ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Διπλωματική Εργασία «Ανάλυση Οικονομικών Καταστάσεων Ομάδων Ο.Τ.Α, για τις 3 τελευταίες χρήσεις » Όνομα σπουδαστή: Αλαμπάνος Νίκος Επιβλέπων Καθηγητής: Καραγιλάνης Στυλιανός Ταύρος Σεπτέμβριος 2007

2 Περιεχόμενα Ευρετήριο Πινάκων... 4 Περίληψη... 6 Abstract Εισαγωγή Γενικά Μεθοδολογία Περιεχόμενα Οικονομικών Καταστάσεων Τέλους Χρήσης Γενικά Ισολογισμός Αποτελέσματα Χρήσης Πίνακας Διάθεσης Αποτελεσμάτων Προσάρτημα Ισολογισμού Χρηματοοικονομική Ανάλυση Λογιστικών Καταστάσεων Αριθμοδείκτες (Ratio Analysis) Αριθμοδείκτες Ρευστότητας Αριθμοδείκτης Γενικής Ρευστότητας Αριθμοδείκτης Ειδικής (άμεσης) Ρευστότητας Αριθμοδείκτης Βασικού Διαστήματος Βιωσιμότητας Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας Κυκλοφοριακής Ταχύτητας Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Εισπράξεων Απαιτήσεων Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Κυκλοφορίας Αποθεμάτων Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Καθαρού Κεφαλαίου Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Κυκλοφορίας Ενεργητικού Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Κυκλοφορίας Παγίων Αριθμοδείκτης Ταχύτητας Κυκλοφορίας Ιδίων Κεφαλαίων Αριθμοδείκτες Διαρθρώσεων Κεφαλαίων & Βιωσιμότητας Αριθμοδείκτης Ιδίων προς Συνολικά Κεφάλαια Αριθμοδείκτης Ίδια Κεφάλαια προς Ξένα Αριθμοδείκτης Ίδια Κεφάλαια προς Πάγια Αριθμοδείκτης Παγίων προς Μακροπρόθεσμες Υποχρεώσεις Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας... 28

3 Αριθμοδείκτης Μεικτού Περιθωρίου Κέρδους Αριθμοδείκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Απασχολούμενων Κεφαλαίων Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ενεργητικού Συνδυασμένος Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ενεργητικού Αριθμοδείκτης Αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων Αριθμοδείκτης Οικονομικής Μόχλευσης Πίνακας Πηγών Χρήσεων Κεφαλαίου Κεφάλαιο Κίνησης (Working Capital) Κατάσταση Ταμειακής Ροής(Cash flow statement) Χρηματοοικονομική Αξιολόγηση Μελέτη Δείγματος Δήμων (Case Study) Ανάλυση βάσει Κατηγοριοποίησης Μεγέθους Αγροτικοί Δήμοι Ημιαστικοί Δήμοι Αστικοί Δήμοι Ανάλυση βάσει Μεγέθους Δήμου Μεγάλοι Δήμοι Μεσαίοι Δήμοι Μικροί Δήμοι Συμπεράσματα Παράρτημα Ευρετήριο Πινάκων Παραρτήματος Βιβλιογραφία Σελίδα 3 από 113

4 Ευρετήριο Πινάκων ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΕΠΙΛΕΓΕΝΤΕΣ ΔΗΜΟΙ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 10: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 12: Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 13: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 14: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 15: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 16: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 17: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 18: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 19: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 20: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 21: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 22: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 23: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 24: Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 25: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 26: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 27: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 28: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 29: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 30: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 31: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 32: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 33: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 34: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 35: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 36: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 37: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 38: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 39: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 40: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 41: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 42: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ Σελίδα 4 από 113

5 ΠΙΝΑΚΑΣ 43: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 44: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 45: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 46: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 47: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 48: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 49: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 50: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 51: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 52: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 53: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 54: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 55: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 56: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 57: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 58: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 59: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 60: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΜΕΣΑΙΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 61: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 62: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 63: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 64: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 65: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 66: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 67: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 68: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 69: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 70: ΤΑΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 71: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 72: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 73: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 74: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΗΓΩΝ-ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΩΝ Σελίδα 5 από 113

6 Περίληψη Η χρηµατοοικονοµική αξιολόγηση των οικονοµικών καταστάσεων µιας οικονοµικής µονάδας, αποτελούσε µέχρι και σήµερα, προνόµιο του ιδιωτικού τοµέα. Η εφαρµογή των αρχών της χρηµατοοικονοµικής επιστήµης και της λογιστικής πρακτικής, περιοριζόταν σε βασικές λογιστικές εργασίες & καταγραφές, ιδιαίτερα στους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α). Η εργασία που ακολουθεί βασίστηκε σε µια προσπάθεια ενσωµάτωσης σύγχρονων µεθόδων της χρηµατοοικονοµικής, στην ανάλυση των οικονοµικών καταστάσεων των Ο.Τ.Α. Μέσα από µια περιγραφή της µεθόδου χρηµατοοικονοµικής ανάλυσης και των βασικών στόχων της, καταγράφονται επίσης τα κυριότερα εργαλεία της και επεξηγείται ο ρόλος αυτών στην οικονοµική έρευνα. Γίνεται επίσης προσπάθεια να προσαρµοστεί η εφαρµογή των µεθόδων οικονοµικής ανάλυσης στα δεδοµένα Οργανισµών, όπως οι Ο.Τ.Α Α βαθµού. Εν συνεχεία µέσα από την ανάλυση ενός είγµατος οικονοµικών καταστάσεων οµαδοποιηµένων ήµων από όλη τη Χώρα (28 συγκεκριµένα), εξάγουµε σηµαντικά συµπεράσµατα για την κεφαλαιακή διάρθρωση, τη ρευστότητα, τη λειτουργία και την αποδοτική αξιοποίηση των πόρων αυτών. Σηµαντικό στοιχείο της εργασίας είναι οι δύο διαφορετικές κατηγοριοποιήσεις των ήµων ανάλογα µε το µέγεθος και την οικονοµική και πολεοδοµική συγκρότηση αυτών, γεγονός που βοήθησε ιδιαίτερα στην σύνθεση διαφορετικών και χρήσιµων συµπερασµάτων. Ελπίζουµε η προσπάθεια αυτή να αποτελέσει ένα εφαλτήριο για µια πιο ενδελεχή αξιοποίηση της χρηµατοοικονοµικής λογιστικής στα οικονοµικά των Ο.Τ.Α, γεγονός επιτακτικό µετά την εφαρµογή του διπλογραφικού συστήµατος και της διεύρυνσης του πεδίου αρµοδιοτήτων τους. Σελίδα 6 από 113

7 Abstract The field of financial and accounting analysis was the privilege of the private sector up to a couple of years ago, especially in Greece. In the public sector, the application of financial assessment methods was restricted to the higher levels of Public Administration. Local Administration authorities are reluctantly applying the financial and accounting analysis methods, following the adoption of a different accounting system and especially after facing up to the imperative need for economic reconciliation. This thesis examines the financial and accounting analysis of the financial statements of a sample of 28 Municipalities through Greece and reaches conclusions regarding their capital structure, their liquidity, their function and their efficiency. In order to define the particularities that Local Administration Authorities face and to reach useful conclusions, we have categorised our sample in two different ways. Firstly according to their size and secondly, according to their economic and urban planning characteristics. Additionally, we consider the function of financial statements and the basic financial tools that are being used during the assessment process. Although still at a very early stage, the private financial methods are being adopted by the public sector, in order to support the decision-making and financial planning processes. We hope that these new methods will soon become common practice for public administration. Σελίδα 7 από 113

8 1. Εισαγωγή 1.1. Γενικά Η οικονοµική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α Α βαθµού, όπως έχει πλέον Συνταγµατικά και Θεσµικά κατοχυρωθεί, αποτέλεσε το εφαλτήριο για την ανάπτυξη µιας διαφορετικής οικονοµικής και διαχειριστικής κουλτούρας στους κόλπους της αυτοδιοίκησης. Στα πλαίσια της ωρίµανσης του διοικητικού θεσµού και συνεπώς και της διαχείρισης των οικονοµικών, εισήχθησαν νέα χρηµατοοικονοµικά και λογιστικά εργαλεία, προκειµένου οι οικονοµικές πληροφορίες να ολοκληρωθούν, να γίνουν έγκυρες και σαφείς. Η εισαγωγή του διπλογραφικού συστήµατος υποχρεωτικά στους Ο.Τ.Α Α βαθµού, συνοδεύτηκε από την υποχρέωση για κατάρτιση και δηµοσίευση οικονοµικών καταστάσεων τέλους χρήσης από τους ήµους. Συγκεκριµένα, µε το Π , αποφασίστηκε η εφαρµογή του ιπλογραφικού Λογιστικού Συστήµατος παρακολούθησης των οικονοµικών των Ο.Τ.Α. Με το Π. αυτό καθορίστηκε το λογιστικό σχέδιο και ο τρόπος τήρησής του από τα Ν.Π.. και τους ήµους, οι οποίοι: α) προαιρετικά µπορούσαν να το τηρήσουν από την δηµοσίευσή του και β) υποχρεωτικά από 01/01/2000. Το Κλαδικό Λογιστικό Σχέδιο του άρθρου 1 του 315 Π.. εφαρµόζεται από τους ήµους και τις Κοινότητες της Πρωτοβάθµιας Αυτοδιοίκησης που έχουν, είτε πληθυσµό άνω των κατοίκων σύµφωνα µε την τελευταία γενική απογραφή πληθυσµού, είτε έσοδα άνω των 500 εκατοµµυρίων δρχ. ετησίως υποχρεωτικά από της 1ης Ιανουαρίου Το Π. 315/99, για το κλαδικό λογιστικό σχέδιο των Ο.Τ.Α, έχει σαν βάση το κλαδικό λογιστικό σχέδιο των Ν.Π.., που καθιερώθηκε µε το Π. 205/98 προσαρµοσµένο στις ιδιαιτερότητες και τις απαιτήσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, µε σκοπό την απαλοιφή των µειονεκτηµάτων και αδυναµιών που παρουσίαζε το απλογραφικό σύστηµα. Η υλοποίηση αυτού του στόχου, άλλαξε ουσιαστικά τη λειτουργία των οικονοµικών υπηρεσιών των 1 Π.. 315/ (ΦΕΚ-302 Α') : Περί ορισµού του περιεχοµένου και του χρόνου ενάρξεως της εφαρµογής του Κλαδικού Λογιστικού Σχεδίου ήµων και Κοινοτήτων (Ο.Τ.Α. Α' Βαθµού) 2 Καραγιλάνης (2002) Σελίδα 8 από 113

9 ήµων και ήταν µια δύσκολη διαδικασία, που αναστάτωσε τις οικονοµικές υπηρεσίες του ήµου. Η αποδοχή του ιπλογραφικού Λογιστικού Συστήµατος επέφερε σηµαντικές αλλαγές στη σύνταξη και την απεικόνιση των στοιχείων των Οικονοµικών Καταστάσεων (Ισολογισµοί και Αποτελέσµατα Χρήσεως) των ήµων. Συγκεκριµένα η σύνταξη και δηµοσίευση των οικονοµικών καταστάσεων πλέον επιτρέπει την απεικόνιση της πραγµατικής οικονοµικής κατάστασης του κάθε ήµου και δίνει την δυνατότητα σύγκρισης δηµοσιευµένων στοιχείων. Ταυτόχρονα γίνεται πλέον εφικτός ο καλύτερος δυνατόν οικονοµικός, διαχειριστικός και διοικητικός έλεγχος των Ο.Τ.Α. εκ µέρους των οργάνων τους. Σκοπός της εργασίας είναι η διεξοδική χρηµατοοικονοµική µελέτη των Οικονοµικών Καταστάσεων 28 ήµων όλης της Ελλάδος για την τριετία , προκειµένου να εξάγουµε χρήσιµα συµπεράσµατα για τη δοµή, το ρόλο και τις αδυναµίες των σηµερινών Ο.Τ.Α Α βαθµού της χώρας µας. Στόχος µας είναι µέσα από την δειγµατοληπτική έρευνα να οδηγηθούµε σε ασφαλή συµπεράσµατα, για την χρηµατοοικονοµική δοµή των σηµερινών σύγχρονων ήµων, γεγονός που θα αποτελέσει πολύτιµο υλικό για την επισήµανση των τρωτών σηµείων, καθώς και για την υιοθέτηση µέτρων εξ αυτών, προκειµένου να βελτιωθεί η χρηµατοοικονοµική τους διάρθρωση Μεθοδολογία Η µεθοδολογία της εργασίας στηρίχθηκε, όσον αφορά την ανάλυση της χρηµατοοικονοµικής δοµής των ήµων, στη χρησιµοποίηση ποσοτικών στοιχείων από τις καταστάσεις τέλους χρήσης αυτών και συγκεκριµένα, στοιχεία των Ισολογισµών και των Αποτελεσµάτων Χρήσεως. Αναφορικά µε τον προσδιορισµό του δείγµατος της µελέτης 3, δυστυχώς δεν υπήρξε η δυνατότητα της επιλογής βάσει µιας αντικειµενικής και αµερόληπτης τεχνικής δειγµατοληψίας. Βασική αιτία ήταν η ανεπάρκεια των στοιχείων, όσο και η αδυναµία εξεύρεσης οικονοµικών καταστάσεων για τα απαιτούµενα οικονοµικά έτη. Συνεπώς η επιλογή του δείγµατος των ήµων έγινε µε υποκειµενικά αξιολογικά κριτήρια, βάσει των 3 Για τη συλλογή των οικονοµικών καταστάσεων (Ισολογισµοί-Αποτελέσµατα Χρήσεως) απευθυνθήκαµε στην Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α) Σελίδα 9 από 113

10 διαθέσιµων στοιχείων. Παρόλα αυτά έγινε προσπάθεια να τηρηθούν όσο ήταν δυνατό, οι εξής υποθέσεις κατά την επιλογή του δείγµατος: Αντιπροσώπευση ήµων από όλες τις Περιφέρειες της Χώρας Αντιπροσώπευση ήµων όλων των Πληθυσµιακών Μεγεθών Αντιπροσώπευση ήµων µε διαφορετικά Οικονοµικά & Χωροταξικά χαρακτηριστικά (Αγροτικοί, Ηµιαστικοί και Αστικοί ήµοι) Το δείγµα των προς µελέτη ήµων όπως τελικά διαµορφώθηκε περιλαµβάνεται στον πίνακα 1 που ακολουθεί: Πίνακας 1: Επιλεγέντες Δήμοι του Δείγματος ΔΗΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (κάτοικοι) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (μέγεθος) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΒΥΡΩΝΑ ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΗΜΟΣ ΚΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΧΟΛΑΡΓΟΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΣΚΙΑΘΟΥ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΓΕΡΑΚΑ ΜΕΣΑΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΠΛΑΤΕΟΣ ΜΕΣΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΗΜΑΘΙΑΣ) ΔΗΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΤΕΙΩΝ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΚΕΡΚΥΡΑ) ΑΧΙΛΛΕΙΩΝ ΜΕΣΑΙΟΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΚΕΡΚΥΡΑ) ΔΗΜΟΣ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΜΕΣΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ) ΧΙΟΥ ΜΕΣΑΙΟΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΛΑΚΚΑΣ-ΣΟΥΛΙΟΥ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΘΡΑΚΗΣ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ Σελίδα 10 από 113

11 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΣ (ΚΡΗΤΗΣ) ΔΗΜΟΣ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ ΜΕΣΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΠΙΕΡΙΑΣ) ΘΡΑΚΗΣ ΑΡΙΔΑΙΑΣ ΜΕΣΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (ΠΕΛΛΑ) ΔΗΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ Ν.ΙΩΝΙΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΖΕΦΥΡΙΟΥ ΜΙΚΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝ. ΑΣΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΛΑΡΙΣΑΣ Πηγή: ΥΠΕΣΔΔΑ ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΗΜΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΣΤΙΚΟΣ Εν συνεχεία, προκειµένου να προκύψουν χρήσιµα συµπεράσµατα, δηµιουργήσαµε δύο ειδών οµαδοποιήσεις του είγµατος, για να τις µελετήσουµε χωριστά. Συγκεκριµένα: Οµαδοποίηση Σύµφωνα µε το Μέγεθος του ήµου. Η οµαδοποίηση αυτή λαµβάνει υπόψη της το πληθυσµιακό κριτήριο για την κατάταξη του ήµου σε κάποια κατηγορία. ήµοι µε πληθυσµό µικρότερο των κατοίκων θεωρούνται Μικροί ήµοι, αυτοί µεταξύ και κατοίκων θεωρούνται Μεσαίοι και τέλος ήµοι µε πληθυσµό µεγαλύτερο των κατοίκων εκλαµβάνονται ως Μεγάλοι ήµοι. ηλαδή: o o o Μικροί ήµοι ( ήµοι µε πληθυσµό µικρότερο των κατοίκων) Μεσαίοι ήµοι ( ήµοι µε πληθυσµό µεταξύ και κάτοικοι) Μεγάλοι ήµοι ( ήµοι µε πληθυσµό µεγαλύτερο των κατοίκων) Βάσει του δείγµατός µας, 9 ήµοι κατατάσσονται στους µικρούς, 8 στους µεσαίους και 11 στους µεγάλους (βλ. πίνακα 1) Οµαδοποίηση σύµφωνα µε τον Οικονοµικό και Χωροταξικό χαρακτήρα των ήµων. Η οµαδοποίηση αυτή γίνεται κυρίως µε κριτήρια την πηγή των εισοδηµάτων του πληθυσµού στους ήµους αυτούς, όσο επίσης και την πολεοδοµική και χωροταξική διάρθρωση αυτών. Η κατηγορία λοιπόν Αγροτικοί ήµοι, περιλαµβάνει ήµους, όπου η κύρια πηγή εισοδήµατος των ηµοτών προέρχεται από την αγροτική οικονοµία και επίσης ο Σελίδα 11 από 113

12 πολεοδοµικός χαρακτήρας των ήµων δεν ευνοεί µεγάλες & πυκνές οικιστικές καλύψεις. Οι Ηµιαστικοί ήµοι περιλαµβάνουν τους ήµους αυτούς, όπου τα εισοδήµατα των πολιτών προέρχονται ισόρροπα από τον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τοµέα, ενώ επίσης ο πολεοδοµικός χαρακτήρας των ήµων περιλαµβάνει πυκνότερα οικιστικά συγκροτήµατα. Τέλος, η κατηγορία Μεγάλοι ήµοι περιλαµβάνει κυρίως ήµους, όπου η κύρια πηγή εισοδήµατος εντοπίζεται στον τριτογενή τοµέα, ενώ επίσης η οικιστική ανάπτυξη αυτών είναι ιδιαίτερα πυκνή, µε υψηλούς συντελεστές οικιστικής κάλυψης. Βάσει του δείγµατός µας, 9 ήµοι κατατάσσονται στους αγροτικούς, 6 στους ηµιαστικούς και 13 στους αστικούς (βλ. Πίνακα 1). Εν συνεχεία για κάθε οµαδοποίηση και επί µέρους κατηγορία, εισάγοντας πρωτογενή στοιχεία των οικονοµικών καταστάσεων τέλους χρήσης των ήµων του δείγµατος και µε τη χρήση ειδικού λογισµικού 4, δηµιουργήσαµε αντιπροσωπευτικές οικονοµικές καταστάσεις τέλους χρήσης για κάθε κατηγορία χωριστά (ένα είδος µέσου όρου ενός αντιπροσωπευτικού ήµου). Εν συνεχεία, η χρηµατοοικονοµική ανάλυση βασίστηκε στην επεξεργασία αυτών των οικονοµικών καταστάσεων, µε την εκπόνηση δεικτών και οικονοµικών καταστάσεων (αριθµοδείκτες, τάσεις αριθµοδεικτών, πίνακες ταµειακών ροών, πίνακες κεφαλαίου κίνησης, καταστάσεις πηγών-χρήσεων κεφαλαίου κ.α). Στο πρώτο κεφάλαιο αναφερόµαστε στη δοµή και τα περιεχόµενα των οικονοµικών καταστάσεων τέλους χρήσης, καθώς επίσης και στον τρόπο αξιοποίησης αυτών στα πλαίσια κυρίως της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται µια εκτενής αναφορά και παρουσίαση των κυρίων χρηµατοοικονοµικών εργαλείων που χρησιµοποιούνται για την εκτίµηση της οικονοµικής και χρηµατοοικονοµικής θέσης ενός οικονοµικού οργανισµού. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται η παρουσίαση της µελέτης - ανάλυσης (case study) για το δείγµα των ήµων που προαναφέρθηκε. Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζουµε τα συµπεράσµατα της οικονοµικής µας ανάλυσης. 2. Περιεχόμενα Οικονομικών Καταστάσεων Τέλους Χρήσης 2.1. Γενικά 4 Λογισµικό οικονοµικής ανάλυσης Ισολογισµών, Finan της Specisoft A.E ( Σελίδα 12 από 113

13 Οι οικονοµικές καταστάσεις αποτελούν πίνακες, στους οποίους εµφανίζονται τα στοιχεία του ισολογισµού καθώς και ορισµένων άλλων λογαριασµών των οικονοµικών µονάδων κεφαλαιώδους σηµασίας. Επειδή οι οικονοµικές καταστάσεις δηµοσιεύονται πρώτιστα στους χρηµατοδότες της οικονοµικής µονάδας (µετόχους και πιστωτές), καλούνται και χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις (financial statements) και η λογιστική που ασχολείται µε την κατάρτισή τους χρηµατοοικονοµική λογιστική. Εκτός των παραπάνω οι χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις ενδιαφέρουν εξίσου και τους εντός της επιχείρησης (µετόχους, προσωπικό κτλ). Ο σκοπός της σύνταξης των οικονοµικών καταστάσεων των ΟΤΑ Α βαθµού, όπως και γενικότερα των άλλων ηµοσίων Οργανισµών, είναι η πληροφόρηση κάθε έµµεσα ή άµεσα ενδιαφεροµένου για την ετήσια οικονοµική δραστηριότητα του Οργανισµού και την οικονοµική του κατάσταση. Εξάλλου η διεύρυνση του ρόλου των ΟΤΑ σήµερα και ο ουσιαστικός τους ρόλος στη διαχείριση των τοπικών ζητηµάτων έχει διαφοροποιήσει σηµαντικά και την οικονοµική τους δραστηριοποίηση (π.χ. επιχορηγήσεις από ιεθνείς Οργανισµούς και δανεισµό από Πιστωτικά Ιδρύµατα του εξωτερικού κ.α.). Οι οικονοµικές καταστάσεις, αποτελούνται από τους εξής πίνακες: Τον Ισολογισµό Το Λογαριασµό Γενικής Εκµετάλλευσης Τον Πίνακα ιάθεσης Αποτελεσµάτων Το Προσάρτηµα του Ισολογισµού 2.2. Ισολογισμός Ο Ισολογισµός αποτελεί µια λογιστική κατάσταση, η οποία εµφανίζει την οικονοµική λειτουργία µιας οικονοµικής µονάδος σε µια δεδοµένη χρονική στιγµή. Συναφής επίσης ορισµός του Ισολογισµού είναι αυτός της λογιστικής κατάστασης, η οποία παρουσιάζει την περιουσιακή συγκρότηση ενός οικονοµικού οργανισµού (περιουσιακά στοιχεία - πηγές χρηµατοδότησής τους) σε ενιαίο νόµισµα και σε ορισµένη χρονική στιγµή 5. Η εµφάνιση των στοιχείων γίνεται συνοπτικά κατά είδος και αξία. 5 Ναούµ (1994) Σελίδα 13 από 113

14 Ο ισολογισµός περιλαµβάνει όλα αυτά τα στοιχεία, τα οποία αποτελούν την οικονοµική κατάσταση ενός οικονοµικού φορέα. ηλαδή: Τα µέσα δράσης ενός Οργανισµού: Όλα τα υλικά και άυλα αγαθά που έχει στη ιάθεσή του ο Οργανισµός (π.χ. χρηµατικά διαθέσιµα, χρεόγραφα, απαιτήσεις κ.α.) Τις υποχρεώσεις ενός Οργανισµού προς Τρίτους: Όλες οι οφειλές του Οργανισµού προς τρίτα πρόσωπα (π.χ. οφειλές προς προµηθευτές, πιστωτικά ιδρύµατα κ.α) Τις υποχρεώσεις της ίδιας της Οικονοµικής µονάδας στον Φορέα: Εκφράζει το σύνολο των Υποχρεώσεων µιας οικονοµικής µονάδας προς τους φορείς της. Οι λογαριασµοί που περιλαµβάνονται και ο τρόπος εµφάνισής τους αναφέρονται στο Π 205/98 και το υπόδειγµα του ίδιου. Τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν τον Ισολογισµό είναι τα εξής 6 : Σύνολο ενεργητικού: Είναι το σύνολο των άυλων και υλικών αγαθών, που βρίσκονται στην κατοχή του οργανισµού και των οποίων η τιµή προσδιορίζεται µε αντικειµενικό τρόπο. Πάγιο ενεργητικό: αποτελείται από στοιχεία του ενεργητικού, τα οποία δεν ρευστοποιούνται εντός ενός οικονοµικού έτους, είτε µέσα στα πλαίσια του κυκλώµατος της οικονοµικής µονάδας, είτε έξω. Είναι το άθροισµα όλων των κωδικών των κατηγοριών Γ(Ι) «ασώµατες ακινητοποιήσεις», Γ(ΙΙ) «ενσώµατες ακινητοποιήσεις» και Γ(ΙΙΙ) «συµµετοχές και άλλες χρηµατοοικονοµικές απαιτήσεις» του ενεργητικού του ισολογισµού. Κυκλοφορούν ενεργητικό: Αποτελείται από στοιχεία του ενεργητικού, τα οποία µπορούν να ρευστοποιηθούν εντός ενός οικονοµικού έτους, είτε µέσα στα πλαίσια του κυκλώµατος της οικονοµικής µονάδας, είτε έξω από αυτό. Συντίθεται από το άθροισµα των κονδυλίων (Ι) «αποθέµατα», (ΙΙ) «απαιτήσεις» (εκτός από το ποσό της κατηγορίας (ΙΙ)(4) «κεφάλαιο εισπρακτέο στην επόµενη χρήση»), (ΙΙΙ) «χρεόγραφα», (ΙV) «διαθέσιµα» και Ε «µεταβατικοί λογαριασµοί του ενεργητικού του ισολογισµού. Σύνολο παθητικού: Οι υποχρεώσεις της οικονοµικής µονάδας προς τρίτους. Ίδια κεφάλαια: Το σύνολο των Υποχρεώσεων µιας οικονοµικής µονάδας προς τους φορείς της είναι το άθροισµα των κονδυλίων Α(Ι) «ίδια κεφάλαια», Α(ΙΙ) «διαφορά από έκδοση µετοχών υπέρ το άρτιο», Α(ΙΙΙ) «διαφορές αναπροσαρµογής», Α(IV) «αποθεµατικά κεφάλαια» και Α(V) «αποτελέσµατα σε νέο» του παθητικού του ισολογισµού. 6 Ναούµ (1994) Σελίδα 14 από 113

15 Σύνολο υποχρεώσεων Είναι το άθροισµα των κονδυλίων Γ(Ι) «µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις», κονδυλίων Γ(ΙΙ) «βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις» του παθητικού του ισολογισµού. Βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις: Στην οµάδα αυτή εµπεριέχονται οι υποχρεώσεις της οικονοµικής µονάδας, οι οποίες ρευστοποιούνται εντός ενός οικονοµικού έτους. Αποτελούν το άθροισµα των κονδυλίων Γ(ΙΙ) «βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις» και «µεταβατικοί λογαριασµοί παθητικού» του ισολογισµού. Ένα τυπικό υπόδειγµα του Ισολογισµού παρουσιάζει ο παρακάτω πίνακας (πίνακας 2): Πίνακας 2: Διάρθρωση Ισολογισμού ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Β.ΕΞΟΔΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΑΘΗΤΙΚΟ Α.ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Γ.ΠΑΓΙΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Κεφάλαιο Α(Ι) Ασώματες ακινητοποιήσεις Γ (Ι) Διαφορές αναπρ/γής Α(ΙΙ) Ενσώματες ακινητοποιήσεις Γ(ΙΙ) Συμμετοχές και άλλες Γ(ΙΙΙ) Αποθεματικά κεφάλαια Α(ΙV) χρηματοοικονομικές απαιτήσεις Δ.ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Αποτελέσματα σε νέο Α(V) Αποθέματα Δ(Ι) Ποσά προορισμένα για αύξηση A(VI) κεφαλαίου Απαιτήσεις Δ(ΙΙ) Β.ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ Χρεόγραφα Δ(ΙΙΙ) Γ.ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Διαθέσιμα Δ(IV) Μακροπρόθεσμες Γ(Ι) Ε.ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Χρεωστικοί λογαριασμοί τάξεως Πηγή: Καραγιλάνης Σ., Σαββαίδου Κ., (2007) Βραχυπρόθεσμες Δ.ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Πιστωτικοί λογαριασμοί τάξεως Γ(ΙΙ) 2.3. Αποτελέσματα Χρήσης Σελίδα 15 από 113

16 Είναι ο πίνακας που εµφανίζει τα αποτελέσµατα της χρήσης και τον τρόπο που διαµορφώθηκαν. Αποτελεί µια παραστατική απεικόνιση του λογαριασµού 86 του κλαδικού λογιστικού σχεδίου και ο τρόπος διαµόρφωσής του, καθώς και το υπόδειγµα αναφέρονται στο Π 205/98. Στην κατάσταση λογαριασµού αποτελεσµάτων χρήσης απεικονίζονται σε δύο στήλες τα: α) Στοιχεία της κλειόµενης χρήσης. β) Στοιχεία της προηγούµενης χρήσης. Η κατάσταση του λογαριασµού αποτελεσµάτων χρήσης παρουσιάζει ουσιαστικά την αποδοτικότητα της λειτουργίας σε κάθε οικονοµικό έτος. Αν ο ισολογισµός απεικονίζει την περιουσιακή κατάσταση της οικονοµικής µονάδας στο τέλος της χρήσης, η κατάσταση αποτελεσµάτων χρήσης δείχνει την πορεία της οικονοµικής µονάδας κατά την διάρκεια αυτής. Τέλος συνοψίζει τα αποτελέσµατα εκµετάλλευσης της χρήσης, που στον ισολογισµό απεικονίζονται στην καθαρή θέση Πίνακας Διάθεσης Αποτελεσμάτων Ο πίνακας διάθεσης αποτελεσµάτων καταρτίζεται υποχρεωτικά στο τέλος κάθε χρήσης, µε βάση το πλεόνασµα ή το έλλειµµα που προκύπτει από την δραστηριότητα του οργανισµού, όπως αυτός διαµορφώνεται κατά τις εγγραφές κλεισίµατος ισολογισµού. Εν συνεχεία καταχωρείται στο βιβλίο απογραφών και ισολογισµών αµέσως µετά την καταχώρηση του ισολογισµού και του λογαριασµού γενικής εκµετάλλευσης. Στην κατάρτιση του πίνακα διάθεσης αποτελεσµάτων περιλαµβάνονται υποχρεωτικά τουλάχιστον τα στοιχεία του υποδείγµατος (εφόσον τα στοιχεία υπάρχουν στο ήµο) διαφορετικά αναγράφονται µόνο, όσα από τα στοιχεία του υποδείγµατος υπάρχουν Προσάρτημα Ισολογισμού Το προσάρτηµα του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων χρήσης περιέχει στοιχεία που είναι συµπληρωµατικά µε τις προαναφερθείσες οικονοµικές καταστάσεις, δίνοντας έτσι χρήσιµες πληροφορίες για την δηµιουργία ολοκληρωµένης εικόνας, όσον αφορά την χρηµατοοικονοµική θέση ενός οργανισµού. Τέτοιες πληροφορίες είναι: 7 Καραγιλάνης Σ., Σαββαίδου Κ., (2007) 8 Νιάρχος (1997) Σελίδα 16 από 113

17 Οι µέθοδοι που εφαρµόστηκαν για την αποτίµηση των στοιχείων των οικονοµικών καταστάσεων, για τον υπολογισµό των διορθώσεων αξιών στοιχείων του ενεργητικού και για τον υπολογισµό των αναπροσαρµοσµένων αξιών στοιχείων ενεργητικού. Οι αποσβέσεις των πάγιων στοιχείων. Οι διαφορές που προκύπτουν από υποτίµηση κυκλοφορούντων στοιχείων. Οι συναλλαγµατικές διαφορές. Πίνακας κατεχοµένων τίτλων & χρεογράφων (πχ. Μετοχές σε επιχειρήσεις, Οµόλογα). Οι µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις, καθώς και οι υποχρεώσεις που καλύπτονται µε εµπράγµατες ασφάλειες. Στοιχεία που αφορούν την απασχολησιµότητα. Πληροφορίες για έκτακτα και ανόργανα έξοδα και έσοδα του Οργανισµού. Πληροφορίες για τους µεταβατικούς λογαριασµούς. Τα ποσά των οικονοµικών δεσµεύσεων του Οργανισµού. Πληροφορίες για την δοµή του ισολογισµού και τυχόν πρόσθετους κωδικούς. Πληροφορίες για τις συνδεδεµένες επιχειρήσεις. 3. Χρηματοοικονομική Ανάλυση Λογιστικών Καταστάσεων Ως χρηµατοοικονοµική ανάλυση λογιστικών καταστάσεων (analysis of financial statement) ορίζεται η ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση της πληροφόρησης που περιέχεται σε αυτές, αποσκοπώντας ουσιαστικά τον προσδιορισµό των σχέσεων ανάµεσα στα οικονοµικά στοιχεία. Η χρηµατοοικονοµική ανάλυση περιλαµβάνει τρία στάδια 9. Συγκεκριµένα: 1 ο στάδιο: Υπολογισµός των σχέσεων ανάµεσα στα στοιχεία που περιέχονται στις λογιστικές καταστάσεις. Ειδικότερα, στο στάδιο αυτό γίνεται ο υπολογισµός των αριθµοδεικτών, της τάσης των οικονοµικών στοιχείων και των αριθµοδεικτών σε διαχρονική κλίµακα, όπως επίσης και η οποιαδήποτε µεταβολή της περιουσιακής κατάστασης της οικονοµικής µονάδας ή του οργανισµού. 9 Νιάρχος (1997) Σελίδα 17 από 113

18 2 ο στάδιο: Περιλαµβάνει την ιεράρχηση των στοιχείων µε τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να εξάγονται σηµαντικές σχέσεις ανάµεσα στα δεδοµένα του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων χρήσεως. 3 ο στάδιο: Ουσιαστικά στο επίπεδο αυτό γίνεται µια προσπάθεια κοινής σύνθεσης των παραπάνω πληροφοριών, προκειµένου να αξιολογηθούν και να ερµηνευθούν οι σχέσεις που έχουν προκύψει από την ανάλυση. Σκοπός της χρηµατοοικονοµικής ανάλυσης, είναι: Η µέτρηση της προηγούµενης επίδοσης της οικονοµικής µονάδας Η µέτρηση της παρούσας κατάστασης της οικονοµικής µονάδας Η πρόβλεψη των µελλοντικών δυνατοτήτων της οικονοµικής µονάδας για τη διατήρηση της κατάλληλης ισορροπίας Για την διενέργεια της χρηµατοοικονοµικής ανάλυσης έχουν αναπτυχθεί διάφοροι µέθοδοι, οι κυριότεροι από τις οποίες είναι 10 : Συγκριτική ή ιαχρονική µέθοδος ανάλυσης (horizontal analysis): Με την µέθοδο αυτή οι χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις συντάσσονται µε τη µορφή που απεικονίζουν τα χρηµατοοικονοµικά δεδοµένα για δύο ή περισσότερες λογιστικές χρήσεις. Η ανάλυση των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων γίνεται συγκρίνοντας τους ισολογισµούς και τις καταστάσεις αποτελεσµάτων χρήσης και αξιολογώντας τις µεταβολές από έτος σε έτος και συνολικά για µια περίοδο ετών. Οι µεταβολές αυτές µπορεί να απεικονιστούν ως εξής: α) απόλυτη µεταβολή, β) σχετική µεταβολή, γ) λόγος (δείκτης). Η αξιολόγηση των µεταβολών επιτρέπει την ανάλυση των τάσεων που διαµορφώνονται στα χρηµατοοικονοµικά στοιχεία µια οικονοµικής µονάδας. Μέθοδος ανάλυσης χρονολογικών σειρών µε δείκτες τάσεις (Trend Analysis): Όταν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία για περισσότερες από δύο οικονοµικές χρήσεις, η µελέτη των µεταβολών είναι θεµιτό να γίνεται µέσα στα πλαίσια της παρουσίασης όλων των συγκρίσεων σε σχέση µε ένα κοινό έτος, το οποίο καλείται έτος βάσης. Τα ποσά των άλλων ετών της χρονικής περιόδου που καλύπτει η ανάλυση, εκφράζονται ως ποσοστά των ποσών του έτους βάσης Αριθμοδείκτες (Ratio Analysis) 10 Νιάρχος (1997) Σελίδα 18 από 113

19 Οι αριθµοδείκτες είναι σχέσεις µεταξύ διαφορετικών µεγεθών, οι οποίες απεικονίζονται συνήθως µε τη µορφή ποσοστών. Η χρήση των αριθµοδεικτών βοηθά την παρακολούθηση µε συνοπτικό τρόπο βασικών οικονοµικών µεγεθών και τάσεων. Οι αριθµοδείκτες καταρτίζονται µε σκοπό τον προσδιορισµό της πραγµατικής θέσης ή της αποδοτικότητας της οικονοµικής µονάδας ή και της πραγµατικής κατάστασης ολόκληρης της οικονοµικής µονάδας. Υπάρχει πλήθος αριθµοδεικτών που χρησιµοποιούνται τόσο από µεγάλες ιδιωτικές µονάδες, όσο και από εξειδικευµένους πιστοληπτικούς οργανισµούς. Οι δείκτες αυτοί µε την ορθή χρησιµοποίηση τους αποτελούν ένα αποτελεσµατικό εργαλείο για την αξιολόγηση της οικονοµικής κατάστασης της µονάδας τη δεδοµένη χρονική περίοδο, όπως επίσης και σε βάθος χρόνου. Η χρήση αριθµοδεικτών στους ΟΤΑ απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών µέσα στις οποίες λειτουργούν αυτοί, όπως επίσης και λόγω της διαφορετικής στοχοθεσίας από τον ιδιωτικό τοµέα. Ο υπολογισµός της τιµής ενός αριθµοδείκτη µεµονωµένα έχει µικρή σηµασία. Αποκτά νόηµα όµως στα πλαίσια του προσδιορισµού της χρηµατοοικονοµικής κατάστασης του ΟΤΑ, όταν µετά τον υπολογισµό ακολουθήσει σύγκριση µε κάποιο πρότυπο. Για να είναι παραγωγική η σύγκριση πρέπει να παίρνει τη µορφή διαχρονικής ανάλυσης Αριθμοδείκτες Ρευστότητας Οι αριθµοδείκτες ρευστότητας χρησιµοποιούνται προκειµένου να διερευνηθεί η βραχυχρόνια οικονοµική θέση µιας οικονοµικής µονάδας, καθώς επίσης και η δυνατότητά της να ανταποκριθεί µε επιτυχία στις βραχυχρόνιες υποχρεώσεις της 11. Η ύπαρξη χρηµατοοικονοµικής ρευστότητας δίνει τη δυνατότητα στην εκάστοτε οικονοµική µονάδα να αντεπεξέρχεται στις υποχρεώσεις της µε επιτυχία. Το γεγονός αυτό σηµαίνει ότι η οικονοµική µονάδα έχει τη δυνατότητα να µετατρέπει έγκαιρα τα αποθέµατά της σε πωλήσεις και εν συνεχεία να εισπράττει, σε εύλογο χρονικό διάστηµα, τις απαιτήσεις της σε χρηµατικά διαθέσιµα. 11 Αλεξάκης Χ., Ξανθάκης Μ., (2006) Σελίδα 19 από 113

20 Προκειµένου για τον προσδιορισµό των κερδών ή των πλεονασµάτων µιας οικονοµικής µονάδας, είναι ιδιαίτερα σηµαντική η δυνατότητα να µετατρέπει τις υποχρεώσεις της σε ταµειακά διαθέσιµα. Η ύπαρξη αδυναµίας στην είσπραξη των απαιτήσεων έχει ως αποτέλεσµα τη µειωµένη εκπλήρωση των υποχρεώσεων της, γεγονός που επιφέρει τη δυσµένεια των συναλλασσοµένων. Για τον λόγο αυτό οι περισσότερες οικονοµικές µονάδες επιζητούν µόνιµα την διατήρηση των πλεονασµάτων τους σε κυκλοφοριακά στοιχεία, ώστε να είναι σε θέση να εξοφλούν κανονικά τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις τους Αριθμοδείκτης Γενικής Ρευστότητας Μας δείχνει το βαθµό της ρευστότητας µια επιχείρησης, αλλά και το περιθώριο ασφαλείας που έχει θέσει η διοίκηση, έτσι ώστε όταν απαιτηθεί να είναι σε θέση να αντιµετωπίσει κάποια ανεπιθύµητη εξέλιξη που µπορεί να προκύψει από αύξηση των βραχυπρόθεσµων απαιτήσεων έναντι της οικονοµικής µονάδας 12. Επίσης δείχνει την ικανότητα της οικονοµικής µονάδας να εξυπηρετήσει τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της µε οµαλό τρόπο. Αποτελεί ακόµα µέτρο για το περιθώριο ασφαλείας που είναι διαθέσιµο για την αντιµετώπιση δυσµενών εξελίξεων. Η εύλογη τιµή του δείκτη αυτού εξαρτάται από τη συνέχεια της ροής και την αντιστοιχία εισερχοµένων κεφαλαίων και εξοφλουµένων υποχρεώσεων, το είδος της επιχείρησης, την ποιότητα των κυκλοφοριακών στοιχείων της κλπ. Συνήθως θεωρείται ικανοποιητική τιµή, εάν είναι γύρω στο 1,5. Ένας µεγάλος αριθµοδείκτης γενικής ρευστότητας σηµαίνει µια καλύτερη θέση ρευστότητας της οικονοµικής µονάδας και σαφώς καλύτερη ανταπόκριση στις τρέχουσες υποχρεώσεις. Βέβαια το µέγεθος του αριθµοδείκτη εξαρτάται από την παραγωγική δραστηριοποίηση της επιχείρησης. Ο δείκτης προκύπτει ως εξής: 12 Νιάρχος (1997) Σελίδα 20 από 113