Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις

Transcript

1 Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις Ενότητα: Άμεσες Ξένες Επενδύσεις προς και από την Ελλάδα Διδάσκων: Δημήτρης Γιακούλας

2 Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Ελλάδα (εισροές)

3 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετία 1950 Η Ελλάδα υπήρξε παραδοσιακά χώρα προορισμού Α.Ξ.Ε. Το φτηνό εργατικό δυναμικό αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης Α.Ξ.Ε. σε κλάδους της βιομηχανίας αρχικά, κυρίως από τις Η.Π.Α. και εν συνεχεία από ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, με τη Γερμανία να πρωτοστατεί. Κατά τη δεκαετία του 1950 η εισροή ΑΞΕ στην Ελλάδα ήταν περιορισμένη κυρίως: Α) λόγω της αρνητικής στάσης των κυβερνήσεων (παρά τον ιδιαίτερα φιλελεύθερο Ν.2687/53) σε ΑΞΕ που δεν είχαν καθαρά εξαγωγικό χαρακτήρα και ήταν ανταγωνιστικές των εγχώριων επενδύσεων. Σκοπός ήταν να προστατευτούν οι εγχώριες βιομηχανίες οι οποίες επανεκκινούσαν μετά τη διάλυσή τους κατά το Β ΠΠ. Β) της επικράτησης διεθνώς εκείνη την περίοδο των Α.Ξ.Ε. αναζήτησης αγορών, ενώ η Ελλάδα ήταν μία ιδιαίτερα μικρή και χαμηλής ανάπτυξης αγορά. Ο κύριος όγκος των ΑΞΕ (75%) εισέρχονταν στη χώρα κατευθύνονταν κυρίως σε κλάδους της μεταποίησης στους οποίους το ελληνικό κεφάλαιο είχε πολύ μικρή συμμετοχή όπως τα μεταφορικά μέσα, τα βασικά μέταλλα, το πετρέλαιο, τα χημικά και πλαστικά ελαστικά. Επίσης 15% κατευθυνόταν στους τομείς της Κλωστοϋφαντουργίας, του Καπνού και του Χαρτιού. Η ελληνική μεταποίηση συγκεντρωνόταν σε τομείς καταναλωτικών προϊόντων έντασης εργασίας και προσανατολισμένων στην εγχώρια αγορά. Ως αποτέλεσμα οι Α.Ξ.Ε. για την ανάπτυξη σύγχρονου κεφαλαιουχικού βιομηχανικού εξοπλισμού (π.χ. εργαλειομηχανές) ήταν σχεδόν μηδενικές. Εν τέλει, η ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να μεταβάλει τον αγροτικό της χαρακτήρα και να διοχετεύσει επενδύσεις στη μεταποίηση.

4 Οι Α.Ξ.Ε. στη μεταποίηση αποτελούσαν ένα μικρό ποσοστό του συνόλου των ακαθάριστων επενδύσεων

5 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετίες Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1960 η τάση άρχισε να αλλάζει και να αυξάνονται σημαντικά οι εισροές στην Ελλάδα. Δόθηκαν επιπλέον κίνητρα (Ν.Δ. 89/67) στους ξένους επενδυτές αλλά καθοριστική ήταν η συμφωνία σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ το 1961 η οποία έδινε στις επιχειρήσεις που παρήγαγαν στην Ελλάδα το διπλό πλεονέκτημα Α) της εξυπηρέτησης της εγχώριας αγοράς υπό καθεστώς σχετικής προστασίας και Β) εξαγωγής του προϊόντος τους στην Κοινή Αγορά υπό καθεστώς ελεύθερου εμπορίου. Ως αποτέλεσμα οι εισροές στη χώρα την περίοδο παρουσίασαν μέση ετήσια αύξηση 40,4% και κατευθύνονταν κυρίως στη μεταποίηση. Κατά τη δεκαετία του 1960 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 η Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για επενδύσεις σε κλάδους της βιομηχανικής παραγωγής αφού το μεγαλύτερο μέρος (περίπου τα ¾) των ΑΞΕ στην Ελλάδα κατευθυνόταν σε κλάδους όπως τα χημικά, τα βασικά μέταλλα και τα μεταφορικά μέσα (κυρίως ναυπηγεία και αμαξώματα). Παράλληλα όμως, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 αρχίζει να διαφαίνεται μία τάση μεταστροφής προς βιομηχανίες καταναλωτικών προϊόντων όπως αυτές των τροφίμων και των ηλεκτρικών συσκευών. Καθ όλη την περίοδο από το 1962 έως το 1980 οι εισροές αυξάνονται σημαντικά. Ειδικότερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ξεκινά μία περίοδος κατά την οποία οι εισροές ΑΞΕ στην Ελλάδα παρουσίασαν ακόμα μεγαλύτερη αύξηση έως και το 1980.

6 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετίες Την περίοδο εκείνη είναι έντονο και το φαινόμενο βιομηχανιών οι οποίες μετανάστευσαν από τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες σε εκείνες με χαμηλό κόστος εργασίας, τις οποίες και χρησιμοποίησαν ως εξαγωγικές βάσεις, με προορισμό τις αγορές προέλευσης τους. Τέτοιου τύπου ΑΞΕ πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα σε κλάδους όπως τα Κλωστοϋφαντουργικά, τα Έτοιμα Ενδύματα και το Δέρμα. Το ξένο κεφάλαιο κατείχε σημαντικό μέρος της ελληνικής μεταποίησης τις δεκαετίες του 1960 και 1970 αν και ο βαθμός του ελέγχου έβαινε μειούμενος καθώς η ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα εντεινόταν. Παράλληλα το μέγεθος των ξένων επιχειρήσεων είναι σημαντικά μεγαλύτερο των εγχώριων επιχειρήσεων. Την περίοδο οι ΗΠΑ ήταν η χώρα προέλευσης με περισσότερο από 39,0% του συνόλου των εισροών ΑΞΕ στην Ελλάδα, ενώ η Γαλλία ήταν η δεύτερη σε σπουδαιότητα χώρα προέλευσης με ποσοστό περίπου 25,0%. Μεταξύ 1970 και 1975 σημειώθηκε μια στροφή ως προς τη χώρα προέλευσης του ξένου κεφαλαίου υπέρ των χωρών-μελών της τότε ΕΟΚ με τα γερμανικά κεφάλαια να πρωτοστατούν. H ταχεία αύξηση της ευρωπαϊκής συμμετοχής εν μέρει μόνο οφείλεται στην είσοδο εντελώς νέων επιχειρήσεων αλλά και στη μεγέθυνση θυγατρικών ευρωπαϊκής προέλευσης εγκατεστημένων πριν από το 1970.

7

8 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετίες Οι δεκαετίες του 1980 και του 1990 θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως στάσιμες για τις εισροές ΑΞΕ στην Ελλάδα σε μία εποχή που οι διεθνείς ροές αυξάνονταν λόγω της παγκοσμιοποίησης και της εμφάνισης νέων αγορών στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) και της Ασίας. Χαρακτηριστικό της ελληνικής στασιμότητας είναι ότι από το 1981 έως και το 1998 οι εισροές ΑΞΕ στην Ελλάδα παρουσίασαν μέση ετήσια μείωση 1,6% σε αντιδιαστολή με τις παγκόσμιες εισροές, οι οποίες παρουσίασαν μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 17,6% και τις εισροές στις χώρες που αποτελούν σήμερα την Ευρωπαϊκή Ένωση οι οποίες παρουσίασαν μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 26,5%. Κατά την ίδια περίοδο το απόθεμα ΑΞΕ στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 90% ποσοστό εμφανώς χαμηλότερο από αυτό της ΕΕ και παγκοσμίως (125% και 145,8% αντίστοιχα). Συνολικά, φαίνεται ότι η Ελλάδα χάνει την ελκυστικότητα της, σε σχετικούς όρους, εντός της Ε.Ε. η οποία την ίδια περίοδο τείνει σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό οικονομικής ολοκλήρωσης. Το απόθεμα των εισερχόμενων ΑΞΕ στην Ελλάδα ως ποσοστό αποθέματος των εισροών ΑΞΕ στην Ε.Ε. μειώνεται από 2,4% το 1980 σε 1,2% το 1999 και 1,0% περίπου το 2000.

9 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετίες Κατά την περίοδο αυτή παρατηρείται μία τάση μεταστροφής σε κλάδους των υπηρεσιών όπως το εμπόριο, η χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση και ο τουρισμός ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των εξαγορών έναντι των πρωτογενών ΆΞΕ. Η μεταποίηση είναι ο τομέας που φαίνεται να συγκεντρώνει τις περισσότερες Α.Ξ.Ε, ενώ από το 1988 και μετά οι Α.Ξ.Ε. κατανέμονται ισόποσα μεταξύ δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα. Η συμμετοχή της γεωργίας, ενώ είναι σημαντική τα έτη 1981 και 1984, μειώνεται από το 1991 και μετά και μηδενίζεται στα τέλη της δεκαετίας του Όσον αφορά την κατανομή των ΑΞΕ στο εσωτερικό της μεταποίησης, εντείνεται η τάση μετατόπισης του ενδιαφέροντος από τους κλάδους κεφαλαιουχικών προϊόντων τους κλάδους των καταναλωτικών προϊόντων που ξεκίνησε το δεύτερο μισό της δεκαετίας του Τα Τρόφιμα και τα Ποτά συγκεντρώνουν το 28,5% και περίπου το 6,0% αντίστοιχα του συνόλου των ΑΞΕ στην ελληνική μεταποίηση την περίοδο , ενώ η συμμετοχή κλάδων, όπως τα Πετρελαιοειδή και τα Βασικά Μέταλλα, υποχωρεί σε σχέση με την περίοδο πριν από το Κλάδοι όπως οι Ηλεκτρικές Συσκευές, τα Μεταφορικά Μέσα, τα Μη Μεταλλικά Ορυκτά είτε διατηρούν είτε αυξάνουν το μερίδιο τους σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.

10 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: δεκαετίες Φαίνεται ότι η Ελλάδα δεν κατάφερε να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα που πρόσφερε η εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης στην Ε.Ε., αναβαθμίζοντας τα πλεονεκτήματα τύπου L που διέθετε, και να προσελκύσει έτσι αυξανόμενες ΑΞΕ σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφερειακές και παρόμοιου μεγέθους χώρες. Αν και κατάφερε να πενταπλασιάσει το απόθεμα ΑΞΕ κατά την εικοσαετία , ο βαθμός απορρόφησης ΑΞΕ από την Ελλάδα στο σύνολο των περιφερειακών χωρών μειώθηκε από 18,3% το 1980 σε 6,0% περίπου κατά μέσο όρο τη διετία Ένα άλλο χαρακτηριστικό της περιόδου είναι η μείωση της σχετικής σημασίας των ΗΠΑ ως χώρας προέλευσης των ξένων κεφαλαίων από 47,8% το 1970 σε 34,1%, 13,5% το 1988, 5,0% το 1997, και 2,0% τη διετία Αντίθετα, οι χώρες της Ε.Ε. αυξάνουν το ποσοστό τους από 45,3% το 1970, 41,8% το 1975, 71,5% το 1988, 83,0% το 1997,92,0% το 1998 και 81,0% το Η αύξηση της σχετικής σημασίας της Ε.Ε. ως πηγής ΑΞΕ που κατευθύνονται στην Ελλάδα υποδηλώνει την ενσωμάτωση της ελληνικής οικονομίας στην ενιαία εσωτερική αγορά.

11 Η διακεκομμένη γραμμή οριοθετεί των ένωση των δύο πηγών των στοιχείων της χρονοσειράς. Μέχρι και το 1969 τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Κυρκιλή ενώ μετά το 1969 από τη βάση δεδομένων της UNCTAD. Τα στοιχεία της UNCTAD είναι αναθεωρημένα και πιθανόν να υπάρχουν κάποιες μικρές αναντιστοιχίες με τα προηγούμενα.

12 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: 2001-σήμερα Η κατάσταση φαίνεται να αλλάζει από το 1999 και μετά όπου η Ελλάδα μπαίνει σε μία εποχή μεγάλης αύξησης των μεταβολών στις ροές ΑΞΕ οι οποίες συνοδεύουν την είσοδό της στη ζώνη του ευρώ και την περαιτέρω απελευθέρωση των κεφαλαιακών ροών που επέφερε η απάλειψη της ανασφάλειας όσον αφορά στη διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας αλλά και η επίδραση της ανόδου του χρηματιστηρίου μέσω της οποίας δημιουργήθηκαν μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεις. Αντίστοιχα μεγάλες μεταβολές κατά την περίοδο αυτή παρατηρούμε και σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο. Δεδομένου ότι αυτές οι μεγάλες μεταβολές ενδέχεται να στρεβλώσουν τη συνολική εικόνα είναι προτιμότερο να εξετάσουμε τα αποθέματα.

13 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: 2001-σήμερα Είναι δυνατό να διακριθούν δύο βασικές υποπερίοδοι στο διάστημα : Α) Η πρώτη περίοδος αναφέρεται στο διάστημα όπου τα ελληνικά αποθέματα ΑΞΕ φαίνεται να ακολουθούν την αύξηση των αντιστοίχων της ΕΕ (159,8% οι ελληνικές, 172,8% οι της ΕΕ και 100,4% οι παγκόσμιες). Εν τούτοις η σχετική θέση της Ελλάδας ως προς την προσέλκυση Α.Ξ.Ε. στην Ε.Ε. δε μεταβλήθηκε καθώς δεν προχώρησε σε δομικούς μετασχηματισμούς για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, της ανταγωνιστικότητας και της απόδοσης των επενδύσεων. Υπάρχει μία άποψη ότι ενώ η συμμετοχή στην κοινή αγορά φαίνεται ενίσχυσε την εισροή Α.Ξ.Ε. η συμμετοχή της χώρας στο ευρώ φαίνεται να έδρασε ανασχετικά. B) Η δεύτερη υποπερίοδος αναφέρεται στο διάστημα και χαρακτηρίζεται από την έλευση της κρίσης η οποία ήταν ιδιαίτερα σφοδρή για την ελληνική οικονομία. Κατά το διάστημα αυτό υπήρξε τεράστια πτώση τόσο στις εισροές όσο και στο απόθεμα Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα που σημαίνει ότι σημειώθηκε μεγάλη αποεπένδυση. Αρχικά υπήρξε κατακόρυφη πτώση του αποθέματος από το 2008 έως το Η τάση αυτή φαίνεται να ανακόπτεται προσωρινά και να υπάρχει ανάκαμψη αλλά η πολιτική αστάθεια και η επιβολή capital controls το 2015 μειώνει περαιτέρω το απόθεμα. Από το 2016 φαίνεται να υπάρχει κάποια ανάκαμψη.

14 Πηγή: UNCTADstat Εισροές Α.Ξ.Ε στην Ελλάδα σε εκ. $ Απόθεμα εισροών Α.Ξ.Ε στην Ελλάδα (εκ. $)

15 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: 2001-σήμερα. Χώρες προέλευσης. Ο κύριος όγκος του αποθέματος Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα προέρχεται από τις χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης, δηλαδή από το Λουξεμβούργο, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Γαλλία και από τις Η.Π.Α. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Λουξεμβούργο εμφανίζεται να είναι από τις βασικές χώρες προέλευσης Α.Ξ.Ε. στην Ευρώπη, καθώς, λόγω του ευνοϊκού φορολογικού του καθεστώτος, πολλές επιχειρήσεις εγκαθιστούν εκεί την έδρα τους. Κατά την περίοδο της κρίσης οι χώρες από τις οποίες παρατηρείται η μεγαλύτερη απόσυρση επενδυμένου κεφαλαίου είναι το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Γαλλία ενώ οι χώρες οι οποίες σημειώνουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις επενδυμένου κεφαλαίου είναι η Γερμανία, η Αυστρία και το Βέλγιο.

16 Αποθέματα εισροών Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα Ηνωμένα Λιχτενστάιν Ελβετία Βέλγιο Ιρλανδία Σουηδία Ισπανία Δανία Αυστρία Ιαπωνία Ρωσία Αραβικά Κύπρος 2% 1% 1% 1% Εμιράτα 0% Ιταλία 3% 0% Λουξεμβούργο Ηνωμένο Βασίλειο 3% 25% 6% ΗΠΑ 6% Γαλλία 8% Λοιπές χώρες 10% ΗΠΑ 9% 2001 Γερμανία 12% 2011 Ηνωμένα Αραβικά Ισπανία Ιαπωνία Ρωσία Αυστρία Λιχτενστάιν Ιρλανδία Σουηδία Δανία 4% 0% 3% Εμιράτα Βέλγιο Ελβετία 1% 1% 0% 1% 1% 2% 3% Κύπρος 6% Ιταλία 3% Ηνωμένο Βασίλειο 5% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ολλανδία 20% Λουξεμβούργο 23% Γερμανία Γαλλία Λοιπές χώρες 13% 9% 4% Ολλανδία 13% Ελβετία Λιχτενστάιν Ιρλανδία Βέλγιο Σουηδία Ισπανία Δανία Ιαπωνία Αυστρία Ρωσία Κύπρος Ιταλία 1% 0% 1% Εμιράτα 0% 1% 0% 4% 0% 2% Ηνωμένο Βασίλειο 7% ΗΠΑ 5% Γαλλία 11% Λοιπές χώρες 10% Γερμανία 4% 2006 Ηνωμένα Αραβικά [CATEGORY NAME] [PERCENTAGE] Ολλανδία 23% Λοιπές χώρες Αυστρία Βέλγιο Ηνωμένα Ηνωμένο 1% 5% ΗΠΑ Αραβικά Βασίλειο 7% Κύπρος Εμιράτα 2% 2% -7% Ελβετία 0% Δανία Σουηδία 6% 0% Ισπανία Γαλλία Ρωσία 0% 3% 7% 0% Ολλανδία 19% 2016 Ιρλανδία Ιταλία Λιχτενστάιν Ιαπωνία 0% 3% Λουξεμβούργο 0% 18% Γερμανία 18%

17 Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα: 2001-σήμερα. Κλαδική κατανομή Η στροφή των Α.Ξ.Ε. στις υπηρεσίες στην Ελλάδα είναι πλέον εντονότατη συνεχίζοντας την τάση που ξεκίνησε από την προηγούμενη δεκαετία. Μέχρι και πριν την κρίση πρωτοστατεί ο κλάδος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και ακολουθεί ο κλάδος του εμπορίου ενώ από τους μεταποιητικούς κλάδους το μεγαλύτερο απόθεμα συγκεντρώνεται στα τρόφιμα και στα πλαστικά/χημικά. Με την έλευση της κρίσης υπήρξε τεράστια αποεπένδυση στους κλάδους των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των τροφίμων σε βαθμό που φαίνεται ότι η μείωση του αποθέματος ΑΞΕ στην Ελλάδα οφείλεται αποκλειστικά στην αποεπένδυση σε από αυτούς. Σημαντικές μειώσεις παρουσιάζουν και οι κλάδοι των μεταλλικών προϊόντων και των πλαστικών. Αντίθετα οι κλάδοι που παρουσίασαν σημαντική αύξηση η οποία όμως δεν ήταν ικανή να αντισταθμίσει τις μειώσεις των προηγουμένων ήταν του εμπορίου, της ψυχαγωγίας και της ενέργειας, του αερίου και του

18 Σύνολο Συνολικά κεφάλαια (in terms of stocks ) τέλος έτους αναφοράς Χρηματοπιστωτικές και Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες ασφαλιστικές δραστηριότητες Εμπόριο και επισκευές Εμπόριο και επισκευές Εμπόριο και επισκευές Τρόφιμα, ποτά και καπνός Ενημέρωση και επικοινωνία Ενημέρωση και επικοινωνία Τρόφιμα, ποτά και καπνός Ενημέρωση και επικοινωνία Τρόφιμα, ποτά και καπνός Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών και πλαστικού Ενημέρωση και επικοινωνία Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών και πλαστικού Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών και πλαστικού Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο και νερό Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών και πλαστικού Εμπόριο και επισκευές Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Μεταλλικά προϊόντα και μηχανήματα Μεταλλικά προϊόντα και 942 μηχανήματα Λοιπές μεταποιητικές βιομηχανίες Τρόφιμα, ποτά και καπνός Λοιπές μεταποιητικές βιομηχανίες Λοιπές μεταποιητικές 938 βιομηχανίες Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο 943 και νερό 990 Γεωργία, ορυχεία Ξενοδοχεία και εστιατόρια 622 Ξενοδοχεία και εστιατόρια 896 Ξενοδοχεία και εστιατόρια Μεταλλικά προϊόντα και 649 μηχανήματα Μεταφορές και αποθήκευση 326 Κατασκευές Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές 516 δραστηριότητες Λοιπές μεταποιητικές 614 βιομηχανίες Γεωργία, ορυχεία Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές 270 δραστηριότητες Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές 350 δραστηριότητες Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές 585 δραστηριότητες Κατασκευές Μεταφορές και 241 αποθήκευση Μεταφορές και 293 αποθήκευση 580 Μεταφορές και αποθήκευση Λοιπές υπηρεσίες Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο 172 και νερό Μεταλλικά προϊόντα και 230 μηχανήματα 512 Ξενοδοχεία και εστιατόρια 631 Κλωστοϋφαντουργικές ύλες και ξύλο Κλωστοϋφαντουργικές ύλες 155 και ξύλο 162 Κατασκευές Διοικητικές και υποστηρικτικές 346 δραστηριότητες 602 Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες 136 Υγεία και κοινωνική μέριμνα 130 Γεωργία, ορυχεία 339 Κατασκευές 399 Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οπτικά προϊόντα 116 Λοιπές υπηρεσίες Διαχείριση ακίνητης 118 περιουσίας Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές 280 δραστηριότητες 279 Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες 104 Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες 110 Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Κλωστοϋφαντουργικές ύλες 250 και ξύλο 122 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 97 Γεωργία, ορυχεία 80 Υγεία και κοινωνική μέριμνα 186 Υγεία και κοινωνική μέριμνα 73 Υγεία και κοινωνική μέριμνα Διαχείριση ακίνητης 16 περιουσίας Κλωστοϋφαντουργικές ύλες 77 και ξύλο 144 Μη κατανεμόμενα 70 Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο και νερό Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, 3 οπτικά προϊόντα 59 Λοιπές υπηρεσίες Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, 26 οπτικά προϊόντα 29 Μη κατανεμόμενα 2 Μη κατανεμόμενα Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, 24 οπτικά προϊόντα Οχήματα και λοιπός 8 εξοπλισμός μεταφορών 11 Οχήματα και λοιπός εξοπλισμός μεταφορών 4 Λοιπές υπηρεσίες 10 Εκπαίδευση 0 Εκπαίδευση 1 Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες

19 Δείκτης επίδοσης στην εισροή Α.Ξ.Ε. (FDI Performance index) Ο δείκτης αυτός καταρτιζόταν από την U.N.C.T.A.D. (έχει σταματήσει) και μετρούσε την επίδοση των χωρών στην προσέλκυση ΑΞΕ Ο δείκτης προκύπτει από το λόγο του μεριδίου των εισροών της χώρας στις παγκόσμιες εισροές ως προς το μερίδιο του ΑΕΠ της χώρας στο παγκόσμιο ΑΕΠ Πit: Δείκτης επίδοσης στην εισροή ΑΞΕ της χώρας i για τη χρονική περίοδο t ΑΞΕit: Η εισροή ΑΞΕ στη χώρα i για τη χρονική περίοδο t ΑΞΕwt:Η εισροή ΑΞΕ παγκόσμια για τη χρονική περίοδο t ΑΕΠit: Το ΑΕΠ της χώρας i για τη χρονική περίοδο t ΑΕΠwt: Το παγκόσμιο ΑΕΠ για τη χρονική περίοδο t Όταν ο δείκτης παίρνει τιμές μεγαλύτερες του 1 σημαίνει ότι το μερίδιο ΑΞΕ που εισέρχονται στη χώρα είναι μεγαλύτερο από το μερίδιο του ΑΕΠ της στην παγκόσμια οικονομία. Όταν ο δείκτης παίρνει τιμές ίσες με 1 σημαίνει ότι το μερίδιο ΑΞΕ που εισέρχονται στη χώρα είναι ίσο με το μερίδιο του ΑΕΠ της στην παγκόσμια οικονομία. Όταν ο δείκτης παίρνει τιμές μικρότερες του 1 σημαίνει ότι το μερίδιο ΑΞΕ που εισέρχονται στη χώρα είναι μικρότερο από το μερίδιο του ΑΕΠ της στην παγκόσμια οικονομία.

20 Δείκτης επίδοσης στην εισροή Α.Ξ.Ε. (FDI Performance index) 3,5 3 2,5 2 Greece/World 1,5 1 0,5 0 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Greece/EU28 Η επίδοση της Ελλάδας στην εισροή Α.Ξ.Ε μειώνεται σταδιακά από τη δεκαετία του Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 στη χώρα εισρέουν λιγότερες Α.Ξ.Ε. από ότι ορίζει το μέγεθός της σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Πηγή: UNCTADstat, επεξεργασία από τον συγγραφέα

21 Χώρα Απόθεμα εισροών Α.Ξ.Ε./Α.Ε.Π. στις χώρες της Ε.Ε Απόθεμα/ ΑΕΠ Χώρα Απόθεμα/ ΑΕΠ Χώρα Απόθεμα/ ΑΕΠ Χώρα Απόθεμα/ ΑΕΠ Χώρα Απόθεμα/ ΑΕΠ Χώρα 2016 Απόθεμα/ ΑΕΠ Εστονία _ Λουξεμβούργο.. Λουξεμβούργο.. Μάλτα 909,5 Μάλτα 1529,2 Μάλτα 1687,0 Τσεχία _ Ιρλανδία 61,7 Ιρλανδία 122,9 Λουξεμβούργο 202,4 Κύπρος 647,7 Κύπρος 876,3 Κροατία _ Βέλγιο 44,0 Βέλγιο 85,6 Βέλγιο 117,5 Λουξεμβούργο 378,9 Λουξεμβούργο 421,0 Λετονία _ Ολλανδία 28,6 Ολλανδία 66,3 Ολλανδία 76,1 Βέλγιο 178,9 Ιρλανδία 285,6 Σλοβακία _ Ουγγαρία 28,5 Μάλτα 58,2 Εστονία 71,4 Ιρλανδία 120,7 Ολλανδία 104,6 Λιθουανία _ Μάλτα 22,2 Ουγγαρία 51,0 Ουγγαρία 69,8 Βουλγαρία 80,2 Βέλγιο 101,2 Σλοβενία _ Γαλλία 19,5 Εστονία 50,4 Βουλγαρία 68,5 Εστονία 70,6 Βουλγαρία 84,6 Λουξεμβούργο.. Εστονία 17,3 Δανία 45,8 Σλοβακία 67,6 Ολλανδία 68,3 Εστονία 84,3 Κύπρος *** Ισπανία 17,2 Τσεχία 40,2 Ιρλανδία 67,4 Σουδία 63,0 Ουγγαρία 62,8 Ιρλανδία 79,0 Πορτογαλία 16,8 Σουδία 38,3 Κύπρος 67,4 Ουγγαρία 60,9 Τσεχία 59,8 Βέλγιο 33,2 Η.Β. 16,4 Σλοβακία 38,0 Σουδία 54,8 Σλοβακία 52,9 Πορτογαλία 58,3 Ολλανδία 23,3 Λετονία 15,7 Κύπρος 36,3 Τσεχία 51,4 Τσεχία 52,9 Σουδία 56,9 Μάλτα 19,1 Τσεχία 12,8 Πορτογαλία 31,4 Κροατία 48,3 Κροατία 45,3 Κροατία 55,5 Η.Β. 18,2 Γερμανία 12,6 Η.Β. 29,7 Πορτογαλία 43,0 Η.Β. 44,4 Λετονία 52,1 Ισπανία 13,8 Σουδία 12,1 Ισπανία 28,3 Η.Β. 38,7 Λετονία 42,6 Σλοβακία 46,5 Γερμανία 13,5 Δανία 11,9 Λετονία 22,3 Ισπανία 36,5 Πορτογαλία 42,4 Η.Β. 46,1 Πορτογαλία 13,1 Σλοβακία 9,5 Λιθουανία 21,8 Λιθουανία 36,4 Ισπανία 42,3 Ισπανία 45,4 Δανία 10,6 Σλοβενία 9,4 Γερμανία 21,8 Ρουμανία 36,0 Ρουμανία 37,5 Αυστρία 40,6 Γαλλία 9,1 Λιθουανία 8,4 Πολωνία 21,2 Λετονία 35,0 Αυστρία 35,6 Πολωνία 40,0 Αυστρία 6,9 Αυστρία 8,3 Βουλγαρία 20,8 Πολωνία 33,6 Λιθουανία 32,8 Ρουμανία 39,8 Σουδία 6,7 Ελλάδα 8,2 Ρουμανία 20,5 Αυστρία 32,6 Φινλανδία 32,6 Φινλανδία 34,9 Ελλάδα 6,5 Πολωνία 7,2 Φινλανδία 18,6 Φινλανδία 32,6 Πολωνία 31,1 Λιθουανία 32,4 Ουγγαρία 6,1 Φινλανδία 6,5 Αυστρία 17,8 Δανία 32,6 Δανία 28,6 Δανία 31,9 Ιταλία 5,0 Ιταλία 5,7 Κροατία 14,6 Γερμανία 26,6 Γερμανία 26,6 Σλοβενία 29,1 Φινλανδία 3,1 Βουλγαρία 5,5 Γαλλία 14,1 Σλοβενία 22,4 Γαλλία 24,4 Γαλλία 28,4 Βουλγαρία 2,0 Κροατία 4,2 Σλοβενία 12,1 Γαλλία 21,2 Σλοβενία 22,4 Γερμανία 22,5 Πολωνία 0,5 Κύπρος 3,0 Ελλάδα 10,2 Ιταλία 16,1 Ιταλία 15,6 Ιταλία 18,9 Ρουμανία 0,1 Ρουμανία 3,0 Ιταλία 9,9 Ελλάδα 15,1 Ελλάδα 10,1 Ελλάδα 14,2

22 Παρά τη μεγάλη αύξηση των εισροών στην Ελλάδα φαίνεται ότι η προσέλκυση Α.Ξ.Ε από την Ελλάδα υπολειπόταν σημαντικά από τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Φαίνεται ότι η αδυναμία της Ελλάδας να προσελκύσει Α.Ξ.Ε. παρέμεινε και μετά την είσοδό της στην Ο.Ν.Ε. Η αδυναμία αυτή πέρα από τα διαχρονικά διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας οφείλεται και στην είσοδο των ΧΚΑΕ στην ΕΕ οι οποίες αποτέλεσαν ένα ιδανικό προορισμό για τις γερμανικές Α.Ξ.Ε.

23 Γιατί έχουμε χαμηλές επιδόσεις; Δομή αγοράς/ επιχειρηματικό περιβάλλον Η Ελλάδα έχει ένα από τα πιο περιοριστικά επιχειρηματικά περιβάλλοντα στην Ε.Ε. όσον αφορά στη δημιουργία επενδύσεων. Ο ανταγωνισμός σε πολλούς κλάδους της βιομηχανίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ολιγοπωλιακός γεγονός που θέτει εμπόδια στην είσοδο νέων επιχειρήσεων Αγορά εργασίας Η εργασία στην Ελλάδα είναι χαμηλής παραγωγικότητας. H υπερβολική ρύθμιση που επικρατούσε στην αγορά εργασίας αποτελούσε αντικίνητρο. Το εργατικό δυναμικό παρουσιάζει πολύ χαμηλή κινητικότητα Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι στραμμένο κυρίως στην παραγωγή θεωρητικής γνώσης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Απουσιάζει σοβαρή τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση. Φορολογικό σύστημα Η φορολογία είναι σχετικά υψηλή και μεταβάλλεται συνεχώς. Η μεταβλητότητα αυτή αποτελεί βασικό αποτρεπτικό παράγοντα καθώς οι Π.Ε. δε μπορούν να υπολογίσουν την απόδοση της επένδυσης και να κάνουν τον προγραμματισμό τους. Γραφειοκρατία Το επίπεδο της γραφειοκρατίας στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό. Οι διαδικασίες για την έναρξη επιχείρησης είναι χρονοβόρες. Η ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης είναι πολύ αργή.

24 Γιατί έχουμε χαμηλές επιδόσεις; Διαφθορά. Η Ελλάδα πάσχει από υψηλή διαφθορά και ένα μεγάλο μέγεθος παραοικονομίας. Αναντιστοιχία μεταξύ Α.Ξ.Ε. και εγχώριας δραστηριότητας Αναντιστοιχία της κλαδικής κατανομής των Α.Ξ.Ε. με την κλαδική κατανομή του Α.Ε.Π. Το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίας βασίστηκε στην κατανάλωση και όχι στην παραγωγή. Έτσι η Ελλάδα αποτελούσε στόχο μόνο για οριζόντιου τύπου Α.Ξ.Ε. Εθνική στρατηγική προσέλκυσης επενδύσεων. Έλλειψη στρατηγικής που να προωθεί την εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας Απουσία κάποιας κυβερνητικής δομής η οποία να πληροφορεί συστηματικά τους ξένους επενδυτές και να χαράζει στρατηγική προσέλκυσής τους. Α.Ξ.Ε. μέσω ιδιωτικοποιήσεων Τα προηγούμενα χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν στραμμένες στην εισροή Α.Ξ.Ε. μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και όχι μέσω πρωτογενών Α.Ξ.Ε.

25 Γιατί έχουμε χαμηλές επιδόσεις; Μικρή εσωτερική αγορά Η μικρή εσωτερική αγορά σε συνδυασμό με το χαμηλό ρυθμό αναβάθμισης των τεχνολογικών δυνατοτήτων της χώρας, αποτέλεσμα του πολύ χαμηλού ποσοστού του εθνικού εισοδήματος που κατευθύνεται στην έρευνα και ανάπτυξη (R&D) περιορίζουν τα κίνητρα εισόδου των ΑΞΕ. Αφενός μεν η δυνατότητα εκμετάλλευσης οικονομιών κλίμακας είναι μικρή, αφετέρου δε η ανεπάρκεια των εγχώριων τεχνολογικών εισροών δεν επιτρέπει την πλήρη εκμετάλλευση των μεταφερόμενων πόρων που αποτελούν και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της πολυεθνικής, είτε διότι το ανθρώπινο δυναμικό δεν είναι εκπαιδευμένο στη χρήση τους και η προσαρμογή του απαιτεί κόστος, είτε διότι λείπουν οι συμπληρωματικές εισροές που απαιτούνται για την πλήρη αξιοποίηση τους. Απόσταση Η απόσταση από τις χώρες/επενδυτές της Ευρώπης και τις αγορές τους είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας ειδικά για κάθετες επενδύσεις με προορισμό της ευρωπαϊκές αγοράς. Ο παράγοντας αυτός έγινε πιο σημαντικός με την είσοδο των ΧΚΑΕ στην ΕΕ.

26 Table 85: Effective average tax rates, non-financial sector, % Difference (1) Ranking to EU-28 22,1 21,3 21,6 21,0 20,8 20,8 21,2 21,1 21,0 20,9 20,1-2,0 EA-19 23,4 22,5 22,9 22,2 21,9 22,1 22,8 22,8 22,8 22,7 22,1-1,3 France 34,6 34,6 34,7 32,8 32,8 34,3 34,7 38,3 38,3 38,4 33,4-1,2 1 Malta 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 32,2 0,0 2 Spain 34,5 32,8 32,8 32,8 31,9 32,4 33,7 32,6 32,7 30,1 30,1-4,4 3 Belgium 25,4 24,9 24,7 25,3 25,9 26,3 26,5 26,7 27,8 28,3 29,3 3,9 4 Germany 35,5 28,2 28,0 28,0 28,2 28,2 28,2 28,2 28,2 28,2 28,8-6,7 5 Greece 21,7 21,8 30,5 21,0 17,5 17,5 24,1 24,5 27,5 27,6 27,6 5,9 6 Luxembourg 25,9 25,9 25,0 25,0 24,9 24,9 25,5 25,5 25,5 25,5 23,7-2,2 7 Italy 31,8 27,3 27,5 27,5 24,9 25,1 25,1 24,2 23,8 23,6 23,5-8,3 8 Austria 23,0 23,0 22,7 22,7 23,0 23,0 23,0 23,0 23,0 23,1 23,1 0,1 9 Netherlands 23,1 23,1 22,2 22,2 21,8 22,6 21,6 22,6 22,5 22,5 22,5-0,6 10 United Kingdom 29,3 28,0 28,3 28,4 26,9 25,2 24,3 22,4 21,5 21,5 20,5-8,8 11 Denmark 22,5 22,6 22,6 22,6 22,6 22,0 22,0 22,2 21,3 20,0 20,0-2,5 12 Portugal 23,7 23,7 23,7 26,2 26,2 28,4 28,4 28,4 26,6 26,6 20,0-3,7 12 Finland 24,5 24,5 23,6 23,8 24,7 23,3 22,4 18,6 18,9 19,1 19,5-5,0 14 Sweden 24,6 24,6 23,2 23,2 23,2 23,2 19,4 19,4 19,4 19,4 19,4-5,2 15 Slovakia 16,8 16,8 16,8 16,8 16,8 16,8 20,3 19,4 19,6 19,6 18,7 1,9 16 Poland 17,4 17,4 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 0,1 17 Slovenia 20,9 20,0 19,1 18,2 18,2 16,4 15,5 15,5 15,5 15,5 17,3-3,6 18 Czech Republic 21,0 18,4 17,5 16,7 16,7 16,7 16,7 16,7 16,7 16,7 16,7-4,3 19 Estonia 17,3 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 15,7 15,7 15,7-1,6 20 Croatia 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 16,5 14,8-1,7 21 Romania 14,8 14,8 14,8 14,8 14,8 14,8 14,8 14,8 14,8 14,7 14,7-0,1 22 Latvia 14,3 13,8 13,8 11,8 12,2 12,2 12,1 14,3 14,3 14,3 14,3 0,0 23 Ireland 14,4 14,4 14,4 14,4 14,4 14,4 14,4 14,4 14,1 14,1 14,1-0,3 24 Lithuania 15,2 12,7 16,8 12,7 12,7 12,7 13,6 13,6 13,6 13,6 13,6-1,6 25 Cyprus 10,6 10,6 10,6 11,6 11,6 11,9 15,2 15,2 12,7 13,1 13,0 2,4 26 Hungary 19,5 19,5 19,5 19,1 19,3 19,3 19,3 19,3 19,3 19,3 11,1-8,4 27 Bulgaria 8,8 8,9 8,8 8,8 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 0,2 28 (1) In percentage points. EU-28 and EA-19 figures are simple averages. See explanatory notes in Annex B. Source: ZEW (2017)

27 Index of Economic Freedom - Greece Overall score-greece 0

28 350 Απόθεμα εισροών Α.Ξ.Ε. / Α.Ε.Π PIIGS Ελλάδα Ιρλανδία Ιταλία Πορτογαλία Ισπανία ΕΕ28 Ευρωζώνη Πηγή: UNCTADstat

29 100 Απόθεμα εισροών Α.Ξ.Ε. / Α.Ε.Π X.K.A.E Bulgaria Croatia Czechia Estonia Greece Hungary Latvia Lithuania Poland Romania Slovakia Slovenia

30 Ελληνικές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (εκροές)

31 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. έως το 1990 Οι ελληνικές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις αποτελούν ένα νέο πεδίο μελέτης, αφού παραδοσιακά οι ερευνητές ασχολούνταν με τις εισροές Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα. Κατά την περίοδο εκβιομηχάνισης της χώρας ( ) οι ελληνικές Α.Ξ.Ε. ήταν σχεδόν μηδενικές. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός ελληνικών μεταποιητικών επιχειρήσεων δραστηριοποιήθηκαν επενδυτικά στο εξωτερικό (π.χ. Μεταξάς, Τιτάνας και Πετζετάκις) Αρκετές κατασκευαστικές επιχειρήσεις δραστηριοποιήθηκαν κυρίως στην περιοχή της Μ. Ανατολής και σε χώρες της Αφρικής. Σε ένα βαθμό διεθνοποιημένες ήταν και οι ελληνικές τράπεζες από τη δεκαετία του 1960 με παρουσία στο εξωτερικό κυρίως για την εξυπηρέτηση των Ελλήνων μεταναστών. Παραδοσιακά διεθνοποιημένος κλάδος ήταν η ναυτιλία η οποία λόγω της μεγάλης κινητικότητας του κεφαλαίου είχε ελάχιστη εξάρτηση από τη χώρα προέλευσης. Κατά την περίοδο αυτή οι ελάχιστες ελληνικές Α.Ξ.Ε. κινούνται είναι εγκατεστημένες κυρίως σε ανεπτυγμένες δυτικές χώρες (με εξαίρεση τις κατασκευές).

32 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990 Η συστηματική επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό είναι ένα φαινόμενο που ουσιαστικά ταυτίζεται με την κατάρρευση των κεντρικά ελεγχόμενων οικονομιών στις ΧΚΑΕ και ιδιαίτερα στις χώρες της Ν.Α. Ευρώπης στις αρχές της δεκαετίας του 90. Η επένδυση στις αγορές αυτές ήταν ένας τρόπος να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο ανταγωνισμό, εκμεταλλευόμενες το φθηνό εργατικό κόστος των γειτονικών χωρών αλλά και τη ζήτηση στις νέες αγορές που εμφανίστηκαν. Η Ελλάδα κατάφερε να εκμεταλλευτεί τη γεωγραφική της θέση, καθώς και το γεγονός ότι είναι από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Απέκτησε έτσι ένα προβάδισμα στην περιοχή, αφενός έναντι των πιο απομακρυσμένων ανεπτυγμένων χωρών της Ε.Ε. Παράλληλα με την εκροή κεφαλαίου από τη χώρα, παρατηρήθηκε μία παράλληλη δυναμικού από τις γειτονικές χώρες (κυρίως την Αλβανία) και από χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι οι ελληνικές Α.Ξ.Ε. πραγματοποιήθηκαν σε τρία «κύματα».

33 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990: 1ο κύμα Το πρώτο κύµα ξεκινά µε το άνοιγµα των αγορών των Χ.Κ.Α.Ε. στις αρχές της δεκαετίας του 1990, και αφορά σε µεµονωµένες προσπάθειες ελληνικών μικρών επιχειρήσεων ή επιχειρηματιών, ελληνικής καταγωγής, που ζούσαν εκεί. Οι επιχειρηματίες αυτοί εκμεταλλεύτηκαν τη ραγδαία αύξηση της ζήτησης και την ακαμψία της εγχώριας προσφοράς, δραστηριοποιούμενοι επιχειρηματικά στο εμπόριο και στη διανομή. Αρχικά, λειτούργησαν δημιουργώντας δίκτυα διανομής των ελληνικών εξαγωγών και στη συνέχεια με την είσοδο των πρώτων ελληνικών επιχειρήσεων στην περιοχή, ανέλαβαν επιτελικές θέσεις σε αυτές, αξιοποιώντας την εμπειρία τους. Η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών Α.Ξ.Ε. στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 90 είναι εγκατεστημένες στις χώρες της βαλκανικής. Περίπου το 94% των ελληνικών θυγατρικών έως το 1996 ήταν εγκατεστημένο σε τρεις βαλκανικές χώρες (Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία), ενώ μόνη η Βουλγαρία συγκέντρωνε το 44% των συνολικών ελληνικών επενδύσεων (σε αριθμό θυγατρικών). Οι ελληνικές θυγατρικές δραστηριοποιούνταν κυρίως στο γενικό εμπόριο και στο εμπόριο τροφίμων καθώς και στη μεταποίηση τροφίμων και ενδυμάτων. Η πλειοψηφία των ελληνικών θυγατρικών στις ΧΚΑΕ ήταν πρωτογενείς με τη μορφή του Joint Venture.

34 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990: 2ο κύμα Το δεύτερο «κύµα» ξεκίνησε στα µέσα της δεκαετίας του 90. Αν το προηγούμενο κύμα αφορούσε κυρίως την αναζήτηση νέων αγορών το δεύτερο κύμα αφορούσε κυρίως στη μείωση του κόστους παραγωγής μέσω της µεταφοράς μέρους της παραγωγής από κλάδους εντάσεως εργασίας, όπως ήταν οι κλωστοϋφαντουργίες στα Βαλκάνια και σε Χ.Κ.Α.Ε. Οι επενδύσεις αυτές ήταν συνήθως υπεργολαβίες και είχαν ως σκοπό τη μείωση του εργατικού κόστους. Εντούτοις, η συρρίκνωση του εργατικού κόστους δεν κατάφερε να ενισχύσει µακροπρόθεσµα την ανταγωνιστικότητα των κλάδων αυτών. Συνετέλεσε μόνο στην αναβολή και τελικά στη ματαίωση της αναδιάρθρωσή τους. Πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές, αν και δεν κατέχουν πλέον σημαντικό μερίδιο των ελληνικών Α.Ξ.Ε., συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται έως σήμερα. Πολλές από τις ελληνικές επιχειρήσεις λειτούργησαν ως όχημα για την πρόσβαση μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις νέες αγορές. Συγκεκριμένα, δεχόταν παραγγελίες από αυτές και διοχέτευαν στα Βαλκάνια το τμήμα της παραγωγικής διαδικασίας, το οποίο ήταν έντασης χαµηλής ειδίκευσης εργατικού δυναµικού στις θυγατρικές τους. Στις περιπτώσεις αυτές, οι ελληνικές επιχειρήσεις χρησιμοποιήθηκαν ως µεσάζοντες λόγω της εγγύτητας µε τις Χ.Κ.Α.Ε., τις οποίες οι ελληνικές επιχειρήσεις ήταν σε θέση να γνωρίζουν καλύτερα. Αυτή η µορφή διεθνοποίησης κρίνεται µακροπρόθεσµα ζημιογόνα για τις επιχειρήσεις µεσάζοντες, καθώς, μόλις οι μεγάλες επιχειρήσεις-κεφαλές έχουν καλύτερη πληροφόρηση για την αγορά στόχο, ενδέχεται να παρακάμψουν τις πρώτες και να δραστηριοποιηθούν απευθείας στις χώρες τελικού προορισµού.

35 Κίνητρα διεθνοποίησης των ελληνικών επιχειρήσεων στις ΧΚΑΕ Κορεσμός της σχετικά μικρής (μόλις 10 εκ. κατοίκων) ελληνικής αγοράς. Αύξηση του ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά κυρίως λόγω της συμμετοχής της χώρας στην Κοινή Αγορά. Μεγάλη αύξηση του κόστους εργασίας στην Ελλάδα και πολύ χαμηλό εργατικό κόστος στις ΧΚΑΕ Γεωγραφική εγγύτητα Διαθεσιμότητα πρώτων υλών (ορυκτών, γεωργικών ή κτηνοτροφικών Προϊόντων) στις ΧΚΑΕ Απόκτηση θέσης περιφερειακού παίκτη στην αγορά. Αποφυγή δασμολογικών και μη δασμολογικών εμποδίων στις εξαγωγές. Μέγεθος των αγορών. Κάποιες από τις ΧΚΑΕ είναι πολύ μεγάλες αγορές (και με σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης). Follow the client. η δημιουργία των πρώτων ελληνικών επιχειρήσεων στις ΧΚΑΕ οδήγησε στη δημιουργία κάποιων άλλων ελληνικών εταιριών (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, κλπ.).

36 Απόθεμα εκροών ελληνικών Α.Ξ.Ε , ,0 1 ο κύμα 2 ο κύμα 3 ο κύμα 40000, , ,0 Σταδιακή επέκταση Εκτόξευ ση Κρίση 10000,0 0,0

37 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990: 3ο κύμα Η οργανωμένη έξοδος µεγάλων πολυεθνικών εταιριών με κίνητρα αναζήτησης αγορών και βελτίωσης της αποτελεσματικότητας αποτέλεσε το τρίτο κύμα των ελληνικών Α.Ξ.Ε., το οποίο ξεκίνησε περίπου το Μέχρι το 1997, σχεδόν όλες οι ελληνικές θυγατρικές επιχειρήσεις ήταν συγκεντρωμένες στις γειτονικές βαλκανικές χώρες, µε τη Βουλγαρία να συγκεντρώνει περίπου τις µισές. Η κατάσταση αρχίζει να μεταβάλλεται από το 1998 µε τις ελληνικές θυγατρικές να εξαπλώνονται σε περισσότερες χώρες, πολλές εκ των οποίων ήταν μεγάλες οικονομίες της Ε.Ε. όπως η Γερµανία, η Γαλλία, η Ιταλία και δευτερευόντως η Μ. Βρετανία και η Ισπανία. Οι επενδύσεις αυτές έγιναν κυρίως από μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις με εκτεταμένο δίκτυο θυγατρικών. Άρχισε, επίσης, να μεταβάλλεται η διάρθρωση των ελληνικών Α.Ξ.Ε., οι οποίες δεν ανήκουν αποκλειστικά πλέον σε κλάδους μεταποίησης εντάσεως εργασίας, αλλά εισέρχεται δυναμικά και ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Παράλληλα, οι υφιστάμενες µεγάλες ελληνικές πολυεθνικές που είχαν ήδη ανοιχτεί στις νέες αγορές, άρχισαν να μεγεθύνονται. Πιθανολογείται ότι η μεγέθυνση τους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην άνοδο του χρηματιστηρίου.

38 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990: 3ο κύμα Η κατάσταση στο τρίτο αυτό κύμα των ελληνικών Α.Ξ.Ε. φαίνεται να διατηρεί στοιχεία και από την προηγούμενη φάση. Παρατηρείται, δηλαδή, η ταυτόχρονη δραστηριοποίηση στο εξωτερικό: α) των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων των κλάδων των υπηρεσιών, οι οποίες κατέχουν σημαντικά ιδιοκτησιακά πλεονεκτήματα όπως υψηλή τεχνολογία, µάρκετινγκ και μάνατζμεντ και έχουν κίνητρο την εκμετάλλευση της εγχώριας ζήτησης και β) µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων των κλάδων της µεταποίησης, οι οποίες επωφελούνται από το φθηνό εργατικό δυναµικό των Χ.Κ.Α.Ε., ώστε να επιβιώσουν στον αυξανόµενο ανταγωνισµό. Στο τρίτο αυτό κύμα θα μπορούσε να γίνει διάκριση τριών επιμέρους περιόδων: Κατά την περίοδο αυτή παρατηρείται αύξηση των Α.Ξ.Ε., με το απόθεμα να αυξάνεται από εκ. το 2001 σε ,6 εκ. το Στη φάση αυτή σημειώνεται δυναμική µεν, αλλά σχετικά αργή επέκταση της διεθνοποίησης των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων τόσο σε όρους αριθμού θυγατρικών όσο και σε όρους επενδυμένου κεφαλαίου , εκτόξευση του αποθέματος από εκ. το 2005 σε εκ. το Σημειώνεται, δηλαδή, αύξηση 137% μέσα σε τρία χρόνια Κατά την περίοδο αυτή, η χώρα εισήλθε σε μία αρνητική τροχιά, αντιμετωπίζοντας βαριά ύφεση και επιδείνωση του οικονομικού κλίματος. Οι συγκυρίες αυτές επηρέασαν αρνητικά την επιχειρηματικότητα και τις αποφάσεις για επενδύσεις. Η αύξηση των αποθεμάτων αρχικά ανασχέεται έως το 2011 στα εκ.. Στη συνέχεια έχουμε σημαντική συνεχή μείωση των αποθεμάτων τα οποία το 2016 στα εκ

39 Ελληνικές Α.Ξ.Ε. μετά το 1990: 3ο κύμα Στο τρίτο αυτό κύμα θα μπορούσε να γίνει διάκριση τριών επιμέρους περιόδων: Κατά την περίοδο αυτή παρατηρείται αύξηση των Α.Ξ.Ε., με το απόθεμα να αυξάνεται από εκ. το 2001 σε ,6 εκ. το Στη φάση αυτή σημειώνεται δυναμική µεν, αλλά σχετικά αργή επέκταση της διεθνοποίησης των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων τόσο σε όρους αριθμού θυγατρικών όσο και σε όρους επενδυμένου κεφαλαίου , εκτόξευση του αποθέματος από εκ. το 2005 σε εκ. το Σημειώνεται, δηλαδή, αύξηση 137% μέσα σε τρία χρόνια Κατά την περίοδο αυτή, η χώρα εισήλθε σε μία αρνητική τροχιά, αντιμετωπίζοντας βαριά ύφεση και επιδείνωση του οικονομικού κλίματος. Οι συγκυρίες αυτές επηρέασαν αρνητικά την επιχειρηματικότητα και τις αποφάσεις για επενδύσεις. Η αύξηση των αποθεμάτων αρχικά ανασχέεται έως το 2011 στα εκ.. Στη συνέχεια έχουμε σημαντική συνεχή μείωση των αποθεμάτων τα οποία το 2016 στα εκ

40 Αποθέματα εκροών ελληνικών Α.Ξ.Ε. Ήταν πραγματικές Α.Ξ.Ε. η φυγή του κεφαλαίου από την Ελλάδα; Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

41 60000 Ελλάδα: Αποθέματα εισροών και εκροών Α.Ξ.Ε Η Ελλάδα από την κρίση και μετά μετατράπηκε από χώρα προορισμού σε χώρα προέλευσης Α.Ξ.Ε Απόθεμα εισροών Α.Ξ.Ε. Απόθεμα εκροών Α.Ξ.Ε. Πηγή: UNCTADstat

42 Γεωγραφική κατανομή Όσον αφορά στη γεωγραφική εξάπλωση των ελληνικών Α.Ξ.Ε., παραδοσιακά η Κύπρος συγκέντρωνε ανέκαθεν τα περισσότερα επενδυμένα κεφάλαια και τις περισσότερες θυγατρικές επιχειρήσεις. Ακολουθούσαν οι γειτονικές χώρες της Κ.Α.Ε. (Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Αλβανία και Π.Γ.Δ.Μ.). Η Κύπρος είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς το ευνοϊκό φορολογικό της καθεστώς συγκεντρώνει Α.Ξ.Ε. στους κλάδους των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και διεθνώς (κυρίως από τη Ρωσία). Από τη μελέτη των ελληνικών επενδύσεων στην Κύπρο, συμπεραίνεται ότι επί το πλείστον οι επενδύσεις στη χώρα δεν είναι παραγωγικές επενδύσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, πρόκειται για επενδύσεις αναζήτησης αποτελεσματικότητας και στη χειρότερη περίπτωση για φυγή κεφαλαίου, προκειμένου αυτό να έχει ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση από ότι στην Ελλάδα. Οι χώρες της Κ.Α.Ε. αποτέλεσαν μοναδική επενδυτική ευκαιρία για τις ελληνικές επιχειρήσεις, συγκεντρώνοντας επενδύσεις όχι μόνο από τον χρηματοοικονομικό τομέα, αλλά και από τους κλάδους των τηλεπικοινωνιών, του εμπορίου και της μεταποίησης. Εν τούτοις η Ελλάδα δεν κατάφερε να γίνει ο κυρίαρχος των αγορών των Χ.Κ.Α.Ε. όπως πολλοί οραματιζόταν στις αρχές της περασμένης δεκαετίας. Το αρχικό πλεονέκτημα της εγγύτητας με τις νέες αγορές, σταδιακά παρήλθε, και πολυεθνικές κολοσσοί από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. κέρδισαν τα μεγαλύτερα μερίδια της αγοράς στις χώρες αυτές.

43 Γεωγραφική κατανομή Tα τελευταία χρόνια νέοι προορισμοί όπως η Τουρκία και η Ολλανδία, αλλά και διάφοροι φορολογικοί παράδεισοι όπως τα νησιά Κέϋμαν και η Νήσος Μπουβέ, συγκεντρώνουν σημαντικό κεφάλαιο. Εν τούτοις, η αύξηση της συγκέντρωσης κεφαλαίου στις χώρες αυτές οφείλεται αποκλειστικά σε μεγάλες εκροές κεφαλαίου από μεμονωμένα τραπεζικά ιδρύματα και εταιρίες συμμετοχών. Ειδικά η πολυσυζητημένη εξάπλωση των ελληνικών Α.Ξ.Ε. στην Τουρκία, αφορά σε αύξηση του επενδυμένου κεφαλαίου δύο πιστωτικών ιδρυμάτων. Με την έλευση της κρίσης αποσύρθηκαν και η βαρύτητα της Τουρκίας σχεδόν εκμηδενίστηκε. Τέλος, όσον αφορά στη γεωγραφική συγκέντρωση των μητρικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, παρατηρούμε ότι πάνω από τις μισές επιχειρήσεις είναι εγκατεστημένες στην Αττική και αφορούν κυρίως κλάδους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 10%-15% βρίσκεται στο νομό Θεσσαλονίκης, όπου υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση σε μεταποιητικούς κλάδους όπως η βιομηχανία τροφίμων, οι κατασκευές και τα χημικά, εξαιτίας της εγγύτητάς της με τις γειτονικές χώρες εγκατάστασης.

44 Αλβανία 1% Αυστρία 0% Βουλγαρία 7% Κύπρος 41% Γαλλία 1% ΠΓΔΜ 2% Γερμανία 2% Χόνγκ- Κόνγκ 1% Ιταλία 1% Λουξεμβούργο 5% Ολλανδία 2% Ρουμανία 8% Ρωσία 0% Σερβία 3% Νότια Αφρική 0% Ισπανία 1% Τουρκία 0% ΗΠΑ 14% Ηνωμένο Βασίλειο 3% Λοιπές χώρες 9% 2001 Αλβανία 2% Αυστρία 1% Βουλγαρία 5% Κύπρος 31% Γαλλία 0% ΠΓΔΜ 2% Γερμανία 2% Χόνγκ-Κόνγκ 1% Ιταλία 1% Λουξεμβούργο 4% Ολλανδία 2% Ρουμανία 14% Ρωσία 0% Σερβία 8% Νότια Αφρική 0% Ισπανία 1% Τουρκία 13% ΗΠΑ 6% Ηνωμένο Βασίλειο 0% Λοιπές χώρες 6% 2006 Αλβανία 1% Αυστρία 1% Βουλγαρία 5% Κύπρος 25% Γαλλία 0% ΠΓΔΜ 1% Γερμανία 1% Χόνγκ-Κόνγκ 2% Ιταλία 0% Λουξεμβούργο 0% Ολλανδία 16% Ρουμανία 8% Ρωσία 0% Σερβία 5% Νότια Αφρική 0% Ισπανία 0% Τουρκία 13% ΗΠΑ 6% Ηνωμένο Βασίλειο 0% Λοιπές χώρες 15% 2011 Αλβανία 4% Αυστρία 3% Βουλγαρία 6% Κύπρος 20% Γαλλία 0% ΠΓΔΜ 1% Γερμανία 1% Χόνγκ-Κόνγκ 9% Ιταλία 2% Λουξεμβούργο 1% Ολλανδία 8% Ρουμανία 11% Ρωσία 0% Σερβία 3% Νότια Αφρική 0% Ισπανία 1% Τουρκία 1% ΗΠΑ 11% Ηνωμένο Βασίλειο -7% Λοιπές χώρες 11% 2016

45 Γεωγραφική εξάπλωση των ελληνικών Α.Ξ.Ε. στην Ευρώπη το 2010 Κόκκινο χρώμα: Εξάπλωση βάσει αριθμού θυγατρικών. Πράσινο χρώμα: Εξάπλωση βάσει επενδυμένου κεφαλαίου.

46 Κλαδική κατανομή Οι ελληνικές Α.Ξ.Ε., βάσει του επενδυμένου κεφαλαίου, κατευθύνονται κυρίως στους κλάδους των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, των τηλεπικοινωνιών και του εμπορίου, στα τρόφιμα και στη βιομηχανική μεταποίηση. Οι εταιρίες συμμετοχών είναι μία ιδιόμορφη περίπτωση τόσο για τα ελληνικά δεδομένα όσο και διεθνώς. Ο εντοπισμός του πραγματικού προορισμού και του πραγματικού κλάδου των Α.Ξ.Ε. είναι σχεδόν αδύνατος, και ενδέχεται τα κίνητρα να αφορούν την αποφυγή φορολόγησης κεφαλαίων στη χώρα εγκατάστασης. Οι μεγαλύτερες επενδύσεις στον κλάδο εταιριών συμμετοχών κατευθύνονται σε ιδιαίτερα ανεπτυγμένες οικονομίες όπως η Κύπρος, οι Η.Π.Α, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Μεγάλη Βρετανία. Σημαντική θέση κατέχουν και φορολογικοί παράδεισοι όπως τα Νησιά Κέϋμαν, η Νήσος Μπουβέ και τα Βρετανικά Παρθένα Νησιά. Οι Α.Ξ.Ε. σε όλους τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, εμφανίζουν δύο κοινά χαρακτηριστικά. Α) οι προορισμοί τους δεν περιορίζονται στις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων, της Χ.Κ.Α.Ε. και στην Κύπρο, αλλά κατευθύνονται και σε άλλους προορισμούς όπως σε χώρες του πυρήνα της Ε.Ε., στις Η.Π.Α. και σε διάφορους υπερπόντιους φορολογικούς παραδείσους. Β) κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη αύξηση των επενδύσεών τους στο εξωτερικό, με την έλευση της κρίσης. Αυτό πιθανώς οφείλεται στην αναζήτηση μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας, τοποθετώντας τα κεφάλαιά τους σε πιο «ασφαλείς οικονομίες», με μεγαλύτερες αποδόσεις. Συγκεκριμένα, από το 2006 και μετέπειτα, με την έλευση της κρίσης, συντελέστηκε γενικότερη «φυγή κεφαλαίου» από τους χρηματοοικονομικούς κλάδους.

47 Προσοχή οι Α.Ξ.Ε. στους χρηματοοικονομικούς κλάδους συνήθως εμφανίζονται μεγαλύτερες από ότι στους υπόλοιπους κλάδους. Αυτό συμβαίνει διότι Α) τα πιστωτικά ιδρύματα και οι ασφαλιστηκές εταιρίες διαχειρίζονται τεράστια κεφάλαια Β) Πολλά από αυτά τα κεφάλαια έχουν τελική κατεύθυνση παραγωγικής επενδύσεις σε άλλους κλάδους που γίνονται μέσω εταιριών συμμετοχών (Holding) Για το λόγο αυτό συνήθως σε μελέτες προσδιοριστικών παραγόντων των Α.Ξ.Ε. αφαιρούνται οι χρηματοοικονομικοί κλάδοι από το δείγμα.

48 Κλαδική κατανομή Οι Α.Ξ.Ε. στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών έγιναν κυρίως με κίνητρο τη δημιουργία υποδομών στα Βαλκάνια και στις χώρες της Κ.Α.Ε., οι οποίες υπολείπονταν σημαντικά σε αυτόν τον τομέα. Ο κλάδος παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με τα πιστωτικά ιδρύματα. Αυτά είναι οι λίγες, αλλά με μεγάλο μέγεθος, μητρικές επιχειρήσεις, καθώς επίσης η αναζήτηση αγορών και η στρατηγική τοποθέτηση έναντι των εγχώριων και διεθνών ανταγωνιστών, σύμφωνα με τη θεωρία της ολιγοπωλιακής αντίδρασης. Το εμπόριο είναι ο κλάδος ο οποίος συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων, και ειδικά το χονδρικό εμπόριο. Τα τελευταία χρόνια μία προσπάθεια για εξάπλωση, πέραν των παραδοσιακών αγορών εγκατάστασης. Η Αυστρία είναι πλέον πρώτη χώρα σε επενδυμένο κεφάλαιο στο χονδρικό εμπόριο, και το Χόνγκ Κονγκ πρώτη χώρα στο λιανικό εμπόριο αντίστοιχα. Οι Α.Ξ.Ε. στον τομέα της μεταποίησης φαίνεται να διαφοροποιούνται σημαντικά σε σχέση με τους προηγούμενους κλάδους. Με εξαίρεση τον κλάδο των τροφίμων που βρίσκεται στις γειτονικές βαλκανικές χώρες και στην Κύπρο, στον κλάδο της παραγωγής μεταλλικών προϊόντων και στον κλάδο παραγωγής πλαστικών, οι Α.Ξ.Ε. συγκεντρώνονται σε μεγάλες αγορές της Ε.Ε. που έχουν παράδοση στη βαριά βιομηχανία, όπως είναι η Μεγάλη Βρετανία. Αυτό σημαίνει ότι στους κλάδους της μεταποίησης βλέπουμε ένα συνδυασμό κριτηρίων στρατηγικών πόρων και αναζήτησης αγορών. Επίσης η επίπτωση της κρίσης ήταν βαρύτερη στις Α.Ξ.Ε. στη μεταποίηση σε σχέση με τους χρηματοοικονομικούς κλάδους (στη μεταποίηση είχαμε μείωση των εκροών και στους χρημ. κλάδους αύξηση).

49 Συνολικά κεφάλαια (in terms of stocks) τέλος έτους αναφοράς Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές 4.440,0 δραστηριότητες Χρηματοπιστωτικέ ς και ασφαλιστικές 9.939,0 δραστηριότητες Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές ,3 δραστηριότητες 8.247,9 Ενημέρωση και επικοινωνία Ενημέρωση και 1.630,0 επικοινωνία Ενημέρωση και 3.252,0 επικοινωνία 2.821,6 Εμπόριο και επισκευές 3.676,4 Λοιπές μεταποιητικές βιομηχανίες 744,0 Εμπόριο και επισκευές Λοιπές μεταποιητικές 1.109,0 βιομηχανίες Λοιπές μεταποιητικές 2.008,3 βιομηχανίες 2.506,2 Μεταφορές και αποθήκευση Λοιπές μεταποιητικές 257,0 βιομηχανίες Εμπόριο και 891,0 επισκευές Ενημέρωση και 1.925,9 επικοινωνία 1.958,9 Μεταλλικά προϊόντα και μηχανήματα Μεταλλικά προϊόντα και 226,0 μηχανήματα Τρόφιμα, ποτά και 682,0 καπνός Μεταλλικά προϊόντα και 633,7 μηχανήματα 445,6 Εμπόριο και επισκευές Τρόφιμα, ποτά και 222,0 καπνός Μεταλλικά προϊόντα και 301,0 μηχανήματα 356,9 Τρόφιμα, ποτά και καπνός 247,1 Επαγγελματικές, Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών επιστημονικές και τεχνικές φαρμακευτικών και πλαστικού 141,0 και πλαστικού 239,0 δραστηριότητες 345,1 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 213,8 Τρόφιμα, ποτά και καπνός Μεταφορές και 117,0 αποθήκευση Προϊόντα πετρελαίου, χημικών, φαρμακευτικών 225,0 και πλαστικού Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο 320,4 και νερό 187,1 Κατασκευές 64,0 Κατασκευές 107,0 Γεωργία, ορυχεία Μεταφορές και 271,5 αποθήκευση 177,7 Λοιπές υπηρεσίες 40,9 Γεωργία, ορυχεία Διαχείριση ακίνητης 60,0 περιουσίας Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές 257,7 δραστηριότητες 159,2 Επαγγελματικές, επιστημονικές και Κλωστοϋφαντουργικές τεχνικές δραστηριότητες 36,0 Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και Κλωστοϋφαντουργικές ύλες και αθλητικές ξύλο 21,0 δραστηριότητες 47,0 ύλες και ξύλο 53,0 Κατασκευές 93,4 Επαγγελματικές, επιστημονικές και Γεωργία, ορυχεία 20,0 τεχνικές δραστηριότητες 38,0 Διοικητικές και υποστηρικτικές Δραστηριότητες 98,3 Κλωστοϋφαντουργ ικές ύλες και ξύλο 74,8 Κατασκευές 89,8 Διοικητικές και Προϊόντα πετρελαίου, υποστηρικτικές χημικών, φαρμακευτικών Δραστηριότητες 63,7 και πλαστικού 79,4 Ηλεκτρονικοί Μη κατανεμόμενα υπολογιστές, οπτικά 5,0 προϊόντα Ξενοδοχεία και 32,0 εστιατόρια 45,6 Γεωργία, ορυχεία 75,3 Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οπτικά προϊόντα 2,0 Λοιπές υπηρεσίες Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές 26,1 δραστηριότητες 40,7 Μη κατανεμόμενα 63,9 Οχήματα και λοιπός εξοπλισμός μεταφορών Ηλεκτρονικοί Διαχείριση ακίνητης υπολογιστές, Κλωστοϋφαντουργικές περιουσίας 15,0 οπτικά προϊόντα 32,3 ύλες και ξύλο 43,7 Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο και νερό Μη κατανεμόμενα 2,0 Λοιπές υπηρεσίες 15,5 Ξενοδοχεία και εστιατόρια 41,7 Ξενοδοχεία και εστιατόρια Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Διοικητικές και υποστηρικτικές Δραστηριότητες Οχήματα και λοιπός εξοπλισμός μεταφορών Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο και νερό Ξενοδοχεία και εστιατόρια Υγεία και κοινωνική μέριμνα Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, 13,0 οπτικά προϊόντα 29,4 Μεταφορές και Υγεία και κοινωνική αποθήκευση 12,2 μέριμνα 14,9 Ηλεκτρική ενέργεια, αέριο και νερό 2,1 Λοιπές υπηρεσίες 14,4 Εκπαίδευση Διοικητικές και υποστηρικτικές Δραστηριότητες Οχήματα και λοιπός εξοπλισμός μεταφορών Οχήματα και λοιπός εξοπλισμός μεταφορών 0,0 Υγεία και κοινωνική μέριμνα Εκπαίδευση Εκπαίδευση Εκπαίδευση 0,0 Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες Υγεία και κοινωνική μέριμνα Μη κατανεμόμενα Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές -133,5 Σύνολο 7.965,9 Σύνολο ,1 Σύνολο ,6 Σύνολο ,5

50 -0,4-0,2 0 0,2 0,4 0,6 0, Greece/World -0,4-0,2 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1, Greece/EU28 Δείκτης επίδοσης στην εκροή Α.Ξ.Ε. (FDI Performance index)

51 Απόθεμα εκροών Α.Ξ.Ε./Α.Ε.Π. στις χώρες της Ε.Ε Κροατία _ Λουξεμβούργο.. Λουξεμβούργο.. Μάλτα 486,7 Μάλτα 708,0 Κύπρος 868,4 Τσεχία _ Ολλανδία 43,6 Ολλανδία 77,9 Λουξεμβούργο 163,6 Κύπρος 621,6 Μάλτα 649,3 Εστονία _ Βέλγιο 31,0 Βέλγιο 76,3 Βέλγιο 150,9 Λουξεμβούρ 281,4 Λουξεμβούργο 394,6 Λετονία _ Γαλλία 27,4 Η.Β. 56,1 Ολλανδία 110,6 Βέλγιο 190,3 Ιρλανδία 283,2 Λιθουανία _ Σουηδία 25,0 Σουηδία 51,4 Σουηδία 65,9 Ιρλανδία 137,5 Ολλανδία 164,0 Σλοβακία _ Η.Β. 23,7 Δανία 47,5 Η.Β. 54,6 Ολλανδία 111,4 Βέλγιο 96,6 Σλοβενία _ Ιρλανδία 23,1 Φινλανδία 40,4 Ιρλανδία 52,0 Σουηδία 70,5 Σουηδία 75,1 Λουξεμβούργο.. Γερμανία 22,6 Ιρλανδία 37,4 Φινλανδία 44,4 Η.Β. 66,3 Δανία 58,3 Μάλτα.. Δανία 14,7 Γαλλία 29,1 Δανία 37,4 Δανία 51,2 Η.Β. 55,7 Ολλανδία 37,1 Φινλανδία 13,1 Γερμανία 28,5 Γαλλία 35,4 Φινλανδία 48,9 Αυστρία 52,1 Ιρλανδία 30,4 Ιταλία 9,0 Ισπανία 22,9 Ισπανία 34,5 Αυστρία 45,0 Φινλανδία 51,6 Βέλγιο 22,9 Ισπανία 6,5 Πορτογαλία 18,2 Κύπρος 33,5 Ισπανία 44,1 Γαλλία 51,3 Η.Β. 20,3 Αυστρία 5,5 Αυστρία 14,5 Γερμανία 32,9 Γαλλία 43,5 Ισπανία 42,1 Σουηδία 20,3 Λετονία 3,5 Ιταλία 14,4 Αυστρία 31,4 Γερμανία 38,2 Γερμανία 39,8 Γερμανία 18,9 Πορτογαλία 3,3 Κύπρος 7,7 Πορτογαλία 25,0 Πορτογαλία 25,1 Εστονία 28,3 Δανία 11,2 Κροατία 3,1 Εστονία 7,0 Εστονία 20,4 Ιταλία 22,9 Πορτογαλία 27,6 Γαλλία 11,0 Μάλτα 2,8 Μάλτα 5,9 Ιταλία 16,1 Εστονία 20,7 Ιταλία 25,1 Φινλανδία 7,9 Εστονία 2,3 Ελλάδα 5,2 Ουγγαρία 11,9 Ουγγαρία 18,8 Ουγγαρία 20,2 Ιταλία 5,7 Σλοβενία 2,2 Σλοβενία 4,7 Σλοβενία 11,4 Ελλάδα 16,7 Ελλάδα 13,3 Αυστρία 3,6 Ελλάδα 2,0 Κροατία 3,6 Ελλάδα 8,2 Σλοβενία 15,3 Σλοβενία 13,1 Ισπανία 3,6 Κύπρος 1,1 Ουγγαρία 3,5 Κροατία 4,6 Κροατία 7,5 Κροατία 10,0 Ελλάδα 2,7 Σλοβακία 0,8 Σλοβακία 3,4 Λιθουανία 3,4 Τσεχία 5,8 Τσεχία 9,7 Βουλγαρία 1,4 Βουλγαρία 0,8 Τσεχία 1,7 Τσεχία 3,2 Βουλγαρία 5,0 Λιθουανία 5,6 Πορτογαλία 1,4 Τσεχία 0,7 Λιθουανία 0,4 Σλοβακία 2,7 Λιθουανία 4,8 Πολωνία 5,3 Ουγγαρία 0,5 Ουγγαρία 0,6 Λετονία 0,4 Λετονία 2,2 Σλοβακία 4,1 Λετονία 5,0 Κύπρος 0,4 Πολωνία 0,5 Ρουμανία 0,3 Βουλγαρία 1,3 Πολωνία 3,6 Βουλγαρία 4,2 Ρουμανία 0,3 Ρουμανία 0,3 Βουλγαρία 0,2 Πολωνία 1,3 Λετονία 3,0 Σλοβακία 3,0 Πολωνία 0,1 Λιθουανία 0,0 Πολωνία 0,2 Ρουμανία 0,7 Ρουμανία 0,7 Ρουμανία 0,5