Εµπειρίες και συµπεράσµατα από την εφαρµογή της τηλε-εκπαίδευσης και του τηλε-συνεδρίου επί µία δεκαετία

Transcript

1 Εµπειρίες και συµπεράσµατα από την εφαρµογή της τηλε-εκπαίδευσης και του τηλε-συνεδρίου επί µία δεκαετία Γ. Παναγιώτου, Καθηγητής Ε.Μ.Π. Θ. Μιχαλακόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Ε. Τσιαβός, Ι ΑΧ Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, Εργαστήριο Εξόρυξης Πετρωµάτων Περίληψη Η τότε Μονάδα Προσοµοίωσης Μεταλλευτικών Συστηµάτων (σήµερα Εργαστήριο Εξόρυξης Πετρωµάτων) της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου διοργάνωσε το 1996 το First International Symposium on Mine Simulation via the Internet (MineSim96). Πρόκειται για το πρώτο διεθνές συνέδριο που διοργανώθηκε µέσω του Internet σε οποιοδήποτε επιστηµονικό αντικείµενο. Το ίδιο εγχείρηµα επαναλήφθηκε το 1997 µε τη διοργάνωση του First International Conference on Information Technologies in the Minerals Industry via the Internet (MineIT97). Έκτοτε τα τηλε-συνέδρια αποτελούν έναν καθιερωµένο θεσµό. Το 1998 η ίδια Mονάδα ανέπτυξε ένα σύνθετο περιβάλλον τηλε-εκπαίδευσης (Remote Interactive Training Ad-lib System RITAS) για τη διδασκαλία του µαθήµατος «Προσοµοίωση Μεταλλευτικών Συστηµάτων» στους σπουδαστές του 9ου εξαµήνου της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, αλλά και για σπουδαστές άλλων µεταλλευτικών σχολών καθώς το περιεχόµενο του µαθήµατος/περιβάλλοντος τηλεεκπαίδευσης είναι διαθέσιµο και στην αγγλική γλώσσα. Η ιδιαιτερότητα του RITAS οφείλεται στο γεγονός ότι πέραν του συνήθους εκπαιδευτικού υλικού που παρέχει, διαθέτει και ένα δυναµικό, πλήρες υπολογιστικό περιβάλλον, το οποίο επιτρέπει στον τηλε-σπουδαστή να αναπτύξει δικά του µοντέλα προσοµοίωσης µε χρήση της ειδικής γλώσσας προσοµοίωσης GPSS/H. Στην εργασία, πέραν του χρονικού και της τεχνικής ανάπτυξης των παραπάνω, αναφέρονται οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας στη διοργάνωση συνεδρίων από απόσταση και των επιπτώσεων της εφαρµογής της τηλε-εκπαίδευσης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εισαγωγή εν υπάρχει αµφιβολία ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν επιβάλλει την παρουσία τους στην καθηµερινότητά µας. Ιδιαίτερα στις µικρότερες ηλικίες η διείσδυση της πάσης µορφής ψηφιακής τεχνολογίας είναι όχι µόνο εντυπωσιακή αλλά και εν πολλοίς καταλυτική (βλ. κινητή τηλεφωνία, ηλεκτρονικά παιχνίδια, κα.). Η νέα γενιά παρουσιάζει ιδιαίτερη έφεση και αναπτύσσει εύκολα δεξιότητες στην χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, εκπαιδεύεται δε στην χρήση και στον προγραµµατισµό των ηλεκτρονικών υπολογιστών από την πρώτη τάξη του δηµοτικού σχολείο µέχρι το τελευταίο έτος της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, συνεχώς. Αλλά και στις µεγαλύτερες ηλικίες, η διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας, σε κάποια της µορφή, είναι εξαιρετικά σηµαντική σε σηµείο που να γίνεται πλέον λόγος περί «ψηφιακού αναλφαβητισµού». Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, για το εκπαιδευτικό σύστηµα η ψηφιακή τεχνολογία αποτέλεσε στην αρχή αντικείµενο διδασκαλίας και έρευνας, σύντοµα όµως διαπιστώθηκε ότι αποτελεί µιας πρώτης τάξεως πλατφόρµα πάνω στην οποία µπορεί να «εδράσει» αυτή η ίδια η εκπαίδευση, είτε αυτή πρόκειται για την κανονική-εγκύκλιο παιδεία είτε για επιµόρφωση σε ύστερο ηλικιακό στάδιο, πρακτικά σε κάθε γνωστικό αντικείµενο και σε κάθε επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήµατος, από το δηµοτικό σχολείο µέχρι το διδακτορικό δίπλωµα. 1

2 Το 1995 το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο αναπτύσσει ένα προηγµένο δίκτυο τηλεµατικών υπηρεσιών (υπολογιστών και ψηφιακής τηλεφωνίας) που καλύπτει την Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου και το Συγκρότηµα Πατησίων και αποκτά πρόσβαση στο Internet µε απευθείας σύνδεση στο Ευρωπαϊκό ίκτυο DANTE Network µε ταχύτητα 2 Mbps. Για λόγους σύγκρισης αναφέρεται ότι το 2007 η ταχύτητα σύνδεσης του ΕΜΠ µε το Internet είναι 100 Mbps για κίνηση εκτός Ελλάδος και 1Gbps για κίνηση εντός Ελλάδος. Αξιοποιώντας την δυνατότητα αυτή, η ερευνητική Μονάδα Προσοµοίωσης Μεταλλευτικών Συστηµάτων, που αργότερα ενσωµατώθηκε στο Εργαστήριο Εξόρυξης Πετρωµάτων, της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών διοργάνωσε δύο τηλεσυνέδρια µέσω του Internet (1996 και 1997) και το 1998 ανέπτυξε ένα σύνθετο περιβάλλον τηλε-εκπαίδευσης για τη διδασκαλία του µαθήµατος «Προσοµοίωση Μεταλλευτικών Συστηµάτων» στους σπουδαστές της Σχολής, αλλά και για σπουδαστές ξένων µεταλλευτικών σχολών καθώς το περιεχόµενο του µαθήµατος/περιβάλλοντος τηλε-εκπαίδευσης είναι διαθέσιµο και στην αγγλική γλώσσα. Μέρος Ι Τηλε-Συνέδριο (e-conference) Γενικά Τα συνέδρια, συµπόσια και οι ηµερίδες παίζουν ένα σηµαντικό ρόλο στην «διακίνηση» της γνώσης τόσο µεταξύ των µελών της ακαδηµαϊκής κοινότητας όσο και µεταξύ των επιστηµόνων της πράξης. Αποτελούν ένα forum για την παρουσίαση, ανάλυση, συζήτηση και κριτική όχι µόνο καθιερωµένων-επίκαιρων (state-of-the-art) αλλά κυρίως πρωτοεµφανιζόµενων θεωριών, τεχνολογιών, µεθόδων, εφαρµογών και προϊόντων που αφορούν συνήθως έναν στενό κλάδο της επιστήµης. Η διοργάνωση πληθώρας, ολιγότερο ή περισσότερο εξειδικευµένων, εθνικών και διεθνών συνεδρίων, πρακτικά σε όλες τις χώρες του κόσµου, δηµιούργησε µάλιστα έναν δραστήριο κλάδο της οικονοµίας στον οποίο κυριαρχεί ο συνεδριακός τουρισµός. Η συµµετοχή σε ένα συµβατικού τύπου συνέδριο προϋποθέτει την µετακίνηση και διαµονή των συνέδρων στον τόπο διεξαγωγής του συνεδρίου και την φυσική παρουσία τους σε συγκεκριµένη αίθουσα και ώρα για την παρουσίαση ή την παρακολούθηση µιας ανακοίνωσης, την ίδια στιγµή που µια εξ ίσου ενδιαφέρουσα ανακοίνωση ενδεχοµένως να γίνεται σε άλλη αίθουσα του συνεδρίου. Το Internet και οι υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, ως πλατφόρµα διοργάνωσης συνεδρίων (e-conferences), προσδίδουν µια σειρά από ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Κατ αρχήν επιτυγχάνουν την «συρρίκνωση» των φυσικών αποστάσεων και της διαφοράς ώρας (time zones) και κατ αυτόν τον τρόπο διευρύνουν τις δυνατότητες συµµετοχής σε συνέδρια ανθρώπων που ζουν σε οποιοδήποτε µέρος του κόσµου, χωρίς να µετακινηθούν από τον τόπο διαµονής τους, χωρίς να υποβληθούν σε έξοδα, χωρίς να απουσιάσουν από την εργασία τους. Αλλά και από την πλευρά των διοργανωτών του συνεδρίου, οι επιπτώσεις σε ότι αφορά τον φόρτο εργασίας, διαχείρισης, επικοινωνίας και κυρίως το κόστος διοργάνωσης είναι ιδιαίτερα θετικές, όχι µόνο λόγω της έλλειψης φυσικής παρουσίας των συνέδρων αλλά και λόγω του υψηλού βαθµού ψηφιακής αυτοµατοποίησης που επιδέχονται οι συνιστώσες ενός e- conference. Το MineSim 96 Το First International Symposium on Mine Simulation via the Internet - MineSim96, συνδιοργανώθηκε από τη Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του ΕΜΠ και το Department of Metallurgy and Mining του University of Idaho (ΗΠΑ), την περίοδο 2-13 εκεµβρίου

3 Επρόκειτο για ένα «τηλεσυνέδριο» που ουσιαστικά ελάµβανε χώρα σε ένα website του κυβερνοχώρου, που είχε υλοποιήσει, λειτουργούσε και συντηρούσε η οµάδα της Μονάδας Προσοµοίωσης Μεταλλευτικών Συστηµάτων (MSSlab) του ΕΜΠ. Φαίνεται ότι, διεθνώς, ήταν το πρώτο πλήρες επιστηµονικό συνέδριο που διοργανώθηκε στο Internet µε αυτόν τον τρόπο, σε οποιοδήποτε αντικείµενο. Η επιτυχία κάθε συνεδρίου βασίζεται πρωτίστως στο πλήθος και την ποιότητα των εργασιών που παρουσιάζονται σε αυτό, ωστόσο σε ένα τηλεσυνέδριο της µορφής του MineSim96, πέραν των εργασιών, καθοριστικό ρόλο παίζουν ζητήµατα που δε συναντώνται στα συµβατικά συνέδρια, όπως το υλικό και το λογισµικό που χρησιµοποιείται, η διαθεσιµότητα, δυναµικότητα και αξιοπιστία του δικτύου υπολογιστών, καθώς και η ποιότητα των εφαρµογών που αναπτύσσονται και του σχεδιασµού του website. Η κύρια αρχή που ακολουθήθηκε στο σχεδιασµό του MineSim96, ήταν ότι οι ιστοσελίδες του θα έπρεπε να «αναπαριστούν» τις δραστηριότητες που τυπικά λαµβάνουν χώρα σε ένα συµβατικό συνέδριο, έτσι ώστε όποιος είχε παρακολουθήσει έστω και ένα τέτοιο συνέδριο να µη συναντούσε δυσκολίες και στη «συµµετοχή» του στο MineSim96. Τα ζητούµενα σε ότι αφορά τον σχεδιασµό των ιστοσελίδων ήταν η εύκολη πλοήγηση στο website του τηλεσυνεδρίου, η λειτουργικότητα και η υψηλή ταχύτητα. Οι διάφορες περιοχές του website ήταν εύκολα προσβάσιµες από navigation bars που εµφανίζονταν σε όλες τις σελίδες, έτσι ώστε κάθε χρήστης να µπορεί εύκολα να µεταβεί από σελίδα σε σελίδα χωρίς να χάνεται και χωρίς να είναι απαραίτητα να επισκεφθεί ξανά την αρχική σελίδα. Αυτό είναι ένα σχεδιαστικό χαρακτηριστικό που στις µέρες µας είναι πλέον αυτονόητο και τυπικό σε websites όπως η wikipedia, αλλά ήταν µάλλον άγνωστη πρακτική το 1996! Οι περιοχές του website του MineSim96 ήταν οι ακόλουθες: Read me first! Σε αυτή την σελίδα παρέχονταν οι απαραίτητες πληροφορίες και οδηγίες για τη χρήση του website του τηλεσυνεδρίου. Ως συνηθίζεται, αυτές οι σελίδες είχαν την µικρότερη επισκεψιµότητα, ενώ η οµάδα υποστήριξης δέχθηκε πληθώρα µηνυµάτων µε ερωτήσεις και απορίες για ζητήµατα που αναλύονταν ακριβώς σε αυτήν την πρώτη περιοχή του website. Registration Η εγγραφή στο MineSim96 δεν ήταν υποχρεωτική προκειµένου κάποιος επισκέπτης να περιηγηθεί στο τηλεσυνέδριο. Ωστόσο, δινόταν η δυνατότητα αυτόµατης ηλεκτρονικής εγγραφής µε χρήση κατάλληλης φόρµας, δωρεάν. Στους εγγεγραµµένους συνέδρους παρέχονταν τα εξής: 1. Το ονοµατεπώνυµό τους εµφανιζόταν στην επίσηµη κατάσταση συµµετεχόντων του συνεδρίου. 2. Είχαν τη δυνατότητα παραγγελίας των πρακτικών του συνεδρίου από τον εκδοτικό οίκο A.A. Balkema στην προνοµιακή τιµή των USD 35.00, (µια τιµή χαµηλότερη κατά USD από την τιµή καταλόγου). 3. Ελάµβαναν την προσωπική τους «κάρτα συνέδρου». Μετά τη συµπλήρωση και την υποβολή της φόρµας εγγραφής, στην οθόνη κάθε χρήστη εµφανιζόταν η επιβεβαίωση της εγγραφής του, το όνοµά του εµφανιζόταν στην κατάσταση συµµετεχόντων και του δινόταν η δυνατότητα εκτύπωσης της κάρτας συνέδρου. Κατά τη διάρκεια του MineSim96 πληροφορηθήκαµε ότι πολλοί σύνεδροι είχαν εκτυπώσει την κάρτα τους και τη φόραγαν στους χώρους εργασίας τους, ωσάν να είχαν φυσική παρουσία στο χώρο του συνεδρίου. 3

4 Opening Session Εναρκτήριες οµιλίες και χαιρετισµό προς τους συνέδρους απηύθυναν ο Καθηγητής Robert Bartlett, τότε Dean of the College of Mines and Earth Resourses του University of Idaho, και ο Καθηγητής Κώστας Παναγόπουλος, τότε Πρόεδρος της Σχολής Μηχ. Μεταλλείων- Μεταλλουργών του ΕΜΠ. Technical Sessions Αυτές οι σελίδες αποτελούσαν τον πυρήνα του συνεδρίου. Παρουσιάστηκαν 82 εργασίες, που εκπροσωπούσαν 24 χώρες, οργανωµένες σε δέκα «συνεδρίες» (εντός παρενθέσεως φαίνεται ο αριθµός των εργασιών κάθε συνεδρίας): Προσοµοίωση υπαίθριων µεταλλευτικών λειτουργιών (7), Προσοµοίωση υπόγειων µεταλλευτικών λειτουργιών (6), Γενικά ζητήµατα προσοµοίωσης (10), Εικονική πραγµατικότητα (4), Έµπειρα συστήµατα Γενετικοί αλγόριθµοι (9), Νευρωνικά δίκτυα (4), Ασφάλεια και εκπαίδευση στη µεταλλευτική (3), Μοντελοποίηση, σχεδιασµός και προγραµµατισµός παραγωγής (24), Μηχανική πετρωµάτων (7), Μεταλλευτικός µηχανικός εξοπλισµός (8). Κάθε εργασία είχε ένα µοναδικό κωδικό (PaperCode) και µέσω του σχετικού συνδέσµου στον πίνακα περιεχοµένων παρουσιαζόταν στην πλήρη ανάπτυξή της. Στα συµβατικά συνέδρια µετά από κάθε παρουσίαση ακολουθούν οι ερωτήσεις προς τον οµιλητή. Στο MineSim96 αυτό γινόταν δυνατό µέσω κατάλληλου navigation bar που συνόδευε κάθε εργασία και οδηγούσε στην περιοχή συζήτησης (discussion list) κάθε εργασίας. Κάθε εργασία είχε µια ηλεκτρονική διεύθυνση της µορφής Κάθε σύνεδρος, όπως και οι συντάκτες της εργασίας, είχε τη δυνατότητα να υποβάλλει ερωτήσεις, να σχολιάσει, να απαντήσει οτιδήποτε σχετικό µε την εργασία χρησιµοποιώντας το σύνδεσµο Send Message που υπήρχε στο navigation bar. Για κάθε εργασία η συζήτηση ήταν δυνατό να εµφανιστεί οργανωµένη κατά θέµα, νήµα συζήτησης (thread), ηµεροµηνία και συντάκτη. Για τη χρήση του µηχανισµού συζήτησης παρέχονταν αναλυτικές οδηγίες, αλλά και µια Test Discussion List όπου ήταν δυνατό οι χρήστες να δοκιµάσουν και να εξοικειωθούν µε το µηχανισµό χωρίς να επηρεαστούν οι κανονικές συζητήσεις από κακούς χειρισµούς. List of Participants. Η κατάσταση των συµµετεχόντων ανανεωνόταν αυτόµατα µε κάθε «εγγραφή συνέδρου». Παρείχε πληροφορίες για τα ονοµατεπώνυµα, τον οργανισµό και τη χώρα προέλευσης κάθε συνέδρου. Στη λήξη του MineSim96 είχαν εγγραφεί 406 σύνεδροι από 35 χώρες. Με δεδοµένο ότι κατά τη διάρκεια του τηλεσυνεδρίου η αρχική σελίδα του website είχε δεχτεί 2188 επισκέψεις, εκτιµάται ότι πρέπει να επισκέφτηκαν το website περί τα χίλια διαφορετικά άτοµα. Sponsors Το MineSim96 οργανώθηκε µε τη χορηγία ή την υποστήριξη 13 οργανισµών και 22 εταιρειών. Η σελίδα των χορηγών λειτουργούσε ως «εκθεσιακός χώρος» παρέχοντας συνδέσµους για τα websites των χορηγών, τα οποία µπορούσε να επισκεφθεί ο χρήστης. Sightseeing Program Οι σελίδες του «κοινωνικού προγράµµατος» του συνεδρίου πρόσφεραν «εικονικές εκδροµές» στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης των Αθηνών και το Άγιον Όρος, καθώς και πληροφορίες για τον καιρό που επικρατούσε στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου που ήταν ο «τόπος διεξαγωγής» του συνεδρίου. 4

5 Υλικό Λογισµικό Ο εξυπηρετητής που φιλοξενούσε το website του συνεδρίου ήταν ένα σύστηµα Silicon Graphics WebFORCE Indy µε τα εξής χαρακτηριστικά: Επεξεργαστής MIPS R6400 PC στα 133 MHz Μνήµη 32 MB RAM Σκληρός δίσκος 1.0 GB Λειτουργικό σύστηµα IRIX 5.3 Το λογισµικό που χρησιµοποιήθηκε ήταν ο NCSA HyperText Transfer Protocol Daemon (HTTPd) Version a, που διαχειρίστηκε χωρίς το παραµικρό πρόβληµα όλο το φορτίο του συνεδρίου. Ο µηχανισµός συζήτησης για κάθε εργασία υλοποιήθηκε µε το λογισµικό EIT Hypermail version 1.02, που µετατρέπει αυτόµατα µηνύµατα ηλεκτρονικού ταχυδροµείου σε συστήµατα UNIX σε αρχεία html εντάσσοντάς τα στις σχετικές λίστες συζήτησης. Το MineIT 97 Σε συνέχεια του MineSim96 διοργανώθηκε την περίοδο 1-12 εκεµβρίου 1997 από Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του ΕΜΠ, το First International Symposium on Information Technologies in the Minerals Industry via the Internet - MineIT 97. Στο συνέδριο αυτό εγγράφηκαν 296 σύνεδροι από 35 χώρες και η αρχική σελίδα του website δέχτηκε 1683 επισκέψεις. Η δοµή και λειτουργία του MineIT 97 στηρίχτηκε στα ίδια εργαλεία που χρησιµοποιήθηκαν για το MineSim96, καθώς και στην εµπειρία που αποκτήθηκε από την διοργάνωση του MineSim96. Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν 46 εργασίες από τη Βόρειο και Νότιο Αµερική, την Ευρώπη, την Αυστραλία, την Αφρική και την Ασία, οι οποίες ήταν οργανωµένες σε έξη συνεδρίες: Μεταλλευτική έρευνα και µοντελοποίηση κοιτασµάτων, Σχεδιασµός µεταλλείων και οργάνωση παραγωγής, Μηχανική πετρωµάτων και τεχνολογία εξόρυξης, Μεταλλευτικός µηχανικός εξοπλισµός, Ασφάλεια και εκπαίδευση στη µεταλλευτική, και Περιβαλλοντική αποκατάσταση µεταλλείων. Αποκλειστικός χορηγός του MineIT 97 ήταν η εταιρεία O&K Orenstein and Koppel Inc. (ΗΠΑ). Τα πρακτικά και των δύο συνεδρίων, εκδόθηκαν και µε τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή σε µορφή βιβλίου, που όµως συνοδευόταν από CD µε το πλήρες website του συνεδρίου όπως ήταν κατά τη λήξη του, από το διεθνή εκδοτικό οίκο A.A. Balkema, Rotterdam. Μέρος ΙI Τηλε-Εκπαίδευση (e-learning) Γενικά Η εκπαίδευση από απόσταση (τηλε-εκπαίδευση) µε την χρήση τεχνολογιών υπολογιστών και επικοινωνιών αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια αντικείµενο ενασχόλησης και έρευνας όχι µόνο της εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και των επιχειρήσεων, µε τις τελευταίες να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την συνεχή εκπαίδευση-επιµόρφωση των στελεχών τους σε θέµατα που αποτελούν αντικείµενο της δραστηριότητός τους (συνεχιζόµενη εκπαίδευση). Ηλεκτρονική εκπαίδευση / µάθηση (e-εκπαίδευση / e-learning) είναι η διαδικασία όπου η εκπαίδευση ή ακριβέστερα η µαθησιακή διαδικασία εκτελείται µε την χρήση ψηφιακών και διαδικτυακών τεχνολογιών. Ο µαθητής έχει συνήθως πλήρη έλεγχο του ρυθµού προόδου του, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει διαθέσιµη, συνήθως κατά βούληση, υποστήριξη από τον εκπαιδευτή. Η υποστήριξη είναι απαραίτητη, αφού σε αντίθετη περίπτωση θα µιλούσαµε 5

6 µόνο για αυτοεκπαίδευση, η οποία θα µπορούσε να γίνει και µε άλλα µέσα, π.χ. µε ένα βιβλίο, ένα εκπαιδευτικό video ή CD-ROM. Στην ιδανική του µορφή το e-learning εµπεριέχει συνεργατική εκπαίδευση και αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητών και εκπαιδευτών αλλά και µεταξύ των ίδιων των µαθητών, όπως δηλαδή συµβαίνει κατά την κλασσική εκπαίδευση µέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Στην περίπτωση όµως του e-learning ο εκπαιδευτής και ο µαθητής βρίσκονται σε διαφορετικούς χώρους και η έννοια της «τάξης» δηµιουργείται εικονικά από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το Internet. Η ανάπτυξη του e-learning µετά το 2000 ήταν «εκρηκτική». Το Globalwide Network Academy (GNA) είναι ένας εκπαιδευτικός µη-κερδοσκοπικός οργανισµός που έχει ως σκοπό την ανάπτυξη της εκπαίδευσης από απόσταση σε παγκόσµιο επίπεδο ( Στο website του GNA περιλαµβάνεται κατάλογος µαθηµάτων και προγραµµάτων σπουδών που προσφέρονται σε περιβάλλον e-learning διεθνώς, ο οποίος τον Αύγουστο του 2007 περιείχε µαθήµατα και 6224 προγράµµατα σπουδών. Ιδιαίτερα, σε ότι αφορά την τριτοβάθµια εκπαίδευση ο κατάλογος περιλαµβάνει 1420 προγράµµατα επιπέδου Bachelors, 1987 επιπέδου Masters και 242 επιπέδου Doctorate. Το προφανές µεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει για το e-learning οδήγησε στην ανάπτυξη εξειδικευµένου λογισµικού για την δηµιουργία και την διάθεση προς το κοινό µαθηµάτων και προγραµµάτων εκπαίδευσης µέσω του web (web-based courses). Τέτοια εργαλεία ανάπτυξης προσφέρουν εξαιρετικές ευκολίες στον εκπαιδευτή για την δηµιουργία του περιεχοµένου των e-µαθηµάτων (e-courses) αλλά και για την µετάβαση από την παραδοσιακή παιδαγωγική της αίθουσας διδασκαλίας σε εκείνη του Internet. Το RITAS Το 1998 η Μονάδα Προσοµοίωσης Μεταλλευτικών Συστηµάτων ανέπτυξε ένα σύνθετο περιβάλλον τηλε-εκπαίδευσης (Remote Interactive Training Ad-lib System RITAS) για τη διδασκαλία του µαθήµατος «Προσοµοίωση Μεταλλευτικών Συστηµάτων» στους σπουδαστές του 9ου εξαµήνου της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών.. Στα πλαίσια του µαθήµατος οι σπουδαστές εκπαιδεύονται στην χρήση της ειδικής γλώσσας προσοµοίωσης διακριτών γεγονότων GPSS/H, µε την βοήθεια της οποίας κατασκευάζουν µοντέλα προσοµοίωσης µεταλλευτικών συστηµάτων και στην συνέχεια µελετούν-αναλύουν την λειτουργία του πραγµατικού συστήµατος. Η διδακτική αυτή απαίτηση δεν επέτρεψε την χρήση κάποιου εµπορικού εργαλείου ανάπτυξης µαθηµάτων σε περιβάλλον e-learning για την υλοποίηση του RITAS. Η ιδιαιτερότητα του RITAS έγκειται στο γεγονός ότι πέραν του συνήθους εκπαιδευτικού υλικού που παρέχει, διαθέτει και ένα δυναµικό, πλήρες υπολογιστικό περιβάλλον, το οποίο επιτρέπει στον τηλε-σπουδαστή να αναπτύξει δικά του µοντέλα προσοµοίωσης µε χρήση της γλώσσας GPSS/H. Κατά τα εννέα ακαδηµαϊκά έτη ( ) που λειτουργεί το RITAS, εξυπηρέτησε τους εξής σκοπούς: την επαφή των σπουδαστών της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων -Μεταλλουργών µε ένα σύστηµα εκπαίδευσης από απόσταση, µε ότι αυτό συνεπάγεται στην χρήση των τεχνολογιών του Internet. την ενίσχυση της «παραδοσιακής» διδασκαλίας του µαθήµατος µε χρήση µεθόδων κατευθυνόµενης µάθησης. την ελεύθερη, κατά βούληση ενασχόληση (Ad-lib) των σπουδαστών µε το αντικείµενο του µαθήµατος και την γλώσσα προσοµοίωσης GPSS/H χωρίς περιορισµούς χώρου και χρόνου. 6

7 Ο δικτυακός τόπος του RITΑS υλοποιήθηκε µε βάση την ανάγκη των σπουδαστών για ένα σύστηµα που να παρέχει ολοκληρωµένη παρουσίαση του αντικειµένου του µαθήµατος, αξιοποιώντας την ευκολία χρήσης που παρέχει µια εφαρµογή γραφικού περιβάλλοντος. Η εκτεταµένη χρήση κινούµενων ή µη εικόνων, οι ενσωµατωµένες υπό-εφαρµογές, οι κατάλογοι εντολών, αλλά κυρίως η σαφής οργάνωση της πληροφορίας, συνέθεσαν ένα συµπαγές µαθησιακό πλαίσιο εργασίας, που ιδιαίτερα σε ότι αφορά την χρήση της γλώσσας GPSS/H απείχε πολύ από την µέχρι τότε χρήση της γλώσσας GPSS/H σε περιβάλλον εντολών (command prompt). Η δοµή του RITAS Το site του RITAS είναι χωρισµένο σε τέσσερις κύριους τοµείς µε την βοήθεια πλαισίων µεταβλητού µεγέθους, ενώ η πλοήγηση γίνεται µε τέτοιο τρόπο, ώστε ο χρήστης να έχει άµεση πρόσβαση στα πεδία που τον ενδιαφέρουν, εξασφαλίζοντας απλότητα και υψηλή εργονοµία στην ανεύρεση και παρουσίαση της πληροφορίας. Κάθε ένας από αυτούς τους τοµείς αποσκοπεί στο να καλύψει ένα ξεχωριστό κοµµάτι µαθησιακής διεργασίας, ώστε το σύνολο του συστήµατος να βασίζεται σε ένα σηµαντικό εύρος των παιδαγωγικών αρχών της διδασκαλίας: στην παρουσίαση του αντικειµένου, στην καθοδήγηση των σπουδαστών και στην πρακτική εξάσκηση. Τοµέας Βοήθειας Αποτελείται από ένα σύνολο σελίδων συνδεδεµένων µεταξύ τους µε την βοήθεια ευρετηρίου. Η θεµατολογία του περιεχοµένου έχει κατάλληλα επιλεγεί ώστε να αποδώσει στους σπουδαστές µια ολοκληρωµένη εικόνα για τη δοµή και τη χρήση της γλώσσας GPSS/H σε βαθµό που υπερκαλύπτει τις απαιτήσεις του παραδοσιακού µαθήµατος. Ο ουσιαστικός σκοπός της υλοποίησης των συγκεκριµένων σελίδων είναι να παράσχουν συµπληρωµατική βοήθεια στους σπουδαστές κατά την προσωπική τους ενασχόληση µε τη γλώσσα αλλά και να προσελκύσουν το ενδιαφέρον τους για τη χρήση της, πέρα από το απαιτούµενο για το µάθηµα επίπεδο. Τοµέας Παραδείγµατος Στόχος του είναι η καθοδήγηση των σπουδαστών, µε έµµεσο αλλά µεθοδικό τρόπο, στα βήµατα που πρέπει να ακολουθήσουν για την κατασκευή του µοντέλου προσοµοίωσης ενός συστήµατος σε κώδικα GPSS/H. Με τη βοήθεια εφαρµογής slide-show (συνδυασµός εικόνων από χαρακτηριστικές χρονικές στιγµές του συστήµατος και ταυτόχρονης επεξήγησης των αντίστοιχών εντολών) αποδίδεται ο συσχετισµός µεταξύ πραγµατικού µεταλλευτικού συστήµατος και κώδικα GPSS/H. Τοµέας Προκατασκευασµένου Μοντέλου Η σελίδα αυτού του τοµέα δίνει τη δυνατότητα στους σπουδαστές να τροποποιήσουν κατά βούληση, τις τιµές των δεδοµένων εισόδου του µοντέλου ενός συστήµατος φόρτωσης- µεταφοράς µεταλλείου και στην συνέχεια να προσοµοιώσουν το σύστηµα, παρατηρώντας κάθε φορά τις αλλαγές που επέρχονται στη συµπεριφορά του συστήµατος από την αλλαγή των τιµών. εδοµένα εισόδου οικονοµικής φύσεως, µε την ενσωµάτωση στον κώδικα του προσοµοιωτή ανάλογων µαθηµατικών σχέσεων και τη δυνατότητα παραµετρικής εκτέλεσης του µοντέλου, επιτρέπουν την ταυτόχρονη εκτέλεση και παρουσίαση µιας τεχνοοικονοµικής ανάλυσης του συστήµατος. Η παρουσίαση των αποτελεσµάτων έπειτα από κάθε προσοµοίωση, δεν γίνεται βάση της πρότυπης αναφοράς της γλώσσας GPSS/H αλλά µε τη βοήθεια πινάκων και γραφικών παραστάσεων που προκύπτουν µέσω της επεξεργασίας ειδικού αρχείου αποτελεσµάτων από τον εξυπηρετητή. 7

8 Τοµέας Πηγαίου Κώδικα Στο τµήµα αυτό ο σπουδαστής µπορεί να προσοµοιώσει τα µοντέλα που έχει κατασκευάσει ο ίδιος σε πηγαίο κώδικα GPSS/H, µε περιορισµούς σύνταξης εντολών εισαγωγής δεδοµένων από εξωτερικά αρχεία, εξαγωγής δεδοµένων σε αρχεία και επικοινωνίας µε το λειτουργικό σύστηµα γενικότερα, για προφανείς λόγους ασφάλειας. Ο σπουδαστής έχει τη δυνατότητα να προβεί στη συγγραφή του κώδικα είτε σε ειδικό χώρο απ ευθείας πάνω στη σελίδα, είτε να «ανεβάσει» για προσοµοίωση αρχεία GPSS/H που βρίσκονται στο δίσκο του υπολογιστή του. Ο έλεγχος του κώδικα GPSS/H, για την παρουσία µη αποδεκτών εντολών, γίνεται µε φίλτρα που υποδεικνύουν στο χρήστη τις ακατάλληλες εντολές. Μετά ο πέρας της προσοµοίωσης και ανάλογα µε την τρέχουσα επιλογή του χρήστη, τα αποτελέσµατα αποστέλλονται σε µία από τρεις παρακάτω µορφές: GPSS/H Standard Output: Πρόκειται για την πρότυπη αναφορά της γλώσσας. Συνοδεύεται από προσαρµοσµένη αναφορά, όταν γίνεται χρήση της δυνατότητας παροχής αρχείου εξόδου (OUT) προκειµένου να αποδοθούν αποτελέσµατα καθορισµένα από το χρήστη GPSS/H Quick View Output: Επεξεργάζεται την πρότυπη αναφορά και αποδίδει τα σηµαντικότερα στατιστικά στοιχεία οργανωµένα σε πίνακες µε συγκριτικά ραβδογράµµατα, απαλλάσσοντας τον σπουδαστή από τη διαδικασία του εντοπισµού στοιχείων σε ιδιαίτερα µακροσκελής αναφορές. Έχει τη δυνατότητα ανίχνευσης µονής ή πολλαπλής προσοµοίωσης του µοντέλου και ανάλογης προσαρµογής στην παρουσίαση των αποτελεσµάτων. GPSS/H Dual Output: Συνδυάζει τις δύο προηγούµενες µορφές εξόδου, για να καλύψει τη περίπτωση που είναι αναγκαία η λήψη τόσο της πρότυπης όσο και µιας προσαρµοσµένης αναφοράς. Υλικό (hardware) Ο υπολογιστής (server) που φιλοξενεί µέχρι και σήµερα το RITAS βρίσκεται στο υπολογιστικό κέντρο της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων -Μεταλλουργών µε σύνδεση 100 Mbps µε το δίκτυο του ΕΜΠ. Πρόκειται για έναν εξυπηρετητή COMPAQ-PROLIANT 800 (χρονολογίας 1998) µε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 2xPentium II MB Ram ECC 2x9GB Hard Disks SCSI 2x Intel Pro 100 Ethernet NICs SONY Tape Backup 25GB - SCSI Λειτουργικό σύστηµα Windows NT Server Λογισµικό (software) Η ανάπτυξη του server-side λογισµικού του RITAS έγινε αποκλειστικά σε γλώσσα Perl (έκδοση της ActiveState) σε διασύνδεση ISAPI µε τον εξυπηρετητή IIS που περιλαµβάνουν τα λειτουργικά συστήµατα windows. To διάγραµµα λειτουργίας του RITAS χωρίζεται σε τέσσερα διακριτά µέρη (Σχήµα 1): 8

9 Σχήµα 1. ιάγραµµα ροής λειτουργιών του συστήµατος RITAS. Figure 1. Task-flow diagram of RITAS system. 1. Αποστολή της αίτησης: Ο κώδικας GPSS/H του χρήστη διέρχεται από φίλτρα JavaScript που ελέγχουν την παρουσία ακατάλληλων εντολών. Στην περίπτωση που ο χρήστης έχει επιλέξει να αποστείλει κάποιο αρχείο από το δίσκο του υπολογιστή του, η client-side διαδικασία ελέγχου δεν είναι εφικτή και διενεργείται από το server-side λογισµικό. 2. Σήµανση αιτήσεων & συµπληρωµατικοί έλεγχοι: Κάθε αίτηση προσοµοίωσης που φτάνει στον εξυπηρετητή χαρακτηρίζεται µε έναν µοναδικό αριθµό (session-id). Η µοναδικότητα αυτού του αριθµού, παίζει καθοριστική σηµασία στη λειτουργία του server-side λογισµικού, εφόσον επιτρέπει: Τη διαχείριση και επεξεργασία περισσότερων από µια αιτήσεων ταυτόχρονα. Τον έλεγχο του πλήθους των αρχείων εισόδου GPSS/H στο δίσκο του εξυπηρετητή. Πριν γίνει η απόδοση του session-id σε κάποια αίτηση, ελέγχεται αν υπάρχει ήδη σε ειδικό αρχείο καταγραφής. Αν υπάρχει σηµαίνει πως µια παλιότερη αίτηση του χρήστη βρίσκεται σε εξέλιξη και ακυρώνεται κάθε περαιτέρω διαδικασία. Στην αντίθετη περίπτωση πραγµατοποιούνται όποιοι έλεγχοι δεν έγιναν στο πρώτο µέρος (1) καθώς και κάποιοι συµπληρωµατικοί έλεγχοι εγκυρότητας. 3. Έναρξη του GPSS/H interpreter: Tα περιεχόµενα της αίτησης που αντιστοιχούν στον κώδικα GPSS/H γράφονται σε αρχείο της µορφής <session_id>.gps και ακολούθως ξεκινά το interpretation. Η έναρξη του GPSS/H interpreter γίνεται σαν ξεχωριστή διεργασία (detached_process) µε κανονική προτεραιότητα εκτέλεσης (normal_priority_class) από το λειτουργικό, ενώ λαµβάνεται το process_id που της αποδίδεται, ώστε σε περίπτωση που παραµένει ενεργή πάνω από 10sec να γίνεται βίαιος τερµατισµός της. 4. ηµιουργία HTML αρχείων εξόδου: Εφόσον η προσοµοίωση τελείωσε εντός των επιτρεπόµενων χρονικών ορίων, η πρότυπη αναφορά της GPSS/H (Standard Output) µετατρέπεται σε αρχείο HTML. Στην περίπτωση που η αίτηση του χρήστη περιλαµβάνει 9

10 δήλωση εξόδου Quick-view ή Dual-Output, µε τη βοήθεια σχετικού αλγόριθµου ανάγνωσης, επειδή είναι δυνατόν το περιεχόµενο της πρότυπης αναφοράς να µεταβάλλεται ανάλογα µε τον κώδικα µοντέλου, εντοπίζονται τα επιθυµητά στοιχεία και αποδίδονται µε γραφική µορφή σε αρχείο HTML. Το διάγραµµα λειτουργίας που περιγράφεται, αποτελεί ένα υπερσύνολο αυτού που αντιστοιχεί στον Τοµέα Προκατασκευασµένου Μοντέλου, στο οποίο ο κώδικας GPSS/H είναι προκαθορισµένος. Στην περίπτωση του τελευταίου, οι γραφικές παραστάσεις προκύπτουν µε Java applets που εκτελούνται στον φυλλοµετρητή του χρήστη, οι µεταβλητές εισόδου των οποίων αποδίδονται από το αντίστοιχο perl-script στον εξυπηρετητή. Η διεύθυνση του Ritas είναι: www2.metal.ntua.gr/ritas/ Οι αντιδράσεις και τα συµπεράσµατα Όταν στις αρχές του 1996 ανακοινώθηκε η διοργάνωση του First International Symposium on Mine Simulation via the Internet (MineSim96) και δηµοσιεύθηκε σε διεθνή µεταλλευτικά περιοδικά η πρόσκληση για υποβολή εργασιών (Call for Papers), το όλο εγχείρηµα προξένησε έκπληξη αλλά και δυσπιστία. Έκπληξη για τον τρόπο διεξαγωγής, δυσπιστία για το κατά πόσο το Ε.Μ. Πολυτεχνείο θα είχε την δυνατότητα να αντεπεξέλθει στο τεχνικό τµήµα (υπολογιστές, δίκτυο, λογισµικό) του όλου project, γιατί στην ουσία επρόκειτο περί ενός R&D project µε σηµαντικό ρίσκο, τουλάχιστον το ρίσκο του να κάνεις κάτι καινούργιο ενώ είσαι εκτεθειµένος στο κοινό και σε µια περιοχή υψηλής τεχνολογίας που προσέφερε µια καινούργια δυναµική στην εκµετάλλευση του Internet. Το γεγονός ότι συν-διοργανωτής του MineSim96 ήταν το University of Idaho του οποίου ο Καθηγητής και συν-πρόεδρος του συνεδρίου John Sturgul θεωρείτο τότε «γκουρού» σε θέµατα προσοµοίωσης µεταλλευτικών συστηµάτων, απάλυνε την δυσπιστία, µε αποτέλεσµα να υποβληθούν 111 περιλήψεις εργασιών, από τις οποίες επελέγησαν 82 εργασίες για παρουσίαση. Εντός του ΕΜΠ η δυσπιστία αλλά και η αµφιβολία για την χρησιµότητα που θα είχε η διοργάνωση ενός συνεδρίου µέσω του Internet, παρέµεινε µέχρι και µετά την λήξη του. Τα σχόλια των συµµετεχόντων στα συνέδρια MineSim96 και MineIT97 υπήρξαν πολύ θετικά και συνοψίζονται στα ακόλουθα: I would never have been able to attend if I had to do so in the Flesh I've gotten very pessimistic about the way many web sites are organized and presented sloooowww, vapid content, meaningless graphics, lousy human interface design for intended use, and so on and I thought that MINESIM was a paragon of clean, attractive, efficient usability. a milestone in modern approach to mining techno-symposium the way of the future Ένα συνέδριο εκτός από πλατφόρµα διακίνησης της γνώσης, εκτός από forum για την παρουσίαση, ανάλυση, συζήτηση και κριτική των θεµάτων που πραγµατεύεται, είναι και ένα κοινωνικό γεγονός. Επιτρέπει σε ανθρώπους που γνωρίζονται µόνο κατ όνοµα και µέσω του έργου τους να αναπτύξουν τις θέσεις τους κοιτώντας ο ένας τον άλλον, απ ευθείας και όχι µέσω δικτύων (Internet, τηλεφωνικών, ταχυδροµικών), να δηµιουργούν ή να διευρύνουν 10

11 συνεργασίες, να γίνονται φίλοι. Βλέποντας την διοργάνωση των συνεδρίων µε την κοινωνική αυτή διάσταση, δεν υπάρχει αµφιβολία ότι ένα συµβατικού τύπου συνέδριο είναι αναντικατάστατο. Άλλωστε, το ίδιο το ταξίδι για την µετάβαση στον τόπο του συνεδρίου, από µόνο του, είναι εκτός από «εµπειρία» και «παιδεία». Το RITAS χρησιµοποιείται στην διδασκαλία του µαθήµατος «Προσοµοίωση Μεταλλευτικών Συστηµάτων» κατά τα τελευταία εννέα ακαδηµαϊκά έτη, παράλληλα µε την συµβατική διδασκαλία στην αίθουσα PCLab της Σχολής. Το γεγονός ότι πέραν του συνήθους εκπαιδευτικού υλικού που παρέχει, διαθέτει και ένα δυναµικό, πλήρες υπολογιστικό περιβάλλον, το οποίο επιτρέπει στον σπουδαστή να αναπτύξει δικά του µοντέλα προσοµοίωσης µε χρήση της γλώσσας GPSS/H σε γραφικό περιβάλλον, διευκόλυνε και βελτίωσε σηµαντικά την εκπαίδευση των σπουδαστών. Ωστόσο, η χρήση του RITAS από τους σπουδαστές σε εκτός αίθουσας διδασκαλίας ώρες υπήρξε περιορισµένη. Έτσι µια από τις βασικές παραµέτρους του e-learning παρέµεινε αναξιοποίητη και ίσως αυτό να οφείλεται στην παθογένεια της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης στην χώρα µας. Το Internet αποτελεί µιας πρώτης τάξεως πλατφόρµα για την ανάπτυξη και παροχή εκπαιδευτικών προγραµµάτων και δίνει την δυνατότητα για µόρφωση, κατάρτιση και δια βίου εκπαίδευση σε εκατοµµύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας σε όλο τον κόσµο. Ωστόσο, η εκπαίδευση, τουλάχιστο στα επίπεδα της πρωτοβάθµιας, δευτεροβάθµιας και τριτοβάθµιας προπτυχιακής εκπαίδευσης, πέραν από την µεταφορά γνώσης-πληροφορίας και την εκµάθηση τεχνικών επίλυσης προβληµάτων, είναι πρωτίστως µια διαδικασία διαφώτισης των σπουδαστών στο πώς να αφοµοιώνουν ιδέες και τρόπους σκέψης, προετοιµάζοντάς τους για την ζωή και την εργασιακή πραγµατικότητα. Οι σπουδαστές χρειάζονται έναν δάσκαλοπαιδαγωγό, που θα λάβει υπόψη του το µαθησιακό υπόβαθρο του σπουδαστή και θα προσαρµόσει το περιεχόµενο του µαθήµατος τις δυνατότητές του, χρειάζονται έναν µέντορα. Από την άποψη αυτή το e-learning είναι αδύνατον να αντικαταστήσει προς το παρόν τον δάσκαλο, και η στιγµή που κάποιος θα πει: «Οτιδήποτε χρειάστηκε να µάθω, το έµαθα µέσω του Internet» είναι ακόµα µακριά. Βιβλιογραφία Panagiotou G.N., J.R. Sturgul (Eds), Mine Simulation, Proceedings of the First International Symposium on Mine Simulation via the Internet, 2-13 December 1996, A.A. Balkema, Rotterdam, Panagiotou G.N., T.N. Michalakopoulos (Eds), Information Technologies in the Minerals Industry, Proceedings of the First International Symposium on Information Technologies in the Minerals Industry via the Internet, 1-12 December 1997, A.A. Balkema, Rotterdam, Τσιαβός Ε., «Ανάπτυξη Περιβάλλοντος Προσοµοίωσης Μεταλλευτικών Συστηµάτων µέσω του Internet, ιπλωµατική Εργασία, Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μετ/ργών, ΕΜΠ,

12 Examples of e-learning and e-conference Application: What we Learned during the Last decade G. Panagiotou, Professor, N.T.U.A. T. Michalakopoulos, Assistant Professor, N.T.U.A. Ε. Tsiavos, I.D.A.X., N.T.U.A. School of Mining Engineering & Metallurgy, Laboratory of Excavation Engineering Abstract MineSim96, the First International Symposium on Mine Simulation via the Internet, was organized by the School of Mining Engineering and Metallurgy of the National Technical University of Athens (NTUA), Greece and the Department of Metallurgy and Mining of the University of Idaho (UI), USA, and it was held in the Cyberspace on December 2-13, The symposium was set up and maintained by the Mining Systems Simulation Unit (MSSLab) at NTUA. It was the first such symposium for any area of mining and mining related topics, but it appears to be the first such full-scale international symposium on any topic. On December 1-12, 1997, a similar event, the First International Conference on Information Technologies in the Minerals Industry - via the Internet (MineIT 97), was organized by the School of Mining Engineering and Metallurgy of NTUA, set up and maintained by MSSLab. RITAS (Remote Interactive Training Ad-lib System) is a web-based learning environment developed by the Mining Systems Simulation Unit (MSSLab), NTUA, to facilitate remote learning and training using the Internet. At its present state of development, RITAS aims to offer an online course for the final year students of the Department of Mining Engineering attending the class of "Mining Systems Simulation". The Mining Systems Simulation course is based on the GPSS/H discrete-event simulation language, developed by Wolverine Software Corp., USA, and therefore RITAS provides students with the ability to run simulations on the web browser, using the GPSS/H Student Version. RITAS is accessible 24-hours a day at: <www2.metal.ntua.gr/ritas/> and instructions are provided both in Greek and English. The paper presents the development of the above e-learning and e-conference examples and the lessons learned applying them for a decade. 12