EYH KΑΛΕΣΗ. Animations Animations EVI KΑLESSIS

Transcript

1 EYH KΑΛΕΣΗ Animations Animations Animations Animations EVI KΑLESSIS

2 EYH KΑΛΕΣΗ Animations EVI KALESSIS Art - Athina 2011 / CAID Productions

3 ...Tout ceci a-t-il besoin d une explication? Existe-t-il d autre explication que le contexte d un monde voué à la publicité, à la surproduction et aux horoscopes?...χρειάζεται μια εξήγηση για όλα αυτά ; Υπάρχει άλλη εξήγηση απο το δεδομένο ενός κόσμου αφιερωμένου στη διαφήμιση, την υπερπαραγωγή και τα ωροσκόπια ;... All this does need an explanation? Is there any other explanation than the context of a world devoted to advertising, overproduction, and horoscopes? Marcel Broodthaers 4 5

4 ΑNTΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ AVANT - PROPOS Convaincue de la capacité d une œuvre à provoquer des émotions visuelles et sensibles qui peuvent nous questionner et nous déloger de la banalité des automatismes qui scandent notre existence et de nos habitudes consuméristes absurdes et irréfléchies - mais aux conséquences multiples et disséminées - mes animations jouent avec le détournement des espaces familiers, des objets, des images présentes d ordinaire dans le vécu quotidien. Elle sont pensés comme une métaphore de l engrenage surproduction/surconsommation, ainsi que de ses retentissements complexes et multiples, en rendant compte de sa dimension totalitaire et envahissante Impossible donc de se tenir à la seule image. Le son - travaillé tantôt en contrepoint tantôt en harmonie - est pleinement exploitée et liera étroitement les domaines de l audible et du visible. Ainsi image et son, sont appelés à dépasser leur qualité intrinsèque et suffisante pour apporter par leur coordination et leur interaction la force poétique et sémantique essentielle à l œuvre. Πεπεισμένη για τη δυνατότητα ενος έργου να προκαλέσει οπτικές και συναισθησιακές συγκινήσεις ικανές να μας αποσπάσουν από την κοινοτοπία και την απερίσκεπτη αυτοματοποίηση των καταναλωτικών συνηθειών μας, με τις πολλαπλές και διάσπαρτες - ενίοτε ανεξέλεγκτες - συνέπειες, τα κινούμενα σχέδια μου είναι ένα παιχνίδι εκτροπής οικείων χώρων, αντικειμένων και εικόνων της καθημερινότητας. Έχουν σχεδιαστεί σαν μια αλληγορία του κύκλου υπερπαραγωγή/ υπερκατανάλωση και επιθυμούν να δείξουν τις πολλαπλές του αντανακλάσεις και την ολοκληρωτική και επεμβατική του διάσταση. Έτσι, αδύνατο να σταθώ στην εικόνα μόνο. Ο ήχος - δουλεμένος άλλοτε σε αντίστιξη άλλοτε σε αρμονία - έχει αξιοποιηθεί ώστε να πετύχει την σύνδεση των δυο μέσων, ακουστικού και οπτικού. Εικόνα και ήχος, καλούνται να υπερβούν την ενδογενή και επαρκή ποιότητά τους για να δώσουν με τον συντονισμό και την αλληλεπίδρασή τους, όλη την ποιητική και σημασιολογική διάσταση του έργου. FOREWORD Convinced of the ability of a work to provoke visual and sensitive emotions which can awaken us from the banality of the automatisms which permeate our existence and from our absurd, mindless, consumerist habits, not without multiple consequences, my animations play with the diversion of familiar, commonplace objects, spaces and images. They are conceived as a metaphor for the vicious cycle of over-production/overconsumption and its complex, multiple repercussions, reflecting its invasive and totalitarian dimension. 6 7

5

6 Εγκατάσταση - Τεχνικές σημειώσεις Γυρω απο / About / à Propos de : THE QUIET WOMAN, 2010 / 11 4 min 47 s «The Quiet Woman» είναι μια ιστορία ψευδώς αφελής, ένα ειρωνικό πορτραίτο της ανθρώπινης κατάστασης των αρχών του 21 αιώνα μας. Στη βέλτιστη εκδοχή τους οι animations προβάλονται σε μεγάλη οθόνη σε κλειστό και σκοτεινό χώρο. Ο ήχος μεταδίδεται από μεγάφωνα - εκκωφαντικός. Η οπτική και ηχητική υπερβολή που προκύπτει, απαντά στην επιθυμία δημιουργίας ενός περιβάλλοντος που βυθίζει το θεατή σε μια ολοκληρωτική και βίαιη εμπειρία. Είναι μια ηθελημένη αντίθεση απέναντι στην ψυχαγωγική «interactive» προσέγγιση ενός έργου, αντανάκλαση της ψευδαίσθησης ελευθερίας που διέπει τις πραξεις μας. Μιά τέτοια πρόθεση, επιθετική και ενοχλητική, μπορεί να ευνοήσει την αφύπνηση συνείδησης, κριτικής σκέψης και αντίληψης ; «The Quiet Woman» est un récit, faussement naïf, qui trace un portrait impitoyable de la condition humaine à l orée du XXIe siècle. «The Quiet Woman» is a falsely naïve story, which draws a ruthless portrait of the human condition at the dawn of the twentiy-first century. Environnement - Notes techniques Dans leur version optimale les animations doivent être projetés sur un seul grand écran dans un environnement clôt et noir et le son diffusé par des haut-parleurs, assourdissant. La surenchère visuelle et sonore ainsi obtenu, répond à une volonté d immerger le spectateur dans une expérience totale et violente. Aux antipodes d une démarche interactive distrayante, reflet de l illusion de liberté qui berce notre existence, une mise en scène agressive, et inquiétante peut-elle induire une attitude et une réflexion critique? 10 11

7

8 L image vidée Je vois J entends Je vois, j entends Je vois, j entends ; je vois, j entends ; je vois, j entends Mais, au vrai, qu est que je peux voir et entendre? Des images dans mes yeux? Des sons dans mes oreilles? Des images et des sons dans ma tête? Comment distinguer les «objets» de «ma» perception puisque je suis moi-même remplie de tous les «objets» qui m entourent. En l occurrence, ces «objets» peuvent provenir de n importe quel environnement, par exemple d une grande ville européenne peuplée d images et de sons hétéroclites qui m envahissent quand bien même je ne les ai presque pas perçus. Voila en résumé les questions que l on est amené d emblée à se poser en regardant et en écoutant les animations qui nous sont proposées par Evi Kalessis. Ces animations interrogent précisément notre perception d un environnement qui est saturé d images et de sons, une saturation portée à son comble dans des produits audiovisuels et publicitaires qui nous regardent bien davantage que nous ne les regardons. Effectivement, la perception des images et des sons est tellement encombrée dans notre univers médiatique que, pour se protéger, le spectateur quitte sa position perceptive et s abandonne à la distraction. Néanmoins, cette mutation de la perception en distraction peut, à terme, déboucher aussi sur une (ré)ouverture à la sensibilité, solliciter à nouveau les sens réintroduire la perception et mobiliser les consciences. Dans ce cas, comment l œuvre d art peut - elle renverser l abandon de la perception au profit de la sensation et «ramener à lui» le spectateur? Evi Kalessis, par ses animations, avance une réponse claire à cette question : il faut choquer le spectateur. Ainsi, à l immersion subie que supposent les images qui nous entourent, l artiste oppose une autre immersion, plus réelle et non médiatisée. Sa série intitulée Vanités ( ), Vanités Incorrectes I, III et Still Life place le spectateur face à des images de ruine et de mort. Le lent défilement des images qui se déplacent sur l écran, permet d assister à une sorte de narrativité qui semble osciller entre la figuration et l abstraction. La disparition du cadre dans Vanités Incorrectes III ou, l apparition dans un coin de l écran d une ombre qui disparaît puis réapparaît au rythme d une pulsation, dans Incorrect Vanity I, semble vouloir produire une image d abord indécise qui place le spectateur dans un état de tension qui aiguise son regard. Il lui faut faire attention à cette oscillation qui mêle figuration et abstraction car il devient de plus en plus indispensable d ouvrir les yeux, de libérer la pupille pour voir... Dans ces animations, le son participe à la création d une ambiance où son et image sont intimement liés. Les liaisons entre sons et images adoptent des formes différentes : des sons qui précédent et annoncent l image, comme dans The Quiet Woman ( ), ou bien des sons qui créent des contrepoints aux images dans Vanités I et III. Des rafales de sons, des silences, des murmures, des voix déformées, viennent accentuer une atmosphère sonore qui veut aiguillonner tout autant le regard que l écoute. Le spectateur est imprégné des sons qui semblent ouvrir l espace à la pénétration des images. Si, dans la vie quotidienne, la profusion d images fini par s évanouir dans la distraction, la fonction sociale de l art - lorsque l on veut bien l accepter! - est de rétablir le choc pour laisser l espace à l appréhension des images et des sons. L immersion proposée par l artiste avec son détournement d images connues a pour objet la sortie de l immersion passive habituelle. Ce faisant, Evi Kalessis se rapproche de la démarche de Walter Benjamin. En effet, pour Benjamin la notion de choc correspond à l état général de la vie moderne que l on ne peut supporter qu en transformant la perception en distraction, opération qui devient, pour le philosophe, 14 15

9 un moyen d adaptation aux changements de la société. En croisant les chemins de Sigmund Freud et de Paul Valéry, Benjamin met le choc en rapport avec le système perceptionconscience qui est précisément chargé de l amortir avant qu il ne parvienne à la conscience. Mais ce fonctionnement défensif est aussi ce qui permet par la suite d élaborer des mécanismes actifs qui permettront au sujet de s approprier à nouveau le monde. Il faut sentir à nouveau, faire à nouveau l expérience du voir et de l entendre dans notre époque où la distraction se substitue au choc. De fait, Evi Kalessis veut nous ramener de la distraction au choc, comme quand elle nous place face à The Quiet Woman ( ), dans une scène occupée par des objets de la vie quotidienne (et en fin de cycle). Parmi ces objets, attire particulièrement l attention la seule machine qui paraît animée : une machine à laver. À l intérieur de cette machine en mouvement, l on peut voir une «femme?» une «poupée?» qui se livre à un monologue. La femme tranquille. La femme «image» dans sa machine à laver. Tandis que les images et les sons de la vie quotidienne sont réduits à des figures de la consommation et finissent par être vidées de leur signifiant au point de ne plus être perceptibles, la violence de l immersion que propose Evi Kalessis essaye de les «remplir» à nouveau. Après l expérience des animations que l artiste nous propose, peut-être un jour pourra-t-on sortir dans la rue et la traverser en ne faisant plus comme les trois singes de la sagesse : «Je ne vois ce qu il ne faut pas voir. Je n entends ce qu il ne faut pas entendre. Je ne dis ce qu il ne faut pas dire.» Car maintenant : Je Vois, J Entends. Carmen Pardo Salgado, Philosophe, musicologue, Universitat de Girona, Espagne Η απογυμνωμένη εικόνα Βλέπω Ακούω Βλέπω, Ακούω Βλέπω, ακούω βλέπω, ακούω βλέπω, ακούω Αλλά, στην πραγματικότητα, τι μπορώ να δω και ν ακούσω ; Εικόνες στα μάτια μου; Ήχους στ αυτιά μου; Εικόνες και ήχοι μέσα στο κεφάλι μου ; Είμαι γεμάτη με ότι με περιβάλλει. Πώς να διαχωρίσω τα «αντικείμενα» της αντίληψης μου αφού είμαι γεμάτη με όλα τα «αντικείμενα» ; «Αντικείμενα» που προέρχονται για παράδειγμα, απο μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη, που με κατακλύζει με εικόνες και ήχους και με καταλαμβάνουν ακόμα κι όταν εγώ δεν τα αντιλαμβάνομαι. Με τις «animations» που προτείνει η Εύη Καλέση φαίνεται να διερευνά την στάση μας απέναντι σ ένα περιβάλλον κορεσμένο από εικόνες και ήχους. Κορεσμού που κορυφώνεται μέσα απ την διαφήμιση και τα media. Τα έργα της ζητούν μια απάντηση απέναντι στη λειτουργία των εικόνων της διαφήμισης που είναι «να μας βλέπουν». Δεν τις βλέπουμε εμείς, ΜΑς βλέπουν εκείνες... Στην πραγματικότητα, η αντίληψη των εικόνων και των ήχων είναι τόσο κορεσμένη που ο θεατής προστατεύεται εγκαταλείποντας την αντιληπτικό(τητα) του μέχρι την πλήρη απόσπαση της προσοχής. Ωστόσο, αυτή η μετάλλαξη της αντίληψης σε απόσπαση της προσοχής μπορεί να οδηγήσει, ( ξανά ) σε άνοιγμα της ευαισθησίας, να διεκδικήσει εκ νέου τις αισθήσεις, ή και να κινητοποιήσει τη συνείδηση. Σε αυτή την περίπτωση, πώς η τέχνη μπορεί να αντιστρέψει αυτή την εγκατάλειψη της αντίληψης προς όφελος των αισθήσεων και να «επαναφέρει» στο χώρο της τον θεατή; Η Εύη Καλέση φέρνει μια σαφή απάντηση σ αυτό το ερώτημα : επιθυμεί να σοκάρει τον θεατή

10 Με την πρόθεση της αυτή, η καλλιτέχνης οικειοποιείται το θέμα του «σοκ» όπως τίθεται απο τον Walter Benjamin. Για τον Benjamin το «σοκ» αποτελεί ένα γενικευμένο φαινόμενο στις σύγχρονες κοινωνίες, Oπως ο Sigmund Freud και ο Paul Valery ο Benjamin θεωρεί ότι η συνείδηση καλείται να απαλύνει το σοκ εγκαταλείποντας την αντιληπτικό(τητα) της. Μέσω αυτής της άμυνας θα μπορέσει στη συνέχεια να αναπτύξει τούς μηχανισμούς εκείνους που θα της επιτρέψουν να προσαρμοστεί στις κοινωνικές αλλαγές και να οικειοποιηθεί εκ νέου τον κόσμο. Ετσι ο κοινωνικός ρόλος της τέχνης - στο βαθμό που αυτή τον αποδέχεται! - είναι να επαναφέρει το «σοκ» και να θέσει πάλι σε λειτουργία την πρόσληψη των εικόνων και των ήχων σε μια εποχή που η απόσπαση της προσοχής ειναι κυρίαρχη. Αυτή την επαναφορά των αισθήσεων μέσω της «έκπληξης» επιδιώκει η Kαλέση όταν μας τοποθετεί απέναντι στην quiet Woman σε μια σκηνή κατηλημμένη από αντικείμενα της καθημερινότητας, ( στο τέλος του κύκλου τους ), όπου μόνο ένα πλυντήριο μοιάζει να λειτουργεί ακόμα και μέσα στον κάδο ενα κεφάλι «κούκλας- γυναίκας ;» μονολογεί. Η ήσυχη γυναίκα. Η γυναίκα «εικόνα» μεσα σ ενα πλυντήριο... Στη σειρα Incorrect Vanitas I, III, και Still Life, η Kαλέση τοποθετεί τον θεατή απέναντι σε εικόνες καταστροφής και θανάτου (κατάληξη των αρχικά καταλαλωτικών αγαθών). Ο αργός ρυθμός εγκαθιστά μια διήγηση που ταλαντεύεται ανάμεσα στο συγκεκριμένο και το αφηρημένο. Ο παλμός που συνεπάγεται διεγείρει κι ελευθερώνει το βλέμμα για να μπορέσει να «δεί». Ο ήχος δημιουργεί την ατμόσφαιρα που θα επιτρέψει την εικόνα και τον ήχο να συνδεθούν. Αυτή η σύνδεση προσλαμβάνει διαφορετικές μορφές : ήχος που προαναγγέλει την εικόνα στο The Quiet Woman, αντίστιξη, ψίθυροι παραμορφωμένες φωνές ή ριπές ήχων, στις Vanitas, όπου o ήχος διεισδύει τον θεατή και τον προετειμάζει στην διείσδυση της εικόνας. Αν οι εικόνες της καθημερινότητας έχουν απερυμωθεί σε βαθμό που να μην γίνονται πιά αντιληπτές, η βίαιη κατάληψη των αισθήσεων που επιχειρεί η καλλιτέχνης τείνει να τις «κατοικήσει» και πάλι. Ετσι όταν θα έχουμε δει τα έργα της, ίσως μια μέρα διασχίσουμε την πόλη χωρίς να συμπεριφερθούμε όπως ο πίθηκος της σοφίας : «Δεν βλέπω αυτό που δεν πρέπει να δω. Δεν ακούω αυτό που δεν πρέπει ν ακούσω. Δεν λέω αυτό που δεν πρέπει να πω.» Γιατί τώρα : Βλέπω, Ακούω. Carmen Pardo Salgado, Φιλόσοφος, μουσικολόγος, Universitat de Girona, España 18

11

12 Evi Kalessis, visual artist and graphic designer, studied at the école Nationale Supérieure des Beaux Arts (National School of Fine Arts) of Athens and of Paris before being granted a residence at the Cité Internationale des Arts and moving definitively to Paris. She has had numerous solo and group exhibitions and in 1995 she completed studies of new technologies and began collaborative work with other artistic fields. Since 1997 she collaborated regularly with the «Théatre du Bout du Monde» on visual design and vidéo projections. In 2001 she created the video for the play «Orénoque», direced by Esther André at the Théatre du Chaudron of the Cartoucherie de Vincennes. In 2006 she realised the vidéo projections for the concert «Ephémères» for the ADDM22 of Brittany (Works by Messiaen, Markeas, Jouanneau). In April 2008 she created the visuals for the play Ezan Landler, for French horn, electronic music and video projection (music by A. Mengel, horn, V.Dubois) during the «Festival International des musiques d aujourd hui» (International Contemporary Music Festival) GMEM, Centre National de Création Musicale, Marseille. She is a teacher of multimedia and visual communication at the Université de Marne-la-Vallée and at the «Ecole Supérieure d Arts Appliqués Duperré» (The Duperré School of Applied Arts) Solo exhibitions : 2010, Herbert Smith Center, Paris ; 2008, Landwell Center Paris ; 2007, Denton Wilde Sapte Center, Paris ; 1995, «Arch.I.Dé» Gallery, Paris, Cité Internationale des Arts, Paris, «Antinor» Gallery, Athens Group exhibitions : Maison de l Europe, Paris ; Centre d Art Contemporain de Rouen ; Espace Lexis-Logos, Athènes ; Galerie des Beaux-Arts, Paris Cité Internationale des Arts, Paris ; Salon de «Comparaisons», Salon de «Réalités Nouvelles», Salon de la «Jeune Peinture» Grand Palais, Paris ; Galerie «Center Point» Tokyo, etc. Evi Kalessis, plasticienne et designer graphique, a étudié à l École Nationale Supérieure des Beaux-Arts d Athènes et de Paris, avant d obtenir une résidence à la Cité Internationale des Arts et de s installer définitivement à Paris. Elle réalise plusieurs expositions personnelles et collectives et en 1995, elle se forme aux nouvelles technologies et entreprend des collaborations avec d autres domaines artistiques. Depuis 1997 elle collabore régulièrement avec le «Théâtre du Bout du Monde» pour les habillages visuels et les vidéo-projections. En 2001, elle crée la vidéo pour la pièce de théâtre «Orénoque», mise en scène par Esther André au Théâtre du Chaudron de la Cartoucherie de Vincennes. En 2006, elle réalise les vidéo-projections pour le concert «Ephémères» pour l ADDM22 de Bretagne ( œuvres de Messiaen, Markeas, Jouanneau ). En avril 2008 elle crée les visuels pour le concert Ezan-Ländler pour cor, dispositif électronique et vidéo-projection, ( musique, A.Mengel, cor, V.Dubois ). Dans le cadre du «Festival International des musiques d aujourd hui», GMEM, Centre National de Création Musicale, Marseille. Elle est enseignante en multimédia et communication visuelle à l Université de Marne-la-Vallée ainsi qu à école Supérieure d Arts Appliqués Duperré. Expositions personnelles : 2010, Locaux Herbert Smith, Paris; 2008, Locaux Landwell Paris ; 2007, Locaux Denton Wilde Sapte Paris ; 1995, Galerie «Arch.I.Dé» Paris, Cité Internationale des Arts, Paris ; Galerie «Antinor» Athènes. Expositions Collectives : Maison de l Europe, Paris ; Centre d Art Contemporain de Rouen ; Espace Lexis-Logos, Athènes ; Galerie des Beaux-Arts, Paris Cité Internationale des Arts, Paris ; Salon de «Comparaisons», Salon de «Réalités Nouvelles», Salon de la «Jeune Peinture» Grand Palais, Paris ; Galerie «Center Point» Tokyo, etc

13 Η Εύη Kαλέση, είναι εικαστικός και σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στην École Nationale Superieure des Beaux- Arts στο Παρίσι. Μετά απο μια résidence στη Cite Internationale des Arts εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι. Έκανε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και το 1995, επιμορφώθηκε στις νέες τεχνολογίες και ξεκίνησε συνεργασίες με άλλους καλλιτεχνικούς τομείς. Από το 1997 συνεργάζεται τακτικά με το «Théâtre du Bout du Monde» σαν σύμβουλος για τα εικαστικά και για την δημιουργία βίντεο-προβολών. Το 2001, δημιούργησε το βίντεο για το θεατρικό έργο «Orénoque» σε σκηνοθεσία Esther Andre, au Théâtre du Chaudron, Cartoucherie de Vincennes. Το 2006, δημιούργησε τις video-προβολές για τη συναυλία «Ephémères», ADDM22, Bretagne (με έργα των Messiaen, Μαρκέας, Jouanneau). Τον Απρίλιο του 2008 δημιούργησε τις video-προβολές για τη συναυλία εικόνας και ήχου Ezan Ländler, ( μουσική Annette Mengel, σολίστας, Vladimir Dubois ) για το «Διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής», GMEM, Centre National de Création Musicale, Μασσαλία. Διδάσκει στο τμήμα πολυμέσων και οπτικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Marne-la-Vallée και στην Ανωτάτη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών Duperré. Ατομικές εκθέσεις : 2010, Locaux Herbert Smith Παρίσι, 2008, Locaux Landwell, 2007, Locaux Denton Wilde Sapte, 1995, Γκαλερί Arch.I.Dé, Παρίσι, 1989, Cité Internationale des Arts, Παρίσι. Ομαδικές Εκθέσεις : Gallery Αντήνωρ Αθήνα, Maison de l Europe, Παρίσι, Centre d Art Contemporain de Rouen, Χώρο Λεξη-Λόγος, Αθήνα, Galerie des Beaux-Arts, Παρίσι, Cité Internationale des Arts, Παρίσι, Salon de «Comparaisons», Salon de «Réalités Nouvelles», Salon de la «Jeune Peinture» Grand Palais, Παρίσι, Galerie «Center Point» Tokyo, etc. 25

14 Remerciements à Fouli Leandri, Carmen Pardo, René Vaillant. Evi Kalessis 6, rue Demarquay Paris (0) (0) kalessis@free.fr Athens : CAID Centre Αστυδάμαντος , Αθήνα caid@otenet.gr 26

15 Animations EYH KΑΛΕΣΗ Animations EVI KALESSIS