Νεοελληνική Γλώσσα. B Δημοτικού. Τίτλος: «Εκφράζω τα συναισθήματά μου»

Transcript

1 Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα B Δημοτικού Τίτλος: «Εκφράζω τα συναισθήματά μου» ΤΑΛΑΜΠΙΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 38

3 A. TΑΥΤΌΤΗΤΑ Τίτλος Εκφράζω τα συναισθήματά μου Δημιουργός Κωνσταντίνος Ταλαμπίρης Διδακτικό Αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Β Δημοτικού Χρονολογία Αύγουστος 2013 Διδακτική/θεματική ενότητα Σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Β Δημοτικού», ενότητα 16: Νιώθω Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα Άλλα γνωστικά αντικείμενα Εικαστικά Μουσική Πληροφορική Αγωγή Υγείας Χρονική Διάρκεια διδακτικές ώρες με διακοπές (περίπου δύο διδακτικές ώρες για κάθε δραστηριότητα) Σελίδα 3 από 38

4 Χώρος Ι. Εντός του σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος: site στο οποίο ενσωματώνονται οι δραστηριότητες του σεναρίου. Ο δικτυακός τόπος είναι: Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτείται μια στοιχειώδης εξοικείωση των μαθητών με το μέσο. Οι περισσότερες δραστηριότητες απαιτούν μια ευχέρεια στη χρήση του ποντικιού, ενώ επίσης απαιτείται από τα παιδιά να πληκτρολογήσουν κείμενο. Η βασικότερη δεξιότητα όμως που πρέπει να έχουν τα παιδιά είναι η ικανότητά τους να συνεργάζονται. Από την άλλη πλευρά ο/η εκπαιδευτικός που θα το εφαρμόσει χρειάζεται να έχει βασικές γνώσεις στη χρήση του κειμενογράφου, του λογισμικού παρουσιάσεων και του διαδικτύου, έτσι ώστε να επιλύει γρήγορα τα προβλήματα που θα προκύπτουν και να παρέχει αμέσως τη βοήθεια στους μαθητές και τις μαθήτριες που τη χρειάζονται. Τέλος, για τη σωστή εφαρμογή του σεναρίου απαιτείται ένα εργαστήριο Πληροφορικής με αριθμό ηλεκτρονικών υπολογιστών που να είναι ανάλογος με το 1/3 των μαθητών της τάξης, ώστε να δημιουργηθούν ομάδες των τριών - τεσσάρων ατόμων. Οι Η/Υ του εργαστηρίου πρέπει να έχουν γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο και να έχουν εγκατεστημένο έναν επεξεργαστή κειμένου κι έναν φυλλομετρητή. Καλό θα ήταν να υπάρχει και ένας βιντεοπροβολέας ή ένας διαδραστικός πίνακας για να μπορούν να δίνονται οδηγίες από τον/την εκπαιδευτικό, τις οποίες να βλέπουν όλα τα παιδιά, ή για να παρουσιάζονται οι δουλειές τους στην ολομέλεια. Το σενάριο είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να το εφαρμόσει και με λιγότερο εξοπλισμό από αυτόν που αναφέρθηκε. Επισημαίνεται βέβαια ότι ο καθένας που θα κληθεί να το εφαρμόσει μπορεί να παραλείψει δραστηριότητες, να ακολουθήσει διαφορετική σειρά, ή και να Σελίδα 4 από 38

5 τις τροποποιήσει, όπως ταιριάζει στην τάξη του και στην υλικοτεχνική υποδομή που διαθέτει. Το σενάριο στηρίζεται --- Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι παρούσες δραστηριότητες παίρνουν αφορμή από προγράμματα Αγωγής Υγείας που πολλά σχολεία και τάξεις υλοποιούν προκειμένου τα παιδιά να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Στο παρόν σενάριο δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές καις τις μαθήτριες, μέσα από τη διερεύνηση της έκφρασης των συναισθημάτων τους, να προχωρήσουν σε μια βαθύτερη γνώση με τους τρόπους έκφρασής τους αλλά και σε μια γνωριμία με τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσα από τις δραστηριότητες που παρατίθενται εμπλουτίζουν προοδευτικά τις γνώσεις τους γύρω από το θέμα ενώ παράλληλα εξασκούνται στο να χρησιμοποιούν εννοιολογικούς χάρτες, να καταγράφουν και να περιγράφουν συναισθήματα, να τα συνδέουν με τα χρώματα και τη μουσική, να γράφουν με συνεργατικό τρόπο περιγραφικά και αφηγηματικά κείμενα, να περιηγούνται στο διαδίκτυο και να αντλούν συγκεκριμένες πληροφορίες τις οποίες στη συνέχεια κατηγοριοποιούν. Παράλληλα, τα παιδιά μαθαίνουν να χειρίζονται ηλεκτρονικά λεξικά και να εξάγουν χρήσιμες πληροφορίες από αυτά. Δουλεύοντας σε ομάδες εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες που δίνει ο κειμενογράφος στη σύνθεση του γραπτού λόγου και στον συνεργατικό τρόπο γραφής. Σελίδα 5 από 38

6 Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Στην ανθρώπινη επικοινωνία, μπορούμε να αναφερόμαστε στα αντικείμενα -υπό την ευρύτατη έννοια- με δύο τελείως διαφορετικούς τρόπους. Μπορούμε είτε να τα αναπαριστούμε μέσω ομοιότητας όπως σε ένα σχέδιο, είτε να αναφερόμαστε σε αυτά ονομαστικά. Αυτοί οι δύο τύποι της επικοινωνίας -ο ένας με μια αυτεξήγητη ομοιότητα και ο άλλος με μια λέξη- είναι ταυτόσημοι με τις έννοιες της αναλογικής και της ψηφιακής επικοινωνίας αντίστοιχα. Στην περίπτωση της ψηφιακής επικοινωνίας, όποτε μια λέξη χρησιμοποιείται για να κατονομάσει κάτι, είναι προφανές ότι η σχέση ανάμεσα στο όνομα και στο κατονομαζόμενο πράγμα είναι μια σχέση αυθαίρετα εγκαθιδρυμένη (Waltzlawick, Beavin-Bavelas, Jackson 2005: 85). Η γλώσσα είναι σύμβαση, όμως η συμβατική γλώσσα μορφοποιεί την εμπειρική σχέση με την πραγματικότητα, την ορίζει με συγκροτημένες έννοιες, τη συντάσσει και την αρθρώνει. Δεν μπορεί κάποιος να νοήσει κάτι, να το ορίσει και να το σημάνει έξω από τις δυνατότητες που παρέχει η γλώσσα. Όμως, ανάμεσα στη γλώσσα και στην πραγματικότητα υπάρχει δεδομένη διαφορά. Η γλώσσα μόνο σημαίνει την πραγματικότητα. Τα σημαίνοντα της γλώσσας λέξεις και σύνταξη είναι μόνο συμβατικές επισημάνσεις της πραγματικότητας. Αυτό που σημαίνει το γλωσσικό σημαίνον δεν είναι η ίδια η πραγματικότητα, αλλά η υποκειμενική σχέση ενός συγκεκριμένου ατόμου μαζί της (διάφορη από κάθε άλλη υποκειμενική σχέση με τα ίδια σημαινόμενα). Το κοινό γλωσσικό σημαίνον συντονίζει την υποκειμενική σχέση του ατόμου με μια κοινή αναφορά όλων των ομόγλωσσων υποκειμένων στο ίδιο σημαινόμενο. Όταν αυτό που σημαίνει το γλωσσικό σημαίνον είναι η υποκειμενική σχέση με αισθητά σημαινόμενα, τότε η πραγματικότητα των σημαινομένων είναι άμεσα ελέγξιμη μέσω των ατομικών αισθήσεων. Η δυσκολία του ελέγχου αρχίζει όταν το σημαινόμενο δεν είναι αισθητό αντικείμενο, αλλά η υποκειμενική σχέση καθεαυτή ως Σελίδα 6 από 38

7 γεγονός: ως πίστη, φιλία, ελευθερία, ή όταν το σημαινόμενο είναι νοητό παράγωγο γεγονότων σχέσης: δίκαιο, αρετή, Θεός, ή τα συναισθήματα, με τα οποία ασχολείται το παρόν σενάριο. Στην περίπτωση της αναλογικής επικοινωνίας από την άλλη πλευρά, υπάρχει κάτι που «μοιάζει» συγκεκριμένα με «πράγμα» σε αυτό που χρησιμοποιείται για να εκφράσει το πράγμα. Η αναλογική επικοινωνία μπορεί να παραπέμπει πιο άμεσα σε αυτό το οποίο αντιπροσωπεύει. Είναι στην ουσία κάθε μη λεκτική επικοινωνία η οποία περιλαμβάνει τη στάση του σώματος, τις χειρονομίες, την έκφραση του προσώπου, τη διαβάθμιση της φωνής, την ακολουθία, τον ρυθμό και τη διακύμανση των ίδιων των λέξεων, καθώς και οποιαδήποτε άλλη μη λεκτική εκδήλωση για την οποία είναι ικανός ο οργανισμός, όπως επίσης τις ενδείξεις επικοινωνίας που είναι συνεχώς παρούσες σε κάθε γενικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα μια αλληλεπίδραση (Waltzlawick, Beavin-Bavelas, Jackson 2005: 86). Ο άνθρωπος είναι ο μόνος οργανισμός που γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιεί τόσο τις αναλογικές όσο και τις ψηφιακές μεθόδους επικοινωνίας, γιατί κάθε επικοινωνία έχει δύο όψεις: την όψη του περιεχομένου και την όψη της σχέσης. Οι δυο μέθοδοι επικοινωνίας όχι μόνο συνυπάρχουν, αλλά και συμπληρώνουν η μια την άλλη σε κάθε μήνυμα, γιατί η όψη του περιεχομένου είναι πιθανόν να μεταδίδεται ψηφιακά, ενώ η όψη της σχέσης είναι κατ εξοχήν αναλογική ως προς τη φύση της (Waltzlawick, Beavin-Bavelas, Jackson 2005: 87). Το θεωρητικό πλαίσιο του σεναρίου βασίζεται στη διαπίστωση που προέκυψε μετά από μια σειρά πειραμάτων, ότι παντού οι άνθρωποι αναγνώριζαν στις εκφράσεις του προσώπου τα ίδια βασικά συναισθήματα. Οι ερευνητές εξακολουθούν να διαφωνούν ως προς το ποια ακριβώς συναισθήματα μπορούν να θεωρηθούν ως πρωταρχικά ή βασικά. Αναζητώντας κάποιες βασικές αρχές πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα συναισθήματα μπορούν να ταξινομηθούν ανά οικογένειες (θυμός, θλίψη, φόβος, απόλαυση, αγάπη, ντροπή ), οι οποίες θεωρούνται υποδείγματα των άπειρων αποχρώσεων της συναισθηματικής μας ζωής. Κάθε μια Σελίδα 7 από 38

8 από τις οικογένειες έχει έναν βασικό συναισθηματικό πυρήνα από όπου προέρχονται τα συγγενικά της συναισθήματα στις ποικίλες παραλλαγές τους και εμφανίζουν πολικότητα. Στις εξωτερικές πτυχές υπάρχουν οι «διαθέσεις», οι οποίες είναι πολύ πιο μεταλλαγμένες και πολύ πιο διαρκείς από το συναίσθημα (ενώ είναι σχετικά σπάνιο να βρίσκεται κανείς, για παράδειγμα, στο απόγειο του θυμού όλη μέρα, δεν είναι τόσο σπάνιο να είναι για μεγάλο διάστημα κακόκεφος και ευερέθιστος, κατάσταση κατά την οποία εύκολα προκαλούνται σύντομες εκρήξεις θυμού). Πέρα από τις διαθέσεις υπάρχει η «ψυχοσύνθεση», η έμφυτη ροπή προς μια συγκεκριμένη διάθεση που κάνει τους ανθρώπους μελαγχολικούς, ντροπαλούς ή πρόσχαρους. Και ακόμα, πέρα από αυτές τις συναισθηματικές προδιαθέσεις, υπάρχουν οι αναμφισβήτητες «διαταραχές του συναισθήματος», με τις ανάλογες κλινικές τους εκδηλώσεις, όπως η κατάθλιψη και το παθολογικό άγχος, στις οποίες ο άνθρωπος νιώθει μόνιμα παγιδευμένος σε μια τοξική κατάσταση. Παράλληλα, ένα γεγονός που δημιουργεί δυσκολίες στη σχολική πρακτική και στάθηκε αφορμή για τη συγγραφή του σεναρίου, είναι η δυσκολία των παιδιών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος στο να αναγνωρίζουν πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά αυτά δεν έχουν ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να κατανοούν ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν διαφορετικές σκέψεις, πεποιθήσεις και συναισθήματα από αυτά. Θεωρείται ότι αυτό συνδέεται με τη δυσκολία τους να αναπτύξουν τη θεωρία του Νου, η οποία σε τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά παρουσιάζεται συνήθως στην ηλικία των 4 ετών. Επιπλέον, η κατανόηση των διαφορετικών εκφράσεων του προσώπου γίνεται ένα δύσκολο έργο κυρίως όταν μιλάμε για τα πιο σύνθετα συναισθήματα, όπως για παράδειγμα είναι η αμηχανία, η περηφάνια, η ντροπή. Η διαταραχή στην αναγνώριση και έκφραση των συναισθημάτων προκαλεί πρόβλημα στις κοινωνικές τους σχέσεις. Κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, τα άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας χαρακτηρίζονται ως αδιάφοροι φίλοι και ψυχροί σύντροφοι, «κλεισμένοι» στον κόσμο τους. Οι συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες των Σελίδα 8 από 38

9 παιδιών μπορούν να καλλιεργηθούν, ώστε τα παιδιά να ενσωματώσουν τα πλεονεκτήματα αυτών των δεξιοτήτων που έχουν άμεση σχέση με την επιτυχία στη ζωή τους. Το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που είναι στο φάσμα του αυτισμού να αναπτύξουν συναισθηματική νοημοσύνη (Οικονόμου 2011). Στο συγκεκριμένο σενάριο επιχειρείται η καλλιέργεια των δεξιοτήτων στην ανακάλυψη του τρόπου έκφρασης των συναισθημάτων. Πέρα όμως από αυτό, οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να ανατρέξουν στις πηγές, να διερευνήσουν, να ανταλλάξουν προφορικά απόψεις, να κατηγοριοποιήσουν και να συγκρίνουν στοιχεία. Σε όλη αυτή την προσπάθεια η αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία επιτρέπει τη μετάβαση από το δασκαλοκεντρικό στο μαθητοκεντρικό μοντέλο της διερευνητικής μάθησης, μέσα από την αναζήτηση της γνώσης στις πηγές. Στο σύνολό τους οι δραστηριότητες αυτές αποσκοπούν στη συνοικοδόμηση κειμένων υβριδικού τύπου όπως η αφήγηση με αφηγηματικές ενδείξεις και η επιστολή με επιχειρηματολογικές λειτουργίες (Χατζηλουκά-Μαυρή 2009: 120) Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τ.Π.Ε. που συνδυάζουν ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση των μαθητών με τις πηγές, αυτενέργεια των μαθητών στην πορεία του μαθήματος και διαθεματικότητα, τείνουν να μεγιστοποιούν τα οφέλη της τεχνολογίας στη σχολική τάξη. Οι διδακτικές δραστηριότητες που προτείνονται αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν μέσα στην τάξη συνθήκες επικοινωνιακής χρήσης της γλώσσας, διεγείροντας το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών, εξασφαλίζοντας τη συμμέτοχή τους σε κάτι που τους αρέσει. Οι μαθητές συνθέτουν τις πληροφορίες και εξάγουν συμπεράσματα, ενώ γίνονται οι ίδιοι υπεύθυνοι για το μαθησιακό αποτέλεσμα της δραστηριότητάς τους. Αναλύουν, αναστοχάζονται, αξιολογούν το περιεχόμενο των ευρημάτων, τις διαδικασίες που ακολούθησαν και τις εμπειρίες που αποκόμισαν, δίνοντας έμφαση, όχι μόνο στο αποτέλεσμα, αλλά και στην αξία της διαδικασίας στη δόμηση της γνώσης (Κουφόπουλος & Μούκα 2004: 594). Σελίδα 9 από 38

10 Οι διαπροσωπικές σχέσεις ευνοούνται, καθώς κατά τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να ανταλλάσουν γραπτά αλλά και προφορικά σκέψεις και απόψεις μεταξύ τους, αλλά και με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα τους (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης 1997: 70-72). Με βάση τα παραπάνω, η πρότασή μας στο παρόν σενάριο έχει ως στόχο να προσανατολιστούν οι μαθητές στις πληροφορίες που τους οδηγούν στην οικοδόμηση των γνώσεων μέσα από την κατάλληλη διδακτική επεξεργασία. Τέλος, οι θεωρητικές αρχές του πλαισίου αυτού αναγνωρίζουν τις δυνατότητες των μαθητών για ενεργητική επεξεργασία των δεδομένων. Για τον λόγο αυτό δίνουν έμφαση στην ενεργή διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων. Ο δάσκαλος στην όλη αυτή διαδικασία διευκολύνει παρά κατευθύνει την εξέλιξη της δραστηριότητας (Σολωμονίδου 2006: 38). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΌ- ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΌΣ ΤΟΥΣ Ειδικότερα επιχειρείται οι μαθητές/τριες να αποκτήσουν γνώσεις για τον κόσμο, για τη γλώσσα και να καλλιεργήσουν γραμματισμούς πέρα από αυτούς που τους προσφέρει το σχολικό εγχειρίδιο αλλά και με δραστηριότητες που γίνονται μέσα στην τάξη με κεντρικό άξονα το βιβλίο. Συγκεκριμένα: Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: Να αντιληφθούν ότι η έκφραση των συναισθημάτων είναι κάτι φυσιολογικό που χαρακτηρίζει μόνο τους ανθρώπους και γίνεται με διάφορους τρόπους. Να αντιληφθούν τις δυσκολίες που έχει κάποιος όταν βιώνει αρνητικά συναισθήματα. Να παροτρύνουν τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές τους σε πρακτικές που οικοδομούν θετικά συναισθήματα. Σελίδα 10 από 38

11 Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: Να περιγράφουν τις μεταβολές των χαρακτηριστικών του σώματος κατά την έκφραση των συναισθημάτων. Να κατονομάζουν τα κύρια συναισθήματα και όσο το δυνατόν περισσότερες αποχρώσεις τους. Να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο (απαντητική ικανότητα, αναδιήγηση και διατύπωση γνώμης). Να διευρύνουν τις αρχικές γνώσεις σχετικά με τις λειτουργίες του γραπτού λόγου. Να μετασχηματίζουν κείμενα. Να αναγνωρίζουν τους διαφορετικούς σκοπούς της ανάγνωσης (αναζήτηση πληροφορίας, επίλυση προβλήματος, απόλαυση και ψυχαγωγία). Να αναγνωρίζουν ένα μονοτροπικό από ένα πολυτροπικό κείμενο. Να αξιοποιούν κατάλληλα τις πληροφορίες που τους δίνονται για να συντάξουν ένα κείμενο με επιχειρηματολογικό περιεχόμενο. Γραμματισμοί Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον ενός site. Να μπορούν να χρησιμοποιούν το πληκτρολόγιο. Nα εξοικειωθούν με τη χρήση των υπερσυνδέσεων. Να μπορούν να αντλούν την κατάλληλη πληροφορία μέσα από μια ιστοσελίδα. Να εξοικειωθούν με τη χρήση του κειμενογράφου. Να αποκτήσουν τη δεξιότητα σχετικά με τη χρήση του εκτυπωτή. Να εξοικειωθούν με τη χρήση προγράμματος εννοιολογικής χαρτογράφησης. Να εξοικειωθούν με τη χρήση προγράμματος συνεργατικής γραφής. Σελίδα 11 από 38

12 Να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα από τα χαρακτηριστικά τους. Να κατηγοριοποιούν τα συναισθήματα, ανάλογα με την ποιότητά τους. Διδακτικές πρακτικές Οι διδακτικές πρακτικές συνοψίζονται στο Ε. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΉΣ ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΌΤΑΣΗΣ Αφετηρία Η αφετηρία του σεναρίου λαμβάνεται από την ύλη του αναγνωστικού «Γλώσσα Β Δημοτικού», τεύχος β και συγκεκριμένα από τις σελίδες της ενότητας 16 με τίτλο: Νιώθω, καθώς και από την ύλη του αντίστοιχου Τετραδίου Εργασιών, τεύχος β, σελίδες όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται μιλήσουν για τα συναισθήματά τους, να βρίσκουν τα αντίθετα συναισθήματα και να χρησιμοποιούν ουσιαστικά, επίθετα και ρήματα για να εκφράζουν αυτά που αισθάνονται. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο συνδέεται με τα ισχύοντα στο σχολείο μιας και μπορεί να αποτελέσει τμήμα και συμπλήρωμα των δραστηριοτήτων που προτείνει το σχολικό εγχειρίδιο. Παράλληλα, το σενάριο καλλιεργεί μια ποικιλία από γραμματισμούς που δε θεραπεύει το κλασικό βιβλίο, ενώ παράλληλα δεν ξεφεύγει κι από τους στόχους και τους σκοπούς του Αναλυτικού Προγράμματος. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Ο κύριος στόχος της χρήσης των ΤΠΕ στο συγκεκριμένο σενάριο είναι η ενεργοποίηση των μαθητών και των μαθητριών κατά τη διαδικασία της μάθησης. Το σενάριο μέσω των γνωστικών εργαλείων που χρησιμοποιεί, παρέχει πολλαπλές ευκαιρίες για εξερεύνηση, πειραματισμό και συνεργασία μεταξύ των ομάδων των μαθητών. Σελίδα 12 από 38

13 Κείμενα Albout, C. & Brunelet, M Τα μάτια των συμμαθητών μου, από τη σειρά: «Οι μικρές χαρές της ζωής», βιβλίο «Ποιηματάκια για να γνωρίσω το σώμα μου». Μεταίχμιο. «Παναγιώτης Γιαννάκης», λήμμα στη Βικιπαίδεια «Χρώματα και Συναισθήματα», από το ιστολόγιο (ανάρτηση 2/10/2011) Τραγούδια «Κόκκινο γαρύφαλλο», από τον δίσκο Εγώ κι εσύ, στίχοι μουσική: Νίκος Ιγνατιάδης, εκτέλεση: Γιάννης Πάριος Νάνα Μούσχουρη, «Μπλε», από τον δίσκο Χρόνος, στίχοι-μουσική-εκτέλεση: Κίτρινα ποδήλατα, «Ποιο το χρώμα της αγάπης;», από τον δίσκο Το μεϊντάνι, στίχοι-μουσική-εκτέλεση: Λουδοβίκος των Ανωγείων, «Άσπρα καράβια τα όνειρά μας», από τον δίσκο Ανθολογία, στίχοι: Σωτήρης Σκίπης, μουσική: Γιάννης Σπανός, εκτέλεση: Καίτη Χωματά & Μιχάλης Βιολάρης, «Το τραγούδι των συναισθημάτων», από το 17ο νηπιαγωγείο Γιαννιτσών. «Το νησί των συναισθημάτων», δίσκος Το χαμόγελο της Τζοκόντας, στίχοι-μουσική: Μ. Χατζιδάκις, 1965 «Ύμνος της Χαράς». Μπετόβεν, διασκευή στα Ελληνικά για παιδιά. «Nostalgia», δίσκος Yanni in concert: Live Acropolis,μουσική: Yanni, Πίνακες Ζωγραφικής Caravaggio «Medusa» Delacroix, E «Jeune Orpheline au cimetiere» Gabunia, N. χ.χ. «N. Potapova» Ιακωβίδης, Γ «Τα πρώτα βήματα» Lichtenstein, R «Drowning Girl» Πανταζής, Π «Ο μικρός κλέφτης» Σελίδα 13 από 38

14 Vermeer, J «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι». Διδακτική πορεία/ στάδια /φάσεις Η διδακτική πορεία αποτελείται από οκτώ (8) δραστηριότητες οι οποίες παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω. Δραστηριότητα 1 Κατά την πρώτη δραστηριότητα οι μαθητές και οι μαθήτριες του τμήματος χωρίζονται σε ομάδες των τριών ατόμων και λαμβάνουν τις θέσεις τους στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του εργαστηρίου. Στη συνέχεια, γίνεται από τον/την εκπαιδευτικό γνωριμία με το ηλεκτρονικό περιβάλλον (site) στον διαδικτυακό τόπο: όπου θα εργαστούν οι μαθητές και οι μαθήτριες και θα αντλήσουν τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για να εκτελέσουν τις δραστηριότητες. Η πρώτη επαφή των μαθητών και μαθητριών με τον ιστότοπο γίνεται με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα ή του διαδραστικού πίνακα. Ο/Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει την «Αρχική Σελίδα» του ιστοτόπου και τα παιδιά παρατηρούν τις εικόνες που βρίσκονται εκεί. Ο επισκέπτης της ιστοσελίδας μπορεί να δει το εισαγωγικό σημείωμα που εξηγεί στα παιδιά τον σκοπό και το ύφος των δραστηριοτήτων που θα ακολουθήσουν. Το εισαγωγικό σημείωμα διαβάζεται φωναχτά διαδοχικά, από τα παιδιά ή από τον/την δάσκαλο/α. Στη συνέχεια, ο/η δάσκαλος/α καλεί τα παιδιά να παρατηρήσουν την πρώτη από τις εικόνες που βρίσκονται στα δεξιά της σελίδας και να εξηγήσουν τι βλέπουν. Αφού αναφερθεί ότι πρόκειται για έναν πίνακα ζωγραφικής και συγκεκριμένα για ένα πορτρέτο, ο/η εκπαιδευτικός εξηγεί ότι πρόκειται για το πορτρέτο «Ν. Potapova» του Γεωργιανού ζωγράφου Nika Gabunia. Ο/Η εκπαιδευτικός ρωτάει τα παιδιά σχετικά με το τι μπορεί να νιώθει η εικονιζόμενη. Οι μαθητές και οι μαθήτριες αναπτύσσουν μια συζήτηση σχετικά με την ερώτηση του εκπαιδευτικού και καταλήγουν σε κάποια συμπεράσματα. Τότε ο/η εκπαιδευτικός καλεί τα παιδιά να δουν και τις υπόλοιπες εικόνες που αναπαριστούν το ίδιο πορτρέτο παραμορφωμένο με τη βοήθεια του on Σελίδα 14 από 38

15 line εφαρμογής cartoon.pho.to. Τα παιδιά παρατηρούν ότι αλλάζοντας οι εκφράσεις του προσώπου, αλλάζουν και τα συναισθήματα που πίστευαν ότι ίσχυαν στην αρχή, ενώ παράλληλα αλλάζει και το μήνυμα που η εικονιζόμενη στο πορτρέτο μεταδίδει στον θεατή. Τη συζήτηση που θα ακολουθήσει ο/η εκπαιδευτικός θα φροντίσει να την κατευθύνει στα θέματα που σχετίζονται με τα συναισθήματα. Πώς αυτά εκφράζονται κι αν είναι σημαντικό να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, αλλά και να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα των άλλων, έτσι ώστε να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις και να ζούμε αρμονικά. Αξιολόγηση των μαθητών Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα αξιολογηθούν με βάση τη συμμετοχή τους στην προφορική επικοινωνία και στην ανταλλαγή απόψεων, ενώ παράλληλα θα ελεγχθεί ο τρόπος με τον οποίο περιγράφουν, αφηγούνται, εξηγούν, ερμηνεύουν και επιχειρηματολογούν με βάση τις εικόνες που είδαν και το συνοδευτικό κείμενο. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί με κριτήριο την επιτυχία των μαθητών και των μαθητριών στους παραπάνω τομείς, καθώς και στο αν θα καταφέρει η δραστηριότητα να προκαλέσει το ενδιαφέρον τους και να τους κινητοποιήσει για το υπόλοιπο του σεναρίου. Φύλλο Εργασίας Φύλλο εργασίας δεν έχει κατασκευαστεί για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Οι οδηγίες δίνονται μέσα από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται από τον δάσκαλο/α προφορικά, ή με μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει περίπου μια διδακτική ώρα. Δραστηριότητα 2 Αφού γίνουν οι συστάσεις μέσω του εισαγωγικού κειμένου, τα παιδιά καλούνται να επισκεφθούν τη σελίδα του site με τίτλο «Εκ-φράσεις». Στη σελίδα αυτή υπάρχει το Σελίδα 15 από 38

16 βιογραφικό του Παναγιώτη Γιαννάκη, ενός πολύ γνωστού Έλληνα καλαθοσφαιριστή και προπονητή της Εθνικής Ελλάδας. Ο/Η εκπαιδευτικός ζητάει από τα παιδιά να του πουν αν τον αναγνωρίζουν. Σε περίπτωση που η απάντησή τους είναι θετική, η συζήτηση συνεχίζεται, έτσι ώστε να εκμαιευθούν κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον εικονιζόμενο. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι μαθητές και οι μαθήτριες διαβάζουν το βιογραφικό του για να μάθουν ποιος είναι και τι έκανε. Ακολούθως, ο/η εκπαιδευτικός εξηγεί στα παιδιά ότι δε θα τους απασχολήσουν οι αθλητικές επιτυχίες του αθλητή, αλλά το πλούσιο σε εκφράσεις πρόσωπό του. Ο εκπαιδευτικός προτείνει να επισκεφθούν τη σελίδα με τίτλο «Έκθεση Φωτογραφιών του Παναγιώτη Γιαννάκη» και να περιηγηθούν στις φωτογραφίες που βλέπουν εκεί. Τα παιδιά μπορούν να δουν τις φωτογραφίες είτε σε ομάδες είτε στην ολομέλεια με τη βοήθεια του διαδραστικού πίνακα ή του βιντεοπροβολέα. Και στις δύο περιπτώσεις πάντως στόχος είναι να σχολιάζουν τις φωτογραφίες και να αναφέρουν τα συναισθήματα που διακατέχουν τον παίκτη, ενώ επιθυμητό θα ήταν να σχολιαστούν και οι πιο λεπτές αποχρώσεις τους. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να δουν όσες φορές θέλουν τις φωτογραφίες, έτσι ώστε να γίνει πιο πλήρης ο σχολιασμός. Οι απόψεις μπορούν να καταγραφούν από τον εκπαιδευτικό στον πίνακα και από τους μαθητές στο Φύλλο Εργασίας 1, το οποίο υπάρχει η δυνατότητα είτε να εκτυπωθεί και να συμπληρωθεί γραπτώς είτε να συμπληρωθεί με τη χρήση του κειμενογράφου. Ακολούθως ο/η εκπαιδευτικός προτείνει να κατηγοριοποιήσουν αυτά τα συναισθήματα σε γενικότερες κατηγορίες. Στόχος είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες να τα διαχωρίσουν σε θετικά και αρνητικά καθώς και να εντοπίσουν τις βασικές κατηγορίες των συναισθημάτων, όπως χαρά, λύπη, φόβος, ντροπή, θυμός, ζήλια κ.ά. Για τον λόγο αυτό δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να συμπληρώσουν τον εννοιολογικό χάρτη είτε εκτυπώνοντας τον, έτσι ώστε να τον δουλέψουν οι ομάδες, είτε συμπληρώνοντάς τον στην ολομέλεια με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα ή του διαδραστικού πίνακα. Αξιολόγηση των μαθητών Σελίδα 16 από 38

17 Με το πέρας της δραστηριότητας θα αξιολογηθεί η ικανότητα των ομάδων να περιηγούνται με επιτυχία σε επιλεγμένες σελίδες που τους έχουν δοθεί, να αντλούν τις κατάλληλες πληροφορίες που είναι απαραίτητες και να τις κατηγοριοποιούν με τη βοήθεια του φύλλου εργασίας που τους δίνεται. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Σχετικά με τη δραστηριότητα, θα αξιολογηθεί η δυνατότητα οπτικοποίησης των δεδομένων, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διερεύνησή και η ανακάλυψή τους από τους μαθητές. Θα αξιολογηθεί δηλαδή αν χρήση του φύλλου εργασίας και του εννοιολογικού χάρτη θα βοηθήσουν στην κατάκτηση της γνώσης με παιγνιώδη τρόπο. Φύλλα Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα και από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον δάσκαλο ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Το συνημμένο έγγραφο του κειμενογράφου μπορεί να εκτυπωθεί και να λειτουργήσει ως Φύλλο Εργασίας (Φύλλο Εργασίας 1), ενώ μπορεί να εκτυπωθεί και ο εννοιολογικός χάρτης. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει ένα διδακτικό δίωρο. Δραστηριότητα 3 Στην τρίτη δραστηριότητα οι μαθητές και οι μαθήτριες θα προσπαθήσουν να διερευνήσουν και να ανακαλύψουν τον ρόλο που παίζουν οι εκφράσεις των στοιχείων του σώματος στην αποτύπωση των συναισθημάτων. Γι αυτό και καλούνται, αφού επισκεφθούν τη σελίδα «Συναισθήματα χωρίς λέξεις» και διαβάσουν τις οδηγίες, να ανοίξουν το Φύλλο Εργασίας 2 στο site (αν δεν υπάρχει η δυνατότητα, μπορούν να το εκτυπώσουν και να το συμπληρώσουν στο χέρι) και να ξαναδούν την Έκθεση Φωτογραφιών του Παναγιώτη Γιαννάκη. Αυτή τη φορά ο στόχος είναι να παρατηρήσουν και να εντοπίσουν τους ιδιαίτερους συνδυασμούς κινήσεων των ματιών, των χεριών και του στόματος που δημιουργούν την έκφραση των συναισθημάτων. Και σε αυτή τη δραστηριότητα οι ομάδες είναι ελεύθερες να Σελίδα 17 από 38

18 περιηγηθούν όσες φορές το επιθυμούν στις φωτογραφίες και να καταγράψουν όσες περισσότερες κινήσεις μπορούν να εντοπίσουν. Αξιολόγηση των μαθητών Οι μαθητές θα αξιολογηθούν σχετικά με τον βαθμό που θα μπορέσουν να περιηγηθούν σε μια ιστοσελίδα και να αντλήσουν πληροφορίες από αυτήν, καθώς και από τον βαθμό που θα μετασχηματίσουν τις πληροφορίες αυτές σε γνώση με τη χρήση του φύλλου εργασίας. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί με κριτήριο την επιτυχία των μαθητών και των μαθητριών στους παραπάνω τομείς, ενώ θα αξιολογηθεί και ο βαθμός στον οποίο διατηρήθηκε το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών, η προσήλωσή τους στη δραστηριότητα, η δυναμική που θα δημιουργηθεί στις ομάδες και η συζήτηση που θα αναπτυχθεί σχετικά με τη μη λεκτική έκφραση των συναισθημάτων, καθώς και ο εντοπισμός και η γραπτή καταγραφή των μη λεκτικών σημάτων. Φύλλο Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον δάσκαλο ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Επιπλέον, θα χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 2. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει περίπου μια ώρα. Δραστηριότητα 4 Κατά την τέταρτη δραστηριότητα τα παιδιά καλούνται να ασχοληθούν με κάτι σχετικά γνωστό τους. Τις λεγόμενες «φατσούλες» (emoticons) που χρησιμοποιούνται για να συμπληρώνουν ή να αποτελούν αυτόνομα μηνύματα στα κινητά τηλέφωνα ή κατά την επικοινωνία με τα μέσα μαζικής δικτύωσης. Οι ομάδες καλούνται να επισκεφθούν τη σελίδα «Εικόνο - Συναισθήματα» και να μελετήσουν τον πίνακα που βρίσκεται εκεί και που δίνει μια ερμηνεία σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει η κάθε «φατσούλα». Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να πουν τη γνώμη τους για το Σελίδα 18 από 38

19 αν συμφωνούν ή διαφωνούν με τη δοθείσα ερμηνεία, ενώ ο/η εκπαιδευτικός τους προκαλεί να δώσουν κι άλλες εναλλακτικές. Αφού όλοι και όλες που τη γνώμη τους, ο εκπαιδευτικός τους καλεί να ανοίξουν το ηλεκτρονικό λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη και συγκεκριμένα στην επιλογή «Σύνθετη Αναζήτηση», ο υπερσύνδεσμος της οποίας υπάρχει ενσωματωμένος στο site. Από εκεί και αφού ανοίξουν και τον υπερσύνδεσμο που οδηγεί στο Φύλλο Εργασίας 3 (εναλλακτικά μπορούν να το εκτυπώσουν), πληκτρολογούν ή αντιγράφουν με τις επιλογές της «αντιγραφής» και της «επικόλλησης» από τον πίνακα του Φύλλου Εργασίας τις ήδη υπάρχουσες λέξεις ή φράσεις που αντιστοιχούν στα συναισθήματα στο παράθυρο επιλογής με την ένδειξη «Ερμήνευμα». Με τον τρόπο αυτόν το Ηλεκτρονικό Λεξικό ανταποδίδει λέξεις οι οποίες μπορούν να δώσουν μια συμπληρωματική ερμηνεία σε αυτήν που μας δίνει ο πίνακας για κάθε «Φατσούλα». Για παράδειγμα, σε περίπτωση που πληκτρολογήσουμε στη θέση του «ερμηνεύματος» τη λέξη «κλόουν» που υπάρχει στον πίνακα, μας ανταποδίδει τις λέξεις «γελωτοποιός» και «παλιάτσος». Οι λέξεις αυτές μπορούν να γραφούν στο Φύλλο Εργασίας 3, ώσπου να συμπληρωθεί και ο δεύτερος κενός πίνακας με τις νέες λέξεις. Το Φύλλο Εργασίας 3 μπορεί να συμπληρωθεί στο χέρι ή στον κειμενογράφο, ανάλογα με τις δυνατότητες του εργαστηρίου και τις δεξιότητες των παιδιών. Η δραστηριότητα είναι αρκετά δύσκολη για τις δυνατότητες των παιδιών και είναι πολύ πιθανόν να χρειαστεί να παρέμβει ο/η εκπαιδευτικός κατά την εφαρμογή της. Αν από τον εκπαιδευτικό που εφαρμόσει το σενάριο θεωρηθεί ότι η δραστηριότητα είναι δύσκολη μπορεί και να παραλειφθεί. Αξιολόγηση των μαθητών Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί από τη δυνατότητα που δίνει στους μαθητές και τις μαθήτριες να διερευνήσουν στον ιστό και να ανακαλύψουν μόνοι τους τα στοιχεία που τους είναι απαραίτητα για την εργασία τους, με μόνη βοήθεια τη διακριτική παρέμβαση του εκπαιδευτικού. Παράλληλα, θα αξιολογηθεί η αυθεντικότητα του Σελίδα 19 από 38

20 περιβάλλοντος μάθησης που προσφέρεται στα παιδιά από την εφαρμογή, έτσι ώστε να τους δώσει τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν τον ψηφιακό γραμματισμό. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί συνολικά από την επίτευξη των στόχων σχετικά με τη χρήση του Ηλεκτρονικού Λεξικού από τους μαθητές, από τη δεξιότητά τους στην πληκτρολόγηση καθώς και από την ποικιλία των εκφράσεων που θα καταγράψουν οι μαθητές και οι μαθήτριες. Θα κριθεί, επίσης, από τον βαθμό που θα κινητοποιήσει τους μαθητές στο να επιτύχουν τον στόχο τους, καθώς και από την ικανότητά τους να λειτουργήσουν ομαδικά, ώστε να αποφασίσουν εύστοχα για το ποιες από τις εκφράσεις και λέξεις που θα τους επιστρέψει το Λεξικό είναι οι κατάλληλες για να καταγραφούν. Φύλλα Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται προφορικά και από τον δάσκαλο ενώ θα γίνεται επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Θα χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 3. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει ένα διδακτικό δίωρο. Δραστηριότητα 5 Η πέμπτη δραστηριότητα αποτελεί συνέχεια της τέταρτης, αν και δεν προϋποτίθεται η εφαρμογή της. Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές και οι μαθήτριες προσπαθούν να ανακαλύψουν από ποια στοιχεία του πληκτρολογίου αποτελείται μια «φατσούλα» και επιχειρούν να την ανασυνθέσουν. Για τον λόγο αυτό ανοίγουν το Φύλλο Εργασίας 4, προκειμένου να συμπληρώσουν τον πίνακα, έχοντας ως αναφορά το παράδειγμα που φαίνεται στην τρίτη στήλη. Πριν οι ομάδες αρχίσουν την εργασία τους, καλό είναι να αναλυθούν προφορικά τα στοιχεία που συνθέτουν μια «φατσούλα» (τελείες, παρενθέσεις, γράμματα, αριθμοί) και να εντοπισθούν στο πληκτρολόγιο από τους μαθητές ύστερα από σχετική εισήγηση - παρουσίαση του πληκτρολογίου από τον/την εκπαιδευτικό. Αξιολόγηση μαθητών Σελίδα 20 από 38

21 Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να γίνουν ικανοί να χρησιμοποιήσουν τον κειμενογράφο, να αποκτήσουν τη δεξιότητα να χρησιμοποιούν το πληκτρολόγιο και να τοποθετούν τα σημεία της στίξης. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Φύλλο Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα και από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον/την δάσκαλο/α ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Θα χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 4. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει μία διδακτική ώρα. Δραστηριότητα 6 Στην έκτη δραστηριότητα οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να επισκεφθούν την τοποθεσία της ιστοσελίδας με τίτλο «Χρώματα και συναισθήματα». Εκεί καλούνται να συνδυάσουν τα συναισθήματα με χρώματα. Για τον σκοπό αυτό, ακούν κάποια ενδεικτικά τραγούδια και καλούνται να χαλαρώσουν, αλλά και να εκφράσουν τις απόψεις τους. Αφού η συζήτηση ολοκληρωθεί, ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει το κείμενο που ακολουθεί στο site και αφορά τη σύνδεση των χρωμάτων με συγκεκριμένα συναισθήματα. Το κείμενο αυτό μπορεί να αναγνωστεί από τον/την εκπαιδευτικό ή από κάποια παιδιά που έχουν την ευχέρεια στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ο σχετικός σχολιασμός. Τέλος, για να εμπεδώσουν τα παιδιά τα όσα διάβασαν, αλλά και για να εκφραστούν, ανοίγουν με τη βοήθεια του κειμενογράφου το Φύλλο Εργασίας 5 και χρωματίζουν τις λέξεις που βρίσκονται εκεί με όποιο χρώμα πιστεύουν ότι ταιριάζει. Αξιολόγηση των μαθητών Η δραστηριότητα αυτή σε σχέση με τις προηγούμενες δίνει μεγαλύτερη ελευθερία στις ομάδες να αυτενεργήσουν και να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες που μπορούν να βρουν περιηγούμενοι «ελεύθερα» σε επιλεγμένες ιστοσελίδες, τεκμηριώνοντας τις Σελίδα 21 από 38

22 επιλογές τους. Τέλος, θα αξιολογηθεί η ικανότητα των μαθητών να χρησιμοποιούν τη λειτουργία που τους δίνει ο κειμενογράφος. για να χρωματίζουν τις λέξεις με όποιο χρώμα επιθυμούν. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Θα αξιολογηθεί θετικά αν αναπτυχθούν ικανοποιητικά οι δεξιότητες των μαθητών στο να χειρίζονται τον κειμενογράφο, να περιηγούνται στο διαδίκτυο και να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που βρίσκουν εκεί με κριτική διάθεση. Φύλλο Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα και από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον δάσκαλο ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Θα χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 5. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει μια διδακτική ώρα. Δραστηριότητα 7 Κατά την έβδομη δραστηριότητα οι ομάδες καλούνται να επισκεφθούν τον υπερσύνδεσμο της ιστοσελίδας με τίτλο «Μουσική και Συναισθήματα». Εκεί μπορούν να διαβάσουν το κείμενο του Μάνου Χατζηδάκι με τίτλο «Το νησί των συναισθημάτων». Εναλλακτικά, μπορούν να το δουν στο ενσωματωμένο βίντεο με τη συνοδεία μουσικής του συνθέτη. Το κείμενο που έχει τη μορφή παραμυθιού, είναι σύντομο, κατανοητό και προσφέρει τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Παράλληλα, προσφέρει στον/στην εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να επεκτείνει την ιστορία χρησιμοποιώντας και άλλα συναισθήματα που δεν αναφέρονται στο αρχικό κείμενο. Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να συμπληρώσουν το παραμύθι χρησιμοποιώντας το εργαλείο συνεργατικής γραφής titanpad. Όσο τα παιδιά γράφουν, μπορούν να ακούν δύο μουσικά κομμάτια που αφορούν συναισθήματα. Το πρώτο είναι η «Nostalgia» του συνθέτη Yanni και το δεύτερο η «Ωδή στη Χαρά» του Λ.Β. Μπετόβεν διασκευασμένη από παιδική χορωδία για παιδιά. Τέλος, μπορούν να Σελίδα 22 από 38

23 διαβάσουν το «Τραγούδι των συναισθημάτων» που βρίσκεται στο περιθώριο της σελίδας. Αξιολόγηση των μαθητών Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα αξιολογηθούν με βάση την ακρίβεια και τη σαφήνεια διατύπωσης των ιδεών τους στην προφορική επικοινωνία, τη χρήση εξειδικευμένου λεξιλογίου, στην επίδειξη συνεργασίας και στη δυνατότητα της χρήσης του κειμενογράφου ως εργαλείου συνεργατικής γραφής Αξιολόγηση της δραστηριότητας Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί με κριτήριο την επιτυχία της να δώσει κίνητρο στους μαθητές και τις μαθήτριες να συνθέσουν ένα αφηγηματικό κείμενο, έτσι ώστε να εκτελέσουν μια εργασία που να έχει νόημα γι αυτούς. Θα αξιολογηθεί επίσης η προστιθέμενη αξία της εφαρμογής titanpad ως εργαλείου που υποβοηθά τη συνεργατική γραφή. Στα θετικά θα πιστωθεί η επιτυχία των μαθητών και των μαθητριών στους παραπάνω τομείς, η ποιότητα του τρόπου δουλειάς τους, καθώς και η ποιότητα του παραγόμενου υλικού που θα είναι η συνέχεια του παραμυθιού του Μάνου Χατζηδάκι. Τέλος, θα αξιολογηθεί η επιτυχία της δραστηριότητας να κάνει τα παιδιά να αντιληφθούν ότι και η μουσική είναι ένας ακόμη τρόπος επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων. Φύλλο Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον δάσκαλο ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει ένα διδακτικό δίωρο. Δραστηριότητα 8 Η δραστηριότητα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο σχετίζεται με τον εντοπισμό από τις ομάδες των αντιδράσεών τους σε αρνητικά συναισθήματα, αλλά και την καταγραφή των τρόπων αντιμετώπισής τους. Οι μαθητές και οι μαθήτριες επισκέπτονται τον υπερσύνδεσμο με τίτλο «Γράφω για τα συναισθήματά μου». Εκεί οι ομάδες Σελίδα 23 από 38

24 εντοπίζουν και ανοίγουν τους συνδέσμους που παραπέμπουν στο περιβάλλον του εργαλείου συνεργατικής γραφής titanpad. Εκεί σύμφωνα με τις οδηγίες καλούνται εργαζόμενοι ομαδικά να γράψουν τους τρόπους που αντιδρούν σε περίπτωση που έρθουν αντιμέτωποι με ένα αρνητικό συναίσθημα. Αφού ολοκληρώσουν αυτόν τον κύκλο οι ομάδες με βάση τη σειρά που έχει προσυμφωνηθεί, ανοίγουν τα κείμενα των άλλων ομάδων και διαβάζοντας τι έχει γραφεί, απαντούν δίνοντας οδηγίες για τη διαχείριση των συναισθημάτων των συμμαθητών τους σύμφωνα με τη δική τους εμπειρία. Στο δεύτερο σκέλος της δραστηριότητας οι ομάδες καλούνται να κατασκευάσουν ένα avatar χρησιμοποιώντας τα πλούσια εργαλεία που τους δίνει η εφαρμογή Potrait Illustration Maker. Η εφαρμογή αυτή δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να εξασκηθούν στη χρήση του εργαλείου, να συνεργαστούν και να αντιληφθούν με πρακτικό τρόπο τη σύνδεση των συναισθημάτων με τις εκφράσεις του προσώπου. To avatar αυτό μπορεί η κάθε ομάδα να το εκτυπώσει και να το χρησιμοποιεί ως σύμβολο στις εργασίες της. Αξιολόγηση των μαθητών Πέρα από τη χρήση του εργαλείου θα αξιολογηθεί η ποιότητα της συνεργασίας μεταξύ των παιδιών καθώς και η αξιοποίηση των γνώσεων που αποκόμισαν από τις προηγούμενες δραστηριότητες για να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της συνεργατικής γραφής, καθώς και το on line εργαλείο κατασκευής avatar. Αξιολόγηση της δραστηριότητας Η δραστηριότητα θα αξιολογηθεί με κριτήριο την ποιότητα που θα προσθέσει το εργαλείο στην παραγωγή ενός περιγραφικού και ενός καθοδηγητικού κειμένου, καθώς και από τις ευκαιρίες συνεργασίας και αλληλοτροφοδότησης που θα δώσει στα παιδιά. Τέλος, η δραστηριότητα, μιας και είναι η τελευταία του σεναρίου, θα αξιολογηθεί με βάση τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν και τις εμπειρίες που αποκομίστηκαν, όχι μόνο για την παραγωγή του αποτελέσματος, αλλά κυρίως εξαιτίας της αξίας της διαδικασίας στη δόμηση της γνώσης. Σελίδα 24 από 38

25 Φύλλο Εργασίας Οι οδηγίες δίνονται μέσα και από το site ενώ οι απορίες θα λύνονται προφορικά από τον δάσκαλο ή θα γίνεται μια επίδειξη στον βιντεοπροβολέα. Η δραστηριότητα μπορεί να διαρκέσει τρεις διδακτικές ώρες περίπου. Σελίδα 25 από 38

26 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Φύλλο Εργασίας 1 Τι αισθάνεται ο Γιαννάκης; Εικόνα 1 Εικόνα 2 Εικόνα 3 Εικόνα 4 Σελίδα 26 από 38

27 Εικόνα 5 Εικόνα 6 Εικόνα 7 Εικόνα 8 Εικόνα 9 Σελίδα 27 από 38

28 Εικόνα 10 Εικόνα 11 Εικόνα 12 Εικόνα 13 Εικόνα 14 Σελίδα 28 από 38

29 Εικόνα 15 Εικόνα 16 Εικόνα 17 Εικόνα 18 Εικόνα 19 Σελίδα 29 από 38

30 Εικόνα 20 Εικόνα 21 Σελίδα 30 από 38

31 Φύλλο Εργασίας 2 Πρόσεξε ξανά τις φωτογραφίες από την προηγούμενη δραστηριότητα και περίγραψε Τι κάνει ο Παναγιώτης Γιαννάκης με τα μέλη του σώματός του όταν αισθάνεται διάφορα συναισθήματα. Σώμα Συναισθήματα μάτια στόμα χέρια χαρά αγάπη θυμός Σελίδα 31 από 38

32 λύπη ζήλια Ανησυχία- φόβος Απορία Σελίδα 32 από 38

33 Φύλλο Εργασίας 3 Σελίδα 33 από 38

34 Φύλλο Εργασίας 4 Σελίδα 34 από 38

35 Φύλλο Εργασίας 5 Σελίδα 35 από 38

36 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΈΣ Το σενάριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερη τάξη όπου με τα ίδια δεδομένα και υπολογιστικά εργαλεία οι μαθητές και οι μαθήτριες θα μπορούσαν να εμβαθύνουν περισσότερο στα δεδομένα, να προβληματιστούν σχετικά με τους λόγους που προκαλούν τα αρνητικά κυρίως συναισθήματα, να παράξουν κομψότερα κείμενα, αλλά και οπτικοαουστικό υλικό (βίντεο, μουσική) σχετικά με τα συναισθήματα και τη διαχείριση τους, τα οποία θα μπορούσαν να δημοσιεύσουν στη σχολική εφημερίδα ή στην ιστοσελίδα της τάξης και να τα κοινοποιήσουν στην τοπική κοινωνία. Το μοντέλο της διερευνητικής εργασίας που προτείνει το σενάριο μπορεί να διευρυνθεί και σε άλλους γνωστικούς τομείς και σε μεγαλύτερες τάξεις να είναι λιγότερο καθοδηγούμενο. Τα συμπεράσματα που τυχόν θα προκύψουν από τέτοιες εργασίες μπορούν να εμπλουτίσουν τα λήμματα ηλεκτρονικών εγκυκλοπαιδειών όπως η Wikipedia. Τέλος, το σενάριο θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος Αγωγής Υγείας σχετικά με τα συναισθήματα και την έκφρασή τους. Η. ΚΡΙΤΙΚΉ Οι δραστηριότητες που αναφέρονται παραπάνω εμπλουτίζουν το μάθημα με στοιχεία που περιέχονται σε πόρους που προέρχονται από τις ΤΠΕ, ενώ σε αρκετά σημεία ξεφεύγουν από τη λογική και τη σειρά που έχει το σχολικό εγχειρίδιο. Καλό θα είναι οι μαθητές να εργάζονται σε ομάδες χρησιμοποιώντας το εργαστήριο υπολογιστών ενώ με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα να γίνονται μόνο οι παρουσιάσεις και να δίνονται οι διευκρινίσεις από τον εκπαιδευτικό. Το site μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτούσιο από όποιον εκπαιδευτικό το επιθυμεί. Η σειρά που προτείνονται οι δραστηριότητες δεν είναι δεσμευτική για τον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός που θα το εφαρμόσει μπορεί να παραλείψει κάποιες δραστηριότητες, ενώ κάποιες μπορεί να τις τροποποιήσει. Σελίδα 36 από 38

37 Όλα τα φύλλα εργασίας είναι ενσωματωμένα στο site και μπορούν να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό, ανάλογα με τις ανάγκες του. Τα φύλλα εργασίας μπορούν να συμπληρωθούν είτε με τη βοήθεια του κειμενογράφου είτε να εκτυπωθούν και να συμπληρωθούν παραδοσιακά. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Γαβριηλίδου, Ζ., Σφυρόερα, Μ., Μπεζέ, Λ Γλώσσα Β Δημοτικού: Ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, τεύχος γ. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Γιανναράς, Χ Το ρητό και το άρρητο, Τα γλωσσικά όρια ρεαλισμού της μεταφυσικής. Αθήνα: Εκδ. Ίκαρος. Ηλιοπούλου, Μ Γράφω σωστά τις σκέψεις μου για τη Β Δημοτικού. Αθήνα: Πατάκης. Κουφόπουλος, Ι. & Γ. Μούκα WebQuest: Ένας νέος τύπος εκπαιδευτικής δραστηριότητας που εντάσσει και αξιοποιεί το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών και δεξιοτήτων. 4 ο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Κυρίδης, Α., Δρόσος, Β., Ντίνας, Κ Η πληροφοριακή Επικοινωνιακή Τεχνολογία στην προσχολική και πρωτοσχολική Εκπαίδευση: Το παράδειγμα της γλώσσας. Αθήνα: Δαρδανός. Ματσαγγούρας, Η Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. Οικονόμου, Α Συναισθήματα: η γλώσσα τους. Π.Ι., Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας & της Λογοτεχνίας στο Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα. Σολωμονίδου, Χ Νέες τάσεις στην εκπαιδευτική τεχνολογία Εποικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: Μεταίχμιο. Χαραλαμπόπουλος, Α. & Χατζηασαββίδης, Σ Η διδασκαλία της Λειτουργικής χρήσης της Γλώσσας: Θεωρία και Πρακτική Εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κώδικας. Σελίδα 37 από 38

38 Χατζηλουκά-Μαυρή, Ε Από την επικοινωνιακή κειμενοκεντρική προσέγγιση στη παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού (ή η διδασκαλία του γραπτού λόγου στο δημοτικό σχολείο σήμερα): Η περίπτωση της Κύπρου. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 16, Διατίθεται στον διαδικτυακό τόπο: Waltzlawick, P., Beavin-Bavelas, Janet,, Jackson, Don Ανθρώπινη επικοινωνία και οι επιδράσεις της στη συμπεριφορά. Μετάφραση: Άσπα Γολέμη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Σελίδα 38 από 38