ARALIK - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 Sayı: 53 Fiyatı: 3

Transcript

1 ARALIK - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 Sayı: 53 Fiyatı: 3 Azınlıkça 1

2 BU AY AZINLIKÇA AZINLIKÇA BATI TRAKYA AYLIK HABER YORUM DERGİSİ ARALIK 2009 YIL:5 SAYI: ΑΖΙΝΛΙΚΤΣΑ ΜΗΝΙΑΙΟ ΤΟΥΡΚΟΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ Δ. ΘΡΑΚΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 ΕΤΟΣ:Ε NO:53 SAHİBİ-SORUMLUSU ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ- ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ EVREN DEDE GENEL KOORDİNATÖR ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ AYDIN BOSTANCI YAYIN YÖNETMENİ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ İBRAM ONSUNOĞLU BU SAYIDA YAZARLAR Aydın Bostancı Dimostenis Yağcıoğlu Evren Dede Fatih Nazifoğlu Γιώργος Δούδος Hatice Sali Herkül Millas İbram Onsunoğlu Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης Samim Akgönül Tane Ömer Kehaya ADRES Marathonos Neoktista 3/A Komotini Tel: Fax: ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ιδιώτες. : 36 Τραπεζες, Οργανισμοί: 98 Ν.Π.Δ.Δ, Α.Ε: 98 Δήμοι: 98 Euro Κοινότητες: 72 İbram Onsunoğlu İsviçre deki minare yasağı hakkında. İsviçre de yapılan halk oylamasından minare yasağı çıktı. Ülkenin anayasasına göre halk oylamasına sunulması istenen bir konuyla ilgili yurttaşlardan belirli sayıda imza toplanınca, o konu bu sürece sokuluyor. Böylece, yeni minarelerin yapımına evet mi hayır mı sorusuna halk oylamasından %57 oranında hayır çıktı. İsviçre de minareli dört cami varmış, artık bir yenisinin yapımı yasak İçindekiler Herkül Millas Mübadele öyküleri Farklılığa saygı duymayan bir ülkede azınlık olarak yaşamak mı yoksa mübadil olarak sürülmek mi? Böyle bir ikilem yaşamamıza fırsat verilmedi; çözüm her zaman çoğunluk tarafından ilgililere danışılmadan dayatıldı. Mübadiller gittikleri yeni ülkede yeni acılar yaşadılar. Sonunda ikinci kuşak, üçüncü kuşak derken, torunları normal vatandaş sayıldılar (hemen hemen). Azınlıkça53 D. Yağcıoğlu Azınlık eğitiminde kısa vadede yapılabilecek iyileştirmeler Batı Trakya da herhangi bir azınlık bireyine azınlık olarak sorunlarınız nedir? şeklinde bir soru sorduğumuzda, vereceği cevapta mutlaka eğitimden de söz edecektir. Gerçekte de azınlık çocuklarına sağlanan eğitimin düşük kalitesi, yetersizliği, azınlığın en önemli sorunlarından biri belki de en önemlisidir. Yunan devleti de bunun farkındadır... Tarihî mirastan korkmamalı... Aydın Bostancı Τι γίνεται στους Βούλγαρους; Εβρέν Δεδέ İsviçre deki minare yasağı hakkında İbram Onsunoğlu Η ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμας είναι και στα Τουρκικά Φατίχ Ναζήφογλου Mübadele Öyküleri Herkül Millas Η νομική τακτοποίηση των βακουφίων ως πρόκληση για το μέλλον των κοινοτήτων Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης Azınlık Eğitiminde Kısa Vadede Yapılabilecek İyileştirmeler Dimostenis Yağcıoğlu Η ΣΑΡΙΑ, ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ! Γιώργος Δούδος Çarmıha Gerilmiş Azınlıklar Samim Akgönül Güvenmek! Peki ya kimlere? Hatice Sali Yolculuk!.. Taner Ömer Kehaya Hemetli, Kapodistriyas II planı dışında bırakılsın! T.C. Atina Büyükelçiliği nde bir araya geldiler Engellilere hizmet devletin sorumluluğudur İlhan Ahmet ve diğer azınlık kurmayları ND partisinden istifa ettiler Yeni İçişleri Bakan Yardımcısı Yorgos Dolios Azınlık çocuklarına anaokullarında ikidilli eğitim verilecek 2 Azınlıkça AZINLIKÇA - BATI TRAKYA AYLIK HABER YORUM DERGİSİ ΑΖΙΝΛΙΚΤΣΑ - ΜΗΝΙΑΙΟ ΤΟΥΡΚΟΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ Δ. ΘΡΑΚΗΣ

3 İkidilli anaokulları, SÖPA, eğitim... Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik krize ancak halkın desteğiyle yürütülecek bir istikrar programı sayesinde çözüm bulunacağını iyi bilen Başbakan Yorgo Papandreu, PASOK hükümetinin bütün bakanlarını ve yetkili kurmaylarını Yunanistan ın dört bir yanına gönderdi. Bakanlar, hükümetin yeni istikrar paketine halktan destek aradılar, uygulanacak yeni düzenlemeleri anlattılar. Düzenlenen üst düzey ziyaretlerden Batı Trakya da nasibini aldı. Rodop ilini Eğitim ve Dinişleri Bakanı Anna Diamantopoulou, İskeçe ilini Devlet Bakanı Haris Pambukis ve Meriç ilini Millî Savunma Bakan Yardımcısı Panayotis Beglitis ziyaret ettiler. Eğitim Bakanı Anna Diamantopoulou, 18 Aralık Cuma günü Gümülcine ydi; PASOK hükümetinin dört yıllık süre zarfında alacağı ekonomik önlemlerle bütçe açığının 24 milyar euro ile sınırlandırılmasının planlandığını ve bu çerçevede 2013 yılında bütçe açığının %3 ün altına düşürülmesinin hedeflendiğini belirtti. Bölgeyi ziyaret eden Eğitim Bakanı olunca, Diamantopoulou ya, ekonomi dışında eğitimle ilgili sorular da soruldu, cevaplar arandı. Bakan Batı Trakya da olduğuna göre, azınlığın uzun zamadır dile getirdiği ikidilli anaokulları konusu da gündeme gelmeliydi ve öyle oldu tabiî. Diamantopoulou, daha önce bir azınlık okuluna yaptığı ziyarette öğrencilerin düzgün Yunanca konuşamadıklarını gördüğünü hatırlatarak, Müslüman çocukların iyi Yunanca konuşamaması eğitim sistemine indirilmiş bir darbedir yorumunda bulundu. Ardından anadilin, bir diğer dilin öğrenilmesindeki önemini gayet iyi bildiklerini ve anaokulundan başlayarak anadilin okullarda kullanılması gerektiğini belirtti. Bakanın bu sözlerinden anladığımız, PASOK hükümetinin, ND döneminde yok sayılan ikidilli anaokulu konusuna sıcak baktığıdır. Anlaşılan azınlığın yaşadığı bölgelerde kurulan devlet anaokullarında ikidilli eğitim modeli uygulamaya geçebilecek. Bu arada Diamantopoulou nun azınlık anaokulundan hiç bahsetmediğini, sadece devlet anaokulundan bahsettiğini ayrıca vurgulayalım. Eğitim Bakanı sözlerinin devamında uzun zamandır duymadığımız bir açıklıkta, SÖPA da dahil olmak üzere, azınlık eğitiminin tamamını kapsayan gerekli adımları atacaklarını ve azınlık okullarında görevlendirilen öğretmenlerin de anadillerini en iyi şekilde bilmeleri gerektiğini ifade etti. Yeni Eğitim Bakanının ilgili açıklamaları, bir anlamda olumlu gelişmeler arasında sayılabilir. Diamantopoulou nun bu düşüncelerini pratikte nasıl uygulayacağını zaman gösterecek tabiî. İyi okumalar... editör Azınlıkça 3

4 Genç bakış Aydın Bostancı Yunanistan da Osmanlı eserleri dendiği zaman ilk akla gelen isim merhum araştırmacı yazar İsmail Bıçakçı dır. Merhum un 1970 li yıllardan itibaren azınlık basınında Yunanistan daki Osmanlı eserleriyle ilgili yazı, makale ve fotoğrafları yayınlanmaya başladı ve nihayetinde 2003 yılında İSAR vakfı tarafından Yunanistan da Türk Mimari Eserleri adlı kitabı yayınlandı. Toplam 433 sayfa olan eser, Yunanistan ın birçok şehrinde yer alan cami, tekke, medrese, imaret ve hamam gibi tarihi Osmanlı eserlerinin tarihçesi hakkında bilgiler sunuyor. Bu yıl içerisinde vefat eden hocamızı burada bir kez daha saygıyla anıyoruz. Üzülerek belirtmek gerekir ki ülkemizdeki tarihi Osmanlı eserleri hakkında çok az ve sınırlı bilgilere sahibiz. Çünkü maalesef şimdiye kadar bu alanda yapılmış çalışmalar çok sınırlı hatta İsmail Bıçakçı nın kitabı dışında yok denecek kadar az. Azınlık içerisinde Tarih Bölümünden mezun genç arkadaşlar var, bu tür çalışmalara yönelmeli ve kamuoyunu bilgilendirici eserler meydana getirmeliler. Çünkü tarihi miras hep gelecek nesillere aktarılması gereken bir emanet gibidir. Ve tarihi mirası koruma ve kollama görevi sadece İslam ve Osmanlı eserleri için değil, bütün medeniyetlere ait eserler için geçerlidir. Fakat maalesef gerek devletlerin gerekse de halkın mimari eserlere karşı gösterdiği tutum içler acısıdır diyebiliriz. Halktan bu konuda sınırlı olarak duyarlılık beklense de devletlerin mimari eserlere karşı vurdumduymaz 4 Azınlıkça Tarihî Mirastan Korkmamalı... hatta çoğu kez acımasızca tavırları, insanın adeta içini sızlatıyor. Devletlerin azınlık konularında her zaman menfi olarak uygulamış oldukları mütekabiliyetin mimari eserler konusunda da uygulamaları maalesef kaçınılmaz olmuş ve kültürel cinayetler işlenmiştir. Son yıllarda ülkemizde biraz da olsa mimari eserlerin korunması ve restorasyonu ile ilgili kayda değer bazı gelişmeler de oldu. Yunanistan daki Osmanlı eserleriyle ilgili geçen yıl Eleftherotipia gazetesinin Geotropio adlı eki, ülke genelinde tamir edilen ve koruma altına alına Osmanlı eserlerini fotoğraflarıyla birlikte yayınladı. Yanya dan Kavala ya, Yenice-i Vardar dan Girit e hatta On iki adalara kadar bazı Osmanlı eserlerinin restore edildiğini görmek ne kadar sevindirici bir gelişme. Fakat yeterli mi? Elbette ki değil. İşte tam burada yetkililerin bütün bu eserlerin restorasyonuyla nelerin kazanılıp nelerin kaybedildiğinin muhasebesini yapmaları gerekir. Çünkü tarihi yapıların yıkılmaya terk edilmesiyle ne kazanılacak? Ne elde edilecek? Bugün Batı Trakya sınırları içerisinde bulunan ve Avrupa topraklarında inşa edilen ilk cami özelliğini taşıyan, Dimetoka daki Çelebi Sultan Mehmet Camii, bölgedeki en büyük mimari zenginliklerden birini oluşturuyor. Fakat gel gelelim yıllarca restore edilecek bahanesiyle yıkılmaya yüz tutmuş halde bekliyor. Üstelikte restorasyonu için ayrılan onca ödenek ve finansmana rağmen. Çelebi Mehmet Camiinin restorasyonu için ilk olarak 120 milyon drahminin daha sonra ise 13,5 milyon Euro ödeneğin ayrıldığı söylenili-

5 yor. Fakat netice hep aynı. Minarenin şerefesinden özellikle rüzgârlı havalarda taşlar düşüyor, kabul edilemez bu duruma son verilmesi ve yetkililerin bir an önce harekete geçerek bu eseri bölgeye kazandırmaları gerek. Niçin tarihi eserlere önyargı hatta nefretle yaklaşalım? Bu duyarlılık her bir tarihi eser için yani bir kilise, manastır veya herhangi bir havra için de geçerli olmalı. Selanik te tarihi Hamza Bey Camii uzun çilekeş bir dönemden sonra tamir ediliyor, insan bunu gördüğünde ister istemez seviniyor memnun oluyor. Fakat aynı memnuniyet ve duyarlılık İstanbul un Beyoğlu semtindeki her hangi bir kilise veya bir havra içinde geçerli olmalı. Geçen yıllarda Türkiye Başbakanı Recep Tayip Erdoğan ın bizzat Başbakanlık bütçesinden Bozcaada daki bir çan kulesini tamir ettirdiği öğrenildi. Bu tür girişimleri tebrik etmek ve desteklemek gerekir. Hangi ülkenin başbakanı olursa olsun, hangi dinin mabedi olursa olsun tarihi mirasa sahip çıkılmalı ve yok olmasına izin verilmemelidir. Hiç unutmam ilk olarak İstanbul un Ortaköy semtindeki tarihi Mecidiye Camiini ziyarete gittiğimde camiin neredeyse on beş metre ilerisinde bir kilise çok az ilerisinde ise bir havra gördüm. Caminin yanı başında bulunan Kilise de, Havra da restore edilmiş halde dimdik ayaktaydılar. İşte koskoca İstanbul da bundan daha güzel bir görüntü olabilir miydi acaba? Müslüman da, Hıristiyan da, Musevi de oraya gittiği zaman kendine ait bir şeyler bulabiliyor. Yetkililer bunları düşünsün. Sonra zaten her yerde dile getirilen menfi mütekabiliyet uygulaması hiç olmazsa tarihi eserler konusunda gündeme getirilmesin. Efendim Yunanistan da falanca caminin restore edilebilmesi için Türkiye de falanca kilisenin restore edilmesi veya falanca caminin kiliseye veya kilisenin camiye çevrilmesi gerekli gibi saçma düşüncelerden uzak, her devlet kendi sınırları içerisinde bulunan mimari eserlere sahip çıkmalı, onları önyargısız korumalı ve kollamalıdır. Halk olarak ta, azınlık olarak ta, bu sürece yardımcı olmalı ve desteklemeliyiz. Hadi diyelim eğer desteklemek içimizden gelmiyorsa, hiç olmazsa köstek olmayalım yeter. Ne mutlu bu bilinç ve duyarlılığa sahip olabilene... Azınlıkça 5

6 Vitrin Εβρέν Δεδέ Τι γίνεται στους Βούλγαρους; Αφού δε νικηθήκαμε και στους Βούλγαρους! Μήπως όταν το διαβάσετε θα ξαφνιαστείτε όπως κι εγώ; Ο Ισμέτ Ινονού μέχρι και στις διαπραγματεύσεις της Συνθήκης της Λοζάνης που ξεκίνησαν στις 22 Νοεμβρίου, δεν είχε γνωρίσει στην ζωή ούτε Έλληνα ή Ρωμιό υπήκοο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ούτε είχε κάποιο δεσμό ή συνομιλία για ένα θέμα. 1. Δεν είναι περίεργο; Τώρα τελικά ποιος ήταν ο πρώτος Έλληνας που γνώρισε ο Ινονού στην Λοζάνη; Λοιπόν η απάντηση κρύβεται στο Κάστρο Ούσι όπου διεξαγόταν η Συνδιάσκεψη της Λοζάνης. Ο Πρώτος Έλληνας που γνώρισε ο Ινονού και στη συνέχεια δημιούργησε μια κοντινή σχέση και φιλία μαζί του ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. 2. * Ο Ισμέτ Ινονού στα 77 του χρόνια, όταν τον έλεγαν να γράψει τα απομνημονεύματά του, τους κορόιδευε και έλεγε χαμογελώντας: «Τι απομνημονεύματα, αφού δεν είχα χρόνο για απομνημονεύματα, χθες ένα, σήμερα δύο». Μετά με σοβαρότητα απάντησε το εξής: «Δεν είναι εύκολο να γράψουν απομνημονεύματα αυτοί που έχουν ιδρύσει κράτος. Στα απομνημονεύματα όλα πρέπει να λέγονται με απόλυτη αλήθεια. Αυτό λοιπόν δεν είναι εύκολο». Παρόλο αυτά, την συνάθροιση και την δημοσίευση των απομνημονευμάτων του Ινονού την οφείλουμε στον Σαμπαχαττίν Σελέκ. Ο κ. Σελέκ μέσα σε μια τάξη έβαλε τον Ινονού να διηγηθεί και με μια σειρά τα μαγνητοφώνησε σε κασέτες. Τελικά, μετά από μια χρονοβόρα προσπάθεια, γράφοντας τον πρόλογο του Ινονού, ολοκλήρωσε αυτό το ογκώδες και ενδιαφέρων βιβλίο. Ο Ισμέτ Ινονού, στα απομνημονεύματά του, αναφέρει ότι ο πρώτος Έλληνας που γνώρισε στη ζωή του και ανέπτυξε μαζί του δεσμούς ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Ινονού μέχρι και την Συνδιάσκεψη της Λοζάνης γνώριζε τον Βενιζέλο ως έναν πολιτικό που ήταν εχθρικός απέναντι στους Τούρκους και στην πρώτη του γνωριμία με τον Βενιζέλο τον είδε με αυτό το μάτι. Μιλώντας μαζί του προσπάθησε να βγάλει συμπεράσματα και νοήματα από αυτή την οπτική γωνία. Βέβαια, αυτή η επιφυλακτική και διστακτική οπτική γωνία θα αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, κυρίως στο δεύτερο μέρος της Συνδιάσκεψης της Λοζάνης. Ο Ινονού, στην Συνδιάσκεψη της Λοζάνης, όταν οι σύμμαχοι ήθελαν σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, αναφέρει ότι ο Βενιζέλος δεν ενθάρρυνε αυτή την επιθυμία των συμμάχων και κράτησε αντίθετη στάση σε τέτοιο βαθμό που προκαλούσε την αντίδραση των συμμάχων. Ο Ινονού σχετικά με αυτό αναφέρει το εξής: «Το δεύτερο μέρος της Συνδιάσκεψης μπορεί να θεωρηθεί ότι άνοιξε το δρόμο της προσέγγισης και της σταθερής φιλίας μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων. Ο Βενιζέλος ήταν πολύ ευφυής, χαμογελαστό πρόσωπο, ένας ολόλευκος άνδρας. Ήταν μεγαλύτερος κατά 20 χρόνια από μένα. Ήταν ένας πολιτικός που ήξερε καλά τα παγκόσμια θέματα. Εμπιστεύονταν τον εαυτό του πάρα μα πάρα πολύ. Ο ίδιος χειρίστηκε πάρα πολλά θέματα, απέκτησε πολύ εμπειρία και ήταν ένας άνθρωπος που είχε πειθώ. Μετά από την αποκατάσταση των σχέσεων στην Συνδιάσκεψη και μετά από την συνεννόησή μας, δεν αντιμετώπισα καμία δυσκολία από τον Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος δεν έδειξε την επιθυμία να κινηθεί κατά της Τουρκίας». Κρίση με την επίσκεψη στο σπίτι. Ο Βενιζέλος πήγε και την σύζυγό του στη συνδιάσκεψη της Λοζάνης. Μια μέρα, κατά την διάρκεια της συνάντησής του με τον Ισμέτ Ινονού, τον κάλεσε στο σπίτι του. Ο Ινονού έμεινε έκπληκτος όταν ο Βενιζέλος του είπε: «Και η σύζυγος μου θέλει να σας γνωρίσει». Έτσι ο Ινονού του απάντησε καταφατικά και δήλωσε πως θα πάει. 6 Azınlıkça

7 Βέβαια, τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής έκραξαν τον Ινονού ισχυριζόμενα ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα μια τέτοια προσέγγιση των αρμοδίων των δυο κρατών οι οποίοι βρίσκονταν στις αντίπαλες πλευρές σε ένα τέτοιο σπουδαίο συνέδριο, στο οποίο χαράζονταν τα σύνορα των κρατών και καθαριζόταν η μοίρα τους. Ο Ινονού στα απομνημονεύματά του, αναφερόμενος στην μικρή αυτή κρίση που προκλήθηκε έπειτα από την πρόσκληση του Βενιζέλου, γράφει: «Τελείωνε το συνέδριο και εγώ δεν είχα καταφέρει να πάω. Ήθελα να πάω αλλά υπήρχαν αρκετές δυσκολίες. Δεν μπόρεσα τη μια μέρα, έλεγα θα πάω την επόμενη και έτσι πέρασαν οι μέρες. Μια μέρα ο Βενιζέλος μου είπε: «Ας το αφήσουμε, να συναντηθούμε στο μέλλον. Καταλαβαίνω την κατάστασή σου, δεν θα ήθελα να σε ταλαιπωρήσω». Ήταν έξυπνος άνθρωπος, έπιασε αμέσως το τι συνέβη και μίλησε με αυτόν τον τρόπο για να με ανακουφίσει». 3 Πόσο περίεργο είναι; Ενώ από την μία στην Λοζάνη ορίζονται οι μοίρες των χωρών, συνεχίζονται οι σκληρές διαβουλεύσεις, από την άλλη μέσα σε όλο αυτόν τον χαμό ένας Έλληνας και ένας Τούρκος πολιτικός αναπτύσσουν μια τέτοια θερμή σχέση, σε τέτοιο επίπεδο που να μπορεί να επισκέπτεται ο ένας τον άλλον στο σπίτι του. * Ο Ινουνού γνωρίζει τους βασιλικούς στην Αθήνα! Ο Ινονού, ο οποίος για πρώτη φορά στην Λοζάνη δημιούργησε και ανέπτυξε σχέσεις με έναν Έλληνα, όταν αργότερα πήγε στην Αθήνα, εκτός από αυτόν τον καλό του φίλο, είχε την ευκαιρία να αναπτύξει σχέσεις και με άλλους Έλληνες. Ο Βενιζέλος προσπαθούσε να δείξει στον Ινονού, ο οποίος πήγε στην Αθήνα με την προκατάληψη ότι οι Έλληνες βλέπουν ως εχθρούς τους Τούρκους, ότι εκτός από τον ίδιον ακόμα και οι αντιπολιτευτές του Βενιζέλου επιθυμούσαν πράγματι την φιλία με τους Τούρκους και ότι ήθελαν να αναπτύξουν καλές σχέσεις. Ο Βενιζέλος είχε αυτήν την ευκαιρία κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Ινονού στην Αθήνα. Εκείνη την εποχή στην κυβέρνηση ήταν οι αντιβασιλικοί, συνεπώς ο Βενιζέλος. Όμως την εξουσία του Δήμου Αθηνών την είχαν οι αντίδικοι τους, οι βασιλικοί. Ο Βενιζέλος μια μέρα πήρε τον Ινονού και τον πήγε στο Δημαρχείο. Οι βασιλικοί του Δημαρχείου υποδέχτηκαν πολύ φιλικά τον Ινονού και συζήτησαν αρκετά ζητήματα μαζί του. Ο Ινονού εν τω μεταξύ δεν γνώριζε ότι αυτοί οι Έλληνες με τους οποίους έκανε μια θερμή και θετική συζήτηση ήταν βασιλικοί. Έτσι αποχώρησε αρκετά ικανοποιημένος από το Δημαρχείο. Ο Βενιζέλος που είχε βρει την ευκαιρία που ήθελε και έδειξε στον Ινονού πόσο φιλική στάση κρατούσαν και οι αντιπολιτευτές του στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις, στον δρόμο γύρισε στον Ινονού και είπε: «Η δημοτική αρχή υποστηρίζει τον βασιλιά. Σε έφερα επίτηδες εδώ». Βέβαια ο Ινονού που δεν γνώριζε τον πραγματικό σκοπό του Βενιζέλου είχε εκπλαγεί και ρώτησε τον Βενιζέλο: «Εσείς είστε αντιβασιλικοί, η κυβέρνηση είναι αντιβασιλική ενώ η δημοτική αρχή υποστηρίζει τον βασιλιά. Πώς γίνεται αυτό; Γιατί με πήγες εκεί;». Ο Βενιζέλος, ο οποίος περίμενε αυτήν ακριβώς την ερώτηση, απάντησε στον Ινονού ως εξής: «Σε πήγα εκεί με σκοπό να σου δείξω ότι η σχέση μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων είναι καθησυχαστική και για το μέλλον». Η προσπάθεια του Βενιζέλου να δείξει στον Ινονού ότι ακόμα και οι βασιλικοί ήταν υπέρ της Τουρκικής φιλίας και να πείσει τον Ινονού για αυτό το θέμα, τελικά απέφερε καρπούς. Ο Ινονού το επιβεβαίωνε στα απομνημονεύματά του γράφοντας: «Πραγματικά έτσι έγινε. Όταν ανέλαβαν οι βασιλικοί την κυβέρνηση έδωσαν την ίδια σημασία στην Τουρκική φιλία. Αυτοί έγιναν εχθροί με τον Βενιζέλο αλλά στις σχέσεις που είχαν με εμάς, ακολούθησαν την πολιτική του Βενιζέλου Ο Βενιζέλος ήταν ο πρωταθλητής της αντίληψης της φιλίας με την Τουρκία. Αυτοί που ανέλαβαν την κυβέρνηση μετά από αυτόν, παρόλο που στην εσωτερική πολιτική φέρθηκαν αρκετά εχθρικά στον Βενιζέλο, συνέχισαν την πολιτική φιλίας με την Τουρκία. Ο Τσαλδάρης όταν παραπονιόταν για τον Βενιζέλο, μου το είχε πει ως απόδειξη. Μου είχε πει: «Κοίτα, ο Βενιζέλος δεν ξεκίνησε τις σχέσεις φιλίας με τους Τούρκους; Και εγώ τώρα την συνεχίζω» 4 * Και πάλι η Λοζάνη Ας επιστρέψουμε και πάλι στο συνέδριο της Λοζάνης, σε ένα από τα πιο σημαντικά, πιο προβληματικά θέματα, αυτό της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας Ο κ. Βενιζέλος και ο Ισμέτ Ινονού, όταν συναντήθηκαν στην Λοζάνη, είχαν καταλάβει ότι συμφωνούν. Και οι δύο τους ήταν σύμφωνοι για το ότι θέλουν ειρήνη. Επιπλέον, οι πολιτικές και οι στρατηγικές συνθήκες ανάγκαζαν την δημιουργία στενής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ο Βενιζέλος κατά την διάρκεια των συναντήσεων του με τον Ινονού, του είχε επιβεβαιώσει σοβαρά και εγκάρδια ότι δεν ήθελε ποτέ να χαλάσει τις σχέσεις του και να κάνει πόλεμο με την Τουρκία. Στα απομνημονεύματά του ο Ινονού αναφέρει ότι ο Βενιζέλος κατάβαλλε μια ειδική προσπάθεια να κατανοήσει τι σκέφτεται η Τουρκία για τις σχέσεις των δυο χωρών στο μέλλον. Υπήρχαν άραγε δυνατότητες για την δημιουργία μια σοβαρής φιλίας μεταξύ των δυο κρατών; Ο Βενιζέλος αυτό ακριβώς προσπαθούσε να καταλάβει. Σχεδόν όλοι οι Ρωμιοί, εκτός από εκείνους που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη και στα νησιά, είχαν εγκατασταθεί στην Ελλάδα πριν από το συνέδριο της Λοζάνης. Οι Μουσουλμάνοι όμως της Ελλάδας ακόμα Azınlıkça 7

8 βρίσκονταν στα δικά τους εδάφη. Όπως και να έχει, θα γινόταν μια υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμού και με τους υπόλοιπους (εκτός της Δυτικής Θράκης και της Κωνσταντινούπολης). Και οι δύο ήταν σύμφωνοι σε αυτό. Όμως η υπόθεση φυσικά και ήταν αρκετά μπερδεμένη. Αν μπορούσαν να λύσουν αυτό το θέμα, θα ήταν δυνατό να αναπτύξουν φιλία και να βελτιώσουν τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Ινονού είχε πει: «Αυτοί που ήταν σε εμάς, πήγαν σε εσάς και αυτοί που είναι σε εσάς, θα έρθουν σε εμάς. Εάν αυτή η υπόθεση αντιμετωπιστεί δίκαια θα ανοίξουν οι πόρτες καλών σχέσεων χωρίς κανένα εμπόδιο». Όταν εξέφρασε προς τον Βενιζέλο αυτή την άποψή του, αν και ο Βενιζέλος είχε αντιληφθεί την σοβαρότητα της υπόθεσης, σαφέστατα δεν θα μπορούσε να προβλέψει ότι το πρόβλημα της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμού θα διαρκούσε μέχρι το Σχετικά με το θέμα της ανταλλαγής πληθυσμού, παρά τις μπερδεμένες και πολύπλοκες λεπτομέρειές του και παρά τα σχετικά υπόλοιπα προβλήματα που θα δημιουργούσε, ο Ινονού αναφέρει: «Είχε λάβει τέλος το 1930 ως αποτέλεσμα της επικράτησης της επιθυμίας και των δυο πλευρών για φιλία απέναντι στις διαφωνίες», παινεύοντας έτσι ακόμα μια φορά τον Βενιζέλο. «Ο κ. Βενιζέλος δούλεψε ανταποκρινόμενος με μια ειλικρινή επιθυμία στις δικές μας προσπάθειες για την εγκαθίδρυση μιας σοβαρής ειρήνης μεταξύ των δυο χωρών. Μέχρι να αποχωρήσει από την κυβέρνηση τον θεώρησα ειλικρινή για τις σκέψεις του για την φιλία» * Και πάλι η Αθήνα Το φθινόπωρο του 1931 ο Ινονού ήταν και πάλι στην Αθήνα. Ένα χρόνο νωρίτερα, το 1930, ο Βενιζέλος είχε πάει στην Άγκυρα όπου υπογράφθηκαν μεταξύ των δυο χωρών τρεις διαφορετικές συμφωνίες, ανάμεσα τους και οι συμφωνίες φιλίας και ουδετερότητας. Έτσι, ο Ινονού για να ανταποδώσει αυτή την επίσκεψη, το φθινόπωρο του 1931 ήταν και πάλι στην Αθήνα. Ο Ινονού στα απομνημονεύματά του, σχετικά με την δεύτερη αυτή επίσκεψή του γράφει: «Οι Έλληνες όταν θέλουν να δείξουν την φιλία τους έχουν την ικανότητα να την δείξουν και με το παραπάνω. Με υποδέχτηκαν πολύ καλά». Πάλι από τα απομνημονεύματα του Ινονού μαθαίνουμε ότι, παρά τις θερμές και ειλικρινές αυτές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, ένα περιστατικό που συνέβη στην Αθήνα είχε εξορχίζει τον Ινονού και είχε θυμώσει με τους Έλληνες. Είχε σημειωθεί μια ενοχλητική για την Τουρκική πλευρά εξέλιξη στην επίσκεψη του Ινονού στην Αθήνα το Την δεύτερη μέρα της επίσκεψης οι αρμόδιοι της Τουρκικής Πρεσβείας στην Αθήνα του έφεραν τις Αθηναϊκές εφημερίδες της ημέρας εκείνης. Σχετικά με τις εφημερίδες, ο Ινονού στα απομνημονεύματα του γράφει ότι «Ένιωσα έκπληξη όταν τις είδα», τονίζοντας έτσι την δυσαρέσκειά του. Σαφέστατα εκείνη την μέρα ο Αθηναϊκός Τύπος είχε δώσει μεγάλη σημασία στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Είναι πολύ φυσιολογικό, λόγω της επίσκεψης του Ινονού στην Αθήνα, οι εφημερίδες να αναφέρονται στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όμως αυτό που θύμωσε τον Ινονού ήταν ο τρόπος που παρουσίαζαν οι εφημερίδες το θέμα. Σύμφωνα με τον Αθηναϊκό Τύπο οι Ρωμιοί πρόσφυγες, οι Ρωμιοί που είχαν έρθει από την Ανατολία λόγω της ανταλλαγής πληθυσμού, δηλαδή όλοι οι Ρωμιοί θα επέστρεφαν στα σπίτια τους. Οι εφημερίδες ξεκάθαρα δημιουργούσαν αυτή την ατμόσφαιρα και έδιναν αυτήν την ελπίδα. Όταν ο Ινονού διάβασε αυτές τις ειδήσεις, επειδή δεν φαντάστηκε αυτά που συζητιούνταν, τις αξιολόγησε ως αποτέλεσμα και έτσι ένιωσε αρκετή έκπληξη. Διότι, αν υπήρχε κάποιο θέμα για το οποίο είχαν μια ξεκάθαρη συμφωνία στις διαβουλεύσεις με την Ελληνική κυβέρνηση, ήταν εκείνο της ανταλλαγής πληθυσμού. Δηλαδή, είχαν σταλεί εκείνοι που ήταν να σταλούν, είχαν έρθει εκείνοι που ήταν να έρθουν και το θέμα είχε κλείσει. Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις θα αναπτύσσονταν βασιζόμενες σε αυτά τα καινούρια δεδομένα και η Τουρκική πλευρά σε κάθε ευκαιρία επικύρωνε την συμφωνία της που βασιζόταν σε αυτές τις αρχές. Ενώ ο Ινονού είχε στα χέρια του τις μεταφράσεις των Αθηναϊκών εφημερίδων από την Τουρκική Πρεσβεία και σκεφτόταν κατ αυτόν τον τρόπο, ο Βενιζέλος είχε έρθει στο ξενοδοχείο. Στα απομνημονεύματα του, αναφερόμενος ακόμα και σε αυτήν την πιο τεταμένη στιγμή του, για μια φορά ακόμη παινεύοντας τον Βενιζέλο γράφει: «Κατά την διάρκεια παραμονής μου στην Αθήνα δεν με άφησε μόνο μου ούτε μια μέρα». Και σ αυτό το σημείο διακόπτει την περιγραφή αυτού του σημαντικού θέματος για να περιγράψει τον φίλο του και τις σχέσεις τους: «Η διαφορά ηλικίας που είχαμε με τον Βενιζέλο ήταν 25 χρόνια. Ήταν μεγαλύτερος μου κατά 25 χρόνια. Πρόσεχα. Στις επαφές μας ο Βενιζέλος, πέραν του στενού ενδιαφέροντος και της πολιτικής προσέγγισης που είχε στο πρόσωπο μου, επιχειρούσε να δείξει μια προσωπική φιλία και στοργή. Θυμάμαι με ευγνωμοσύνη, ειδικότερα κατά την διάρκεια της παραμονής μου στην Ελλάδα, πόσο πρόσεχε να εξασφαλίσει την ξεκούρασή μου και να μην στεναχωρηθώ από κάποιο συμβάν» 5 Ας επιστρέψουμε τώρα στον Ινονού που διάβαζε τις Αθηναϊκές εφημερίδες και ενοχλήθηκε σοβαρά και εκείνη την στιγμή που έμπαινε ο Βενιζέλος στο ξενοδοχείο. Ο Ινονού δεν επέτρεψε τον Βενιζέλο να συζητήσουν κάποιο άλλο θέμα και αμέσως του μετέφερε τις σχετικές ειδήσεις των εφημερίδων. Άλλωστε φαινόταν ξεκάθαρα ότι ο Ινονού ήταν εξοργισμένος από την είδηση «οι πρό- 8 Azınlıkça

9 σφυγες θα επιστρέψουν πίσω και πάλι!». Όταν ρωτήθηκε από τον Βενιζέλο για το τι έχει, ο Ινονού απάντησε: «Τι να έχω; Τα πάντα χαλάνε από την βάση τους και οδηγούνται σε κίνδυνο. Πως γίνεται αυτό;». Ας ακούσουμε την συνέχεια της ιστορίας από τον Ινονού. «Ο Βενιζέλος με δυο-τρεις προτάσεις αφάνισε όλη την στεναχώρια μου: «Ανοησίες! Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Αμφιβάλλεις; Κάποιες εφημερίδες απλά σφυγμομετρούν την κατάσταση σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και τα δικά τους συναισθήματα. Σε μια χώρα που συζητούνται και γράφονται ελεύθερα τα πάντα, συμβαίνουν και αυτά. Μην τα δίνεις σημασία». Η αντίθετη στάση που είχα, έμεινε αναποτελεσματική απέναντι στην βεβαιότητα που είχε ο Βενιζέλος στα λόγια του και την σοβαρότητα της στάσης του. Έτσι αλλάξαμε θέμα» * Ο Αντιαμερικανισμός: Αυτό που υποφέρει η Αμερική από την Ελλάδα και την Τουρκία. Ο Αντιαμερικανισμός, δεν έχει καμία σημασία αν προέρχεται από τους Τούρκους ή τους Έλληνες, πάντοτε ζει με την παράνοια ότι η Αμερική υποστηρίζει την άλλη πλευρά. Οι ΗΠΑ, είτε υποστηρίζουν πάντα την Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα ή υποστηρίζουν την Ελλάδα απέναντι στην Τουρκία!.. Αυτό το παρελθόν του αντιαμερικανισμού φτάνει ακόμα μέχρι και την εποχή του Βενιζέλου. Μέχρι και σε ένα γεγονός που συνέβη κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Ινονού στην Αθήνα!.. Μια μέρα ο Βενιζέλος πήγε τον Ινονού στην εξοχή αρκετά μακριά από το κέντρο της Αθήνας. Μια Αμερικάνικη εταιρία που είχε κάνει επένδυση εκεί κατασκεύαζε μια οικοδομή. Οι Έλληνες που δεν αγάπησαν ποτέ τους τις ΗΠΑ, από τότε ακόμα έκαναν παράπονα για τις Αμερικάνικες εταιρίες. Το αξιοπερίεργο της υπόθεσης ήταν ότι η ίδια Αμερικάνικη εταιρία είχε απευθυνθεί στην Τουρκία πριν από λίγο καιρό για την οργάνωση της πολεοδομίας της Άγκυρας και λόγω των διαφωνιών που υπήρχαν σε τεχνικά θέματα δεν είχε ολοκληρωθεί θετικά ακόμα αυτή η αίτηση της εταιρίας. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Ινονού ήρθε στην επικαιρότητα αυτό το θέμα και οι Έλληνες είπαν στον Ινονού, μεταξύ σοβαρού και αστείου, πως το γεγονός ότι οι Τούρκοι δε μπόρεσαν να κάνουν μια συμφωνία με την αναφερόμενη εταιρεία, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το ότι οι Τούρκοι είναι πιο έξυπνοι. Ο Ινονού σχετικά με αυτό το γεγονός, στα απομνημονεύματα του γράφει: «Εχω αυτή την ανάμνηση ως ένα αστείο περιστατικό που είχα κατά την επίσκεψή μου στην Ελλάδα». * Από την Δυτική Θράκη στη σημερινή Δυτική Θράκη Αναμφισβήτητα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της Λοζάνης για μας, είναι τα συνέδρια τα οποία έφεραν στην επικαιρότητα τα θέματα σχετικά με τις μειονότητες όπως και το θέμα της Δυτικής Θράκης. Τότε λοιπόν ας επιστρέψουμε στην Λοζάνη Ο Βενιζέλος μας είχε πιάσει από το αδύνατο μας σημείο Ο Ινονού είχε ανταπαντήσει στην ομιλία του Βενιζέλου στην Λοζάνη σχετικά με τα σύνορα της Θράκης. Ο Ινονού στα απομνημονεύματα του αναφέρει: «Επειδή είχα ζητήσει να γίνει δημοψήφισμα στην Δυτική Θράκη κατά την ομιλία μου που είχα αναφέρει για πρώτη φορά τις απαιτήσεις μας απέναντι στην επιτροπή, φαίνεται πως ο κ. Βενιζέλος ανησύχησε αρκετά ώστε στην ομιλία του είχε επιμείνει πάνω σε αυτό το θέμα ισχυριζόμενος πως η πλειοψηφία της Δυτικής Θράκης αποτελείται από Έλληνες. Στην απάντηση μου σχετικά με την Δυτική Θράκη του είπα: «Ο κ. Βενιζέλος θέλησε να άρει οποιαδήποτε διαφωνία για την Δυτική Θράκη. Ενώ σύμφωνα με την Συνθήκη του Νεϊγή, η μοίρα της Θράκης που η διοίκηση της προσωρινά δόθηκε στις συμμαχικές δυνάμεις, περίμενε μια λύση και το θέμα ήταν ξεκάθαρο. Η Τουρκική επιτροπή δεν ζητάει να επιστραφεί η Δυτική Θράκη στην Τουρκία. Το επιβεβαιώνω για ακόμη μια φορά. Όμως η Τουρκική επιτροπή επέμενε να αναγνωριστεί το δικαίωμα ο ίδιος ο λαός, που στην πλειοψηφία του ήταν Τούρκοι να προσδιορίσει την μοίρα του, όπως αυτό αναφέρονταν στο ειρηνευτικό πρόγραμμα των Μεγάλων Δυνάμεων. Στην πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να ήταν καθόλου ανησυχητικό για την Ελληνική επιτροπή, η οποία ισχυριζόταν ότι η πλειοψηφία του κόσμου στην Δυτική Θράκη ήταν Έλληνες, η προσφυγή του λαού σε δημοψήφισμα. Αν τα πράγματα ήταν όπως τα ισχυρίζονταν, τότε η πραγματοποίηση δημοψηφίσματος θα κατοχύρωνε και θα εξασφάλιζε την ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα. Είχα απαντήσει σε όλους τους ισχυρισμούς του κ. Βενιζέλου. Απέδειξα ότι είχε άδικο, παρουσίασα στατιστικά στοιχεία δείχνοντας ως μάρτυρες τους πιο αρμόδιους ιστορικούς. Σε αυτό το σημείο όμως, ο Βενιζέλος μας είχε πιάσει από το αδύνατο μας σημείο, το οποίο τώρα θα αναφέρω. Είχαμε ιδρύσει την Θρακική Κυβέρνηση στον Βαλκανικό Πόλεμο! Το αδύνατο μας σημείο στο θέμα των συνόρων της Θράκης δεν ήταν μόνο το ότι είχαμε αφήσει στους Βούλγαρους την Δυτική Θράκη στον Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά και το ότι κατά την διάρκεια του Παγκοσμίου Πολέμου είχαμε συνάψει μια συνθήκη και δώσαμε στους Βούλγαρους την περιοχή από την Αδριανούπολη έως το Azınlıkça 9

10 Διδυμότειχο (εννοεί την Δυτική Θράκη Ε.Δ). Αυτό το χρησιμοποίησε απέναντι μας σαν άσσο στο μανίκι του. Ο Βενιζέλος έλεγε: «Εμείς την Δυτική Θράκη δεν την πήραμε από εσάς αλλά από τους Βούλγαρους». Πράγματι, αληθεύουν αυτά που λέει ο Ινονού στα απομνημονεύματά του. Η Ελλάδα δεν είχε πάρει την Δυτική Θράκη από τους Τούρκους ώστε να κάνει διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους!.. Η Ελλάδα είχε πάρει την Δυτική Θράκη από τους Βούλγαρους και μάλιστα νικώντας τους. Συνεπώς, κάθε φορά που η Τουρκική επιτροπή στην Λοζάνη έφερνε στην επικαιρότητα το θέμα της Δυτικής Θράκης σύμφωνα με τους όρους του Μισάκι Μιλλί*, η Ελληνική πλευρά απαντούσε: «Εμείς δεν πήραμε την Δυτική Θράκη από σας, νικήσαμε τους Βούλγαρους και την πήραμε από τους Βούλγαρους». * Τι συμβαίνει στους Βούλγαρους; Αφού δεν ηττηθήκαμε και από τους Βούλγαρους! Τελικά η απαίτηση της Τουρκίας έμεινε χωρίς νόημα στην Λοζάνη και έκλεισε το θέμα της Δυτικής Θράκης. Όμως συνέβη ένα ενδιαφέρον περιστατικό καθώς έκλεινε αυτή η υπόθεση. Αφού η Ελλάδα είχε πάρει την Δυτική Θράκη από τους Βούλγαρους, μπορούσαν άραγε οι Βούλγαροι να κάνουν απατεωνιά και να την πάρουν πίσω από την Ελλάδα; Αφού στην Λοζάνη η Ελλάδα ήταν η ηττημένη πλευρά, γιατί να μην υπήρχε και αυτή η πιθανότητα; Ο Βούλγαρος Πρωθυπουργός Stamboliyski, θέλοντας να αρπάξει την ευκαιρία την στιγμή που έκλεινε το θέμα της Δυτικής Θράκης στην Λοζάνη, δήλωσε ότι η Βουλγαρία διεκδικεί μερίδιο στην Δυτική Θράκη. Όλοι έμειναν έκπληκτοι βέβαια Ο Βούλγαρος εκπρόσωπος μετά άρχισε να επιμένει για να γίνει Βουλγαρικό έδαφος και η Αλεξανδρούπολη. Σε αυτό το σημείο ακριβώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος βγήκε από τα ρούχα του. Σηκώνεται εξοργισμένος τελείως και λέει τα εξής στην επιτροπή για να βάλει το οριστικό τέλος στο θέμα της Δυτικής Θράκης: «Δεν μπορώ να καταλάβω! Τι συμβαίνει στους Βούλγαρους; Οι Βούλγαροι γιατί ζητάνε έδαφος από μας; Αφού δεν ηττηθήκαμε από τους Βούλγαρους!..» * Ο Ισμέτ Ινονού και Ελευθέριος Βενιζέλος Αν και δεν είναι κακό βέβαια, αλλά καλό θα ήταν με την ευκαιρία να διορθώσουμε εδώ ένα λάθος. Η συνάντηση του Ατατούρκ με τον Βενιζέλο στην πραγματικότητα ήταν μικρή σε διάρκεια ενώ οι συναντήσεις του Βενιζέλου με τον Ινονού είναι πολλές φορές και μακράς διαρκείας. Συνεπώς, αν και πάλι με την υπαγόρευση του Ατατούρκ, οι αληθινοί ιδρυτές τις ελληνοτουρκικής προσέγγισης ήταν ο Ινονού και ο Βενιζέλος. Άραγε νομίζω ότι όλοι μας έχουμε ένα χρέος απέναντι στον Ελευθέριο Βενιζέλο που χωρίς να διστάσει άνοιξε την καρδιά του στον συνάδελφό του που ήταν κατά 20 χρόνια μικρότερος του αλλά και στον Ισμέτ Ινονού που οικοδόμησε το δρόμο της φιλίας μέσα στα πλαίσια της ελληνοτουρκικής προσέγγισης με τον πρώτο έλληνα που γνώρισε στη ζωή του. * Το σπίτι του Βενιζέλου έγινε Τουρκική Πρεσβεία Κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Ινονού που πραγματοποιήθηκε στις 3 με 6 Οκτωβρίου του 1931 στην Αθήνα, ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα ήταν ο κ. Ενίς Ακεϊγκέν. Στο βιβλίο που έγραψε ο Ενίς Τουλτσά με τίτλο: «Ατατούρκ, Βενιζέλος και Ένας Διπλωμάτης» το οποίο περιέχει τα απομνημονεύματα του κ. Ακεϊγκέν, συναντάμε μια άλλη χειρονομία που έκανε ο Βενιζέλος για την Τουρκία. Ήταν το Ο Ενίς Ακεϊγκέν ακόμα υπηρετεί ως Τούρκος Πρέσβης στην Αθήνα. Η Τουρκική Πρεσβεία στην Αθήνα βρίσκεται στο κέντρο της πόλης στην λεωφόρο Αμαλίας. Η αύξηση του προσωπικού στην πρεσβεία δημιούργησε την ανάγκη μεγαλύτερου χώρου. Ο χώρος της πρεσβείας ήταν στενός και ο ιδιοκτήτης ήθελε να πουλήσει το σπίτι. Την άνοιξη του 1934 ο πρέσβης Ενίς Ακεϊγκέν και η σύζυγος του ήταν καλεσμένοι για γεύμα στο σπίτι του Βενιζέλου. Ο Τούρκος Πρέσβης κατά την διάρκεια του γεύματος άνοιξε το θέμα για συζήτηση με τον Βενιζέλο και αναφέρθηκε στην ανεπάρκεια χώρου της Πρεσβείας. Ο Τούρκος Πρέσβης μετέφερε στον Βενιζέλο την επιθυμία της τουρκικής κυβέρνησης που ήθελε να αγοράσει έναν άλλο χώρο για την πρεσβεία στην Αθήνα. Ο Βενιζέλος μετά από αυτό κάνει πάλι μια άλλη χειρονομία. Προτείνει να πάρουν το σπίτι που άνηκε στην οικογένεια της συζύγου του που βρισκόταν στην οδό Βασιλέως Γεωργίου 8. 6 Σήμερα το κτίριο που στεγάζεται η Τουρκική Πρεσβεία στην Αθήνα αγοράστηκε τον Ιούλιο του Δηλαδή ακόμα και το κτίριο που χρησιμοποιείται σήμερα ως Τουρκική Πρεσβεία στην Αθήνα είναι ενθύμιο του Ελευθέριου Βενιζέλου * Η Εθνική Συμφωνία που αποτέλεσε βασικό θεμέλιο για το τουρκικό πόλεμο ανεξαρτησίας και ψηφίστηκε από το τελευταίο Οθωμανικό κοινοβούλιο στις 28 Ιανουαρίου 1920 μετά από τις Συνδιασκέψεις της Ερζερούμ και Σεβάστειας Υποσημειώσεις: 1. İsmet İnönü, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2006, s İsmet İnönü, a.g.e., s İsmet İnönü, a.g.e., s İsmet İnönü, a.g.e., s İsmet İnönü, a.g.e., s Enis Tulça, Atatürk, Venizelos ve Bir Diplomat:, Simurg Kitapçılık, İstanbul, 2003, s Azınlıkça

11 Denge İbram Onsunoğlu İsviçre deki minare yasağı hakkında İsviçre de yapılan halk oylamasından minare yasağı çıktı. Ülkenin anayasasına göre halk oylamasına sunulması istenen bir konuyla ilgili yurttaşlardan belirli sayıda imza toplanınca, o konu bu sürece sokuluyor. Böylece, yeni minarelerin yapımına evet mi hayır mı sorusuna halk oylamasından %57 oranında hayır çıktı. İsviçre de minareli dört cami varmış, artık bir yenisinin yapımı yasak. Avrupa ülkelerinde yaşayan Müslümanların sayısı 16 milyon kadar hesap ediliyor ve onların binlerce minareli veya minaresiz camileri ve mescitleri var. Ama, özellikle son yıllarda her yeni cami yapımı, hele minare yapımı, belirli çevrelerden gittikçe artan tepkilerle karşılanıyor. Yunanistan da Batı Trakya da bizim Azınlık kesimi de cami ve minare inşasında öteden beri aynı sorunlarla karşılaşmıyor mu? Atina da birkaç yüz bin Müslüman yaşıyor, onların bir tek minareli ve resmî camileri yok. Siyasî iktidar, Atina da bir cami yapımına müsaade edeceğine ilk kez bundan belki yirmi yıl önce söz vermişti, yeri geldikçe sözünü yinelemekten geri durmuyor, ama bu söz hep lafta kaldı. İsviçre de artık resmî, hukukî ve anayasal bir yasaklama söz konusu. İsviçre, minareler aleyhinde yaptığı referandumla, Avrupa da İslam fobisinin laboratuarı oldu. Ancak beni daha çok korkutan şey, bu sonucun tüm Avrupa da aynısı olabileceğini idrak etmiş olmam. diyor, Cenevre Camii nin eski sözcüsü Hafid Vardiri. İsviçre de minare yasağı getiren halk oylaması, Avrupa da, tüm dünyada, Müslüman ülkelerde ve İsviçre nin kendi içinde çeşitli tartışmalara yol açtı, tepki veya onay sesleriyle karşılandı. Vatikan bile tepki verdi. Tepki verenlerin arasında Türk başbakan Erdoğan da var. Avrupa Birliği ülkelerindeki aşırı sağ partiler ve kuruluşlar, o konumdaki siyasetçi ve kişiler ise minare yasağına destek vermeye koştu, benzeri referandumların kendi ülkelerinde de yapılmasını istediler. Onay sesleri daha yüksek. Avrupa da milliyetçi-ırkçı, yabancı düşmanı ve islamofobik aşırı sağ görüşlerin yaygınlaşmakta olduğuna çoktandır işaret ediliyor. Bu görüş ve davranışlar yavaş yavaş marjinal olmaktan çıkıp, siyasetin tam merkezinde yer alıyor. Avrupa, ırkçı geleneğini yeniden keşfediyor veya kendi talibanizmini doğuruyor. Bu hoşgörüsüzlüğün gelişmesini hızlandıran nedenler arasında, Asya ve Afrika dan Avrupa ülkelerine son yıllarda gittikçe artan ve çoğunluğu Müslüman olan göçmen akımı, El Kaide terörü, ekonomik bunalım, AB bütünleşme sürecindeki gecikmeler gibi etmenler sayılıyor. Bazı siyasî liderlerin popülist yaklaşımları, bu olumsuzluğu daha da körüklüyor. Bütün bunlar, diğerleri yanında, Türkiye nin AB üyeliği yolundaki engelleri çoğaltıyor. İsviçre deki referandumun sonuçları ve çeşitli Avrupa ülkelerinden yükselen onay sesleri insanı kaçınılmaz olarak karamsar ve melankolik düşüncelere sevk ediyor. İsviçreli Müslümanlar, tabiî, minare yasağına Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde itiraz edecekler. Mahkemenin, insan hak ve özgürlükleri, inanç özgürlüğü ve azınlık hakları gibi meselelerin referandum konusu yapılamayacağı gibi bir karar vermesi bekleniyor. Zira demokrasi, evet, çoğunluğun sözünün geçmesi demektir, ama yalnızca bu demek değildir, aynı zamanda azınlıkların temel özgürlükleri kapsamına giren konularda sözünün geçmemesi demektir, ve özellikle bu demektir. * Azınlıkça 11

12 Perspektif Φατίχ Ναζήφογλου Η ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμας είναι και στα Τουρκικά, τι γίνεται όμως με τις δικές μας; Όσοι παρακολουθούν την ιστοσελίδα του περιοδικού μας, θα θυμούνται ότι την Πέμπτη 5 Νοεμβρίου δημοσιεύτηκε μια είδηση με τίτλο «Η επίσημη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμας είναι πλέον και στα Τουρκικά» Περιληπτικά για εκείνους που δεν διάβασαν ή δεν μπόρεσαν να διαβάσουν την είδηση, θα περιγράφαμε την είδηση ως εξής: οι διαχειριστές της ιστοσελίδας της Νομαρχίας Δράμας ( gr), διαπίστωσαν από τα ποσοστά επισκεψιμότητας της ιστοσελίδας ότι αρκετοί χρήστες από την Τουρκία έδειχναν μεγάλο ενδιαφέρον στην ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμας. Όταν σε αυτό το ενδιαφέρον προστέθηκε και το ενδιαφέρον των Τούρκων, που επισκέφτηκαν το περίπτερο της Νομαρχίας Δράμας στην Τουριστική Έκθεση που διοργανώθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ανέφεραν ότι στην Δράμα παλαιότερα ζούσαν οι συγγενείς τους και θα ήθελαν να έχουν πληροφορίες για την πόλη της Δράμας, η Νομαρχία έπιασε δουλειά για να μεταφράσει στα Τουρκικά την ιστοσελίδα, που πέραν των Ελληνικών ήταν ήδη και στα Αγγλικά. Αυτήν την στιγμή οι μεταφράσεις τελείωσαν και η ιστοσελίδα εξυπηρετεί τους επισκέπτες της και στα Τουρκικά. Παρόλο που οι πληροφορίες που υπάρχουν στο Ελληνικό μέρος της ιστοσελίδας δεν έχουν μεταφραστεί μια προς μία στα Τουρκικά, όσοι επισκέπτονται την ιστοσελίδα έχουν την δυνατότητα να έχουν πληροφορίες για την πόλη, για την ιστορία της, για την Νομαρχία και για άλλα διάφορα θέματα. Αυτή η πρωτοβουλία της Νομαρχίας Δράμας, μπορεί να σχολιαστεί από πολλές απόψεις. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιτυχία του Γραφείου Τύπου της Νομαρχίας, λόγω της διαπίστωσης που έκαναν οι διαχειριστές της ιστοσελίδας. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία της Νομαρχίας Δράμας για να τραβήξει τουρίστες στην περιοχή. Για 12 Azınlıkça να μην μακρολογήσω, από όποια άποψη και να σχολιαστεί το θέμα, αυτή η πρωτοβουλία της Νομαρχίας Δράμας και η δουλειά εκείνων που έχουν πάρει μέρος σε αυτό το έργο αξίζουν συγχαρητήρια. Ιδίως αν μια τέτοια πρωτοβουλία προέρχεται από μια πόλη όπου δεν ζουν πολλοί Τούρκοι και στους δρόμους της δε μπορεί να ακούσει κανείς να ομιλούνται τα Τουρκικά σε καθημερινή βάση Φαντάζομαι ότι έχετε αρχίσει να προβλέπετε προς τα πού οδηγεί αυτό το άρθρο. Αν και πάνω κάτω ήξερα το αποτέλεσμα, για να μην γράψω κάτι λάθος, έριξα μια ματιά στις ιστοσελίδες των Δημαρχείων της Κομοτηνής, της Ξάνθης και της Αλεξανδρούπολης, καθώς στις ιστοσελίδες των Νομαρχιών της Ροδόπης, της Ξάνθης και του Έβρου και τέλος στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας της ΑΜ-Θ. Λόγω της ύπαρξης, ειδικότερα στην περιοχή της Ροδόπης και της Ξάνθης, μιας Μειονότητας που μιλά Τουρκικά, λόγω του ότι οι αναφερόμενοι τρεις νομοί είναι πιο κοντά στην Τουρκία σε σχέση με την Δράμα αν προσεγγίσουμε το θέμα από τουριστικής απόψεως, λόγω του ότι θα ήταν πιο χρήσιμες οι πληροφορίες που υπάρχουν στις αναφερόμενες ιστοσελίδες σε σχέση με την ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμας, λόγω της ύπαρξης μειονοτικών που ζουν στο εξωτερικό και δεν γνωρίζουν Ελληνικά και για άλλους αμέτρητους λόγους, το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε μια λέξη στα Τουρκικά στις αναφερόμενες ιστοσελίδες, είναι μεγάλη έλλειψη. Μπορεί να μην είναι η κατάλληλη στιγμή αλλά μιας και μιλάμε

13 για τις ιστοσελίδες θα ήθελα να αναφερθώ και σε κάτι άλλο. Εκτός από την ιστοσελίδα του Δήμου Ξάνθης, στις υπόλοιπες ιστοσελίδες, αφήστε τα Τουρκικά, δεν υπάρχουν καν τα Αγγλικά. Αν η απουσία των Τουρκικών είναι έλλειψη, τότε λαμβάνοντας υπόψη μας το ότι η χώρα μας είναι μέλος της Ε.Ε., τα σχόλια για το τι είναι η απουσία των Αγγλικών στις ιστοσελίδας των νομαρχιών και των δημαρχιών της περιοχής μας, τα αφήνω σε εσάς. Επειδή υπάγομαι στο Δήμο Κομοτηνής, θα ήθελα να αναφερθώ στην ιστοσελίδα του Δήμου μου. Η ιστοσελίδα του Δήμου, ανανεώθηκε πριν από λίγο καιρό. Πέραν της ποιότητας της ιστοσελίδας από οπτικής άποψης, όσον αφορά την εξυπηρέτηση μπορείτε να βρείτε σχεδόν τα πάντα στην ιστοσελίδα. Μετά την αίτηση που θα κάνει κάποιος στο Δήμο για να επωφεληθεί από τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες της ιστοσελίδας, αν θελήσει μπορεί να λάβει πιστοποιητικό γεννήσεως ή πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης ή μπορεί να πληρώσει τις κλήσεις προστίμων Κ.Ο.Κ., χωρίς να χρειαστεί να πάει στο Δημαρχείο. Κατά την διάρκεια της παρουσίας αυτών των καινοτομιών της ηλεκτρονικής πύλης του Δήμου, ο Δήμαρχος Κομοτηνής Δημήτρης Κοτσάκης είχε αναφερθεί με εγκωμιαστικά λόγια στο έργο και είχε δηλώσει πως είχαν διαθέσει ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό για την υλοποίηση του έργου. Πράγματι αυτές οι καινοτομίες και οι προσφερόμενες υπηρεσίες είναι πολύ καλές. Όμως, αν ο σκοπός είναι η εξυπηρέτηση του πολίτη, οι υπεύθυνοι έπρεπε να είχαν σκεφτεί και το θέμα των Τουρκικών. Θα μπορούσε ένα μέρος του προϋπολογισμού να διατεθεί για τις μεταφράσεις στα Τουρκικά. Ας υποθέσουμε ότι οι αρμόδιοι δεν το σκέφτηκαν. Όμως, τι κάνουν οι δικοί μας μειονοτικοί δημοτικοί σύμβουλοι; Έκαναν κάποια πρόταση σχετικά με το θέμα ή μήπως δεν το σκέφτηκαν και αυτοί; Όμως δεν είναι αργά για τίποτα. Κατά την αναφορά μου στην είδηση σχετικά με την ιστοσελίδα της Νομαρχίας Δράμα, άφησα επίτηδες ένα απόσπασμα από την είδηση για το τέλος. Οι υπεύθυνοι Νομαρχία Δράμας, λαμβάνοντας υπόψη τους ότι αρκετοί Δραμινοί έχουν μεταναστεύσει και ζουν στην Γερμανία επίσης λόγω των επισκέψεων που πραγματοποιούν οι Βούλγαροι πολίτες στην πόλη τους, έχουν αρχίσει να μεταφράζουν την ιστοσελίδα της Νομαρχίας στα Γερμανικά και στα Βουλγάρικα. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μετά από έξι μήνες και έτσι η ιστοσελίδα θα εξυπηρετεί τους επισκέπτες της πλέον και στα Γερμανικά και στα Βουλγάρικα. Τούτο ανακοινώνεται πρώτα στους αρμόδιους του Δήμου Κομοτηνής, στο οποίο υπάγομαι, και ύστερα σε όλους τους αρμόδιους των δημαρχείων και νομαρχιών των νομών όπου υπάρχει έντονη Μειονοτική παρουσία Andonis Samaras, ND Genel Başkanı oldu Nea Dimokratia Partisi nin (ND) liderliğine Andonis Samaras seçildi. 29 Kasım Pazar günü yapılan seçimde, 4 Ekim de yapılan erken genel seçimleri kaybettikten sonra parti liderliğini bırakan Kostas Karamanlis in yerine, oyların yüzde ini alan Andonis Samaras ın seçildiği duyuruldu. Diğer adaylardan eski Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni nin yüzde 39.76, Selanik Valisi Panayotis Psomiadis in ise yüzde oy aldığı kaydedildi. Bakoyanni kesin sonuçlardan önce yaptığı açıklamayla yenilgiyi kabul etti. Dora Bakoyanni, Rodop ve İskeçe illeri azınlık yerleşim bölgelerinde açık ara birinci oldu. Yapılan seçimlerde ülke geneli ikinci sırada yer alarak seçimi kaybeden Dora Bakoyanni Rodop ilinde birinci sırada geldi. 6 bin seçmenin oy kullandığı Rodop ilinde Bakoyanni %48 oranında oy aldı. Rodop ilinde oy dağılımı şu şekilde: Oy kullanan: Geçersiz: 44 Beyaz oy: 14 Geçerli: 5982 Dora Bakoyanni: 2913 (48%) Andonis Samaras: 2453 (40,90%) Panayotis Psomiadis: 616 (10,25%) Azınlıkça 13

14 Algı(lamak) Herkül Millas Farklılığa saygı duymayan bir ülkede azınlık olarak yaşamak mı yoksa mübadil olarak sürülmek mi? Böyle bir ikilem yaşamamıza fırsat verilmedi; çözüm her zaman çoğunluk tarafından ilgililere danışılmadan dayatıldı. Mübadiller gittikleri yeni ülkede yeni acılar yaşadılar. Sonunda ikinci kuşak, üçüncü kuşak derken, torunları normal vatandaş sayıldılar (hemen hemen). Ama kalanların ve gidenlerin çektikleri toplam acıları hesaplayıp kalsalardı daha az veya daha çok acı çekerlerdi veya gitmeleriyle acıları daha az veya daha çok oldu gibi bir hükme kim varabilir? Lozan da kararlaştırılan nüfus mübadelesinin çok kötü bir şey olduğu çok söylendi. Kötüydü kötü olmasına, ancak bir şey değildi: yüz binlerce idi. Toplam mübadiller arada ölenleri hesaplamazsak bir buçuk milyonu aşıyordu. Mübadelenin mutsuzluk öyküleri milyonlarcadır. Biz ise bugün bir mübadeleden veya bir-iki azınlıktan söz edip duruyoruz. Bu soyutlama yüzünden insanları artık görmez olmuşuz, var mı yok mu hep azınlıktan, mübadillerden söz ediyoruz. Korkarım bireylerden söz etmiyoruz, etnik ve dini, kişiliksiz soyutlamalardır kafamızda kalan. Mübadelenin dolaylı zayiatını ise hiçbir zaman aklımıza bile getirmedik: yurtlarında kalanlar ama sevdikleri komşularından kendi iradeleri dışında uzak kalanlar; gençliğin yürek çırpıntısıyla sevilenin zorla alıp götürülmesi; hayal edilmiş mutlu bir geleceğin milli hesaplar yüzünden hiçbir şansının kalmadığını bir anda anlamak; en yakın arkadaşlarından ebediyen ayrılanlar, efendisiyle evcil bir hayvan arasında kurulmuş metafizik bağın zoraki kopuşu - bu tür acılar mübadelenin istatistiklerinde yer almadı. Mübadele Öyküleri Bu acıları öğrenmek, kayıp bir kuşakla empati kurmak ve bu acılı geçmiş için bir iki gözyaşı dökmek isterseniz artık bunun tek yolu edebi metinlerdir. Yunanistan da 1950 ve 1960 larda gerçekleştirilmiş sözlü tarih çalışmaları olayları az buçuk aydınlatmıştır ama bu geçmişi anlatan roman ve öykülerin rolü başkadır. Venezis, Mirivilis, Politis ve Sotiriu gibi yazarlar yalnız olayları anlatmamışlardır bir dramın bireylerini canlandırmışlardır. Genelin içinden bireyi seçerek onu öne çıkarmışlar ve o bireyin aracılığıyla farklı bir gerçeklik yaratmışlardır. Bu edebi gerçeklik tarihçinin dolduramadığı bir boşluğu doldurur. Soyuttan bir tür somuta geçilir. İnşa edilen, yaratılan, kurgulanan, yapay bir gerçekliktir bu, ama yaşananların gözden kaçan acısını yaşamanın ve anlamanın artık başka yolu yoktur. Mübadele Öyküleri kitabı Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları tarafından Ekim 2009 da yayınlandı. Yirmi dört öykü içeriyor. Öyküler Mübadelenin 85. Yılı Öykü Yarışması kapsamında derlenmiş. Ödül alanlar dışında 130 öykü arasında seçilenler kitaba dâhil edilmiş. Yazarların çoğu üçüncü kuşak mübadil. Hep öyle olurmuş. İlk kuşak mübadiller yeni koşullara uyabilme derdindedir. Onlarınki yaşam mücadelesi. İkinci kuşak entegre hatta asimile olmak ister. Kimlikleri bir sır gibi saklanır. Köken unutulur, unutulmaya bırakılır. Üçüncü kuşaktır geçmişi deşen, araştıran, ortaya çıkaran; eski vatanları ziyaret edenler, ailenin içinde varlığını sezdikleri sırları çözmeye koyulanlar, nedeni bilinmez bir özlemi yaşayanlar. Bu Mübadele Öyküleri nde aile içinde yaşanmış dramların kurgulanmış biçimini görüyoruz. Geride bırakılan ve unutulmayan köyler, kasabalar, kentler; ki bunlara vatan diyenler var. Yeni ülkede 14 Azınlıkça

15 kabul ettirilmek istenen yeni bir kimlik ve yeni bir vatanla çekişme, gerilim yaşanır. Gerçek ile ideoloji çatışması sanki genel temadır kitapta. Senin vatanın nere? diye sorar mübadil çocuğuna sınıfta öğretmen yeni vatanda, Bir daha soruyorum, sen hangi millettensin?.. Arkadaşların, komşuların, dostların diye bahsettiğin isimlere bak! Yok Vasili ymiş, yok Kiryaki ymiş, söylerken dilim bile dönmüyor, Eleni meleni! Yoksa sen gâvur musun? (E. Ceylan ın öyküsünden.) Mübadillerin en yakından ve derinlemesine hissederek öğrendikleri, ulus inşası (nationbuilding) denen mekanizmadır. Onlar en çok dönüştürülmeye gerek duyulanlardandı. Bu ulus kurma projesinin tam bir başarıyla sonuçlanmadığının bir işareti gibidir bu Mübadele Öyküleri. Bu başarısızlığa kimileri üzülebilir. Kendi payıma ve milli duyguların ötesinde bu deneyimden bir ders çıkarmayı yeğlerim: İnsanlara tek boyutlu, konjonktürel, belli bir dönemin ideolojisine uyan ama evrensel insanlığa sığmayan bir inancı ve kimliği zorla kabul ettirilmesi ve sonunda da bu kimliğin içselleştirilmesi en sevindirici son değildir. Birden çok nedenlerden dolayı değildir. Zor ve baskı itaati ve hizaya girmeyi sağlar ama mutsuzluğu da yaratır. Bastırılmış kimlikli kimseler çocuğunu kaybetmiş ve nerede olduğunu bilmeyen anneler gibi hep eksik kalırlar, bir yanları eksiktir. Bu duyguyu fark etmeden üçüncü kuşağa da aktarmaları bundandır. Çok kültürlü kimlikler zenginliktir. Bir insanın hem Mehmet i ve Vasili yi sevmesi, her ikisini de tanımış olması, onu kapalı toplumdan evrene açar; köyden metropole taşır. Bundan dolayı dar sınırlarla çizilen milli kimlikler kritik bir anda örneğin bir AB tartışmasına katılmak gerektiğinde veya farklı kimlikli birinin yanına ilişmek gerekince olumsuz rollerini oynamaya başlarlar. Mahalli millilik kalıtımsal (irsi) bir refleks olarak çıkar ortaya. Evrenselliği bastırır bu içe dönük kimlik. Mübadele Öyküleri ni okumanızı öneriyorum. Arada gözleriniz yaşarmazsa, yeniden dikkatle okuyun, bir şeyleri kaçırmış, anlamamış olmalısınız. Bir tek eviniz burada kalacak, eşyanızı, hayvanlarınızı, hâsılı her şeyinizi götürebileceksiniz, diyorlardı. Demek ki, her şeyin bunlardan ibaret olduğunu düşünüyorlardı. Oysa terk edilen evlerde, bırakılan sokaklarda yığınla anı vardı. Ve ölmüşlerimiz. Onları bu topraklarda bırakıp gitmek her şeyimizi bırakıp gitmek demek değil miydi aslında? (T. Kütükçü nün öyküsünden.) 6 Aralık Pazar gecesi kimliği belirsiz kişi veya kişilerce İskeçe nin (Xanthi) Sünne mahalle camisinin atılan taşlarla camlarının kırıldığı ve cami duvarlarına çirkin slogan ve figürler yazıldığı bildirildi. Olay hakkında haber alan cami imamı Remzi Şaban ın durumu yetkililere bildirdiği ve İskeçe polisinin derhal camiye gelerek gerekli incelemeleri yaptığı belirtiliyor. * Saldırıda İskeçe Sünne Camii nin biri kıble tarafında, diğeri de caminin giriş kısmında yer alan iki pencere camının kırıldığı ve cami duvarlarına çirkin figür ve sloganların yazıldığı tespit edillirken İskeçe Emniyet Müdürlüğü nün saldırı hakkında araştırma başlattığı belirtildi. Azınlıkça 15