Science & Quality. Mέλι: Κατηγορίες µελιού, οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, επιµολυντές. Yλικά συσκευασίας σε επαφή µε τα τρόφιµα

Transcript

1 H EL LA S CHEM HELLENIC LABORATORIES & SERVICES of CHEMISTRY & QUALITY MANAGEMENT ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΤΕΥΧΟΣ 2 ΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ Science & Quality Mέλι: Κατηγορίες µελιού, οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, επιµολυντές Yλικά συσκευασίας σε επαφή µε τα τρόφιµα Προβλήµατα από την ποιότητα του νερού σε µηχανολογικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Μέρος Α : επικαθήσεις ιαπίστευση κλινικών εργαστηρίων κατά ISO 15189:2007: Η αξιόπιστη προσέγγιση των διαγνωστικών εξετάσεων

2 Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, Σηµείωµα του Εκδότη Αισθανόµαστε ιδιαίτερα ικανοποιηµένοι για την αποδοχή του περιοδικού από τους αναγνώστες του και σας ευχαριστούµε γι αυτό. Στο πλαίσιο της συνεχούς βελτίωσης και των δικών σας παρατηρήσεων, προχωρήσαµε σε µικρές αλλαγές, όπως µια µικρή περίληψη στην αρχή κάθε άρθρου, ώστε ο αναγνώστης άµεσα να αντιλαµβάνεται µε τι πραγµατεύεται το άρθρο. Επίσης αυξήσαµε τον αριθµό των ενηµερωτικών νέων, ώστε να ικανοποιήσουµε περισσότερο τις απαιτήσεις των αναγνωστών. Το περιοδικό S cience & Qu ality πραγµατεύεται ένα µεγάλο εύρος θεµάτων που αφορούν την επιστήµη και την ποιότητα, στους τοµείς πάντα που δραστηριοποιείται η HELLASCHEM. Ελπίζουµε στην αποδοχή του περιοδικού και περιµένουµε τις προτάσεις σας και την κριτική σας, µε σκοπό την συνεχή βελτίωση. Με σύνεση και διαρκή προσπάθεια σχεδιάζουµε την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων, στοχεύουµε σε πραγµατοποιήσιµες ενέργειες, πραγµατοποιούµε τους στόχους µας. Ο Εκδότης SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

3 Περιεχόµενα Σηµείωµα του εκδότη...1 Ενηµέρωση Αλλαγές στην επισήµανση τροφίµων...3 Νοµοθετήµατα του 2010: Τεύχη Α και Β...4 Απορρυπαντικά πλυντηρίου χωρίς φωσφορικά... 6 Κοινοποιήσεις ουσιών στον ECHA: Μια καλή αρχή για το έτος Χηµείας...7 Κοινοποίηση ουσιών πολύ υψηλής ανησυχίας σε αντικείµενα ως 1/6/ Φουµαρικό διµεθύλιο & µόλυβδος σε.. περιορισµό...7 Αντιµετωπίζοντας τον..πυρετό του υδραργύρου...8 Πισίνες Ξενοδοχείων: οι απαραίτητοι έλεγχοι...8 Άρθρα Mέλι: Κατηγορίες µελιού, οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, επιµολυντές...9 Yλικά συσκευασίας σε επαφή µε τα τρόφι- µα Προβλήµατα από την ποιότητα του νερού σε µηχανολογικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Μέρος Α : επικαθήσεις...15 ιαπίστευση κλινικών εργαστηρίων κατά ISO 15189:2007: Η αξιόπιστη προσέγγιση των διαγνωστικών εξετάσεων Εκθέσεις...21 Συνέδρια ηµερίδες...21 Σεµινάρια...22 HELLENIC LABORATORIES & SERVICES of CHEMISTRY & QUALITY MANAGEMENT info@hellaschem.gr Αµαρυσίας-Αρτέµιδος 16 Μαρούσι ΤΚ τηλ./φαξ: κιν.: Η HELLASCHEM παρέχει εργαστηριακές και συµβουλευτικές υπηρεσίες ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Αναλύσεις: Τρόφιµα Ποτά Υλικά σε επαφή µε τρόφιµα Νερά Απόβλητα Ζωοτροφές Εδαφολογικές αναλύσεις Φυλλοδιαγνωστική Λιπάσµατα Απορρυπαντικά Καλλυντικά Βιοκτόνα οµικά Χηµικά & άλλα προϊόντα (χρώµατα, υφάσµατα, χαρτικά, κεριά, παιχνίδια κ.ά.) ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Συστήµατα ποιότητας ΙSO 22000:2005 (HACCP) ISO 9001:2008 ISO 14001:2004 / EMAS ISO 17025:2005 ISO 15189:2007 OHSAS 18001:2007/ΕΛΟΤ 1801 Oικολογικό σήµα Φάκελοι προϊόντων REACH / CLP Λιπάσµατα Απορρυπαντικά Καλλυντικά Βιοκτόνα Μακέτες/ έλεγχος επισήµανσης Μελέτες & Περιβάλλον Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ιαχείριση Αποβλήτων Σύνταξη φακέλου για υγρά απόβλητα Ανάλυση Κύκλου Ζωής Εκτίµηση Κινδύνου για το Περιβάλλον Προσδιορισµός αερίων θερµοκηπίου Εκπαίδευση Υγιεινή & Ασφάλεια τροφίµων (ΕΦΕΤ) ιαχείριση αποβλήτων Ασφάλεια & εργασία Ειδικά κεφάλαια εκπαίδευσης Υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία Υπηρεσίες Τεχνικού Ασφαλείας Εκτίµηση Επαγγελµατικού Κινδύνου Υπηρεσίες Χηµείας Παράσταση σε διαιτησία Υποστήριξη σε θέµατα Νοµοχηµείας SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

4 Αλλαγές στην επισήµανση τροφίµων Στη συνεδρίαση του Συµβουλίου στις 21/2/2011 εκδόθηκε πρώτη ανάγνωση - θέση όσον αφορά σχέδιο κανονισµού σχετικά µε τα τρόφιµα και την απαραίτητη ενηµέρωση των καταναλωτών. Στόχοι της πρότασης είναι: η απλούστευση της επισήµανσης των τροφίµων µε τη δηµιουργία ενός ενιαίου µηχανισµού αρχών και απαιτήσεων, όσον αφορά τη γενική επισή- µανση και τη διατροφική επισήµανση η συµπερίληψη ειδικών διατάξεων σχετικά µε τις ευθύνες σε όλη την τροφική αλυσίδα όσον αφορά την ύπαρξη πληροφοριών για τα τρόφιµα και την ακρίβεια αυτών των πληροφοριών η θέσπιση µετρήσιµων κριτηρίων για ορισµένα θέµατα αναγνωσιµότητας της επισήµανσης η αποσαφήνιση των κανόνων που ισχύουν όσον αφορά την επισήµανση της χώρας προέλευσης ή του τόπου καταγωγής η καθιέρωση της υποχρεωτικής διατροφικής επισήµανσης στο κύριο οπτικό πεδίο της πλειονότητας των µεταποιηµένων τροφίµων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) εξέδωσε γνώµη τον Ιούνιο του Η Επιτροπή αποδέχτηκε πλήρως, εν µέρει ή ως προς την αρχή τους, 113 από τις 247 τροπολογίες που εγκρίθηκαν κατά την πρώτη ανάγνωση. Τροπολογίες του ΕΚ που έγιναν αποδεκτές από την Επιτροπή και ενσωµατώθηκαν πλήρως, εν µέρει ή ως προς την αρχή τους στη θέση του Συµβουλίου σε πρώτη ανάγνωση αφορούν τα κάτωθι: Επισήµανση της προέλευσης Αποµιµήσεις/υποκατάστατα τροφίµων Επισήµανση νανοσυστατικών Απαιτήσεις υποχρεωτικής πληροφόρησης για µη προσυσκευασµένα τρόφιµα Ευθύνες των υπεύθυνων των επιχειρήσεων τροφίµων Τροπολογίες του ΕΚ που απορρίφθηκαν από την Επιτροπή και ενσωµατώθηκαν πλήρως, εν µέρει ή Ενηµέρωση ως προς την αρχή τους στη θέση του Συµβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, αφορούν τα κάτωθι: Εθνικά συστήµατα ιατροφικές πληροφορίες ιατροφικές πληροφορίες σε σχέση µε τη µερίδα Τροπολογίες του ΕΚ που έγιναν δεκτές από την Επιτροπή ως έχουν ή µε την επιφύλαξη αναδιατύπωσής τους, αλλά δεν έχουν ενσωµατωθεί στη θέση του Συµβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, αφορούν τα κάτωθι: ιατροφική δήλωση στο κύριο οπτικό πεδίο Όνοµα του υπευθύνου της επιχείρησης τροφίµων Ηµεροµηνία ελάχιστης διατηρησιµότητας Πεδίο εφαρµογής του κανονισµού Ορισµός του συστατικού Επισήµανση κρέατος που αποτελείται από συνδυασµό περισσότερων τεµαχίων κρέατος Επισήµανση κρέατος µε πρόσθετες πρωτεΐνες και /ή νερό Τροπολογίες του ΕΚ που απορρίφθηκαν από την Επιτροπή και το Συµβούλιο και δεν ενσω- µατώθηκαν στη θέση του Συµβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, αφορούν τα κάτωθι: Αναγνωσιµότητα Πεδίο εφαρµογής του κανονισµού ιατροφικές πληροφορίες Αλκοολούχα ποτά Επισήµανση της προέλευσης Νέες διατάξεις που εισήγαγε το Συµβούλιο Αναγνωσιµότητα Επισήµανση ουσιών που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες Καθαρή ποσότητα Επισήµανση τροφίµων που περιέχουν καφεΐνη Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε µε την HELLASCHEM. Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Έλεγχο της επισήµανσης των προϊόντων Αναλύσεις SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

5 Νοµοθετήµατα του 2010: τεύχη Α και Β Στον παρακάτω πίνακα δίνεται κατάλογος νοµοθετηµάτων που ψηφίστηκαν το 2010 (τεύχη Α και Β ) και αφορούν: περιβάλλον, τρόφιµα, υγιεινή και ασφάλεια, χηµικά προϊόντα.. Για το σύνολο της νοµοθεσίας που ψηφίστηκε εντός του 2010 µπορείτε να απευθυνθείτε στο υπουργείο εσωτερικών. Ν.3835/2010 (ΦΕΚ 43 Α / ) Απόφαση Αριθµ. Υ181/ (ΦΕΚ 63 Β / ) Απόφαση Αριθµ / (ΦΕΚ 74 Β / ) Απόφαση Αριθµ /158/ (ΦΕΚ 132 Β / ) Ν.3846/2010 (ΦΕΚ 66 Α / ) Κύρωση της τροποποίησης της Σύµβασης Βασιλείας για τον έλεγχο των διασυνοριακών κινήσεων επικίνδυνων αποβλήτων και της επεξεργασίας τους ιυπουργική Επιτροπή για τη Παρακολούθηση Εφαρµογής του Εθνικού και Περιφερειακού Σχεδιασµού ιαχείρισης Αποβλήτων Τροποποίηση της υπ αριθ / (Β 731) κοινής απόφασης των Υπουργών οικονοµίας και Οικονο- µικών και Αγροτικής ανάπτυξης και τροφίµων «Εναρµόνιση της Ελληνικής νοµοθεσίας προς την αντίστοιχη κοινοτική στον τοµέα της παραγωγής και της κυκλοφορίας κτηνιατρικών φαρµάκων, σε συµµόρφωση µε τις Οδηγίες 2001/82/ΕΚ και 2004/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου περί κοινοτικού κώδικα για τα κτηνιατρικά φάρµακα» σε συµ- µόρφωση προς την Οδηγία 2009/9/ΕΚ της Επιτροπής Καθορισµός της καθ ύλην και χωρικής αρµοδιότητας των Χηµικών Υπηρεσιών για τους σκοπούς του επισήµου ελέγχου τροφίµων Οργάνωση του εργαστηριακού έργου Εγγυήσεις για την εργασιακή ασφάλεια και άλλες διατάξεις Ενηµέρωση Ν.3850/2010 (ΦΕΚ 84 Α / ) Ν.3851/2010 (ΦΕΚ 85 Α / ) N.3854/2010 (ΦΕΚ 94 Α / ) Ν.3855/2010 (ΦΕΚ 95 Α / Π.. 33 /2010 (ΦΕΚ 72 Α / ) Π.. 55/2010 (ΦΕΚ 93 Α / ) Κύρωση του Κώδικα νόµων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζοµένων Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας για την αντιµετώπιση της κλι- µατικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέµατα αρµοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής Τροποποίηση της νοµοθεσίας για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων και τον Εθνικό Οργανισµό Εναλλακτικής ιαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (Ε.Ο.Ε..A.Σ.Π.) και άλλες διατάξεις Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις Αποδοχή των τροποποιήσεων του ιεθνούς Κώδικα για την Ασφάλεια των Πλοίων και των Λιµενικών Εγκαταστάσεων (κώδικας ISPS) όπως αυτές υιοθετήθηκαν την 20η Μαϊου 2005 µε την απόφαση MSC 196 (80) / της Επιτροπής Ναυτικής Ασφάλειας (MSC) του ιεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισµού (ΙΜΟ) καθώς και αποδοχή των τροποποιήσεων για τη Μορφή και Κατευθυντήριες Οδηγίες για την τήρηση του Αρχείου ιαρκούς Σύνοψης (CSR), όπως αυτές υιοθετήθηκαν την 20η Μαϊου 2005 µε την Απόφαση MSC 198(80)/ Επιτροπής Ναυτικής Ασφάλειας ( ΜSC) του ιεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισµού (ΙΜΟ) Αντικατάσταση της παρ. 3 του άρθρου 23 του π.δ. 210/1992 Κωδικοποίηση διατάξεων προεδρικών ιαταγµάτων του Καν. Εσωτερικής Υπηρεσίας του Πυροσβεστικού Σώµατος (Α 99). SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

6 Απόφαση Αριθµ. οικ (ΦΕΚ 394 Β / ) Απόφαση Αριθµ. 7718/293 (ΦΕΚ 525 Β / ) Απόφαση Αριθµ. 6/Β/οικ. 5825/ (ΦΕΚ 407 Β / ) Απόφαση Αριθµ. 3427/ (ΦΕΚ 894 Β / ) Απόφαση Αριθµ. 15/οικ/11819/ (ΦΕΚ 0896 Β / ) Τρόπος λειτουργίας των Περιφερειακών Συµβουλίων Υδάτων (Π.Σ.Υ.) και τρόπος δηµοσιοποίησης των Σχεδίων ιαχείρισης του άρθρου 7 του Ν. 3199/2003 και συµµετοχής του κοινού στη δηµόσια διαβούλευση Τροποποίηση της µε Α.Π. 13/Φ7.11/18797/ Κοινής Απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Οικονοµίας και Οικονοµικών και Ανάπτυξης (ΦΕΚ 1540/Β/ ) για τη σύσταση και οργάνωση Ειδικής Υπηρεσίας στο τέως Υπουργείο Ανάπτυξης µε τίτλο «Ειδική Υπηρεσία Συντονισµού και Εφαρµογής των δράσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης στους τοµείς της Ενέργειας, του Φυσικού Πλούτου και της Μεταποίησης και των συνοδευτικών προς αυτήν υπηρεσιών Έγκριση Κανονισµού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων Τροποποίηση της µε αριθµ. 2974/ κοινής απόφασης Υπουργών Αγρ.Ανάπτυξης και Τροφίµων και Τουριστικής Ανάπτυξης «Προσδιορισµός των λειτουργικών µορφών και κατηγοριών των τουριστικών καταλυµάτων και λοιπών τουριστικών εγκαταστάσεων που εντάσσονται σε προγράµµατα αρµοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΦΕΚ Β 670)». Απόφαση ορίων αµοιβών µελετών έτους 2010 Ενηµέρωση Π.. 72 /2010 (ΦΕΚ 132 Α / ) Π.. 82/2010 (ΦΕΚ 145 Α / ) Π.. 83/2010 (ΦΕΚ 147 Α / ) Απόφαση Αριθµ. Οικ. 9104/440/ (ΦΕΚ 1159 Β / ) Ν.3877/2010 (ΦΕΚ 160 Α / ) Ν.3887/2010 (ΦΕΚ 174 Α / Π.. 100/2010 (ΦΕΚ 177 Α / Απόφαση Αριθµ.35043/2 524 / (ΦΕΚ 1385 Β / ) Απόφαση Αρ / 2663/ (ΦΕΚ 1410 Β / ) Συγκρότηση, διοικητική οργανωτική δοµή και στελέχωση της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Ενέργειας (Ε.Υ.ΕΠ.ΕΝ.) Ελάχιστες προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας όσον αφορά στην έκθεση των εργαζοµένων σε κινδύνους προερχόµενους από φυσικούς παράγοντες (τεχνητή οπτική ακτινοβολία), σε συµ- µόρφωση µε την οδηγία 2006/25/ΕΚ Προσαρµογή της ελληνικής νο- µοθεσίας στην Οδηγία 2006/ 117/Ευρατόµ του Συµβου-λίου της 20ης Νοεµβρίου 2006 σχετικά µε την επιτήρηση και τον έλεγχο των αποστολών ραδιενεργών αποβλήτων και αναλω- µένου πυρηνικού καυσίµου Προσαρµογή της Ελληνικής Νοµοθεσίας στην οδηγία 2007/ 23/ΕΚ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συµβουλίου, σχετικά µε τη διάθεση στην αγορά ειδών πυροτεχνίας Σύστηµα προστασίας και ασφάλισης της αγροτικής δραστηριότητας Οδικές εµπορευµατικές µεταφορές Ενεργειακοί Επιθεωρητές κτιρίων, λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρµανσης και εγκαταστάσεων κλιµατισµού Προσαρµογή της Ελληνικής νο- µοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδ.2008/68/ΕΚ του Ευρ. Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 24ης Σεπ σχετικά µε τις εσωτερικές µεταφορές επικίνδυνων εµπορευµάτων». Καθορισµός µέτρων ελέγχου και κυρώσεων για την εκτέλεση του αρ.1272/2008/εκ κανονισµού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου. SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

7 Απόφαση Αριθµ. Η.Π /2641/Ε1 03 (ΦΕΚ 1909 Β / ) Απόφαση Αριθµ / (ΦΕΚ 1852 Β / ) Απόφαση Αριθµ. Η.Π / 2959/ Ε103/ (ΦΕΚ 2030 Β / ) (Αφορά στις διαδικασίες δειγµατοληψίας και εξέτασης των δειγµάτων, χηµικών ουσιών, και αντικειµένων αρµοδιότητας του Γ.Χ.Κ. µειγµάτων που εκτελούνται κατά την διάρκεια επιθεωρήσεων από τα αρµόδια όργανα του Γ.Χ.Κ.). Καθορισµός Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισµένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα σε συµµόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 16ης εκεµβρίου 2008 «σχετικά µε Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) στον τοµέα της πολιτικής των υδάτων και σχετικά µε την τροποποποίηση και µετέπειτα κατάργηση των οδηγιών του Συµβουλίου 82/ 176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156 /ΕΟΚ, 84/491/ΕΟΚ και 86/280 /ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου», καθώς και για τις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων στα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα και άλλες διατάξεις Αναλυτικό Περιεχόµενο και Πληροφορίες του Μητρώου Αγροτών και Αγροτικών Εκµεταλλεύσεων Τροποποίηση της υπ αριθ /2632/2004 ΚΥΑ «Σύστη- µα εµπορίας δικαιωµάτων εκπο- µπής αερίων θερµοκηπίου σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ... κλπ» (Β 1931), όπως ισχύει, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της οδηγίας 2008/101/ΕΚ «για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ ώστε να ενταχθούν Ενηµέρωση οι αεροπορικές δραστηριότητες στο σύστηµα εµπορίας δικαιω- µάτων εκποµπής αερίων θερµοκηπίου εντός της Κοινότητας» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 19ης Νοεµβρίου 2008 καθώς και µε τις διατάξεις των παραγράφων 10 και 13 του άρθρου 1 της οδηγίας 2009/29/ΕΚ «για τροποποίηση της οδηγίας 2003/87 /ΕΚ µε στόχο τη βελτίωση και την επέκταση του συστήµατος εµπορίας δικαιωµάτων εκποµπής αερίων θερµοκηπίου της Κοινότητας» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23ης Απριλίου 2009 Απορρυπαντικά πλυντηρίου χωρίς φωσφορικά Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να απαγορευθεί η χρήση φωσφορικών αλάτων και να περιορίσει την περιεκτικότητα σε άλλα φωσφορικές ενώσεις που περιέχουν τα απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων. Το σχέδιο κανονισµού αποσκοπεί στη µείωση των φωσφορικών αλάτων που επικρατούν στα λύµατα και για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού. Το σχέδιο κανονισµού δε θίγει τα απορρυπαντικά για αυτόµατα πλυντήρια πιάτων και αυτά που χρησιµοποιούνται από επαγγελµατίες, καθώς δεν είναι ακόµη διαθέσιµες σε ολόκληρη την ΕΕ τεχνικά και οικονοµικά εφικτές εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανεξετάσει την κατάσταση όσον αφορά την αυτόµατη απορρυπαντικά πιάτων µέχρι το τέλος του 2014 [Commission proposal COM(2010) 597]. Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Έλεγχο της επισήµανσης απορρυπαντικών προϊόντων Αναλύσεις απορρυπαντικών Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2008 Επιθεωρήσεις εγκαταστάσεων SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

8 Ενηµέρωση Κοινοποιήσεις ουσιών στον ECHA: Μια καλή αρχή για το έτος Χηµείας Κοινοποίηση ουσιών πολύ υψηλής ανησυχίας σε αντικείµενα ως 1/6/11 Πάνω από τρία εκατοµµύρια κοινοποιήσεις σχετικά µε την ταξινόµηση και την επισήµανση επικίνδυνων ουσιών ανάγγειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις 4/1/2011, µε την έναρξη σχεδόν του έτους Χηµείας. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Χηµικών Προϊόντων (ECHA) έχει λάβει πάνω από 3 εκατοµµύρια κοινοποιήσεις που αφορούν την ταξινόµηση των χηµικών ουσιών βάσει των νέων κανόνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλες οι εταιρείες που κατασκευάζουν ή εισάγουν επικίνδυνες ουσίες που όφειλαν να κατατάξουν το αργότερο έως την 1η εκεµβρίου 2010, κοινοποίησαν στον ECHA ως τις 3 Ιανουαρίου 2011 τις σχετικές πληροφορίες. Η ταξινόµηση είναι ουσιαστικής σηµασίας για να καθοριστεί αν µια χηµική ουσία είναι επικίνδυνη για την υγεία και το περιβάλλον και να προσδιορισθούν οι πληροφορίες που πρέπει να περιλαµβάνονται στις ετικέτες των προϊόντων που χρησιµοποιούν οι εργαζόµενοι και οι καταναλωτές. Οι νέες διατάξεις που περιλαµβάνονται στους κανονισµούς για την ταξινόµηση, επισήµανση και συσκευασία των χηµικών προϊόντων (CLP), η οποία ευθυγραµµίζει το σύστηµα ταξινόµησης της ΕΕ σχετικά µε το σύστηµα οικουµενικής εναρµόνισης των Ηνωµένων Εθνών, στηρίζεται στην ανάγκη να υπάρχει ίδια περιγραφή για τους ίδιους κινδύνους, που περιγράφονται µε τον ίδιο τρόπο που αναγράφεται στην ετικέτα τους σε όλο τον κόσµο. Τα δεδοµένα αυτά θα βοηθήσουν στον ECHA να ετοιµάσει τον πρώτο ευρωπαϊκό κατάλογο των επικίνδυνων ουσιών και των ταξινοµήσεων. Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Tαξινόµηση/επισήµανση σύµφωνα µε το CLP Κοινοποίηση πληροφοριών στον ECHA ελτία εδοµένων Ασφαλείας Οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς αντικειµένων (έπιπλα, τα προϊόντα δοµικών κατασκευών, κλπ είδη ένδυσης) έχουν νοµική υποχρέωση να κοινοποιήσουν στον ECHA κάθε ουσία των αντικειµένων [που προκαλεί πολύ µεγάλη ανησυχία και περιλαµβάνεται στον κατάλογο των προς αξιολόγηση ουσιών (candidate list)] και περιέχεται πάνω από 0,1% κατά βάρος, και εάν η ποσότητα των ουσιών αυτών στα εν λόγω προϊόντα είναι πάνω από 1 τόνο ανά παρασκευαστή / εισαγωγέα κατ έτος. Η «candidate list» είναι ένας κατάλογος ουσιών που έχουν χαρακτηρστεί ως µεγάλης ανησυχίας, λόγω των επικίνδυνων ιδιοτήτων τους σε σχέση µε το περιβάλλον και / ή την ανθρώπινη υγεία. Οι εταιρείες θα πρέπει να κοινοποιήσουν ECHA την παρουσία τέτοιας ουσίας στα προϊόντα τους όχι αργότερα από 6 µήνες µετά την προσθήκη µιας τέτοιας ουσίας στον κατάλογο. Για τις ουσίες που περιλαµβάνονται στον κατάλογο υποψήφιων µέχρι την 1η εκεµβρίου 2010, οι σχετικές κοινοποιήσεις πρέπει να υποβληθούν όχι αργότερα από την 1η Ιουνίου Φουµαρικό διµεθύλιο & µόλυβδος σε..περιορισµό Το φουµαρικό διµεθύλιο (DMFu) είναι ουσία που χρησιµοποιείται σε αντικείµενα (όπως πχ υποδή- µατα, δερµάτινοι καναπέδες κ.α.) ως παράγοντας αποτροπής ανάπτυξης µούχλας. Εξαιτίας αναφορών δερµατοπαθειών ορίστηκε ανώτατο όριο το 0,1mg/kg. Καθώς ο µόλυβδος έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία των παιδιών και ο κίνδυνος απελευθέρωσης του από αντικείµενα που βάζουν στο στόµα τους είναι µεγάλος, έχει προταθεί ο περιορισµός της χρήσης του σε κοσµήµατα. Αναµένεται σχετική απόφαση τον Σεπτέµβριο του SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

9 Ενηµέρωση Αντιµετωπίζοντας τον... πυρετό του υδραργύρου Ο υδράργυρος έχει δυσµενείς επιδράσεις στην υγεία, όπως ανωµαλία του νευρικού συστήµατος, βλάβη στις εγκεφαλικές λειτουργίες, βλάβη στο DNA και χρωµοσωµικές ανωµαλίες, αλλεργικές αντιδράσεις, αρνητικές επιδράσεις στην αναπαραγωγή. Εξαιτίας της πτητικότητας του η είσοδος του στον οργανισµό δεν είναι µόνο δια της κατάποσης αλλά και της αναπνοής και των πόρων του δέρµατος. Επιπλέον παρουσιάζει βιοσυσσώρευση, ιδιαίτερα σε λιπώδεις ιστούς, µε αποτέλεσµα σε τρόφιµα όπως ψάρια ή κρεατοσκευάσµατα να καταγράφονται υψηλές συγκεντρώσεις. Η ανίχνευση του σε φυτικά προϊόντα οφείλεται σε προϊόντα ψεκασµού που περιέχουν υδράργυρο. O περιορισµός των εκποµπών υδραργύρου, τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και σε διεθνές επίπεδο, εγκρίθηκε το 2005 και οι 20 δράσεις που θεσπίστηκαν αποδίδουν καρπούς. Η πώληση των θερµοµέτρων πυρετού και άλλων οργάνων µέτρησης µε υδράργυρο, απαγορεύεται στην ΕΕ. Η επέκταση της απαγόρευσης πωλήσεων σε πρόσθετες συσκευές φροντίδας υγείας βρίσκεται υπό εξέταση, µέσω διαδικασιών που προβλέπει η νοµοθεσία REACH για τις χηµικές ουσίες. Επιπλέον, ο υδράργυρος δεν µπορεί πλέον να χρησιµοποιηθεί σε υλικά και κατασκευαστικά στοιχεία των οχηµάτων. Τα οδοντιατρικά αµαλγάµατα, είναι η δεύτερη µεγαλύτερη χρήση του υδραργύρου στην ΕΕ. Επί του παρόντος αξιολογούνται τα οφέλη και οι κίνδυνοι αυτής της χρήσης του υδραργύρου, σε όλο τον κύκλο ζωής του. Επίσης εκτιµάται η ανάγκη θέσπισης πρόσθετων µέτρων για τις µπαταρίες κυττάρων που περιέχουν υδράργυρο. Ο υδράργυρος περιέχεται επίσης στους συµπαγείς λαµπτήρες φθορισµού, που χρησιµεύουν στην εξοικονόµηση ενέργειας λαµπτήρων. Τον Σεπτέµβριο του 2010, η µέγιστη επιτρεπτή περιεκτικότητα σε υδράργυρο σε αυτούς τους λαµπτήρες στην ΕΕ µειώθηκε σηµαντικά. Η υγειονοµική διάταξηκαι συγκεκριµένα ο Αριθ. Γ1/443/1973 (ΦΕΚ Β 87) όπως τροποποιήθηκε από τις Γ4/1150/1978 (ΦΕΚ Β 937) και τη ΥΓ 2/80825/2006 (ΦΕΚ Β 120) περιγράφει τις αρχές κατασκευής και λειτουργίας των δεξαµενών κολύµβησης. Μερικά σηµεία που πρέπει να ελέγχονται για την καλή λειτουργία είναι τα κάτωθι: εγκαταστάσεις: αποδυτήρια, ντους, ποδόλουτρα, συνεισφέρουν σηµαντικά στη µείωση του µικροβιακού φορτίου και των αιωρούµενων σωµατιδίων έλεγχος εξοπλισµού για σκωρίες: αποτελεί ένδειξη διαλύσεων µετάλλων στο νερό συντήρηση των διυλιστηρίων του νερού και των αντλιών το προσωπικό που σχετίζεται µε τα κολυµβητικά νερά (πχ επόπτες, υπεύθυνοι καθαρισµού κλπ) θα πρέπει να έχουν βιβλιάρια υγείας ποιότητα νερού: Πισίνες Ξενοδοχείων: οι απαραίτητοι έλεγχοι χρήση κατάλληλων αλγοκτόνων χλωρίωση του νερού και έλεγχος του υπολειµµατικού χλωρίου (µεταξύ 0,4 και 0,7mg/l) και του ph (µεταξύ 7,20 και 8,20). Θα πρέπει να τηρείται βιβλίο, όπου θα καταγράφονται τουλάχιστον 2 µετρήσεις σε ηµερήσια βάση (πρωί απόγευµα) αλκαλικότητα νερού µεγαλύτερη από 40mg/l περιοδικός µικροβιολογικός έλεγχος (ανεπτυσσό- µενες αποικίες µικροβίων στους 37 0 C, αριθµός κολοβακτηριδίων, Ε.Coli) περιοδικός έλεγχος σιδήρου και µαγγανίου στο νερό Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Αναλύσεις ελέγχου ποιότητας νερού δεξαµενών κολύµβησης SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

10 Άρθρα Mέλι: Κατηγορίες µελιού, οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, επιµολυντές Περίληψη: Το µέλι αποτελεί σηµαντικό εγχώριο προϊόν, πλούσιο σε διαθρεπτική αξία. Στο άρθρο αναφέρονται τα κύρια χαρακτηριστικά κάθε κατηγορίας µελιού, οργανοληπτικά και ποιοτικά µε δυνατότητα αξιολόγησης της ποιότητας του µέσα από συγκεκριµένους δείκτες. Επισηµαίνονται επίσης οι πιθανοί επιµολυντές σε µέλι. Τέλος γίνεται αναφορά και για τη νοµοθεσία που διέπει το βιολογικό µέλι Το µέλι είναι ένα πυκνό διάλυµα απλών και σύνθετων σακχάρων, πρωτεϊνών, οργανικών οξέων, ενζύµων, ιχνοστοιχείων κ.α. Η ισορροπία των στοιχείων αυτών µέσα στο διάλυµα είναι δυναµική και επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, τόσο εσωτερικών (πχ δηµιουργία πυρήνων κρυστάλλωσης, υγρασία) όσο και εξωτερικών (είδος φυτού, θερµοκρασία, µελισσοκοµικές πρακτικές κλπ). 1. Κατηγορίες µελιού Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες µελιού: τα ανθόµελα, όπως θυµαρίσιο, ρεικίσιο, πορτοκαλιάς, ηλίανθου και βαµβακιού και τα µέλια από µελιτώµατα, όπως πευκόµελο, µέλι ελάτης και µέλι µελούρας (από διάφορα δέντρα δάσους). Το µέλι ανάλογα µε τον τρόπο παραγωγής ή/και παρουσίασης χαρακτηρίζεται µέλι κηρήθρας, µέλι µε τεµάχια κηρήθρας ή τεµάχια κηρήθρας µε µέλι, µέλι που περιέχει ένα ή περισσότερα τεµάχια µελιού κηρήθρας, µέλι στραγγισµένο, µέλι φυγοκεντρήσεως, µέλι πιέσεως και διηθηµένο µέλι. Το µέλι ζαχαροπλαστικής είναι το µέλι το οποίο είναι κατάλληλο για βιοµηχανικές χρήσεις ή ως συστατικό σε άλλα τρόφιµα που στη συνέχεια υφίστανται µεταποίηση. Μπορεί να παρουσιάζει ασυνήθιστη γεύση ή οσµή, ή να έχει αρχίσει να υφίσταται ή να έχει υποστεί ζύµωση, ή να έχει υπερθερµανθεί. Το 65% της ελληνικής παραγωγής είναι πευκόµελο. Οι χαµηλές συγκεντρώσεις αναγόντων σακχάρων προκάλεσαν παλαιότερα εµπορικά προβλήµατα αλλά πλέον στην νοµοθεσία εξετάζεται το άθροισµα γλυκόζης και φρουκτόζης. Η µικρή περιεκτικότητα σε γλυκόζη συνεπάγεται και τη βραδύτερη κρυστάλλωση του. Η υψηλή συγκέντρωση των ιχνοστοιχείων προσδίδουν στο πευκό- µελο ιδιαίτερη θρεπτική αξία. Το µέλι ελάτης έχει ιδιαίτερα χαµηλές συγκεντρώσεις σε γλυκόζη, που του προσδίδει αξία εµπορικής εκµετάλευσης για ανάµιξη µε άλλους τύπους µελιών. Το µέλι Ελάτης Μαιναλάου Βανίλιας αναγνωρίστηκε ως Προστατευόµενη Oνοµασία Προέλευσης µε τα χαρακτηριστικά του µελιού ελάτης και επιπλέον υγρασία 14-15,5% και φαινοµενική ζαχαρόζη 8-18%. Το υψηλό ph του µελιού έχει ως αποτέλεσµα τη βραδύτερη αύξηση της HMF. Έχει χαµηλά ανάγοντα σάκχαρα και σε ορισµένες περιπτώσεις το άθροισµα γλυκόζης και φρουκτόζης είναι κάτω από το όριο της νοµοθεσίας (45%). Το µέλι καστανιάς κατατάσσεται στα ανθόµελα (καθώς στρέφει αριστερόστροφα το επίπεδα πολω- µένο φως) µε χαρακτηριστικά µελιού µελιτώ- µατος. Χαρακτηριστικό του είναι οι υψηλές τιµές αγωγιµότητας, τέφρας, ph, ενζύµων. Το θυµαρίσιο µέλι αποτελεί το 10% της ελληνικής παραγωγής. Λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σε φρουκτόζη δίνει την αίσθηση καψί- µατος στον λάρυγγα. Σε ορισµένες περιπτώσεις το άθροιµα γλυκόζης και φρουκτόζης µπορεί να είναι κάτω από το όριο της νοµοθεσίας για τα µέλια νέκταρος (60%). Γενικά εµφανίζει υψηλές συγκεντρώσεις των ενζύµων προλίνη και διαστάση. Είναι ανοιχτόχρωµο και κρυσταλλώνει από 6-18 µήνες ανάλογα µε τον αµιγή χαρακτήρα του. Το ρεικίσιο µέλι (από φυτά της οικογένειας των ερεικωδών) σε ορισµένες περιπτώσεις εµφανίζει υγρασία πάνω από 20%. Η υπέρβαση αυτή γίνεται δεκτή ως εξαίρεση λόγω της ιδιοµορφίας του µελιού. Έχει χρώµα κοκκινωπό και υψηλή συγκέντρωση σε γλυκόζη µε αποτέλεσµα την ταχεία κρυστάλλωση του (1-3 µήνες). Το µέλι από ηλίανθο είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες αλλά η υψηλή υγρασία του συµβάλει στο γρήγορο ξίνισµα του. Το µέλι από βαµβάκι ξεχωρίζει για το ανοιχτό SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

11 χρώµα του σε αντίθεση µε τα µέλια µελιτώµατος και παρουσιάζει σηµαντική βακτηριοκτόνο δράση εξαιτίας της υψηλής συγκέντρωσης του υπεροξειδίου του υδρογόνου. Το µέλι εσπεριδοειδών χαρακτηρίζεται από το άρωµα του αλλά και από τη χαµηλή περιεκτικότητα σε διαστάση. Για το λόγο αυτό είναι αγορανοµικά αποδεκτό µέλι εσπεριδοειδών µε τιµές διαστάσεις 3DN, εφόσον όµως η HMF<15mg/kg. 2. Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά α) Χρώµα: Το χρώµα είναι αντιπροσωπευτικό της φυτικής του προέλευσης: Το µέλι που προέρχεται από πορτοκαλιές και βαµβάκια είναι ανοιχτόχρωο προς λευκό, από ερείκη κοκκινωπό, από ηλίανθο κιτρινωπό, από θυµάρι ξανθό και από καστανιά σκουρόχρωο προς µαύρο (Εικ. 1). Το χρώµα επηρεάζεται από τους παρακάτω παράγοντες: ταχύτητα συλλογής, µελισσοκοµικοί χειρισµοί, υγρασία, φιλτράρισµα, διαύγαση, έκθεση του µελιού στον αέρα, συσκευασία, θέρµανση, χρόνος και συνθήκες αποθήκευσης. Εικόνα 1: Το χρώµα διαφόρων τύπων µελιού β) Κρυστάλλωση: Γίνεται ανοµοιόµορφα, όπου σχηµατίζονται στη µάζα του µελιού χοντροί κρύσταλλοι, οι οποίοι καταβυθίζονται και στην επιφάνεια αυξάνεται η υγρασία µε αποτέλεσµα τη ζύµωση (ξύνισµα) του προϊόντος και οµοιόµορφα όπου σχηµατίζονται µικροί κρύσταλλοι, οι οποίοι κατανέµονται οµοιόµορφα και περιορίζεται ο κίνδυνος ζύµωσης. Το µέλι, ανόλογα µε την φυτική του προέλευση και την χηµική του σύνθεση, κρυσταλλώνει γρήγορα, αργά ή και καθόλου. Η κρυστάλλωση εξαρτάται επίσης από: τη συγκέντρωση της γλυκόζης, την υγρασία, την ύπαρξη πυρήνων συµπύκνωσης (γύ- ρη, κεριά, κρύσταλλοι γλυκόζης και άλλα στερεά), τη θερµοκρασία διατήρησης. Ως δείκτης κρυστάλλωσης χρησιµοποιείται κυρίως ο λόγος γλυκόζη/υγρασία και δευτερευόντως, η γλυκόζη, ο λόγος (γλυκόζη-υγρασία)/φρουκτόζη, και ο λόγος φρουκτόζη/γλυκόζη. Η αποµάκρυνση των πυρήνων κρυστάλλωσης, η αποθήκευση σε σωστή θερµοκρασία και η ρευστοποίηση µε θέρµανση ή υπερήχους είναι µερικές πρακτικές αντιµετώπισης του προβλήµατος. γ) Ζύµωση: οφείλεται σε ωσµώφιλους ζυµοµύκητες που µπορεί να προκαλέσουν διόγκωση του µελιού, άφρισµα, ξίνισµα. Η ζύµωση επηρεάζεται από την υγρασία του µελιού, τη θερµοκρασία επεξεργασίας και συντήρησης του µελιού, την εφαρ- µογή ορθής µελισσοκοµικής πρακτικής. δ) Ιξώδες: Η ρευστότητα του µελιού εξαρτάται από τη φυτική του προέλευση (πχ το µέλι ερείκης έχει πολύ υψηλό ιξώδες), τη χηµική του σύνθεση, την περιεκτικότητά του σε υγρασία και την θερµοκρασία διατήρησης. ε) Πυκνότητα: Αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την επεξεργασία και τυποποίηση, καθώς µέλια µε διαφορετική πυκνότητα δεν αναµιγνύονται εύκολα και ξεχωρίζουν µε µορφή διαφόρων στρωµάτων στη µάζα του προϊόντος. 3. Ποιοτικά χαρακτηριστικά Στην Οδ. 110/2001/ΕΚ (και στον ΚΤΠ) ορίζονται κατά είδος µελιού συγκεκριµένα όρια στο άθροισµα γλυκόζη+φρουκτόζη, στη σακχαρόζη, στην υγρασία, στα µη υδατοδιαλυτά, στη αγωγιµότητα, στην υδροξυµέθυλοφουρφουράλη (HMF) και στο δείκτη διαστάσης. Επίσης στον ΚΤΠ δίνονται οι προδιαγραφές των αµιγών ελληνικών µελιών. Η ΗΜF παράγεται κατά την υδρόλυση της φρουκτόζης σε όξινο περιβάλλον και είναι βασικό κριτήριο φρέσκου και καλοδιατηρηµένου µελιού. Η τιµή της αυξάνεται µε την πάροδο του χρόνου, τη θέρµανση και άλλους παράγοντες. Η διαστάση είναι ένα ένζυµο που διασπά το άµυλο και χρησιµοποιείται για τον έλεγχο νοθείας. Καταστρέφεται µε τη θερµοκρασία και επηρεάζεται από το χρόνο και τις συνθήκες αποθήκευσης. Η ιµβερτάση, αν και δεν αναφέρεται στον ΚΤΠ σε πολλές χώρες αποτελεί σηµαντικό δείκτη για τη SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

12 φρεσκότητα του µελιού καθώς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο ένζυµο στη θερµοκρασία και τις κακές αποθυκευτικές συνθήκες. Η προλίνη χρησιµοποιείται ως δείκτης ωριµότητας του µελιού και σε µερικές περιπτώσεις ως δείκτης νοθείας σακχάρων. Η αγωγιµότητα αποτελεί µια από τις βασικές ιδιότητες για το διαχωρισµό των µελιών σε ανθό- µελα και µελιτώµατα. Η ειδική στροφική ικανότητα του επίπεδα πολω- µένου φωτός (specific rotation) χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό των µελιών ανθέων και µελιτωµάτων. Στον Πίνακα 1 καταγράφονται οι µέσες τιµές των ποιοτικών χαρακτηριστικών για ορισµένες κατηγορίες µελιών. Στο µέλι δεν επιτρέπεται η προσθήκη συστατικών και πρόσθετων, ούτε η τεχνητή τροποποίηση της οξύτητάς του καθώς και η θέρµανση µε αποτέλεσµα την καταστροφή ή τη σηµαντική αδρανοποίηση των φυσικών ενζύµων. Πίνακας 1: Ποιοτικά χαρακτηριστικά ελληνικών µελιών (µέσες τιµές) πευκόµελο ελατόµελο καστανιάς θυµαρίσιο εσπεριδοειδών υγρασία% τέφρα% ph HMF ppm γλυκόζη% φρουκτόζη% γλυκόζη + φρουκτόζη ανάγοντα σάκχαρα σουκρόζη% ελ. οξύτητα meq/kg συν. οξύτητα meq/kg χρώµα 560nm αγωγιµότητα ms/cm διαστάση DN ιµβερτάση ΙΝ προλίνη mg/kg Επιµολύνσεις υο είναι οι τρόποι ρύπανσης του µελιού από τις διάφορες δραστικές ουσίες. Ο άµεσος τρόπος, που αφορά κτηνιατρικά φάρµακα που χρησιµοποιεί ο µελισσοκόµος και ο έµµεσος τρόπος, από µεταφορά ουσιών από τις ίδιες τις µέλισσες κατά τη συλλογή νέκταρος, γύρης, νερού κλπ. Μέταλλα όπως ο µόλυβδος (Pb), το κάδµιο (Cd), ο χαλκός (Cu) κ.ά. έχουν βρεθεί σε προϊόντα κυψέλης, σε χαµηλές συγκεντρώσεις. Ακαρεοκτόνα που χρησιµοποιούνται στη µελισσοκοµία είναι: το amitraz (µη εγκεκριµένο), το coumaphos, το cymidazole, το flumethrin (η βαρρόα έχει πλέον αποκτήσεις ανθεκτικούς κλώνους), το tau fluvalinate, bromopropylate (µη εγκεκριµένο) και το malathion. Όσον αφορά τα αντιβιοτικά η κάθε µορφή χρήσης τους κρίνεται πλέον παράνοµη διότι οδηγεί στην γρήγορη εµφάνιση ανθεκτικών στελεχών, και στην ανάγκη νέων φαρµάκων προς αντικατάσταση των παλιών. Μερικά από αυτά τα αντιβιοτικά είναι: το chloramphenicol το οποίο δεν έχει χρησιµοποιηθεί στην Ελλάδα, η oxytetracycline, το sulfathiazole, η streptomycin και το fumagillin. Στην παγκόσµια µελισσοκοµία χρησιµοποιήθηκαν και άλλα αντιβιοτικά όπως η τυλοσύνη, οι β-λακτάµες και η ερυθροµυκίνη. 5. Βιολογικό µέλι Ο χαρακτηρισµός βιολογικό µέλι σχετίζεται µε τα χαρακτηριστικά της µεταχείρισης των κυψελών, το περιβάλλον, τις συνθήκες συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης του µελιού και αναφέρεται στον Καν. 1804/99/ΕΚ. Ο κανονισµός αναφέρει ότι µόνο η βορροάτωση απαιτεί φαρµακευτική αγωγή (µε µυρµηκικό, γαλακτικό, οξικό, οξαλικό οξύ, µενθόλη, θυµόλη, ευκαλυπτόλη). Επίσης αναφέρεται η σηµαντικότητα της επιλογής θέσης για τα µελίσια και της τεκ- µηρίωσης της «καταλληλότητας» της περιοχής για βιολογική γεωργία. Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Χηµικές αναλύσεις σε µέλι Μελέτες HACCP/ ΙSO Έλεγχο της επισήµανσης των προϊόντων SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

13 Άρθρα Yλικά συσκευασίας σε επαφή µε τρόφιµα Περίληψη: Η συσκευασία παίζει σηµαντικό ρόλο στη βιοµηχανία τροφίµων. Τα υλικά συσκευασίας που έρχονται σε επαφή µε τρόφιµα πρέπει να πληρούν συγκεκριµένες προδιαγραφές. Στο άρθρο περιγράφονται οι κατηγορίες των υλικών, η νοµοθεσία που τα διέπει και η επισήµανση που πρέπει να φέρουν. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις παραµέτρους που επηρεάζουν την ασφάλεια των τροφίµων Ως συσκευασία ορίζεται η εισαγωγή προϊόντων, τεµαχίων ή πακέτων σε µία κλειστή σακούλα, κιβώτιο, κονσέρβα, µπουκάλι, σωληνάριο ή κάθε άλλη µορφή περιέκτη, µε σκοπό την εκπλήρωση µίας ή περισσοτέρων από τις εξής λειτουργίες: προστασία, συντήρηση, ενηµέρωση καταναλωτή, πρακτικότητα και αποδοτικότητα. Τα υλικά και αντικείµενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή µε τρόφιµα, συµπεριλαµβανοµένων των ενεργών* και των νοηµόνων υλικών και αντικειµένων, κατασκευάζονται σύµφωνα µε τις ορθές πρακτικές κατασκευής ώστε, υπό τις κανονικές ή προβλεπόµενες συνθήκες χρήσης τους, να µην µεταφέρουν στα τρόφιµα ουσίες σε ποσότητα ικανή να θέσει σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών, να τροποποιήσουν τη σύσταση των τροφίµων ή να επιφέρουν αλλοίωση στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους. Για τα παραπάνω υλικά ή το συνδυασµό τους ή για τα ανακυκλωµένα υλικά και αντικείµενα που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή των εν λόγω υλικών και αντικειµένων, έχουν θεσπιστεί ειδικά µέτρα µεταξύ των οποίων: κατάλογος των επιτρεποµένων ουσιών προς χρήση στην παραγωγή υλικών και αντικειµένων κριτήρια καθαρότητας ειδικά όρια µετανάστευσης καθολικό όριο µετανάστευσης * ενεργά υλικά και αντικείµενα που έρχονται σε επαφή µε τρόφιµα: αυτά που προορίζονται να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής ή να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν την κατάσταση του συσκευασµένου τροφίµου και σχεδιάζονται έτσι, ώστε να περιέχουν συστατικά τα οποία ελευθερώνουν ή απορροφούν ουσίες από τα συσκευασµένα τρόφιµα ή το περιβάλλον τους ιχνηλασιµότητα Οι εταιρείες παραγωγής υλικών συσκευασίας υποχρεούνται να εφαρµόζουν ένα αποτελεσµατικό και τεκµηριωµένο σύστηµα διασφάλισης της ποιότητας, σύµφωνα µε τον Καν. 2023/2006. Ιδιαίτερα σηµεία της ορθής παρασκευαστικής πρακτικής είναι ο έλεγχος των κινδύνων από τα εκτυπωτικά µελάνια και η διασφάλιση της ποιότητας για διεργασίες ανακύκλωσης και παραγωγής αντικειµένων απο ανακυκλωµένο πλαστικό. Το βασικό νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τα υλικά συσκευασίας σε επαφή µε τα τρόφιµα δίνεται παρακάτω: Υλικά σε επαφή µε τρόφιµα (Καν. 1935/04/ΕΚ) Κανονισµός - πλαίσιο Ορθή Πρακτική Παραγωγής (Καν. 2023/06/ΕΚ) χαρτί-χαρτόνι, γυαλί, ξύλο, φελλός, κηροί, καουτσούκ, βερνίκια-επιστρώσεις, σιλικόνες, υφάνσιµα, µέταλλα-κράµµατα, ρητίνες, τυπογραφικά µελάνια, συνδετικά, κόλλες αναγ. κυτταρίνη (Καν. 42/07/ΕΚ) κεραµικά (Οδ. 500/84/ΕΟΚ Οδ 31/05/ΕΚ) ελαστοµερή (Οδ. 11/93/ΕΟΚ) ενεργά & έξυπνα υλικά (Καν. 450/09/ΕΚ) πλαστικά υλικά: -είδη & προσοµοιωτές (Οδ. 72/02/ΕΚ και οι τροποποιήσεις του) -βινυλοχλωρίδιο (Οδ. 142/78/ΕΟΚ, Οδ. 766/80/ΕΟΚ, Οδ.432/81/ΕΟΚ) -πλαστικοποιητές (Οδ. 372/07/ΕΚ) -µετανάστευση (Οδ. 572/85/ΕΚ, Οδ. 711/ 82/ΕΟΚ και τροποποιήσεις της) -από ανακύκλωση (Καν. 282/08/ΕΚ) -εποξεικά παράγωγα (Οδ. 1895/05/ΕΚ) Σηµείωση: Η Οδ.72/02/ΕΚ καταργείται από την 1 η /5/2011 και τίθεται σε εφαρµογή ο Καν.10/11/ΕΚ Σχήµα 1: Νοµοθεσία υλικών σε επαφή µε τρόφιµα SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

14 Στα κεραµικά υλικά χρησιµοποιείται ο µόλυβδος (Pb) στο υάλωµα, για να κατεβάζει τη θερµοκρασία και το κάδµιο (Cd) που προστίθεται συχνά κατά το χρωµατισµό. Τα µέταλλα αυτά δύναται να µεταναστεύσουν από τα κεραµικά υλικά κατά την πλήρωση τους µε όξινα τρόφιµα και ποτά. Για το λόγο αυτό ορίζονται όρια µετανάστευσης του Pb και του Cd σύµφωνα µε τον ΚΤΠ (ΕΝ 1388). Τα µεταλλικά σκεύη που έρχονται σε επαφή µε τρόφιµα, κατασκευάζονται από ανοξείδωτο χάλυβα (µε χρώµιο >12%), επικασσιτερωµένο χάλυβα (λευκοσιδηρά δοχεία), από αλουµίνιο και κράµατα του, από κασσίτερο και από χαλκό και ψευδάργυρο, µόνο για δοχεία απόσταξης οινοπνευµατωδών ποτών. Τα σκεύη πρέπει να είναι σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ 601/602 (για το αλουµίνιο) και ΕΝ και ISO 8442 (για τον ανοξείδωτο χάλυβα), ISO (για τα επικασσιτερωµένα). Στον ΚΤΠ ορίζονται τα όρια για το αλουµίνιο, το επεξεργασµένο αλουµίνιο, τα κράµατα και τα χυτά κράµατα του αλουµινίου, για τον ανοξείδωτο χάλυβα και για τον κασσίτερο. Επίσης ελέγχεται η περιεκτικότητα τους σε Pb, Cd, As. Για τρόφιµα ισχυρώς όξινα (ph<2) ή για τρόφιµα που συντηρούνται σε ξύδι, άλµη ή αλάτι, χρησιµοποιούνται µόνο επισµαλτωµένα κυτία µε τις προδιαγραφές που διέπουν τα κεραµικά. Τα λεκοσιδηρά δοχεία διακρίνονται σε Τύπου L (µικρή περιεκτικότητα µεταλλοειδών) µε χρήση σε πολύ διαβρωτικά προϊόντα όπως χυµοί µήλων, τουρσιά, κλπ, σε Τύπου MR (µεγαλύτερη περιεκτικότητα Ρ και Cu) µε χρήση σε µετρίως διαβρωτικά προϊόντα όπως ροδάκινα, εσπεριδοειδή κλπ, και σε Τύπου MC (περισσότερος P): σε λιγότερο διαβρωτικά προϊόντα όπως µπιζέλια, κρέας, κλπ. Το γυαλί παρασκευάζεται από CaCO 3, SiO 2, Na 2 CO 3 και Al 2 O 3, ενώ σε χρωµατιστές φιάλες χρησιµοποιούνται µεταλλικά οξείδια, σουλφίδια και σεληνίδια. Το γυαλί εµφανίζει ιδιαίτερη χηµική αδράνεια και δεν επηρεάζεται από τα τρόφιµα και ποτά που περιέχει. Ο κίνδυνος στους γυάλινους περιέκτες είναι κυρίως φυσικός (ραγίσµατα, τεµάχια γυαλιού εντός της φιάλης κλπ). Κίνδυνος στις γυάλινες φιάλες µπορεί να προκύψει και από τα πώµατα τα οποία αν έχουν παρεµβύσµατα από PVC είναι πιθανό να υπάρξει µετανάστευση φθαλικών εστέρων. Ο φελλός προέρχεται από το φελλοφόρο δρυ που ευδοκιµεί στη Μεσόγειο. Αποτελείται από σουβερίνη (45%), ουσία από οργανικά οξέα µε C>18, λιγνίνη (27%), κυτταρίνη και πολυσακχαρίτες (12%), ταννίνες (6%), κηρώδεις ουσίες (5%) που προσφέρουν στο φελλό αδιαπερατότητα, και άλλες ουσίες, όπως άλατα, νερό, γλυκερίνη. Η επιφάνεια τους συνήθως επεξεργάζεται µε παραφίνη, σιλικόνες ή γαλακτώµατα. Τα συνήθη ελαττώµατα του φελλού οφείλονται στην κακή ποιότητα του, σε µηχανικά αίτια (ταπωτικές µηχανές), σε σκώληκες του φελλού, υπεύθυνους για τη γεύση µούχλας που αποκτά ο οίνος. Η γεύση αυτή οφείλεται στη δράση µυκήτων που προέρχονται από το φελλό και επιδρούν στις χλωροφαινόλες (ουσίες που χρησιµοποιούνται για την αντιπαρασιτική προστασία του φελλού) µε αποτέλεσµα το σχηµατισµό ενώσεων (πυραζίνες, χλωροανισόλες) µε χαρακτηριστικά µούχλας. Οι µεµβράνες στη συσκευασία τροφίµων είναι µεµβράνες οξεικής κυτταρίνης, οι οποίες είναι µετρίως διαπερατές από αέρια και υδρατµούς και έχουν εφαρµογή σε συσκευασία φρούτων και λαχανικών και οι µεµβράνες αναγεννηµένης κυτταρίνης (σελοφάν) οι οποίες έχουν καλή αδιαπερατότητα σε αέρια και οσµές και υψηλή διαπερατότητα σε υδρατµούς. Οι µεµβράνες αναγεννηµένης κυτταρίνης είναι λεπτά φύλλα από κυτταρίνη που δύναται να επικαλυφθούν από τη µια ή και τις δύο όψεις τους. Για τις µεµβράνες αυτές (επιχρισµένες και µη) ορίζονται στην Οδ. 42/2007/ΕΚ οι επιτρεπτές α ύλες και τα όρια χρήσης τους. Τα χαρτιά συσκευασίας τροφίµων περιέχουν συνθετικές κόλλες, µελάνια εκτύπωσης και δύναται να αποτελέσουν πηγές για φθαλικούς εστέρες. Στον ΚΤΠ ορίζονται όρια για: Cd, Pb, Hg, πενταχλωροφαινόλη σε χαρτί/χαρτόνι που έρχεται σε επαφή µε τρόφιµα. Ενεργή είναι η συσκευασία που µεταβάλλει τις συνθήκες στο περιβάλλον του τροφίµου, µε σκοπό την αύξηση της διάρκειας ζωής του ή τη βελτίωση της ασφάλειας του. Πχ συσκευασίες που αποµακρύνουν το Ο 2, το αιθυλένιο, την υγρασία, απελευθερώνουν αντιοξειδωτικά ή αντιµικροβιακές ουσίες, συσκευασίες τροποποιηµένης ατµόσφαιρας ΜΑΠ φρέσκων φρούτων και λαχανικών και ενεργές συσκευασίες τροφίµων για φούρνους µικροκυµµάτων. SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

15 Μια έξυπνη συσκευασία, προσφέρει οφέλη στον καταναλωτή για τη χρήση του προϊόντος, πχ ένας δείκτης θερµοκρασίας-χρόνου για πληροφόρηση αναφορικά µε την ποιότητα του τροφίµου, ένας βιοαισθητήρας για την ανάπτυξη µικροβίων στο τρόφιµο κλπ. Τα σκεύη σιλικόνης (πχ φόρµες ψησίµατος) έχουν γίνει ιδιαίτερα αποδεκτά λόγω των αντικολλητικών ιδιοτήτων τους. Σε δοκιµές ειδικής µετανάστευσης µε ισχυρό διαλύτη εκχύλισης µεταναστεύουν πολυσιλοξάνια. Για τα πλαστικά υλικά και αντικείµενα η Οδηγία 72/02/ΕΚ πλέον καταργείται από την 1 η /5/2011 και τίθεται σε ισχύ ο Καν 10/11/ΕΚ. Ο κανονισµός δεν εφαρµόζεται για σιλικόνες, καουτσούκ και ιονανταλλακτικές ρητίνες. Οι απαιτήσεις επισήµανσης και ανιχνευσιµότητας καλύπτονται από τον Καν. 1935/04/ΕΚ ενώ οι απαιτήσεις ορθής πρακτικής παρασκευής µε τον Καν. 2023/06/ΕΚ. Μόνο οι ουσίες που περιέχονται στον «ενωσιακό κατάλογο» του κανονισµού επιτρέπεται να χρησιµοποιούνται στα πλαστικά αντικείµενα σε επαφή µε τα τρόφιµα. Στις ειδικές απαιτήσεις για τις ουσίες ανήκουν τα όρια ειδικής µετανάστευσης, τα όρια συνολικής µετανάστευσης και οι αντίστοιχοι προσοµοιωτές και οι περιορισµοί και προδιαγραφές ορισµένων ουσιών. Επίσης ορίζονται γενικοί περιορισµοί για τα πλαστικά υλικά και αντικείµενα που αφορούν µέταλλα όπως Co, Ba, Cu, Fe, Li, Mn, Zn και πρωτοταγείς αρωµατικές αµίνες Η επισήµανση των υλικών συσκευασίας αναφέρεται στον ΚΤΠ για τα υλικά που προορίζονται να έρθουν σε επαφή µε τρόφιµα. Θα πρέπει να έχουν: την κατάλληλη σήµανση (να αναγράφεται «κατάλληλο για τρόφιµα» ή ειδική µνεία πχ µηχανή καφέ, φιάλη κρασιού, κουτάλι σούπας ή το σήµα που φαίνεται παρακάτω) τα στοιχεία του κατασκευαστή ή του µεταποιητή ή του υπεύθυνου πωλητή στην ΕΕ, τους ειδικούς όρους χρήσης τους, εφόσον προ- βλέπονται τέτοιοι όροι τον αριθµό και την ηµεροµηνία έκδοσης απόφασης του ΑΧΣ (Ανώτατο Χηµικό Συµβούλιο) Ειδικότερα για τα ενεργά και νοήµονα υλικά, σύµφωνα µε τον Καν. 450/09/ΕΚ, θα πρέπει να χρησιµοποιείται το παρακάτω η φράση «Να µην καταναλωθεί» και εφόσον είναι εφικτό η παρακάτω εικόνα: Επίσης, συχνά στη συσκευασία εµφανίζονται εικονογράµµατα που δηλώνουν το είδος του πλαστικού υλικού, προς διευκόλυνση της ανακύκλωσης αυτού ή το ποσοστό ανακυκλώσιµου υλικού που περιέχεται στη συσκευασία κ.α. που αναφέρονται παρακάτω: 1. Τερεφθαλικό πολυαιθυλενίου (ΡΕΤ) 2. Υψηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο 3. Πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) 4. Χαµηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο 5. Πολυπροπυλενιο 6. Πολυστυρενιο 7. Άλλα πλαστικά Έχει κατασκευαστεί από πχ 20% ανακυκλώσιµο υλικό green dot: συµµετοχή σε κάποιο συλλογικό σύστηµα ανακύκλωσης υλικών συσκευασίας (µε οικονοµικό αντίτιµο) Προϊόντα που προέρχονται από ανακυκλωµένη πρώτη ύλη Ανακυκλώσιµο γυαλί Ανακυκλώσιµο αλουµίνιο Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Αναλύσεις σε υλικά συσκευασίας Πιστοποίηση της ορθής πρακτικής παραγωγής και του συστήµατος διασφάλισης ποιότητας κατά ISO 9001 Μελέτες διαχείρισης αποβλήτων SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

16 Άρθρα Προβλήµατα από την ποιότητα του νερού σε µηχανολογικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Μέρος Α : επικαθήσεις Περίληψη: Το νερό αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της καλής λειτουργίας βιοµηχανιών, βιοτεχνιών, ξενοδοχείων και πολλών άλλων επιχειρήσεων, καθώς και οικειών. Συχνά εµφανίζονται προβλήµατα σε µηχανολογικό εξοπλισµό και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Στο άρθρο αυτό αναπτύσσεται το φαινόµενο των επικαθήσεων και ο τρόπος αντιµετώπισης τους. Το νερό αποτελεί το βασικότερο αγαθό. Μπορεί να το γνωρίζουµε ως µόριο µε τη δοµή H 2 O, ωστόσο στη φύση δεν υπάρχει νερό µε τη µορφή αυτή, καθώς στην ουσία υπάρχουν υδατικά διαλύµατα, στα οποία έχουν διαλυθεί πλήθος αλάτων και άλλων ουσιών. Το νερό εποµένως κάθε περιοχής επηρεάζεται από τη γεωµορφία της. Στη διάρκεια του υδρολογικού κύκλου, το νερό έρχεται σε επαφή µε πετρώµατα από τα οποία διαλύονται ανόργανα άλατα. Τα άλατα αυτά µαζί µε τα άλατα που εκπλένονται από το έδαφος και τα ιζήµατα διαµορφώνουν το νερό της κάθε περιοχής. Αναµφισβήτητα η ανθρώπινη δραστηριότητα (βιο- µηχανίες, οικείες, δρόµοι κλπ) επιδρά στην ποιότητα του νερού τόσο από φυσικοχηµικής όσο και από µικροβιολογικής άποψης. Οι παράµετροι που επιδρούν στην ποιότητα του νερού αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 1: Παράµετροι που επιδρούν στην ποιότητα του νερού Οργανοληπτικές παράµετροι Χρώµα Γεύση Οσµή Θολότητα Φυσικοχηµικές παράµετροι Θερµοκρασία Αγωγιµότητα ιαλ/νο Ο 2 ph Χλωριούχα Θειικά Πυριτικά Όξιναανθρακικά Ανθρακικά Ασβέστιο Μαγνήσιο Νάτριο Κάλιο Αργίλιο ολική σκληρότητα Στερεό υπόλειµµα Ανεπιθύµητες ουσίες Nιτρικά Nιτρώδη Αµµώνιο Άζωτο ολικό Φώσφορος Λίπη-έλαια Ολικός Οργανικός Άνθρακας Οξειδωσιµό-τητα (ΚΜnO 4 ) Επιφανειοδραστικά Φαινόλες Βόριο Σίδηρος Μαγγάνιο Χαλκός Ψευδάργυρος Φθόριο Άργυρος Υπολ. Χλώριο Τοξικές ουσίες Κάδµιο Μόλυβδος Αρσενικό Χρώµιο ολικό Χρώµιο Εξασθενές Πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες Υδράργυρος Κυανούχα Αντιµόνιο Νικέλιο Παρασιτοκτόνα Η ποιότητα του νερού πέρα από τα προβλήµατα που µπορεί να δηµιουργήσει στην ανθρώπινη υγεία και την παραγωγή ασφαλών τροφίµων, επιδρά σηµαντικά στον µηχανολογικό εξοπλισµό και τις υδραυλικές εγκαταστάσεις βιοµηχανιών, ξενοδοχείων και οικιών, µε δύο κύρια φαινόµενα: τις επικαθήσεις και τη διάβρωση (θα αναπτυχθεί στο επόµενο τεύχος ως µέρος Β του άρθρου). Επικαθήσεις είναι η συσσώρευση υλικών µεταφερόµενων µε ρευστό µέσο, σε επιφάνειες που έρχονται σε επαφή µε το υγρό (κυρίως το νερό). Οι επικαθήσεις εξαρτώνται από πλήθος παραγόντων όπως η σύσταση του νερού, θερµοδυναµικά φαινόµενα και η διάβρωση. ιακρίνονται στις κάτωθι περιπτώσεις: Επικαθήσεις κρυστάλλωσης (precipitation fouling): οφείλονται στην µείωση της διαλυτότητας αλάτων, η διαλυτότητα των οποίων είναι αντίστροφα ανάλογη µε τη θερµοκρασία (πχ CaCO 3 ) Σωµατιδιακές επικαθήσεις (particulate fouling): οφείλονται στην εναπόθεση σωµατιδίων Ολικά διαλυτά αιωρούµενα που υπάρχουν ή δηµιουργούνται στο νερό. στερεά SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

17 Επικαθήσεις χηµικής αντίδρασης (chemical reaction fouling): οφείλονται σε αντιδράσεις που συµβαίνουν στην επιφάνεια χωρίς όµως να συµµετέχει στην αντίδραση το υλικό της επιφάνειας. Επικαθήσεις διάβρωσης (corrosion fouling): οφείλονται στα προϊόντα διάβρωσης της επιφάνειας Βιολογικές επικαθήσεις (biological fouling): οφείλονται σε εναποθέσεις και ανάπτυξη µικροοργανισµών σε επιφάνειες όπως πχ άλγη, βακτήρια κλπ. Οι συνηθέστερες επικαθήσεις είναι επικαθήσεις κρυστάλλωσης. ηµιουργούνται συνήθως εξαιτίας υπερκορεσµού που προκαλείται από µεταβολές της θερµοκρασίας, όπως: εξάτµηση µέρος του νερού και εποµένως αύξηση της συγκέντρωσης του άλατος, αύξηση της θερµοκρασίας διαλύµατος που περιέχει άλας µε αντίστροφη διαλυτότητα (αντίστροφα ανάλογης της θερµοκρασίας) όπως CaCO 3, CaSO 4, πάνω από τα όρια διαλυτότητας, µείωση της θερµοκρασίας διαλύµατος που περιέχει άλας µε κανονική διαλυτότητα., κάτω από τα όρια διαλυτότητας Ο υπερκορεσµός δηµιουργεί πυρήνες κρυστάλλωσης (πυρηνογένεση) και ακολούθως την ανάπτυξη των κρυστάλλων. Πυρήνες κρυστάλλωσης µπορεί να αποτελέσουν τα ιόντα του άλατος ή και ξένα προς το άλας σωµατίδια. Για παράδειγµα κατά τη θέρµανση του νερού οι παρακάτω ισορροπίες µετακινούνται προς τα δεξιά: CO 2 (aq) CO 2 (g) H 2 CO 3 H 2 O + CO 2 (aq) H + + HCO 3 - H 2 CO 3 HCO 3 - H + + CO 3 2- Ca 2+ + CO 3 2- CaCO 3 (s) Επίσης, µε τη µείωση της θερµοκρασίας αυξάνεται ο λόγος CO 3 2- / HCO 3 - µε αποτέλεσµα την παραγωγή περισσότερου CaCO 3 (s) απ ότι κατά τη θέρµανση του νερού. Για τον προσδιορισµό της πιθανότητας επικαθήσεων αλάτων ανθρακικού ασβεστίου, χρησιµοποιούνται ο δείκτης κορεσµού Langelier (LSI) και ο δείκτης σταθερότητας του Ryznar (SI): LSI = ph ph s, όπου ph s = pk a2 - pk sp + p[ca 2+ ] + p[hco 3 - ] - logγ Ca - logγ ΗCO3 SI = 2pH s ph Αν ο LSI παίρνει τιµές αρνητικές αυτό αποτελεί ένδειξη διάβρωσης (ιδιαίτερα για τιµές αρνητικότερες του -0,5). Οι θετικές τιµές αντίστοιχα αποτελούν ένδειξη επικάθησης (ιδιαίτερα για τιµές µεγαλύτερες από 0,5). Τιµές SI µεγαλύτερες από 7 αποτελούν ένδειξη διάβρωσης, ενώ µικρότερες από 6 αποτελούν ένδειξη απόθεσης. Αντιµετώπιση επικαθήσεων: Το πρώτο βήµα είναι η αναγνώριση των επικαθήσεων. Αυτό γίνεται µε εξέταση του νερού και των επικαθήσεων. Καθώς οι επικαθήσεις επηρεάζονται από τη σύσταση και την ποιότητα του νερού, το υλικό και τη θερµοκρασία του τοιχώµατος, είναι εύλογο ότι αυτές οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι διαθέσι- µες. Ακολούθως γίνεται επιλογή µεθόδου µε βάση το είδος της επικάθησης. Πίνακας 2: Μέθοδοι αντιµετώπισης επικαθήσεων είδος επικάθησης SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ σωµατιδιακές κρυστάλλωσης διάβρωσης βιολογικές χηµικής αντίδρασης µέθοδος διήθηση συσσωµάτωση αποσκλήρυνση ιονταλλαγή διαχωριστές αποµάκρυνση Ο 2 διασπαρτικά βιοκτόνα έλεγχος ph χηλικές ενώσεις οξέα µηχανικά αντιπολυµερικά επικάλυψη ηλεκτρολυτικά

18 Οι επικαθήσεις του ανθρακικού ασβεστίου, που είναι και οι συνηθέστερες, αντιµετωπίζονται µε: αναστολείς ανάπτυξης των κρυστάλλων πυρηνοποίησης, όπως πολυακρυλικά, πολυµεθακρυλικά, φωσφονικά. διασπαρτικά µέσα, που δεν επιτρέπουν τις συσσωµατώσεις, όπως πολυακρυλικά και πολυσουλφωνικά συµπλοκοποιητές, που δεσµεύουν τα ιόντα Ca 2+, όµως ως µέθοδος έχει σηµαντικά µειονεκτήµατα από οικονοµικής άποψης και όχι µόνο µε αποσκλήρυνση, χρήση δηλαδή ιονανταλλακτικών ρητινών που δεσµεύουν τα ιόντα Ca 2+ Επικαθήσεις σχηµατίζονται επίσης από τα θειικά ιόντα και το ασβέστιο (CaSO 4 ). Ο σχηµατισµός τους, πέρα από τις συγκεντρώσεις αµφότερων των ιόντων, εξαρτάται κυρίως από τη θερµοκρασία, τα ολικά διαλυτά και την πίεση. Ο γύψος είναι πολύ πιο διαλυτός από το ανθρακικό ασβέστιο σε συνήθεις θερµοκρασίες και λοιπές συνθήκες. Επίσης µια αύξηση της θερµοκρασίας συνεπάγεται αύξηση της διαλυτότητας για χαµηλές θερµοκρασίες αλλά µείωση της, σε υψηλότερες, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραµµα. Αντίστοιχες επικαθήσεις µε θειικά ιόντα σχηµατίζει το βάριο (BaSO 4 ) και το στρόντιο (SrSO 4 ). Μάλιστα, επηρεάζονται από τις ίδιες παραµέτρους µε τη γυψοποίηση (CaSO 4 ). Ο σίδηρος σχηµατίζει πολλά αδιάλυτα άλατα όπως ανθρακικά, θειώδη (FeCO 3, FeS) αλλά και αδιάλυτα υδροξυλιόντα δισθενούς και τρισθενούς σιδήρου [Fe(OH) 2, Fe(OH) 3 ]. Πρωταρχικές παρά- µετροι σχηµατισµού είναι τα διαλυτά αέρια, η διάβρωση, η θερµοκρασία και το ph. Τέλος και τα πυριτικά µπορεί να σχηµατίσουν επικαθήσεις, σε περιπτώσεις όπως τα boilers. Ένας απλός και γρήγορος τρόπος για την ποιοτική ανάλυση των επικαθήσεων δίνεται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 3: Μέθοδοι αντιµετώπισης επικαθήσεων CaCO 3 CaSO 4 BaSO 4 SrSO 4 διαλυτό σε HCl µαγνητικό αντιδρά χρώµα οσµή βίαια FeS αδύναµα ισχυρά κίτρινο δυσοσµία (H 2 S) Fe 2 O 3 ασθενώς κίτρινο Fe 3 O 4 ισχυρά ασθενώς κίτρινο FeCO 3 πολύ ισχυρά κίτρινο Σχήµα 1: Καµπύλες µεταβολής της διαλυτότητας σε συνάρτηση µε τη θερµοκρασία για τις µορφές επικάθησης του CaSO 4 Η διαλυτότητα αυξάνεται από την παρουσία άλλων αλάτων όπως του NaCl., αντίθετα δεν επηρεάζεται από µεταβολές του ph. Σχετική Βιβλιογραφία: Applied water technology, Patton C., 2 nd Ed. Campell Petroleum Series, 1995 Water Chemistry: Industrial and Power Station Water Treatment, Venkateswarlu K., New Age Interntational Publisher, 1996 Ποιοτικά Χαρακτηριστικά και Επεξεργασία Νερού, Μήτρακας Μ., 2 nd Ed. Εκδόσεις Τζιόλα, 2001 Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: Αναλύσεις νερού & γνωµατεύσεις Έλεγχο υλικών Μελέτες διαχείρισης νερού SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

19 Άρθρα ιαπίστευση κλινικών εργαστηρίων κατά ISO 15189:2007. Η αξιόπιστη προσέγγιση των διαγνωστικών εξετάσεων Η διαπίστευση των εργαστηρίων των µονάδων υγείας, αν και δεν απαιτείται από την νοµοθεσία είναι αναγκαία, διότι εξασφαλίζει την αξιοπιστία των αποτελεσµάτων και εποµένως επιτυγχάνεται µείωση του ρίσκου για τον οργανισµό, βελτίωση της εικόνας του νοσοκοµείου / εργαστηρίου, ασφάλεια στο χώρο εργασίας και προστασία του περιβάλλοντος. Αναγνωρίζεται διεθνώς, ότι τα διαπιστευµένα εργαστήρια λειτουργούν µε την απαιτούµενη τεχνική επάρκεια, υπευθυνότητα, αµεροληψία και ανεξαρτησία. Από το 1989 το πρότυπο ΕΝ 45001, έγινε αποδεκτό στην Ευρώπη ως το πρότυπο για τους εργαστηριακούς ελέγχους, το οποίο στη συνέχεια µετεξελίχθηκε στο ISO 17025, που αφορά τη διαπίστευση των εργαστηρίων δοκιµών και διακριβώσεων. Παράλληλα στο χώρο των κλινικών εργαστηρίων έγινε µια προσπάθεια ενοποίησης των εφαρµοζόµενων µεθόδων ποιοτικού ελέγχου σε ορισµένες χώρες. Αρχικά τέθηκε το ερώτηµα αν έπρεπε να εφαρµόσουν ένα πρότυπο που να τείνει προς την πιστοποίηση (δηλαδή το ISO 9001) ή τη διαπίστευση. Η τελική λύση, ήταν η δη- µιουργία ενός διεθνούς προτύπου, του ISO 15189:2003, το οποίο αναθεωρήθηκε στο ISO 15189:2007. Το πρότυπο αυτό δανείζεται στοιχεία τόσο από το ISO 9001 όσο και από το ISO 17025, αλλά επιπλέον δίνει έµφαση τις διαδικασίες πριν την εξέταση, κατά τη διάρκεια, αλλά και µετά την εξέταση, στην ασφάλεια του προσωπικού, στις απαιτήσεις για τις εγκαταστάσεις, στην προστασία του περιβάλλοντος. Η διαπίστευση µπορεί να εφαρµοστεί σε εργαστήρια (ερευνητικά και µη), µικροβιολογίας, µηκυτολογίας, ιολογίας, παθολογίας, ενδοκρινολογίας, τοξικολογίας, ανάλυσης ούρων, αιµατολογίας, ιστοπαθολογίας, κυτταρολογίας, διαγνωστικής ανοσολογίας, κλινικής κυτταρογενετικής, µοριακής γενετικής κ.ά. Η εφαρµογή του προτύπου περιλαµβάνει: τις διοικητικές απαιτήσεις τις τεχνικές απαιτήσεις τρία παραρτήµατα Οι διοικητικές απαιτήσεις σχετίζονται µε την οργάνωση του κλινικού εργαστηρίου και τη διαχείριση του συστήµατος ποιότητας. Περιλαµβάνει δηλαδή βασικές αρχές του ISO 9001 όπως η ανασκόπηση από τη ιοίκηση, οι διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες, οι εσωτερικές επιθεωρήσεις, ο έλεγχος εγγράφων, η επικοινωνία, οι προ- µήθειες, ανασκόπηση της διοίκησης. Το διαχειριστικό υλικό του συστήµατος περιλαµβάνει το Εγχειρίδιο Ποιότητας, που περιγράφει την πολιτική του κλινικού εργαστηρίου για όλα τα θέµατα που περιγράφονται στο πρότυπο, τις διαδικασίες και τα σχετικά µε αυτές έντυπα, αρχεία και οδηγίες εργασίας. Οι τεχνικές απαιτήσεις µπορούν να χωριστούν σε δυο υποσύνολα: τις υποδοµές και το προσωπικό και το αναλυτικό κοµµάτι. Το τµήµα αυτό του προτύπου φέρει στοιχεία παρόµοια µε του ISO Ο έλεγχος επάρκειας υποδοµών αναφέρεται τόσο στο χώρο του εργαστηρίου όσο και στον εξοπλισµό. Ειδικά για τον εξοπλισµό αναφέρονται οι απαιτήσεις για βαθµονόµηση των µηχανηµάτων του εργαστηρίου (αυτόµατοι αναλυτές ή µη) τουλάχιστον σύµφωνα µε τις οδηγίες της κατασκευάστριας εταιρείας. Απαιτείται σχετική τεκµηρίωση, υπό µορφή τυποποιηµένης διαδικασίας, στην οποία να περιγράφεται ο τρόπος και η συχνότητα βαθµονόµησης Για το προσωπικό θα πρέπει πέρα από τους ατοµικούς φακέλους και τη συνεχή εκπαίδευση του, να γίνεται εσωτερικός έλεγχος ως προς την αξιοπιστία των αποτελεσµάτων του, πρόγραµµα αναπληρώσεων σε περίπτωση αδειών, αρχείο επαγγελµατικής παρακολούθησης (εµβολιασµοί κλπ) και να γίνεται αξιολόγηση του. Αντίστοιχα, και τα προσόντα του τεχνικού υπεύθυνου πρέπει να είναι καθορισµένα. Ως προς το περιβάλλον πρέπει να ελέγχουνται τόσο οι ενδοεργαστηριακές συνθήκες, όσο και η ασφαλής διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

20 οµή προτύπου ISO 15189:2007 Εισαγωγή 1. Σκοπός 2. Τυποποιητική παραποµπή 3. Όροι και ορισµοί 4. ιοικητικές απαιτήσεις 5. Τεχνικές απαιτήσεις Παραρτήµατα (τυποποιητικά) Α: Αντιστοιχία προτύπων Β: Πληροφοριακό σύστηµα εργαστηρίου Γ: εοντολογία : Βιβλιογραφία 1. Οργάνωση και ιοίκηση 2. Σύστηµα ιαχείρισης Ποιότητας 3. Έλεγχος εγγράφων 4. Ανασκόπηση συµβάσεων 5. Εξέταση από εργαστήρια Β γνώµης 6. Εξωτερικές υπηρεσίες και προµήθειες 7. Συµβουλευτικές υπηρεσίες 8. Επίλυση παραπόνων 9. Εντοπισµός και έλεγχος µη συµµορφούµενων εργασιών 10. ιορθωτικές ενέργειες 11. Προληπτικές ενέργειες 12. Συνεχής βελτίωση 13. Αρχεία ποιότητας και τεχνικά αρχεία 14. Εσωτερικές επιθεωρήσεις 15. Ανασκόπηση από τη ιοίκηση 1. Προσωπικό 2. Χώροι και Περιβαλλοντικές Συνθήκες 3. Εξοπλισµός εργαστηρίου 4. Προ-αναλυτικές διαδικασίες 5. Μέθοδοι αναλυτικών προσδιορισµών 6. ιασφάλιση της ποιότητας των αναλυτικών µεθόδων 7. Μετα-αναλυτικές διαδικασίες 8. Έκδοση αποτελεσµάτων δοκιµών Σχήµα 1: οµή και ενότητες του προτύπου ISO 15189:2007 Στις ενδοεργαστηριακές συνθήκες ιδιαίτερη µεριµνα δίνεται στην εργονοµία για την πρόληψη πιθανών ατυχηµάτων του προσωπικού και στις συνθήκες δειγµατοληψίας των ασθενών. Ο εξοπλισµός που επηρεάζει τα δείγµατα ή τα αποτελέσµατα πρέπει να διακριβώνεται (πχ πιπέτες, θερµόµετρα ψυγείων κλπ). Το πρότυπο απαιτεί τη διασφάλιση των απαιτού- µενων προαναλυτικών συνθηκών. Για το σκοπό αυτό συνιστάται η δηµιουργία εγχειριδίου για τη σωστή προετοιµασία του ασθενούς (πχ από θέµα διατροφής κλπ), όπως και για τον τρόπο δειγµατοληψίας, αµφιµονοσήµαντης αντιστοίχισης δείγµατος και ασθενούς και φύλαξη δείγµατος. Επίσης πρέπει να προβλέπονται οι διαδικασίες µεταφοράς δείγµατος, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις της κατ οίκον δειγµατοληψίας. Πολλά εργαστήρια πραγµατοποιούν αναλύσεις δειγµάτων µε αυτόµατους αναλυτές (πχ βιοχηµικός, ανοσολογικός κλπ). Η επαλήθευση πραγµατοποιείται µε τη χρήση δειγµάτων εµπορικών ορών ελέγχου (control samples) ή µειγµάτων που προκύπτουν από την ανάµιξη δειγµάτων ασθενών (pooled samples), σε δύο τουλάχιστον επίπεδα συγκέντρωσης, εντός και πάνω από τα όρια αναφοράς (normal abnormal) και εντός και κάτω από τα όρια αναφοράς (normal subnormal), ανάλογα µε τα κρίσιµα για τη λήψη ιατρικών αποφάσεων όρια της. Σε ειδικές περιπτώσεις απαιτείται η επαλήθευση να πραγµατοποιηθεί σε τρία επίπεδα φυσιολογικό άνω παθολογικό - κάτω παθολογικό (normal abnormal subnormal). Για την ορθή αξιόπιστη εφαρµογή των κλινικών δοκιµών, ανάλογα µε το δείγµα και την συνεκτί- µηση του ιστορικού του ασθενούς και πληροφοριών από άλλες δοκιµές, απαιτούνται και οι παρακάτω διαδικασίες: 1) Επαλήθευση Μπορεί να γίνει σε πραγµατικές συνθήκες δοκι- SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

21 µών, είτε µε φυσικά µολυσµένα υλικά, είτε µε άλλα υλικά αναφοράς που έχουν τεχνητά µολυνθεί µε προκαθορισµένο αριθµό µικροοργανισµών. 2) Εκτίµηση της αβεβαιότητας της µεθόδου Η εκτίµηση της αβεβαιότητας θα βασιστεί: στην επαναληψιµότητα στην αναπαραγωγιµότητα σε στοιχεία συστηµατικών σφαλµάτων (Bias) Ειδικό στοιχείο αξιολόγησης, θα πρέπει να είναι η επιθυµητή οµοιογένεια του δείγµατος, ανάλογα µε το βιολογικό υλικό, σε σχέση και µε το είδος και τον αριθµό των µικροοργανισµών που περιέ-χει. Η παράµετρος αυτή θα πρέπει να αντιµετω-πίζεται µε σαφείς οδηγίες για το µέγεθος του δείγµατος και την επεξεργασία του. 3) Έλεγχος ποιοτητας Ο εσωτερικός έλεγχος ποιότητας θα πρέπει να περιλαµβάνει ειδικά υλικά αναφοράς, φυσικά ή τεχνητά µολυσµένα δείγµατα κλπ. Ο εξωτερικός έλεγχος ποιότητας θα πρέπει να πραγµατοποιείται ανά 15µερο ή µία φορά το µήνα, ανάλογα µε το είδος των εξετάσεων, τη συχνότητα εκτέλεσης και το σχήµα εκτέλεσης του προγράµµατος εξωτερικού ελέγχου ποιότητας που συµµετέχει το εργαστήριο. Σε σύγκριση µε το ISO 17025, παρατηρούνται (αναµενόµενα) πολλές οµοιότητες στη δοµή και την ουσία των προτύπων. Ειδικά για τη διαπίστευση µεθόδου ισχύουν οι απαιτήσεις για την καταλληλότητα της αναλυτικής µεθόδου, όπως και στο ISO 17025, δηλαδή δεδοµένα επικύρωσης από την κατασκευάστρια εταιρεία, πιστοποιητικά διαλυµάτων ελέγχου, διεργαστηριακά προγράµµατα ελέγχου, βιβλιογραφικά δεδοµένα. Σε περίπτωση όπου γίνει οποιαδήποτε αλλαγή στη µέθοδο από το εργαστήριο, θεωρείται ανάπτυξη µεθόδου «in house», και απαιτείται επικύρωση. Σηµαντικές διαφορές (ως ένα βαθµό) στα πρότυπα µπορούν να θεωρηθούν τα διεργαστηριακά προγράµµατα ελέγχου, η επίδραση στην αβεβαιότητα των προ-αναλυτικών και µετααναλυτικών διαδικασιών, το είδος της ανάλυσης (ποσοτικές ηµιποσοτικές ποιοτικές κλινικές αναλύσεις). Πηγές αβεβαιότητας µπορεί να είναι: το εξω-εργαστηριακό προαναλυτικό σφάλµα (πχ προετοιµασία ασθενούς, δειγµατοληψία, βιολογική διακύµανση κ.α.) και το ενδοεργαστηριακό προαναλυτικό σφάλµα (πχ φύλαξη και µεταφορά δειγµάτων, διαχωρισµός ορού ή πλάσµατος µε φυγοκέντρηση κ.α.) το µεταναλυτικό σφάλµα (πχ µεταφορά και έλεγχος αποτελεσµάτων) αβεβαιότητα τύπου Α (κατά την εφαρµογή της µεθόδου), στατιστικός προσδιορισµός στις µετρήσεις (ανάκτηση, επαναληψιµότητα) αβεβαιότητα τύπου Β (πιστοποιητικά διακριβώσεων οργάνων, προτύπων κ.α.) επίδραση του αναλυτή Το πρότυπο δίνει ιδιαίτερη έµφαση στον ασθενή. Το κλινικό εργαστήριο πέρα από την ορθότητα αποτελεσµάτων και γνωµατεύσεων, οφείλει να µεριµνά για τον τρόπο διασφάλισης της εµπιστευτικότητας των δεδοµένων, για την ενηµέρωση του ασθενούς για θέµατα οικονοµικά, λειτουργικά και αποδοχής αποτελεσµάτων. Η σηµασία της υγείας και ο σεβασµός προς τον ασθενή είναι πάνω από όλα και ένα εργαστήριο διαπιστευµένο µπορεί να του παρέχει την απαιτούµενη αξιοπιστία. Βιβλιογραφία Huisman W., European Communities Confederation of Clinical Chemistry Working Group on Accreditation: past, present and future, Clinica Chimica Acta 309 (2001), ΕΣΥ, Κατευθυντήρια Οδηγία για τη ιαπίστευση Κλινικών Εργαστηρίων κατά ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 15189, ΕΣΥ ΚΟ ΚΛΙΝΕΡΓ/01/01/ Spitzenberger F., Edelhäuser R., Accreditation of Medical Laboratories in Europe: Statutory Framework, Current Situation and Perspectives, Transfus Med Hemother 33, (2060), Guzel Ο., Guner Ε.Ι., ISO Accreditation: Requirements for quality and competence of medical laboratories, experience of a laboratory I, Clinical Biochemistry 42, (2009), Βογιατζάκης Ε.., Αξιολόγηση της Ποιότητας των Εργαστηριακών Εξετάσεων, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 24(1) (2007), Συµβουλευτείτε την HELLASCHEM για: ιαπίστευση κλινικών εργαστηρίων κατά ISO 15189:2007 Μελέτες διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων Μελέτες υγρών αποβλήτων SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

22 Εκθέσεις EΛΑΙΟΤΕΧΝΙΑ 1-3 Μαρτίου 2011 Εxpo Athens Ανθούσα (πλησίον εξόδου 14 Αττικής οδού) ιοργάνωση: Compassexpo ΕΠΕ 6 η HO.RE.CA Μαρτίου 2011 Εxpo Athens Ανθούσα (πλησίον εξόδου 14 Αττικής οδού) ιοργάνωση: Forum A.E. 4η BIOLOGICA Μαρτίου 2011 ιεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης ιοργάνωση: HELEXPO Detrop 2011: 21η ιεθνής Έκθεση Τροφίµων, Ποτών, Μηχανηµάτων & Εξοπλισµού Μαρτίου 2011 ιεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης ιοργάνωση: HELEXPO 3η Oenos Μαρτίου 2011 ιεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης ιοργάνωση: HELEXPO 4 η ECOTEC 7-10 Απριλίου 2011 Εxpo Athens Ανθούσα (πλησίον εξόδου 14 Αττικής οδού) ιοργάνωση: Τ Expo Συνέδρια Ηµερίδες EcoTexnologia Μαρτίου 2011, Συνεδριακό Κέντρο Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. " ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ", Αθήνα 4ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας Μαρτίου 2011, Θεσσαλονίκη 11th INTERNATIONAL CONGRESS ON ENGINEERING AND FOOD Μαϊου 2001, Αθήνα 8ο Πανελλήνιο Επιστηµονικό Συνέδριο Χηµικής Μηχανικής Μαΐου 2011, Θεσσαλονίκη Third International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics (CEMEPE 2011) & SECOTOX Conference Ιουνίου 2011, Σκιάθος 12o Συνέδριο Περιβαλλοντικής Επιστήµης και Τεχνολογίας 8-10 Σεπτεµβρίου 2011, Ρόδος 16ο ιεθνές Συνέδριο για την Περιβαλλοντική Ρύπανση και τις επιδράσεις της στην Λεκάνη της Μεσογείου Σεπτεµβερίου 2011, Ιωάννινα Η HELLASCHEM θα συµµετέχει στο CEMEPE 2011 Third International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics µε την εργασία: «Evaluation of wastewater management of health care facilities in northwestern Greece» SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

23 Σεµινάρια Η HELLASCHEM διοργανώνει σεµινάρια για εκπαίδευση προσωπικού στην υγιεινή και ασφάλεια τροφίµων µε βάση τις απαιτήσεις της ΥΑ 14708/ /ΦΕΚ 1616/Β/ και τις απαιτήσεις του ΕΦΕΤ: «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΠΙΠΕ Ο 1» Τα σεµινάρια είναι πλήρως επιδοτούµενα από το ΛΑΕΚ 0,45%. Αναπτύσσονται οι θεµατικές ενότητες που προβλέπονται από τον ΕΦΕΤ. Τα προγράµµατα είναι 10 12ωρών και πέρα από την προβολή του εκπαιδευτικού υλικού γίνεται προβολή φωτογραφικού υλικού και video και προετοιµασία µε τεστ για τις εξετάσεις του ΕΦΕΤ. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε µε την HELLASCHEM, τηλ Η HELLASCHEM διοργανώνει ενδοεταιρικά σεµινάρια για καλλυντικά και καθαριστικά προϊόντα: «ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΥΡΕΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ: ΈΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ MARKETING» Τα σεµινάρια είναι πλήρως επιδοτούµενα από το ΛΑΕΚ 0,45%. Αναπτύσσονται οι παρακάτω θεµατικές ενότητες: α ύλες και ο ρόλος τους στα καθαριστικά και στα καλλυντικά προϊόντα νοµοθεσία & επισήµανση προϊόντων έλεγχος προϊόντων: φυσικοχηµικά και µικροβιολογικά χαρακτηριστικά - έλεγχος νοθείας έλεγχος καθαριστικής ικανότητας (detergent comparative testing) βασικές αρχές επιθεώρησης µονάδων παραγωγής καλλυντικών και καθαριστικών προϊόντων sensory testing marketing προϊόντων νέες αγορές: πράσινα και οικολογικά προϊόντα, φυσικά καλλυντικά, καλλυντικά ελεύθερα συντηρητικών ή αυτοσυντηρούµενα Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε µε την HELLASCHEM, τηλ info@hellaschem.gr SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ

24 SCIENCE & QUALITY TEYXOΣ 2 ο ΜΑΡΤΙΟΣ