υλλογισμός: η διαδικασία με την οποία ο νους καταστρώνει ένα επιχείρημα.

Transcript

1 Σ Ρ Ο Π Ο Ι Π Ε Ι Θ Ο Τ 1. ΕΠΙΚΛΗΗ ΣΗ ΛΟΓΙΚΗ: Ο πομπός προσπαθεί να πείσει το δέκτη με επιχειρήματα και τεκμήρια. ΜΕΑ: Α) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ: είναι μια σειρά λογικών προτάσεων που σχηματίζεται, για να κάνει φανερή την αλήθεια μιας θέσης. Το επιχείρημα αποτελείται από τις προκείμενες και το συμπέρασμα. Έγκυρο επιχείρημα: όταν οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα. Αληθές επιχείρημα: όταν προκείμενες και συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ορθό επιχείρημα (απόδειξη): έγκυρο + αληθές. υλλογισμός: η διαδικασία με την οποία ο νους καταστρώνει ένα επιχείρημα. Είδη συλλογισμών: 1) με βάση την πορεία: Παραγωγικός: όλο (γενικό) μέρος (ειδικό) Επαγωγικός: μέρος (ειδικό) όλο (γενικό Αναλογικός: μέρος (ειδικό) μέρος (ειδικό) 2) με βάση το είδος των προτάσεων: Κατηγορικός: όταν δεν είναι υποθετικός ή διαζευκτικός. Τποθετικός: η μία τουλάχιστον προκείμενη υποθετική πρόταση. Διαζευκτικός: η μία τουλάχιστον προκείμενη διαζευκτική πρόταση. Β) ΣΕΚΜΗΡΙΟ: οποιοδήποτε στοιχείο ή γεγονός που μπορεί ν αποτελέσει αποδεικτικό στοιχείο (παραδείγματα, γεγονότα, στατιστικά στοιχεία). 2. ΕΠΙΚΛΗΗ ΣΟ ΤΝΑΙΘΗΜΑ: Ο πομπός προσπαθεί να προκαλέσει συναισθήματα στο δέκτη: οργή, αγανάκτηση, αγάπη, οίκτο, ντροπή, εμπιστοσύνη, φόβο, ενοχές, μίσος, οικειότητα κ. ά. ΜΕΑ: Ποιητική λειτουργία της γλώσσας (σχήματα λόγου) Περιγραφή, αφήγηση Ειρωνεία, χιούμορ κατά θέσεων αντιπάλου 3. ΕΠΊΚΛΗΗ ΣΗΝ ΑΤΘΕΝΣΊΑ: Ο πομπός χρησιμοποιεί αποσπάσματα από κείμενα προσωπικοτήτων (πολιτικών, φιλοσόφων, ποιητών κ. ά.), για να ενισχύσει την αξιοπιστία ενός επιχειρήματος. 4. ΕΠΙΚΛΗΗ ΣΟ ΗΘΟ ΣΟΤ ΠΟΜΠΟΤ 5. ΕΠΙΚΛΗΗ ΣΟ ΗΘΟ ΣΟΤ ΔΕΚΣΗ 6. ΕΠΙΘΕΗ ΣΟ ΗΘΟ ΣΟΤ ΑΝΣΙΠΑΛΟΤ ΠΡΟΟΧΗ: σ ένα κείμενο μπορεί να συνυπάρχουν περισσότεροι από έναν τρόποι πειθούς. Α Κ Η Ε Ι (από το βιβλίο του καθηγητή) Ι. Να αληηζηνηρίζεηε ηα ζηνηρεία ηεο ζηήιεο Α κε εθείλα ηεο ζηήιεο Β (έλα πεξηζζεύεη), ζεκεηώλνληαο ηηο επηινγέο ζαο ζηα θελά ζηελ αξρή ησλ απνζπαζκάησλ ηεο ζηήιεο Α. Α: Α Π Ο Π Α Μ Α Σ Α Κ Δ Ι Μ Δ Ν Χ Ν Β: ΣΡΟΠΟΙ ΠΔΙΘΟΤ 1. ζνη βξίζθνληαη ζ' απηή ηελ αίζνπζα γλσξίδνπλ φηη πάληνηε, κε φιεο κνπ ηηο δπλάκεηο θαη κε αίζζεκα επζχλεο, ππεξέηεζα ηε ζέζε πνπ κνπ εκπηζηεχζεθε ε Πνιηηεία. 2..Αληηζηαζείηε. Κξαηήζηε ςειά ην θεθάιη. Σψξα ε θσλή ζαο κπνξεί λα αθνπζηεί. Σέινο ζηε "ζησπή ησλ ακλψλ". 3. Φπζηθά δελ πεξηκέλνπκε απφ εζάο απάληεζε ζ' απηά ηα εξσηήκαηα, εθφζνλ πάληνηε είραηε έλδεηα ηδεψλ θαη θηψρηα επηρεηξεκάησλ. 4. Ο Ηξάθιεηηνο είρε δηαγλψζεη πσο ζην χκπαλ (θαη ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία) φια είλαη θαη δελ είλαη ελφηεηα «ζπιιάςεηο ὅια θαη νὐρ ὅια», πσο ν πφιεκνο είλαη θνηλφο θαη δίθην είλαη ε έξηο, θη φια γίλνληαη κε ηελ έξηδα θαη απφ αλάγθε «...ηόλ πόιεκνλ ἐόληα μπλόλ θαί δίθελ ἔξηλ θαί γηλόκελα πάληα θαη' ἔξηλ θαη ρξεώλ». Καη βέβαηα, ν πνιηηηζκφο έζπεπζε λα επηβεβαηψζεη ηε ξήζε ηνπ κεγάινπ Δθέζηνπ. α) Δπίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα ηνπ δέθηε β) Δπίθιεζε ζην ήζνο ηνπ πνκπνύ γ) Δπίθιεζε ζηελ απζεληία δ) Δπίθιεζε ζην ήζνο ηνπ αληηπάινπ ε) Δπίθιεζε ζην ήζνο ηνπ δέθηε Β. Μπουγάδη, 1

2 ΙΙ. ηα παξαδείγκαηα πνπ αθνινπζνύλ: α) λα δηαηππώζεηε ηα επηρεηξήκαηα (πξνθείκελεο ζπκπέξαζκα) β) λα δειώζεηε ην είδνο ηνπ ζπιινγηζκνύ. 1. Πνιινί ππεχζπλνη ηνπ Άνπζβηηο ήηαλ αλαγλψζηεο ηνπ Γθαίηε θαη ιάηξεηο ηνπ Μπξακο. Γελ πηζηεχσ φηη ε δηάδνζε ηεο ινγνηερληθήο παηδείαο θαη ηεο κνπζηθήο θαιιηέξγεηαο ζπληειεί απαξαηηήησο ζηελ πξφνδν ηνπ θαινχ. 2. Η θαληαζία είλαη απαξαίηεηε, γηα λα θαηαιάβεη θαλείο ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Σελ αμία πνπ έρεη ε θαληαζία ηε ζπλαληά θαλείο θαη ζηα καζεκαηηθά. Γηαηί, γηα λα απνδείμεηο φηη θάηη ηζρχεη, πξέπεη πξψηα λα πεξάζεηο απφ ηελ ππφζεζε φηη δελ ηζρχεη. Απηφ θη αλ απαηηεί θαληαζία. 3. Απηφ πνπ γεληθφινγα νλνκάδνπκε "πξφβιεκα ηαπηφηεηαο" ζηε ζεκεξηλή Διιάδα είλαη κηα δηάζηαζε αλάκεζα ζηνλ ηξφπν δσήο θαη ηηο ηδέεο καο. Οη πεξηζζφηεξνη ρξεζηκνπνηνχκε καλησδψο ηελ ηερλνινγία, αιιά παξαπνληφκαζηε πσο θαηαιχεη ηηο παξαδνζηαθέο αμίεο καο. Βιέπνπκε ηειεφξαζε πεξηζζφηεξν απφ ηνπο άιινπο Δπξσπαίνπο, αιιά ηελ θαηεγνξνχκε φηη καο θάλεη αληηθνηλσληθνχο. Γειψλνπκε ππνζηεξηθηέο ησλ θαηαηξεγκέλσλ Κνχξδσλ, αιιά δελ ζέινπκε λα ηνπο δνχκε εγθαηεζηεκέλνπο ζηε γεηηνληά καο. 4. Ο ππεχζπλνο ηαμηλφκεζεο ζ' έλα βηβιηνπσιείν πξέπεη λα δπζθνιεχεηαη πνιχ, φηαλ έρεη λα θαηαηάμεη έλα βηβιίν κε θσηνγξαθίεο, αθνχ ην πεξηζζφηεξν απφ ην κηζφ βηβιηνπσιείν είλαη γεκάην κε βηβιία πνπ ζηεξίδνληαη ζε θσηνγξαθίεο, ρσξίο απηνκάησο λα θαηαηάζζνληαη ζηελ πηέξπγα ησλ θσηνγξαθηθψλ βηβιίσλ. Σν γεγνλφο απηφ απνηειεί ζπλέπεηα ηεο ζέζεο πνπ πήξε ε θσηνγξαθία ζηνλ πνιηηηζκφ καο σο βαζηθφ ππνθαηάζηαην ηνπ ιφγνπ. III. Να αλαγλσξίζεηε ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ησλ ζπιινγηζκψλ ηεο ζηήιεο Α, αληηζηνηρίδνληάο ηνπο κε ηα δεδνκέλα ηεο ζηήιεο Β, θάπνηα απφ ηα νπνία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πεξηζζφηεξεο απφ κία θνξέο. Να ζεκεηψζεηε θαη λα δηθαηνινγήζεηε ηηο επηινγέο ζαο ζην ρψξν πνπ δίλεηαη θάησ απφ ηνλ πίλαθα. Έπεηηα, λα αμηνινγήζεηε θάζε ζπιινγηζκφ βάζεη ησλ ζηνηρείσλ πνπ δίλνληαη ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην. Α. ΤΛΛΟΓΙΜΟΙ Β. ΔΙΓΗ 1. Η θαηαζηξνθή λήζσλ ζαλ ηε Μχθνλν ή ηε αληνξίλε απφ ηε ρπδαία αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ δελ α) Γελίθεπζε θαίλεηαη λα καο αλεζπρεί ηδηαίηεξα. Αθφκε θαη ηα λεζηά πνπ είραλ σο ζήκεξα δηαζσζεί παξαδίδνληαη ην έλα κεηά ην άιιν ζην εθήκεξν θέξδνο, ζπζηάδνληαο ηελ θαιαηζζεζία ηνπο. ηελ β) Αίηην απνηέιεζκα Διιάδα δελ είκαζηε ηθαλνί λα δηαζψζνπκε ηίπνηε. γ) Αλαινγία θπξηνιεθηηθή 2.,ηη καο πξνζθέξεη ζήκεξα έλαο Τπνινγηζηήο Πνιπκέζσλ, ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα (θαη γηα ρηιηάδεο ρξφληα πξηλ) καο ράξηδε κφλν έλαο πνιπηάιαληνο παππνχο ή κηα γηαγηά:: θξαηά ινγαξηαζκφ ζηηο δ) Αλαινγία κεηαθνξηθή δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ, ιχλεη απνξίεο, βνεζά ζην γξάςηκν, αθεγείηαη φκνξθεο ηζηνξίεο, ιέεη ηξαγνπδάθηα θαη -θπξίσο-πξνζαξκφδεη κε πξνζπκία ηελ ηεξάζηηα ζνθία ηνπ ζηα κέηξα ηνπ θάζε εγγνληνχ. 3. Έρνπλ πεξάζεη αλεπηζηξεπηί νη ρξφλνη εθείλνη πνπ νη ζηνέο θαη ηα πεδνδξφκηα κηαο πφιεο αλαδεηθλχνληαλ ζε ρψξνπο θνηλσληθήο ζπλαλαζηξνθήο, ζε ηφπνπο ζπλάληεζεο θαη δεκηνπξγίαο γλσξηκηψλ. Αθφηνπ νη άλζξσπνη θπθινθνξνχκε επνρνχκελνη, έρνπλ αλαγθαζηηθά δηαθνξνπνηεζεί θαη νη ζρέζεηο καο Δίζηε επηηπρεκέλε επαγγεικαηίαο. Γηα ζαο ε δνπιεηά ζα πξέπεη λα είλαη πην ζπλαξπαζηηθή απφ ηελ νηθνγέλεηα. --- Πξαγκαηηθά, είκαη επραξηζηεκέλε κε ηε δνπιεηά κνπ. Αιιά κηα θαξηέξα είλαη φπσο έλα αεξφζηαην. ηέθεηαη ζηνλ αέξα φζν ην ηξνθνδνηείο κε αέξην. Δλψ έλα παηδί είλαη έλαο ζπφξνο. Σν πνηίδεηο. Σνπ παξέρεηο ηηο θαιχηεξεο θξνληίδεο. Καη κεηά γίλεηαη, ζαλ απφ κφλν ηνπ, έλα σξαίν ινπινχδη. 5. Με ηελ έθξεμε ηεο ςεθηαθήο ηειεφξαζεο ζα πξνθιεζεί κηα δηάζπαζε ηνπ θνηλνχ θαη ζα ραζεί απηφο ν θνηλσληθφο ξφινο ηεο TV. Η ηειεφξαζε ζα μαλαγίλεη αηνκηζηηθή, ν θαζέλαο ζα δηαιέγεη απφ ηα 150 θαλάιηα ηα δχν, ηξία ή ηέζζεξα πνπ ζέιεη λα δεη, ζαλ λα αλνίγεη ζπξηάξηα απφ ην θνκνδίλν ηνπ θαη ην θνηλφ ζα θαηαθεξκαηηζηεί. Δπνκέλσο ε ηειεφξαζε ζα έρεη πνιχ ιηγφηεξε ζεκαζία απ' φζε έρεη ζήκεξα Β. Μπουγάδη, 2

3 Αντιστοίχιση: Δικαιολόγηση: Αξιολόγηση: IV. Αθνύ ζπκπιεξώζεηε ηα ζηνηρεία πνπ ιείπνπλ ζηε Β ζηήιε, λα αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α κε ηα ζπλζεηηθά ηνπο κέξε (ζηήιε Β) θαη ηε ζεκαζία ηνπο (ζηήιε Γ), γξάθνληαο ηηο αληίζηνηρεο ελδείμεηο ζην θάησ κέξνο ηνπ πίλαθα. Σξία ζηνηρεία ηεο ζηήιεο Γ πεξηζζεύνπλ. Α Λέμεηο Β α + β ζπλζεηηθό Γ εκαζία Α. απόηνθνο 1) πξνο +.. α) νξγάλσζε εηαηξίαο Β. επηκύζην 2) ελ +. β) ηίηινο κχζνπ Γ. δεηγκαηνιεςία 3) + δίθε γ) δίθε πνπ δε δηεμήρζε θαιά Γ. πξνζεηαηξηζκόο 4) επί+. δ) θαθφπηζηα επηρεηξήκαηα, ζνθηζηείεο γηα ελνρνπνίεζε θάπνηνπ Δ.ζηξεςνδηθία 5) δείγκα +. ε) επαθφινπζνο Σ. εκπαηγκόο 6) από+ ζη) δίδαγκα, ζπκπέξαζκα κχζνπ δ) απφθηεζε θίινπ ή νπαδνχ ε) ιήςε δείγκαηνο γηα έιεγρν ζ) θνξντδία, πεξηθξνλεηηθφο αζηετζκφο V. Δπηρεηξείηε λα γξάςεηε ηελ αγόξεπζε ελόο δηθεγόξνπ ζην ζελάξην κηαο ηαηλίαο πνπ πξόθεηηαη λα γπξίζεηε κε ηνπο θίινπο ζαο. Γηα λα απνδώζεηε πεηζηηθόηεξα ην ύθνο, αληηθαζηζηάηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο εθθξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ ζαο κε ηηο θαηάιιειεο ιέμεηο από απηέο πνπ δίλνληαη (ηέζζεξηο ιέμεηο πεξηζζεύνπλ), επηθέξνληαο όπνηεο αιιαγέο ζηηο ιέμεηο ή ζηηο πξνηάζεηο θξίλεηε αλαγθαίεο. αδηάζεηζηνο εγθεθαιηθόο επινγνθαλήο ξαδηνύξγνο απόηνθνο εκπαηγκόο νξζνινγηζκόο ζνθηζηεία απηόδεινο επαπόδεηθηνο πεηζαλαγθαζκόο ζηξεςνδηθία δεηγκαηνιεςία επζπθξηζία πξνζεηαηξηζκόο ζπκπαηγλία Κχξηνη έλνξθνη, ε ζέζε ηεο ππεξάζπηζεο είλαη επρεξήο, δηφηη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ε αζσφηεηα ηνπ πειάηε καο απνδεηθλχεηαη εχθνια..(1). Καη κφλνλ κε ηε ρξήζε ηεο ινγηθήο ζα απνδείμνπκε ηελ άλνκε ζπλεξγαζία (2) αληηδίθνπ θαη καξηχξσλ, νη νπνίνη πξνζπάζεζαλ λα εμαπαηήζνπλ ην δηθαζηήξην. Ο δηθεγφξνο ηνπ αληηδίθνπ, φπσο απνδείρζεθε, είλαη άηνκν πνπ ελεξγεί κε δφιηα κέζα (3). Με δειψζεηο ηνπ ζηνλ Σχπν αξρηθψο απνπεηξάζεθε λα πάξεη κε ην κέξνο ηνπ.(4) ηελ θνηλή γλψκε, αλεπηηπρψο βεβαίσο. ηε ζπλέρεηα επηρείξεζε κε εθβηαζκνχο θαη απεηιέο ελαληίνλ.. (5) ησλ καξηχξσλ λα επηηχρεη επλντθέο θαηαζέζεηο. Απνηέιεζκα..(6)ηεο πξνζπάζεηαο απηήο ήηαλ νη κάξηπξεο λα εκθαληζηνχλ θνβηζκέλνη θαη λα εθζηνκίζνπλ ηα νινθάλεξα (7) ςεχδε πνπ ηνπο είρε ππνδείμεη. Απηνχ ηνπ είδνπο νη ελέξγεηεο φκσο ζε ηη άιιν ζα κπνξνχζαλ λα απνζθνπνχλ παξά ζηε γεινηνπνίεζε (8) ζαο; Κχξηνη έλνξθνη, κε ηε ινγηθή.(9) πνπ ζαο ραξαθηεξίδεη, είκαη βέβαηνο φηη είζηε ζε ζέζε λα δηαθξίλεηε ηα αιεζνθαλή.(10) επηρεηξήκαηα απφ ηα αιεζηλά. Η αζψσζε ηνπ πειάηε κνπ ζα είλαη ν ζξίακβνο ηεο νξζήο ζαο απφθαζεο.(11) θαη ε νινθιεξσηηθή θαηαδίθε θάζε πξνζπάζεηαο δηαζηξέβισζεο ηεο αιήζεηαο (12) πνπ επηρεηξεί ν αληίδηθνο. Β. Μπουγάδη, 3

4 VI. Να επηιέμεηε ηε ζσζηή απάληεζε Α) Δπινγνθαλήο είλαη κηα δηθαηνινγία, ε νπνία α) ζπκθσλεί κε ηε ινγηθή θαη δε δέρεηαη θακία ακθηζβήηεζε β) θαίλεηαη ινγηθή θαη επηβάιιεηαη λα γίλεη αλεπηθχιαθηα δεθηή γ) είλαη ινγηθή, αιιά θξίλεηαη αλψθειε δ) θαίλεηαη ινγηθή, αιιά απαηηείηαη έιεγρνο πξηλ γίλεη απνδεθηή Β) Δπαπόδεηθηε είλαη κηα καξηπξία πνπ α) ε αμηνπηζηία ηεο εχθνια ειέγρεηαη β) γίλεηαη αλεπηθχιαθηα δεθηή ζην δηθαζηήξην γ) απνδεηθλχεη εχθνια ηελ πξφζεζε ηνπ κάξηπξα δ) δέρεηαη πνηθίιεο εξκελείεο. Γ) Απηόδειε είλαη ε αζσφηεηα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, φηαλ α) απαηηεί ηζρπξά επηρεηξήκαηα γηα λα απνδεηρζεί β) είλαη νινθάλεξε θαη δελ απαηηεί πεξηζζφηεξεο απνδείμεηο γ) απνδεηθλχεηαη ζην δηθαζηήξην κεηά απφ πνιχσξε δηαδηθαζία δ) ν ίδηνο ν θαηεγνξνχκελνο δειψλεη αζψνο. Γ) Δγθεθαιηθόο ιέγεηαη ν άλζξσπνο πνπ α) δηαθξίλεηαη γηα ηνλ νξζνινγηζκφ ηνπ β) ζπκπεξηθέξεηαη παξνξκεηηθά θαη απζφξκεηα γ) επηκέλεη ζηελ άπνςε ηνπ δ) βαζίδεηαη ζην έλζηηθην ηνπ. VII. ην θείκελν «Φηινπαίγκνλεο ἐλ νὐ παηθηνῖο» ηνπ Π. νύξια(ζρνι. βηβιίν, ζ.35-37) λα εληνπίζεηε πνύ ππάξρεη επίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα. Π Α Ι Δ Ε Ι Α ΚΔΙΜΔΝΟ 1 : Παηδεία Δθπαίδεπζε Αγσγή Η επηζηήκε έρεη απνδείμεη φηη ν άλζξσπνο, σο έλα κεγάιν βαζκφ, δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο θάζε είδνπο επηδξάζεηο πνπ δέρεηαη απφ ην πεξηβάιινλ, ην θπζηθφ θαη ην θνηλσληθφ. ' απηή ηε δηακφξθσ ζε, θαηά θχξην ιφγν, ζπληεινχλ ε παηδεία, ε εθπαίδεπζε θαη ε αγσγή, αθνχ κε απηέο ζπλεηδεηά θαη κεζνδηθά αζθνχληαη νη επηδξάζεηο πνπ είλαη απαξαίηεηεο, γηα λα δηακνξθσζεί ν άλζξσπνο ζχκθσλα κε ηηο αμίεο θαη ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία δεη. Παηδεία είλαη ε ζπζηεκαηηθή θαη επθαηξηαθή απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε θχζε, ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ. Σν λφεκα ηεο παηδείαο δελ εμαληιείηαη, αζθαιψο, κφλν ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ, επεηδή νη γλψζεηο επελεξγνχλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ πλεπκαηηθνχ θαη ςπρηθνχ θφζκνπ ηνπ αλζξψπνπ, ζηελ αμην πνίεζε ησλ θπζηθψλ ηνπ δεμηνηήησλ θαη ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ζην πεξηβάιινλ, θπζηθφ θαη θνηλσληθφ. ηαλ νξίδνπκε, ινηπφλ, ηελ παηδεία κφλν σο απφθηεζε γλψζεσλ, ηελ αληηιακβαλφκαζηε πεξηζζφηεξν ζηαηηθά θαη φρη σο δχλακε πνπ κπνξεί λα αιιάμεη ηνλ άλζξσπν θαη ηε δσή ηνπ. πλψλπκε κε ηελ παηδεία είλαη θαη ε κφξθσζε, δειαδή ε θαιιηέξγεηα ηνπ πλεχκαηνο θαη ε απφθηεζε γλψζεσλ κε καθξφρξνλε θνίηεζε ζε ζρνιείν, ζρνιή, θαη ζπλεθδνρηθά ε θαηάζηαζε ελφο πλεχκαηνο πνπ θαηέρεη πνηθίιεο θαη εθηεηακέλεο γλψζεηο. Σνλ φξν παηδε ία ηνλ ρξεζηκνπνηνχκε, επίζεο, σο έλλνηα ηαπηφζεκε κε ηελ εθπαίδεπζε. ηαλ, γηα παξάδεηγκα, ιέκε «ε παηδεία καο λνζεί», ελλννχκε φηη ε εθπαίδεπζε καο λνζεί. Δθπαίδεπζε είλαη ε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία θαη άζθεζε ζπλήζσο αλειίθσλ ζε εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Με ηνλ φξν «εθπαίδεπζε» δειψλεηαη επίζεο θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πνπ ππάξρεη ζε κηα θνηλσλία σο Β. Μπουγάδη, 4

5 ζεζκφο. Σν ζχζηεκα απηφ πεξηιακβάλεη ηνπο καζεηέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ην πεξηερφκελν ζπνπδψλ, ηα πιηθά κέζα θαη ηνπο θαλφλεο πνπ ξπζκίδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Σέινο, ε ιέμε «εθπαίδεπζε» έρεη θαη ηε ζεκαζία ηεο άζθεζεο κε δηδαζθαιία γηα θάπνην ζθνπφ. Με απηφ ην λφεκα ηε ρξεζηκνπνηνχκε, γηα παξάδεηγκα, ζηε θξάζε «άξρηζε ε εθπαίδεπζε ησλ νδεγψλ». Αγσγή είλαη θάζε επίδξαζε πνπ αζθείηαη ζηνλ άλζξσπν, ηδηαίηεξα ζην λέν, θαη ζπληειεί ζηε κεηαβνιή ησλ ζσκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ησλ ςπρηθψλ ηνπ γλσξηζκάησλ, ησλ ζπλεζεηψλ, ησλ ηδηνηήησλ ηνπ ραξαθηήξα ηνπ, ησλ ηδεψλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπ. Μέξνο ηεο αγσγήο ηνπ αλζξψπνπ είλαη θαη ε παηδεία. Χο δηαπαηδαγψγεζε νξίδνπκε ηε ζπζηεκαηηθή πλεπκαηηθή θαη εζηθή θαηάξηηζε θαη θαιιηέξγεηα ησλ αλήιηθσλ αηφκσλ κε παηδαγσγηθέο κεζφδνπο, δειαδή κε ιφγν, δηδαζθαιία, λνπζεζία, έπαηλν, επίπιεμε, κε παξάδεηγκα, κε άζθεζε, κε επηβξάβεπζε ή θαη κε ηηκσξία. Η παηδεία, ε εθπαίδεπζε θαη ε αγσγή δελ πεξηνξίδνληαη κφλν ζην ρψξν ησλ ζρνιείσλ θαη ζηνπο λένπο, κνινλφηη εθεί γίλνληαη πην ζπζηεκαηηθά. Ο ηχπνο, ε ηειεφξαζε, ε ηέρλε, νη ζπδεηήζεηο, νη θνηλσληθέο εκπεηξίεο, αθφκε θαη ε θχζε αζθνχλ κε ηνλ ηξφπν ηνπο παηδεπηηθφ θαη παηδαγσγηθφ έξγν. Η γλψζε θαη ν αγψλαο λα ζπκβάιεη ν θαζέλαο κε ηηο θησρέο ή πινχζηεο εκπεηξίεο ηνπ ζηε δηακφξθσζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θνηλσλίαο είλαη κηα δχλακε, έλα φξακα πνπ δελ αθήλεη αζπγθίλεην θαλέλαλ. (Σπ. Κνύηξαο, Πεηζηηθόο Λόγνο, η. Α). ΚΔΙΜΔΝΟ 2: Ο καλός δάσκαλος Ο δάζθαινο, θαη νη καζεηέο, βέβαηα, είλαη ν πην ζεκαληηθφο παξάγνληαο ηεο εθπαίδεπζεο, γηαηί είλαη ν αλζξψπηλνο. ζν ηέιεηα κέζα θη αλ δηαζέηεη έλα εθπαηδεπηηθά ζχζηεκα, φζν θαιφ θη αλ είλαη ην πξφ γξακκα ζπνπδψλ, ρσξίο θαινχο δαζθάινπο, νη νπνίνη ζα ηα αμηνπνηήζνπλ θαη ζα ηα εθαξκφζνπλ, είλαη άρξεζηα. ήκεξα δελ αξθεί, φπσο παιηά πίζηεπαλ, ην ηαιέλην, γηα λα αληαπνθξηζεί ν δάζθαινο ζηηο απαηηήζεηο ηνπ ιεηηνπξγήκαηνο πνπ αζθεί. [Πξαγκαηηθφο δάζθαινο δελ είλαη εθείλνο πνπ πεξηνξίδεηαη ζηελ απιή κεηάδνζε επηθαλεηαθψλ γλψζεσλ, αιιά εθείλνο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηηο γλψζεηο σο κέζα γηα λα πιάζεη, λα δηακνξθψζεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ, δειαδή ην πλεχκα ην ήζνο θαη ην ραξαθηήξα ηνπ. Ο πξαγκαηηθφο δάζθαινο κε θαηάιιειεο δηδαθηηθέο θαη παηδαγσγηθέο κεζφδνπο βνεζάεη ην λέν λα σξηκάζεη, λα ελειηθησζεί πλεπκαηηθά, λα γίλεη έλαο απζχπαξθηνο άλζξσπνο]. Ο δάζθαινο απεπζχλεηαη ζε παηδηά, ζπλαλαζηξέθεηαη θαη ζπλεξγάδεηαη κε απηά. Καη φζν πεξλάεη ν θαηξφο, ηα ρξφληα βαξαίλνπλ ζηνπο ψκνπο ηνπ θαη ράλεη ηελ ηθκάδα ηνπ. Απηή είλαη αλαπφηξεπηε βηνινγηθή εμέιημε θαη θζνξά γηα θάζε άλζξσπν θαη, θπζηθά, ν δάζθαινο δελ απνηειεί εμαίξεζε. Δληνχηνηο, θαζεκεξηλά ζπλαλαζηξέθεηαη κε παηδηά. Πξέπεη, επνκέλσο, γηα λα επηθνηλσλεί καδί ηνπο, λα ζπκκεξίδεηαη ηηο αλεζπρίεο θαη ηα πξνβιήκαηα ηνπο, λα θαηαλνεί ηελ ακθηζβήηεζε ηνπο, λα είλαη αλεθηηθφο ζηηο ππεξβνιηθέο αληηδξάζεηο ηνπο θαη λα θαηαιαβαίλεη ηε γιψζζα πνπ κηινχλ. Ο δάζθαινο νθείιεη, αλαπνιψληαο θαη ηα δηθά ηνπ λεαληθά ρξφληα, λα έρεη ζπλείδεζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ησλ λέσλ. Οη λένη επηζπκνχλ λα γλσξίζνπλ ηνλ θφζκν θαη ηελ αιήζεηα, θξίλνπλ απζηεξά, ζέινπλ λα πξσηνηππνχλ, είλαη απζφξκεηνη, ελζνπζηψδεηο, επαίζζεηνη θαη επηδηψθνπλ ην ηδαληθφ. Πνιχ δε πεξηζζφηεξν νη ζεκεξηλνί λένη, πνπ αλαηξέθνληαη θαη κεγαιψλνπλ ζε πνιχ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο απφ εθείλεο πνπ κεγάισζαλ νη γνλείο θαη νη δάζθαινί ηνπο. Οη λένη ζήκεξα δνπλ ζε θηιειεχζεξεο δεκνθξαηηθέο θνηλσλίεο, αλνηρηέο ζε λέα ηδενινγηθά ξεχκαηα θαη αηζζεηηθέο αληηιήςεηο, έρνπλ αλέζεηο, δηεθδηθνχλ πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα, αιιά αληηκεησπίδνπλ θαη δχζθνια, ηδηφκνξθα πξνβιήκαηα, πνπ είλαη πνιιέο θνξέο άγλσζηα θαη αθαηαλφεηα γηα ηηο πξνεγνχκελεο γεληέο. Υξένο, ινηπφλ, ηνπ δαζθάινπ είλαη λα δεη ην ζθπγκφ ηεο δσήο πνπ δνπλ νη λένη. Αιιηψο, δε ζα κπνξέζεη λα ηνπο πιεζηάζεη, λα κηιήζεη ζηελ ςπρή ηνπο, λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηελ εθηίκεζή ηνπο. Πξέπεη λα γεθπξψλεη ηελ ειηθηαθή απφζηαζε πνπ ηνλ ρσξίδεη απφ απηνχο. Καη ν κφλνο ηξφπνο είλαη λα πξνζπαζεί θη απηφο λα ληψζεη ζαλ παηδί, αληιψληαο δχλακε απφ ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ αγάπε ηνπ γη α ηα παηδηά, δηαηεξψληαο ηνπο νξίδνληεο ηνπ αλνηρηνχο θαη βνεζψληαο ην αλήζπρν λεαληθφ πλεχκα λα βξεη αμίεο θαη αξρέο πνπ ζα ην εκπλεχζνπλ θαη ζα ζπληειέζνπλ ζηε δηακφξθσζε απηνδχλακεο πξνζσπηθφηεηαο. ήκεξα είλαη αδχλαην έλαο καζεηήο λα κάζεη φιεο ηηο γλψζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηε ζχγρξνλε επνρή. Άιισζηε, νχηε θαη ν δάζθαινο ηηο θαηέρεη. ηφρνο ελφο ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο δελ κπνξεί λα είλαη, απφ ηα πξάγκαηα, ν ζνθφο άλζξσπνο αιιά ν δεκηνπξγηθφο άλζξσπνο. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ν δάζθαινο πξέπεη λα εθνδηάδεη ην καζεηή κε ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο, λα ηνλ κπεί ζε έλαλ ηξφπν ζθέςεο θαη ζε κηα κέζνδν έξεπλαο, ψζηε λα κπνξεί, φηαλ ρξεηάδεηαη, λα θηάλεη θαη κφλνο ηνπ ζηε γλψζε. Αλ ν δάζθαινο θαηνξζψζεη λα εκπλεχζεη ζην καζεηή ηελ αγάπε γηα ηε γλψζε, αλ ηνλ θαηαζηήζεη ηθαλφ λα ζθέθηεηαη, λα θξίλεη θαη λα εθθξάδεη κε πεηζηηθφ ηξφπν ηηο απφςεηο ηνπ, αλ ηνλ κάζεη λα εξγάδεηαη, φπσο θαη απηφο, ηφηε ν δάζθαινο πέηπρε ζην έξγν ηνπ, αθνχ ν καζεηήο δε ζα ηνλ έρεη πηα αλάγθε ζηηο ζεσξεηηθέο ελαζρνιήζεηο ηνπ Β. Μπουγάδη, 5

6 θαη ζηηο πξαθηηθέο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ. Ο δάζθαινο πνπ αγαπάεη ην παηδί αλαγλσξίδεη ζ' απηφ ηα δηθά ηνπ παηδηθά ρξφληα. Ξαλαβξίζθεη ηελ παηδηθή αζσφηεηα θαη αγλφηεηα, αλαβαπηίδεηαη ζηα μεραζκέλα απφ ην ρξφλν νξάκαηα ηνπ, ζπκάηαη ηνλ ηδαληζκφ θαη ηελ «απηζηία» ησλ λεαληθψλ ηνπ ρξφλσλ, αλαθαιχπηεη ηελ παηδηθή επαηζζεζία, αλαγελληέηαη πλεπκαηηθά θαη ςπρηθά, δίλεη πεξηερφκελν θαη ειπίδα ζηε δσή ηνπ θαη μαλαβξίζθεη ηνλ πξαγκαηηθφ εαπηφ ηνπ. Σέινο, θαιφο δάζθαινο είλαη απηφο πνπ έρεη γλψζεηο, πνπ είλαη ελεκεξσκέλνο γηα ην αληηθείκελν πνπ δηδάζθεη. Με ηελ πξφνδν ηεο επηζηήκεο θαη ηελ εμεηδίθεπζε πνπ επηθξαηεί ζηελ επνρή καο, νη γεληθέο γλψζεηο, φζν αμηφινγεο θη αλ είλαη, δελ αξθνχλ πιένλ. Δπηπιένλ, ν εθπαηδεπηηθφο ρξεηάδεηαη λα έρεη θαη επξχηεξε ελεκέξσζε γηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα, γηα εζληθά θαη δηεζλή ζέκαηα, γηα ηε θχζε, ηελ επηζηήκε, ηελ ηέρλε, ηελ πγηεηλή θαη ηελ νηθνλνκία. Μφλν κε ηέηνηα ελεκέξσζε ζα κπνξεί λα θαηαλνεί ηα θαηλφκελα θαη ηα γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ, λα έρεη άπνςε θαη ζέζε γη' απηά, λα δηακνξθψλεη δειαδή νινθιεξσκέλε παηδαγσγηθή αληίιεςε. Δμίζνπ ζεκαληηθή είλαη θαη ε δηαξθήο ελεκέξσζή ηνπ γηα ηα πνξίζκαηα ηεο παηδαγσγηθήο επηζηήκεο, ηεο ςπρνινγίαο, αιιά θαη ηεο δηδαθηηθήο, γηα λα νξγαλψλεη θαη λα δηεμάγεη κεζνδηθά ηε δηδαζθαιία, λα παξαηεξεί θαη λα εξκελεχεη ηα εθπαηδεπηηθά θαηλφκελα. Παξάιιεια κε απηά, πξέπεη λα έρεη ηελ επαη ζζεζία θαη ην έληηκν ήζνο, ψζηε λα παξεκβαίλεη παηδαγσγηθά ρσξίο δνγκαηηζκνχο, κε ζεβαζκφ ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ καζεηή θαη κε ζπλείδεζε φηη ε δηακφξθσζε αλζξψπσλ κε γλψζεηο, θξίζε, ιφγν θαη ήζνο είλαη δηθή ηνπ ππνρξέσζε. Η εθπαίδεπζε ππεξεηεί ηηο αλάγθεο ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία απηφο δεη. Γελ είλαη ηπραίν, άιισζηε, φηη φιεο ζρεδφλ νη ζχγρξνλεο πνιηηηζκέλεο θνηλσλίεο επηδηψθνπλ λα ιχζνπλ ηα πξν βιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ κε ηε βειηίσζε ηεο παηδείαο ηνπο. Καη φζν πεξίπινθα θαη δχζθνια γίλνληαη ηα ζχγρξνλα πξνβιήκαηα, ηφζν πην δχζθνιν, αιιά θαη πην ζεκαληηθφ γίλεηαη ην ιεηηνχξγεκα ηνπ εθ παηδεπηηθνχ, πνπ, φπσο αλαθέξακε, είλαη ε ςπρή ηεο εθπαίδεπζεο. Γη' απηφ, εθφζνλ ν εθπαηδεπηηθφο παξακέλεη αβνήζεηνο ζην έξγν ηνπ, εθφζνλ παξαγθσλίδεηαη θαη ηαπεηλψλεηαη, ε παηδεία ππνβαζκίδεηαη θαη ηα πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο ρξνλίδνπλ θαη πνιιαπιαζηάδνληαη. (Σπ. Κνύηξαο, Πεηζηηθόο Λόγνο, η. Α). 1. «Πξαγ καηηθφο άλζξσπνο» : πδεηήζηε ην ξόιν ηνπ δαζθάινπ ζηε ζρνιηθή πξαγκαηηθόηεηα ηνπ Λπθείνπ ζήκεξα. 2. Να γξάςεηε ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ. 3. Να κει εηήζεηε ην θείκελν: ΠΑΙΓΔΙΑ ΓΤΝΑΜ Ι ΘΔΡΑΠΔΤΣΙΚΗ ΦΤΥΗ ηνπ Ι. Θ. Καθξηδή (ζρνιηθφ βηβιίν, ζ ) θαη λα αζρνιεζείηε κε φι εο ηηο αζθήζεηο πνπ αθνινπζνχλ. ΚΔΙΜΔΝΟ 3: Σρνιείν θαη δσή (απόζπαζκα) [...]Η λέα γελεά έρεη κέζα ηεο φια ηα ζηνηρεία γηα ηελ σξαία ηεο εμέιημε, έρεη ηελ νξκή θαη ηε δχλακε, έρεη κ' έλα ιφγν ηε βνχιεζε γηα ηελ απηνδεκηνπξγία ηεο. Οη ηάζεηο θαη ε ζέιεζή ηεο είλαη ζπλεπείο κε ηελ επνρή ηεο, γηαηί ε επνρή ηεο έρεη δξάζε θαη θίλεζε, θαη ηα ληάηα άιιν δελ είλαη θη απηά παξά δξάζε θαη θίλεζε. Άιιν δε ζέινπλ ινηπφλ ηα ληάηα απηά παξά ειεπζεξία ελέξγεηαο πξνο ηα ηδαληθά πνπ δνπλ θαη ππάξρνπλ κέζα ηνπο, ειεπζεξία πνπ μέξεη πάληα λα ππνηάζζεηαη ζηηο παλίζρπξεο απζεληίεο ησλ ηδαληθψλ ηνπο απηψλ, θη νπδέπνηε ζηηο απζεληίεο πνπ θη εκείο νη ίδηνη πηα δελ ηηο πηζηεχνπκε. Σφηε κφλν ηα ληάηα απηά ζα δνπλ αξκνληθά κε ηνλ εαπηφ ηνπο, θαη ε ειεπζεξία ηνπο δε ζα πέθηεη ζε βιαβεξή αλαξρία, θαη ε απφδνζε ηνπο ζα είλαη πξάγκαηη δεκηνπξγηθή. Αλη' απηψλ φκσο ν δάζθαινο παξνπζηάδεη ζην παηδί κηα ςπρή πεξηηπιηγκέλε ζαλ ηηο κνχκηεο ζε ρίιηνπο παιαηηθνχο παπχξνπο, ηελ ςπρή εθείλε πνπ είπα παξαπάλσ φηη βξίζθεηαη ζε αληίθαζε κε ηε ζχγρξνλε ζθέςε θαη δσή, επνκέλσο βξίζθεηαη ζε αληίθαζε θαη κε ηελ ςπρή ηεο ζεκεξηλήο ληφηεο, θαη δεκηνπξγεί έλα ζρνιείν ζεαηξηζκνχ θαη ππνθξηζίαο. Κη εδψ έγθεηηαη ε κεγαιχηεξε ηξαγσδία ηεο ζεκεξηλήο εθπαηδεχζεσο καο. ηάζε θαη ζθέςε ηνπ δαζθάινπ πξνο ην παηδί, νξγάλσζε θαη πξφγξακκα, ηξφπνο δηδαζθαιίαο θαη ζρνιηθή δσή είλαη γεκάηα απφ παιαηηθφ αθφκα δηδαζθαιηζκφ θαη ππνθξηζία. Γάζθαινο θαη παηδηά άιιν δελ είλαη παξά ζεαηξίλνη. Θεαηξίλνη κηαο θσκσδίαο πνπ θη ν έλαο θη ν άιινο έκαζαλ θαη καζαίλνπλ θάζε κέξα αξηζηνηερληθά λα ηελ παίδνπλ. Ο έλαο γειά ηνλ άιιν θαη κέλνπλ θη νη δχν ηφζν επραξηζηεκέλνη φζν επηηεδεηφηεξα παίμνπλ ηελ θσκσδίαλ απηή. Καη δάζθαιν ιέγνληαο δελ ελλνψ κνλάρα ηνλ επαγγεικαηία δάζθαιν. Δλλνψ θαη ηνλ γνληφ θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζχκβνπιν θαη ηνλ θαζεγεηή ηνπ παλεπηζηεκίνπ θαη ην θξάηνο, πνπ ηνπο έρεη απφ πνιινχ δηαπνηίζεη ε ςπρή ηνπ παιηνχ δαζθάινπ, θαη φινπο εθείλνπο πνπ απφ ηηο ζθέςεηο ή ηηο πξάμεηο ηνπο ιείπεη ην λφεκα ηεο δσήο. (Μ. Κνπληνπξά, Σρνιείν θαη δσή, Θεκαηηθνί Κύθινη, ζ ). 1. Με πνηεο πξνϋπνζέζεηο ζα πξννδεύζεη ε λέα γεληά; 2. πκθσλείηε κε ηε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα όηη δάζθαινη θαη καζεηέο είκαζηε ππνθξηηέο; Β. Μπουγάδη, 6

7 ΚΔΙΜΔΝΟ 4: Η πξαγκαηηθόηεηα ησλ λέσλ αμηώλ Μέζα ζηηο λέεο πξαγκαηηθφηεηεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ, αλήθεη θαη ε θαζηέξσζε, επαλεθηίκεζε ή επαλαβεβαίσζε λέσλ (ππ' απηήλ ηελ έλλνηα) αμηψλ. Αμίεο φπσο ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε ππεξάζπηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ν ζεβαζκφο ηεο πνιηηηζκηθήο παξάδνζεο θάζε ιανχ, ε δηαζθάιηζε ηεο ειεπζεξίαο θαη ε εδξαίσζε ηεο δεκνθξαηίαο πξνβάιινληαη θαη ππνζηεξίδνληαη δηεζλψο κε πξαγκαηηθή έκθαζε. Έλαο «λένο αλζξσπηζκφο» πνπ επαλαθέξεη ηνλ άλζξσπν σο αμία, έλαλ άλζξσπν ζπκθηιησκέλν κε ην πεξηβάιινλ θαη αγσληδφκελν γηα ηελ επξχηεξε δηαζθάιηζε θαη ην ζεβαζκφ αμηψλ, φπσο νη πξναλαθεξζείζεο, έλαλ άλζξσπν εζληζηή αιιά φρη εζληθηζηή, έλαλ άλζξσπν πνπ θαηαιχεη ή αςεθεί ηα γεσγξαθηθά ζχλνξα, αλαδεηψληαο επξχηεξεο θαη νπζηψδεηο ζπγθιίζεηο αληί ησλ ζηξαηησηηθψλ ζπκθσληψλ θαη ησλ ηδενινγηθψλ ζπζηξαηεχζεσλ. Ο λένο απηφο αλζξσπηζκφο, θπξίαξρνο θαη φρη ελεξγνχκελν ηεο ηερλνινγίαο, είλαη έλαο κεηατδενινγηθφο θαη κεηαπνιηηηθφο αλζξσπηζκφο πνπ δίλεη ζηελ παηδεία θαη ηελ πνιηηηζκηθή θαιιηέξγεηα ηνπ αλζξψπνπ, φπνπ γεο, πξσηεχνπζα θαη θαζνξηζηηθή ζέζε. Απηέο νη λέεο (ή αλαλεσκέλεο) αμίεο, ζπγθεξαζκέλεο κε ηηο παιηέο, παξαδνζηαθέο θαη δνθηκαζκέλεο αμίεο πνπ ζπλζέηνπλ ηε θπζηνγλσκία ηεο δηθήο καο ρψξαο, πξέπεη λα απνηειέζνπλ ηνλ άμνλα ηνπ έηεξνπ -θαη θπξηφηεξνπ- ζθέινπο ηεο ζρνιηθήο παηδείαο : ηεο αγσγήο ή, κάιινλ, ηεο κφξθσζεο ηνπ αλζξψπνπ εηο άλζξσπνλ.(γ. Μπακπηληώηεο) 1. Πνηεο είλαη νη αμίεο ηνπ λένπ αλζξσπηζκνύ; 2. Πνην ξόιν θαιείηαη λα δηαδξακαηίζεη ην ζύγρξνλν ζρνιείν, γηα λα επηηεπρζνύλ νη ζηόρνη ηνπ λένπ αλζξσπηζκνύ; 3. Να γξάςεηε κηα παξάγξαθν κε ζεκαηηθή πξόηαζε: Ο λένο αλζξσπηζκόο είλαη θπξίαξρνο θαη όρη ελεξγνύκελν ηεο ηερλνινγίαο. 4. Ση ζεκαίλεη ε θξάζε «κόξθσζε ηνπ αλζξώπνπ εηο άλζξσπνλ»; ΚΔΙΜΔΝΟ 5: Ο η κ α ζ ε η έ ο, η ν δ ε κ ό ζ η ν ζ ρ ν ι ε ί ν θ α η η α θ ξ ν λ η η ζ η ή ξ η α Α) Η κνξθσζηνιαηξία, ην πηπρίν θαη ε ειιεληθή νηθνγέλεηα. ηε ρψξα καο, ζηηο πξψηεο κεηαπνιεκηθέο δεθαεηίεο, κέρξη θαη ηα κέζα πεξίπνπ ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80, ε κφξθσζε, ην παλεπηζηήκην, ην πηπρίν, γηα έλα ηκήκα ησλ αγξνηηθψλ θαη εξγαηηθψλ λνηθνθπξηψλ ηεο ππαίζξνπ θαη ησλ αζηηθψλ θέληξσλ, ζεσξνχληαλ ην «φρεκα» γηα κηα πνξεία πνπ δξνκνινγνχζε ηε ιχηξσζε απφ ηε κηζζσηνπνίεζε ζε ρεηξσλαθηηθέο εξγαζηαθέο ζέζεηο, πνπ απαμηψλνληαλ κε ηε ζπλεζηζκέλε παηξηθή ζπκβνπιή «δηάβαδε, παηδί κνπ, λα κε γίλεηο ζαλ θαη κέλα εξγάηεο». ην πιαίζην απηφ αλαπηχρζεθαλ πξνζδνθίεο θαη έλα πιεφλαζκα βιέςεσλ ηδηαίηεξα γηα ηελ Παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε, πνπ ππξνδφηεζαλ ηελ έληαζε θαη ηελ έθηαζε ησλ θνηλσληθψλ πηέζεσλ γηα ην «άλνηγκα» ηεο. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ησλ βιέςεσλ ησλ ειιεληθψλ νηθνγελεηψλ δελ είρε αθεηεξία κφλν ηελ επηζπκία γηα «κφξθσζε - πηπρίν - απνθαηάζηαζε» ησλ γφλσλ ηνπο, αιιά θαη ηελ παξαδνρή φηη ππήξρε θάηη «ξεαιηζηηθφ» ζηηο βιέςεηο απηέο, παξαδνρή πνπ απφ ηελ άιιε «δηθαίσλε» ηηο νηθνλνκηθέο ζπζίεο ηνπ λνηθνθπξηνχ γηα εθπαίδεπζε. ζν δηαηεξείηαη ε θνηλσληθή δηάθξηζε ζε δηαλνεηηθή θαη ρεηξσλαθηηθή εξγαζία, φζν ε αγνξά εξγαζίαο απαμηψλεη νινέλα θαη πην ζεκαληηθά ηκήκαηα λέσλ - ηφζν πεξηζζφηεξν φζν ρακειφηεξν είλαη ην εθπαηδεπηηθφ θαηαιεθηηθφ ηνπο επίπεδν -, ηφζν ηα Παλεπηζηήκηα θαη νη Αλψηαηεο ρνιέο ζα είλαη θαη ζα παξακέλνπλ ν καγλή ηεο γηα επξχηαηεο ιατθέο κάδεο, πνπ ζα πξνζπαζνχλ λα «ζπξψμνπλ» ζ' απηά θαη ράξε ζ' απηά ηα παηδηά ηνπο απφ ηελ «άιιε πιεπξά ηνπ ιφθνπ», απφ ηελ «πιεπξά ηνπ πνηακνχ πνπ πέθηεη ν ήιηνο», απφ ηελ πιεπξά ησλ επλνεκέλσλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλσλίαο. Ο ιφγνο απηφο έρεη ηδηαίηεξε ζπκβνιή ζηε δπλαηφηεηα πξνβνιήο ησλ θξνληηζηεξίσλ σο «καγηθνχ θίιηξνπ» γηα ηελ θαηάιεςε κηαο θαιήο ζέζεο ζηε «ζρνιηθή αγνξά», ζαλ ην θιεηδί πνπ αλνίγεη ηελ «Τςειή Πχιε» ηεο Σξηηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, θαζψο πξνκεζεχεη ην «ράξηε κε ηα πεξάζκαηα» γηα ηελ επηηπρή αληαπφθξηζε ζηηο «θαζνξηζηηθέο» εμεηαζηηθέο δνθηκαζίεο, «ιεηηνπξγία» ε νπνία, κε επηκέιεηα, παίξλεη ηε ζέζε ηεο πίζηεο ζηε κνξθσηηθή αμία ηεο ζρνιηθήο θαιιηέξγεηαο. Αθφκε θαη ζήκεξα, πνπ ε «επέλδπζε» ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ (θξνληηζηήξηα, μέλεο γιψζζεο θ.ιπ.) δελ κπνξεί λα αλαπαπηεί ζηε βεβαηφηεηα κηαο αλάινγεο απφδνζεο (επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε), ε ειιεληθή νηθνγέ - λεηα «ππνγξάθεη» ηα «ζπκβφιαηα» ηεο θξνληηζηεξηαθήο «ελίζρπζεο» ησλ γφλσλ ηεο, θαζψο δηαηεξεί ζην «κελνχ» ησλ πξνζδνθηψλ ηεο ηελ ειπίδα φηη ε νηθνλνκηθή ζπζία κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο «παζπαξηνχ» γηα ην άλνηγκα κηαο επαγγεικαηηθήο ζέζεο ζηελ «θιεηζηή» αγνξά εξγαζίαο. Μπξνζηά, ινηπφλ, ζηνλ νμπλφκελν αληαγσληζκφ σο κηα εθπαηδεπηηθή δηέμνδνο ζεσξείηαη πξνθαλψο ε απφθηεζε ηίηισλ ζπνπδψλ, πνπ απνηεινχλ ζπ γθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηε ζηξαηεγηθή βειηίσζεο ησλ πξννπηηθψλ απαζρφιεζεο. Β. Μπουγάδη, 7

8 Β)Φξνληηζηήξηα: ην ειημήξην ηνπ αληαγσληζκνύ! Καη ζην ζεκείν απηφ βξηζθφκαζηε, ήδε, ζηα ρλάξηα ηνπ ηξίηνπ ιφγνπ πνπ πξναλαθέξακε. ην πιαίζην απηφ είλαη γλσζηφ φηη έλαο έληνλνο αληαγσληζκφο θαιιηεξγείηαη θάζε ρξφλν κπξνζηά ζηηο πχιεο ησλ Αλψηαησλ ρνιψλ, θαζψο νη πξνζθεξφκελεο ζέζεηο απέρνπλ πνιχ απφ ην λα θαιχςνπλ ηελ νινέλα θαη απμαλφκελε δήηεζε γηα παλεπηζηεκηαθέο ζπνπδέο.[ Μία απφ ηηο ζεκαληηθέο παξελέξγεηεο απηήο ηεο θαηάζηαζεο είλαη ε αλαδήηεζε δηαδηθαζηψλ, γηα λα επηηχρνπλ ζηηο εμεηάζεηο, έλα είδνο κεζνδνινγηθήο εθγχκλαζεο, πνπ θπξηαξρεί έλαληη κηαο πξαγκαηηθά πλεπκαηηθήο επέλδπζεο θαη ζπζηάδεη ηελ νπζηαζηηθή κάζεζε ζην θπλήγη ησλ βαζκψλ κε θάζε κέζνλ.] Δδψ, βεβαίσο, αλαθαιχπηνπκε ηνπο φξνπο χπαξμεο θαη ηελ αλζεθηηθφηεηα ηνπ «ηνχ» ηεο θξνληηζηεξηνπνίεζεο: ηα θξνληηζηήξηα, ζην επλντθφ απηφ πεξηβάι ινλ, εκθαλίδνληαη αθξηβψο ζαλ έλα απφ ηα θπξηφηεξα κέζα ηεο «ζηξαηεγηθήο» πξφζβαζεο ζηα Παλεπηζηήκηα, θαζψο θαη ιεηηνπξγνχλ θαη «πιαζάξνληαη» σο ν αζθαιέζηεξνο δξφκνο γηα ηελ εμαζθάιηζε θαιήο ζεηξάο πξνηεξαηφηεηαο. Δίλαη θαλεξφ φηη φζν ε θνηλσληθή θαη ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα θαιιηεξγεί φρη ηε γλψζε θαζεαπηή, αιιά ηελ εηδηθή ρξήζε ελφο κέξνπο ηεο πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ησλ εμεηάζεσλ, φζν ην ζρνιείν δελ κπνξεί λα πείζεη φηη ε κφξθσζε δελ είλαη δήηεκα γλψζεο, αιιά δήηεκα δσήο, φζν ν βαζκφο θαη ε «ζθξαγίδα» ελφο δη πιψκαηνο - ηίηινπ αλαδεηθλχνληαη ζαλ θχξην αίηεκα φζσλ νηθνγελεηψλ απεπζχλνληαη ζηα ζρνιεία ζαλ «πειάηεο», ηφζ ν πεξηζζφηεξν ζηελ έλλνηα ηεο ζρνιηθήο θνίηεζεο ζα παίξλεη ζέζε ην ηξίπηπρν ζρνιείν - θξνληηζηήξην - ηδηαίηεξα, ηφζν πεξηζζφηεξν ζα ηξνθνδνηείηαη κηα θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηε κφξθσζε, ηφζν πεξηζζφηεξν ζα λνκηκνπνηείηαη ε εκπνξεπκαηνπνίεζή ηεο κέζα απφ ηε κεηαηξνπή ηεο ζε «αγαζφ» πνπ πσιείηαη θαη αγνξάδεηαη απφ φζνπο έρνπλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα θαη επηζπκνχλ λα θαηαιάβνπλ κηα ζέζε ζηε «ζρνιηθή αγνξά». πδεηήζηε ην απόζπαζκα: «Μία από. κέζνλ» Διημήξην: ηη ζεκαίλεη ε ιέμε θπξηνιεθηηθά θαη κεηαθνξηθά Γ) Σν «ηέινο»... ηεο ζρνιηθήο δσήο «Γελ ρξεηάδεηαη λα πάσ ζρνιείν, κνπ θηάλεη ην θξνληηζηήξην» Γελ ππάξρεη κεγαιχηεξε απαμίσζε ηνπ ζρνιείνπ απφ απηήλ πνπ ζπλνςίδεηαη ζηα «απζφξκεηα» ιφγηα ελφο κα ζεηή ζηε δηάξθεηα ησλ θαηαιήςεσλ. Η «θαηαζθεπαζκέλε» πεπνίζεζε ησλ πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ φηη ην θξνληηζηήξην απνηειεί «απαξαίηεην ζπκπιήξσκα ηνπ ζρνιείνπ» ππνρσξεί θαη ζηε ζέζε ηεο μεδηπιψλεηαη ε πιήξεο παξάθακςε ηνπ ζρνιείνπ! Αο πξνζπαζήζνπκε, ινηπφλ, λα δηαθξίλνπκε πίζσ απφ ηα παξαπάλσ ιφγηα, εκθηινρσξψληαο ζηα «ζρνιηθά ραξαθψκαηα», ηε λέα πξαγκαηηθφηεηα πνπ θξχβεηαη επηκειψο ζην βάζνο. Αλ ζέιακε λα απνηππψζνπκε κε «ιέμεηο - θιεηδηά» ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Δληαίνπ Λπθείνπ, ζα εζηηάδακε ζηελ «εμεηαζηηθή θαηαηγίδα», ζηε δηεπξπκέλε θαη δχζθνιε ζηελ αθνκνίσζή ηεο εμεηαζηέα χιε, ζηελ έιιεηςε ρξφλνπ, ζηηο λέεο ηερληθέο αμηνιφγεζεο πνπ νδεγνχλ ζην θνξκαιηζκφ, ζηε ζενπνίεζε κηαο κεηξήζηκεο επίδνζεο απφδνζεο, ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζε αμίεο αληαιιαγήο(βαζκφο, κφξηα, ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο) θαη, πάλσ απ' φια, ζηε λ ππεξζπγθέληξσζε ησλ πξνηηκήζεσλ - επηινγψλ ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ καζεηψλ ζε κηα «ρνχθηα ζρνιέο», πνπ ππφζρνληαη επαγγεικαηηθή δηέμνδν ζε έλα πεξηβάιινλ εξγαζηαθήο αλαζθάιεηαο. ζν ην ζρνιείν κεηαηξέπεηαη ζε κηα αηειείσηε πξφβα ηδελεξάιε γηα ηελ εηζαγσγή ζ ηελ Σξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, ηφζν πεξηζζφηεξν απαμηψλεηαη απφ ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη ζηξέθνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηα θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα απφ ηα νπνία επειπηζηνχλ λα ηνπο εμνπιίζνπλ κε ηερληθέο αληηκεηψπηζεο ησλ εμεηαζηηθψλ πξαθηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ. Μηα καηηά ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί θαλεξψλεη φηη ε πξνζνρή πνπ δίλνπλ νη καζεηέο - πνπ παξαθνινπζνχλ θαη θξνληηζηήξην ζηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ ζε ζρέζε κε απηά ησλ θξνληηζηεξίσλ κεηψλεηαη φζν νη καζεηέο πιεζηάδνπλ ζην «κεγάιν γχξν ηνπ αληαγσληζκνχ», ζηηο εμεηάζεηο γηα ηελ πξφζβαζε ηελ Σξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε. Έηζη, ζχκθσλα κε ηηο ίδηεο ηνπο ηηο δειψζεηο, νη καζεηέο ηνπ Γπκλαζίνπ δίλνπλ πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζηα καζήκαηα ηνπ ζρνιεί νπ (57,6%), ελψ νη καζεηέο ηνπ Λπθείνπ πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζηα καζήκαηα ηνπ θ ξνληηζηεξίνπ (54,8%). Πξνζνρή ζην κάζεκα ηνπ ζρνιείνπ Μαζεηέο Γπκλαζίνπ Μαζεηέο Λπθείνπ Πεξηζζφηεξε 57,6% 32,7% Ληγφηεξε 26,3% 54,8% Καζφινπ 1% 2,3% Γελ απάληεζε 15% 10,2% Πεγή: Δηεύζπλζε Δεπηεξνβάζκηαο Εθπαίδεπζεο Ν. Σάκνπ, «Η Εθπαίδεπζε θαη ε ζρέζε ηεο κε ηελ θνηλσλία θαη ηα επαγγέικαηα» Απηή αθξηβψο ε λέα πξαγκαηηθφηεηα είλαη ν πινεγφο ηεο αλαδήηεζεο απφ ηνπο καζεηέο θαη ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο «θξνληηζηεξηαθψλ εκβνιίσλ» αηνκηθήο πξνζηαζίαο, είηε γηα ζρνιηθή επηβίσζε, είηε γηα θαιή ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο γηα ηελ είζνδν ζην παλεπηζηήκην. Β. Μπουγάδη, 8

9 Παξ φι' απηά, βξηζθφκαζηε ζηελ «θνξπθή ηνπ παγφβνπλνπ». Γηαηί ζην ζρνιηθφ ρψξν ζπληεινχληαη αιιαγέο, αζφξπβα θαη αλεπαίζζεηα, νη νπνίεο ηξνπνπνηνχλ ην γλσζηφ σο ηψξα ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Αλ πιεζηάζνπκε ην θαθφ ηεο αλάιπζήο καο ζηελ θαξδηά ηεο ζρνιηθήο αίζνπζαο, αθηηλνγξαθψληαο κέζα απφ ηα δηάθελα θαη ηηο ραξακάδεο ηνπο ζθπγκνχο ηεο θίλεζεο ησλ «δσληαλψλ ζηνηρείσλ» ηεο, ηεο ίδηαο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, ζα βξεζνχκε κπξνζηά ζην αζπκπιήξσην παδι κηαο δηακνξθνχκελεο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο. [Σν ζρνιείν φιν θαη πεξηζζφηεξν, κέξα κε ηε κέξα, πξνβάιιεη ζαλ απνκίκεζε θξνληηζηεξίνπ, θαζψο ην «παξφλ» ηνπ λένπ ηνπ ξφινπ είλαη ζρεδηαζκέλν ζηα κέηξα ηνπ «αληαγσληζηή» ηνπ. Σν «πλεχκα ηνπ θξνληηζηεξίνπ» δελ έρ εη απιψο δεκηνπξγήζεη ηηο δηθέο ηνπ απνηθίεο ζην ζρνιηθφ ρψξν, αιιά έρεη επηθξαηήζεη νινθιεξσηηθά, έρεη επηβάιεη ηε ινγηθή ηνπ ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Ήδε πνιινί εθπαηδεπηηθνί ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθ παίδεπζεο θάησ απφ ην βάξνο κεζνδεπκέλσλ δηαζπξκψλ θαη θαηεπζπλφκελσλ θξηηηθψλ γηα ηελ «απνδνηηθφηεηα» θαη ηελ «αληαγσληζηηθφηεηα» ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ, ζέινληαο λα κε θαλνχλ ζηα κάηηα ησλ καζεηψλ ηνπο θαηψηεξνη εθείλσλ πνπ δηδάζθνπλ ζηα θξνληηζηήξηα, σζνχληαη λα κεηαθέξνπλ ζηε ζρνιηθή πξάμε ηερληθέο θαη κεζνδνινγίεο ηνπ θξνληηζηεξίνπ πνπ δελ ηαηξηάδνπλ ζε κηα δηδαθηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία, εθηφο απφ γλσζηηθνχο ζηφρνπο, νθείιεη λα επηδηψθεη θαη ςπρνζπ - λαηζζεκαηηθνχο θαη θνηλσληθνχο ζηφρνπο θαη λα πξνσζεί ηελ θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή ηθαλφηεηα η σλ καζεηψλ.] Έηζη, αλεπαίζζεηα, ν εθπαηδεπηηθφο νδεγείηαη ζηελ απψιεηα ηνπ παηδαγσγηθνχ ηνπ ξφινπ, ηνπ δαζθάινπ εκ ςπρσηή, θαζψο κεηαηξέπεηαη ζε κηθξφςπρν ειεγθηή, έλαλ ζπκβνιαηνγξάθν επηδφζεσλ, εμεηαζηή, επηηεξεηή, δηνξζσηή, έλαλ θαθνπιεξσκέλν ηερληθφ ρσξίο δηάζεζε θαη ρακφγειν. Σν κάζεκα έρεη «ζηεγλψζεη», ε δηδαθηηθή πξάμε έρεη «αθπδαησζεί», θαζψο νη εμεηαζηηθέο πξαθηηθέο, ην άγ ρνο, ε αληηκεηψπηζε ηεο χιεο πνπ «δελ αζηεηεχεηαη», ε αηειείσηε ζεηξά ησλ ηεζη πνπ επηβάιινληαη ηφζν ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζηελ ίδηα ηε ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο, έρνπλ «κπαδψζεη» θαη ην ηειεπηαίν ρηιηνζηφ ηεο επηθνηλσλίαο. Οη ηάμεηο κεηαβάιινληαη ζε αξέλεο άγξηνπ αληαγσληζκνχ, ν «ζπκκαζεηήο» έρεη ραζεί, θαζψο δπλεηηθά ν θάζε καζεηήο απνηειεί εκπφδην γηα ην δηπιαλφ ηνπ ζηνλ αγψλα γηα έλα θαιφ «πιαζάξηζκα», ιεηηνπξγία πνπ βξίζθεηαη ζε πιήξε αληίθαζε κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνδηαζέζεηο ηεο λέαο γεληάο πνπ «δηςά» γηα δηαλζξψπηλε επαθή, νκαδηθφηεηα θαη ζπλαδειθηθφηεηα. Πνιχ ζσζηά επηζεκαίλεηαη απφ πιήζνο εηδηθψλ, εθπαηδεπηηθψλ, θνηλσληνιφγσλ θαη ςπρνιφγσλ φηη απηφ ην θιίκα επλνεί ηε δεκηνπξγία αληηθνηλσληθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ηάζεσλ, φπσο ε ππεξνςία, ν θζφλνο, ε κλεζηθαθία, ε θαθεληξέρεηα, ε ππνθξηζία θαη ε παζνινγηθή θηινπξσηία. Καη βέβαηα, ζε κηα ηέηνηα «ιεηηνπξγία», είλαη πην πηζαλφ φρη λα αγαπήζνπλ, αιιά λα κηζήζνπλ φ,ηη ζρεηίδεηαη κε ην ζρνιείν. (Φξ. Κάηζηθα, Οη καζεηέο, ην δεκόζην ζρνιείν θαη ε θξνληηζηεξηαθή δξαζηεξηόηεηα ζηε ρώξα καο, πεξ. Φηινινγηθή, η.77, 2001) 1. Να γξάςεηε ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ 2. Πνηα ε δνκή θαη ν ηξόπνο αλάπηπμεο ηεο παξαγξάθνπ:[σν ζρνιείν ησλ καζεηψλ] 3. Να αλαθέξεηε ηξόπνπο πεηζνχο πνπ εληνπίδεηε ζην παξαπάλσ θείκελν. 4. Να γξάςεηε κηα παξάγξαθν κε ζεκαηηθφ θέληξν ηα ιφγηα ηνπ θαηαιεςία καζεηή.(100 ιέμεηο, ηξφπνο αλάπηπμεο: αηηηνιφγεζε θαη ζχγθξηζε αληίζεζε) 5. Να γξάςεηε 5 θξάζεηο κε πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ιόγνπ (απφ ην θείκελν Γ). ΚΔΙΜΔΝΟ 6: ΔΞΔΣΑΔΙ 2000 ΚΔΙΜΔΝΟ 7: ΔΞΔΣΑΔΙ 2004 ΚΔΙΜΔΝΟ 8: ΧΟΛΕΙΟ ΚΛΕΙΣΟ ΣΗ ΖΩΗ Μια νέα ιεροποίησή του είναι πνευματικά και πολιτικά αναγκαία του τ. Ζουμπουλάκη, εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21 Μαΐου «ρνιείν αλνηρηό ζηε δσή»: ζηε θξάζε απηή ζπκππθλψλεηαη έλαο απφ ηνπο ηζρπξφηεξνπο θνηλνχο ηφπνπο ηνπ ιφγνπ πεξί εθπαηδεχζεσο ζήκεξα, ν θαη' εμνρήλ θνηλφο ηφπνο, ζα έιεγα, απηφο πνπ ζπλαηξεί κέζα ηνπ φινπο ηνπο άιινπο. Να αλνίμνπκε ην ζρνιείν ζηε δσή, λα δεκηνπξγήζνπκε επηηέινπο ζρνιεία ζηα νπνία ζα πλέεη ν άλεκνο ηεο δσήο. Η πην θαηεδαθηζηηθή θξηηηθή γηα έλα ζρνιείν (θαη κε ηελ πεξηεθηηθή απηή ιέμε ελλνψ φια φζα ην ζπλζέηνπλ, δαζθάινπο, καζεηέο, βηβιία, θηίξηα,...) είλαη ζήκεξα λα ην ζεσξήζεηο αγέιαζην, βινζπξφ, αδηείζδπην απφ ηε δσή. Απηά ιέλε θαη μαλαιέλε, κε λεαληθή Β. Μπουγάδη, 9

10 επδηαζεζία, ζε φιε ηελ Δπξψπε, εμαθνινπζεηηθά απφ ηε δεθαεηία ηνπ 70 θαη εληεχζελ παηδαγσγνί, ςπρνιφγνη, πξννδεπηηθνί δάζθαινη θαη γνλείο, φηαλ ην θέξλεη ν ιφγνο γηα ηελ εθπαίδεπζε. Ση ελλννχλ σζηφζν φινη απηνί, φηαλ κηινχλ γηα δσή; Γελ μέξσ ηη ελλννχλ (γη' απηφ άιισζηε ππάξρνπλ ηα ζπλζήκαηα, γηα λα καο απαιιάζζνπλ απφ ηνλ θφπν ηεο ζθέςεο), ζίγνπξα φκσο ππνλννχλ φηη δσή ζεκαίλεη ρακφγειν, επηπρία, ζνθία, θαινζχλε - θάηη ηεινζπάλησλ απεξηφξηζηα ζεηηθφ. Δίλαη θαλεξφ πσο φζνη πηνζεηνχλ ηελ ηδέα απηή είλαη άλζξσπνη θαινπξναίξεηνη θαη θαινθάγαζνη, γη' απηφ θαη δελ αλαξσηηνχληαη κήπσο ζηε δσή αλήθνπλ επίζεο ν αληαγσληζκφο θαη ε βία, ν θαλαηηζκφο θαη ε κηζαιινδνμία, ν δφινο θαη ε απάηε, ε ρπδαηφηεηα θαη ε βιαθεία, γηαηί δελ θαληάδνκαη πσο ζα ή ζειαλ λα είλαη ην ζρνιείν αλνηρηφ θαη ζε απηά. Αο ζηαζνχκε πξνο ζηηγκήλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη αο ζπιινγηζηνχκε πην ζπγθεθξηκέλα ηη ζπλζέηεη ηελ θαζεκεξηλή δσή ελφο εθήβνπ: ην πνδφζθαηξν θαη ην κπάζθεη, νη κνηνζηθιέηεο, ε ηειεφξαζε, νη ελδπκαηνινγηθέο θαη ινηπέο κφδεο, φ,ηη ζρεηίδεηαη κε ηελ αλαθάιπςε ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο, θαη ινηπά θαη ινηπά. Αζθαιψο δελ είλαη ηα κφλα, αιιά είλαη νπσζδήπνηε θαη απηά. Πξέπεη ινηπφλ ην ζρνιείν λα είλαη αλνηρηφ ζε φια ηνχηα; Δίλαη πξνθαλέο πσο ην ζχλζεκα απηφ, θαξπφο ηνπ πλεχκαηνο ηνπ '68, δελ αληέρεη ζε θακηά θξηηηθή δνθηκαζία, ε ηδέα φκσο ηελ νπνία ζπλζεκαηνπνηεί θπξηάξρεζε θαη εμαθνινπζεί λα θπξηαξρεί -παξά ηελ θξηηηθή πνπ άξρηζε λα ηεο αζθείηαη εδψ θαη ιίγα ρξφληα- ζηελ παηδαγσγηθή ζθελή ηεο Δπξψπεο, ηηο δπν ηξεηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη απνηππψζεθε ζε φιεο ηηο φςεηο ηνπ ζρνιείνπ: ζηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ, ζηα ζρνιηθά βηβιία, ζηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο, ζηε ζρέζε δαζθάινπ θαη καζεηή. Πξηλ φκσο πξνρσξήζνπκε γηα λα δνχκε ηη ηειηθά δηαθπβεχεηαη κε απηήλ ηελ ηδέα πεξί ζρνιείνπ, είλαη αλαγθαίν λα θάλνπκε ηελ παλάξραηα θίλεζε ηνπ πλεχκαηνο θαη λα γπξίζνπκε ζηελ αξρή, λα μαλαπηάζνπκε δειαδή ηα πξάγκαηα απφ ηελ αθεηεξία ηνπο. «Πάιηλ δ' ὥζπεξ ἐμ ὑπαξρῆο ἐπαλίσκελ» (Αξηζηνηέιεο, Πεξί ςπρήο, 412α 4) θαη αο ζέζνπκε ην πεξί παηδείαο εξψηεκα. Παηδεία, ινηπφλ, ζεκαίλεη θαη' αξρήλ θαη θπξίσο μεξίδσκα (Δκκ. Λεβηλάο*). Η παη δεία, φπσο ηνπιάρηζηνλ ηελ ελλφεζε ε επξσπατθή πλεπκαηηθή παξάδνζε, μεξηδψλεη ηνλ άλζξσπν απφ ηε θπζηθή θαη θνηλσληθή ζπλζήθε ηνπ θαη ηνλ ζπζηήλεη σο πλεπκαηηθφ θαη εζηθφ νλ, σο νλ δειαδή ηθαλφ αθελφο λα ζέηεη εξσηήκαηα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, ηελ θνηλσλία θαη ηνλ θφζκν θαη αθεηέξνπ λα ζέηεη θαη λα ππεξαζπίδεηαη αμίεο θαη λα αλαιακβάλεη ηελ επζχλε ηνπ έλαληη ησλ άιισλ αλ ζξψπσλ. Έλα παηδί, αίθλεο, ζε θάπνην ρσξηφ ηεο Αθξηθήο, πνπ δνπιεχεη κε ηνλ παηέξα θαη ηα αδέιθηα ηνπ ζηα ρσξάθηα, ζηα θνπάδηα ή ζην ςάξεκα, γλσξίδεη ρηιηάδεο πξάγκαηα γηα ηα δέληξα θαη ηα θπηά, ηα δψα, ήκεξα θαη άγξηα, ηε ζάιαζζα «θαί πάληα ηά ἐλ αὐηῇ», γλσξίδεη αθφκε παξακχζηα, ηξαγνχδηα θαη ρν ξνχο, μέξεη λα ηεξεί ήζε θαη έζηκα, δελ έρεη παξά ηαχηα παηδεία, γηαηί φιε απηή ε κάζεζε ην ελζσκαηψλεη, ην ξηδψλεη ζε έλαλ θφζκν ζεκαζηψλ θαη ζπκπεξηθνξψλ δεδνκέλν, ηνλ νπνίν βηψλεη σο θπζηθφ θαη απηνλφεην, απφ ηνλ νπνίν δελ παίξλεη θακηά απφζηαζε, δελ ηνλ ζπδεηάεη νχηε ηνλ ζέηεη πνηέ ελ ακθηβφισ. Ο θαζέλαο βέβαηα γλσξίδεη, χζηεξα απφ ηφζνπο φγθνπο θνηλσληνινγηθήο πιεξνθφξεζεο, ηελ θνηλσληθνπνηεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπο πνιιαπινχο δεζκνχο ηνπ, ηδηαίηεξα ζήκεξα, κε ηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκία, σζηφζν ρσξίο απηφ ην μεξίδσκα ην ζρνιείν δελ γίλεηαη πνηέ ζεζκφο παηδείαο, αιιά κέλεη απιψο έλαο κεραληζκφο θνηλσληθήο έληαμεο θαη επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο. Σν μεξίδσκα απηφ πνπ πξνθαιεί ε παηδεία, μεξίδσκα θαη' αξράο απφ ηελ ηπξαλληθή ζαιπσξή ηεο νηθνγέλεηαο, είλαη ε ηδξπηηθή ζπλζήθε ηεο θαη ν αλαγθαίνο φξνο γηα λα κελ ζεσξεί θαλείο ην ππάξρνλ σο δεδνκέλν θαη απηνλφεην, αιιά λα κπνξεί λα ην θξίλεη θαη λα ην αιιάδεη. Αλνίγσ ην ζρνιείν ζηε δσή ζεκαίλεη αλνίγσ ην δξφκν γηα λα γίλεη ην ζρνιείν πξνέθηαζε ηεο νηθνγέλεηαο, κε ην δάζθαιν ζην ξφιν ηνπ κπακπά ή αθφκε θαη ηε κακάο ησλ καζεηψλ, ε ηάμε λα γίλεη πξνέθηαζε ηεο παηδηθήο ή λεαληθήο παξέαο θαη ε αίζνπζα δηδαζθαιίαο πξνέ θηαζε ηνπ παηδηθνχ ή εθεβηθνχ δσκαηίνπ. Αμίδεη ηνλ θφπν λα δεη θαλείο πψο είλαη ζηνιηζκέλεο νη αίζνπζεο ελφο γπκλαζίνπ: αθίζεο κε κπαζθεηκπνιίζηεο, πνδνζθαηξηζηέο, εζνπνηνχο, ηξαγνπδηζηέο, απηνθίλεηα, κεραλέο κε φ,ηη ηεινζπάλησλ ζηνιίδνπλ θαη ηα δσκάηηα ηνπο νη καζεηέο. Απηή ε αζήκαληε ιεπηνκέξεηα είλαη ραξαθηεξηζηηθή γηα ηελ φζκσζε ζρνιείνπ θαη «δσήο», γηα ηελ νπνία κηιάκε εδψ. ρνιείν αλνηρηφ ζηε δσή ζεκαίλεη ηειηθά ζρνιείν θνκθνξκηζηηθφ, ζρνιείν δειαδή ην νπνίν αλαγλσξίδεη σο κφλε αμία φ,ηη επηβάιιεηαη κε ηε δχλακε ηνπ πξαγκαηηθνχ θαη σο κφλε πξαγκαηηθφηεηα ην εθάζηνηε παξφλ.[ ια βέβαηα θξίλνληαη θαη δνθηκάδνληαη ζην παξφλ, αιιά δελ κπνξείο πνηέ λα θξίλεηο ην πα ξφλ απφ ην παξφλ, ρξεηάδεηαη λα ζηαζείο ζε άιιν ζεκείν, πεξαζκέλν ή κειινληηθφ, γηα λα κπνξείο λα ην θξίλεηο]. Σν δήηεκα έρεη δσηηθή ζεκαζία, πλεπκαηηθή θαη πνιηηηθή. Σν ζρνιείν, επί πνηλή απηνθαηαξγήζεψο ηνπ σο παηδεπηηθνχ ζεζκνχ, πξέπεη λα θιείζεη ζηε «δσή», λα (μαλά) γίλεη ν θιεηζηφο ρψξνο, φπνπ δελ θηάλεη ν ζφξπβνο ηνπ εθήκεξνπ, φπνπ ν δάζθαινο θαη ν καζεηήο ζρνιάδνπλ απφ ηνλ θφζκν, γηα λα κπνξέζνπλ κέζα ζε απηήλ ηελ απφζηαζε αζθαιείαο λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηα κεγάια εξσηήκαηα ηεο Β. Μπουγάδη, 10

11 αλζξψπηλεο δσήο θαη λα ζπλαληεζνχλ, ζνισκηθά, κε ηε ζθηά ηνπ Οκήξνπ: αγάιη γάιη αζεθώζε από ράκνπ, θη σζάλ λα 'ρε ην θσο ηνπ ήιζε θνληά κνπ. (Δ.Σνισκόο, Η ζθηά ηνπ Οκήξνπ). Έηζη «αγάιη γάιη» - ε βξαδχηεηα δελ είλαη ν θπζηθφο ξπζκφο ηε παηδείαο;- κέζα ζε κηα αιιφθνηε νηθεηφηεηα, ζα ζηκψζνπλ ηνλ λεαξφ καζεηή ν κεξνο θαη ν νισκφο θαη φιεο νη ηεξέο ζθηέο ηνπ παξειζφληνο. Έρνπκε αλάγθε κηα λέα ηεξνπνίεζε ηνπ ζρνιείνπ, ρξεηαδφκαζηε, ζέισ λα πσ, ζρνιεία πξνθπιαγκέλα απφ ηελ πεξηβάιινπζα βία θαη φζν γίλεηαη πην δπζπξνζπέιαζηα απφ ηελ επηέιεηα, ψζηε λα θαηαζηνχλ πξφζθνξα λα αλζήζεη κέζα ηνπο ε δηθή ηνπο δσή, ε δσή δεινλφηη ηνπ πλεχκαηνο, ε δσή ησλ βηβιίσλ «πνπ είλαη πην δσληαλά θαη απφ ηε δσή ηελ ίδηα» (Λεβηλάο), ε δσή ηεο γιψζζαο θαη ηεο ζθέςεο. Αλ ην ζρνιείν ήηαλ γηα λα δηδάζθεη φ,ηη ππάξρεη γχξσ ηνπ, ηφηε ζα ήηαλ νιφηεια πεξηηηφ, γηαηί ε «δσή» ηα δηδάζθεη φια απηά πνιχ θαιχηεξα. Σε δσή άιισζηε ν άλζξσπνο ηε καζαίλεη, φζν ηε καζαίλεη, δψληαο ηελ, φπσο αθξηβψο καζαίλεη ην θνιχκπη θνιπκπψληαο. ια ηα παξαπάλσ εθθξάδνπλ κηα γεληθή αξρή, ε νπνία γηα λα ζαξθσζεί ζην ζεκεξηλφ καδηθφ ζρνιείν, θαη κάιηζηα ζε φιεο ηηο φςεηο ηνπ θαη θπξίσο βέβαηα ζηα σξνιφγηα θαη αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ρξεηάδεηαη πνιχκνρζε θαη εκπλεπζκέλε δνπιεηά. Πάλησο, αλ αλάκεζα ζηε δσή ηνπ ζρνιείνπ θαη ζηε δσή ηνπ θφζκνπ δελ ππάξρεη θαλελφο είδνπο ιχζε ζπλερείαο, αλ ην ζρνιείν κέλεη αλνηρηφ θαη α πξνθχιαρην απφ ηηο πεξηβάιινπζεο εηθφλεο θαη ζεκαζίεο, ηφηε, θαηαπψο ιέεη θαη ν Ξελνθψλ ζηηο ηειεπηαίεο αξάδεο ησλ Διιεληθψλ, φιν θαη πεξηζζφηεξν ζα επηθξαηεί ζε απηφ «αθξηζία θαη ηαξαρή». *φιλόσοφος 1. «ρνιείν αλνηρηό ζηε δσή»: πώο εξκελεύεηαη ε θξάζε απηή από όζνπο ζρεηίδνληαη κε ην εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα; πνηα ε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα; 2. Πώο αληηιακβάλεζζε ηελ παηδεία σο μεξίδσκα; 3. Γηαηί ην ζρνιείν πξέπεη λα θιείζεη ζηε δσή θαηά ην ζπγγξαθέα; Πνηα ε δηθή ζαο άπνςε; 4. Να γξάςεηε ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ. 5. Να εληνπίζεηε ζε πνηα ζεκεία ηνπ θεηκέλνπ ν γξάθσλ επηθαιείηαη ηελ απζεληία. 6. Να γξάςεηε κία παξάγξαθν κε ζεκαηηθή πξόηαζε: [Όια βέβαηα λα ην θξίλεηο]. ΚΔΙΜΔΝΟ 9: Οη άλζξσπνη ηεο «ζησπήο»... απμάλνληαη! ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ*,16/09/2009 εθ. Απγή Μέρξη πξφζθαηα ζεσξνχληαλ φηη ν αλαιθαβεηηζκφο ήηαλ έλα πξφβιεκα πνπ αθνξνχζε απνθιεηζηηθά ζρεδφλ ηηο ρψξεο ηνπ Σξίηνπ θφζκνπ, θπξίσο ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Αζίαο, ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Νφηηαο Ακεξηθήο. Πξάγκαηη, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο UNESCO, νη 42 θησρφηεξεο ρψξεο ηνπ πιαλήηε καο είραλ ην 80% ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο αλαιθάβεην. Χζηφζν, έξεπλεο ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ έδεημαλ φηη θαη ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, θαζψο θαη ζηηο ΗΠΑ, ν αλαιθαβεηηζκφο, φρη κφλν δελ έρεη εμαιεηθζεί, αιιά απνηειεί έλα κφληκν πξφβιεκα πνπ παίξλεη ηα ραξαθηεξηζηηθά αλαπαξαγφκελεο κάζηηγαο. ην πιαίζην απηφ, ζνθ πξνθάιεζαλ ηα απνηειέζκαηα κηαο πεληάρξνλεο έξεπλαο, πνπ έγηλε ζηηο ΗΠΑ, πνπ απνθαιχπηνπλ φηη 40 εθαη. Ακεξηθαλνί είλαη αλαιθάβεηνη. Σν ίδην ζνθ είρε πξνθαιέζεη θαη ζηε Γαιιία, πξηλ απφ ιίγα ρξφληα, ε αλαθάιπςε φηη ην 20% ησλ ελειίθσλ, αιιά θαη ησλ λέσλ, παξνπζίαδε κεγάιεο δπζθνιίεο ζηνλ ρεηξηζκφ ηεο γξαπηήο γιψζζαο. Η εηξσλεία, πίζσ απφ ηνπο αξηζκνχο απηνχο, είλαη φηη ζε θακηά άιιε ζηηγκή ζηελ ηζηνξία ησλ ρσξψλ απηψλ δελ ππήξραλ πεξηζζφηεξα άηνκα κε πηπρία απφ ιχθεηα θαη παλεπηζηήκηα. Καη ζηελ Διιάδα; Βαζηά δηραζκέλνο παξακέλεη ν ειιεληθφο πιεζπζκφο φζνλ αθνξά ζην εθπαηδεπηηθφ ηνπ επίπεδν. Δλψ ήδε, ζχκθσλα κε ηελ ηειεπηαία απνγξαθή (2001), νη πηπρηνχρνη ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ΑΔΙ-ΣΔΙ) έθηαζαλ ζηνλ αξηζκφ-ξεθφξ , μεπεξλψληαο ην 16% ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο 25 εηψλ θαη άλσ, ε ρξφληα «πιεγή» ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ παξακέλεη βαζηά, θαζψο πεξίπνπ 4 εθαηνκκχξηα θάηνηθνη ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ, θνληνινγίο ν έλαο ζηνπο δπν, δελ έρνπλ νινθιεξψζεη ηε βαζηθή-ζηνηρεηψδε εθπαίδεπζε, ην ππνρξεσηηθφ 9ρξνλν ζρνιείν (Γεκνηηθφ - Γπκλάζην). Χζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα κηα «άιιε» κνξθή αλαιθαβεηηζκνχ (ε νπνία δελ θαηαγξάθεηαη νχηε πνζνηηθνπνηείηαη κε ηππηθνχο κεηξήζηκνπο ηξφπνπο) έξρεηαη λα ππθλψζεη ηηο παιηέο ζηξαη ηέο ησλ νξγαληθά αλαιθάβεησλ κε λέν αίκα. ε ρηιηάδεο καζεηέο, νη νπνίνη νινθιεξψλνπλ ηηο Γπκλαζηαθέο θαη Λπθεηαθέο ζπνπδέο ηνπο παξαηεξνχληαη ζνβαξά πξνβιήκαηα θαηαλφεζεο ελφο θεηκέλνπ, αδπλακία λα εθθξαζηνχλ γηα θάπνην δήηεκα, λα ζπληάμνπλ κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε ζην ραξηί, λα ζπλδπάζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ έρνπλ ιάβεη πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ έλα απιφ θπζηθφ θαηλφκελν ή έλα θνηλσληθφ ή ηζηνξηθφ γεγνλφο. Δίλαη βέβαην φηη ε επζχλε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ δελ αλήθεη κφλν ζην ζρνιείν. Παξ' φια απηά ην ζρνιείν απνηειεί έλαλ πξνλνκηαθφ ρψξν γηα ηελ πξφιεςή ηνπ. Καη είλαη ζαθέο φηη ε επηκνλή ζην εμεηαζηηθνθεληξηθφ ζρνιείν δελ απνηειεί παξά ηε λεθξνινγία ηεο επαθήο ηνπ καζεηή κε ηελ νπζία ηεο γλψζεο. Γηαηί, βέβαηα, αλ παξαηεξήζεη θαλείο ηε ζρέζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ καζεκάησλ Β. Μπουγάδη, 11

12 (ηη), ηεο κεζφδνπ (πψο) θαη ησλ πξαθηηθψλ ειέγρνπ (εμεηαζηηθέο δνθηκαζίεο), ζα δηαπηζηψζεη εχθνια φηη ε ζχλζεζή ηνπο, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ κεηαιιάζζεη ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζε κεζνδνινγηθή εθγχκλαζε, δεκηνπξγεί έλα εθξεθηηθφ κείγκα πνπ κπνξεί θαη λα αλαζηείιεη αθφκε θαη κνξθέο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ζηε κάζεζε. H θξαηνχζα αληίιεςε γηα ηελ παηδεία πξνζπαζεί λα πείζεη φηη ε κφληκε θαη ζηαζεξή απαζρφιεζε αλήθεη ζην παξειζφλ θαη θαιεί ζε ζπκθηιίσζε κε ηελ απαζρνιεζηκφηεηα. H αληίιεςε απηή επηβαξχλεηαη κε ηελ πξφζδνζε ελφο εξγαιεηαθνχ ραξαθηήξα ζηε γλψζε, θαζψο ηαπηίδεη ηηο έλλνηεο κφξθσζε θαη επαλεθπαίδεπζε κε ηελ παξνρή γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ρξεζηηθνχ ραξαθηήξα, δειαδή, άκεζα εθαξκφζηκσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Με άιια ιφγηα, ην ζεκεξηλφ ζρνιείν, αληί λα εμνπιίδεη ηνπο καζεηέο κε θξηηήξην γηα λα εξκελεχνπλ θαη λα θαιπηεξεχνπλ ηε δσή, ηππνπνηεί, «ζπζθεπάδεη» θαη παξαδίδεη κηα πιεζψξα άςπρσλ, μεθάξθσησλ θαη ζπρλά αρξείαζησλ γλψζεσλ, ζαλ εκπφξεπκα γηα θαηαλάισζε ζηηο εμεηάζεηο, ή ζε κηα ζέζε εθήκεξεο απαζρφιεζεο. (*Η Ελένη Νικολαΐδου είναι εκπαιδευτικός, μέλος του συντονιστικού οργάνου διαχείρισης του Εκπαιδευτικού Δικτύου Ενημέρωσης alfavita ( και συγγραφέας επιστημονικών βιβλίων.) 1. Πνηα ε λέα κνξθή αλαιθαβεηηζκνύ θαηά ηε ζπγγξαθέα; Πνύ νθείιεηαη; 2. ρνιείν θαη αγνξά εξγαζία: ηα ππέξ θαη ηα θαηά. 3. ε ηη δηαθέξεη ε καζεζηαθή δηαδηθαζία από ηε κεζνδνινγηθή εθγύκλαζε; 4. Να γξάςεηε ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ. 5. Πνηνη ηξόπνη πεηζνύο ρξεζηκνπνηνύληαη ζην παξαπάλσ θείκελν; 6. Να εληνπίζεηε όιεο ηηο πεξηπηώζεηο πνηεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ιόγνπ. 7. Πνηα ε ζρέζε ηνπ ηίηινπ κε ην θείκελν; Δίλαη θαηά ηε γλώκε ζαο επηηπρήο ν ηίηινο; πνηαλ άιιε πξόηαζε ζα κπνξνύζαηε λα θάλεηε εζείο; ΚΔΙΜΔΝΟ 10: Απνραηξέηα ηα, ηα βηβιία πνπ ράλεηο κε 150 καζεηέο ζην Γεκνηηθφ ρνιείν Johnson ζην Φφξλετ ηνπ Σέμαο ζα πάξνπλ γηα ζρνιηθή ηνπο ρξήζε έλαλ ππνινγηζηή IBM-ΣHINKPAD πνπ δηαβάδεη γηα καο, αληί γηα καο, αμίαο δνιαξίσλ, κε ςεθηαθέο «θφπηεο» ζρνιηθψλ βηβιίσλ πνπ έρνπλ εγθξηζεί απφ ην θξάηνο, κ αδί κε ινγνηερληθά έξγα. Δάλ ην πείξακα πεηχρεη, ην πξφγξακκα ζα επεθηαζεί θαη ζηηο άιιεο ηάμεηο. Υζεο, γξάθακε γηα ηελ ηειεπηαία θνξδέια ηεο γξαθνκεραλήο, αθνχ ην εξγνζηάζην πνπ ηελ έθηηαρλε έθιεηζε, ιφγσ έιιεηςεο δήηεζεο, πξνθαλψο. Σψξα έξρεηαη θαη ε ζεηξά ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ, ηεο ζρνιηθήο ηζάληαο, ησλ ηεηξαδίσλ, ηεο κνπληδνχξαο απφ παηδηθέο ζεκεηψζεηο θαη ζρέδηα ζηηο ζειίδεο. Πιήθηξα, νζφλε, αλνίμαηε, πιεθηξνινγήζαηε, ηειεηψζαηε... Σα βηβιία ινγνηερλίαο, ηα κπζηζηνξήκαηα, νη εηθνλνγξαθήζεηο, νη ζπιιεθηηθέο δεξκαηφδεηεο εθδφζεηο, ε ζπληξνθηά ηνπ αλνηρηνχ βηβιίνπ, φια απηά, ζε ιίγν, ζα απνηεινχλ κνπζεηαθφ είδνο. Σα Διιελφπνπια, πξσηάθηα ηνπ γπκλαζίνπ αηζζάλνληαη πξνλνκηνχρα θαη ραξνχκελα κε ην λέν ηνπο βνήζεκα, ραξηζκέλν κάιηζηα απφ ην Γεκφζην! Γη απηά είλαη αθφκε έλα θαηλνχξγην παηρλίδη. ε ιίγν ζα θαηαιάβνπλ φηη ρξεηάδεηαη δνπιεηά θαη ζθχςηκν πάλσ ζηα πιήθηξα ψζπνπ λα γίλεη θηήκα ηνπο ε γλψζε κέζσ ηερλνινγίαο. Η πξφνδνο απηά έρεη. Καη ηα γξαθεία αιιάδνπλ φςε. Έλα έπηπιν άδεην απφ ραξηηά θαη ληνζηέ, έλαο ππνινγηζηήο, ν άλζξσπνο πνπ ηνλ ρεηξίδεηαη κηα «βεξζηφλ» (φπσο ιέκε stage) κνλαμηάο, πνιχ δηαδεδνκέλεο. Tεο Eιέλεο Mπίζηηθα (από ηνλ ηύπν) Από πνην πνίεκα έρεη «δαλεηζηεί» ηνλ ηίηιν ηνπ θεηκέλνπ ηεο ε γξάθνπζα; «Καη ηα γξαθεία αιιάδνπλ όςε»: πνηνλ ηύπν γξαθείνπ πξνηηκάηε; ΚΔΙΜΔΝΟ 11: ΣΟ ΦΗΦΙΑΚΟ ΥΟΛΔΙΟ (απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο). Σν Φεθηαθφ ρνιείν ζα πινπνηεζεί κε κηα ζεηξά δξάζεσλ πνπ νξγαλψλνληαη ζε πέληε βαζηθνχο άμνλεο: 1. Δλίζρπζε ησλ ππνδνκψλ δηθηχνπ θαη ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε ζηφρν ηελ δεκηνπξγία ηεο ςεθηαθήο ηάμεο. Η ςεθηαθή ηάμε ζα έρεη γξήγνξε ζχλδεζε κε ην δηαδίθηπν, ζα είλαη εμνπιηζκέλε κε δηαδξαζηηθά ζπζηήκαηα δηδαζθαιίαο (π.ρ. δηαδξαζηηθνί πίλαθεο), ελψ ν εθπαηδεπηηθφο θαη νη καζεηέο ζα αιιειεπηδ ξνχλ κε δπλακηθφ ηξφπν κε ηε ρξήζε φισλ ησλ ζχγρξνλσλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. 2. Πινχζην, δηαδξαζηηθφ θαη αληηζηνηρεκέλν κε ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ςεθηαθφ εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν ( e- books) γηα φιεο ηηο ηάμεηο θαη ηα καζήκαηα. Χο πξνο απηφ δεκηνπξγήζεθε κηα δε κφζηα ςεθηαθή πιαηθφξκα αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ κε δπλαηφηεηεο ελεξγνχ εκπινθήο ησλ ρξεζηψλ κε εξγαιεία Web 2.0. ηελ πιαηθφξκα απηή ελζσκαηψλνληαη φια ηα βηβιία ζε ςεθηαθή κνξθή, εκπινπηηζκέλα κε πξφζζεην δηαδξαζηηθφ πιηθφ (animations, videos, ππεξζπλδέζκνπο, θιπ), ςεθηαθή ππνζηεξηθηηθή δηδαζθαιία γηα ηα βαζηθά καζήκαηα ησλ Παλειιαδηθψλ Δμεηάζεσλ, ζρέδηα καζεκάησλ γηα θάζε ελφηεηα φπνπ εληάζζνληαη νη λέεο ηερλνινγίεο ζηε δηδαζθαιία, πξφζζεην ςεθηαθφ πιηθφ φπσο θσηνγξαθίεο, βίληεν, ςεθηαθά εθπαηδεπηηθά παηρλίδ ηα αληηζηνηρηζκέλν αλά ελφηεηα καζεκάησλ απφ ςεθηαθά αξρεία (ΔΡΣ, ΓΑΚ, Βηβιηνζήθεο, Μνπζεία, θ.ιπ.), θαζψο θαη Β. Μπουγάδη, 12

13 δπλαηφηεηεο ηνπηθήο εθπαηδεπηηθήο δηαρείξηζεο ηεο θάζε ηάμεο (αληαιιαγή εξγαζηψλ κεηαμχ καζεηψλ - εθπαηδεπηηθψλ, αλαθνηλψζεηο, δηαγσλίζκαηα, βαζκνινγίεο, απνπζίεο, θ.ιπ.). Με βάζε απηή ηελ πιαηθφξκα δίλεηαη πξφζβαζε απφ ην ζπίηη, ζην κελ καζεηή γηα πεξαηηέξσ εκπέδσζε ηεο χιεο θαη εμάζθεζε κε ηνλ ηδηαίηεξν δηθφ ηνπ ξπζκφ, ζην δε γνληφ γηα λα ελεκεξψλεηαη γηα φιε ηελ πξφνδν θαη ηε ζρνιηθή πνξεία ηνπ παηδηνχ ηνπ. Παξάιιεια ν εθπαηδεπηηθφο ζα απνθηήζεη έλα δπλακηθφ εξγαιείν πνπ αλαβαζκίδεη ζεκαληηθά ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δηδαζθαιία. [ ]. 4. Οινθιεξσκέλν ζχζηεκα ειεθηξνληθήο δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη δηαρείξηζεο εθπαηδεπηηθψλ δεδνκέλσλ. Σα δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα θαηαγξαθήο δεδνκέλσλ ζα αληηθαηαζηαζνχλ κε έλα εληαίν δηαιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα, ζην νπνίν ζα κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε ν θαζέλαο, αλάινγα κε ην επίπεδν ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ (π.ρ. ν γνληφο ηνπ παηδηνχ ηνπ, ν εθπαηδεπηηθφο ηεο ηάμεο ηνπ, ν ζρνιηθφο ζχκβνπινο ησλ ζρνιείσλ πνπ επνπηεχεη, θ.ν.θ). Παξάιιεια, αλαπηχζζεηαη ηζηνζειίδα ζε θάζε ζρνιείν θαη απνθεληξσκέλε Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ, πξνθεηκέλνπ λα αλαξηψληαη νη απνθάζεηο θαη ηα πεπξαγκέλα ηνπο, ζηελ θαηεχζπλζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο ινγνδνζί αο. Σέινο, φια ηα ζρνιεία ηεο ρψξαο απνθηνχλ ηελ ειεθηξνληθή ηνπο θαξηέια ζηελ νπνία ζα αλαγξάθνληαη πιήξσο φια ηα ζηνηρεία ηνπο (καζεηέο, πξνζσπηθφ, εμνπιηζκφο, θιπ). 5. Οξηδφληηεο ππνζηεξηθηηθέο δξάζεηο. Αλαπηχζζεηαη ζχζηεκα ππνζηήξημεο ησλ ζρνιείσλ ( helpdesk) ζε θεληξηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Πξνσζείηαη ε αξηζηεία θαη ε θαηλνηνκία ζηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ απφ ηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα (βξαβεία, δηαγσληζκνί, θιπ). Γηεμάγνληαη κηθξέο έξεπλεο αλίρλεπζεο ησλ ηερληθψλ θαη παηδαγσγηθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ θαιή έληαμε ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν, θαζψο θαη αμηνιφγεζεο πεηξακαηηθψλ θαη θαηλνηνκηθψλ δξάζεσλ. Πηζηνπνηνχληαη νη γλψζεηο ζηηο ΣΠΔ φισλ ησλ καζεηψλ ζηε Γ' Γπκλαζίνπ. Αλαιακβάλεηαη δξάζε κε ζηφρν ηελ ελεκέξσζε γνλέσλ, καζεηψλ, θαη εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ αζθαιή ρξή ζε ηνπ δηαδηθηχνπ (safer internet). Η εθπαηδεπηηθή ηειεφξαζε κεηαηξέπεηαη ζε multimedia πιαηθφξκα ζπλδεδεκέλε κε ηα ζεκαληηθφηεξα sites θνηλσληθήο δηθηχσζεο πνπ πξνζθέξεη ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα ην πεξηβάιινλ γηα λα ζρεδηάζνπλ θαη λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηα δηθά ηνπο projects. ΠΑΡΑΓΧΓΗ ΛΟΓΟΤ: «Σν ζρνιείν πνπ θεύγεη, ην ζρνιείν πνπ έξρεηαη». Θα γξάςεηε έλα άξζξν κ απηόλ ηνλ ηίηιν, όπνπ ζα αμηνινγείηε ηε κέρξη ηώξα ζρνιηθή ζαο εκπεηξία(παξαδνζηαθό ζρνιείν) θαη ζα δηαηππώλεηε ζθέςεηο, πξνβιεκαηηζκνύο θαη πξνηάζεηο γηα ηε λέα κνξθή ηνπ ζρνιείνπ ηεο ςεθηαθήο επνρήο. (400 ιέμεηο). Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Σ Ο, Ξ Τ Λ Ο Α Π Ε Λ Ε Κ Η Σ Ο Α Ν Α Θ Ε Μ Α Σ Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Σ Α!!! ΚΔΙΜΔΝΟ 12: ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Γεκνθξαηία ρσξίο πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα δε λνείηαη νχηε σο έλλνηα νχηε σο πξαγκαηηθφηεηα. Γηα λα ζπιιάβεη θαλείο ηελ έλλνηα ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ νπζία ηεο, πξνυπνηίζεηαη φηη έρεη πςειφ βαζκφ πλεπκαηηθήο θαιιηέξγεηαο. Δμάιινπ, γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη θαλείο ηε δεκνθξαηία σο άηνκν θαη σο ζρέζε κε ηνλ εαπηφ ηνπ θαη σο ζρέζε κε ηνπο άιινπο, απαηηείηαη επίζεο πςειφο βαζκφο πλεπκαηηθήο θαιιηέξ γεηαο. Γεληθψο, γηα λα γελλεζεί ε δεκνθξαηία πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε πςειήο πλεπκαηηθήο θαιιηέξγεηαο. Σνχην αθξηβψο έγηλε θαηά ηελ αξραηφηεηα ζηηο ειιεληθέο πφιεηο, φπνπ, αθνχ άλζηζε ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα, γελλήζεθε ε δεκνθξαηία. Η πλεπκαηηθή φκσο θαιιηέξγεηα δελ είλαη κφλν πξνυπφζεζε ηεο δεκνθξαηίαο, αιιά κφληκνο θαη ζηαζεξφο ηεο ζθνπφο. Μέζα ζηε δεκνθξαηία ν άλζξσπνο αμηνινγείηαη θπξίσο σο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο θαη σο εζηθή πξνζσπηθφηεηα. Σα κέηξα ησλ αμηψλ ηεο δεκνθξαηίαο είλαη ην πλεχκα θαη ε αξεηή. Γίρσο α πηά δελ ππάξρεη δεκνθξαηία. Ο θίλδπλνο γηα ηε δεκνθξαηία είλαη πάληνηε ε ηπρφλ κείσζε κέζα ηεο ηεο πλεπκαηηθήο θαιιηέξγεηαο. ζν κεηψλεηαη ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα κέζα ζε κηα δεκνθξαηία, ηφζν απεηιείηαη ε δεκνθξαηία απφ ηνπο ερζξνχο ηεο, νη νπνίνη είλαη ε ηπξαλλία θαη ε δεκνθνπία. Β. Μπουγάδη, 13

14 Γη' απηφ ην πξψην κέιεκα ηεο δεκνθξαηίαο δελ είλαη ε επεκεξία, φπσο δηδάζθνπλ πνιινί, αιιά ε παηδεία ησλ πνιηηψλ. Η παηδεία είλαη ην ζηαζεξφ ζεκέιην ηεο δεκν θξαηίαο. Με ηελ παηδεία ε δεκνθξαηία ζέιεη λα αλαδείμεη ην αλζξώπηλν θάιινο. Μφλν κέζα ζηε δεκνθξαηία είλαη δπλαηφ λα έξζνπλ ζε θσο φια ηα ζηνηρεία πνπ ζπλ ζέηνπλ ηνλ άλζξσπν, ην πλεχκα ηνπ, ε αξεηή ηνπ θαη ην ίδην ην ζψκα ηνπ. ηαλ ε δεκνθξαηία πεξλά θξίζε ή φηαλ ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα θηλδπλεχεη, ηφηε ε θαηάζηαζε ηεο θνηλσλίαο παξνπζηάδεηαη ζπγθερπκέλε. Οη άλζξσπνη αξρίδνπλ λα ράλνπλ ηα ζηαζεξά θξηηήξηα ησλ αμηψλ, νη έλλνηεο δελ έρνπλ ην βάξνο πνπ είραλ πξηλ. Γεληθψο, ηα λνήκαηα πνπ πξνζδηφξηδαλ ηε δσή ησλ αλζξψπσλ κεηαθηλνχληαη «ηήδε θαθείζε», θαη ηνχην έρεη σο απνηέιεζκα ηε ζχγρπζε. Έλα απφ ηα γλσξίζκαηα ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο, ε νπνία έρεη ηνλ ηχπν θαη ην πεξίβιεκα ηεο δεκνθξαηίαο, είλαη αθξηβψο ε ζχγρπζε. Σνχην είλαη ην γλψξηζκα ησλ ζχγρξνλσλ δπηηθψλ θνηλσληψλ, νη νπνίεο βεβαίσο έρνπλ ηνλ ηχπν θαη ην πεξίγξακκα ηεο δεκνθξαηίαο. Η ζχγρπζε απηή είλαη ζρεδφλ θαζνιηθή, δειαδή απιψλεηαη ζ φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο ηεο δσήο. Σέρλε, πνιηηεία, δειαδή ζχζηεκα λφκσλ, ζξεζθεία, δεια δή εζσηεξηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξψπνπ πξνο ην άξξεην, φια απηά δηαηαξάζζνληαη, φηαλ ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα κέζα ζε κηα δεκνθξαηία παξακειείηαη ή θαη δηαζηξέθεηαη απφ δηάθνξα ζπλεξγεία θνζκνζεσξηψλ, πνπ έξρνληαη δήζελ λα ζψζνπλ ηνλ άλζξσπν, ν νπνίνο, αλ βεβαίσο θηλδπλεχεη λα ραζεί, θηλδπλεχεη κφλν απφ απηέο. Δθφζνλ ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ππνρσξεί, εκθαλίδνληαη κε πνιχ κεγαιχηεξε επθνιία ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία νη κεραληζκνί ηεο πξνπαγάλδαο, νη νπνίνη κε ην ζπζηεκαηηθφ ηνπο γδνχπν θνπθαίλνπλ ηνπο αλζξψπνπο θαη κσξαίλνπλ ηε λφεζή ηνπο. Δίλαη πξάγκαηη άζιην θαη ηξαγηθφ ην ζέακα ηνπ αλζξψπνπ ν νπνίνο απνδεί πλεπκαηηθψο απφ ηα ζπλζήκαηα ηεο πξνπαγάλδαο. Ο άλζξσπνο απηφο είλαη έλαο πλεπκαηηθφο επαίηεο, έλαο νισζδηφινπ δπζηπρηζκέλνο άλζξσπνο θαη ε ηειηθή ηνπ κνίξα είλαη ην άγρνο. Σν πξψην ρξένο κηαο δεκνθξαηηθήο πνιηηείαο είλαη ε παηδεία. Σνχην ζεκαίλεη: ε ζπζηεκαηηθή θαιιηέξγεηα φισλ ησλ ςπρηθψλ, εζηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ δπλάκεσλ, νη νπνίεο ζπληζηνχλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ. Σν ρξένο ηνχην είλαη κφληκν θαη καθξνρξφλην. Η παηδεία φκσο δελ είλαη κφλνλ φ,ηη γίλεηαη κέζα ζηα ζρνιεία ηεο πνιηηείαο, αιιά είλαη φ,ηη γίλεηαη κέζα ζηελ Δθθιεζία, ζηα δηθαζηήξηα, κέζα ζηε Βνπιή θαη κέζα ζε φια ηα είδε ηεο θνηλσληθήο ζπλαλαζηξνθήο θαη ζπκβίσζεο ησλ αλζξψπσλ. [ηαλ ε Βνπιή, ε νπνία έρεη ηαρζεί αθξηβψο λα βνπιεχεηαη, εθηξέπεηαη απφ ην ζθνπφ απηφ θαη κεηαβάιιεηαη ζε ζηίβν θνκκαηηθήο δηακάρεο, ηφηε ην παξάδεηγκά ηεο δε δηδάζθεη, αιιά ζιίβεη ην ιαφ]. Η κέξηκλα ηεο δεκνθξαηηθήο πνιηηείαο γηα ηελ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ ιανχ έρεη πξσηαξρηθφ θαηαζηαηηθφ ραξαθηήξα. Αληίζεηα πξνο ηελ αξρή «άξηνλ θαη ζεάκαηα», ε αξρή ε νπνία ηφζα ειεεηλά παξαδείγκαηα έρεη λα παξνπζηάζεη ζηελ Ιζηνξία, κηα δεκνθξαηηθή πνιηηεία πξέπεη λα εξγαζηεί, λα εξγάδεηαη ζπλερψο, ψζηε λα γίλεη ζπλείδεζε ζην ιαφ ε πλεπκαηηθή αλάπηπμε, ε νπνία ηνλ πςψλεη πάλσ απφ ηελ πεδφηεηα ηεο δσήο θαη ηνλ θαζηζηά ηθαλφ λα θαηαλνήζεη ηη είλαη ή ηη πξέπεη λα είλαη ν άλζξσπνο, γηα λα δηθαηψλεη ηε δσή ηνπ. Σν ρξένο κηαο δεκνθξαηηθήο πνιηηείαο είλαη κε πλεπκαηηθά θαη εζηθά κέζα λα κεγαιψζεη φζν γίλεηαη ην ζπλαίζζεκα ηεο απηνζπλεηδεζίαο ηνπ ιανχ, απηφ ην νπνίν είλαη ζπλάκα ζπλαίζζεκα απηνπεηζαξρίαο θαη απηαλαγθαζκνχ πξνο δεκηνπξγία έξγσλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ ηζηνξηθή θαη πλεπκαηηθή δηάξθεηα, δειαδή ηελ ηζηνξηθή αζαλαζία ηνπ ιανχ. Γελ ππάξρεη ςειόηεξε επγέλεηα ελόο ιανύ από ηελ ηζηνξηθή ηνπ αζαλαζία, ε νπνία εμαζθαιίδεηαη κε ηνλ αγώλα ηνπ πλεύκαηνο θαη ηεο αξεηήο Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος(καθηγητής φιλοσοφίας). 1. Παξαθνινπζώληαο ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο, λα κειεηήζεηε ηε ξνή ηνπ ιόγνπ ζην παξαπάλσ θείκελν. (Να έρεηε ππόςε ζαο πσο ν γξάθσλ ήηαλ κηα πνιύ ζεκαληηθή πλεπκαηηθή πξνζσπηθόηεηα!). 2. Να βξείηε ηνπο ζύληνκνπο νξηζκνύο πνπ δίλεη ν ζπγγξαθέαο γηα ηνπο όξνπο: πνιηηεία, ζξεζθεία, παηδεία, απηνζπλεηδεζία ηνπ ιανύ, ηζηνξηθή αζαλαζία ηνπ ιανύ. 3. Να βξείηε κε πνηνπο ηξόπνπο αλαπηύζζεηαη ε πξώηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ. 4. Να γξάςεηε κηα παξάγξαθν κε ζεκαηηθή πξόηαζε: [Όηαλ ε Βνπιή ην ιαό]. Β. Μπουγάδη, 14

15 Σ Α Γ Ι Κ Α Ι Χ Μ Α Σ Α Σ Ο Τ Α Ν Θ Ρ Χ Π Ο Τ Β. Μπουγάδη, 15 ΚΔΙΜΔΝΟ 1 Βαζηθφ δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ, σο αηφκνπ ηεο αλζξψπηλεο θπιήο, παξακέλεη ε απφιπηε ειεπζεξία λ' αληαπνδψζεη ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ φια ηα πξνζφληα ηνπ θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ, κε επηδίσμε λα εμαζθαιίζεη απνηειεζκαηηθή απηφ-δηαρείξηζε, αζθάιεηα θαη ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπ. Ο άλζξσπνο δεη ζε κηα πνιπζχλζεηε θνηλσλία. Με ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, θάζε άηνκν είλαη κέινο κηαο πνιηηηθήο νκάδαο ή θξάηνπο. Σα θξάηε απηά βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθφ ην θαζέλα επίπεδν νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο πξνφδνπ. Δλψ ηα βαζηθά δηθαηψκαηα πξέπεη λα είλαη παληνχ ηα ίδηα, ν βαζκφο πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη ε έθηαζε πνπ κπνξεί λα νινθιεξσζνχλ πξέπεη λα δηαθέξνπλ απφ ρψξα ζε ρψξα -θαη ζα εμαθνινπζνχλ λα δηαθέξνπλ γηα πνιχ ρξφλν αθφκε, παξ' φιεο ηηο ηαρχξξπζκεο δηαδηθαζίεο πνπ ηψξα αλαπηχζζνληαη κέζσ ησλ Δλσκέλσλ Δζλψλ. Πξψην, είλαη αλάγθε φιεο νη ρψξεο λα αλαγλσξίζνπλ ηα βαζηθά αλζξψπηλα δηθαηψκαηα σο ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ ηνπο θαη ην ζεβαζκφ ηνπο σο δηεζλή ππνρξέσζε ηεο πνιηηείαο. Αθφκα λα εμαζθαιηζηεί ην δηθαίσκα πξνζθπγήο ζε θάπνην δηεζλέο δηθαζηήξην. [Βέβαηα, ζα ήηαλ πξφσξν θαη εμσπξαγκαηηθφ ην λα ηα αλαγλσξίζεη θαλείο ηα δηθαηψκαηα απηά σο πξνλφκηα ησλ πνιηηψλ ηεο παγθφζκηαο πνιηηείαο]. Γεχηεξν, είλαη απαξαίηεην ηα δηθαηψκαηα απηά λα ηεζνχλ πξννδεπηηθά ζε εθαξκνγή κε θαιή ζέιεζε θαη κε ηνπο αλαγθαίνπο κεραληζκνχο, ψζηε ε ιεηηνπξγία ηνπο λα είλαη απνηειεζκαηηθή. ε πνιιέο ρψξεο νξηζκέλεο θάζεηο ησλ δηθαησκάησλ δελ κπνξνχλ λα ηεζνχλ ζε εθαξκνγή. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο είλαη επηηαθηηθφ θαζήθνλ ηνπ θξάηνπο λα ιάβεη ζεηηθά κέηξα γηα ηελ θαηάζηξσζε θαη ηελ εθαξκνγή ελφο καθξνρξφληνπ πξνγξάκκαηνο, κε ην νπνίν ζα πξνεηνηκαζηεί ν ιαφο γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε δηθαησκάησλ. Γηα παξάδεηγκα, αλ ν ιαφο είλαη ακφξθσηνο, ην θξάηνο πξέπεη λα θξνληίζεη λα ηνλ κνξθψζεη αλ ν ιαφο πεηλάεη, ην θξάηνο πξέπεη λα θξνληίζεη λα ηνλ ζξέςεη, αλ είλαη αλεχζπλνο, αο ηνλ εθπαηδεχζεη, ψζηε λα απνθηήζεη απηνπεηζαξρία. ε θάζε ρψξα απηφ πνπ θάζε άηνκν δηθαηνχηαη πξψηα πξέπεη λα είλαη ε δπλαηφηεηα λ' αλαπηχμεη πγηέο θαη δπλαηφ ζψκα θαη λνπ -κηα δηαθπιαγκέλε θιεξνλνκηά-, επαξθή ηξνθή, θαηνηθία θαη ελδπκαζία, εθπαίδεπζε, ηαηξηθή πεξίζαιςε θη φια η' άιια απαξαίηεηα. Πξέπεη ην άηνκν λα έρεη ηελ επθαηξία λ' απνθηήζεη εθπαίδεπζε θαη θαζνδήγεζε, πνπ λα ηνπ επηηξέπνπλ λα θεξδίδεη ηε δσή ηνπ κε παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα θαη λα εμαζθαιίδεη κηα βαζηθή αζθάιεηα γηα ηα γεξαηεηά ηνπ θαη ηηο αηπρίεο ηνπ. Γηθαηνχηαη λα ιάβεη κφξθσζε, πνπ ζα ηνλ βνεζήζεη λ' απνρηήζεη γλψζεηο θαη κεζφδνπο, ηερληθή θαη πιεξνθνξίεο, κε ηηο νπνίεο ζα κπνξεί λα εθηειεί ηελ εξγαζία ηνπ θαη ηα θαζήθνληά ηνπ Θα κπνξέζεη λα γλσξίζεη ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δεη θαη ηε ζρέζε ηνπ κε ηελ θνηλσλία θαη ηελ πθήιην ρσξίο ηα θπζηθά θαη πλεπκαηηθά απηά ζεκέιηα, ην δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ γηα ειεχζεξε θαη απφιπηε απηνδηάζεζε είλαη έλαο απιφο κχζνο. Πξέπεη ην άηνκν λα έρεη απηέο ηηο βαζηθέο δηαζθαιίζεηο, γηα λ' απειεπζεξσζεί απφ ηελ επηζπκία θαη ην θφβν. Έλαο άιινο αθξνγσληαίνο ιίζνο ησλ βαζηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ είλαη ηα δηθαηψκαηα ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ αηφκσλ πνπ είλαη πνιίηεο ηεο ίδηαο ρψξαο. Απηφ ηζρχεη ζε θάζε ζθαίξα ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο θνηλφηεηαο ζηελ νπνία αλήθεη ην άηνκν λα κνηξάδεηαη κε ηα άιια άηνκα εμίζνπ ηηο επθαηξίεο θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη ζηα κέιε ηεο κηα νξγαλσκέλε θνηλσλία. Οπνηεζδήπνηε ειεπζεξίεο έρνπλ θαηνρπξσζεί πξέπεη λα είλαη ίδηεο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο φπνηα βάξε θαη φπνηεο επζχλεο επηβάιινληαη πξέπεη λα θαηαλέκνληαη ίζα κεηαμχ φισλ. Αλ ππάξρνπλ πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο, απηέο δελ πξέπεη λα ηηο κνλνπσινχλ θαη λα ηηο εθκεηαιιεχνληαη νη ιίγνη ζε βάξνο ηεο επεκεξίαο ησλ πνιιψλ. Η πνιπκνξθία ζηηο επθαηξίεο πξέπεη λα είλαη ηφζν πιαηηά, φζν είλαη ε πνιπκνξθία ησλ ηαιέλησλ, γηαηί ε αξρή ηεο ηζφηεηαο αθήλεη κεγάια πεξηζψξηα γηα απεξηφξηζηεο δηαθνξνπνηήζεηο. Γελ ππάξρεη ζχγθξνπζε κεηαμχ ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο αξρήο ηεο ειεπζεξίαο ή ησλ δηαθφξσλ άιισλ ειεπζεξηψλ. Μάιινλ ε κία ζπκπιεξψλεη ηελ άιιε θαη ηεο δίλεη ππφζηαζε. ηελ πξαγκαηηθφηεηα θακηά εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο δελ είλαη ηφζν δσηηθή φζν απηή πνπ απαηηεί ίζε θαηαλνκή ησλ ειεπζεξηψλ, ή ίζε ειεπζεξία γηα φινπο. Η ειεπζεξία θαη ε ηζφηεηα είλαη απιψο δπν φςεηο ελφο πνιχπιεπξνπ θαη πεξηιακβάλνληαη ζην παγθφζκην δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ -ην δηθαίσκα ηεο απηφ-νινθιήξσζεο. [ ] (Α. Λελ, Τα δηθαηώκαηα ηνπ αλζξώπνπ, Μεηάθξ. Α. Τζαθίξεο). 1. Πνηα δηθαηώκαηα ηνπ αλζξώπνπ επηζεκαίλνληαη ζην θείκελν; 2. Πώο δηθαηνινγείηαη ζην θείκελν ην δηθαίσκα ηεο πξόζβαζεο όισλ ησλ αλζξώπσλ ζηελ εθπαίδεπζε; 3. Τπάξρεη ζύγθξνπζε κεηαμύ ηζόηεηαο θαη ησλ δηαθόξσλ κνξθώλ ειεπζεξίαο; 4. πδεηήζηε ηε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα: [Βέβαηα πνιηηείαο] 5. Να βάιεηε πιαγηόηηηινπο ζηηο παξαγξάθνπο ηνπ θείκελνπ. 6. Να εμεηάζεηε ηε δνκή ησλ δπν ηειεπηαίσλ παξαγξάθσλ. 7. Να επηζεκάλεηε κεηαβαηηθέο ιέμεηο θαη θξάζεηο ζην θείκελν πνπ βνεζνύλ ζηε ζπλνρή ησλ παξαγξάθσλ θαη λα επηζεκάλεηε ηε ζεκαζία ηνπο.

16 ΚΔΙΜΔΝΟ 2 Σα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ, ηα νπνία απνηεινχλ κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο θαηα θηήζεηο ηεο αλζξσπφηεηαο, βξίζθνληαη ζήκεξα ζην επίθεληξν ηνπ παγθφζκηνπ ελδηαθέξνληνο. Θεσξνχληαη επξχηαηα σο ζεκειηψδεηο αξρέο ηνπ πνιηηηθνχ αλζξσπηζκνχ, σο αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο ειεχζεξεο, δίθαηεο, θαη εηξεληθήο ζπλχπαξμεο αηφκσλ θαη ιαψλ, σο φξνο θαη φξην ηεο δεκνθξαηίαο. Δκθαλίδνληαη σο αλζξσπηζηηθ έο αμίεο, πνπ κπνξνχλ λα δψζνπλ βάζε θαη πξννπηηθή ζηελ πνιηηηθή πξάμε, ηφζν ζηα πιαίζηα ησλ επηκέξνπο θξαηψλ, φζν θαη ζε νηθνπκεληθφ επίπεδν. Έρνπλ εγραξαρζεί ζηε ζπλείδεζε ηεο ζχγρξνλεο αλζξσπφηεηαο σο ζχκβνια ηνπ αγψλα γηα ειεπζεξία, δηθαηνζχλε θαη εηξήλε, παξ' φιεο ηηο δηαθνξνπνηήζεηο ζηε ζπγθεθξηκέλε εξκελεία θαη πξαγκάησζή ηνπο. Απνηεινχλ έλα εξψηεκα ην νπνίν αγγίδεη ηα ζεκέιηα ησλ πνιηηη ζκψλ θαη ηνπ «πνιηηηζκνχ ηεο αλζξσπφηεηαο», έλα εξψηεκα απέλαληη ζην νπνίν θαλείο δελ κπνξεί λα κείλεη αδηάθνξνο. Πξάγκαηη δχζθνια κπνξνχκε λα θαληαζηνχκε κηα παγθφζκηα θνηλσλία ηνπ κέιινληνο, ηα αλζξσπηζηηθά θξηηήξηα ηεο νπνίαο δε ζα πεξηιάκβαλαλ ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ. Σα δηθαηψκαηα απηά παξά ηηο ζπλερείο ακθηζβεηήζεηο θαη παξαβηάζεηο ηνπο, απνηεινχλ «θηῆκα ἐο αἰεί», «θαηαθηήζεηο νξηζηηθέο» γηα ηελ αλζξσπφηεηα. [...] Ο ιφγνο γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ ζήκεξα κέζα ζ' έλαλ θφζκν γεκά ην αληηθάζεηο, φπνπ ε επεκεξία ησλ ζρεηηθά νιίγσλ ζπλππάξρεη κε ηελ αθφξεηε εμαζιίσζε αλαξίζκεησλ αλζξψπσλ, φπνπ ν αγψλαο γηα «αηνκηθά» δηθαηψκαηα εμαθνινπζεί λα ζπκπνξεχεηαη κε ηελ θαηαξξάθσζε ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο ζην φλνκα ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη πνιηηηθν-νηθνλνκηθψλ ζθνπηκνηήησλ, φπνπ καδί κε ηα εηξεληζηηθά θηλήκαηα δξνπλ θαη νη ακεηαλφεηνη, ζηαζψηεο ηνπ «si vis pacem, para bellum». ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ «αηψλα ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ» δνχ κε κηα λέα παγθφζκηα θξίζε πνπ ζεκαηνδνηείηαη κεηαμχ άιισλ απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθιήζεθαλ κε ηε δηάιπζε ηνπ Αλαηνιηθνχ κπινθ, απφ ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο κε παξάιιειε αλαβίσζε ηνπ εζληθηζκνχ θαη «ηεο ηδενινγίαο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο» θαη απφ ηνλ θίλδπλν ηεο «ζχγθξνπζεο ησλ πνιηηηζκψλ». Σα δηθαη ψκαηα ηνπ αλζξψπνπ θαινχληαη λα παίμνπλ θαη ζήκεξα νηθνπκεληθφ εηξελνπνηεηηθφ ξφιν, θάηη πνπ ίζσο δηθαηνινγ εί ηελ επηθαηξφηεηα αιιά θαη ηελ έληνλε ακθηζβήηεζε ηεο. ην ζχγρξνλν, γεκάην εληάζεηο θφζκν, ν αγψλαο γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ έρεη δπν κέησπα: Δίλαη αγψλαο θαηά ηεο παξάβαζήο ηνπο θαη γηα ηελ θαηνρχξσζε θαη ηνλ έκπξα θην ζεβαζκφ ηνπο. Παξά ηηο πξνφδνπο πνπ έρνπλ ζπληειεζζεί ζην ρψξν απηφ, παξά ηηο δηαθεξχμεηο, ηηο δηεζλείο ζπκβάζεηο, παξά ηελ πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιιεη ν Οξγαληζκφο Ηλσκέλσλ Δζλψλ θαη ηα δηάθνξα θηλήκαηα θαη νξγαλψζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, παξά ηηο δεζκεχζεηο ησλ θξαηψλ κε ηελ ππνγξαθή δηεζλψλ ζπκβάζεσλ θαη κε ηε ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ζεκειησδψλ δηθαη σκάησλ, ε θαηάζηαζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ είλαη ζε πνιιά κέξε ηεο γεο απνγνεηεπηηθή. Παξφιν πνπ ζήκεξα θαλέλα θξάηνο δελ κπνξεί λ' απνξξίςεη αλνηθηά ηελ ηδέα ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, είλαη βέβαην φηη ε θξαζηηθή αλαγλψξη ζή ηνπο, δχζθνια κπνξεί λα ζπγθαιχςεη ηηο θεθαιαηψδεηο παξαβηάζεηο ηνπο. Η θξαζηηθή αλαγλψξηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ απφ φια ηα θξάηε εχθνια ακβιχλεη ηε καηηά γηα ηηο ζεκειηψδεηο παξαβηάζεηο ηνπο. Σα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ δελ είλαη απηνλφεηα. πλερψο απεηιείηαη ε κεηάπησζε ζηε βαξβαξφηεηα θαη ζηελ πεξηθξφλεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. Πάλησο ην ράζκα κεηαμχ ησλ δηαθεξχ μεσλ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξαθηηθήο πνιιψλ θξαηψλ είλαη εκθαλέζηαην θαη ε αληίθαζε κεηαμχ ζεσξίαο θαη πξάμεο απνγνεηεπηηθή. Ο αγψλαο γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ είλαη αγψλαο ελαληίνλ ηεο παξαλφεζεο θαη ηεο δηαζηξέβισζεο ηνπ λνήκαηφο ηνπο, αγψλαο γηα ηε ζεκειίσζή ηνπο θαη ηνλ νξζφ θαζνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ νξίσλ ηνπο. Σα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψ πνπ ππήξμαλ αλέθαζελ ζεκείν αληηιεγφκελν θαη απνηεινχλ θαη ζήκεξα αληηθείκε λν έληνλν ακθηζβήηεζεο. ήκεξα δελ ππάξρεη ζρεδφλ θακηά ζεσξία γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ, ην αληίζεην ηεο νπνίαο λα κελ ππνζηεξίρζεθε θάπνπ. Οη θξίζεηο γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ μεθηλνχλ απφ «δπηηθή ηδενινγία» θαη «θελή ξεηνξεία» θαη θζάλνπλ κέρξη «νηθνπκεληθφ ήζνο», «ζεκέιην ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δηθαη νζχλεο θαη ηεο εηξήλεο ζηνλ θφζκν». Βέβαηα νη αληηθαηηθέο εθηηκήζεηο ζηεξίδνληαη θαη ζην γεγνλφο φηη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ είλαη έλα ηφζν πνιχπινθν θαη πνιχπιεπξν θαηλφκελν, ψζηε ν θαζείο λα κπνξεί λα ζηεξίδεη ζε θάπνηα πηπρή ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ δηαθεξχμεψλ ηνπο αθφκε θαη ηελ πην αθξαία θξίζε. Πξαγκαηηθά είλαη δχζθνιν λα ζρεκαηίζεη θαλείο κηα ζαθή εηθφλα γηα ην ηη ηζρχεη ζήκεξα σο δηθαίσ κα ηνπ αλζξψπνπ. Σα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ έγηλαλ ζέκα ζπξκνχ, ξεηνξεία ζηα ρείιε ησλ πνιηηηθψλ θαη εζηθνινγνχλησλ δηαλννπκέλσλ. Κάζε αλζξψπηλε επηδίσμε κπνξεί λα δηεθδηθεί ηνλ ηίηιν ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ αλζξψπνπ. Απηφθιεηνη «θξηηέο ηεο νηθνπκέλεο» νξίδνπλ «αιάζεηα» ηη ζεκαίλεη δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ θαη ρσξίο ελδνηαζκνχο πξνζζέηνπλ ζηα ήδε ππάξρνληα θαη λέα «ηδησηηθά» αηηήκαηα... Σν κεγαιχηεξν φκσο πξφβιεκα γηα ηελ πνξεία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αλζξψπνπ απνηειεί ζήκεξα ε ακθηζβήηεζή ηνπο απφ κε δπηηθνχο πνιηηηζκνχο. Σα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ βξίζθνληαη αληηκέησπα κε ηελ Β. Μπουγάδη, 16

17 ππνςία φηη απνηεινχλ δπηηθφ ηδενιφγεκα, έθθξαζε ηεο δπηηθήο αηνκηθηζηηθήο εθδνρήο θαη εκπεηξίαο ηεο ειεπζεξίαο. Γηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε Γχζε πξνζπαζεί λα επηβάιιεη ζην κε δπηηθφ θφζκν ηηο αμίεο ηεο κε ηε κνξθή ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, φηη ζέιεη λα εμαγάγεη ηα ηδα ληθά ηεο, φπσο ηα βηνκεραληθά ηεο πξντφληα. Με ηελ πξφηαζε ηεο Γχζεο, λα ζεσξνχληαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ «κέηξν ηνπ πνιηηηθνχ αλζξσπηζκνχ», εθθξάδεηαη ν δπηηθφο πνιηηηθφο θαη πνιηηηζκηθφο ηκπεξηαιηζκφο. Πίζσ απφ ηέηνηεο ηνπνζεηήζεηο θξχβεηαη, κεηαμχ άιισλ, κηα παξαλφεζε ηεο ηδέ αο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. Γηαηί α) ε πηνζέηεζή ηεο εθ κέξνπο άιισλ πνιηηηζκψλ δελ νδεγεί λνκνηειεηαθά απηνχο ηνπο πνιηηηζκνχο ζε αιινηξίσζε θαη απψιεηα ηεο ηαπηφηεηαο, θαη β) επεηδή ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ δελ είλαη απηνλφεην κέξνο ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ, αιιά ζεκαηνδνηνχλ ηηο βαζη έο θξίζεηο ηνπ θαη ζα έπξεπε ινγηθά λα απνηεινχλ «ζχκκαρν» θαη φρη «απεηιή» γηα ηνπο κε δπηηθνχο ιανχο. Πάλησο, αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ ήηαλ θαη είλαη θαη ζηε Γχζε αληηθείκελν έληνλσλ αληηπαξαζέζεσλ, ηφηε δελ πξέπεη λ' απνξεί γηα ην γεγνλφο φηη θαη ζηνπο άιινπο πνιηηηζκνχο πξνθαινχλ αληηδξάζεηο. Ίζσο απηφ λα είλαη κηα αλαγθαία θάζε ζηελ πνξεία αληηθεηκεληθφηεξεο πξνζέγγηζήο ηνπο. Σν γεγν λφο σζηφζν φηη θαη εθείλνη πνπ απνξξίπηνπλ ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ σο δπηηθή ηδενινγία, ηα επηθαινχληαη γηα λα ζηεξίμνπλ δηάθνξα αηηήκαηά ηνπο, απνδεηθλχεη φηη απηά απνηεινχλ «θιεξνλνκηά νιφθιεξεο ηεο αλζξσπφηεηαο».(τα Δηθαηώκαηα ηνπ Αλζξώπνπ» ηνπ Κ. Δειεθσζηαληή, Εθδ. Κπξηαθίδε). 1. Πνηεο νη αληηθάζεηο ηεο επνρήο καο ζύκθσλα κε ην ζπγγξαθέα; 2. Πνηα πξνβιήκαηα ζπληζηνύλ κηα λέα παγθόζκηα θξίζε θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αη.; 3. Γηα πνηνπο ιόγνπο ηα δηθαηώκαηα ηνπ αλζξώπνπ ακθηζβεηνύληαη από κε δπηηθνύο πνιηηηζκνύο; 4. Να γξάςεηε ζπλώλπκα γηα ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο. ΚΔΙΜΔΝΟ 3: Γηαηί παξαβηάδνληαη ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα ζηελ επνρή καο Ο ζεβαζκφο ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ απνηειεί εζηθή θαη πνιηηηθή επηηαγή γηα ην ζχγρξνλν θφζκν. Δληνχηνηο, ηα θαηλφκελα παξαβίαζήο ηνπο δείρλνπλ φηη ν ζεβαζκφο απηφο δελ ππάξρεη ίζσο, γηαηί ιείπεη απφ ην ζχγρξνλν θφζκν θαη ε εζηθή επαηζζεζία θαη ε πνιηηηθή σξηκφηεηα πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο. Θα πξέπεη, επνκέλσο, λα αλαδεηήζνπκε ηνπο ιφγνπο, γηα ηνπο νπνίνπο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα παξαβηάδνληαη, ζηηο «αμίεο» ηνπ ζπγρξφλνπ αλζξψπνπ, ζηηο επηδηψμεηο ηνπ, ζηνπο ζεζκνχο ηνπ, ζην κνξθσηηθφ ηνπ επίπεδν, ζηηο αληηιή ςεηο ηνπ γηα ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. ε δηαθεξχμεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη θξαηψλ ηνλίδεηαη ε αλάγθε γηα ζεβαζκφ ηεο αλζξψπηλεο δσήο θαη αμηνπξέπεηαο, αιιά ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νη δηαθεξχμεηο απηέο απνδεηθλχνληαη ππνθξηηηθέο. Η πξαγκαηηθφηεηα δείρλεη πσο ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο ελδηαθέξεηαη πεξηζζφηεξν θαη επηδηψθεη κε θάζε ηξφπν λα απνθηήζεη πινχην θαη δχλακε. Γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ επηδίσμε ηνπ απηή, δε δηζηάδεη λα παξαβηάζεη αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, λα εθκεηαιιεπηεί ζπλαλζξψπνπο ηνπ, λα αζθήζεη βία ζε βάξνο ηνπο, λα δηαπξάμεη αδηθίεο αθφκα θαη εγθιήκαηα. Μεξηθέο θνξέο, κάιηζηα, θηάλεη ζε ηέηνην ζεκείν αλεζηθφηεηαο, ψζηε λα πξνζπαζεί αλαίζρπληα λα δηθαηνινγήζεη ηηο απάλζξσπεο ελέξγεηεο ηνπ επηθαινχκελνο ηελ ειεπζεξία, ηε δηθαηνζχλε, ηε δεκνθξαηία θαη απηά αθξηβψο ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ πνπ παξαβηάδεη. Σα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, εμαηηίαο ηεο άξξεθηεο ζρέζεο ηνπο κε ηε δηθαηνζχλε θαη ηελ ειεπζεξία, έρνπλ βαζχηαηα εζηθφ πεξηερφκελν. Γη' απηφ φζν πεξηζζφηεξν πεξηθξνλνχληαη ζήκεξα νη εζηθέο αμίεο, φζν πεξηζζφηεξν ακνξαιηζηήο* γίλεηαη ν άλζξσπνο, ηφζν πην ζπρλά θαη πην έληνλα γίλνληαη ηα θαηλφκελα παξαβίαζεο ησλ δηθαησκάησλ απηψλ. ζν εθιείπεη ε αγάπε απφ ηηο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ, ηφζν ζξηακβεχεη ε κηζαιινδνμία*, ν θαλαηηζκφο θαη ε έρζξα, φζν πην ζπάληα γίλεηαη ε αιιειεγγχε, ηφζν επηθξαηεί ν αληαγσληζκφο θαη ε εθκεηάιιεπζε, φζν πην ηδηνηειήο γίλεηαη ν άλζξσπνο, ηφζν πην ζπρλά γίλνληαη ηα θαηλφκελα θνηλσληθήο αλαιγεζίαο, ε θηψρεηα, ε απαηδεπζία, νη δηαθξίζεηο. Σέηνηα θαηλφκελα δελ νθείινληαη κφλν ζηελ αλεζηθφηεηα, αιιά θαη ζηελ πνιηηηθή πνπ αθνινπζνχλ ηα ζχγρξνλα θξάηε, ζηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ ζέηνπλ, ζηνπο ζεζκνχο πνπ έρνπλ, ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο πνπ επηθξαηνχλ. Σππηθά φια είλαη δεκνθξαηηθά. Η πξαγκαηηθφηεηα, φκσο, είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή. Η πξνπαγάλδα, ε δεκαγσγία θαη ν ιατθηζκφο θαιθηδεχνπλ ηε δεκνθξαηία, πεξηνξίδνπλ ηελ ειεπζεξία θαη ηηο επηινγέο ηνπ πνιίηε. Οη ηζρπξνί γίλνληαη αζχδνηνη, ζπκπεξηθέξνληαη αιαδνληθά θαη ζπρλά, γηα λα επηβάινπλ ηε ζέιεζή ηνπο, πξνηηκνχλ ηνλ απηαξρηζκφ θαη ηε βία απφ ην δηάινγν, ηε ζπλαίλεζε* θαη ην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ πνπ έρνπλ φινη νη άλζξσπνη θαη νη ιανί. Έηζη, αηνκηθά δηθαηψκαηα γηα ειεπζεξία, αμηνπξέπεηα, αμηνθξαηία, Β. Μπουγάδη, 17

18 ηζνλνκία, ηζνπνιηηεία, αζθάιεηα, αιιά θαη δηθαηψκαηα εζλψλ γηα απηνλνκία θαη αλε μαξηεζία θαηαζηξαηεγνχληαη. Η παξαβίαζε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ νθείιεηαη θαη ζε ειιηπή παηδεία θαη ζε θαθή δηαπαηδαγψγεζε ηνπ αλζξψπνπ. Ο απαίδεπηνο άλζξσπνο βξίζθεηαη ζε κεηνλεθηηθ ή ζέζε, γηαηί, θη αλ αθφκα γλσξίδεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ, δελ κπνξεί λα ηα ππεξαζπηζηεί θαη λα ηα πξνζηαηέ ςεη. Δμάιινπ, φπνπ ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ αλζξψπσλ είλαη ρακε ιφ, εθεί ζπληεξνχληαη κε πεξηζζφηεξε επθνιία παξαδνζηαθέο αληηιήςεηο θαη πξνθαηαιήςεηο, εθεί δηακνξθψλνληαη ζρέζεηο θαη ηξφπνη δσήο πνπ δε ζπκβηβάδνληαη κε ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, εκθαλίδνληαη, γηα παξάδεηγκα, θαηλφκελα ξαηζηζκνχ, θπιεηηθνχ θαη θνηλσληθνχ. Δθφζνλ ε σξηκφηεηα θαη ε επαηζζεζία ησλ αλζξψπσλ δελ επαξθνχλ γηα λα ηεξνχληαη νη θαλφλεο κε ηνπο νπνίνπο πξνζηαηεχνληαη δηθαηψκαηα, γίλεηαη απαξαίηεηνο ν έιεγρνο. Σνλ έιεγρν απηφ ζηηο πνιηηηζκέλεο θνηλσλίεο αζθεί ην θξάηνο κε ηα ζεζκνζεηεκέλα φξγαλα ηνπ. Πνηνο, φκσο, κπνξεί λα ειέγμεη ην θξάηνο, φηαλ ην ίδην ή παξαβηάδεη ή αλέρεηαη ηελ παξαβίαζε αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ; Πνηνο κπνξεί λα ειέγμεη θξάηε-ππεξδπλάκεηο ηα νπνία, γηα λα επεθηείλνπλ θαη λα δηαησλίζνπλ ηελ θπξηαξρία ηνπο, παξαβηάδνπλ ηε δηεζλή λνκηκφηεηα, δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ηα θαηαπαηνχλ βάλαπζα; Γπζηπρψο, παγθφζκηα εμνπζία πνπ ζα κπνξνχζε ακεξφιεπηα λα εγγπεζεί ηελ εθαξκνγή θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξψπη λσλ δηθαησκάησλ ζε φιε ηελ νηθνπκέλε δελ ππάξρεη. Γη' απηφ, φζν δε ζα ππάξρεη ηξφπνο λα ειεγρζεί θαη λα πεξηνξηζηεί ε αζπδνζία ησλ ηζρπξψλ, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, δπζηπρψο, ζα παξαβηάδνληαη, αλ έηζη επηβάιιεη ην ζπκθέξνλ ηνπο. (Από ην βηβιίν: Σ. Κνύηξαο, ΠΕΙΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, εθδ. Σαββάιαο). 1) Να αλαθέξεηε επηγξακκαηηθά ηνπο ιόγνπο γηα ηνπο νπνίνπο παξαβηάδνληαη ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα ζηελ επνρή καο. 2) Να γξάςεηε ηα ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ. 3) Να βξείηε ηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ κε αζηεξίζθν(*). 4) πδεηήζηε ην ξόιν ηεο παηδείαο ζρεηηθά κε ηελ πξνάζπηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. (πξνηειεπηαία παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ). ΚΔΙΜΔΝΟ 4: Σξόπνη πξνζηαζίαο ησλ αλζξώπηλσλ δηθαησκάησλ Η δηαθήξπμε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ν έκπξαθηνο ζεβαζκφο ηνπο απνηεινχλ πξαγκάησζε ηνπ αλζξσπηζηηθνχ ηδεψδνπο. Η ζρέζε ηνπο κε ηνλ αλζξσπηζκφ είλαη άξξεθηε. Γη' απηφ νη άλζξσπνη πνπ εκθνξνχληαη απφ αλζξσπηζηηθέο αξρέο θαη αμίεο ζέβνληαη θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Απηέο ηηο αμίεο νθείινπλ λα ηνπο ηηο κεηαδψζνπλ φζνη ηνπο δηαπαηδαγσγνχλ θαη ηνπο κνξθψλνπλ, δειαδή ε νηθνγέλεηα θαη θπξίσο ην ζρνιείν. Μφλν πνπ ε νπκαληζηηθή δηαπαηδαγψγεζε πνπ πξνζθέξνπλ νη παξάγνληεο αγσγήο δε ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζηε ζηείξα εζηθνινγία, ηε θξνλεκαηηζηηθή δηδαζθαιία, ην εθθιεζηαζηηθφ θήξπγκα. Θα πξέπεη λα κπεί θαη λα θαιιηεξγεί ην λέν κε πλεχκα δπλακηθνχ αλζξσπηζκνχ λα αλαπηχζζεη ηνλ νξζνινγηζκφ, ηελ επαηζζεζία θαη ηελ θαιαηζζεζία ηνπ, λα ηνλ καζαίλεη λα ππεξαζπίδεηαη ηελ αιήζεηα, λα αγαπά φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη λα αγσλίδεηαη γηα ηελ επεκεξία ηνπο. Καη ν άλζξσπνο πνπ ζθέθηεηαη θαη θαζνξίδεη ηε ζηάζε θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ κε ηέηνηα ινγηθά, εζηθά θαη αηζζεηηθά θξηηήξηα δελ κπνξεί λα είλαη αλήζηθνο νχηε λα αλέρεηαη θαη λα απνδέρεηαη ηηο αδη θίεο θαη ηελ πξνζβνιή ηεο αμηνπξέπεηαο ηνπ αλζξψπνπ. εκαληηθή γηα ην ζθνπφ απηφλ κπνξεί λα είλαη θαη ε ζπκβνιή ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ. Η πλεπκαηηθή δσή έρεη, ζην βάζνο ηεο, άκεζε ζρέζε κε ηηο αλζξσπηζηηθέο αξρέο θαη αμίεο, πνπ είλαη, επίζεο, πξντφληα νξζνινγηζκνχ. Γηα ην ιφγν απηφλ, ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο πξέπεη φρη κφλν λα δηαθξίλεηαη γηα ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ ραξαθηήξα ηνπ, ηελ πςειή αίζζεζε δηθαηνζχλεο θαη αμηνπξέπεηαο, ην ελάξεην ήζνο ηνπ, αιιά θαη λα δηαπαηδαγσγεί κε ηε ζεσξία θαη ην παξάδεηγκα ηνπ η νπο άιινπο κε ηηο αμίεο απηέο. Ιδηαίηεξα ζεκαληηθή είλαη ε επζχλε ησλ επηζηεκφλσλ θαη ησλ θαιιηηερλψλ. Σσλ επηζηεκφλσλ, γηα λα πξπηαλεχζεη ην πλεχκα ηνπ αλζξσπηζκνχ ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ πνξηζκάησλ ηεο επηζηήκεο, θαη ησλ θαιιηηερλψλ, γηαηί απηνί κε ην έξγν ηνπο κπνξνχλ λα θαπηεξηάδνπλ ηα θαηλφκελα απαλζξσπηάο, λα δψζνπλ πεξηερφκελν θαη κνξθή ζην φξακα γηα έλαλ θαιχηεξν θφζκν θαη λα επαη ζζεηνπνηήζνπλ ηνπο αλζξψπνπο λα αγσληζηνχλ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ. ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ράξε ζηε δχλακε πνπ έρνπλ λα επεξεάδνπλ θαη λα δηακνξθψλνπλ ηελ θνηλή γλψκε. Μπνξνχλ λα ζηειηηεχνπλ πεξηπηψζεηο θαηαζηξαηήγεζεο ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ απφ ηδηψηεο, αιιά θαη λα αζθνχλ θξηηηθή θαη έιεγρν ζηελ εμνπζία γηα απζαίξεηεο ελέξγεηεο ή παξαιείςεηο πνπ δε ζπκθσλνχλ κε ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Η ζπκβνιή ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο κπνξεί λα απνδεηρζεί θαίξηα γηα ην ζεβαζκφ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, εάλ ε ιεηηνπξγία ηνπο ζπλδπαζηεί κε Β. Μπουγάδη, 18

19 αληηθεηκεληθή θαη ακεξφιεπηε πιεξνθφξεζε, κε ζεβαζκφ θαη αλεθηηθφηεηα ζηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ άιινπ, κε ηελ αλάδεημε πξνβιεκάησλ πνπ ηαιαλίδνπλ ηνλ άλζξσπν θαη κε ηελ πξνβνιή εθπνκπψλ πνπ θαιιηεξγνχλ ηελ επαηζζεζία θαη ηελ θαιαηζζεζία ηνπ δέθηε. Η αλαγλψξηζε ηεο αμίαο πνπ έρνπλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ν ελζπλείδεηνο ζεβαζκφο ηνπο είλαη, αζθαιψο, πνιχ ζεκαληηθά. Χζηφζν, ρξεηάδεηαη θαη ε ζεζκηθή θαηνρχξσζε ηνπο. Απφ ηελ άπνςε απηή, ν ξφινο ηεο πνιηηείαο ζηελ πξνζηαζία ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ είλαη πνιχ θαζνξηζηηθφο. Η πνιηηεία έρεη ρξένο λα ελαξκνλίζεη ηε λνκνζεζία ηεο ζχκθσλα κε ηα δηαθεξπγκέλα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ, λα πηνζεηεί ζηάζε νπδεηεξφηεηαο, αθήλνληαο ηηο δηάθνξεο νκάδεο εζληθέο, ζξεζθεπηηθέο θ.ά. λα αλαπηχζζνπλ παξάιιεια ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο, ρσξίο θξαηηθέο πξνηηκήζεηο θαη επινγίεο, θαη λα εγγπάηαη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο θαη ησλ ζεζκψλ ηνπ. Καη αο κελ μερλάκε φηη ν ζεβαζκφο θαη ε πξνζηαζία ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ απνηειεί αζθαιέο θξηηήξην, γηα λα θξίλνπκε πφζν δεκνθξαηηθή είλαη κηα πνιηηεία. ην έξγν ηεο λα πξνζηαηεχεη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ηε δεκνθξαηηθή πνιηηεία πξέπεη λα βνεζνχλ φινη νη πνιίηεο. Καη απηφ πξέπεη λα γίλεηαη ζε θάζε πεξίπησζε, είηε δειαδή ε θαηαπάηεζε αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ αθνξά ηνπο ίδηνπο είηε αθνξά άιινπο. Πξέπεη φινη λα είκαζηε αιιειέγγπνη κε ηνπο ζπκπνιίηεο καο πνπ πέθηνπλ ζχκαηα δηαθξίζεσλ θαη αδηθηψλ. Η αιιειεγγχε αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο πνπ είλαη κέιε κηαο εζληθήο θνηλφηεηαο είηε, πνιχ πεξηζζφηεξν, αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο είλαη ε αζπίδα γηα λα πξνζηαηέςνπλ απνηειεζκαηηθά ηα αηνκηθά θαη θνηλσληθά ηνπο δηθαηψκαηα απφ φπνηνλ θη αλ ηα επηβνπιεχεηαη. Αλ απηφ γίλεη ζπλείδεζε φισλ ησλ αλζξψπσλ, ηφηε ηα θξνχζκαηα παξαβίαζεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζα κεησζνχλ δξαζηηθά. ηε ζπλεηδεηνπνίεζε απηή ησλ αλζξψπσλ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΟΗΔ δηεζλείο νξγαληζκνί θαη κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, κε ηελ πξνζθνξά βνήζεηαο ζε φζνπο ηε ρξεηάδνληαη θαη κε ηνλ έιεγρν θαη ηελ επηβνιή θπξψζεσλ ζε απηαξρηθά θξάηε πνπ θαηαπηέδνπλ ιανχο θαη παξαβηάδνπλ ηα δηθαηψκαηα ηνπο. Η πνξεία κέρξη λα γίλνπλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα απηνλφεηα γηα θάζε πνιίηε ζα είλαη, κάιινλ, καθξηά θαη επίπνλε. κσο, είλαη ν κφλνο δξφκνο γηα λα βγεη ε αλζξσπφηεηα απφ ηα ζεκεξηλά ηεο αδηέμνδα θαη λα δήζνπλ φινη νη άλζξσπνη κε εηξήλε, δηθαηνζχλε, ειεπζεξία θαη δεκνθξαηία. (Από ην βηβιίν: Σ. Κνύηξαο, ΠΕΙΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, εθδ. Σαββάιαο). 1. Να βξείηε πώο ζπλδένληαη νη παξάγξαθνη ηνπ θεηκέλνπ. 2. ηε δεύηεξε παξάγξαθν α) λα εληνπίζεηε ηα δνκηθά ηεο ζηνηρεία θαη β)λα βξείηε ηνλ ή ηνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο αλαπηύζζεηαη ε παξάγξαθνο. 3. Να γξάςεηε ηα ζπλώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ (κνλή ππνγξάκκηζε). 4. Να γξάςεηε ηα αληώλπκα ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ (δηπιή ππνγξάκκηζε). θαιή ΚΔΙΜΔΝΟ 5: Θαλαηηθή πνηλή Η ζαλαηηθή πνηλή είλαη έλα ζνβαξφ πξφβιεκα, ηδίσο ζηηο ΗΠΑ, φπνπ έρεη ζεζπηζηεί ε εθηέιεζε κε βάξβαξνπο, πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν δελ έρεη ζεκαζία, ηξφπνπο, φπσο ε ειεθηξηθή θαξέθια, ε θξεκάια, ε ζαλαηεθφξνο έλεζε, αιιά θαη ζε κηα ζεηξά θξαηψλ, φπσο ζηε γεηηνληθή καο Σνπξθία (φπνπ ν ζάλαην ο επέξρεηαη δηα ησλ βαζαληζηεξίσλ, ηεο αγρφλεο, ηεο εγθαηάιεηςεο ζηηο θπιαθέο θαη ηεο ζάξσζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θη απηφ εμαθνινπζεί δπζηπρψο λα είλαη πξαγκαηηθφηεηα), ζηελ Ιλδνλεζία θαη ζε άιια κέξε ηνπ θφζκνπ, ρσξίο νη δήζελ ελδηαθεξφκελνη γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ηζρπξνί λα πνιπλνηάδνληαη. Η ζαλαηηθή πνηλή, σο πξάμε εθδίθεζεο ηεο θνηλσλίαο απέλαληη ζ' φζνπο εγθιεκαηνχλ, έρεη ην πιενλέθηεκα, φπσο ππνζηεξίδνπλ νη θίινη ηεο, λα απνδίδεη ην αίζζεκα ηνπ δηθαίνπ ζηελ θνηλσλία, γηα απερζή εγθιήκαηα, έηζη ψζηε λα παξαδεηγκαηίδνληαη επίδνμνη κηκεηέο. Δμάιινπ, νη ζπγγελείο ησλ ζπκάησλ, ληψζνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε φηη ε θνηλσλία δηθαηψλεη ηε κλήκε ησλ δηθψλ ηνπο αλζξψπσλ, εθηειψληαο ηνπο δνινθφλνπο. Έλαο ηξίηνο ιφγνο είλαη φηη έηζη επηβάιιεηαη ε πεηζαξρία ζη ελ θνηλσλία θαη, θπξίσο, εμαζθαιίδνπκε ην φηη νη εγθιεκαηίεο δε ζα μαλαδξάζνπλ δνινθνληθά. Δπί ηεο νπζίαο, βέβαηα, νχηε ηα εγθιήκαηα, νχηε ε βία κεηψζεθαλ, ελψ ε ζαλαηηθή πνηλή εμνκνηψλεη θξάηνο, θνηλσλία θαη εγθιεκαηία, θαηά ηελ αξρή "νθζαικφλ αληί νθζαικ νχ". Απφ θεη θαη πέξα, ν εγθιεκαηίαο δελ έρεη ην δηθαίσκα ηεο κεηάλνηαο, νχηε ηελ επθαηξία λα ζπλαηζζαλζεί ηελ αδηθία πνπ έθαλε αθξηβψο γηαηί πθίζηαηαη κηα αθφκε κεγαιχηεξε αδηθία. Σειηθά, φζν απάλζξσπνο είλαη έλαο εγθιεκαηίαο, ηφζν θαη πεξηζζφηεξν απάλζξσπν γίλεηαη ην θξάηνο πνπ ζθέθηεηαη θαη δξα κε ηνλ ίδην ηξφπν. Γε ζπδεηάκε γηα ηηο πεξηπηψζεηο πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ, νη νπνίνη θαηαδηθάδνληαη ζε γξήγνξν ή αξγφ ζάλαην, γηα ηηο ηδέεο ηνπο. Δδψ ηζρχεη φηη ν πνιηηηζκφο θαη ε δεκνθξαηία καο θαίλνληαη απφ ην πφ ζν κπνξνχκε λα δερηνχκε ηε δηαθσλία, φζν ηζρπξή θη αλ είλαη. Σν πξφβιεκα είλαη φηη ην βαζηθφ αλζξψπηλν δηθαίσκα ηεο ειεπζεξίαο ζθέςεο θαη έθθξαζεο ζεσξείηαη πξνλφκην φζσλ ζπκθσλνχλ κε ηελ εθάζηνηε εμνπζία ή ηελ θπξηαξρνχζα θνπιηνχξα ηεο θνηλσλίαο, κε Β. Μπουγάδη, 19

20 απνηέιεζκα, λα θαηαδηθάδνληαη ζην ζάλαην ηεο απνκφλσζεο αθφκε θαη νη δηαλννχκελνη πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή γλψκε απφ ηνπο "θσηηζκέλνπο", νη λένη πνπ πξνζπαζνχλ λα δήζνπλ αιιηψηηθα απφ ηνπο πνιινχο, απηνί πνπ δελ ηνπο αξέζνπλ ηα ηξαγνχδηα ησλ πνιιψλ, απηνί πνπ πξνη ηκνχλ έλα δηαθνξεηηθφ ήζνο θαη χθνο. (Απόζπαζκα από θείκελν πνπ δεκνζηεύηεθε ζην Πεξηνδηθό Χεθίδεο) 1. Να γξάςεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ αλσηέξσ θεηκέλνπ (90 ιέμεηο) 2. Να γξάςεηε έλα ζπλώλπκν θαη έλα αληώλπκν γηα θάζε ιέμε: εθδίθεζε, πεηζαξρία, απνκόλσζε. 3. Να γξάςεηε 3 νκόξξηδα γηα θάζε ιέμε: θνηλσλία, ήζνο 4. Να ζρνιηάζεηε ηε θξάζε: «όζν απάλζξσπνο είλαη έλαο εγθιεκαηίαο, ηόζν θαη πεξηζζόηεξν απάλζξσπν γίλεηαη ην θξάηνο πνπ ζθέθηεηαη θαη δξα κε ηνλ ίδην ηξόπν». 5. Παξαγσγή ιόγνπ: Όζνη ππνζηεξίδνπλ ηελ θαζηέξσζε ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο, εθθξάδνπλ ηελ άπνςε όηη ν θόβνο ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο απνηξέπεη ηα άηνκα από εγθιεκαηηθέο ελέξγεηεο. Γξάςηε έλα άξζξν ζηελ εθεκεξίδα, γηα λα εθζέζεηε κε επηρεηξήκαηα ηε δηθή ζαο γλώκε. (χλνιν ιέμεσλ 200) ΚΔΙΜΔΝΟ 6: ΘΑΝΑΣΙΚΗ ΠΟΙΝΗ Ο ζάλαηνο απνηειεί νξηαθφ γεγνλφο θαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα πνπ απαζρφιεζαλ θαη απαζρνινχλ ζξεζθεπηηθά δφγκαηα θαη θηινζνθηθέο ζεσξίεο. Απέλαληη ζην ζάλαην, είηε είλαη θπζηνινγη θφο είηε είλαη βίαηνο, ζηέθνληαη κε δένο θαη πξνβιεκαηίδνληαη φινη νη άλζξσπνη. Καη ν πξνβιεκαηηζκφο απηφο γίλεηαη πην έληνλνο, φηαλ ν ζάλαηνο επηβάιιεηαη σο πνηλή. Δθφζνλ ε δσή είλαη ην πνιπηηκφηεξν αγαζφ γηα ηνλ άλζξσπν, ηφηε ε ζαλαηηθή πνηλή, κε ηελ νπνία δηαθφπηεηαη βίαηα ε δσή, δελ κπνξεί παξά λα είλαη ε ζθιεξφηεξε ηηκσξία πνπ κπνξεί λα επηβιεζεί ζε θάπνηνλ, ε εζράηε ησλ πνηλψλ. Α) Γηαηί πξέπεη λα ηζρύεη: Κη φκσο, θη απηή αθφκα ε πνηλή θξίλεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αλαγθαία γηα φζνπο δηέπξαμαλ θξηθηαζηηθά εγθιήκαηα. Πξφθεηηαη γηα ζηπγεξνχο εγθιεκαηίεο πνπ φρη κφλν δε ζεβάζηεθαλ ηε δσή ζπλαλζξψπσλ ηνπο, αιιά ηελ αθαίξεζαλ κε απάλζξσπν ηξφπν θαη θαη' εμαθνινχζεζε. Έηζη, επηβάιινληαο ε πνιηηεία ηε ζαλαηηθή πνηλή, επηδηψθεη αθελφο λα πξνζηαηέςεη ηελ θνηλσλία απφ ηελ εγθιεκαηηθή δξάζε κα ληαθψλ δνινθφλσλ θαη αθεηέξνπ λα απνηξέςεη επίδνμνπο εγθιεκαηίεο απφ εηδερζή εγθιήκαηα κε ζχκαηα αζψνπο ηηο πην πνιιέο θνξέο αλζξψπνπο. Δίηε απφ έλζηηθην απηνζπληήξεζεο είηε απφ ςπρξφ ππνιν γηζκφ, αθφκα θαη ν πην ζηπγλφο εγθιεκαηίαο δελ κπνξεί παξά λα ληψζεη θάπνηεο αλαζηνιέο, φηαλ μέξεη θαιά φηη ηνλ πεξηκέλεη ν ζάλαηνο γηα ηηο εγθιεκαηηθέο πξάμεηο πνπ ζρεδηάδεη λα θάλεη. Δθηφο θη αλ δελ είλαη άλζξσπνο, αιιά ηέξαο, νπφηε πάιη δελ αμίδεη λα δεη. Η ζαλαηηθή πνηλή είλαη, βέβαηα, απνηξνπηαζηηθή. Γη' απηφ θάζε άλ ζξσπνο ληψζεη απνζηξνθή γη' απηήλ. κσο, κεξηθέο θνξέο ην θνηλφ, παξφιν ηνλ απνηξνπηαζκφ πνπ ληψζεη γη' απηήλ, επηζπκεί θαη επηδεηεί ηελ επηβνιή ηεο. Αθνξά ζηπγλνχο εγθιεκαηίεο πνπ δηέπξαμαλ απνδε δεηγκέλα αλαηξηρηαζηηθά εγθιήκαηα ζε βάξνο αζψσλ, αλχπνπησλ θαη αλίθαλσλ λα αληηδξάζνπλ αλζξψπσλ, φπσο βηαζκνχο, δνινθνλίεο, ηξνκνθξαηηθά ρηππήκαηα πνπ αθαίξεζαλ ηε δσή απφ πνιινχο αζψνπο αλζξψπνπο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε ζαλαηηθή πνηλή ηθαλνπνηεί ηελ θνηλή πεξί δηθαίνπ ζπλείδεζε. Σν γεγνλφο φηη κε ηε ζαλαηηθή πνηλή απνδίδεηαη δηθαηνζχλε θαη φηη απηή ιεηηνπξγεί εμηιεσηηθά θαίλεηαη θαη απφ ηηο, ζπάληεο έζησ, πεξηπηψζεηο φπνπ ν δξάζηεο, έρνληαο ζπλείδεζε ηνπ εηδερζνχο εγθιήκαηνο πνπ δηέπξαμε, γίλεηαη απηφρεηξαο θαη βάδεη ν ίδηνο ηέινο ζηε δσή ηνπ. Δμάιινπ, δε ζα πξέπεη λα καο δηαθεχγεη φηη ε δσή, αθφκα θη αλ δερηνχκε φηη είλαη δψξν ηνπ Θενχ, πξνζηαηεχεηαη θαη είλαη ζεβαζηή απφ ηνπο λφκνπο θαη ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο. Δίλαη, δειαδή, έλλνκν αγαζφ, θαζψο δελ κπνξεί λα λνεζεί δσή κε αζθάιεηα ρσξίο θξαηηθή πξνζηαζία. Σν θξάηνο, ινηπφλ, πνπ πξνζηαηεχεη ηε δσή ησλ πνιηηψλ, κπνξεί, έρεη ην δηθαίσκα θαη λα ηελ αθαηξεί; χκθσλα κε έλα λνκηθφ αμίσκα απηφ πνπ πξνζηαηεχεη πξνεγείηαη, έρεη δειαδή κεγαιχηεξε αμία, απφ απηφ πνπ πξνζηαηεχεηαη. ηαλ, γηα παξάδεηγκα, θαηά ηνλ ηνθεηφ δηαηξέρεη ζαλάζηκν θίλδπλν ε κεηέξα θαη ην παηδί θαη ζα πξέπεη λα γίλεη επηινγή πνην απφ ηα δχν πξφζσπα πξέπεη πξψηα λα ζσζεί, πξνεγείηαη ε κεηέξα πνπ πξνζηαηεχεη θαη φρη ην παηδί πνπ πξνζηαηεχεηαη. Με άιια ιφγηα, ε πξνζηαζία ηνπ θξάηνπο πξνεγείηαη ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Γη' απηφ ην θξάηνο κπνξεί αθφκα θαη λα αθαηξεί ηελ αλζξψπηλε δσή ζηηο ζπάληεο θαη εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο κε ηελ εγθιεκαηηθή δξάζε νξηζκέλσλ θαηαξγείηαη ν ιφγνο χπαξμήο ηνπ, δειαδή ην θξάηνο κπνξεί λα επηβάιιεη έλλνκε ηάμε θαη λα πξνζηαηεχεη ηε δσή ησλ πνιηηψλ ηνπ. Η ζαλαηηθή πνηλή είλαη ηξνκαθηηθή θαη επψδπλε. Η βέβαηε γλψζε ηνπ ζαλαηνπνηλίηε γηα ηνλ επηθείκελν ζάλαην ηνπ, αιιά θαη ε εθηέιεζε ηνπ, κε φπνηνλ ηξφπν θη αλ γίλεηαη, είλαη απάλζξσπε. Σν ίδην επψδπλε θαη απάλζξσπε είλαη, φκσο, θαη ε ηζφβηα θάζεηξμε. Σν ίδην αβάζηαρηε είλαη θαη ε ςπρηθή νδχλε ηνπ θαηάδηθνπ Β. Μπουγάδη, 20