ελληνικός τουρισμός επέδειξε όλα αυτά τα χρόνια της ανάπτυξής του μια αξιοθαύμαστη αντοχή στις κρίσεις, που συχνά ταλανίζουν

Transcript

1 Αριθμός φύλλου 16 ΠΕΡΙΟΔΟΣ B ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 Πόλεμος κινήτρων στους ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Τουρισμός 2009 Στην έρευνα του xenia news, που ακολουθεί καταγράφονται οι εκτιμήσεις τουριστικών παραγόντων για τις εξελίξεις και την πορεία του τουρισμού το Σελ ΜΕΛΕΤΗ Eurobank Μείωση των αφίξεων εφέτος της τάξης του 12% - 15% με τις τουριστικές εισπράξεις σε αυτήν την περίπτωση, να σημειώνουν απώλεια 20% προβλέπει η μελέτη της Eurobank. Σελ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Γεώργιος Τσαΐνης Ιδιαίτερη διάκριση απέσπασε ο δήμος Μήλου από το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου. Στην συνέντευξη που ακολουθεί ο δήμαρχος της Μήλου αναλύει τις δράσεις του δήμου. Σελ. 12 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Τουρισμός και Περιβάλλον Ερευνα για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στον τουρισμό της Μεσογείου και για τα προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων. Σελ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Παύλος Ζορμπάς Η αλυσίδα Yes! Hotels ανοίγει το πέμπτο της ξενοδοχείο το Ο γενικός διευθυντής αναλύει τα σχέδια της αλυσίδας σε συνέντευξη που παραχώρησε στο xenia news. Σελ. 22 Εκθεση 41η xenia, σταθερή αξία Η διεθνής έκθεση xenia, θα πραγματοποιηθεί από 27 έως 30 Νοεμβρίου 2009 στο νέο υπερσύγχρονο εκθεσιακό κέντρο METROPOLITAN EXPO. Σελ. 25 ΕΣΤΙΑΣΗ Η. Μπαλάσκας & Β. Τσαγκάρης Δύο νέοι σε ηλικία chefs που ευθύνονται για την απήχηση του Oil Resto στο αθηναϊκό κοινό, μιλούν για την παράλληλη πορεία τους στην κουζίνα. Σελ. 30 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Leading Tourism Cluster Στον τρίτο χρόνο λειτουργίας της εισήλθε η Leading Tourism Cluster η οποία αποτελεί την πρώτη προσπάθεια συνεργασίας μεταξύ ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Σελ ΑΓΟΡΑ Προϊόντα και υπηρεσίες Οι σημαντικότερες εταιρείες εξοπλισμού προτείνουν σύγχρονες επαγγελματικές λύσεις.. Σελ μεσογειακούς προορισμούς Η κρίση ωθεί τις κυβερνήσεις σε παροχές προς τους tour operators και σε μέτρα στήριξης Συνέντευξη ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ Ο ελληνικός τουρισμός επέδειξε όλα αυτά τα χρόνια της ανάπτυξής του μια αξιοθαύμαστη αντοχή στις κρίσεις, που συχνά ταλανίζουν την τουριστική δραστηριότητα. Το στοιχείο αυτό, άλλωστε, επικαλείται και η τελευταία εσωτερική αλληλογραφία της Διοίκησης της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) με τα μέλη της, στην οποία συστήνει ψύχραιμη τιμολογιακή πολιτική στους Ελληνες ξενοδόχους την εφετινή δύσκολη χρονιά, ώστε να αποφύγουν την παροχή εξευτελιστικών προσφορών στους tour operators - ειδικά την υψηλή σεζόν. Αν και η μείωση κρατήσεων αυτή τη στιγμή από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές αγορές για τη χώρα μας κυμαίνεται από 15% έως 30%, κοινή είναι η πεποίθηση των τουριστικών παραγόντων ότι το τελικό αποτέλεσμα δεν θα είναι τόσο δραματικό ως προς τις αφίξεις, καθώς η πλειονότητα των Ευρωπαίων τουριστών έχει καταστήσει σαφές ότι θα προχωρήσει σε κρατήσεις της τελευταίας στιγμής και ανάλογα με την πορεία των επιπτώσεων της διεθνούς κρίσης στην απασχόληση και στο εισόδημα. Θετικό στοιχείο, πάντως, είναι ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων τουριστών, στις σχετικές δημοσκοπήσεις, δηλώνει ότι οι διακοπές παραμένουν στην πρώτη προτεραιότητα του ενδιαφέροντός τους και ότι είναι διατεθειμένοι να περικόψουν άλλες δαπάνες για να εξασφαλίσουν τις διακοπές, έστω και αν αυτές θα είναι εφέτος μικρότερης διάρκειας και φτηνότερες σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές. Αυτό, βεβαίως, σημαίνει ότι τα έσοδα στον τουρισμό θα εμφανίσουν μεγαλύτερη μείωση από το όποιο ποσοστό μείωσης των αφίξεων καταγραφεί, γι αυτό και οι τουριστικές επιχειρήσεις οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικές στις παροχές, ώστε να μην πέσουν κάτω από τα όρια βιωσιμότητας. Η εικόνα αυτή, πάντως, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά και τους λοιπούς μεσογειακούς προορισμούς της Ευρωζώνης (κυρίως Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία). Αντίθετα, οι εκτός ευρώ προορισμοί, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Τυνησία, λόγω των υποτιμήσεων των νομισμάτων τους, φαίνεται ότι θα είναι οι κερδισμένοι της εφετινής δύσκολης χρονιάς, προσελκύοντας τους τουρίστες, που αναζητούν φτηνές διακοπές. Εν τω μεταξύ, όλοι οι προορισμοί έχουν αποδυθεί σε έναν ανελέητο πόλεμο παροχής κινήτρων στους tour operators για να αυξήσουν τα πακέτα διακοπών προς αυτούς. Η Ελλάδα έχει αποφασίσει να δώσει 20 εκατ. ευρώ στους tour Οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης στον τουρισμό θα διαρκέσουν επί μακρόν και όχι μόνο για μερικούς μήνες, εκτιμά ο κ.γιάννης Ρέτσος, γ.γ. της ΕΞΑ-Α και εκ των βασικών μετόχων της ξενοδοχειακής αλυσίδας «Hλέκτρα». Για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης στον τουρισμό, ο κ. Ρέτσος εισηγείται την εκπόνηση ενός μακρόπνοου σχεδίου, με ορίζοντα 3-4 ετών, από το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης και σε συνεργασία με τους φορείς, το οποίο θα εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Σελ. 03 operators γι αυτόν τον σκοπό, μέσω της συνδιαφήμισης των ελληνικών προγραμμάτων τους. Ταυτόχρονα, εξετάζεται ένα δεύτερο πακέτο στήριξης του τουρισμού, το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τη μείωση των τελών χρήσης στα ελληνικά αεροδρόμια από τον Μάιο ως επιπλέον «δέλεαρ» για πτήσεις τσάρτερ. Το ενθαρρυντικό είναι ότι για τα περισσότερα από τα 14 μέτρα του πρώτου πακέτου στήριξης έχει δρομολογηθεί η εφαρμογή τους (μείωση του Τέλους Παρεπιδημούντων και του ΕΤΑΚ, λειτουργική τακτοποίηση των ξενοδοχείων με πολεοδομικές υπερβάσεις, κ.ά.). Πρέπει να επισημανθεί, επίσης, ότι ως αδύναμος κρίκος εμφανίζεται εφέτος η Αθήνα, λόγω των συχνών βίαιων επεισοδίων στο κέντρο της, που δυσφήμισαν την εικόνα της στο εξωτερικό. Σίγουρα, θα χρειαστεί ειδική επικοινωνιακή πολιτική για να ανακάμψει. Κίνητρα στους τουριστικούς οργανισμούς και πιο έντονη διαφήμιση προωθούν Πρόσωπα ΚυΡΙΑΚΟΣ μητσοτακησ ήδη η Ισπανία (το πρώτο πακέτο στήριξης είναι της τάξης των 400 εκατ. ευρώ), η Πορτογαλία και η Αίγυπτος που φέρονται να έχουν συμφωνήσει ήδη με tour operators στη Γερμανία, η Κύπρος έλαβε αποφάσεις που μειώνουν κατά 10% το κόστος των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, με τη δέσμευση ότι αυτό το ποσοστό έκπτωσης θα «περάσει» στον τουρίστα, ενώ συζητά με Ρώσους tour operators την επιδότηση των αφίξεων, η Ιορδανία μείωσε τον ΦΠΑ στα ξενοδοχεία της από 14% σε 8%, η Τουρκία εμφανίζεται διατεθειμένη να συγχρηματοδοτήσει κοινές ενέργειες προβολής και επικοινωνίας με tour operators στη Ρωσία και άλλες αγορές και, γενικώς, ο ανταγωνισμός... καλά κρατεί. Είναι προφανές ότι τα κίνητρα θα παίξουν εφέτος καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη των αφίξεων, με τις κυβερνητικές στρατηγικές να διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο, ίσως για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό στον μεσογειακό τουρισμό. Το συγκριτικό πλεονέκτημα του ελληνικού τουρισμού είναι ο τόπος, η φύση και ο πολιτισμός της χώρας. Δεν είναι ούτε οι υπηρεσίες, ούτε οι τιμές. Γι αυτό το λόγο, είναι αυτονόητη και ταυτόχρονα επιβεβλημένη η πράσινη πολιτική με την ανάπτυξη του τουρισμού υπογραμμίζει ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόεδρος της μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, με έργο την ουσιαστική συμβολή της στον κοινοβουλευτικό και στον ευρύτερο δημόσιο διάλογο για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα μας. Σελ

2 02 Editorial Αναζητώντας αντίδοτο Κάθε κρίση, είτε αφορά έναν κλάδο στο σύνολό του, είτε περιορίζεται σε μια επιχείρηση μεμονωμένα, αποτελεί μια ευκαιρία για αυτοκριτική. Με λίγα λόγια οι θιγόμενοι από την όποια αρνητική εξέλιξη καλούνται να αναρωτηθούν τι δεν έκαναν σωστά και πως θα μπορέσουν να αναστρέψουν την εις βάρος τους κατάσταση. Ένα από τα προβλήματα των ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων είναι η μη αναγνωρισιμότητά τους λόγω έλλειψης branding. Η ελληνική οικονομία απαρτίζεται, σε μεγάλο βαθμό, από πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κάτι που ισχύει και στον τουρισμό. Μόνο που σε αυτό τον κλάδο, ο ανταγωνισμός είναι διεθνής και άρα προϋποθέτει τη δημιουργία «επώνυμων» προϊόντων. Παρόμοια έλλειψη branding εντόπισαν πριν χρόνια οι Ισπανοί ξενοδόχοι. Η λύση που επέλεξαν για να βρουν διέξοδο στο πρόβλημά τους ήταν η δημιουργία συνεργιών. Συμφώνησαν λοιπόν να ενώσουν τις δυνάμεις τους δημιουργώντας voluntary chains, δηλαδή ξενοδοχειακές αλυσίδες με κοινό branding και marketing, αλλά με ταυτόχρονη διατήρηση της ιδιοκτησίας και της λειτουργίας των μονάδων τους. Αυτό που κατάφεραν ήταν η σύνθεση μιας ενιαίας ταυτότητας για ομοιογενή προϊόντα και κατά συνέπεια, την αύξηση της αναγνωρισιμότητας του ξενοδοχειακού προϊόντος. Επίσης, η δημιουργία αλυσίδων επέβαλε ένα κοινό σύστημα κρατήσεων που ωφέλησε όσες επιχειρήσεις εντάχθηκαν σε αυτές. Εξίσου σημαντική ήταν η δυνατότητα που απέκτησαν οι ξενοδόχοι να διαπραγματευτούν από κοινού με τους tour operators, οι οποίοι «αναγκάστηκαν» να προσφέρουν υψηλότερες τιμές σε σχέση με εκείνες που έδιναν ως τότε στις μεμονωμένες εταιρείες. Εν κατακλείδι, η δημιουργία συνεργιών δεν πρέπει να θεωρείται ομολογία αποτυχίας, αλλά διορατική και θαρραλέα επιχειρηματική κίνηση με στόχο τη θωράκιση των επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε αυτές, εν μέσω οικονομικής ύφεσης. Άλλωστε η επαγγελματική επιτυχία δεν μετριέται σε κύρος και υπερηφάνεια, αλλά σε οικονομικά αποτελέσματα. ΙΤΒ 2009 Στις κρατήσεις της «τελευταίας στιγμής» οι Γερμανοί Στις κρατήσεις της «τελευταίας στιγμής» προσδοκούν οι Έλληνες ξενοδόχοι για να αναστραφεί η αρνητική εικόνα, που παρατηρείται στη γερμανική αγορά αυτήν την εποχή, καθώς η εξέλιξη των κρατήσεων στα πακέτα διακοπών μέχρι τις αρχές Μαρτίου εμφάνιζε μείωση που κυμαίνεται μεταξύ 20-30%. Πάντως, όπως προέκυψε από τις συναντήσεις στη διεθνή έκθεση ΙΤΒ του Βερολίνου σε ανάλογη μοίρα βρίσκονται οι περισσότεροι προορισμοί της ευρωπαϊκής Μεσογείου, μεταξύ των οποίων η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία. Οι Έλληνες επιχειρηματίες φαίνεται ότι θα προβούν σε αναπροσαρμογές τιμών για να προσελκύσουν ένα κύμα κρατήσεων της τελευταίας στιγμής, ενώ φέρονται αποφασισμένοι να ζητήσουν δεύτερη δέσμη μέτρων στήριξης του τουριστικού τομέα, που θα περιλαμβάνει τη μείωση των τελών αεροδρομίων και τη μείωση σε συγκεκριμένες κατηγορίες του ΦΠΑ. Ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης κ. Κ. Μαρκόπουλος, στη συνέντευξη τύπου στην ΙΤΒ, ανέφερε ότι η διατήρηση του αριθμού πτήσεων και των αεροπορικών θέσεων στα ίδια επίπεδα με πέρυσι είναι αυτή τη στιγμή ο πρωταρχικός στόχος της Ελλάδας για την τουριστική αγορά της Γερμανίας και στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται το ενδεχόμενο να μειωθούν φέτος τα τέλη αεροδρομίων. Όπως είπε, το θέμα αυτό ήδη συζητείται στο εσωτερικό της κυβέρνησης και η όποια απόφαση θα ληφθεί μετά τις 15 Μαΐου οπότε είναι το τελευταίο περιθώριο επανακαθορισμού των πτήσεων και των θέσεων των αεροσκαφών των Tour Operators στα περιφερειακά αεροδρόμια. Ο κ. Μαρκόπουλος υπογράμμισε, επίσης, ότι φέτος το κόστος παίζει τον σημαντικότερο λόγο για την επιλογή του τουριστικού προορισμού, αναφέροντας για τη χώρα μας ότι «όσοι έρθουν θα δουν την πιο φθηνή Ελλάδα που έχουν δει ποτέ». Ανακοίνωσε δε, ότι διατηρούνται οι χειμερινές τιμές των ακτοπλοϊκών γραμμών που είναι χαμηλότερες και κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Όπως αναφέρει, εξάλλου, σε έκθεση της η Διεύθυνση του ΕΟΤ Γερμανίας, για την Ελλάδα υπάρχει ένα σημαντικό δυναμικό από δυνητικούς γερμανούς επισκέπτες, γεγονός που επιβεβαιώνουν όλες οι έρευνες των ινστιτούτων της γερμανικής τουριστικής αγοράς. Η αξιοποίηση και η κατάλληλη προβολή των πλεονεκτημάτων σε συνδυασμό με τη βελτίωση των τουριστικών υπηρεσιών και της ισορροπίας στη σχέση τιμήυπηρεσία, θα ενισχύσουν τις πωλήσεις των ταξιδιών στην Ελλάδα όχι μόνο στο άμεσο μέλλον αλλά και στη μακροχρόνια εξέλιξη της θέσης της χώρας μας στη Γερμανία. Όσον αφορά τις τάσεις στη γερμανική αγορά, όπως επισημαίνεται, οι τουρίστες είναι διστακτικοί στις κρατήσεις για ταξίδια διακοπών. Οι οικογένειες περισσότερο από τις άλλες ομάδες τουριστών παρουσιάζουν μεγαλύτερη συγκράτηση. Ταυτόχρονα παρατηρείται, ότι τα ταξίδια για μεμονωμένα άτομα (singles), ή τα ταξίδια δύο ατόμων και τα ταξίδια πολυτέλειας δείχνουν να αντιστέκονται στην κρίση. Παρά την οικονομική κρίση, η πλειοψηφία των εκπροσώπων των tour operators, που συμμετείχαν στην έρευνα του επαγγελματικού τουριστικού περιοδικού FVW, δήλωσαν ικανοποιημένοι από την εξέλιξη της χειμερινής τουριστικής κίνησης. Η εξέλιξη όμως των πωλήσεων ταξιδιών θερινών διακοπών δεν είναι ικανοποιητική. Αρκετοί εκπρόσωποι των «μικρομεσαίων» tour operators δήλωσαν, ότι υπολογίζουν και για την τρέχουσα χρονιά σε αύξηση του κύκλου εργασιών σε ποσοστό 4,8% και σε αύξηση του αριθμού των τουριστών κατά 3,6%. Αντίθετα οι εκπρόσωποι των «μεγάλων» Τ.Ο. κρατάνε κλειστά τα χαρτιά τους και δεν ανακοίνωσαν τις προβλέψεις τους για την τρέχουσα χρονιά, τείνουν, όμως να τοποθετήσουν τη μείωση, που ήδη καταγράφουν, σε ποσοστό 10%, σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου χρόνου και επομένως τα θετικά προγνωστικά των «μικρομεσαίων» Τ.Ο. δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο της αγοράς αλλά μόνο τις προβλέψεις μικρού τμήματος της τουριστικής αγοράς. Έρευνα της κορυφαίας πανευρωπαϊκής on-line εταιρείας «Opodo», που ειδικεύεται σε πωλήσεις ταξιδιών σε όλο τον κόσμο, πάντως, δείχνει ότι τα ταξίδια διακοπών παραμένουν σε υψηλή προτεραιότητα για τους Γερμανούς καταναλωτές. Ειδικότερα, το 62% δήλωσε ότι δεν θα ακυρώσει τις διακοπές του εφέτος, το 32% μετέθεσε για αργότερα τη λήψη απόφασης και μόνο ποσοστό 14% απάντησε ότι δεν θα πραγματοποιήσει ταξίδι διακοπών το Σε ερώτηση άλλης έρευνας, εξάλλου, «Ποιο αγαθό δεν θα ήθελαν να στερηθούν εάν αντιμετωπίσουν οικονομικά προβλήματα» το 32% ανέφεραν το ταξίδι διακοπών, δηλώνοντας ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν οικονομία σε ηλεκτρικά είδη (10%), ενδυμασία (12%), αυτοκίνητο (13%) και γεύμα σε εστιατόρια (15%), προκειμένου να μη στερηθούν τις διακοπές. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ xenia news ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΤΗΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΚΤΥΠΩΣΗ xenia Εκθέσεις-Συνέδρια Α.Ε. 3ης Σεπτεμβρίου 59, Τ.Κ , Αθήνα τηλ , fax , Νίκος Κούμανης Γιάννης Παπαδόπουλος Μαρί-Μαντλέν Λοράντου Βίκη Τρύφωνα Ζαφειρώ Χατζοπούλου Μαρία Αγγελοπούλου Τρύφων Γεωργαλλίδης Ε.Π.Ε. Το xenia news είναι μία 3μηνιαία έκδοση της xenia Εκθέσεις-Συνέδρια Α.Ε. για την οικονομία, τον τουρισμό και τις επιχειρήσεις. Έτος κυκλοφορίας 1/2003. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ολόκληρων ή μέρους των κειμένων του εντύπου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Τα κείμενα που δημοσιεύονται δεν εκφράζουν απαραίτητα τις απόψεις της επιχείρησης. ΜΙΤΤ 2009 Μεγάλες προσφορές από τα ελληνικά ξενοδοχεία στη Ρωσία Μείωση κατά 20% εμφανίζουν οι μέχρι στιγμής κρατήσεις διακοπών στην Ελλάδα στη ρωσική αγορά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις Ελλήνων τουριστικών παραγόντων, που διατυπώθηκαν στη διεθνή έκθεση της Μόσχας ΜΙΤΤ. Η μείωση αυτή, ωστόσο, εντοπίζεται σε ένα τμήμα της τάξης του 25% των Ρώσων τουριστών, που επισκέπτονται την Ελλάδα, γι αυτό και εκφράζεται συγκρατημένη αισιοδοξία για περιορισμό των απωλειών μέσα στο έτος. Για την ενθάρρυνση της ζήτησης, εξάλλου, ελληνικά ξενοδοχεία προσφέρουν εκπτώσεις, που φτάνουν έως και στο 35% επί της αρχικής τιμής, γεγονός, που εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει ζήτηση. Επισημαίνεται ότι η κρατική υπηρεσία τουρισμού της Ρωσίας ανέφερε ότι εφέτος οι Ρώσοι θα περιορίσουν έως 25% τον αριθμό των ημερών των διακοπών τους στην Ευρώπη και σε μακρινούς προορισμούς. Η βελτίωση, πάντως, της τουριστικής κίνησης, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την τιμή του πετρελαίου και από τη βελτίωση της ψυχολογίας των Ρώσων καταναλωτών της μεσαίας τάξης (μηνιαίο εισόδημα από έως ευρώ). Εάν η τιμή του πετρελαίου αναρριχηθεί στα επίπεδα των 65 έως 70 δολαρίων το βαρέλι, η αίσθηση είναι ότι το κλίμα στη ρωσική οικονομία θα βελτιωθεί σημαντικά, ωθώντας και τα ταξίδια. Ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης κ. Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος, στη συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο της έκθεσης, επανέλαβε ότι οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη καθυστερούν στη λήψη αποφάσεων για τις κρατήσεις, κάτι το οποίο παρατηρείται και στη ρωσική αγορά. Ωστόσο, εξέφρασε την ελπίδα ότι οι κρατήσεις τελευταίας στιγμής σε συνδυασμό με την εξομάλυνση της κρίσης θα βελτιώσουν την κατάσταση. Ο κ. Μαρκόπουλος, σε συνάντηση που είχε με το δήμαρχο Μόσχας κ. Yuri Luzkof, γνωστοποίησε ότι εφέτος ο ΕΟΤ θα αναπτύξει μεγάλη καμπάνια στη ρωσική αγορά, ενώ ο δήμαρχος Μόσχας εξέφρασε την επιθυμία του να συμβάλει στην προώθηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στη Ρωσία. Προς την κατεύθυνση αυτή οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην πραγματοποίηση έκθεσης αγιογραφίας, με αντικείμενο το Αγιον Ορος, στον μουσειακό χώρο του ιστορικού ναού του Σωτήρος στη Μόσχα. Την έκθεση επισκέφθηκε και ο υφυπουργός Εξωτερικών κ. Γιάννης Βαληνάκης, ο οποίος ανακοίνωσε ότι στα τέλη Απριλίου θα ανοίξουν ελληνικά κέντρα θεωρήσεων (visa) στο Εκατερίνενμπουργκ και στο Νοβοσιμπίρσκ. Η εξέλιξη αυτή λύνει τα χέρια χιλιάδων Ρώσων που μέχρι πρότινος για να εκδώσουν viza έπρεπε να ταξιδέψουν στη Μόσχα, ένα ταξίδι που στοίχιζε τουλάχιστον ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, συζητήσεις γίνονται για τη λειτουργία και άλλων κέντρων θεωρήσεων στο Ροστόφ Να Ντανού και στη Σαμάρα.

3 03 ÓõíÝíôåõîç Φροντίσαμε να τακτοποιήσουμε το χρηματοοικονομικό κομμάτι, που αποτελεί και το «αγκάθι» κάθε επιχείρησης... Γιάννης Ρέτσος, γ.γ. της ΕΞΑ-Α και εκ των βασικών μετόχων στα ξενοδοχεία «Ηλέκτρα» Τριετές σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης Οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης στον τουρισμό θα διαρκέσουν επί μακρόν και όχι μόνο για μερικούς μήνες, εκτιμά ο κ.γιάννης Ρέτσος, η οικογένεια του οποίου είναι εκ των βασικών μετόχων της ξενοδοχειακής αλυσίδας «Ηλέκτρα», ενώ ο ίδιος είναι γενικός γραμματέας στην Ένωση Ξενοδόχων Αθήνας-Αττικής, με τη φιλοδοξία να αναδειχθεί σε πρόεδρο της ΕΞΑ-Α, όπως αποκαλύπτει στη συνέντευξή του στο xenia news. Για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης στον τουρισμό, ο κ.ρέτσος εισηγείται την εκπόνηση ενός μακρόπνοου σχεδίου, με ορίζοντα 3-4 ετών, από το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης και σε συνεργασία με τους φορείς, το οποίο θα εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Συνέντευξη στoν NIKO KOYMANH Μιλώντας για τα «Ηλέκτρα», ο κ.ρέτσος υπογραμμίζει ότι η αλυσίδα πριν από την κρίση φρόντισε να τακτοποιήσει τα χρηματοοικονομικά της, προχωρώντας παράλληλα σε αμυντικές συμφωνίες για την εξασφάλιση ικανοποιητικών πληροτήτων στα παραθεριστικά της ξενοδοχεία και έτσι μπορεί να αντιμετωπίσει πιο ψύχραιμα τις επιπτώσεις της κρίσης. Εκείνο, όμως, που δεν μπορούσε να προβλέψει η διοίκηση της αλυσίδας ηταν τα επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας, που δημιούργησαν ένα αρνητικό κλίμα για όλον τον αθηναϊκό τουρισμό. Και για την αναστροφή αυτής της εικόνας θα χρειασθούν συντονισμένες και χρονοβόρες προσπάθειες. Αναλυτικά η συνέντευξη του κ.ρέτσου: Η εταιρεία σας δραστηριοποιείτε σε 4 προορισμούς (Αθήνα-Θεσσαλονίκη, Ρόδος, Κρήτη). Τι επενδύσεις έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια; Από το 2000 έχουμε επενδύσει πάνω από 30 εκατ. ευρώ. Στην Αθήνα, που έχουμε 2 ξενοδοχεία, επενδύσαμε ένα πολύ μεγάλο ποσό στην ανακατασκευή του Ηλέκτρα Παλλάς στην οδό Νικοδήμου και στη συνέχεια κάναμε επέκταση της μονάδας δημιουργώντας νέα δωμάτια. Επίσης στο Ηλέκτρα της Ερμού, προχωρήσαμε σε ανακαίνιση των δωματίων. Στη Θεσσαλονίκη επίσης επενδύσαμε αρκετά χρήματα για την ανακατασκευή της μονάδας, και στη Ρόδο προβήκαμε σε ριζική ανακαίνιση. Ποια είναι τα οικονομικά σας αποτελέσματα την τελευταία διετία; Ο κύκλος εργασιών τη διετία είναι περίπου 25 εκατ. ευρώ. Το 2007 τα κέρδη ήταν περίπου 4,5 εκατ. ευρώ ενώ το 2008 ανήλθαν σε περίπου 6 εκατ. ευρώ. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το 2009; Από το καλοκαίρι του 2008 γνωρίζαμε ότι θα είναι δύσκολη η φετινή χρονιά. Ως εταιρεία φροντίσαμε να τακτοποιήσουμε το χρηματο-οικονομικό κομμάτι, που αποτελεί και το «αγκάθι» κάθε επιχείρησης. Ευνοηθήκαμε και από τις συγκυρίες αφού από τις αρχές του 2008 ολοκληρώσαμε την αναχρηματοδότηση των υποχρεώσεων μας πριν ακόμα αρχίσει να διαφαίνεται το πρόβλημα στις τράπεζες. Επίσης, βλέποντας από το καλοκαίρι του 08 το πρόβλημα κάναμε κάτι αμυντικές συμφωνίες, που αφορούσαν κυρίως τα παραθεριστικά ξενοδοχεία που φαίνονταν ότι θα είχαν το μεγαλύτερο πρόβλημα, ώστε να ήμασταν έτοιμοι για αυτό που θα ακολουθούσε. Εκείνο που δε καταφέραμε να προβλέψουμε, όπως κανείς άλλωστε, είναι τα γεγονότα του Δεκεμβρίου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τα οποία επίσπευσαν τις χαμηλές πληρότητες που περιμέναμε να δούμε μήνες αργότερα. Οι προβλέψεις μας για τα Χριστούγεννα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη ήταν σχετικά αισιόδοξες αφού οι δύο πόλεις στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε Έλληνες και Κύπριους μεμονωμένους πελάτες αλλά και εταιρείες. Άρα περιμέναμε περίπου τα ίδια αποτελέσματα με τα προηγούμενα Χριστούγεννα. Έτσι ενώ πιστεύαμε ότι θα αισθανθούμε την κρίση γύρω στον Απρίλιο, η ζήτηση έπεσε πολύ από τον Δεκέμβριο λόγω των γεγονότων που βιώσαμε. Σε γενικές γραμμές, το τρίμηνο Δεκέμβριος- Φεβρουάριος τα ξενοδοχεία της Αθήνας, ανεξαρτήτου κατηγορίας, σημείωσαν πτώση εσόδων που ξεπερνά το 30%. Τι «εισπράττετε» από τους πελάτες σας για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου; Δυστυχώς, η Αθήνα είναι η μόνη Ευρωπαϊκή μητρόπολη που τα προβλήματα ασφάλειας συσσωρεύονται στο κέντρο. Πολλές πόλεις έχουν προβλήματα που σχετίζονται με το κοινό έγκλημα και τη βία κυρίως σε γκέτο μεταναστών. Αυτό είναι ακόμα πιο λογικό όταν βρισκόμαστε εν μέσω μιας γενικευμένης κρίσης που προκαλεί κοινωνικές εκρήξεις. Δεν είναι όμως λογικό να συμβαίνουν όσα είδαμε στο τουριστικό κέντρο της πόλης. Σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πόλη τέτοια φαινόμενα περιορίζονται στα προάστια. Έτσι λοιπόν, όσοι βρέθηκαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη την δεδομένη χρονική περίοδο βίωσαν μια πρωτόγνωρη κατάσταση βίας και το χειρότερο είναι πως μετέφεραν αυτές τις εικόνες σε συγγενείς και φίλους. Ως γ.γ. της ΕΞΑ-Α μπορείτε να μας μιλήσετε για τις πρωτοβουλίες που πήρατε ώστε να αναστραφεί αυτή η κακή εικόνα; Έχουμε πολύ καλή συνεργασία με την ΕΤΟΑΑ (Εταιρεία Τουριστικής και Οικονομικής Ανάπτυξης Αθηνών), οι ιθύνοντες της οποίας αντιλήφτηκαν το πρόβλημα και σε συνεργασία με την ΕΞΑ-Α κάνει κινήσεις επικοινωνιακού, κυρίως, χαρακτήρα (lobbying) ώστε να αμβλύνει τις συνέπειες. Έχει ήδη προβεί σε αρκετές επαφές με μεγάλους οργανωτές συνεδρίων της Ευρώπης με στόχο να τους πείσει ότι οι εικόνες που είδαν δεν αντικατοπτρίζουν τη καθημερινότητα και τη πραγματική εικόνα της πόλης. Επίσης έχουν γίνει επαφές σε διάφορα επίπεδα με την κυβέρνηση. Αρχικά ο ίδιος ο Πρωθυπουργός εξήγγειλε 14 μέτρα, αφήνοντας ανοικτό το 14ο για τις πόλεις που υπέστησαν τις μεγαλύτερες ζημιές. Στη συνέχεια ακολούθησαν διαβουλεύσεις με τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών όπου δεσμεύτηκε ότι από το επιπλέον πακέτο διαφημιστικής προβολής για το 2009, 3 εκατ. Ευρώ θα διατεθούν μόνο για την προβολή της Αττικής. Από πλευράς υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης δεν έχει ακόμα προχωρήσει στην υλοποίηση μέτρων προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, σε συνάντηση που είχαμε με τον κ. Μαρκόπουλο, πήραμε την διαβεβαίωση ότι στο νέο διαφημιστικό πρόγραμμα η Αθήνα θα έχει ενισχυμένη προβολή. Συνεπώς περιμένουμε να τηρηθούν οι δεσμεύσεις που λάβαμε. Είναι πάντως ιδιαίτερα δύσκολο να επαναφέρουμε την εξαιρετική εικόνα που «χτίσαμε» για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αρκούν τα μέτρα που αναφέρατε; Τα μετρά που προγραμματίζονται είναι προς την σωστή κατεύθυνση. Μπορούν να ανακουφίσουν τις επιχειρήσεις εν όψει των προβλημάτων που αναμένονται λόγω κρίσης. Δυστυχώς όμως η κρίση, που θεωρώ ότι δεν έχουμε δει στον τουρισμό ακόμα, δεν θα διαρκέσει 4-5 μήνες. Θα είναι βαθιά και διαρκής, συνεπώς πρέπει τα όποια μέτρα να αποτελούν μέρος μιας στρατηγικής για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Είναι λοιπόν απαραίτητο, το Υ.Τ.ΑΝ. με όλους τους τουριστικούς φορείς να εκπονήσουν ένα σχέδιο 3-4 ετών, χρόνος που εκτιμώ ότι θα χρειαστεί ώστε να επανέλθουμε στα επίπεδα που βρισκόμασταν πριν την κρίση. Υπάρχουν σχέδια επέκτασης της εταιρείας σας; Πάντα ήμαστε πρόθυμοι να αξιοποιήσουμε τυχόν ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο καταθέσαμε 2 προσφορές σε αντίστοιχους διαγωνισμούς της Εκκλησίας της Ελλάδος για το ακίνητο που στέγαζε το υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως. Δυστυχώς όμως και τις 2 φορές ο διαγωνισμός κρίθηκε άγονος. Πάντως εκτιμώ ότι το προσεχές διάστημα θα γίνουν ανατροπές σε επιχειρηματικό επίπεδο και αναμφίβολα θα προκύψουν ευκαιρίες. Απαιτείται όμως ψυχραιμία και σύνεση καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια για λανθασμένες επιλογές. Ποια η επόμενη μέρα για την ΕΞΑ-Α; Τις τελευταίες δύο τριετίες, χάρη στη συντονισμένη προσπάθεια των μελών του Δ.Σ. της Ένωσης με προεξέχοντα τον πρόεδρο Γιώργο Τσακίρη, η ΕΞΑ-Α απέκτησε ένα ειδικό βάρος που αφενός της άρμοζε και αφετέρου δεν είχε τα προηγούμενα χρόνια. Η θητεία μας λήγει σε δύο μήνες περίπου και προσωπικά επιθυμώ να εξακολουθήσω να συνεισφέρω, από τη θέση του προέδρου αυτή τη φορά.

4 044 Ðñüóùðá Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Επιβεβλημένη η πράσινη πολιτική για τον τουρισμό Το συγκριτικό πλεονέκτημα του ελληνικού τουρισμού είναι ο τόπος, η φύση και ο πολιτισμός της χώρας. Δεν είναι ούτε οι υπηρεσίες, ούτε οι τιμές. Γι αυτό το λόγο, είναι αυτονόητη και ταυτόχρονα επιβεβλημένη η πράσινη πολιτική με την ανάπτυξη του τουρισμού. Αυτό υπογραμμίζει στη συνέντευξή του στο xenia news ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος τους τελευταίους 15 μήνες είναι πρόεδρος της μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, με έργο την ουσιαστική συμβολή της στον κοινοβουλευτικό και στον ευρύτερο δημόσιο διάλογο για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα μας. Στο Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον τουρισμό μπορεί να περιοριστεί ο συντελεστής στα σύνθετα τουριστικά συγκροτήματα σε χαμηλότερο ποσοστό και να δοθεί περισσότερο ποσοστό στην παραθεριστική κατοικία. Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟυλο Ο κ. Μητσοτάκης επισημαίνει ότι η υιοθέτηση πράσινων πρακτικών θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού, συνιστά στους επιχειρηματίες μικρότερα ξενοδοχεία, ενεργειακά αποδοτικά, πιο φιλικά στο περιβάλλον, ενταγμένα πλήρως στην αισθητική και στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας και του οικολογικού προφίλ των περιοχών, ενώ, σχολιάζοντας το ειδικό χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό καταθέτει την άποψη ότι πρέπει να περιορισθεί ο συντελεστής δόμησης από 0,2 σε χαμηλότερο ποσοστό στις εκτάσεις για σύνθετα τουριστικά συγκροτήματα, δίνοντας υψηλότερο ποσοστό για την παραθεριστική κατοικία, που είναι ένα προϊόν, που μπορεί να τονώσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Αναλυτικά, η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη του κ. Μητσοτάκη: Κύριε Μητσοτάκη, είστε πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής. Εξηγείστε μας, κατ αρχήν, ποιο είναι το έργο αυτής της Επιτροπής και ποιος ο θεσμικός ρόλος της; Βασική επιδίωξή μας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος είναι να συμβάλλουμε ουσιαστικά στον κοινοβουλευτικό και στον ευρύτερο δημόσιο διάλογο για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα μας. Τους τελευταίους 15 μήνες που έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος της Επιτροπής έχουμε επιτύχει διακομματικές συναινέσεις σε πολλά ζητήματα και προσπαθούμε με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις μας να συνδράμουμε την εκτελεστική εξουσία στη διαμόρφωση και την εφαρμογή μιας περιβαλλοντικής πολιτικής που θα πάει την Ελλάδα ένα βήμα πιο μπροστά. Στην Επιτροπή μοιραζόμαστε επίσης τις περιβαλλοντικές ανησυχίες των πολιτών και βρισκόμαστε κοντά σε τοπικά προβλήματα, γι αυτό πραγματοποιούμε τακτικά επισκέψεις σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές της χώρας ώστε να συζητάμε με τις τοπικές κοινωνίες και να αποκτούμε πλήρη εικόνα των προβλημάτων. Πιστεύω ότι μέχρι σήμερα έχουμε πραγματοποιήσει ένα σημαντικό έργο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μας και ότι έχουμε ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και την ευαισθησία των πολιτών που τελικά είναι και εκείνοι οι οποίοι θα κρίνουν την αποτελεσματικότητα των πρωτοβουλιών μας. Η διεθνής οικονομική κρίση έφερε με σχεδόν επιτακτικό τρόπο- στην επικαιρότητα τη ζωτική ανάγκη για στροφή του πλανήτη στην πράσινη οικονομία και στην πράσινη επιχειρηματικότητα. Είναι πράγματι τόσο απαραίτητο αυτό ή, με αφορμή την κρίση, επιχειρείται, με ολίγον εκφοβιστικό τρόπο, η αφύπνιση της περιβαλλοντικής συνείδησης επιχειρηματιών και πολιτών; Ειδικά σε μία περίοδο διεθνούς οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, η πραγματική οικονομία θα χρειαστεί πειστικές απαντήσεις. Μία από αυτές είναι και η προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας. Η κρίση δεν ενέχει μόνο κινδύνους αλλά προσφέρει και ευκαιρίες για να αναζητήσουμε νέες αναπτυξιακές δυνατότητες και ένας από τους τομείς που τις προσφέρει είναι αυτός του περιβάλλοντος. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Αμερική ο Πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε πρόσφατα ένα γενναίο πρόγραμμα χρηματοδότησης πράσινων επενδύσεων. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες χώρες του κόσμου. Πιστεύω λοιπόν ότι η περιβαλλοντική ανταγωνιστικότητα αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση και για την ελληνική οικονομία, καθώς ο τομέας του περιβάλλοντος και οι σχετικές τεχνολογίες του, προσφέρουν κερδοφόρες επιχειρηματικές ευκαιρίες που, εκτός των άλλων, θα τονώσουν την απασχόληση. Κλάδοι όπως αυτός της εξοικονόμησης ενέργειας, των ανανεώσιμων πηγών, της διαχείρισης απορριμμάτων, των βιολογικών καθαρισμών, της περιβαλλοντικής αποκατάστασης μπορούν να προσφέρουν πολλά στην οικονομική δραστηριότητα και να αξιοποιήσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Άλλωστε η παγκόσμια οικονομική κρίση συμπίπτει με μία, εξίσου σημαντική, διεθνή περιβαλλοντική κρίση που δεν έχουμε την πολυτέλεια να παραβλέψουμε. Στο χέρι μας είναι, επομένως, με γενναίες πολιτικές πρωτοβουλίες να μετατρέψουμε αυτήν την απειλή σε πράσινη αναπτυξιακή ευκαιρία. Εθνική επιστημονική επιτροπή για τις κλιματικές αλλαγές Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, η Μεσόγειος (και, βεβαίως, και η Ελλάδα) θα επηρεαστούν καθοριστικά από τις κλιματικές αλλαγές, που συντελούνται στον πλανήτη. Πώς αντιμετωπίζετε το ζήτημα αυτό στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής; Τί δράσεις έχετε εισηγηθεί; Οι κλιματικές αλλαγές είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Δεν είναι κάτι για το οποίο η Ελλάδα από μόνη της μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, πέραν του να συμμετέχει στον παγκόσμιο διάλογο και να τηρεί τα συμφωνηθέντα από τις διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει. Εγώ θα ήθελα η χώρα μας να πήγαινε και ένα βήμα παραπέρα. Να έθετε ως στρατηγικό στόχο, να γίνουμε πρωτοπόροι στην Ευρώπη στα ζητήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, για παράδειγμα. Έχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε. Είμαστε προικισμένοι από τη φύση. Αν δεν το κάνει η Ελλάδα δεν βλέπω ποια χώρα μπορεί να το κάνει. Δεν υπάρχουν πολλές χώρες που να διαθέτουν τέτοιο αιολικό, ηλιακό και γεωθερμικό δυναμικό, όπως η Ελλάδα. Και φυσικά μπορούμε να πάμε και πέρα από τους φιλόδοξους στόχους που έχει θέσει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση για 20% παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ μέχρι το Από εκεί και πέρα, στο τομέα της κλιματικής αλλαγής, αυτό που μπορούμε να κάνουμε επίσης είναι να ενημερώσουμε την κοινή γνώμη και να πείσουμε τους πολίτες ότι οι μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες μπορούν να έχουν μια σημαντική επίπτωση στην παγκόσμια προσπάθεια η οποία καταβάλλεται. Ως Πρόεδρος της Επιτροπής έβαλα ως θέμα στην ατζέντα μας τη δημιουργία μιας εθνικής επιστημονικής επιτροπής για τις κλιματικές αλλαγές. Το θεωρώ πολύ χρήσιμο αυτό. Δηλαδή, την διαρκή ενημέρωση της εκάστοτε κυβέρνησης για την εξέλιξη του φαινομένου διεθνώς και στη χώρα μας καθώς και των επιπτώσεών του με την εκπόνηση αναλυτικών μελετών και επιστημονικών προτάσεων που θα μπορούν να αποτελέσουν το σημείο αναφοράς για τις περιβαλλοντικές και τις οικονομικές επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην Ελλάδα και των μέτρων που πρέπει να ληφθούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Πρακτικά, πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο αυτό των κλιματικών αλλαγών, από κάθε χώρα, πολίτη και επιχείρηση; Κοιτάξτε. Μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν. Ούτε μαγικά ραβδάκια. Εκείνο που χρειάζεται πρωτίστως, όπως σας είπα, είναι η αυστηρή τήρηση των δεσμεύσεων μας που απορρέουν από τις διεθνείς συνθήκες καθώς και η εναρμόνισή μας με τις ευρωπαϊκές επιταγές. Επίσης απαιτείται δραστική εξοικονόμηση ενέργειας, έτσι ώστε η ελληνική οικονομία να γίνει ενεργειακά αποδοτική, καθώς και επιθετική διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μας ισοζύγιο. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέπουμε και την ανάγκη ευαισθητοποίησης των πολιτών για τις ευθύνες του καθενός από εμάς και την ανάγκη αλλαγής του σύγχρονου ρυπογόνου τρόπου ζωής μας. Εγώ όχι σήμερα ως πολιτικός, αλλά από πολύ νέος πίστευα στην εξατομικευμένη ευθύνη του καθενός από εμάς ξεχωριστά. Ειδικά σε θέματα περιβάλλοντος όλοι μας πρέπει να βάλουμε ένα, έστω και μικρό, λιθαράκι. Τότε σίγουρα θα έχουμε πετύχει να πάμε ένα βήμα παραπέρα.

5 05 Ðñüóùðá Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Μπορεί ο ελληνικός τουρισμός, που είναι προσαρμοσμένος επί χρόνια, στη λογική του μαζικού, φτηνού τουρισμού, να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της πράσινης ανάπτυξης; Πώς; Ο συνδυασμός τους είναι συνθήκη επιβίωσης για τον ελληνικό τουρισμό. Το πιστεύω ακράδαντα. Ο ξένος έρχεται στην Ελλάδα για να δει ένα ωραίο τόπο. Δυστυχώς, δεν είναι ούτε οι υπηρεσίες, ούτε οι τιμές το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Για να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους: το συγκριτικό μας πλεονέκτημα παραμένει ο τόπος, η φύση, ο πολιτισμός μας. Αν δεν προστατέψουμε τις καθαρές θάλασσες, τα τοπία μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά, δεν θα έχουμε κανένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Κατά συνέπεια, η πράσινη πολιτική με την ανάπτυξη του τουρισμού είναι αυτονόητη και ταυτόχρονα επιβεβλημένη. Ο τομέας του τουρισμού στη χώρα μας είναι ανάγκη να αρχίσει να ενσωματώνει σταδιακά «πράσινες» πρακτικές στις υποδομές και τις υπηρεσίες του, ώστε όχι μόνο να συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και για να ενισχύσει ακόμα περισσότερο την ανταγωνιστικότητά του. Η Πορτογαλία, για παράδειγμα, χτίζει ένα μεγάλο μέρος της τουριστικής της καμπάνιας πάνω στην μεγάλη πρόοδο που έχει επιτύχει στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ανάμεσα στα αξιοθέατα που προτείνονται στους επισκέπτες της συμπεριλαμβάνονται το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο της Ευρώπης και τα παραθαλάσσια αιολικά της πάρκα. Πιστεύω ότι τέτοια δυνατότητα υπάρχει και στη χώρα μας και πρέπει να την αξιοποιήσουμε. Όμως είναι επιβεβλημένο να το αντιληφθεί και η ίδια η τουριστική βιομηχανία, καθώς έχουμε πολύ δυνατούς και πολύ δραστήριους επιχειρηματίες που οι επιχειρήσεις τους μπορούν να είναι από την φύση τους ακόμα πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Πιο πράσινες θα έλεγα, όπως για παράδειγμα μικρότερα ξενοδοχεία, ενεργειακά αποδοτικά, πιο φιλικά στο περιβάλλον, ενταγμένα πλήρως στην αισθητική και στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας και του οικολογικού προφίλ των περιοχών, ανταγωνιστικά εντέλει σε ένα δύσκολο διεθνές περιβάλλον. Ποια είναι η γνώμη σας για το ειδικό χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό; Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι οι βασικοί του στόχοι και επιδιώξεις; Αυτό που προβλέπει το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον τουρισμό, το συναντάμε σε όλες τις ανεπτυγμένες τουριστικές αγορές του κόσμου και θεωρώ ότι η κατάρτιση και η εφαρμογή του είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα προόδου για τον τουρισμό μας. Εγώ θα δεχθώ ότι ενδεχομένως μπορούν να γίνουν ορισμένες αλλαγές όσον αφορά στους συντελεστές, στα τετραγωνικά τα οποία μπορούν να χτιστούν για κατοικία ή στα τετραγωνικά που μπορούν να χτιστούν ξενοδοχεία. Έχω, για παράδειγμα, την άποψη ότι θα μπορούσαμε να περιορίσουμε το συντελεστή από 0,2 σε ένα χαμηλότερο ποσοστό και να δώσουμε περισσότερο ποσοστό για την παραθεριστική κατοικία. Και πιστεύω ότι ο τουρισμός μας χρειάζεται την παραθεριστική κατοικία ώστε να τονώσει σήμερα την ανταγωνιστικότητά του σχέση με άλλες χώρες που έχουν προχωρήσει πολύ σε αυτόν τον τομέα. Βασική προϋπόθεση επιτυχίας όμως παραμένει ο σεβασμός στη φύση και την οικολογική μας ιδιαιτερότητα που από μόνη της αποτελεί ένα ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα. Άλλωστε, σε μια εποχή κρίσης, σε μια εποχή που όλες οι χώρες αναζητούν τέτοια πλεονεκτήματα, ώστε να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξή τους, πρέπει να καταλάβουμε ότι η προώθηση του πράσινου τουρισμού είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για τον ελληνικό τουρισμό που πρέπει να αξιοποιήσουμε. Ποια είναι η γνώμη σας για τα γκολφ στην Ελλάδα, τα οποία συναντούν τις μεγαλύτερες αντιδράσεις σε όλα τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια στον ελληνικό τουρισμό; Πριν σας απαντήσω θέλω να μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα για να αποκαλύψουμε τα εμπόδια και τον παραλογισμό της δημόσιας διοίκησης. Υπάρχει μια υγειονομική διάταξη του 1965, η οποία παρά την σημερινή πρόοδο της τεχνολογίας, ισχύει ακόμα και απαγορεύει την επαναχρησιμοποίηση του νερού που παράγουν οι βιολογικοί καθαρισμοί για πότισμα γηπέδων γκολφ ή άλλες χρήσεις. Προσπαθώ εδώ και δυο χρόνια, περίπου, να αλλάξει αυτή η αναχρονιστική διάταξη ώστε ο επενδυτής να ξεφύγει από τον παραλογισμό και να μπορεί, κατασκευάζοντας έναν υπερσύγχρονο βιολογικό καθαρισμό, να συμβάλλει θετικά και ουσιαστικά στο περιβάλλον και στην εξοικονόμηση νερού αλλά και να ποτίζει τα γήπεδα γκολφ. Επομένως, δεν μπορούμε να μιλάμε για νερό και γκολφ όταν η ίδια η Πολιτεία απαγορεύει στον ξενοδόχο να αξιοποιεί πρακτικά τον βιολογικό του καθαρισμό. Σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες είναι υποχρεωτικό να χρησιμοποιείς το νερό από το βιολογικό καθαρισμό. Τα γήπεδα γκολφ στην έρημο της Αριζόνα έχουν πράσινο και ποτίζεται μόνο εκεί που χρειάζεται. Το γκολφ, ως θεματικός τουρισμός, είναι ένα ακόμη συγκριτικό πλεονέκτημα για την Ελλάδα γιατί οι καλές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα μας δίνει τη δυνατότητα στους λάτρεις του σπορ να παίζουν όλο τον χρόνο, εξασφαλίζει έσοδα και επιτρέπει να διευρύνουμε την τουριστική περίοδο. Προσωπικά λοιπόν είμαι υπέρμαχος της λογικής του γκολφ για τον τουρισμό μας και δεν πιστεύω ότι έρχεται σε αντίθεση με το περιβάλλον, εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις που διαφοροποιούνται για κάθε περιοχή της Ελλάδας. Μπορεί να υπάρξει μια πολιτική συναίνεση, τουλάχιστον στο επίπεδο των δυο κομμάτων εξουσίας, για ένα πλαίσιο πράσινης επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια πραγματική στροφή της χώρα μας στην πράσινη οικονομία; Πιστεύω πως αποτελεί τον κατεξοχήν τομέα στον οποίο μπορεί να επιτευχθεί πολιτική συναίνεση. Άλλωστε, εμείς οι νέοι πολιτικοί δεν πρέπει να μένουμε σε αγκυλώσεις και να μιλάμε με όρους παρελθόντος. Ειδικά όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε τόσο κρίσιμα και σύνθετα προβλήματα. Οι πολίτες περιμένουν προτάσεις, λύσεις και όχι άναρθρες αντιπολιτευτικές φωνές, που στο τέλος δεν οδηγούν πουθενά. Εκτιμώ, λοιπόν, ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι προϋπόθεση επιβίωσης για την Ελληνική οικονομία, ειδικά όσον αφορά το τουριστικό μας προϊόν. Από εκεί και πέρα, ειδικά σε μία περίοδο διεθνούς οικονομικής κρίσης, η πραγματική οικονομία θα χρειαστεί πειστικές απαντήσεις. Μία από αυτές είναι και η προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας. Πρέπει να αντιληφθούμε ως χώρα, ότι η κρίση δεν ενέχει μόνο κινδύνους αλλά προσφέρει και ευκαιρίες για να αναζητήσουμε νέες αναπτυξιακές δυνατότητες και ένας από τους τομείς που τις προσφέρει είναι και αυτός του περιβάλλοντος. Στο χέρι μας είναι να τις αξιοποιήσουμε. Συμβούλιο Προορισμών του ΠΟΤ Η μαζική μείωση τιμών θα οδηγήσει σε απαξίωση Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη αποτελεί πλέον αναπτυξιακό μονόδρομο και όχι αναπτυξιακή επιλογή, λόγω των κλιματικών αλλαγών και των διαφόρων τύπων κρίσεων, που εκδηλώνονται συχνά, τονίστηκε στην 4η συνεδρίαση του Συμβουλίου Προορισμών του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της διεθνούς έκθεσης τουρισμού ΙΤΒ του Βερολίνου. Στη συνεδρίαση μετείχε από ελληνικής πλευράς ο ΣΕΤΕ και η Εταιρεία Τουριστικής και Οικονομικής Ανάπτυξης Αθήνας (ETOAA), η οποία και γνωστοποίησε τα κεντρικά συμπεράσματα αυτής της ενδιαφέρουσας συνεδρίασης. Τα υπόλοιπα συμπεράσματα: Η μαζική μείωση των τιμών σε επίπεδο ξενοδοχειακών κλινών, λόγω της κρίσης, θα οδηγήσει σε απαξίωση του τουριστικού προϊόντος με αλυσιδωτές αντιδράσεις σε επίπεδο ποιότητας υπηρεσιών και θέσεων εργασίας. Αντί αυτού προτείνεται η παροχή πολλαπλών προσφορών για κάθε τύπο επισκέπτη σε όλες τις περιόδους του έτους (τα λεγόμενα freebies π.χ. στις 4 διανυκτερεύσεις η μία δώρο, δωρεάν χρήση internet, διοργάνωση δωρεάν εκδρομών κ.ο.κ.). Οι κρατικοί και τοπικοί φορείς - οργανισμοί διαχείρισης προορισμών θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών της στον τουρισμό. Η δημιουργία σχημάτων συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση και επιτακτική ανάγκη για την ενίσχυση της τουριστικής οικονομίας και την ισόρροπη τουριστική ανάπτυξη. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τουριστικός τομέας θα πρέπει να επικεντρωθούν σε δράσεις και ενέργειες οι οποίες θα αποβλέπουν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης του καταναλωτή ως προς το τουριστικό προϊόν. Οι προωθητικές ενέργειες και τα πλάνα τουριστικής προβολής θα πρέπει να ανασχεδιαστούν σύμφωνα με το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στον παγκόσμιο τουρισμό, συμπεριλαμβάνοντας νέες και καινοτόμες προσεγγίσεις καθώς και νέα προϊόντα με έμφαση στον παράγοντα value for money. Η ανάληψη πρωτοβουλιών από τον τουριστικό τομέα για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των αερομεταφορών αποτελεί κίνηση ουσίας αφού η σύνδεση τους είναι άμεση, όπως άλλωστε και η αλληλεπίδρασή τους σε επίπεδο οικονομικών μεγεθών. Στη συνεδρίαση συμμετείχαν κρατικοί και τοπικοί οργανισμού τουρισμού και εκπρόσωποι μεγάλων ταξιδιωτικών οργανισμών και φορέων από όλο τον κόσμο με σκοπό την αποτύπωση της εικόνας των τουριστικών μεγεθών κατά το προηγούμενο έτος και την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης και των επιπτώσεών της στον παγκόσμιο τουρισμό. Πιο συγκεκριμένα, στη συνεδρίαση κατέθεσαν τις εκτιμήσεις, εισηγήσεις και παραδείγματα καλών πρακτικών οι παρακάτω φορείς διά των εκπροσώπων τους: Η νεοσυσταθείσα επιτροπή του WTO για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και την προσαρμογή του παγκόσμιου τουρισμού στα νέα δεδομένα «Tourism Resilience Committee TRC», η AMADEUS, η Διεθνής Ενωση Ξενοδοχείων & Εστιατορίων (International Hotel & Research Association), ο ΣΕΤΕ, ο Γαλλικός Σύνδεσμος Tour Operator καθώς και οι τουριστικοί οργανισμοί της Καραϊβικής, της Μαδέιρα, του Κέιπ Τάουν και της Μαγιόρκα. Σε επόμενη ενότητα, o WTO παρουσίασε το Σύστημα Αξιολόγησης Προορισμών System for Measuring Destination Excellence και τις πρώτες πιλοτικές εφαρμογές του σε επιλεγμένους προορισμούς. Η ΕΤΟΑΑ συμμετείχε και στη συνεδρίαση της Επιτροπής του UNWTO για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης (tourism resilience committee) κατά την οποία προέκυψαν σημαντικά στοιχεία για την πορεία του παγκόσμιου τουρισμού μέσα στα επόμενα χρόνια καθώς και παραδείγματα ενίσχυσης των κρατικών και τοπικών τουριστικών οικονομιών. Σε αυτή την κατεύθυνση, ο γ.γ. του UNWTO κ. Taleb Rifai διεμήνυσε στους ηγέτες των χωρών του G-20 ότι ο τουρισμός θα πρέπει να συμπεριληφθεί ως κεντρικό συνθετικό των προγραμμάτων οικονομικής ενίσχυσης καθώς και όλων των προγραμμάτων προστασίας του περιβάλλοντος και πολιτικών «πράσινης» ανάπτυξης. Στο πλαίσιο της συνεδρίασης, η AMADEUS παρουσίασε στοιχεία βάσει των οποίων τα αεροπορικά ταξίδια που πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2009 ήταν κατά 20 εκατομμύρια λιγότερα από αυτά του Ιανουαρίου του 2008 ενώ η VISA παρουσίασε έκθεση με τα στοιχεία δαπάνης των πελατών της σε χώρες άλλες από αυτές της μόνιμης διαμονής τους όπου σημειώνεται πτώση σε όλους σχεδόν τους δείκτες, επιβεβαιώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την πτωτική τάση των τουριστικών μεγεθών σε παγκόσμιο επίπεδο.

6 06 Åðéêáéñüôçôá Τουρισμός 2009 Αισιόδοξο σενάριο για μείωση αφίξεων 10%-15% Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΣΕΤΕ, η απώλεια εσόδων θα είναι κατά τουλάχιστον 10% μεγαλύτερη από το ποσοστό μείωσης των αφίξεων, λόγω των εκπτώσεων που δίνουν οι ξενοδόχοι και της συρρίκνωσης της μέσης διάρκειας παραμονής των τουριστών εφέτος. Στην έρευνα του xenia news, που ακολουθεί, καταγράφονται οι εκτιμήσεις αρκετών τουριστικών παραγόντων της χώρας για τις εξελίξεις το Επιμέλεια: Ζ. ΧΑΤΖΟΠΟυλΟΥ - Β. ΤΡΥΦΩΝΑ Νίκος Αγγελόπουλος, πρόεδρος ΣΕΤΕ Μέτρα για την απασχόληση Σύμφωνα με στοιχεία του κορυφαίου τουριστικού οργανισμού της Ευρώπης TUI, που επικαλέστηκε στην πρόσφατη ημερίδα της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ) για τον τουρισμό, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) κ. Νίκος Αγγελόπουλος, η μείωση των κρατήσεων για Ελλάδα αυτή τη στιγμή, στις κυριότερες αγορές για τον ελληνικό τουρισμό (Βρετανία, Γερμανία, σκανδιναβικές χώρες κ.ά.) ανέρχεται από -19% έως 30%. Παράγοντας της TUI φαίνεται να έχει εκμυστηρευθεί ότι αν τελικά η πτώση των αφίξεων για Ελλάδα το 2009 περιορισθεί στο 15% ο ίδιος θα είναι πολύ ευχαριστημένος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΣΕΤΕ, η απώλεια εσόδων θα είναι κατά τουλάχιστον 10% μεγαλύτερη από το ποσοστό μείωσης των αφίξεων, λόγω των εκπτώσεων που δίνουν οι ξενοδόχοι και της συρρίκνωσης της μέσης διάρκειας παραμονής των τουριστών εφέτος. Αν οι εκτιμήσεις αυτές επιβεβαιωθούν, είπε στην ημερίδα ο πρόεδρος της ΟΚΕ κ. Χρήστος Πολυζωγόπουλος, τότε οι άνεργοι στον τουρισμό θα φτάσουν τους Για τον περιορισμό της ανεργίας ο κ. Αγγελόπουλος πρότεινε το υπουργείο Απασχόλησης να επιδοτήσει τις θέσεις εργασίας όχι μόνο τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, αλλά και τον Ιούνιο και Οκτώβριο, ώστε το μέτρο πραγματικά να έχει ανταπόκριση. Ετσι, όπως προωθείται το μέτρο, επιδότησης θα τύχουν τα ξενοδοχεία, που θα ανοίξουν τον Απρίλιο και Μάιο και θα έχουν τον ίδιο αριθμό εργαζομένων με τους αντίστοιχους περυσινούς μήνες. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, λέει ο κ. Αγγελόπουλος, το κόστος για το ξενοδοχείο είναι τριπλάσιο από την επιδότηση και ελάχιστα ξενοδοχεία θα κάνουν χρήση. Τα υπόλοιπα θα προτιμήσουν να μείνουν κλειστά αυτούς τους μήνες. Ανδρέας Ανδρεάδης, πρόεδρος ΠΟΞ Πρωτοβουλία τόνωσης εσωτερικού τουρισμού Η φετινή τουριστική χρονιά προδιαγράφεται, σύμφωνα με το σύνολο των μέχρι στιγμής στοιχείων, δύσκολη και προβληματική, τονίζει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) κ. Ανδρέας Ανδρεάδης. Η μέχρι τώρα πορεία των κρατήσεων δείχνει υστέρηση στις περισσότερες παραδοσιακές αγορές. Ο ίδιος πιστεύει ότι η εικόνα θα βελτιωθεί με τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, ανάλογα με τις εξελίξεις που θα υπάρξουν στη διεθνή οικονομία. Επισημαίνεται ότι η ΠΟΞ έχει αναλάβει πρωτοβουλία για την τόνωση του εσωτερικού τουρισμού, συστήνοντας στα μέλη της να διαθέτουν στα ελληνικά γραφεία ταξιδίων τιμές πακέτων ανάλογες με αυτές που δίνουν στους ξένους τουρ οπερέιτορ. Η πρωτοβουλία αυτή αναμένεται να υποστηριχθεί από σχετική διαφημιστική καμπάνια του ΕΟΤ. Η ΠΟΞ, παράλληλα, υπογραμμίζει στα μέλη της ότι δεν δικαιολογείται πανικός στην τιμολογιακή τους πολιτική, καθώς ο ελληνικός τουρισμός έχει αποδείξει ότι διαθέτει αντοχές και διαχρονική ελκυστικότητα ιδιαίτερα το τετράμηνο Ιουνίου - Σεπτεμβρίου. Γεράσιμος Φωκάς, πρόεδρος ΞΕΕ Όλα τα μηνύματα δεν είναι απαισιόδοξα Μείωση των αφίξεων ξένων τουριστών από 5% έως 10% και των διανυκτερεύσεων κατά 8% έως 15%, ανάλογα με το αισιόδοξο και απαισιόδοξο σενάριο, που «παίζουν» αυτήν την εποχή, στη χώρα μας το 2009, προβλέπει ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου της Ελλάδος (ΞΕΕ) κ.γεράσιμος Φωκάς. Ο κ.φωκάς υπογραμμίζει ότι οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης θα αρχίσουν να γίνονται πιο αισθητές στον ελληνικό τουρισμό από το επόμενο δίμηνο, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι όλα τα μηνύματα δεν είναι απαισιόδοξα, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι σε επαφές που είχε με Ιταλούς τουριστικούς πράκτορες τού διαμηνύθηκε ότι η κίνηση Ιταλών προς τη χώρα μας εφέτος θα κυμανθεί στα ίδια επίπεδα με πέρυσι. Ο πρόεδρος του ΞΕΕ τονίζει ακόμη την ανάγκη σοβαρών διαρθρωτικών παρεμβάσεων, που θα αντιμετωπίσουν: α) την έλλειψη ρευστότητας των τουριστικών επιχειρήσεων, β) τη μείωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας, γ) την ελλιπή προβολή του τουριστικού προϊόντος κύρια προς το εξωτερικό και θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού σχεδίου διαχείρισης της κρίσης. Γιώργος Τσακίρης, πρόεδρος ΕΞΑ Στο «κόκκινο» η Αθήνα Ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών- Αττικής κ. Γ. Τσακίρης εκφράζει την απαισιοδοξία του για τις προοπτικές της τουριστικής κίνησης της Αθήνας, εφέτος, τονίζοντας ότι πέραν της οικονομικής κρίσης η ελληνική πρωτεύουσα έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα στην εικόνα της από τα τελευταία επεισόδια στο κέντρο της πόλης και την προβολή τους από τα διεθνή μέσα επικοινωνίας. Αυτή τη στιγμή, αναφέρει ο κ. Τσακίρης, οι κρατήσεις για το Μάϊο, που παραδοσιακά είναι ο «καλός» μήνας, μαζί με το Σεπτέμβριο για τα ξενοδοχεία της Αθήνας, κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. «Είμαστε στο κόκκινο», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Τσακίρης, εκφράζοντας την άποψη, ότι πέρα από τα μέτρα για την τόνωση του ελληνικού τουρισμού, που εξαγγέλθηκαν από τον πρωθυπουργό και τα οποία πρέπει να εφαρμοσθούν σε όλη τους την έκταση, θα απαιτηθεί ενδεχομένως και μια δεύτερη δέσμη μέτρων για τη συνέχεια. Νικηφόρος Λαμπρινός, πρόεδρος Ε.Ξ. Ηρακλείου Ευχαριστημένοι αν η μείωση περιορισθεί στο 10% Λιγότεροι τουρίστες θα προτιμήσουν για τις φετινές τους διακοπές κάποιο προορισμό του Νομού Ηρακλείου, σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου κ. Νικηφόρο Λαμπρινό. Ο ίδιος δεν διστάζει να δηλώσει ότι θα είναι ιδιαίτερα χαρούμενος εάν η μείωση των αφίξεων περιοριστεί στα τέλη της τρέχουσας χρονιάς σε ποσοστά της τάξεως του 8% με 10%. Και τούτο διότι οι κρατήσεις από τη αγγλική αγορά καταγράφουν μεγάλη μείωση κατά 30%. Επιπλέον, οι κρατήσεις από τη γερμανική αγορά κινούνται σε καθοδική πορεία αλλά όχι με την ίδια ένταση όπως της αγγλικής. Στον χορό των μειώσεων της τάξεως του 20% που ζητούν οι tour operators από τα ξενοδοχεία έχουν, όπως σχετικά δηλώνει ο κ. Λαμπρινός, μπει και τουριστικοί πράκτορες από την Ανατολική Ευρώπη. Οι θεαματικές επιδόσεις που σημείωνε ο ρωσικός τουρισμός στο Νομό Ηρακλείου τα τελευταία τρία χρόνια, παρουσιάζοντας κάθε έτος αύξηση της τάξεως του 30%, δεν θα επαναληφθεί, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου την εφετινή σεζόν. Ετσι και ενδεχομένως να μην πραγματοποιηθεί η επιδίωξη των τουριστικών επιχειρηματιών του νομού που ήταν να αποτελεί η ρωσική αγορά την τρίτη μεγαλύτερη αγορά έως το Εν κατακλείδι ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου ευελπιστεί οι κάβοι των τουριστικών ετών 2009 και 2010 να περάσουν με τις μικρότερες απώλειες για την τουριστική κίνηση στην περιοχή. Νίκος Κόρακας, πρόεδρος Ε.Ξ. Χανίων Μείον 15% τα τουριστικά έσοδα Μείωση της τάξεως του 15% κατά μέσο όρο θα παρουσιάσουν οι τουριστικές εισπράξεις την τρέχουσα σεζόν, σε σχέση με την περασμένη χρονιά, δηλώνει απερίφραστα ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Χανίων κ. Νίκος Κόρακας. Ο λόγος που τον προτρέπει να έχει την άποψη αυτή δεν είναι άλλος από τη μείωση την οποία παρουσιάζουν οι κρατήσεις από όλες σχεδόν τις αγορές στον Νομό Χανίων. Συγκεκριμένα -και όπως σχετικά αποσαφηνίζει- οι κρατήσεις από την Αγγλία καταγράφουν πτώση 30%. Στο ίδιο αρνητικό πρόσημο κινούνται και οι κρατήσεις από τη Νορβηγία, ενώ σε χαμηλά επίπεδα διαμορφώνονται οι κρατήσεις από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. «Οι σκανδιναβικές χώρες και η Δανία δεν παρουσιάζουν τόσο μεγάλη μείωση», συμπληρώνει ο κ. Κόρακας. Οι tour operators ζητούν να πέσει η τιμή των ξενοδοχειακών δωματίων κατά 10% έως 30% στα ήδη υπογεγραμμένα συμβόλαια. Ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Χανίων προσθέτει επιπλέον ότι ένα 30% των τουριστών έχει καθυστερήσει να κλείσει το ταξίδι των διακοπών του και εκτιμά ότι τη φετινή χρονιά θα συρρικνωθεί η τουριστική σεζόν. Βασίλης Μηναΐδης, πρόεδρος Ε.Ξ. Ρόδου Μείον 10% στις αφίξεις, μείον 15% στα έσοδα Μείωση της τάξεως του 10% θα καταγράψει την τρέχουσα σεζόν ο εισερχόμενος στην Ελλάδα γερμανικός τουρισμός, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Ρόδου κ. Βασίλη Μηναΐδη. Ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα ότι «ο εν λόγω δείκτης ενδεχομένως να παίξει και σε μονοψήφιο ποσοστό». Σε ό,τι αφορά στα έσοδα αυτά θα σημειώσουν, σύμφωνα με τον κ. Μηναΐδη, υστέρηση το 2009 κατά 15%, σε σύγκριση με την παρελθούσα χρονιά. Το ξεκίνημα της τουριστικής περιόδου και δη οι μήνες Απρίλιος και Μάιος θα είναι δύσκολοι για το σύνολο της ελληνικής τουριστικής αγοράς. Επιπλέον, ο κ. Μηναΐδης θεωρεί ότι οι Γερμανοί ταξιδιώτες, όπως άλλωστε και τουρίστες από άλλα κράτη της Ευρώπης, θα στραφούν στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής ή ακόμα και θα προτιμήσουν για τις διακοπές τους τοποθεσία της χώρας τους ή και το σπίτι τους. Διαβλέποντας τις τάσεις αυτές, tour operators επανήλθαν στο Νησί των Ιπποτών προκειμένου να ζητήσουν μείωση τιμών από τους Ροδίτες ξενοδόχους. Ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Ρόδου εκτιμά επίσης ότι ο αριθμός των Ρώσων που θα επιλέξουν για τις φετινές τους διακοπές τη Ρόδο θα είναι μικρότερος σε σχέση με τους ταξιδιώτες που επισκέφτηκαν το νησί των ιπποτών την περασμένη χρονιά. Μηνάς Χατζημιχαήλ, πρόεδρος Ε.Ξ. Κω Αισιοδοξία για την Κω Ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Κω κ. Μηνάς Χατζημιχαήλ είναι ίσως ο πιο αισιόδοξος από όλους, διαβλέποντας ότι η μείωση αφίξεων στο νησί του Ιπποκράτη εφέτος δεν θα είναι τραγική. Τουλάχιστον αυτήν την εικόνα έχει αποκομίσει από τη συμμετοχή της Κω σε διεθνείς εκθέσεις. Πλην Αγγλίας, όπου η διολίσθηση της στερλίνας, θα επηρεάσει τα ταξίδια, από τις υπόλοιπες αγορές η εικόνα είναι σχετικά καλή για την Κω. Σημαντικό γεγονός για το νησί, η επάνοδος των Σκανδιναβών τουριστών. «Τα τελευταία δέκα χρόνια είχαμε χάσει τους Σκανδιναβούς που γέμιζαν τη δεκαετία του 80 το νησί. Με τη συμμετοχή μας στην τουριστική έκθεση στο Ελσίνκι ενημερώσαμε τους ταξιδιώτες ηλικίας ετών που είχαν έρθει στα νιάτα τους στο νησί του

7 07 Åðéêáéñüôçôá Τουρισμός 2009 Ιπποκράτη, για τη νέα εικόνα της Κω με τους πεζόδρομους, τους ποδηλατόδρομους, τα πολυτελή ξενοδοχεία κ.λπ. και η ανταπόκριση ήταν θετική» λέει ο κ. Χατζημιχαήλ. Πέραν των θετικών μηνυμάτων από τη σκανδιναβική αγορά, οι ενδείξεις είναι ευοίωνες και από τη Ρωσία. Κατά τη σεζόν του 2009 θα πραγματοποιεί πτήσεις από τη Ρωσία προς την Κω και αντίστροφα και τρίτο αεροπλάνο. Παράλληλα, η Ενωση Ξενοδόχων Κω επιχειρεί ανοίγματα προς την ουκρανική αγορά προκειμένου να ξεκινήσουν και από εκεί πτήσεις προς και από το συγκεκριμένο νησί της Δωδεκανήσου. Επιπλέον, θετικό πρόσημο πιάνουν οι κρατήσεις από την Τσεχία και την Πολωνία. Αν και οι tour operators πίεζαν τους ξενοδόχους της Κω για μείωση τιμών της τάξεως του 15% ακόμα και τη high season, οι περισσότεροι επιχειρηματίες στο νησί του Ιπποκράτη τους έδωσαν έκπτωση 7% με 8%. «Προκειμένου να μη χαθούν ή μειωθούν οι πτήσεις, προτρέψαμε τα μέλη μας να προβούν σε προσφορές οι οποίες για κανένα λόγο δεν έπρεπε να φανούν ως μείωση τιμών. Και αυτό γιατί εάν αλλάξει η τιμή τότε αυτή αποτελεί τη βάση για τη διαπραγμάτευση της επόμενης χρονιάς», αποσαφηνίζει ο κ. Χατζημιχαήλ. Πέραν τούτου, η περίοδος του early bookings με τις εκπτώσεις της τάξεως του 10% με 15% που άλλες χρονιές τελείωνε στα τέλη Φεβρουαρίου, φέτος επεκτάθηκε έως τα τέλη Μαΐου. Χριστίνα Τετράδη, Ιόνια Νησιά Εσοδα -40%, αν δεν υπάρξει στήριξη στους T.O s Σε πτωτική πορεία θα κινηθεί η τουριστική κίνηση στα Ιόνια Νησιά το 2009 σε σχέση με το 2008, σύμφωνα με την εκπρόσωπο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας για την περιοχή και αντιπρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Λαγανά κ. Χριστίνα Τετράδη. Ο λόγος που την παρακινεί στην εκτίμηση αυτή συνίσταται στο ότι πριν από λίγο καιρό «ορισμένα πρακτορεία μιλούσαν για μείωση των κρατήσεων της τάξεως του 45% με 50% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2008», λέει χωρίς να κρύβει την απαισιοδοξία της η κ. Τετράδη. Επιπλέον, tour operators πιέζουν για μείωση των τιμών κατά 10% με 20% την οποία και χωρίς να έχουν άλλο τρόπο δράσης και αντίδρασης αποδέχτηκαν οι ξενοδόχοι στην περιοχή. Το σοβαρότερο ωστόσο πρόβλημα εντοπίζεται στον εισερχόμενο στα Ιόνια Νησιά αγγλικό τουρισμό. Και τούτο διότι «οι Aγγλοι τουρίστες που διαμορφώνουν από το 50% έως και το 80% της κίνησης στην περιοχή, κινήθηκαν πτωτικά και το 2008 συμπαρασύροντας σε αντίστοιχη πορεία τους δείκτες πληρότητας, αφίξεων (κατά 15%), διανυκτερεύσεων και χρονικής διάρκειας και -το κυριότερο- εσόδων κατά 30%», εξηγεί η κ. Τετράδη. Στον αντίποδα, σε θετικά επίπεδα κινείται μέχρι στιγμής η ζήτηση από Ρωσία. «Τα αεροπλάνα που θα πραγματοποιούν πτήσεις από th Ρωσία προς τη Ζάκυνθο και αντιστρόφως θα αυξηθούν τη σεζόν του 2009 σε 4 από 2 που ήταν το 2008 και καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να φτάσουν τελικά σε αριθμό τα πέντε», επισημαίνει η κ. Τετράδη. Η εκτίμηση της κ. Τετράδη είναι τελικά η πτώση στις αφίξεις θα κυμανθεί γύρω στο 10%, στις διανυκτερεύσεις στο 20% και στα έσοδα στο 40%. Τα πράγματα θα αλλάξουν στην περίπτωση που: α) η κυβέρνηση επιδοτήσει πτήσεις των tour operators β) οι ξενοδόχοι αναγκαστούν και μειώσουν τις τιμές τους προκειμένου να δεχτούν στις μονάδες τους επισκέπτες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ξενοδόχοι της Ζακύνθου σε ποσοστό της τάξεως του 20% είναι απλήρωτοι για τη σεζόν του 2008 από συνεργαζόμενους τουριστικούς πράκτορες διαφόρων αγορών. Πέτρος Δερβένης, πρόεδρος Ε.Ξ. Σκιάθου Το Mamma Mia συγκρατεί τις αφίξεις Σε μικρότερα επίπεδα από τη μείωση της τάξεως του 15% με 20% την οποία καταγράφουν οι κρατήσεις της αγγλικής αγοράς σε διάφορους ελληνικούς προορισμούς, κινείται ο αντίστοιχος δείκτης στη Σκιάθο. Την πτυχή αυτή αναδεικνύει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Σκιάθου κ. Πέτρος Δερβένης ο οποίος και σημειώνει ότι καθοριστικό ρόλο στη διαφοροποίηση αυτή έπαιξε η ταινία Mamma Mia, αφού μέρος των γυρισμάτων της ταινίας έγινε στο συγκεκριμένο νησί των Σποράδων. «Η μείωση της τάξεως του 10% δεν είναι μεγάλη, εάν λάβουμε υπόψη ότι το ποσοστό το οποίο αντιπροσώπευε πριν από την κατάρρευσή του ο tour operator Kosmar και διαμόρφωνε το 15% των ξένων τουριστών στο νησί δεν έχει εξ ολοκλήρου απορροφηθεί», δηλώνει χαρακτηριστικά ο κ. Δερβένης. Ορισμένοι μάλιστα tour operators σημειώνουν αύξηση κατά 5% στις κρατήσεις τους τη φετινή χρονιά, σε σχέση με πέρυσι. Οι ίδιοι ζητούν από ξενοδόχους της Σκιάθου μείωση στις τιμές τους και εκπτώσεις. Παρόλο αυτά, ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Σκιάθου εκτιμά ότι τα έσοδα των ξενοδοχείων θα παρουσιάσουν το 2009 μείωση 5% με 10%, σε σχέση με το Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίοδος των early bookings έχει τα τελευταία τρία χρόνια επιμηκυνθεί στη Σκιάθο, ενώ η ιταλική αγορά δεν έχει ακόμα εκδηλώσει τις προτιμήσεις της. Παναγιώτης Νικολαΐδης, πρόεδρος διευθυντών ξενοδοχείων Μακεδονίας - Θράκης 5 δισ. ευρώ απώλειες η ελληνική οικονομία Αρνητικό πρόσημο θα πιάσει η τουριστική κίνηση στη Βόρεια Ελλάδα τη φετινή σεζόν, σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων Μακεδονίας-Θράκης κ. Παναγιώτη Νικολαΐδη. «Θα είμαστε ευχαριστημένοι εάν η μείωση της τουριστικής κίνησης το 2009 περιοριστεί στο 10%, σε σύγκριση με το 2008», δηλώνει χαρακτηριστικά. Και σημειώνει ότι η μείωση αυτή θα οδηγήσει στην απώλεια 5 δισ. ευρώ. Επιπλέον, ο κ. Νικολαΐδης επισημαίνει ότι οι μέχρι στιγμής κρατήσεις δείχνουν: Μείωση κατά 10% των Γερμανών ταξιδιωτών στη Χαλκιδική, ενώ στη Θάσο κινούνται -λόγω του περιορισμένου αριθμού ξενοδοχείων- σε πτωτική πορεία της τάξεως του 3% με 4%. Απώλειες πλέον του 15% της αγγλικής αγοράς. Προβλήματα στην τουριστική κίνηση από Ρουμανία, Ρωσία και άλλες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Εξαίρεση του κανόνα αποτελεί η γειτονική αγορά της Βουλγαρίας. Οι πιέσεις που ασκούν tour operators στους ξενοδόχους για μείωση κατά 20% με 30% των τιμών δεν είναι παροδικό φαινόμενο της τρέχουσας χρήσης αλλά θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά. Και τούτο διότι, όπως αποκαλύπτει ο πρόεδρος του Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων Μακεδονίας Θράκης, «Γερμανός tour operator ζήτησε για τη σεζόν του 2010 μείωση 10% στις τιμές ξενοδοχειακής μονάδας στη Θάσο». Επιπλέον, τα ξενοδοχεία στην πόλη της Θεσσαλονίκης καταγράφουν πτώση στις διανυκτερεύσεις τους από 10% έως 20% ανάλογα με την κατηγορία της μονάδας. Βασίλης Φραγκουλάκης, εμπ. διευθυντής Aldemar Μικρότερες και φτηνότερες διακοπές Χαμηλά επίπεδα έπιανε η ροή των κρατήσεων τους μήνες Ιανουάριο - Φεβρουάριο του 2009, σύμφωνα με τον κ. Βασίλειο Φραγκουλάκη, εμπορικό διευθυντή της Aldemar Hotels & Spa και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Παγκρήτιου Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων. Η εξέλιξη αυτή είχε αποτέλεσμα «να δημιουργηθεί μια σχετική υστέρηση των κρατήσεων, συγκριτικά με πέρυσι», επισημαίνει ο κ. Φραγκουλάκης. Και σπεύδει να συμπληρώσει ότι «τις τελευταίες εβδομάδες έχει βελτιωθεί η κατάσταση και αρχίζει να τονώνεται η κίνηση, αν και οι έως τώρα απώλειες είναι δύσκολο να ανακτηθούν». Ο ίδιος είναι αισιόδοξος ότι τελικά η πτώση δεν θα είναι τόσο μεγάλη, όσο αρχικά είχε διαφανεί, γιατί το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών της υφηλίου για διακοπές και ξεκούραση εξακολουθεί και παραμένει αμείωτο. Ωστόσο και «κατά τα φαινόμενα, θα σημειωθεί πτώση του μέσου όρου παραμονής των πελατών αλλά και μετακίνησή του σε χαμηλότερες κατηγορίες, πιο οικονομικές», αναφέρει ο κ. Φραγκουλάκης. Και προσθέτει: «Κατά συνέπεια, οι βασικοί μας δείκτες (μέση τιμή, συνολικά έσοδα, διάρκεια παραμονής, διάρκεια περιόδου) θα παρουσιάσουν μείωση». Σε ό,τι αφορά στις επιδόσεις του γερμανικού τουρισμού στην Ελλάδα το 2009 το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Παγκρήτιου Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων παρόλο που παραδέχεται ότι τα νούμερα κινούνται καθοδικά, εκτιμά ότι δεν θα υπάρξει πτώση ή θα είναι μικρή, εάν διατηρηθούν οι πτήσεις των tour operators. Και τούτο διότι «θα υπάρχει η δυνατότητα έστω και last minute να καλυφθούν οι θέσεις», εξηγεί ο κ. Φραγκουλάκης. Στην περίπτωση όμως που οι πτήσεις μειωθούν, τότε η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη και οι απώλειες σημαντικές. Επιπλέον -και όπως επισημαίνει το επιτελικό στέλεχος- «εάν η κυβέρνηση δεν αποφασίσει να ενισχύσει τους tour operators, ειδικά στα θέματα των πτήσεων, θα συνεχίσουμε να τρώμε τις σάρκες μας ανταγωνιζόμενοι ο ένας τον άλλο και όχι τις άλλες χώρες - προορισμούς (Τουρκία, Αίγυπτο, Ισπανία), με καταστροφικές συνέπειες για όλους και απαξίωση του τουριστικού προϊόντος». Καταλυτικό ρόλο στις επιδόσεις του αγγλικού τουρισμού στην Ελλάδα το φετινό καλοκαίρι θα παίξουν, σύμφωνα με τον κ. Φραγκουλάκη, παράγοντες όπως: α) η διατήρηση του αριθμού των πτήσεων β) οι προσφορές της τελευταίας στιγμής και γ) η επιθετική πολιτική την οποία υιοθετούν στις τιμολογήσεις τους με συνέπεια να τους δίνεται ένα πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες χώρες. Ανεξαρτήτως των παραγόντων αυτών «είναι γεγονός ότι οι Βρετανοί θα έχουν μεγαλύτερες απώλειες σε σχέση με τους υπόλοιπους βασικούς μας επισκέπτες», ξεκαθαρίζει ο εμπορικός διευθυντής της Aldemar Hotels & Spa. Πέραν των παραδοσιακών αγορών, ανεπηρέαστες από την κρίση δεν έχουν μείνει οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. «Ειδικά αυτές που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες», επισημαίνει ο κ. Φραγκουλάκης. Και συμπληρώνει ότι «τα έως τώρα στοιχεία δεν είναι ενδεικτικά, αλλά τόσο η διολίσθηση των νομισμάτων τους όσο και το πάγωμα της αγοράς μας προϊδεάζουν για κάποια πτώση, κατά τόπους σημαντική». Και σε αυτήν την περίπτωση ο παράγοντας «μεταφορά» είναι καταλυτικός. «Και αν δεν το αντιληφθούμε έγκαιρα, θα παραμείνουμε ουραγοί στην ανταγωνιστικότητα, τόσο σε τιμές όσο και σύνθεση προγράμματος», σχολιάζει δηκτικά το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Παγκρήτιου Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων. Στα μελανά χρώματα του τοπίου του ελληνικού τουρισμού το φετινό καλοκαίρι θα προστεθεί, με βάση τα τωρινά δεδομένα, η περαιτέρω συρρίκνωση της τουριστικής σεζόν. Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει ο κ. Φραγκουλάκης αναφέροντας ότι «πολλά ξενοδοχεία προγραμματίζουν το άνοιγμά τους μετά τα μέσα Μαΐου και ελάχιστα θα είναι ανοικτά τον Απρίλιο». Προκειμένου να μην πληγεί ανεπανόρθωτα το εργατικό δυναμικό των ξενοδοχείων θα πρέπει, όπως συστήνει ο ίδιος, να ληφθούν άμεσα μέτρα για την επιδότηση των επιχειρήσεων που θα προσλάβουν το προσωπικό τους εντός των συμβατικών υποχρεώσεων τους. Το φαινόμενο της μη καταβολής χρημάτων τα οποία προέβλεπαν οι συμφωνίες ελληνικών ξενοδοχείων με ξένους τουριστικούς πράκτορες δεν εστιάζεται σε μία μόνο αγορά αλλά είναι γενικό. Τη διάσταση αυτή αναδεικνύει ο εμπορικός διευθυντής της Aldemar Hotels & Spa σημειώνοντας ότι «ειδικά φέτος το πρόβλημα των οφειλών είναι οξύτερο γιατί οι tour operators υπολόγιζαν ότι θα εξοφλήσουν, όπως κάθε χρόνο, τα ξενοδοχεία από τα έσοδα των χειμερινών προγραμμάτων, που τελικά δεν πήγαν όπως τα περίμεναν». Γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόβλημα ρευστότητας στα ξενοδοχεία. Ο κ. Φραγκουλάκης πιστεύει ότι η πιστοληπτική σχέση μεταξύ ξενοδόχου και πράκτορα θα είναι πλέον πιο σφικτή και θα αναθεωρηθούν πολλές συνεργασίες με βάση τον τρόπο συναλλαγής που θα εφαρμόσει η κάθε εταιρεία. Λεωνίδας Καραθανάσης, πρόεδρος εργαζομένων στον τουρισμό (ΠΟΕΕ-ΥΤΕ) Σύνδεση πακέτου στήριξης με την απασχόληση Μόλις στον προθάλαμο της κρίσης βρίσκεται η Ελλάδα, όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργατών Επισιτισμού - Υπαλλήλων Τουριστικών Επαγγελμάτων, κ. Λεωνίδας Καραθανάσης, κατηγορώντας παράλληλα τους εργοδότες ότι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κρίση, κινδυνολογώντας και εκβιάζοντας. Οπως αναφέρει ο κ. Καραθανάσης, «έχουμε υποστεί απολύσεις, άδειες άνευ αποδοχών, μείωση των ημερών και ωρών εβδομαδιαίας απασχόλησης, καθυστέρηση καταβολής δεδουλευμένων, κυρίως στις επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας, χωρίς όμως να έχουν υποστεί καμία συνέπεια προς το παρόν. Από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι τον Γενάρη του 2009 είχαμε περίπου 500 απολύσεις, ενώ στην Κρήτη και τη Ρόδο σημειώθηκαν πολλές περιπτώσεις μη καταβολής δεδουλευμένων. Και μιλάμε για ένα χρονικό διάστημα

8 08 Åðéêáéñüôçôá Τουρισμός 2009 στο οποίο, όπως όλοι ομολογούν, δεν είχαμε σημαντικές διαφορές σε σχέση με το ίδιο διάστημα της προηγούμενης χρονιάς. Επίσης, μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου, όλοι έλεγαν ότι οι εκτιμήσεις για την πορεία της χρονιάς δεν απεικόνιζαν την πραγματικότητα και ότι σαφή εικόνα θα έχουμε τον Φλεβάρη με Μάρτη. Η Ομοσπονδία έχει ήδη προχωρήσει σε συνομιλίες με το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης και έχει ζητήσει το πακέτο στήριξης του τουρισμού να συνδεθεί με τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας και τις καταληκτικές ημερομηνίες επαναπρόσληψης των εποχικών υπαλλήλων, ενώ ζητά να αυξηθεί το επίδομα ανεργίας και ο χρόνος διάρκειάς του. Επίσης, η Ομοσπονδία έχει καταθέσει πρόταση με μια σειρά μέτρων για την ενίσχυση του τουρισμού, τα οποία περιλαμβάνουν την κάθε χρόνο παροχή δελτίων κοινωνικού τουρισμού στους δικαιούχους, παροχή κινήτρων στον κοινωνικό τουρίστα προκειμένου να στραφεί προς τους μήνες που έχουν μικρότερη κίνηση με π.χ. επιδότηση μεταφοράς, οι μαθητικές εκδρομές να γίνουν όλες 5 ημέρες και μάλιστα για τα παιδιά που οι γονείς έχουν έσοδα κάτω των ευρώ (αφορολόγητο) να υπάρξει επιδότηση, κ.λπ. Εκτιμώντας, πάντως, την πορεία της κίνησης, ο κ. Καραθανάσης τόνισε: «Πιστεύουμε ότι θα υπάρξει ένα πρόβλημα τους πρώτους μήνες (Απρίλιο και Μάιο) και τους τελευταίους (Σεπτέμβρη - Νοέμβρη), όπως άλλωστε έγινε και το 2008, αλλά κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει πόσο μεγάλο θα είναι το πρόβλημα. Εκτιμούμε ότι από αρχές Ιουνίου μέχρι και 10 Σεπτεμβρίου η κίνηση θα είναι πολύ καλή, και αυτό λόγω της θέσης της χώρας μας και τους κλίματος που έχουμε. Ετσι, κατά μέσο όρο, εκτιμάται ότι η πτώση θα κυμανθεί κάπου στο 7% με 8%, κρίνοντας φυσικά από τα μέχρι σήμερα στοιχεία». World Economic Forum Δύο θέσεις χαμηλότερα ο δείκτης ανταγωνιστικότητας Δύο θέσεις χαμηλότερα στον Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας (ΔΤΤΑ), που διαμορφώνει το World Economic Forum, «έπεσε» εφέτος η Ελλάδα σε σύγκριση με πέρυσι, καταλαμβάνοντας την 24η θέση μεταξύ 133 χωρών (18η στην Ευρώπη), έναντι της 22ης θέσης μεταξύ 130 χωρών, που είχε το Η απώλεια αυτή των δύο θέσεων, σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων του Δείκτη από τον ΣΕΒ και τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), οφείλεται στην άνοδο της Κύπρου και του Βελγίου σε θέσεις υψηλότερα από την Ελλάδα. του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟυλΟΥ Σε σχέση με τις επιδόσεις των άμεσων ανταγωνιστριών χωρών, η Ελλάδα υπερκεράστηκε τώρα και από την Κύπρο (21η θέση), ενώ εξακολουθεί να υστερεί έναντι της Ισπανίας (6η) και της Πορτογαλίας (17η) και να υπερτερεί έναντι της Κροατίας (34η), της Τουρκίας (56η) και της Αιγύπτου (64η). Στα πλεονεκτήματα της Ελλάδας περιλαμβάνονται οι πολιτιστικοί πόροι, το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών υγείας, οι τουριστικές υποδομές καθώς και ο υψηλός βαθμός προτεραιότητας του τουριστικού τομέα. Αντίθετα, το κανονιστικό πλαίσιο αποτελεί βασικό μειονέκτημα της χώρας, καθώς δεν υποστηρίζει την ανάπτυξη του συγκεκριμένου τομέα. Αναλύοντας τις επιδόσεις της Ελλάδας στους επιμέρους δείκτες παρατηρούνται τα εξής: Σημειώνεται βελτίωση στον χρόνο και το κόστος που απαιτούνται για την έναρξη επιχείρησης, η οποία όμως αντισταθμίζεται από τις διαχρονικά χαμηλές επιδόσεις στο γενικότερο ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο. Παρατηρείται επιδείνωση σε αρκετούς δείκτες που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον. Αν και σε χαμηλότερο επίπεδο από τις άλλες χώρες, η ποιότητα του δικτύου μεταφορών, ειδικότερα του οδικού, βελτιώνεται. Το ίδιο επίσης συμβαίνει και με τις ευρυζωνικές υποδομές. Δυστυχώς, όμως, η ποιότητα των αεροδρομίων μας χειροτέρεψε ελαφρά. Παρόλη τη βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα τιμών των ξενοδοχείων, παρατηρείται επιδείνωση στην ποιότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού. Σε διεθνές επίπεδο, την πρώτη θέση καταλαμβάνει η Ελβετία και ακολουθούν η Αυστρία (2η), η Γερμανία (3η), η Γαλλία (4η) και ο Καναδάς (5η). Οι χώρες αυτές είναι χώρες υψηλού εισοδήματος, με ανεπτυγμένο επιχειρηματικό περιβάλλον, ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, σύγχρονες υποδομές και επαρκείς ανθρώπινους και φυσικούς πόρους. Με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα, όπως επισημαίνεται στην κοινή ανακοίνωση ΣΕΒ - ΣΕΤΕ, οι κατευθύνσεις της τουριστικής πολιτικής στην Ελλάδα θα πρέπει να περιλαμβάνουν: Τη βελτίωση του επιχειρηματικού και ρυθμιστικού περιβάλλοντος, τη βελτίωση των γενικών υποδομών σε συνδυασμό με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, τη συνεχή αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού σε όλα τα επίπεδα. Σχολιάζοντας τον Δείκτη τουριστικής ανταγωνιστικότητας, ο ΣΕΤΕ παρατηρεί τα ακόλουθα: Είναι ιδιαίτερα θετικό για την παγκόσμια τουριστική οικονομία ότι το WEF καταρτίζει πέραν του γενικού δείκτη ανταγωνιστικότητας, έναν και μοναδικό τομεακό δείκτη, αυτόν του τουρισμού. Αυτό σημαίνει αναγνώριση της σημασίας και σπουδαιότητας του ρόλου του τουρισμού στην παγκόσμια ανάπτυξη. Ο ΔΤΤΑ είναι μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια, η υλοποίηση της οποίας αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες, όταν είναι υποχρεωμένη να συγκρίνει στοιχεία μεταξύ 133 χωρών. Συνεπώς, θα πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός στην αξιολόγηση των στοιχείων και του δείκτη, κυρίως ως προς τη σύγκριση μεταξύ χωρών, τουλάχιστον για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον, οι χώρες βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις ανάπτυξης και οι τουριστικές οικονομίες τους σε διαφορετικά σημεία του κύκλου ζωής τους. Δεύτερον, τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τις συγκρίσεις προέρχονται τόσο από στατιστικά δεδομένα (hard data) όσο και από την έρευνα Executive Opinion, η οποία σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσε και θα έπρεπε να ήταν αντιπροσωπευτικότερη. Ο ΔΤΤΑ σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί σαν πίνακας βαθμολογίας ενός παγκόσμιου «τουριστικού πρωταθλήματος», αλλά σαν μια προσπάθεια η οποία επισημαίνει περιοχές ενδιαφέροντος που μπορούν να βελτιωθούν σε κάθε χώρα, ώστε να την καταστήσουν ανταγωνιστικότερη στον τουριστικό τομέα. Παρατηρώντας τόσο τους δείκτες, όσο και τις γενικότερες ενότητες στις οποίες κατατάσσονται, είναι προφανές ότι η τουριστική ανταγωνιστικότητα εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από παράγοντες οι οποίοι σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν άμεσα τουριστικοί. Με άλλα λόγια, η ανταγωνιστικότητα του τουρισμού είναι αποτέλεσμα συνολικής κυβερνητικής δράσης για την κάθε χώρα και όχι αποκλειστικά του υπουργείου Τουρισμού, όπου και όταν αυτό υπάρχει, είτε με ουσιαστικές αρμοδιότητες είτε χωρίς αυτές. Από τους 14 γενικούς δείκτες που περιλαμβάνει ο ΔΤΤΑ, για την Ελλάδα οι 7 παρουσιάζουν υστέρηση έναντι του 2008 και οι 7 βελτίωση. Παρ όλα αυτά, η χώρα μας υποχώρησε 2 θέσεις στη γενική κατάταξη. Μεταξύ 2008 και 2009 παρατηρούνται σε μερικές περιπτώσεις μεγάλες διαφορές, κυρίως αρνητικές (πχ. στην Ασφάλεια από τη 31η πέσαμε στη 47η θέση). Συγκριτικές επιδόσεις Ελλάδας και ανταγωνιστριών χωρών με βάση τον Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας του World Economic Forum Δείκτες Ισπανία Κύπρος Πορτογαλία Ελλάδα Κροατία Τουρκία Αίγυπτος Κανονιστικό Πλαίσιο Κανόνες και ρυθμίσεις Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα Ασφάλεια Υγεία & Υγιεινή Προτεραιότητα τουριστικού τομέα Επιχειρηματικό Περιβάλλον και Υποδομές Υποδομές Αερομεταφορών Υποδομές Οδικών Μεταφορών Τουριστικές Υποδομές Υποδομές Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνίας Ανταγωνιστικότητα τιμών Ανθρώπινοι, Πολιτιστικοί και Φυσικού Πόροι Ανθρώπινοι Πόροι Εκπαίδευση και Κατάρτιση Διαθεσιμότητα εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού Στάση έναντι τουριστών Φυσικοί Πόροι Πολιτιστικοί Πόροι Πηγή: The Travel & Tourism Competitiveness Report 2009, World Economic Forum

9

10 10 ÌåëÝôç Eurobank Απώλειες 2 δισ. ευρώ για τον τουρισμό το 2009 Τη μεγαλύτερη πτώση αφίξεων ξένων τουριστών των τελευταίων 30 ετών ενδέχεται να παρουσιάσει εφέτος ο ελληνικός τουρισμός, λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, ενώ μείωση προβλέπεται και το 2010, σύμφωνα με μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG. Σύμφωνα με την εξέταση στατιστικών στοιχείων, τα οποία πάντως, όπως επισημαίνεται, πρέπει να γίνουν δεκτά με «περισσή προσοχή», είναι πιθανή μια μείωση των αφίξεων εφέτος της τάξης του 12% - 15%, με τις τουριστικές εισπράξεις, σε αυτήν την περίπτωση, να σημειώνουν απώλεια 20% ή 2 δισ. ευρώ λιγότερα από το Για το 2010, εξάλλου, εκτιμάται ότι θα υπάρξει περαιτέρω υποχώρηση των αφίξεων κατά 3% - 4%. Πραγματικός Ετήσιος Ρυθμός Ανάπτυξης 2007, 2008 & 2009 και Ποσοστά (μερίδια) Ξένων Τουριστών στην Ελληνική Αγορά (**) Χώρα Μερίδιο (%) στις Ρυθμοί Ανάπτυξης (%) συνολικές αφίξεις 2007 ΔΝΤ 2008* ΔΝΤ 2009* ΗΠΑ 8,3 2 1,4-0,7 ΗΒ 12,8 3 0,8-1,3 Γερμανία 14 2,5 1,7-0,8 Γαλλία 7,6 2,2 0,8-0,5 Ιταλία 7,8 1,5-0,2-0,6 Ρωσία 3,8 8,1 6,8 3,5 * Πρόβλεψη ** Αφίξεις Ξένων Τουριστών σε Ξενοδοχεία (Eurostat 2007) Πηγή: Eurostat, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF, εκτιμήσεις 2008) του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟυλΟΥ Θετικό στοιχείο είναι ότι τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη εμφανίζουν ιστορικά μεγαλύτερες αντοχές απέναντι στην πτώση ζήτησης, κατά τη διάρκεια οικονομικών επιβραδύνσεων, σε αντιδιαστολή με την Αθήνα. Επιπλέον, πιο ισχυρός τις περιόδους αυτές εμφανίζεται ο εγχώριος τουρισμός, ο οποίος μειώνεται αλλά με βραδύτερους ρυθμούς από ό,τι ο ξένος. Η τιμολόγηση, εξάλλου, των τουριστικών υπηρεσιών εύλογα θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα των διαφόρων τουριστικών προορισμών στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο το Γενικώς, όπως σημειώνεται στη μελέτη, για κάθε πτώση του παγκόσμιου ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ κατά μία ποσοστιαία μονάδα, οι ετήσιες τουριστικές εισπράξεις στην Ελλάδα μειώνονται κατά περίπου 10% (20% περίπου αν η πτώση αφορά μέσους ρυθμούς ανάπτυξης τριετίας). Πότε θα ανακάμψει ο τουρισμός στη χώρα μας; Ιστορικά αυτό συμβαίνει όταν ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης είναι πάνω από το 2% ετησίως, όπως συμπεραίνεται στη μελέτη. Καθώς οι προβλέψεις της Eurobank και πολλών έγκυρων διεθνών οίκων για την επόμενη διετία δεν είναι καθόλου ευνοϊκές για τους ρυθμούς μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, οι ανησυχίες για την πορεία του κλάδου αυξάνονται. Με δεδομένο τον ρόλο του τουρισμού στο σύνολο της εθνικής οικονομίας, τονίζεται στη μελέτη, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης τόσο από φορείς του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα. Στη μελέτη επισημαίνεται ότι από το 2006 και μετά τα τουριστικά έσοδα δεν ακολουθούν την αυξητική πορεία των αφίξεων. Αυτό, τονίζεται, ίσως να υποδηλώνει ότι οι εισερχόμενοι τουρίστες δαπανούν κατά κεφαλήν όλο και λιγότερα στη χώρα μας ή και να διαμένουν λιγότερο, μια κατάσταση που αν συνεχιστεί θα οδηγήσει σε σημαντική συρρίκνωση των περιθωρίων κερδοφορίας του κλάδου. Παγκόσμια ανάπτυξη και επίδραση στον τουρισμό Σύμφωνα με την ανάλυση των ετήσιων δεδομένων, κατά την περίοδο , οπότε οι ρυθμοί της παγκόσμιας ανάπτυξης ήταν κάτω του 2%, η τουριστική κίνηση ήταν πάντα σε ύφεση στην Αθήνα και σε μερικές περιπτώσεις και στο Αιγαίο - Κρήτη. Επίσης, όποτε ανέκαμψε η τουριστική κίνηση των ξένων στην Αθήνα, αυτό συνέβη με δραματικές αυξήσεις στις αφίξεις (1992, 1997, 2000, 2005) και η παγκόσμια ανάπτυξη ήταν πάντα μεγαλύτερη από το 2% (2,22%, 3,66%, 4,05% και 2,66% αντίστοιχα). Τα νησιά του Αιγαίου παρουσιάζουν σημαντικές αντοχές στις κρίσεις αλλά δεν ανακάμπτουν το ίδιο θεαματικά με την Αθήνα (εκτός από το 1997 και το 1999 που ήταν σχετικά καλές περίοδοι για τον παγκόσμιο τουρισμό). Γενικώς: Οι τάσεις στην παγκόσμια οικονομία επηρεάζουν σημαντικά την ελληνική τουριστική βιομηχανία και επιδρούν στον οικονομικό κύκλο που τη χαρακτηρίζει. Οι ρυθμοί με τους οποίους μεταβάλλεται η εγχώρια και η ξένη ζήτηση για ελληνικές τουριστικές υπηρεσίες είναι στενά συνδεδεμένοι (συζευγμένοι ή coupled). Σε περιόδους ύφεσης - επιβράδυνσης αυξάνεται η «σημασία» του εγχώριου τουρισμού, που επιβραδύνεται με μικρότερους ρυθμούς. Τα τουριστικά έσοδα Το 2007 είχαμε μείωση στις εισπράξεις από Ευρωζώνη κατά 6,68% (συνολικά έσοδα 5,4 δισ. ευρώ το 2007 από 5,8 εκατ. ευρώ το 2006). Το ποσοστό των ταξιδιωτικών εισπράξεων από την Ευρωζώνη το 2007 ανήλθε στο 62,6% των ευρωπαϊκών εισπράξεων (48% των συνολικών). Οι χώρες της Ε.Ε.27 εκτός Ευρωζώνης, προσέφεραν εισπράξεις ύψους 3,2 δισ., 6,1% περισσότερες από την προηγούμενη χρονιά και αποτελούν το 37,4% των ευρωπαϊκών εισπράξεων της Ε.Ε.27 (29% περίπου των συνολικών). Οι εισπράξεις από τον υπόλοιπο κόσμο αποτέλεσαν το 23% στα συνολικά έσοδα από τουρίστες του εξωτερικού και αυξήθηκαν κατά 6,8% περίπου από το 2006 (στα 2,6 δισ. ευρώ το 2007 από 2,4 δισ. ευρώ το προηγούμενο έτος). Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις από Βρετανούς τουρίστες στη χώρα μας ξεπέρασαν τις εισπράξεις από Γερμανούς (2,1 δισ. ευρώ έναντι 2 δισ. ευρώ) ενώ το 2005 και το 2006 ήταν αρκετά χαμηλότερές τους. Συμπερασματικά, το 2007, οι εισπράξεις από τουρίστες από την Ευρωζώνη μειώθηκαν κατά 6,7% ενώ από τις χώρες της Ε.Ε. εκτός ευρώ αυξήθηκαν κατά 6,1% (λόγω κυρίως των Βρετανών τουριστών) και από τον υπόλοιπο κόσμο κατά 6,8% (με μεγάλη συνεισφορά στην αύξηση αυτή από τουρίστες από Βόρεια Αμερική). Οι λοιπές χώρες εκτός Ευρώπης αποτελούν το 23% των συνολικών ετήσιων ταξιδιωτικών εισπράξεων (2007) και αντιστοιχούν στο 47% των εισπράξεων από τουρίστες της Ευρωζώνης. Επίσης οι Ρώσοι τουρίστες δαπάνησαν, το 2007, 237 εκατ. ευρώ και αποτελούν το 9% των εισπράξεων από τουρίστες εκτός Ευρώπης. Επιπλέον, δαπάνησαν μόνο 2% περισσότερο από το 2006 που ήταν μια χρονιά θεαματικής αύξησης των δαπανών τους στην Ελλάδα (79%). Το ύψος των εσόδων από τουρίστες που προέρχονται από νέες αγορές, θέτει σημαντικά ερωτήματα για το κατά πόσο θα είναι σε θέση να στηρίξουν την ελληνική τουριστική βιομηχανία σε περίπτωση σημαντικής μείωσης των εισπράξεων από τις κύριες αγορές μας (ΗΒ, Ευρωζώνη κ.ά.). Αν, για παράδειγμα, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις από τις ΗΠΑ μειωθούν κατά 10% (75 εκατ. ευρώ), θα πρέπει να αυξηθούν οι δαπάνες των Ρώσων τουριστών στη χώρα μας κατά 40% περίπου, σύμφωνα με τα στοιχεία για το Στον βαθμό που αναμένεται σημαντική πτώση των τουριστικών αφίξεων, ιδίως από την Ευρωζώνη, το ΗΒ και τις ΗΠΑ, είναι πολύ αμφίβολο αν θα αναπληρωθεί το κενό με αύξηση των εσόδων από τουρίστες π.χ. των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, η ανάπτυξη των οποίων εκτιμάται ότι θα επηρεαστεί πολύ αρνητικά το 2009 και 2010.

11 ÌåëÝôç Eurobank έτος Αφίξεις Τουριστών σε Ξενοδοχεία σε Αθήνα, Αιγαίο & Κρήτη και Συσχέτιση με Περιόδους Υφέσεων (Η.Π.Α.) ή Παγκόσμιας Οικονομικής Επιβράδυνσης (χώρες ΟΟΣΑ) Ετήσιοι Ρυθμοί Μεταβολής Αφίξεων Αλλοδαποί Τουρίστες Εγχώριοι Τουρίστες Αθήνα Αιγαίο & Κρήτη Αθήνα Αιγαίο & Κρήτη Παγκόσμιοι Ετήσιοι Ρυθμοί Ανάπτυξης & Σχέση με Προηγούμενο Έτος Τουριστικές Εισπράξεις σε ευρώ 11 Ρυθμός Μεταβολής Εισπράξεων ,70% -- -4, ,02% επιβράδυνση ,80% -- 4, ,22% επιτάχυνση ,48% -- 4, ,53% επιβράδυνση ,97% -- -8, ,27% επιτάχυνση ,88% -4,40% 0,41 12,06% 2,58% επιβράδυνση ,21% -3,06% -7,35 8,65% 3,08% επιτάχυνση 3,900,000, ,97% 11,76% 26,93-7,75% 3,66% επιτάχυνση 4,900,000,000 25,6% ,92% 5,49% 5,63 20,91% 2,65% επιβράδυνση 5,500,000,000 12,2% ,28% 12,56% -2,06 5,47% 3,31% επιτάχυνση 8,300,000,000 50,9% ,26% -1,48% 1,70-2,15% 4,05% επιτάχυνση 10,100,000,000 21,7% ,71-6,39% -8,33-3,02% 1,13% επιβράδυνση 10,200,000,000 1,0% ,59% -4,43% -2,73-0,99% 1,61% επιτάχυνση 10,300,000,000 1,0% ,65% 1,60% -2,15 1,36% 1,95% επιτάχυνση 9,500,000,000-7,8% ,55% 2,47% -2,48 7,58% 3,17% επιτάχυνση 10,300,000,000 8,4% ,07% -5,71% 7,52-1,26% 2,66% επιβράδυνση 11,000,000,000 6,8% ,81% 5,02% 5,19-4,57% 3,14% επιτάχυνση 11,400,000,000 3,6% ,44% 16,61% 15,39 23,98% 2,63% επιβράδυνση 10,680,000,000-6,3% ,36% επιβράδυνση 11,200,150,000 4,9% ,36% επιβράδυνση ,54% επιτάχυνση Πηγή: Eurostat, OECD, NBER, Τράπεζα Ελλάδος (στοιχεία 2008 και μετέπειτα είναι προβλέψεις OECD και δεδομένα εισπράξεων μέχρι Οκτ από ΤτΕ για ταξιδιωτικές πληρωμές). Οι γκρίζες περιοχές σημειώνουν τις επίσημες χρονολογίες υφέσεων στις ΗΠΑ βάσει NBER. Το τουριστικό χαρτοφυλάκιο της Ελλάδος Σύμφωνα με τις στατιστικές μετρήσεις που αντλεί η μελέτη από τη Eurostat για το 2007, το 56% των αφίξεων στα ξενοδοχεία της χώρας μας οφείλεται σε τουρίστες από το εξωτερικό ενώ το 44% σε εγχώριο τουρισμό. Αυτό σημαίνει ότι το 2007 η αναλογία Ελλήνων προς ξένων τουριστών ήταν 8 προς 10. Παράλληλα, το 44% του συνόλου των ξένων τουριστών ήταν από την Ευρωζώνη (14% από τη Γερμανία, 7,6% από τη Γαλλία, 7,8% από την Ιταλία, 4,4% από την Ολλανδία), το 12,7% από το ΗΒ, το 4,4% από την Ασία, το 3,8% από τη Ρωσία ενώ από τη Βόρεια Αμερική ήταν σχεδόν το 10% συνολικά (8,3% από τις ΗΠΑ). Παραδοσιακά, οι τρεις κύριες χώρες - αγορές για την ελληνική τουριστική βιομηχανία ήταν η Γερμανία, το ΗΒ και η Ιταλία, μια σχέση που φαίνεται να αλλάζει τα τελευταία έτη, καθώς εμφανίζεται πιο ισχυρή ζήτηση από νέες αγορές όπως αυτές της Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας. Ωστόσο, βραχυχρόνια η Ελλάδα εξαρτάται τουριστικά εκτός από τον Ελληνα τουρίστα, από τον τουρίστα από την Ευρωζώνη (κυρίως Γερμανία, Ιταλία και Γαλλία), από το ΗΒ και τις ΗΠΑ. Η εισαγωγή του ευρώ συμπίπτει με τη μεταβολή στην τάση και στα επίπεδα των αφίξεων ξένων τουριστών στην Ελλάδα. Από το 1997 έως το 2001, οι αφίξεις αυξάνονται (ωστόσο με επιβραδυνόμενο ρυθμό) για να μειωθούν το 2001 (ακόμα και αυτές από την Ευρωζώνη). Αυτή η πτώση, βέβαια, δεν μπορεί να αποδοθεί στατιστικά στο ευρώ εφόσον η περίοδος 2001 και μετέπειτα χαρακτηρίζεται από παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση και από γεωπολιτικά προβλήματα. Γεγονότα που επέδρασαν σημαντικά στην τουριστική κίνηση σε διεθνή κλίμακα. Εξάλλου, ως ευεργετική επίδραση του ευρώ θα μπορούσε να θεωρηθεί η τάση που εμφανίζεται στους ρυθμούς μεταβολής των αφίξεων. Αυτοί ήταν σαφέστατα μειούμενοι από το 1997 μέχρι το 2001, αλλά από την εισαγωγή του ευρώ μέχρι το 2007 έχουν γενικά ανοδική τάση. Επιπλέον, τόσο οι αφίξεις από την Ευρωζώνη όσο και από τον υπόλοιπο κόσμο, ακολουθούν τον ίδιο κύκλο και ανακάμπτουν ταυτόχρονα (από το 2004 έως το 2007). Ανησυχία θα έπρεπε να δημιουργεί το γεγονός ότι οι αφίξεις από τη Γερμανία ακολουθούν πτωτική τάση από το 2000, σε αντιδιαστολή με αυτές από το ΗΒ που αυξάνονται σημαντικά. Γενικά, από το 2001 έως το 2007, οι αφίξεις από την Ευρωζώνη αυξήθηκαν κατά 14,6%, από τον υπόλοιπο κόσμο κατά 34,5%, από την Αγγλία κατά 9,7% ενώ από τη Γερμανία μειώθηκαν κατά 10%. Επίσης, οι αφίξεις από την Ευρωζώνη, το ΗΒ και τη Γερμανία ακολουθούν σε γενικές γραμμές πτωτική πορεία ως ποσοστό των συνολικών αφίξεων (με το ΗΒ να συμβαδίζει στην πτώση αυτή από το 2004 και μετέπειτα). Εάν θεωρήσουμε ότι η μακροχρόνια τάση των αφίξεων τουριστών στη χώρα μας είναι αυξητική, οι αφίξεις τουριστών από τον υπόλοιπο κόσμο αυξάνουν ταχύτερα, κάτι που διαφαίνεται και στους ρυθμούς που προαναφέρθηκαν. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι το τουριστικό χαρτοφυλάκιο της Ελλάδας διαφοροποιείται. Συγκεκριμένα: 1. Η Ελλάδα «ανταλλάσσει» τα τελευταία χρόνια το μερίδιό της στη γερμανική αγορά με ένα μερίδιο στην αγγλική. Το 1994 οι αφίξεις από τη Γερμανία ανέρχονταν στις 1,7 εκατ. ενώ από το ΗΒ, στις 770 χιλιάδες. Το 2007 οι αφίξεις ήταν αντίστοιχα 1,2 και 1,1 εκατ. τουρίστες. Από το 2001, 6,9 εκατ. Γερμανοί αθροιστικά επισκέφτηκαν τα ξενοδοχεία της χώρας μας έναντι 6,2 εκατ. Βρετανών τουριστών. 2. Το 1994, 3,6 εκατ. τουρίστες έφτασαν στην Ελλάδα από χώρες της Ευρωζώνης έναντι 2,8 εκατ. τουριστών από τον υπόλοιπο κόσμο (εξαιρώντας τους Ελληνες τουρίστες). Το 2007, 3,8 εκατ. αφίξεις προέρχονταν από την Ευρωζώνη έναντι 4,9 εκατ. από τον υπόλοιπο κόσμο. Δηλαδή, οι αφίξεις ξένων τουριστών από τη ζώνη του ευρώ πλέον αντιστοιχούν στο 79% περίπου των αφίξεων από τον υπόλοιπο κόσμο έναντι του 128% που ήταν το Η χώρα μας υφίσταται μια διαφοροποίηση του τουριστικού χαρτοφυλακίου της τα τελευταία χρόνια. Αυτό έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Η Ελλάδα χαίρει μιας «καλής» διαφοροποίησης, σε σχέση με ανταγωνιστές στην περιοχή, όπως π.χ. η Κύπρος στην οποία μία στις δύο αφίξεις είναι από το ΗΒ. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη διαδικασία διαφοροποίησης του τουριστικού χαρτοφυλακίου μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για τον κλάδο, στην παρούσα φάση του οικονομικού κύκλου, για τους εξής λόγους: 1. Η ελληνική τουριστική βιομηχανία είναι πλέον εκτεθειμένη σε μεγαλύτερο συναλλαγματικό κίνδυνο. Η άνοδος του ευρώ έναντι του δολαρίου και της στερλίνας, θα επηρεάσει τις αγορές των ΗΠΑ και του ΗΒ που απαρτίζουν το 20% της συνολικής ζήτησης από το εξωτερικό. Επιπλέον, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί τουρίστες ξοδεύουν κατ άτομο αρκετά περισσότερα από άλλους λαούς στη χώρα μας. Παράλληλα, οι Γερμανοί τουρίστες είναι σε θέση να δαπανήσουν περισσότερα κατ άτομο από άλλους επισκέπτες από την Ευρωζώνη και η απώλεια μεριδίου στη γερμανική αγορά έχει επιπτώσεις στις ταξιδιωτικές εισπράξεις της Ελλάδος. Κρίνοντας εκ των υστέρων, θα ήταν δόκιμο η ελληνική τουριστική βιομηχανία να είχε διατηρήσει, αν όχι αυξήσει, τα «νούμερα» στη γερμανική αγορά ανάμεσα σε άλλες αγορές της Ευρωζώνης. Η διαφοροποίηση πρέπει να επέλθει με αύξηση (ή διατήρηση) των μεριδίων αγοράς στις παραδοσιακές μας χώρες (Γερμανία, Ιταλία, ΗΒ κ.ά.) και με την επέκταση σε «νέες» αγορές όπως αυτές της Ρωσίας και της Ασίας. 2. Το μεγάλο μερίδιο της Ευρωζώνης στις αφίξεις τουριστών στην Ελλάδα είναι πραγματικά ένα «δίκοπο μαχαίρι». Με το ευρώ, η ελληνική τουριστική βιομηχανία αποφεύγει τον συναλλαγματικό κίνδυνο. Ωστόσο, στην παρούσα φάση της παγκόσμιας ύφεσης, η επιβράδυνση είναι έντονη και ταυτόχρονη (συντονισμένη) σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. Συνεπώς, παρά την όποια διαφοροποίηση του τουριστικού της χαρτοφυλακίου, η ελληνική τουριστική βιομηχανία είναι φέτος και του χρόνου εκτεθειμένη σε κινδύνους και προκλήσεις που θέτει η παγκόσμια ύφεση. Το γεγονός ότι διανύουμε την πρώτη ευρείας κλίμακας κρίση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας καθώς και ότι οι οικονομικοί κύκλοι των οικονομιών του κόσμου έχουν για πρώτη φορά ιστορικά συντονιστεί σε τέτοιο μεγάλο βαθμό, δυσκολεύει την εκτίμηση του πώς θα ανταποκριθούν οι διαφορετικές αγορές της Ελλάδας (εντός και εκτός Ευρωζώνης) και του τελικού αντίκτυπου στη ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες.

12 12 ÐåñéöÝñåéá Γεώργιος Τσαΐνης, δήμαρχος Μήλου Η αειφορία αποτελεί μονόδρομο για το μέλλον Μια ιδιαίτερη διάκριση απέσπασε ο Δήμος Μήλου από το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου (ΔΑΦΝΗ). Πρόκειται για το Βραβείο Αειφορίας για το έτος 2008, καθώς ο Δήμος Μήλου διακρίθηκε στους τομείς της διαχείρισης υδάτινων πόρων και λυμάτων και της διαχείρισης του φυσικού καθώς και του δομημένου περιβάλλοντος. Επίσης Σήμα Αειφορίας έλαβαν οι Δήμοι Κορθίου Ανδρου, Κέας, Μούδρου Λήμνου, Ιου, Ποσειδωνίας Σύρου, Μήλου και η Κοινότητα Ηρακλειάς. Συνέντευξη στη ΒΙΚΗ ΤΡΥΦΩΝΑ Ο Δήμος Μήλου αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Δικτύου ΔΑΦΝΗ, το οποίο ιδρύθηκε το 2005 και αριθμεί 37 δήμους και κοινότητες από 30 νησιά. Στόχος είναι τα νησιά αυτά να αναπτυχθούν ήπια χρησιμοποιώντας δράσεις αειφορίας, προστατεύοντας το περιβάλλον, κάτι που συμβάλλει σημαντικά και στην ομαλή τουριστική αξιοποίηση των νησιών αυτών. Ο δήμαρχος Μήλου κ. Γεώργιος Τσαΐνης εξηγεί στο xenia news τις δράσεις στις οποίες προχώρησε ο Δήμος στο πλαίσιο της αειφορίας και πόσο τα έργα αυτά βοηθούν τη ζωή των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών της. Πρόσφατα ο Δήμος της Μήλου βραβεύτηκε με το Βραβείο Αειφορίας του Δικτύου Αειφόρων Νήσων Αιγαίου (ΔΑΦΝΗ). Για ποιες ακριβώς δράσεις βραβεύτηκε; Οι δράσεις για τις οποίες βραβεύτηκε ο Δήμος Μήλου είναι: Η κατασκευή και λειτουργία της μονάδας αφαλάτωσης με αιολική ενέργεια που στο μέγεθός της είναι μοναδική και αποτελεί πρότυπο έργο. Η κατασκευή της μονάδας βιολογικού καθαρισμού με βιοαντιδραστήρα μεμβρανών και προβλεπόμενη διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση, η τεχνολογία της οποίας είναι η πλέον προηγμένη στον ελληνικό χώρο. Η πρόοδος στην εκπόνηση του Σχεδίου Χωρικής & Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης, που αποτελεί απαραίτητο χωροταξικό εργαλείο για την ανάπτυξη του τόπου. Η σύνταξη φακέλου για τη δημιουργία Γεωπάρκου με στόχο την προστασία της γεωλογικής κληρονομιάς και την τουριστική της αξιοποίηση. Η προστασία και ενίσχυση του πληθυσμού του κρίνου της θάλασσας με τη δημιουργία κήπων σε αμμώδεις παραλίες. Πόσο πιστεύετε ότι θα βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων οι δράσεις αυτές; Οι δράσεις αυτές δίνουν σήμερα στο νησί μας μια σημαντική αναπτυξιακή προοπτική, που δημιουργεί, βεβαίως, νέες υποχρεώσεις για την τοπική κοινωνία αλλά ταυτόχρονα και νέες δυνατότητες που γεννιούνται μέσα από την υιοθέτηση ενός μοντέλου ανάπτυξης που βασίζεται στο φυσικό περιβάλλον, στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μας και στους ανθρώπινους πόρους. Εστω και αν κινδυνεύουμε να πούμε κοινοτοπίες πρέπει να θυμίσουμε ότι το ζητούμενο επιγραμματικά είναι: Προστασία του περιβάλλοντος και ανάπτυξη συγχρόνως, ήπιοι ρυθμοί και μακροπρόθεσμοι στόχοι, σχεδιασμός και παρακολούθηση με δυνατότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Είναι επίσης επαρκώς αποδεδειγμένο και καθολικά αποδεκτό ότι η αειφορία αποτελεί μονόδρομο, αν θέλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές κάποια ελπίδα για το μέλλον. Σε έναν πλανήτη που απέδειξε ότι δεν θα διαπραγματεύεται επ άπειρον τους όρους της ύπαρξής μας. Θεωρείτε ότι οι δράσεις αυτές θα βοηθήσουν την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη του νησιού και πώς; Στη Μήλο η αναζήτηση της τουριστικής δραστηριότητας, η μεγάλη εποχικότητά της, η φιλοσοφία στην οποία σήμερα βασίζεται, καθιστούν επιτακτική την αλλαγή του κυρίαρχου συμβατικού τουρισμού, με στροφή σε νέες μορφές βιώσιμου αειφορικού τουρισμού. Με κατάλληλα συντονισμένες δράσεις οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού συμβάλλουν καθοριστικά στην κοινωνική τόνωση του νησιού, καθιερώνοντας ήπιες μορφές απασχόλησης των νέων, ενισχύοντας έτσι αποφασιστικά το εισόδημά τους. Ο Δήμος Μήλου αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Δικτύου. Ποιος είναι ο σκοπός του Δικτύου και τι προσβλέπει ο Δήμος Μήλου από τη συμμετοχή του στο Δίκτυο; Σκοπός του Δικτύου είναι η παρακολούθηση, η ενημέρωση και η ενδεχόμενη γνωμοδοτική παρέμβαση σε θεσμικά, νομικά και επιχειρησιακά ζητήματα σχετικά με την ενέργεια και ειδικότερα τις ΑΠΕ. Ταυτόχρονα, επιδιώκεται σύνδεση της ενέργειας με τον τουρισμό, την επικοινωνία, τη γεωργική ανάπτυξη και τους υδάτινους πόρους. Η ανάπτυξη Δικτύου Αειφόρων Νήσων συνδέεται άμεσα: α) με την ήπια ανάπτυξη των νησιών, β) με τον προγραμματισμό βασικών έργων υποδομής στον νησιωτικό χώρο όπου η περιβαλλοντική συνιστώσα θα είναι ουσιαστική, γ) με τους βασικούς στόχους αποκέντρωσης και περιφερειακής ανάπτυξης που έχουν τεθεί, δ) με τη στήριξη των όρων της αειφορίας σε υπερτοπικό επίπεδο. Στόχος του Δικτύου είναι η σταδιακή εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης, ήπιας και αειφόρου ανάπτυξης των νησιών και για την επίτευξή του τα μέλη του καλούνται εθελοντικά να εκπονήσουν προγράμματα και να αναπτύξουν δράσεις που αφορούν το περιβάλλον, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την κοινωνία. Οι ενέργειες αυτές αξιολογούνται σε ετήσια βάση από ομάδα ερευνητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και εφόσον βαθμολογούνται επαρκώς, σύμφωνα με τη μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί, απονέμονται τα ετήσια σήματα αειφορίας. Ειδικότερα για τον δήμο που πρωτεύει, απονέμεται και το Βραβείο Αειφορίας που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους ευρώ, προσφορά του χορηγού - επιχειρηματία κ. Γ. Προκοπίου. Προγραμματίζετε και νέα έργα στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης του Δήμου; Τα νέα έργα που προγραμματίζουμε αφορούν στην κατασκευή ΧΥΤΑ, την αξιοποίηση Γεωθερμικού Πεδίου χαμηλής ευθαλπίας του Δήμου για τη δημιουργία κέντρου αποκατάστασης - ιαματικού τουρισμού, ενώ προχωρούμε σε ανάπτυξη θερμοκηπίων και πάρκων ιχθυοκαλλιέργειας και συστημάτων τηλεθέρμανσης - τηλεψύξης. Οι επόμενες δράσεις Η διαμόρφωση των στόχων για το πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ προέκυψε κατόπιν του σχετικού σχεδιασμού για την αειφόρο ανάπτυξη του Δήμου Μήλου και με βάση την έκθεση που εκπονήθηκε από το Ε.Μ.Π. και το Δ.Ι.Π.Ε. στην οποία αποτυπωνόταν η παρούσα κατάσταση του νησιού, οι τάσεις, τα προβλήματα και οι προκαταρκτικές προτάσεις. Θέλοντας να επιτευχθεί μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση διαχείρισης των βασικών παραμέτρων της Αειφόρου Ανάπτυξης, ο Δήμος Μήλου προχώρησε σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό αειφορικών δράσεων για κάθε τομέα. Οι αειφορικές δράσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ή προγραμματίζονται για τα επόμενα χρόνια είναι οι εξής: Ι. Διαχείριση Υδάτινων Πόρων - Λυμάτων Λειτουργία της μονάδας αφαλάτωσης, διαχείριση των αναγκών σε νερό ιδιαίτερα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Ολοκλήρωση του δικτύου ύδρευσης του νησιού, μελέτες, κατασκευή τμημάτων του δικτύου. Προσθήκη μετρητών ροής κατά μήκος του δικτύου για την παρακολούθηση των διαρροών και τη σωστή διαχείριση του νερού. Προγραμματισμός δειγματοληψιών των υπόγειων υδάτων για να μελετηθεί η ποιότητα των νερών σε σχέση με την εφαλμύρωση που έχουν υποστεί. Πρόγραμμα ενημέρωσης όλων των κατοίκων του νησιού για τη σωστή χρήση του νερού και ιδιαίτερα των τουριστικών επιχειρήσεων (πιθανόν σε συνεργασία με τα σχολεία και τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης). Ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων του βιολογικού καθαρισμού και λειτουργία αυτού. Ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης του νησιού, μελέτες, κατασκευή τμημάτων του δικτύου. Προγραμματισμός δειγματοληψιών από τις επιβαρυμένες περιοχές όπου χύνονται τα λύματα μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα μέσα στον κόλπο στην περιοχή γύρω από το λιμάνι του Αδάμαντα για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ποιότητας των υδάτων του κόλπου. ΙΙ. Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων - Απορριμμάτων Ωρίμανση - ολοκλήρωση του έργου κατασκευής του ΧΥΤΑ - ΧΥΤΥ, ολοκλήρωση μελετών, αδειών, εξασφάλιση χρηματοδότησης κ.λπ. Σχεδιασμός και υλοποίηση προγράμματος ανακύκλωσης, (μελέτες, προμήθεια κάδων, οχημάτων, μεταφορά, δικτύωση με άλλα νησιά κ.λπ.). Πρόγραμμα ενημέρωσης των κατοίκων του νησιού για την ανακύκλωση των απορριμμάτων και ιδιαίτερα των τουριστικών επιχειρήσεων (πιθανόν σε συνεργασία με τα σχολεία και τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης). ΙΙΙ. Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος Προγραμματισμός ανάπλασης των λατομείων, ανά έτος, περιοχή, χρήση κ.λπ. Δημιουργία προστατευόμενων «κήπων» σε αμμώδης παραλίες με το φυτό «Κρίνος της Θάλασσας» για το οποίο υπάρχουν σημαντικές αναφορές από τον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Δημιουργία Γεωπάρκου στη Μήλο. Πρόγραμμα Σήμανσης Προβολής και Προστασίας των Φυσικών και Ανθρωπογενών ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του Νησιού, σχεδιασμός τεσσάρων θεματικών διαδρομών: Αρχαιολογικοί Θρησκευτικοί χώροι (κατακόμβες, αρχαίο θέατρο, μουσεία κ.λπ.). Ιστορικοί Βιομηχανικοί χώροι Λατομείων κ.λπ. Γεωμορφολογικοί σχηματισμοί ιδιαίτερου κάλλους (γεωλογικοί σχηματισμοί, ηφαιστειακές ατμίδες κ.λπ.). Φυσικό Περιβάλλον (περιοχές NATURA, περιπατητικά μονοπάτια, παραλίες, ακρωτήρια κ.λπ.) με ομογενοποιημένο σύστημα σήμανσης, κατασκευή ενημερωτικών πινακίδων, σχεδιασμό και παραγωγή ενημερωτικού υλικού (φυλλαδίων, χαρτών κ.λπ.), κατασκευή και εγκατάσταση σημείων ξεκούρασης - θέασης και κάδων απορριμμάτων, κατά μήκος των διαδρομών. Οι δράσεις αυτές θα πραγματοποιηθούν παράλληλα και μέσα στα σχέδια δημιουργίας του Γεωπάρκου της Μήλου. IV. Διαχείριση Ενέργειας Πρόγραμμα εκμετάλλευσης των γεωθερμικών δυνατοτήτων του νησιού για: Την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Την τηλεθέρμανση κατοικιών. Τη θέρμανση θερμοκηπίων για την αύξηση και διεύρυνση της παραγωγής. V. Διαχείριση Δομημένου Περιβάλλοντος Υλοποίηση σχεδίου χωρικής και οικιστικής οργάνωσης ανοικτής πόλης Μήλου.

13

14 14 ÁöéÝñùìá Περιβάλλον & Τουρισμός Το περιβάλλον θα κρίνει το μέλλον των προορισμών Οι κλιματικές αλλαγές, που συντελούνται στον πλανήτη, αναμένεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε αρκετούς τουριστικούς προορισμούς και, κυρίως, στους παραθαλάσσιους και τα μικρά νησιά, τις ορεινές περιοχές, που φιλοξενούν χειμερινό τουρισμό και σε προορισμούς, που χαρακτηρίζονται από το πλούσιο φυσικό περιβάλλον τους. Αυτό υπογραμμίζεται στη «Γνώμη Πρωτοβουλίας για τον Τουρισμό και το Περιβάλλον», που διατύπωσε η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (Ο.Κ.Ε.). του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟυλΟΥ Μεταξύ των προορισμών, που θα πληγούν από τις κλιματικές αλλαγές, όπως επισημαίνεται, θα είναι η Μεσόγειος, η οποία αναμένεται να χάσει ένα μέρος από τα περίπου 120 εκατομμύρια τουρίστες, που την επισκέπτονται κάθε χρόνο. Ως εκ τούτου, η τουριστική βιομηχανία (και της χώρας μας) πρέπει να προσαρμοστεί γρήγορα στα νέα δεδομένα, ώστε να περιορίσει τις απώλειες. «Επιβάλλεται η άμεση ανταπόκριση σε επίπεδο μεσομακροπρόθεσμου σχεδιασμού, τόσο του δημόσιου τομέα, όσο και του ιδιωτικού, προκειμένου να προστατευθεί στο μέτρο του δυνατού ο πλανήτης και να αναπτυχθεί ο τουρισμός στα πρότυπα της αειφόρου ανάπτυξης», τονίζεται χαρακτηριστικά. Από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 0,3-0,7ο C ανά δεκαετία, ειδικότερα στη Μεσόγειο, αναμένεται: Ανοδος της στάθμης της θάλασσας - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις παράκτιες περιοχές και τις εκεί υπάρχουσες υποδομές ή δραστηριότητες, Μείωση των βροχοπτώσεων κατά τους καλοκαιρινούς μήνες μέχρι και 15%, και αύξηση των βροχοπτώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες, Αύξηση της διάβρωσης του εδάφους, ερημοποίηση, Αύξηση του κινδύνου για πυρκαγιές και πλημμύρες. Στο πλαίσιο της Διάσκεψης του Νταβός υιοθετήθηκαν δράσεις για τον τουριστικό τομέα όπως, μεταξύ άλλων, η ένταξη της τουριστικής δραστηριότητας στις δεσμεύσεις της Σύμβασης για την Κλιματική Αλλαγή, το Πρωτόκολλο του Κιότο και τη μετα-κιότο εποχή, η προώθηση εταιρικών σχέσεων, δικτύων και ανταλλαγή εμπειριών σημαντικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου, η εισαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκομένων με τον τουρισμό και η προαγωγή επενδύσεων σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας στον τουρισμό καθώς και χρήσης ΑΠΕ, έτσι ώστε να μειωθεί το ενεργειακό αποτύπωμα της τουριστικής δραστηριότητας. Επισημαίνεται ότι από τη διερεύνηση της σχέσης της τουριστικής δραστηριότητας με την κλιματική αλλαγή έχει προκύψει ως συμπέρασμα ότι ο τουρισμός ευθύνεται για το 5% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως. Αυτό αποδίδεται, μεταξύ άλλων, στην εξάρτηση της τουριστικής βιομηχανίας από τις μεταφορές μέχρι τα συστήματα κλιματισμού που επιβαρύνουν με τις εκπομπές τους την ατμόσφαιρα. Προτεινόμενα μέτρα για την Ελλάδα Αναφορικά με τη χώρα μας και με δεδομένη τη σημασία της τουριστικής δραστηριότητας για την εθνική οικονομία, η περιβαλλοντικά φιλική συμπεριφορά του τουριστικού τομέα αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση. Αυτή πιστοποιείται με τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία και επιπλέον επιβραβεύεται με εθελοντικού χαρακτήρα βραβεία, όπως το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα (EcoLabel) για τις τουριστικές υπηρεσίες και τα καταλύματα, το οποίο έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και στη χώρα μας. Οπως, πάντως, υπογραμμίζεται, ήδη σημαντικό μέρος του τουριστικού τομέα καταβάλλει προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος μέσα από την υιοθέτηση μεθόδων και τεχνικών για την επεξεργασία των αποβλήτων, τη χρήση ήπιων μορφών ενέργειας και την περιβαλλοντική διαχείριση της λειτουργίας των μονάδων. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί πως αυτή η προσπάθεια αρκετές φορές προσκρούει στην ανυπαρξία των αναγκαίων υποδομών για την ολοκλήρωσή της - π.χ. οργανωμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης των απορριμμάτων, έλλειψη υποδομών ανακύκλωσης κ.ά. και ακυρώνεται στην πράξη. Η μη διευθέτηση αυτών των ζητημάτων από την πολιτεία προσβάλλει τον χώρο, το τοπίο και δυσφημεί τον τουρισμό. Επίσης, η περιβαλλοντική πολιτική μέσω της θέσπισης και του ελέγχου εφαρμογής εργαλείων όπως οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), οι περιβαλλοντικοί όροι, οι οικοδομικοί κανονισμοί και η υιοθέτηση των αρχών και κανόνων της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής αποτελεί σημαντικό παράγοντα καθορισμού του προτύπου τουριστικής ανάπτυξης. Ειδικότερα για ένα βιώσιμο τουρισμό η ΟΚΕ θεωρεί: Ιδιαίτερο ρόλο σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της πολιτικής έχει η αξιολόγηση των επιπτώσεων με τις διαδικασίες των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης. Η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης και των αναπτυξιακών δυνατοτήτων, των εναλλακτικών πολιτικών και σχεδίων (πάντα βάσει μεθόδων ανάλυσης επιπτώσεων) συμπληρώνει το κενό της πληροφόρησης, υποβοηθά το δύσκολο έργο της λήψης αποφάσεων και κρίνει την πορεία της αναπτυξιακής διαδικασίας. Σε μακροπρόθεσμη βάση προτείνεται η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του τουρισμού να γίνει με ένα μοντέλο εισροών - εκροών, ανάλογο με αυτά που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων, το οποίο θα μπορούσε να δείξει σχέσεις μεταξύ τουριστικής ζήτησης και περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Βέβαια, με δεδομένες τις μεγάλες δυσκολίες δημιουργίας περιβαλλοντικών δεικτών για κάθε ένα τομέα της οικονομίας, το χτίσιμο ενός μοντέλου περιβαλλοντικής αλληλεπίδρασης για όλη την οικονομία γενικά και τον τουρισμό ειδικά, είναι κάτι που θα προβληματίσει σίγουρα τους ερευνητές αλλά είναι και ένα απαραίτητο βήμα για ορθολογική τουριστική ανάπτυξη. Οι περιβαλλοντικές μελέτες είναι αναγκαίο να μην είναι ανεξάρτητες για κάθε τουριστική επιχείρηση, αλλά να αναφέρονται σε μια ευρύτερη περιοχή που θα περιλαμβάνει περισσότερες της μιας επιχειρήσεις. Στην περιοχή αυτή θα πρέπει να εξετάζεται η αλληλεπίδραση των διαφόρων δραστηριοτήτων, τουριστικών και μη. Ειδικότερα, κρίνεται σκόπιμο για κάθε τουριστική περιοχή να συντάσσεται ενιαία περιβαλλοντική μελέτη που θα αποτελεί σημείο αναφοράς και θα διευρύνεται ή αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις τροποποιήσεις ή την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, θα πρέπει δηλαδή να δημιουργηθεί ένας «περιβαλλοντικός φάκελος». Παράλληλα θα πρέπει να αναπτυχθεί ένας μηχανισμός ελέγχου και σεβασμού των περιβαλλοντικών μελετών και προδιαγραφών και να επιβάλλεται υποχρεωτικά η συμμόρφωση προς ένα mimimum περιβαλλοντικών προδιαγραφών από όλους που έχουν δικαίωμα ανάπτυξης οχλούσης δραστηριότητας. Είναι αναγκαίο ο τουριστικός τομέας να αντιμετωπίσει τις κλιματικές αλλαγές, με δράσεις: μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προκύπτουν από υπηρεσίες μεταφοράς και διαμονής. προσαρμογής των τουριστικών επιχειρήσεων στις νέες κλιματικές συνθήκες και εφαρμογής της υπάρχουσας και νέας τεχνολογίας για αποτελεσματικότερη χρήση της ενέργειας. Σημαντική επίσης είναι η συμβολή των νέων «καθαρών» τεχνολογιών και των τεχνολογιών μείωσης των αποβλήτων. Απαιτείται η εξισορρόπηση της τουριστικής δραστηριότητας με μείωση των αιχμών στον χώρο. Κάποιες περιοχές θα πρέπει να θεωρηθούν κορεσμένες, ενώ σε άλλες να δοθούν οι δυνατότητες να αναπτυχθούν τουριστικά, χωρίς όμως αυτό να γίνεται σε βάρος του τοπίου και του περιβάλλοντος. Απαιτείται επίσης η εξισορρόπηση της τουριστικής κίνησης με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ώστε να υπάρξουν δυνατότητες επέκτασης της τουριστικής περιόδου και εκτός της αιχμής Ιουλίου - Αυγούστου, αφού γι αυτές τις μορφές τουρισμού ο καιρός δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα. Κέντρα αειφορικής περιβαλλοντικής διαχείρισης τα ξενοδοχεία Ιδιαίτερο ρόλο στην προώθηση του αειφορικού τουρισμού μπορεί να παίξει η τουριστική βιομηχανία. Οι ξενοδοχειακές μονάδες ή τα οργανωμένα ξενοδοχειακά συγκροτήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως κέντρα αειφορικής περιβαλλοντικής διαχείρισης. Εχουν αναπτυχθεί διάφορα πρότυπα για την πρακτική ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης κατά τη λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων, τα οποία διακρίνονται σε: α) Εκείνα που επιδιώκουν συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων και συνδέονται κυρίως με τις διαδικασίες διοίκησης και τις οργανωτικές δομές μιας τουριστικής επιχείρησης (συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης). β) Εκείνα που αποβλέπουν στην εφαρμογή βέλτιστων τεχνικών λύσεων και προσαρμογών στους τομείς της πρόληψης και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οικολογικά σήματα και σφραγίδες περιβαλλοντικής ποιότητας). Επιπρόσθετα οι ειδικές δράσεις που οι τουριστικές μονάδες θα μπορούσαν να αναλάβουν αφορούν στις ακόλουθες δύο κατηγορίες προβλημάτων: Α. Εσωτερικό περιβάλλον των ίδιων των ξενοδοχειακών μονάδων (ποιότητα και διαχείριση γλυκού νερού, ποιότητα εσωτερικού αέρα, φυσικός φωτισμός, θόρυβος και συγγενείς οχλήσεις, αέριες και υγρές εκπομπές, στερεά απόβλητα, ενεργειακά συστήματα, ποιότητα αναλώσιμων προϊόντων, ποιότητα υλικών διατροφής). Στόχοι είναι η ελαχιστοποίηση των εκπομπών, η εξοικονόμηση πόρων και η χρησιμοποίηση μη τοξικών υλικών και προϊόντων. Β. Εξωτερικό περιβάλλον (ευαίσθητα οικοσυστήματα, οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να επηρεάσουν το παράκτιο περιβάλλον, ψυχαγωγικά ενδιαφέροντα των τοπικών κοινωνιών). Στόχος είναι η μετατροπή -σταδιακά- των μονάδων από παράγοντες προβλήματος σε κέντρα διαχείρισης και προστασίας του ευρύτερου περιβάλλοντος των περιοχών.

15 ÁöéÝñùìá Περιβάλλον & Τουρισμός Ενα παράδειγμα είναι η σχέση με τη γεωργία. Η χημική γεωργία έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον (μέσω των απορροών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων κ.τ.λ.) και αφήνει τοξικά υπολείμματα στις τροφές. Η αλλαγή των γεωργικών πρακτικών και η υιοθέτηση πρακτικών αειφορικής γεωργίας, θα μπορούσε να μειώσει τις χημικές απορροές και να τροφοδοτήσει τις μονάδες με προϊόντα περισσότερο υγιεινά. Αυτό είναι δυνατόν γιατί τα ξενοδοχεία συνιστούν μία σημαντική και σταθερή αγορά που μπορεί να εξασφαλίσει εισόδημα στην εναλλακτική γεωργία. Από την άλλη πλευρά, αυτό βελτιώνει την ποιότητα διατροφής και απαντά στις απαιτήσεις μιας όλο και μεγαλύτερης κατηγορίας καταναλωτών. 15 Ετσι, οι τουριστικές αυτές επιχειρήσεις θα είχαν κάθε λόγο να ενισχύσουν τις προσπάθειες της μη χημικής γεωργίας. Απαιτείται η υιοθέτηση εργαλείων περιβαλλοντικής διαχείρισης για τις τουριστικές επιχειρήσεις (αποτίμηση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος των μονάδων, υιοθέτηση κριτηρίων [δεικτών] για την αξιολόγηση των δράσεων). Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατόν να εισαχθούν συστήματα πιστοποίησης ελέγχου ποιότητας και πιστοποίησης των διαδικασιών (EMAS, ISO 14000, Eco-label κ.τ.λ.). Θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αμέσως το σημαντικό έλλειμμα ενημέρωσης που υπάρχει σε θέματα περιβαλλοντικής νομοθεσίας και τεχνολογιών προστασίας του περιβάλλοντος. Η περιβαλλοντική ενημέρωση και η συνεπαγόμενη ευαισθητοποίηση των επιχειρηματιών του τουριστικού τομέα του δίνει τη δυνατότητα διείσδυσης σε νέες και ιδιαίτερα δυναμικές αγορές ευαισθητοποιημένων επισκεπτών υψηλού επιπέδου και κατ επέκταση υψηλών εισοδηματικών στρωμάτων. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες και ενέργειες αρκετών ξενοδοχείων δεν μπορούν εύκολα να αποδώσουν αν δεν υπάρχει συντονισμός σε ευρύτερο επίπεδο με συλλογικούς επιχειρηματικούς φορείς και συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Περιβαλλοντική διαχείριση Τα παραδείγματα των αλυσίδων Aldemar, Grecotel και Maris Η σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος είναι πάρα πολύ στενή και πλέον οι ξενοδόχοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την αειφορία του τουριστικού προϊόντος όσο και για τη βραχυπρόθεσμη βιωσιμότητα του ίδιου του ξενοδοχείου. Πρωτοπόροι στις περιβαλλοντικές δράσεις είναι οι αλυσίδες ξενοδοχείων Aldemar, Grecotel και Maris, των οποίων τα προγράμματα αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. της ΒΙΚΗΣ ΤΡΥΦΩΝΑ Aldemar: Το πρόγραμμα Mare Verde Ομιλος Aldemar αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές αλυσίδες στον ελληνικό χώρο, Ο η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα του τουρισμού από το Το 2000, ο Ομιλος εισήγαγε το «Mare Verde», ένα σύγχρονο πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) με άξονα το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Σήμερα, πλέον, αποτελεί σημείο αναφοράς και κορμό ανάπτυξης της εταιρείας, ενώ και για τα χρόνια που ακολουθούν αναμένεται μεγαλύτερη εμβάθυνση και ευαισθητοποίηση σε θέματα τόσο περιβάλλοντος όσο και εκπαίδευσης. Στο κέντρο του προγράμματος ΕΚΕ της Aldemar βρίσκεται το περιβάλλον. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, όταν η φύση μας δηλώνει με σαφή τρόπο ότι έχουμε πάρει λάθος δρόμο. Ετσι, επελέγη το όνομα «Mare Verde» (πράσινη θάλασσα) για να καταστήσει σαφή τον στόχο μας να προστατεύουμε το περιβάλλον και να λειτουργούμε με σεβασμό στη φύση. Αναλυτικά, η Aldemar επιδίδεται σε μια σειρά ενεργειών για να πιστοποιήσει το ουσιαστικό της ενδιαφέρον όχι μόνο για την περιβαλλοντική διαχείριση της επιχείρησης αλλά και του συνόλου. Διαχείριση των ενεργειακών πόρων μέσω της εγκατάστασης συστημάτων τεχνολογίας αιχμής. Μηχανισμός ρύθμισης της κατανάλωσης νερού για τις βρύσες, κεντρικοί ηλεκτρικοί διακόπτες σε όλα τα δωμάτια, λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας και χρήση της ηλιακής ενέργειας συνεισφέρουν και στην εξοικονόμηση ενέργειας για όλες τις λειτουργίες των ξενοδοχείων και στα υψηλά επίπεδα ικανοποίησης των επισκεπτών. Το 1999 εφαρμόστηκε το μεγαλύτερο, στην ελληνική ξενοδοχία, πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας (ηλιακοί συλλέκτες) στα τρία ξενοδοχεία της Κρήτης. Το πρόγραμμα επεκτάθηκε και στις εγκαταστάσεις των ξενοδοχείων της Ρόδου και της Πελοποννήσου. Καθαρισμός των παραλιών των ξενοδοχείων με τη συμμετοχή τω πελατών αλλά και του ίδιου του ανθρώπινου δυναμικού των ξενοδοχείων. Η διατήρηση της καθαριότητας και της καλής οργάνωσης των ακτών αποτελεί μία από τις βασικές της πράσινες αρχές. Η εταιρεία είναι αναγνωρισμένη για την προσπάθεια αυτή με τη διάκριση της «Γαλάζιας Σημαίας» για τις ακτές των ξενοδοχείων της για 10 συναπτά έτη. Διαχείριση αποβλήτων: Ολες οι μονάδες της Aldemar είναι εξοπλισμένες με μηχανισμούς διαχείρισης αποβλήτων που αποθηκεύουν και καθαρίζουν βιολογικά το νερό το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιείται στην άρδευση. Ελεγχος της κατανάλωσης προϊόντων μη φιλικών προς το περιβάλλον. Η χρησιμοποίηση ανακυκλωμένων προϊόντων όπως το χαρτί και το γυαλί είναι μια ακόμη ενέργεια για την προστασία του τοπικού περιβάλλοντος. Ο περιορισμός των απορριμμάτων και η επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών και προϊόντων, όταν είναι εφικτό, αποτελεί μια ακόμη προτεραιότητα της περιβαλλοντικής πολιτικής. Σε όλες τις μονάδες, ανακυκλώνονται χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, μελάνια και μπαταρίες. Τα απορρίμματα συλλέγονται σε συγκεκριμένα μέρη από όπου αποστέλλονται συστηματικά για ανακύκλωση. Υποστήριξη μη κερδοσκοπικών και κυβερνητικών οργανισμών της Ελλάδας για την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας. Η εταιρεία υποστηρίζει, προωθεί και συμμετέχει ενεργά στις περισσότερες ενέργειες οργανώσεων όπως οι: Αρκτούρος, Αρχέλων, WWF, Clean-up Greece, Green Globe, Clean up the Mediterranean, καθώς και η Ελληνική Εταιρεία προστασίας της Φύσης. Σε όλους τους προορισμούς της εταιρείας οργανώνονται εκστρατείες αναδάσωσης, όπως στη Χερσόνησο στην Κρήτη, στον ποταμό Αλφειό στην Πελοπόννησο, στην περιοχή της Καρύταινας κ.α. Καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων: Η επιτυχημένη προσπάθεια παραγωγής βιολογικών προϊόντων σε ειδική φάρμα στο ξενοδοχείο Aldemar Olympian Village, στη Δ. Πελοπόννησο το έτος , οδήγησε στην εφαρμογή του «σχεδίου» και σε μονάδες της Κρήτης. Ανάπτυξη καινοτόμων πρωτοβουλιών: Η δημιουργία του «Πράσινου Δωματίου» στο οποίο συμμετέχει ο όμιλος Aldemar, ως μέλος του ΣΕΤΕ (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων) αποτελεί μια καινοτομία η οποία βρίσκεται σε πιλοτική φάση. Το «Πράσινο Δωμάτιο» έχει στόχο να αποτελέσει ένα οπτικό ερέθισμα για την κατεύθυνση που μπορεί και πρέπει να ακολουθήσει κάθε ξενοδόχος στις μελλοντικές κατασκευές και επεμβάσεις στον χώρο του τουρισμού και αποτελείται από τεχνολογίες και προϊόντα που έχουν στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας. Αφύπνιση και εκπαίδευση: Η Aldemar χορηγεί, οργανώνει και συμμετέχει σε σεμινάρια και ημερίδες με θέματα ευρύτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ενώ προάγει και υποστηρίζει τη συνδρομή των εργαζομένων σε περιβαλλοντικούς οργανισμούς. Πολλές διακρίσεις και βραβεία προέρχονται από Tour Operators, διεθνείς οργανισμούς και τοπικούς φορείς, για την περιβαλλοντική πολιτική του Ομίλου Aldemar. Κάθε χρόνο οι παραλίες της βραβεύονται με γαλάζια σημαία. Το 2008 βραβεύτηκε από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Προστασίας Περιβάλλοντος λαμβάνοντας το 3ο βραβείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ενώ ανακηρύχθηκε Europe s Leading Green Hotel Chain. Η περιβαλλοντική δράση της Aldemar σε αριθμούς συνοψίζεται ως εξής: 85% του ζεστού νερού καλύπτεται με τη χρήση ηλιακής ενέργειας τ.μ. ηλιακοί συλλέκτες για εξοικονόμηση ενέργειας - ένα από τα μεγαλύτερα solar fields στην Ευρώπη ευρώ συνολικό κόστος επένδυσης για ηλιακούς συλλέκτες. 2 συστήματα βιολογικού καθαρισμού ανά ξενοδοχείο. 35% ετήσια εξοικονόμηση νερού με τη χρήση βιολογικού καθαρισμού. 40% ετήσια εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, με χρήση ψυκτών θαλασσινού νερού, για το σύστημα κλιματισμού. 25 στρέμματα γης ποτίζονται με το νερό που εξοικονομείται από τον βιολογικό καθαρισμό. 25% των καλοκαιρινών αναγκών σε λαχανικά και φρούτα καλύπτεται από τη φάρμα βιολογικών προϊόντων της Aldemar. Ανακυκλώνονται σε όλες τις μονάδες: κιλά χαρτί, κιλά γυαλί, κιλά μαγειρικό λάδι, 345 κιλά ηλεκτρικά στοιχεία και 230 είδη εξοπλισμού Η/Υ. 26 τόνοι καθαρού βιολογικού οίνου. Grecotel: Τμήμα Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Grecotel, αναγνωρίζοντας και κατανοώντας τη Η σημαντική αμφίδρομη σχέση Τουρισμού και Περιβάλλοντος από το 1992, ήταν η πρώτη ξενοδοχειακή αλυσίδα της Μεσογείου που δημιούργησε Τμήμα Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και ανέπτυξε δράσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης, ευαισθητοποίησης και προστασίας εσωτερικά στα ξενοδοχεία της αλλά και εξωτερικά στους προορισμούς που τα φιλοξενούν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 7 σημαντικές πτυχές: α) Διαχείριση αποβλήτων (στερεών και υγρών), β) Εξοικονόμηση νερού και ενέργειας, γ) Ελεγχο ρύπανσης φυσικών αποδεκτών, δ) Βιώσιμη διαχείριση ακτών, ε) Φιλοπεριβαλλοντική πολιτική αγορών, στ) Ευαισθητοποίηση του κοινού και προβολή (προσωπικό, επισκέπτες, συνεργάτες, Τύπος). Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά στα απορρίμματα (στερεά και υγρά) έχει εφαρμόσει 10 φιλοπεριβαλλοντικές αρχές αγορών, με έμφαση στις αγορές μεγάλων συσκευασιών, αυξημένη χρήση επιστρεφόμενων συσκευασιών, κατάργηση -όπου είναι εφικτό- προϊόντων μιας χρήσης, περιορισμό πλαστικών αποβλήτων, παραγωγή οργανικού λιπάσματος, ανακύκλωση (λάδια, μπαταρίες, χαρτί, αναλώσιμα εκτυπωτών) ενώ, όπου υπάρχει, έχει γίνει σύνδεση με τον δημοτικό βιολογικό καθαρισμό ή αλλιώς λειτουργεί ιδιωτικός βιολογικός καθαρισμός. Για την εξοικονόμηση νερού γίνονται συχνοί έλεγχοι συντήρησης, έχει τοποθετηθεί ρυθμιστής παροχής νερού σε βρύσες και ντους, έχει μειωθεί ο όγκος του νερού στα καζανάκια ενώ χρησιμοποιείται σε αυτά μη πόσιμο νερό, για το πότισμα των κήπων χρησιμοποιούνται επεξεργασμένα υγρά απόβλητα (εκτός από το γκαζόν), χρησιμοποιείται αυτόματο σύστημα ποτίσματος ενώ υπάρχουν οδηγίες για το προσωπικό

16 16 ÁöéÝñùìá Περιβάλλον & Τουρισμός και τους επισκέπτες για τη χρήση του νερού. Επίσης ο Ομιλος έχει προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογία για την εξοικονόμηση ενέργειας. Ετσι, χρησιμοποιείται ηλιακή ενέργεια και φυσικό αέριο για τη θέρμανση του νερού, υγραέριο στις κουζίνες, έχει εγκατασταθεί κεντρικό σύστημα διακοπής ηλεκτρικού στα δωμάτια των επισκεπτών (μαγνητική κάρτα - κλειδί), σύστημα για την αυτόματη διακοπή κλιματισμού στο άνοιγμα πόρτας, έχουν τοποθετηθεί λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας και αυτόματοι χρονοδιακόπτες. Τέλος, υπάρχουν σαφείς οδηγίες για τους ελέγχους που κάνει το προσωπικό αλλά και τους ελέγχους συντήρησης. Ταυτόχρονα, έχει εγκατασταθεί αυτοματοποιημένο σύστημα χρήσης χημικών καθαρισμού - απολύμανσης με δοσομετρητή, πραγματοποιούνται τακτικές χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις νερού (πόσιμου, πισίνας, θάλασσας, επεξεργασμένου νερού), επιλέγονται καθαριστικά προϊόντα πιο φιλικά προς το περιβάλλον, αποφεύγεται το χλώριο στην απολύμανση χώρων, λευκών ρούχων και χαρτικών, αποφεύγονται επίσης ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος, χρησιμοποιούνται υδατοδιαλυτά χρώματα και βερνίκια χωρίς τοξικά και μετασχηματιστές χωρίς clofen. Αποτελέσματα δράσεων Τα αποτελέσματα των περιβαλλοντικών δράσεων της Grecotel είναι εντυπωσιακά. Αποτυπώνοντάς τα σε αριθμούς, ανά κατηγορία, συνοψίζονται στα εξής: Ανακυκλώθηκαν από το 1994: 70 τόνοι χαρτιού, ποσότητα που ισούται με δέντρα και τ.μ. νερό, ικανή ποσότητα να τροφοδοτήσει μια πόλη κατοίκων για μια μέρα. Εξοικονόμηση ενέργειας KWH, ποσότητα που ισούνται με τις ανάγκες ενός ξενοδοχείου 250 κλινών για μια καλοκαιρινή περίοδο μπαταρίες = αποφυγή ρύπανσης τ.μ. νερού, ικανή ποσότητα να τροφοδοτήσει 120 ξενοδοχεία 400 κλινών για μια καλοκαιρινή περίοδο γυάλινα μπουκάλια ( )=εξοικονόμηση ενέργειας που μπορεί να ανάψει ένα λαμπτήρα 100 watt για χρόνια. Διαχείριση Νερού και Ενέργειας 30% μείωση στην κατανάλωση νερού. 30%-40% μείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας και αυτόματων διακοπτών. 40%-55% μείωση στην κατανάλωση πετρελαίου από τη χρήση ηλιακών συσσωρευτών για τη θέρμανση του νερού και υγραέριο για τις οικιακές συσκευές στην κουζίνα. Διαχείριση με Μείωση Απορριμμάτων Αντικαταστάθηκαν περισσότερες από πλαστικές τσάντες με πάνινες για τα ψώνια και χάρτινες τσάντες πλυντηρίου και υγείας. 60% αύξηση στις αγορές χύμα προϊόντων σε επιστρεφόμενα και επαναχρησιμοποιημένα δοχεία π.χ. λάδι και μπίρες σε επιστρεφόμενα βαρέλια αντί μπουκάλια. 80% μείωση σε προϊόντα μιας χρήσης (πλαστικά ποτήρια, πιάτα, κ.λπ.). 97% μείωση στα κουτάκια αλουμινίου. 100% μείωση στις συσκευασίες PVC. 82% επιστροφές σε συσκευασίες μπίρας, νερού και αναψυκτικών. Ελεγχος και Περιορισμός Ρύπανσης 80% μείωση στη χρήση χλωρίου για καθαρισμό χώρων. 60% των καθαριστικών προϊόντων με υψηλή συγκέντρωση χλωρίου, φωσφόρου και οξέων αντικαταστάθηκαν με αντίστοιχα φιλικά προς το περιβάλλον. Αντικατάσταση του συνόλου των πυροσβεστήρων με αλογόνο. 90% χρήση ψυκτικών ουσιών που δεν βλάπτουν το όζον. Στρώματα και χρώματα με το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα. Μετασχηματιστές χωρίς τοξικές ουσίες (κλοφέν). Ταυτόχρονα, 300 φωλιές θαλάσσιας χελώνας στην Κρήτη προστατεύονται χάρη στην επιτυχή συνεργασία της Grecotel και του Συλλόγου Προστασίας Θαλάσσιας Χελώνας, «Αρχελών». Κάθε χρόνο οργανώνονται προβολές διαφανειών του Συλλόγου για τους επισκέπτες της Grecotel στα ξενοδοχεία του Ρεθύμνου και της Πελοποννήσου. Επίσης, στο Cape Sounio, από τον Ιούλιο του 2007 πραγματοποιείται το πρόγραμμα Jean - Michel Cousteau s «Ambassadors of the Environment», το οποίο μυεί τα παιδιά στα θαύματα της θάλασσας και στην πλούσια πολιτιστική παράδοσης της Ελλάδας. Κάθε χρόνο οι ακτές των ξενοδοχείων βραβεύονται με τη Γαλάζια Σημαία. Πέντε μονάδες πιστοποιήθηκαν το 2008 με ISO14001 και Eco-Label. Για 12η χρονιά, 9 ξενοδοχεία της Grecotel βρίσκονται μέσα στα 100 πρώτα ξενοδοχεία της TUI, του παγκόσμιου κορυφαίου τουριστικού οργανισμού, που τους απονέμεται το βραβείο TUI Umwelt Champion 2008, βάσει της βαθμολογίας των πελατών της TUI και της λειτουργίας τους κάτω από κανόνες και μέτρα βιώσιμης ανάπτυξης. Τέλος, το περιβαλλοντικό πρόγραμμα της Grecotel έχει παρουσιαστεί σε 7 επιστημονικά βιβλία και δημοσιεύσεις και αποτελεί case study σε πολλά τουριστικά τμήματα πανεπιστημίου. Εχει λάβει δε περισσότερα από 20 διεθνή βραβεία. Maris Hotels: Πάνω από όλα το περιβάλλον Με βασική επιδίωξη την επίτευξη της ύψιστης ποιότητας σε όλους τους τομείς και θεωρώντας ότι το περιβάλλον έχει καθοριστική σημασία τόσο για την ποιότητα ζωής όσο και για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, ο όμιλος επιχειρήσεων Μεταξά Α.Ε. υιοθέτησε σειρά δράσεων με στόχο την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος ως πολύτιμου τουριστικού πόρου, την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων της τουριστικής δραστηριότητας στους φυσικούς πόρους, την ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας, την ορθολογικότερη χρήση των φυσικών πόρων, την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και παρακίνηση των υπαλλήλων, πελατών, προμηθευτών, λοιπών συνεργατών, αλλά και της τοπικής κοινωνίας, για συμμετοχή στις ενέργειες προστασίας του περιβάλλοντος και την επίτευξη ευρύτερων φιλοπεριβαλλοντικών επιδιώξεων. Πρωτοποριακό έργο Εξοικονόμησης Ενέργειας Ενα πρωτοποριακό έργο εξοικονόμησης ενέργειας εφαρμόζεται στα ξενοδοχεία Creta Maris Convention & Golf Resort, Terra Maris Convention & Golf Resort, Silva Beach και Bella Beach. Στο Terra Maris Convention & Golf Resort ολοκληρώθηκε ένα ακόμη πρωτοποριακό έργο εξοικονόμησης ενέργειας με την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών και αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού. Η εγκατάσταση τροφοδοτεί με θερμό νερό το συγκρότημα και το σύνολο των bungalows, ενώ η μονάδα αφαλάτωσης τροφοδοτεί όλο το συγκρότημα, το θερμό νερό των bungalows του υφιστάμενου συγκροτήματος, αλλά και το σύνολο της κατανάλωσης της κουζίνας του υφιστάμενου συγκροτήματος. Εχουν εγκατασταθεί: ηλιακό πεδίο συνολικής επιφάνειας τ.μ. από 390 επιλεκτικούς άθραυστους συλλέκτες υψηλής απόδοσης και ισχύος 1,3 ΜW, θερμικές αποθήκες γλυκού νερού (40 κ.μ.) και μονάδα αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού τελευταίας γενιάς δυναμικότητας 200 κ.μ./ημέρα. Τα ηλιακά πεδία των ξενοδοχείων Creta Maris Convention & Golf Resort, Terra Maris Convention & Golf Resort, Silva Beach και Silva Beach, έχουν συνολική επιφάνεια τ.μ. ενώ διαθέτουν τρεις μονάδες αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού. Maris green team Στις 27 Σεπτεμβρίου 2000 στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού, η maris green team, που αποτελείται από εθελοντές - εργαζόμενους στα ξενοδοχεία του ομίλου, έκανε την πρώτη επίσημη εμφάνισή της, θέλοντας να τονίσει την άρρηκτη σχέση μεταξύ τουρισμού και περιβάλλοντος. Η ομάδα συμμετέχει ενεργά σε δράσεις, όπως: καθαριότητα και εξωραϊσμός κοινόχρηστων χώρων, καθαρισμοί ακτών, δενδροφυτεύσεις, αποψιλώσεις κ.ά. Ενδεικτικά, τα δύο τελευταία χρόνια, η maris green team δραστηριοποιήθηκε στα ακόλουθα: καθαρισμός ακτών Δήμου Χερσονήσου και Γαζίου, καθαρισμός νησίδας Σενετάκη, καθαρισμός Οδού Χαριλάου Τρικούπη και καθαρισμός και εξωραϊσμός της εκκλησίας της Αγ. Αννας στον Δήμο Χερσονήσου. Εξοικονόμηση ενέργειας και νερού Για την επίτευξη της μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ρύπανση του εδάφους και της ατμόσφαιρας) η εταιρεία κατέφυγε στη μείωση τόσο της παραγωγής, όσο και της διάθεσης των αποβλήτων. Συγκεκριμένα υλοποιείται: Ανακύκλωση χαρτικών, πλαστικών, γυάλινων φιαλών, αλουμινίου, μπαταριών, μελανοταινιών, ορυκτελαίων και λαδιού ενώ επιλέγονται αναλώσιμα υλικά μεγάλης συσκευασίας και υλικά με συσκευασία που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Επίσης, επιλέγονται προμηθευτές με δυνατότητα επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης των κενών δοχείων των προϊόντων τους, αξιοποιούνται φθαρμένα υλικά όπου είναι δυνατό (παλιά σεντόνια, πετσέτες για ξεσκονόπανα, κ.ά.), η εσωτερική επικοινωνία μεταξύ των ξενοδοχείων της αλυσίδας γίνεται μόνο με και γίνονται μετρήσεις της απόδοσης και των εκπομπών ρύπων από τους λέβητες. Για την εξοικονόμηση ενέργειας: χρησιμοποιείται υγραέριο στις κουζίνες και στα μηχανοστάσια, όπου είναι δυνατό, έχουν αντικατασταθεί οι κοινοί λαμπτήρες με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας, ο φωτισμός των δωματίων ενεργοποιείται και απενεργοποιείται με χρήση μαγνητικών κλειδιών, υπάρχει ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου ηλεκτρικής ενέργειας και ελεγχόμενη ψύξη δωματίων ενώ για το διοικητικό προσωπικό που εργάζεται στα γραφεία, έχει δοθεί οδηγία όταν χρησιμοποιούν κλιματισμό, να κλείνουν τις πόρτες και τα παράθυρα. Για την εξοικονόμηση νερού: Χρησιμοποιείται νερό τριτοβάθμιας βιολογικής επεξεργασίας στον περιβάλλοντα πράσινο χώρο του ξενοδοχείου, υπάρχουν καζανάκια τουαλετών εξοικονόμησης 6 lt νερού, χρησιμοποιούνται ειδικά εξαρτήματα ντους εξοικονόμησης νερού. Αλλες δράσεις Στα ξενοδοχεία του Ομίλου εφαρμόζεται εναλλακτική κηπουρική από τον Νοέμβριο του 1995, με φιλικές προς το περιβάλλον τεχνικές και ανεύρεση λύσεων σε θέματα διαχείρισης εδάφους, θρέψης και προστασίας φυτών από εχθρούς και ασθένειες. Τα ξενοδοχεία Creta Maris Convention & Golf Resort και Terra Maris Convention & Golf Resort, έχουν αναλάβει ως ανάδοχοι τη νησίδα Σενετάκη που βρίσκεται στο Διεθνές Αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης» του Ηρακλείου. O Ομιλος συμμετέχει στον θεσμό «Γαλάζιες Σημαίες της Ευρώπης». Επίσης, ο Ομιλος και η Maris green team είναι μέλη του Οργανισμού «Eλλάδα Καθαρή - Clean Up Greece», η οποία συμμετέχει στις δραστηριότητες της πρωτοβουλίας «Clean up the World», υπό την αιγίδα του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ. Ακόμη, πραγματοποιούνται χορηγίες σε Περιβαλλοντικές Οργανώσεις και Οργανισμούς. Τέλος, επιβεβαίωση της περιβαλλοντικής πολιτικής των Maris Hotels αποτελούν οι διακρίσεις «Environmental Hotel Award 2001, 2002, 2004/5 for the ecological contribution to a sustainable tourism», που απονεμήθηκαν από τον τουριστικό οργανισμό Hotelplan, οι διακρίσεις «Green Planet Award 2001, 2002 και 2003» που απονεμήθηκαν από τον τουριστικό οργανισμό Kuoni.

17 17 ÁöéÝñùìá Περιβάλλον & Τουρισμός Κίνητρα για οικολογικές τουριστικές μονάδες Αντικίνητρο για την προσέλκυση τουριστών στην Ελλάδα τη χειμερινή περίοδο αλλά και όλη τη σεζόν στην παρούσα φάση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αποτελούν τα τέλη αεροδρομίου, το Σπατόσημο δηλαδή. Την άποψη αυτή καταθέτει στην αποκλειστική του συνέντευξη στο xenia news o κ. Γιώργος Κρεμλής, προϊστάμενος «πολιτικής συνοχής και εκτιμήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων» στη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τονίζοντας ότι θα πρέπει να υποστηριχτεί και ο χειμερινός τουρισμός στη χώρα, επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι «στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επανεξεταστεί το Σπατόσημο, του οποίου πολλές φορές το ποσό είναι υψηλότερο από τον ναύλο και σε περίοδο κρίσεως λειτουργεί ως αντικίνητρο». Και συμπληρώνει ότι «ο λόγος ύπαρξής του έχει άλλωστε προ πολλού εκλείψει». Συνέντευξη στη ΖΑΦΕΙΡΩ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ Σε ποιους άξονες συνίστανται οι νέες κατευθύνσεις της πολιτικής περιβάλλοντος, την οποία υιοθετεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον τομέα του τουρισμού; Ο αειφόρος τουρισμός, αυτός δηλαδή που σέβεται και προστατεύει τόσο το ανθρωπογενές όσο και το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον, είναι ο τουρισμός του μέλλοντος και το σύνθημα που η Ελλάδα πρέπει να αναδείξει από τώρα. Αποτελεί εξάλλου προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως διατυπώνεται σε σχετική ανακοίνωσή της και σε δέσμη μέτρων που έχει εξαγγελθεί ( index_en.htm). Η σύσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων περιοχών δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην τήρηση της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τα ξενοδοχεία που δραστηριοποιούνται σε αυτές τις περιοχές. Εξάλλου, το Πρωτόκολλο της Βαρκελώνης για τις παράκτιες περιοχές, που δεσμεύει την Ε.Ε. και όλα τα κράτη - μέλη της, αναφέρεται στον αειφόρο τουρισμό και στα νησιά και εισάγει σχετικές νομικές υποχρεώσεις ( Η πιο σημαντική όμως αναβάθμιση του τουρισμού γίνεται με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία προσθέτει τον τίτλο ΧΧΙΙ «Τουρισμός», άρθρο 195, που ορίζει ότι η Ενωση θα συμπληρώνει τη δράση των κρατών - μελών στον τουριστικό τομέα, ιδίως προάγοντας την ανταγωνιστικότητα των τουριστικών της επιχειρήσεων μέσω δράσεων που μπορεί να αναλάβει ( eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:c:2008:115:00 47:0199:EN:PDF). Η νέα Συνθήκη προσφέρει δυνατότητες που η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο. Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν προβλήματα τα οποία ταλανίζουν δημοφιλείς ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς και δη νησιωτικές περιοχές και έχουν να κάνουν με την έλλειψη ενέργειας, νερού, τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων; Γιώργος Κρεμλής Προϊστάμενος της «πολιτικής συνοχής και εκτιμήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων» στη Γεν. Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η ποιότητα του περιβάλλοντος στους τουριστικούς προορισμούς και ιδίως στα μικρά νησιά που έχουν έλλειψη περιβαλλοντικών υποδομών είναι προϋπόθεση προσέλκυσης τουριστών, ιδίως υψηλής εισοδηματικής στάθμης. Κάθε νησί πρέπει να έχει πόσιμο νερό, εγκατάσταση επεξεργασίας των λυμάτων του και σύστημα διαχείρισης των αποβλήτων του καθώς και ενεργειακή αυτονομία μέσω συστημάτων συνδυασμού αιολικής και ηλιακής ενέργειας, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), με συσσωρευτές αποθήκευσής της. Αυτό για τα μη διασυνδεδεμένα με το δίκτυο νησιά είναι ζωτικής σημασίας. Αλλωστε η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να εγκατασταθούν σε ορισμένα μικρά νησιά μονάδες αφαλάτωσης που θα λειτουργούν με ΑΠΕ. Ολα τα ανωτέρω είναι επιλέξιμες δαπάνες και χρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε., το ΠΕΠ ή το ΕΠΠΕΡΑΑ. Εξάλλου για τους βιολογικούς υπάρχουν νέες τεχνολογίες (μεμβράνες) που επιτρέπουν αξιοποίηση του νερού και όχι απώλειά του καθώς και μικρά συστήματα, compact, που μπορούν να εγκατασταθούν και σε πλωτές μαρίνες. Υπάρχουν κίνητρα και προγράμματα επιδότησης για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκειμένου οι ΑΠΕ να επεκταθούν σε μικρά νησιά και βραχονησίδες, όπως είχατε δηλώσει σε πρόσφατη συνέντευξή σας; Τόσο ο αναπτυξιακός νόμος όσο και το επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΥΠ.ΑΝ. αλλά και τα ΠΕΠ και το ΕΠΠΕΡΑΑ διαθέτουν κοινοτικά κονδύλια για τη χρηματοδότηση εγκαταστάσεων ΑΠΕ είτε αυτοτελώς είτε ως τμήματος επένδυσης που τις χρησιμοποιεί, όπως λ.χ. μονάδας αφαλάτωσης με ΑΠΕ. Υπάρχει επίσης δυνατότητα δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αλλά και χρηματοδοτικής υποστήριξης μέσω των πρωτοβουλιών Jessica και Jeremie που θα υποστηρίξουν, μεταξύ άλλων, την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτηρίων και άρα και των ξενοδοχείων. Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τα ΣΔΙΤ, που μπορούν να δρομολογήσουν τις προαναφερόμενες επενδύσεις. Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής Ελλάδας (ΟΚΕ), η τουριστική δραστηριότητα συγκεντρώθηκε σε χωροταξικό επίπεδο σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό στον νησιωτικό και παράκτιο χώρο, ως συνέπεια του πολύ ισχυρού προσανατολισμού στον μαζικό τουρισμό που επιζητεί «ήλιο και θάλασσα». Σε ποια, επομένως, χωροταξική πολιτική θα πρέπει να εστιάσει το ενδιαφέρον της η ελληνική τουριστική βιομηχανία τα επόμενα χρόνια; Το εθνικό και τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, που προωθούνται, τα οποία είχε ανάγκη η χώρα εδώ και πολλά χρόνια, θα συμβάλουν στον εξορθολογισμό των δραστηριοτήτων και στην ισόρροπη ανάπτυξη. Η χώρα έχει πολλές ομορφιές που μπορούν να αξιοποιηθούν τουριστικά πέρα από τις παράκτιες. Ειδικές μορφές τουρισμού που έχουν μία κατ εξοχήν ποιοτική διάσταση θα πρέπει να υποστηριχτούν μέσω και των πόρων της Ε.Ε. όπως, λόγου χάρη, ο αγροτουρισμός, ο συνεδριακός, θρησκευτικός τουρισμός κ.ο.κ. Θα πρέπει επίσης να υποστηριχτεί και ο χειμερινός τουρισμός, ιδίως ο συνεδριακός, μέσω στήριξης των τουριστικών μονάδων που παραμένουν ανοικτές και προγραμματισμού πολιτιστικών και άλλων δραστηριοτήτων υποστήριξης χειμερινού τουρισμού σε θέρετρα που δεν είναι κατ εξοχήν χειμερινά. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επανεξεταστεί και το Σπατόσημο, δηλαδή τα τέλη αεροδρομίου, του οποίου πολλές φορές το ποσό είναι υψηλότερο από τον ναύλο και σε περίοδο κρίσης λειτουργεί ως αντικίνητρο. Ο λόγος ύπαρξής του έχει άλλωστε προ πολλού εκλείψει. Υιοθετείτε την άποψη της ΟΚΕ η οποία, μεταξύ άλλων, υποστηρίζει ότι για να μπορέσει ο τουρισμός να αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική και μάλιστα κατά τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον θα πρέπει, εκτός από τις παραδοσιακές, να αναπτυχθούν και εναλλακτικές μορφές τουρισμού; Ολες οι προαναφερόμενες αλλά και νέες μορφές που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε διάφορες περιοχές της χώρας θα πρέπει να διερευνηθούν, όπως -για παράδειγμα- ο ιαματικός, ο γαστριμαργικός και ο γευσιγνωστικός τουρισμός κ.ο.κ. Οι μορφές αυτές θα διασφαλίσουν ποιοτικό τουρισμό καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η τουριστική δραστηριότητα ευθύνεται για το 5% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα; Ποιες δράσεις καλούνται να υλοποιήσουν οι τουριστικές επιχειρήσεις με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος; Ο τουρισμός είναι μια από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες της Ε.Ε. και ιδίως του ευρωπαϊκού νότου. Είναι γεγονός ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις χώρες υποδοχής είναι σημαντικές και ότι ο τουρισμός συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου λόγω και των μαζικών αερομεταφορών. Οι τουριστικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν ΑΠΕ, να βελτιώσουν την ενεργειακή αποδοτικότητά τους και να εισαγάγουν στο μέτρο του δυνατού το ΕΜΑS (Ευρωπαϊκός Κανονισμός Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου που εφαρμόζεται εθελοντικά). Πώς θα μπορούσαν τα ζητήματα που έχουν σχέση με τα απαξιωμένα καταλύματα, τις παρατυπίες, τις πολεοδομικές εκκρεμότητες και αυθαιρεσίες να επιλυθούν προκειμένου το ελληνικό τουριστικό προϊόν κα καταστεί ανταγωνιστικό; Στη χώρα μας ευδοκιμεί η πολυνομία, υπάρχει όμως συστηματικό πρόβλημα επιβολής. Αρκεί λοιπόν να εφαρμοστεί η σχετική νομοθεσία και να ρυθμιστεί ή να απαγορευθεί η παραξενοδοχία. Ποιοι τουριστικοί προορισμοί της Ευρώπης πρωτοστατούν σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος; Θα έλεγα ότι στις χώρες του βορρά η περιβαλλοντική κουλτούρα και πολιτική είναι πιο προωθημένη από ό,τι στον ευρωπαϊκό νότο. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί το παράδειγμα της Μαγιόρκα που έχει πολύ σύγχρονες περιβαλλοντικές υποδομές, ιδίως διαχείρισης αποβλήτων και περιβαλλοντική κουλτούρα, έστω και αν η φέρουσα ικανότητα του νησιού έχει κορεστεί. Για ποιους λόγους η Ε.Ε. υιοθέτησε οικολογικά σήματα όπως το Ecolabel το οποίο μπορούν προαιρετικά να ενσωματώσουν στη λειτουργία τους τουριστικές επιχειρήσεις; Η χώρα μας θα πρέπει να προωθήσει την ιδέα των οικολογικών τουριστικών μονάδων και να δώσει σχετικά κίνητρα, φορολογικά και άλλα. Ο αναπτυξιακός νόμος θα μπορούσε να προβλέψει υποχρεωτική εισαγωγή περιβαλλοντικών προτύπων, τύπου ΕΜΑΣ και Ecolabel και να αυξήσει την επιδότηση λόγω εισαγωγής τους. Αντίστοιχες μονάδες λειτουργούν σε άλλες χώρες και προσελκύουν συγκεκριμένη, ευαισθητοποιημένη, πελατεία.

18 18 ÁöéÝñùìá Περιβάλλον & Τουρισμός Eπενδυτικά κίνητρα για πράσινα ξενοδοχεία Η έννοια της πράσινης επιχειρηματικότητας αναφέρεται στις οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται βάσει της αρχής της αειφορίας. Ο ρόλος της στη λειτουργία της αγοράς είναι διπλός, καθώς συνδυάζει ταυτόχρονα την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας με την προώθηση ενός πιο περιβαλλοντικά βιώσιμου οικονομικού μοντέλου. Σήμερα, η ανάγκη να συμπεριληφθούν τα περιβαλλοντικά θέματα στον συνολικό αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας είναι εμφανής. Αν και στο παρελθόν η συμβολή των περιβαλλοντικών πολιτικών στην οικονομική ανάπτυξη είχε αμφισβητηθεί, πλέον αναγνωρίζονται σημαντικές ευκαιρίες για τη λεγόμενη «πράσινη» ανάπτυξη. του κ. Μιχάλη Σπανού* Σύμφωνα με τις τελευταίες τάσεις και εξελίξεις, η πράσινη επιχειρηματικότητα ορίζεται ως ένα νέο είδος επιχειρηματικότητας με έντονα περιβαλλοντικό προσανατολισμό, που αναγνωρίζει στο πλαίσιο των ίδιων των προσπαθειών ενίσχυσης του περιβαλλοντικού προφίλ των επιχειρήσεων νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Παράλληλα με την ανάδειξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών συμβάλλει στη μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Κατά συνέπεια, αναδεικνύεται ο νέος ρόλος των επιχειρηματιών στην προώθηση και τελική υιοθέτηση «πράσινων» πρακτικών από το σύνολο της οικονομίας. Σε πρακτικό επίπεδο, η πράσινη επιχειρηματικότητα συχνά συνδέεται με την έννοια των συστημάτων περιβαλλοντική διαχείρισης, όπως το ISO και το ανανεωμένο Eco- Management and Audit Scheme (EMAS) της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.). Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση βασίζεται σε παλιότερες αντιλήψεις περί περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, λαμβάνοντας υπόψη μόνο μια από τις πολλές διαστάσεις του φαινόμενου. Ο επικρατέστερος ορισμός της πράσινης επιχειρηματικότητας σε πρακτικό επίπεδο σήμερα είναι βάσει του προσδιορισμού του κλάδου περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών. Αυτή η προσέγγιση έχει επικρατήσει και χρησιμοποιείται στις έρευνες που αποσκοπούν στην ποσοτικοποίηση των αποτελεσμάτων της πράσινης επιχειρηματικότητας. Η εν λόγω τυπολογία συναντάται και στις επίσημες αναφορές της Ε.Ε. και του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), στην προσπάθειά τους να μετρήσουν την επίδραση του κλάδου περιβαλλοντικών προϊόντων και υπηρεσιών, στην οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον κοινό επίσημο ορισμό του ΟΟΣΑ και της Eurostat: «Ο κλάδος των περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών αποτελείται από δραστηριότητες που παράγουν αγαθά και υπηρεσίες που μετρούν, εμποδίζουν, περιορίζουν, ελαχιστοποιούν ή διορθώνουν τη περιβαλλοντική βλάβη στο νερό, αέρα και έδαφος, καθώς και προβλήματα που σχετίζονται με τα απορρίμματα, τον θόρυβο και τα οικοσυστήματα. Στον κλάδο συμπεριλαμβάνονται και οι καθαρές τεχνολογίες, αγαθά και υπηρεσίες που μειώνουν τον περιβαλλοντικό κίνδυνο και ελαχιστοποιούν τη μόλυνση και τη χρήση πόρων». Πράσινη Επιχειρηματικότητα & Ανάπτυξη Σε συνθήκες έντονου ανταγωνισμού, όπως πλέον διαμορφώνονται βάσει των νέων συνθηκών στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας αποτελεί σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Η ενεργειακή αποδοτικότητα, εκφρασμένη σε επιχειρηματικούς όρους, σημαίνει περιορισμό του λειτουργικού και παραγωγικού κόστους, ενώ παράλληλα τα κοινωνικά οφέλη είναι πολλαπλασιαστικά, καθώς μειώνονται οι εκπομπές ρύπων. Η εφαρμογή μέτρων για ενεργειακή αποδοτικότητα στο ενδοεπιχειρησιακό περιβάλλον, μεταφράζονται ουσιαστικά σε ορθολογική χρήση ενέργειας, με εφαρμογή τεχνολογιών και πρακτικών που μειώνουν την ενεργειακή κατανάλωση και συνεισφέρουν στη βελτίωση της παραγωγικότητας, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα και το εργασιακό περιβάλλον. Κύριους παράγοντες, που συντελούν στην αναγκαιότητα ανάπτυξης της πράσινης επιχειρηματικότητας αποτελούν: οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες των επιχειρήσεων, οι οποίες καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό στα ετήσια έξοδά τους, οι νέες ρυθμιστικές και κανονιστικές διατάξεις που αφορούν επιχειρήσεις που εντάσσονται στο σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και έχουν συγκεκριμένες κατανομές δικαιωμάτων εκπομπών, το «πράσινο» περιβαλλοντικό λογότυπο, το οποίο αποτελεί μια νέα αγορά που απευθύνεται σε ενημερωμένους πελάτες και αποτελεί σύγχρονο εργαλείο μάρκετινγκ, σε επίπεδο εταιρικής προβολής και διαφήμισης, η ενεργειακή απόδοση των κτηρίων, η οποία σταδιακά θα αποτελέσει παράμετρο αξιολόγησης της αντικειμενικής αξίας των κτηρίων. Ξενοδοχειακές επενδύσεις στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Νόμου Στο καθεστώς των ενισχύσεων του Αναπτυξιακού Νόμου 3299/2004, όπως ισχύει σήμερα, σημαντική πρόταση αποτελούν οι επενδύσεις στον τουριστικό τομέα, με έμφαση κυρίως στην ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων, στον εκσυγχρονισμό ολοκληρωμένης μορφής λειτουργουσών ξενοδοχειακών μονάδων και στον εκσυγχρονισμό ξενοδοχειακών μονάδων που αφορά στη δημιουργία συμπληρωματικών εγκαταστάσεων με την προσθήκη νέων κοινόχρηστων χώρων ή/ και νέων χρήσεων επί κοινόχρηστων χώρων. Η επιδότηση των παραπάνω επιλέξιμων επενδύσεων, η οποία κυμαίνεται σε ποσοστό από 17% έως και 60%, ανάλογα με το είδος της επένδυσης και την περιοχή εγκατάστασης/λειτουργίας της ξενοδοχειακής μονάδας, αφορά συνοπτικά στις εξής ενισχυόμενες δαπάνες: Κατασκευή, επέκταση και εκσυγχρονισμός κτηριακών, ειδικών ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων και βοηθητικών εγκαταστάσεων, καθώς και δαπάνες διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου. Αγορά γηπέδων, έως 10% της ενισχυόμενης δαπάνης της επένδυσης, αποκλειστικά για μικρές επιχειρήσεις. Επισκευή, αποκατάσταση και μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτηρίων σε ξενοδοχειακές μονάδες. Αγορά και εγκατάσταση καινούργιου ξενοδοχειακού εξοπλισμού. Δαπάνες που στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Αγορά και εγκατάσταση καινούργιων σύγχρονων συστημάτων αυτοματοποίησης διαδικασιών και μηχανοργάνωσης, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών αγοράς του αναγκαίου λογισμικού. Αγορά καινούργιων μεταφορικών μέσων μαζικής μεταφοράς προσωπικού καθώς και αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων για τη μεταφορά υλικών και προσωπικού εντός της τουριστικής μονάδας. Δαπάνες συμβούλων. Κατηγορίες επενδύσεων Πράσινης Επιχειρηματικότητας στον ξενοδοχειακό τομέα από τον Αναπτυξιακό Νόμο Από τις προαναφερόμενες ενισχυόμενες δαπάνες, δύο ειδικές κατηγορίες δαπανών ξεχωρίζουν, στο πλαίσιο ενίσχυσης της πράσινης επιχειρηματικότητας, στον ξενοδοχειακό κλάδο. Οι κατηγορίες αυτές αφορούν σε: 1. Επενδυτικά έργα που αποσκοπούν στην εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Στην κατηγορία αυτή ενδεικτικά εμπίπτει η προμήθεια συσκευών επεξεργασίας ύδατος με αντίστροφη όσμωση για ανακύκλωση ύδατος, η μεταφορά και αντικατάσταση παροχών λεβητοστασίου κτηρίων, η κατασκευή δικτύου για παροχή ύδατος σε κεντρικό κτήριο και bars ξενοδοχείου, η αντικατάσταση λαμπτήρων και συσκευών για την εξοικονόμηση ενέργειας, η αντικατάσταση υαλοστασίων με διπλά θερμομονωτικά τζάμια για εξοικονόμηση κλιματισμού, η προμήθεια και εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων, η παραγωγή ηλεκτρισμού από ήπιες μορφές ενέργειας (αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική, γεωθερμική, βιομάζα) οι γεωτρήσεις, κ.ά. 2. Επενδυτικά έργα που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος, υδάτων, εδάφους και ατμόσφαιρας καθώς και στη φιλική διαχείριση του περιβάλλοντος. Στην κατηγορία αυτή ενδεικτικά εμπίπτει η αντικατάσταση μηχανολογικού εξοπλισμού, φίλτρων πισίνας, η προσθήκη συσκευής ιονισμού ύδατος, η προσθήκη ή/και επέκταση εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού, η αντικατάσταση αντλιών με άλλες σύγχρονης τεχνολογίας, η δενδροφύτευση περιβάλλοντος χώρου ξενοδοχείου, η αντικατάσταση χλοοτάπητα, η κατασκευή νέων αυτόματων συστημάτων ποτίσματος χλοοτάπητα, η αποξήλωση παλαιών σωλήνων σύνδεσης της μονάδας με το δίκτυο αποχέτευσης του δήμου και η αντικατάστασή τους με νέες, η διαχείριση απορριμμάτων κ.ά. Καλές πρακτικές στον χώρο της πράσινης επιχειρηματικότητας από ξενοδοχειακές μονάδες Παραδείγματα υιοθέτησης πράσινων πρακτικών στα επενδυτικά σχέδια τουριστικών επιχειρήσεων υπάρχουν και στην Ελλάδα με αξιοσημείωτο αυτό μιας πολυτερλούς ξενοδοχειακής αλυσίδας (Aldemar Hotels & SPA), η οποία στο πλαίσιο και της περιβαλλοντικής της δράσης, υλοποίησε επένδυση συνολικού ύψους άνω του 1 εκατ. ευρώ, με στόχο τη διαχείριση των ενεργειακών πόρων, μέσω της εγκατάστασης συστημάτων τεχνολογίας αιχμής, με τις παρακάτω βασικές επενδυτικές ενέργειες: τον μηχανισμό ρύθμισης της κατανάλωσης νερού για τις βρύσες, την εγκατάσταση λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας και κεντρικών ηλεκτρικών διακοπών σε όλα τα δωμάτια, την εκτεταμένη χρήση της ηλιακής ενέργειας, καθώς το 1999 εφαρμόστηκε το μεγαλύτερο, στα Ελληνικά Ξενοδοχεία, πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας (ηλιακοί συλλέκτες) στα τρία ξενοδοχεία της Κρήτης, το οποίο στη συνέχεια επεκτάθηκε στα ξενοδοχεία της Ρόδου και της Πελοποννήσου, τ.μ. ηλιακοί συλλέκτες για εξοικονόμηση ενέργειας αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα solar fields στην Ευρώπη, συνολικού κόστους άνω του 1 εκατ. ευρώ, την εγκατάσταση δύο συστημάτων βιολογικού καθαρισμού ανά ξενοδοχείο, την εγκατάσταση ψυκτών θαλασσινού νερού, για το σύστημα κλιματισμού, τη δημιουργία φάρμας βιολογικών προϊόντων. *Ο κ. Μιχάλης Σπανός είναι διευθύνων σύμβουλος της Στόχασις Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε.

19 Έκθεση: Ανθέων 25 & Επινίκου 1 Πατήσια, Αθήνα Τηλεφ. κέντρο: , Fax: liana@avgeris.gr, site:

20 20 Åðåíäýóåéò Αναπτυξιακός Νόμος Διαμορφώνεται νέο τοπίο στον ελληνικό τουρισμό Επειτα από πέντε έτη συνεχούς αύξησης των τουριστικών αφίξεων (Μέση αύξηση 5,625%, Γ.Γ. Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.) και μίας θετικής πορείας αναφορικά με τα έσοδα από τον κλάδο του τουρισμού (Μέση αύξηση 2,1%, Πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε.) διαφαίνονται ήδη σημάδια έντονου προβληματισμού στην τουριστική αγορά της χώρας, η οποία συνολικά συμβάλλει κατά 18,5% στο ΑΕΠ και αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς άξονες της ελληνικής επιχειρηματικότητας στους οποίους εδράζεται η εθνική οικονομία. κέντρων προπονητικού - αθλητικού τουρισμού, κέντρων θαλασσοθεραπείας εντάσσονται στην κατηγορία 2. Μέγεθος επενδυτικού φορέα. Το μέγεθος του επενδυτικού φορέα καθορίζεται βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 70/2001 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της Οι επιχειρήσεις κατηγοριοποιούνται σε πολύ μικρές, μικρές, μεσαίες, μεγάλες. Χωροθέτηση της επένδυσης. (Ζώνη Α, Ζώνη Β, Ζώνη Γ ) Η κλιμάκωση των ποσοστών επιχορήγησης απεικονίζονται στον πίνακα που ακολουθεί: «Τροποποιήσεις Επενδυτικών Νόμων και άλλες διατάξεις» Με την ψήφιση του σχεδίου νόμου «Τροποποιήσεις Επενδυτικών Νόμων και άλλες διατάξεις», στις μεταβάλλεται έντονα το πεδίο εφαρμογής του Ν. 3299/04 αναδιαμορφώνοντας το θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τα Κίνητρα Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη και την Περιφερειακή Σύγκλιση στην Ελλάδα. Σημαντικές είναι οι επιδράσεις του ανωτέρω νομοσχεδίου στις νέες τουριστικές επενδύσεις. Η ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων εκσυγχρονισμού ολοκληρωμένης μορφής ξενοδοχειακών μονάδων τουλάχιστον 2 αστέρων είναι εφικτή πλέον μόνο με την προϋπόθεση ότι με τον εκσυγχρονισμό τους αναβαθμίζονται σε κατηγορία 4 αστέρων. Εξαίρεση αποτελούν οι ξενοδοχειακές μονάδες κατηγορίας 3 αστέρων οι οποίες δύνανται να επιδοτηθούν για την υλοποίηση επενδυτικού σχεδίου εκσυγχρονισμού ολοκληρωμένης μορφής παραμένοντας στην ίδια κατηγορία με τη διαφορά όμως ότι το ενισχυόμενο κόστος δεν θα υπερβαίνει το ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, η ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων εκσυγχρονισμού ολοκληρωμένης μορφής προϋποθέτει την παρέλευση οκταετίας (αντί πενταετίας που ίσχυε ως τώρα) από την έναρξη λειτουργίας της μονάδας ή από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης ολοκλήρωσης επένδυσης εκσυγχρονισμού μίας μονάδας που έχει υπαχθεί στις διατάξεις του Ν.3299/04 ή των νόμων 2601/98, 1892/1990 και 1262/1982. Η ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων εκσυγχρονισμού ξενοδοχειακών μονάδων που αφορά στη δημιουργία συμπληρωματικών εγκαταστάσεων με την προσθήκη νέων κοινοχρήστων χώρων, νέων χρήσεων επί κοινόχρηστων χώρων, πισινών και αθλητικών εγκαταστάσεων σε ξενοδοχειακές μονάδες με σκοπό την παροχή νέων υπηρεσιών είναι εφικτή μόνο για τις ξενοδοχειακές μονάδες κατηγορίας 4 ή 5 αστέρων. Στις μεσαίες επιχειρήσεις παρέχεται για κάθε επενδυτικό σχέδιο επιπλέον ποσοστό ενίσχυσης ως 10% μέχρι το ενισχυόμενο κόστος των ευρώ, ενώ στις μικρές επιχειρήσεις το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο 20% μέχρι το ενισχυόμενο κόστος των ευρώ. Ουσιαστικά, οι μεσαίες και οι μικρές επιχειρήσεις ενισχύονται με το επιπλέον ποσοστό μέχρι το ανώτατο όριο ενισχυόμενου κόστους για το μέγεθός τους, ήτοι ευρώ και ευρώ για τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, αντίστοιχα. Σε περίπτωση που το ενισχυόμενο κόστος διαμορφώνεται υψηλότερα από τα ανωτέρω ποσά, τότε για το επιπλέον ποσό η ενίσχυση συνίσταται στο ποσοστό βάσης της κατηγορίας της επένδυσης για την περιοχή που χωροθετείται. του κ. ΒΑΣΙλη ΤΣΕΚΕΡΙΔΗ* Η ενίσχυση του ευρώ έναντι των ανατολικών νομισμάτων (ρωσικό ρούβλι, ουκρανική γρίβνα), η υποτίμηση της στερλίνας, η γραφειοκρατία που υφίσταται σχετικά με ταξιδιωτικά έγγραφα σε νέες αγορές - στόχους του ελληνικού τουρισμού κ.ά. θα αποτελούσαν αναμφίβολα προβλήματα τα οποία έπρεπε να αντιμετωπιστούν. Ομως, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξεκίνησε ως αποτέλεσμα των subprime δανείων και κατέληξε σε παγκοσμιοποιημένο θεμελιώδες πρόβλημα των αναπτυσσόμενων και ανεπτυγμένων οικονομιών, δημιούργησε ένα νέο μείγμα επιχειρηματικών κινδύνων το οποίο χρήζει άμεσης λήψης μέτρων. Στην Ελλάδα -και συγκεκριμένα στον τουρισμό- το παραπάνω μείγμα αποτυπώνεται στην υποχώρηση των κρατήσεων επιδρώντας αρνητικά τόσο σε άμεσο επίπεδο (ξενοδοχεία, μονάδες εστίασης, μονάδες αναψυχής κ.α.) όσο και σε έμμεσο επίπεδο (δορυφορικές επιχειρήσεις, προμηθευτές, κ.α.). Βασικό εργαλείο αναστροφής της υφιστάμενης κατάστασης, ή τουλάχιστον δημιουργίας τροχοπέδης στη διάχυσή της, αποτελεί η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με δράσεις υποβοήθησης της επιχειρηματικότητας και ενδυνάμωσης της ανταγωνιστικότητας -ιδιαίτερα στον τομέα του τουρισμού που αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, μαζί με τη ναυτιλία ακρογωνιαίο λίθο της εθνικής οικονομίας. Ν. 3299/2004: Κίνητρα Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη και την Περιφερειακή Σύγκλιση Σημαντικό αρωγό στην υποστήριξη των δράσεων αυτών αποτελεί ο Αναπτυξιακός Νόμος και συγκεκριμένα ο Νόμος 3299/04, ο οποίος στηρίζει δισδιάστατα τις επενδύσεις στον τουρισμό και τους επιχειρηματίες του κλάδου. Οι επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού αφορούν ιδρύσεις, εκσυγχρονισμούς, επεκτάσεις ξενοδοχειακών μονάδων ή/και ιδρύσεις, εκσυγχρονισμούς, επεκτάσεις ειδικών μορφών τουρισμού. Στις ειδικές μορφές τουρισμού εντάσσονται τα συνεδριακά κέντρα, χιονοδρομικά κέντρα, γήπεδα γκολφ, εγκαταστάσεις αξιοποίησης ιαματικών λουτρών, κέντρα προπονητικού - αθλητικού τουρισμού, κέντρα θαλασσοθεραπείας και αυτοκινητοδρόμια. Οι διατάξεις του εν λόγω νόμου τμηματοποιούν σε δύο τις κατηγορίες επενδυτικών σχεδίων, ενώ κατηγοριοποιούν τις περιοχές της ελληνικής επικράτειας σε τρεις ζώνες. Το ποσοστό επιχορήγησης διαμορφώνεται ως συνισταμένη των εξής συνιστωσών: Είδος επένδυσης (κατηγορία επενδυτικού σχεδίου). Η ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων (τουλάχιστον 3 αστέρων), η ίδρυση επέκταση - εκσυγχρονισμός θεματικών πάρκων και η ίδρυση - επέκταση - εκσυγχρονισμός αυτοκινητοδρομίων εντάσσονται στην κατηγορία 1, ενώ οι εκσυγχρονισμοί ξενοδοχείων, οι ιδρύσεις συνεδριακών κέντρων, γηπέδων γκολφ, χιονοδρομικών κέντρων, εγκαταστάσεων αξιοποίησης ιαματικών λουτρών, Επιχορήγηση ή και επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) ή επιδότηση κόστους δημιουργούμενης απασχόλησης Γεωγραφική ζώνη Α (Νομοί Θεσσαλονίκης και Αττικής) Στα παραπάνω ποσοστά προστίθεται έως 10% για τις μεσαίες επιχειρήσεις και έως 20% για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Η επιχορήγηση η οποία συνδέεται με τον Αναπτυξιακό Νόμο και αφορά τις επενδύσεις στον κλάδο του Τουρισμού, μπορεί υπό προϋποθέσεις, να φτάσει έως και το 60% του συνολικού κόστους επένδυσης. Β (Νομοί Περιφερειών Θεσσαλίας, Ν. Αιγαίου, Ιονίων Νήσων, Κρήτης, Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, Στερεάς Ελλάδας) Γ (Νομοί των Περιφερειών Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Ηπείρου, Βορείου Αιγαίου, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας) Κατηγορία 1 20% 30% 40% Κατηγορία 2 15% 25% 35% Οι παρεχόμενες σε κάθε φορέα ενισχύσεις των επενδυτικών νόμων, περιλαμβανομένων και των ενισχύσεων των συνεργαζόμενων ή συνδεδεμένων με αυτόν επιχειρήσεων δεν μπορούν να υπερβούν σωρευτικά κατά τη διάρκεια μίας πενταετίας το όριο των ευρώ για μεμονωμένη επιχείρηση και των ευρώ για το σύνολο των συνεργαζομένων ή συνδεδεμένων επιχειρήσεων και για επενδυτικά σχέδια που αφορούν την ίδια παραγωγική διαδικασία και υλοποιούνται εντός της ίδιας περιφέρειας. Ο περιορισμός που ίσχυε ως την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου έθετε ως μοναδικό όριο τα ευρώ για επενδύσεις που αφορούν την ίδια παραγωγική διαδικασία ανά φορέα. Η έναρξη υλοποίησης των επενδυτικών σχεδίων γίνεται μετά τη δημοσίευση της απόφασης υπαγωγής, ενώ δύναται να γίνει, με αποκλειστική ευθύνη του επενδυτή μετά την υποβολή της αίτησης στις αρμόδιες υπηρεσίες. Ουσιαστικά, καταργείται η διαδικασία της βεβαίωσης επιλεξιμότητας και της λήψης αυτής. Οι μεγάλες επιχειρήσεις οφείλουν επιπρόσθετα με την υποβολή της αίτησής τους να προσκομίζουν έγγραφα από τα οποία να τεκμηριώνεται ο χαρακτήρας κινήτρου της αιτούμενης ενίσχυσης των επενδυτικών σχεδίων τους βάσει μίας δέσμης κριτηρίων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η εν λόγω ρύθμιση αφορά όλα τα επενδυτικά σχέδια που έχουν υποβληθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες και δεν έχει εκδοθεί απόφαση υπαγωγής τους στις διατάξεις του Ν. 3299/04. Η κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, Τουριστικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων η οποία αναφέρεται στον καθορισμό των τμημάτων της Επικράτειας στα οποία δεν έχουν εφαρμογή οι ενισχύσεις της επιχορήγησης, της επιδότησης χρηματοδοτικής μίσθωσης και της επιδότησης του μισθολογικού κόστους για τα επενδυτικά σχέδια ίδρυσης ή επέκτασης ξενοδοχειακών μονάδων (ΦΕΚ 2141/ ) διατηρείται σε ισχύ έως την αντικατάσταση ή την τροποποίησή της. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη απόφαση δινόταν παράταση για δύο έτη στα επενδυτικά σχέδια ίδρυσης - επέκτασης ξενοδοχειακών μονάδων στις κορεσμένες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Για την εισαγωγή των αιτήσεων υπαγωγής στην αρ-