«Πράσινη γεωργία σε Μοναστήρι»

Transcript

1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ «Πράσινη γεωργία σε Μοναστήρι» ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΠΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΩΝ ΣΗΤΕΙΑΣ Α.Ε. Σητεία 22/09/2010

2 Η πράσινη ανάπτυξη είναι δύο λέξεις πολύ επίκαιρες και πολυαναφερόμενες. Τι είναι όμως η πράσινη ανάπτυξη είναι λίγο αδιευκρίνιστο και νεφελώδες. Πράσινη ανάπτυξη θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάθε είδους ανάπτυξη, που εκτός από το οικονομικό κέρδος, μέσα στους πυλώνες της, εμπεριέχεται ένα διαρκές, αληθινό και αυθεντικό κέρδος, που έχει σχέση με την διατήρηση της ποιότητας της ζωής και της βιοποικιλότητας σε όλες τις εκφάνσεις της, την αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος εν γένει. Ένας από τους πυλώνες αυτούς είναι και η πράσινη γεωργία για την οποία θα αναφερθούμε. Ευτυχίσαμε να ζήσουμε σε μια πολεμική και μεταπολεμική εποχή, που το κέρδος δεν επροσμετράτο μόνο με το χρήμα και την ύλη, αλλά με τις ηθικές ανθρώπινες αξίες του αυτοσεβασμού, του αλληλοσεβασμού, της αγάπης, της σύνεσης, της ευαισθησίας, όχι μόνο προς τους συνανθρώπους μας, αλλά και προς την πέριξ ημών Δημιουργία. Σήμερα η έννοια του «κέρδους» είναι ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί (και είναι νομίζω κατάλληλη η περίοδος της σημερινής οικονομικής ύφεσης ) ώστε να περιλαμβάνει στοιχεία τα οποία αποτελούν ένα «αυθεντικό και ουσιώδες» κέρδος για τον άνθρωπο, την κοινωνία, το περιβάλλον όπως είναι ο εσωτερικός ηθικός πλούτος, η καλύτερη και συνετή διαβίωση, η καλή υγεία και ευτυχία, η διαφύλαξη των φυσικών αποθεμάτων, η προστασία της βιοποικιλότητας και ο σεβασμός του περιβάλλοντος, της παράδοσης και του πολιτισμού που μέσα σε αυτά περιλαμβάνονται όλα τα στοιχεία και οι εκφάνσεις της ζωής. Η διατροφή μας ήταν απλή, λιτή, καθαρή, υγιεινή χωρίς την ύπαρξη αγροχημικών και γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Η συνύπαρξη μας με το περιβάλλον απλή, συνετή, σεβαστή και αρμονική. Ακολουθεί η δεκαετία του 60 έως και σήμερα με όλο και μεγαλύτερες οδυνηρές διαπιστώσεις, χωρίς όμως ουσιαστική παρέμβαση για ανάσχεση του φαινομένου. Στις μέρες μας κάποιοι φιλοσοφούντες ιδεολόγοι, κατά καιρούς, κάτι ψελλίζουν ανίκανοι όμως και αδύναμοι να βάλουν το χέρι.επί των τύπων των ίλων.

3 Και η φλυαροφιλοσοφία συνεχίζεται και το περιβάλλον καταστρέφεται και εμείς καθημερινά γινόμαστε αυτόχειρες!!!! Αυτές λοιπόν οι σκέψεις, μας έδωσαν την ώθηση και το έναυσμα πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια να δημιουργήσουμε στην περιοχή της Ιεράς Μονής Τοπλού μια ομάδα με άτομα από την περιοχή της επαρχίας μας, με αγάπη, ευαισθησία και αλληλοσεβασμό προς τον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον, που με την υιοθέτηση περιβαλλοντικών πρακτικών, θα έδινε την σηματοδότηση αλλαγής των εφαρμοζόμενων εντατικών καλλιεργητικών μεθόδων και την αποδοχή πλέον του βιολογικού τρόπου παραγωγής και πώλησης γεωργικών προϊόντων και θα αποτελούσε τον πρώτο πυρήνα για την υποδοχή και άλλων ατόμων της περιοχής, πράγμα που ικανοποιητικά έχει επιτευχθεί. Από το έτος, λοιπόν, 1997 με την συμμετοχή της Ιεράς Μονής Τοπλού και 30 περίπου νέων καλλιεργητών δημιουργήσαμε την ομάδα «Βιοκαλλιεργητές Σητείας» και μετά από λίγο την εταιρεία «BIOSITIA A.E.» για την απευθείας παραγωγή, πώληση και εξαγωγή γεωργικών προϊόντων με ένταξη στις διατάξεις του κανονισμού της Ε.Ε. 2092/91 που αφορά την βιολογική γεωργία, που είναι μέρος της πράσινης ανάπτυξης. Ο στόχος μας ήταν διπλός : 1) Αφενός μεν να εγκαταλείψουμε τις μέχρι τότε ανάρμοστες και ασύνετες γεωργικές πρακτικές που εφαρμόζονταν από την δεκαετία του 60 και μετά, αντικαθιστώντας τις με την επαναφορά δοκιμασμένων παραδοσιακών πρακτικών και συμπληρώνοντας τις με τις σημερινές υγιείς πρακτικές της επιστημονικής γεωγνωσίας και τεχνογνωσίας. 2) Ο δεύτερος στόχος μας ήταν, η Ιερά Μονή Τοπλού, μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής ευαισθησίας και προσφοράς, να αποτελέσει τη βάση, το στήριγμα και το ορμητήριο στους αγρότες της περιοχής, για το ξεκίνημα μιας νέας πράσινης γεωργικής επαναστατικής προόδου, που να στηρίζεται στη σύμπραξη των κανόνων της υγιούς παραδοσιακής γεωργίας και στα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα καλλιεργητικής και τεχνογνωσίας τα οποία αποτελούν την σπονδυλική στήλη της βιολογικής γεωργίας σύμφωνα με τις επιταγές του κανονισμού της Ε.Ε. 2092/91. Ο κανονισμός αυτός μέσα στα πλαίσια της βιολογικής γεωργίας όσον αφορά την φυτοπροστασία, περιλαμβάνει χρήση υλικών και μεθόδων που είναι

4 φιλικές προς το περιβάλλον και που δεν επιβαρύνουν το παραγόμενο προϊόν με τοξικές επιβλαβείς ουσίες. Έτσι λοιπόν βάσει του κανονισμού αυτού, στη βιολογική γεωργία, για την προστασία των φυτών από τις διάφορες μυκητολογικές και εντομολογικές ασθένειες επιτρέπεται η χρήση σκευασμάτων, κυρίως φυτικής προέλευσης, που δρουν ως εντομομυκητοκτόνα επαφής και δεν είναι τοξικά για τον άνθρωπο, ούτε αφήνουν επιβλαβή υπολείμματα. Έχει δε μεγάλη σημασία η προληπτική χρήση και η ζωτική και υγιεινή κατάσταση των φυτών. Τέτοια σκευάσματα είναι: Α) Το πύρεθρον ( είναι οργανική ουσία με εντομοτοξικές ιδιότητες με βάση τα άνθη και στελέχη του χρυσάνθεμου) Β) Ροτενόνη ( επίσης οργανική ένωση με εντομοτοξικές ιδιότητες που περιέχεται στις ρίζες ενός εξωτικού ψυχανθούς ) Γ) Η πρόπολη όπως γνωρίζουμε είναι προϊόν που παράγεται από τις μέλισσες και χρησιμοποιείτε για την επάλειψη και επούλωση στις πληγές των φυτών. Δ) Η γη διατόμων ( είναι άμμος ψιλή σαν αλεύρι που παράγεται από όστρακα μικροοργανισμών, εισάγεται κυρίως από την Αμερική, είναι όχι μόνο εντομοαπωθητικό αλλά και χρησιμοποιείται για το φιλτράρισμα διαφόρων υγρών (ελαίου, κρασιού κ.τ.λ.). Ε) Διάφορες λεπτόκοκκες σκόνες πετρωμάτων, όπως μπετονίτης, καολίνη κ.λ. με διάφορες συμμετοχές και συνδυασμούς σκευασμάτων εμποδίζουν τις προσβολές από έντομα, ακάρεα, μύκητες όχι λόγω εντομομυκητολογικής τοξικότητας, αλλά αλλάζοντας το ph των φύλλων σκληρύνοντας την επιδερμίδα τους και καθιστώντας τα ανελκυστικά και απωθητικά. ΣΤ) Θειάφι. Είναι γνωστό σε όλους καθώς η χρήση του κυρίως στο ωίδιο, χολέρα ή σύρκο όπως το λέμε, είναι ηφαιστειακό υλικό με πολύ καλή δράση. Ζ) Βορδιγάλειος πολτός. Επιτρέπεται, γνωστός σε όλους αποτελείται από μείγμα θειικού χαλκού και ασβέστη. Η) Καλιούχο σαπούνι ( χρησιμοποιείται σε προσβολές απομυζιτικών εντόμων) Θ) Διάφορα παρασκευάσματα φερομονών ( χρησιμοποιούνται ως ελκυστικά εντόμων σε παγίδες π.χ. δάκος, ευδεμίδα κ.τ.λ.) Ι) Βάκιλος Θουριγγίας ( χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση εντομολογικών προσβολών π.χ. ευδεμίδα κ.λ.π. λεπιδόπτερα, σκοτώνει τις προνύμφες

5 επιδρώντας μέσα στο στομάχι μετά την κατάποση γι αυτό χρειάζεται η συγκεκριμένη και κατάλληλη στιγμή επέμβασης για να είναι αποτελεσματική). Ια ) Επίσης χρησιμοποιούνται διάφορα ζωικά και φυτικά έλαια, παρ αφινέλαιο για την αντιμετώπιση από τις προσβολές των κοκοειδών κ.τ.λ. Ιβ) Η χρήσης επίσης διαφόρων τύπων παγίδων έχει ευρύτατη και κύρια χρήση. Χρησιμοποιείται κυρίως στην ελαιοπροστασία για την παγίδευση ή εξόντωση του δάκου, διότι υπάρχουν διάφοροι τύποι παγίδων που δρουν με διάφορους τρόπους, είτε με ελκυστικό υγρό και παγίδευση απλή χωρίς εξόντωση, είτε με ελκυστική ουσία (φερομόνη- αμμωνία κ.λ.π.) και παράλληλη εξόντωση με εντομοκτόνο επαφής. Αυτά εν συντομία όσον αφορά σε γενικές γραμμές τις χρησιμοποιούμενες βιολογικές καλλιεργητικές πρακτικές κατά το στάδιο της φυτοπροστασίας. Και εισερχόμεθα σε ένα άλλο στάδιο που είναι η θρέψη των φυτών από την οποία επίσης μαζί με την φυτοπροστασία εξαρτάται και επιτυγχάνεται η καλή και επαρκή ποιοτική παραγωγή βιολογικών προϊόντων από την πώληση των οποίων θα αποζημιωθούν τόσο οι κόποι και φροντίδες του παραγωγού και έτσι με ζήλο και ικανοποίηση θα συνεχίσει τους αγώνες και καλλιεργητικές φροντίδες του, αλλά παράλληλα και οι καταναλωτές θα απολαύσουν ποιοτικά και αγνά προϊόντα υψηλής και υγιεινής διατροφικής αξίας. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τις δράσεις και παρεμβάσεις βελτίωσης και προστασίας του εδάφους. Για να προστατεύσουμε το έδαφος, κυρίως σε εδάφη με σχετικές κλίσεις, μπορούμε να δημιουργήσουμε αναβαθμίδες με ξερολιθιές προστασίας ή μη. Μπορούμε να δημιουργήσουμε ανά αποστάσεις, ανάλογα με την κλίση, ισοϋψείς αυλακώσεις, διευθετώντας τη ροή των υδάτων της βροχής, αν πρόκειται για πολυετής καλλιέργειες ελιά αμπέλι κ.τ.λ. αποφεύγουμε τα οργώματα που υποβοηθούν την διάβρωση του εδάφους. Χρησιμοποιούμε απλά χορτοκοπτικά όταν τα χόρτα ήδη έχουν μεστώσει και όχι καταστροφέα ο οποίος πολτοποιεί την τρυφερή βλάστηση, έτσι με τα χόρτα όταν ξεραθούν δημιουργούμαι μια επικάλυψη του εδάφους με διπλό θετικό αποτέλεσμα, την εύκολη απορροφητικότητα της βροχής από το έδαφος το χειμώνα και την παρεμπόδιση της εξάτμισης της υγρασίας από τον ήλιο το καλοκαίρι.

6 Για την βελτίωση και εν συνεχεία για την λίπανση του εδάφους χρησιμοποιούμαι διάφορα υλικά, πρακτικές και μεθόδους. Α) Βελτιώνουμε την ποιότητα του εδάφους, με την ενσωμάτωση οργανικών ουσιών, ζωικών ή φυτικών που παράγονται στην εκμετάλλευση, αναλόγως κομποστοποιημένα ή όχι. Β) Εφαρμόζουμε αμειψισπορά, με την καλλιέργεια εναλλακτικά διαφόρων φυτών, βαθύριζων και επιπολαιόριζων, ψυχανθών, βίκου, κουκιών, μπιζελιών και ενσωμάτωση την κατάλληλη στιγμή. Γ) Εφαρμόζουμε αγρανάπαυση του εδάφους από ένα 1 έως 3 χρόνια περίπου. Για τις επιπλέον αυξημένες ανάγκες θρέψης των φυτών χρησιμοποιούμαι διάφορες οργανικές και ανόργανες επιτρεπόμενες ουσίες όπως π.χ.α) κοπριά ζώων κυρίως ελευθέρας και όχι ενσταυλισμένης μορφής στα οποία δεν χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά φάρμακα. β) Αποξηραμένη και αφυδατωμένη κοπριά πουλερικών, υγρά απεκκρίματα ζώων χωρίς αντιβιοτικά κ.τ.λ. γ) Υπολείμματα μανιταροκαλλιέργειας. δ) Γκουανό ( εισαγόμενο προϊόν, κυρίως της Χιλής, από κοπριά πουλιών) ε) Φωσφορικό αργίλιο και ασβέστιο από το εμπόριο στ) Πατεντ κάλι, θειικό κάλιο μαγνήσιο από το εμπόριο ζ) Ανθρακικό ασβέστιο και μαγνήσιο φυσικής προέλευσης πχ. Μάργα, αλεσμένος ασβεστόλιθος κ.τ.λ. η) Θειικό ασβέστιο φυσικής προέλευσης ( γύψος ) κ.τ.λ. θ) Κομποστοποιημένα μείγματα φυσικής και ζωικής προέλευσης, υποπροϊόντα που παράγονται στην εκμετάλλευση και τα οποία με την διαδικασία της κομποστοποίησης από άχρηστα και ρυπογόνα για το περιβάλλον υλικά, μετατρέπονται σε ωφέλημα και θρεπτικά προϊόντα, που επιστρέφουν στη γη, για την θρέψη των φυτών και την παραγωγή θετικού αποτελέσματος. Τέτοια προϊόντα μπορεί να είναι, όλα τα φυτικά υπολείμματα, χόρτα, κλαδιά, πυρήνα, λιόφυλλα, κατσίγαρος ( σε ελεγχόμενη ποσότητα και σχετική επεξεργασία με ασβέστη για την μείωση της τοξικότητας, κοπριά, ζωικά υπολείμματα κ.α.

7 Στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω και να τονίσω την μεγάλη σημασία της σωστής και ορθολογικής χρήσης του νερού, τόσο κατά την άρδευση, όσο και για τις άλλες χρήσεις. Το νερό, σήμερα, σπαταλάτε άσκοπα και αλόγιστα, ενώ είναι είδος σε ανεπάρκεια, αλλά πολύτιμο και απαραίτητο για την ύπαρξη της ζωής. Πρέπει να γενικευτούν σε όλες τις καλλιέργειες, ποτίσματα με στάγδην άρδευση κατά το Ισραηλιτικό σύστημα. Τα ποτίσματα, ιδίως στις δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως η ελιά, είναι υπεραρκετά 3-4 το χρόνο, ως συμπλήρωμα των βροχοπτώσεων του χειμώνα. Οι ελιές δεν είναι ούτε τοματιές ούτε φασολιές για να ποτίζονται κάθε ημέρες, όπως κάνουν ορισμένοι καλλιεργητές. Το συχνό πότισμα κάνει τα δέντρα επιπολαιόριζα αναζητώντας το νερό στην επιφάνεια και όχι στο βάθος του εδάφους. Ο προαναφερόμενος τρόπος βιολογικής καλλιέργειας, συμβάλλει, όχι μόνο εις την παραγωγή αγνών και βιολογικών προϊόντων για τους καταναλωτές, αλλά και με την ολοκληρωμένη διαχείριση, των υποπροϊόντων της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής και της σωστής και αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, συμβάλλει εις την διατήρηση της βιοποικιλότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος, ως μία από τις σημαντικότερες μορφές της πράσινης ανάπτυξης. Συμπεράσματα Προτάσεις 1) Η βιολογική γεωργία αποτελεί βασικό συστατικό της αγροτικής παραγωγής στην Κρήτη μέσα στα πλαίσια της πράσινης ανάπτυξης και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και βοήθειας. 2) Η υιοθέτηση της βιολογικής γεωργίας συνεισφέρει στη διατήρηση των φυσικών πόρων και του τοπίου της Κρήτης. 3) Η βιολογική γεωργία με την παραγωγή αγνών και υγιεινών προϊόντων, μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της ποιότητας της ζωής και στη μείωση του κόστους στον τομέα της υγείας. 4) Οι κάτοικοι της Κρήτης και οι επισκέπτες του νησιού μπορούν να προμηθευτούν εύκολα ποιοτικά και υγιεινά προϊόντα, σε προσιτές τιμές.

8 5) Η βιολογική γεωργία πρέπει να υιοθετηθεί από μεγάλη μερίδα, αν όχι από όλους τους γεωργούς, διότι θα δώσει εύκολη διέξοδο στα προϊόντα τους. 6) Η βιολογική γεωργία μπορεί να δώσει ικανοποιητικό εισόδημα στους παραγωγούς επιπλέον 20-30% των συμβατικών. 7) Η παραγωγή δεν μειώνεται ή μειώνεται σε μικρό ποσοστό, που αποζημιώνεται με την επιπλέον τιμή του προϊόντος. 8) Η βιολογική γεωργία, όμως, χρειάζεται άγρυπνη και επιμελημένη καλλιεργητική φροντίδα. 9) Υπάρχουν αρκετά σκευάσματα και τρόποι θρέψης και φυτοπροστασίας για την διασφάλιση της παραγωγής. 10)Η πώληση των βιολογικών προϊόντων και ιδίως του ελαιολάδου, δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα διάθεσης. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1) Η βιολογική γεωργία χρειάζεται εκπαιδευτική και τεχνική στήριξη, ενημέρωση, έρευνα και επιστημονικό έλεγχο από το Κράτος. 2) Για την ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας είναι απαραίτητη η οργάνωση όλων όσων εμπλέκονται σε αυτήν. ( παραγωγοί, μεταποιητές, έμποροι, εξαγωγείς, οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης, Κρατικές Υπηρεσίες ) 3) Οι υπάρχουσες, σήμερα, τοπικές, περιφερειακές και εθνικές οργανώσεις λειτουργούν υποτονικά. 4) Δημιουργία σε επίπεδο Κρήτης, Γραμματείας Βιολογικής Γεωργίας, το γραφείο που δημιουργήθηκε πριν από 4-5 χρόνια δεν έχει ουδεμία παρουσία στον τομέα του. 5) Για την ανάπτυξη και βοήθεια της βιολογικής γεωργίας, απαιτείται η δημιουργία Επιστημονικού Ιδρύματος που θα παρέχει εκπαιδευτικές και

9 συμβουλευτικές υπηρεσίες για το δύσκολο χρονικό διάστημα της διαδικασίας μετάβασης και τη στήριξη στη βιολογική παραγωγή. 6) Την δημιουργία περιφερειακού φορέα ελέγχου, πιστοποίησης και σήμανσης της γνησιότητας των βιολογικών προϊόντων για την εύκολη αναγνώρισή τους από τους καταναλωτές. 7) Επίλυση του κόστους πιστοποίησης και ελέγχου ανίχνευσης ουσιών, που είναι αρκετά μεγάλο και επιβαρυντικό για τους παραγωγούς. 8) Ανάπτυξη στρατηγικής και διαφήμισης για την ενημέρωση των καταναλωτών, όσον αφορά τα προσωπικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα που παρέχει η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.