει απότομη κλίση, η ισοβαθής των 500m βρίσκεται κοντά στην ακτή και το μέγιστο βάθος του είναι πολύ μεγαλύτερο από του Πατραϊκού (935m). Στον Κορινθιακό κόλπο στην νότια ακτογραμμή υπάρχει έντονη αστικοποίηση και οικιστική ανάπτυξη. Η παράκτια ζώνη έχει δεχτεί μεγάλες αλλοιώσεις λόγω κατασκευών κατοικιών, αλιευτικών καταφυγίων καθώς και μαρίνων. Επίσης υπάρχει έντονη τουριστική ανάπτυξη και δραστηριότητα σχεδόν σε όλο το μήκος της νότιας ακτογραμμής. Στη βόρεια ακτογραμμή του κόλπου η αστικοποίηση είναι περιορισμένη καθώς και η οικιστική ανάπτυξη, δεν υπάρχει έντονη τουριστική δραστηριότητα και ανάπτυξη. Όμως υπάρχει έντονη βιομηχανική δραστηριότητα κυρίως στο κόλπο των Αντικύρων από το εργοστάσιο παραγωγής αλουμίνας και αλουμινίου. Η ερυθρά ιλύς αποτελεί στερεό απόβλητο που παράγεται κατά τη διαδικασία παραγωγής αλουμινίου από το βωξίτη. Αναφέρεται ότι για κάθε 1 τόνο αλουμινίου παράγονται 2 τόνοι ερυθράς ιλύος. Ακόμα στα 85 μεταλλεία παραγωγής αλουμινίου ανά την υφήλιο, παράγονται κατά μέσο τόνοι ερυθράς ιλύος ανά τόνο αλουμίνας (Amritphale et al. 2007). 22

24 Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της ΑΤΕ, το εργοστάσιο έχει τη δυνατότητα παραγωγής τόνων αλουμίνας ετησίως. ( Η υπολογιζόμενη μέση ετήσια παραγωγή κόκκινης λάσπης ανέρχεται σήμερα σε περίπου τόνους στις εγκαταστάσεις της ΑΤΕ. Η ΑΤΕ εγκατέστησε το 1970, ένα σύστημα ΥΕΜΑ (Υποθαλάσσια Έκχυση Μεταλλευτικών Αποβλήτων) για την έκχυση της κόκκινης λάσπης στον κόλπο των Αντικύρων. Η έκχυση της κόκκινης λάσπης πραγματοποιείται με υποθαλάσσιους μεταλλικούς αγωγούς μήκους 2 χιλιομέτρων οι οποίοι εκβάλουν σε βάθος νερού περίπου 100 m. Στο στόμιο των αγωγών η κόκκινη λάσπη έχει στην ουσία τρεις ζώνες. Η πρώτη βρίσκεται ακριβώς στο στόμιο που εκβάλλουν οι αγωγοί και έχει σχηματίσει 2 λόφους πάχους 24 m, οι οποίοι εξαπλωνόμενοι ακτινωτά φτάνουν σε πάχος το 1 m καλύπτοντας έκταση 5 km 2 στον πυθμένα του κόλπου των Αντικύρων. Περιφερειακά της έκτασης αυτής (δεύτερη ζώνη), ο πυθμένας καλύπτεται από μια στιβάδα ερυθρωπού χρώματος, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ερυθρά λάσπη έχει αναμιχθεί με το φυσικό υπόστρωμα. Η έκταση αυτής της ζώνης ανέρχεται σε 12 km 2. Ακόμα πιο περιφερειακά εντοπίζεται περιοχή έκτασης 27 km 2 στην οποία το υπόστρωμα έχει ροζ χρώμα ως αποτέλεσμα της απορρόφησης του αδρόκοκκου υποστρώματος από την ερυθρά ιλύ (τρίτη ζώνη). Συνολικά, στην ευρύτερη λεκάνη του Κορινθιακού κόλπου, η έκταση που καλύπτεται από ερυθρά ιλύ αναμεμιγμένη ή μη με φυσικά συστατικά του υποστρώματος ανέρχεται σε 190 km 2. Η έκταση της περιοχής αυτής αλλά και τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά της ρυπογόνου ουσίας, τότε γίνεται αντιληπτό ότι το κύριο τμήμα του κεντρικού Κορινθιακού κόλπου έχει υποστεί ραδιενεργό μόλυνση εξαιτίας της διαδικασίας επεξεργασίας βωξίτη (Papatheodorou et al., 2005) Επίσης, η μελέτη που πραγματοποιήθηκε για την αναγνώριση της αφθονίας, της σύνθεσης και της προέλευσης των απορριμμάτων στον πυθμένα του δυτικού τμήματος του Κορινθιακού κόλπου από τον Οκτώβριο ως το Μάιο κάθε έτους από το 2000 ως το 2003 αποκάλυψε αρκετά υψηλή πυκνότητα απορριμμάτων ( αντικείμενα/ km 2 ), μια τιμή που αντικατοπτρίζει την αστικοποίηση κατά μήκος της ακτογραμμής και είναι συγκρίσιμη με αντίστοιχες σε διάφορες πόλεις παγκοσμίως (Βόρεια Θάλασσα 156, Βαλτική 126, Κόλπος του Τόκυο ) (Koutsodendris et al., 2008). Ο Πατραϊκός κόλπος είναι μία διεπιφάνεια ανάμεσα στο Ιόνιο Πέλαγος και τον Κορινθιακό κόλπο. Όσον αφορά των Πατραϊκό κόλπο στη νότια ακτογραμμή βρίσκεται η πόλη της Πάτρας και το λιμάνι με έντονη ναυσιπλοΐα. Η αλλοίωση της παράκτιας ζώνης είναι σχεδόν σε όλο το μήκος της ακτογραμμής, καθώς επίσης 23

25 υπάρχει και έντονη βιομηχανοποίηση στη περιοχή. Ο Πατραϊκός κόλπος έχει χαρακτηριστεί περιοχή με μεγάλη ρύπανση από αστικά, βιομηχανικά και αγροτικά λύματα (Portocali et al., 1997). Στη βόρεια ακτογραμμή του Πατραϊκού βρίσκεται το λιμνοθαλάσσιο σύμπλεγμα του Μεσολογγίου Αιτωλικού. Στα όρια των δύο κόλπων υπάρχει η νεόκτιστη γέφυρα Ρίου-Αντίρριου της οποίας η παρουσία δεν είναι γνωστό πώς μπορεί να έχει επηρεάσει το οικοσύστημα, τουλάχιστον στο επίπεδο των ιχθυοαποθεμάτων. Το ίδιο άγνωστες είναι και οι επιπτώσεις από τις εναποθέσεις υλικών από τις εκσκαφές στο εργοτάξιο της γέφυρας αλλά και του νέου λιμανιού της Πάτρας που βρίσκονται στο κέντρο του Πατραϊκού και αν μη τι άλλο, περιορίζουν τα αλιευτικά πεδία. Όσον αφορά την αλιευτική δραστηριότητα σημαντικό είναι να αναφερθεί ό τι στην περιοχή μελέτης υπάρχουν δυο από τις 14 ιχθυόσκαλες της Ελλάδας και υπάρχει σημαντική αλιευτική δραστηριότητα τόσο από σκάφη της μέσης αλιείας όσο και από σκάφη της παράκτιας αλιείας. Κοντά στα αστικά κέντρα των δύο κόλπων δραστηριοποιούνται επίσης και ένας μεγάλος αριθμός ερασιτεχνών αλιέων, πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι σημαντική είναι και η αλιευτική παραγωγή των λιμνοθαλασσών αλλά και των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας. Ευαίσθητα Οικοσυστήματα Στον κορινθιακό Κόλπο και κυρίως στον κόλπο των Αντικύρων βρίσκονται τα φανερόγαμα Posidonia oceanica, Halophila stipulacea και Cymodocea nodosa. Τα Posidonia oceanica, Cymodocea nodosa είναι ενδημικά της Μεσογείου αντίθετα, το Halophila stipulacea είναι εξωτικό είδος που εισήλθε στη Μεσόγειο και την Ερυθρά θάλασσα μέσω της Διώρυγας του Σουεζ (Λεισσεψιανός μετανάστης) (Malea & Haritonidis 2001). Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) παίζουν σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα και έχουν μεγάλη οικολογική σημασία, τροφοδοτούν με ενέργεια το οικοσύστημα καθώς και με οξυγόνο την υδάτινη στήλη. Στα λιβάδια της Ποσειδωνίας ενδιαιτούν διάφορα είδη φυκών και ζωικών οργανισμών, και είναι σημαντικό ενδιαίτημα για τα πρώτα στάδια εγκατάστασης αρκετών ειδών αλιευμάτων. 24