ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Transcript

1 Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Α.Μ Επιβλέπων: Κωνσταντίνος Κουνετάς ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 Περίληψη Η ανάλυση κόστους οφέλους (Cost Benefit Analysis CBA) αποτελεί μία από τις κυριότερες μεθόδους αξιολόγησης επενδύσεων. O τομέας της ενέργειας, ως τομέας «εντάσεως κεφαλαίου» βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό σε αυτή. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται να αναλυθεί ο τρόπος που εφαρμόζεται μία από τις βασικότερες τεχνικές ανάλυσης κόστους - οφέλους, αυτή της Καθαρής Παρούσας Αξίας, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει ο κλάδος, ενώ στην συνέχεια αναλύονται τα πλεονεκτήματα αλλά και οι αδυναμίες που παρουσιάζει η τεχνική αυτή, στο πλαίσιο της Οικονομικής Θεωρίας. Λέξεις Κλειδιά: Ανάλυση Κόστους Οφέλους, Αξιολόγηση Επενδύσεων, Καθαρή Παρούσα Αξία, Ανάλυση Ευαισθησίας

2 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Μεθοδολογία Ανάλυσης Κόστους Οφέλους Αντικείμενο και Στόχος της Επένδυσης Εναλλακτικές Επιλογές Επιμέρους Στοιχεία Χρηματοοικονομική Ανάλυση Ανάλυση Ευαισθησίας Αδυναμίες της ανάλυσης Κόστους Οφέλους Βιβλιογραφία Σελίδα 2 από 14

3 1. Εισαγωγή Οι επενδύσεις αποτελούν τον πυρήνα κάθε στρατηγικής ανάπτυξης, ανεξαρτήτως του τομέα στον οποίον λαμβάνουν χώρα. Ασφαλώς, οι επενδυτικές αποφάσεις δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίων διαδικασιών, αλλά προέρχονται από συστηματική ανάλυση των θυσιών, των οφελών αλλά και της αβεβαιότητας η οποία χαρακτηρίζει (σχεδόν) κάθε επένδυση. Ένας άλλος παράγοντας που λαμβάνεται υπόψιν κατά την αξιολόγηση κάθε επενδυτικού σχεδίου, είναι αυτός του χρόνου. Αυτό οφείλεται σε δύο αιτίες: 1. Οι άνθρωποι δεν προσδίδουν την ίδια αξία σε κόστη ή οφέλη τα οποία παρουσιάζονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Θα μπορούσαμε δηλαδή να τους χαρακτηρίσουμε «ανυπόμονους». Για παράδειγμα, εάν κάποιος μας προσφέρει 2 εναλλακτικές: 1000 σήμερα ή 1001 σε 2 χρόνια, το πιθανότερο είναι να επιλέξουμε την πρώτη εναλλακτική, πράγμα που σημαίνει πως η ανυπομονησία μας έχει αξία τουλάχιστον Οι επενδύσεις (και ιδιαίτερα στον κλάδο της ενέργειας) συνήθως παρουσιάζουν οικονομικές ροές καθ όλη τη διάρκεια ζωής τους, η οποία είναι αρκετά διευρυμένη, και όχι μόνον σε μία δεδομένη στιγμή. Η ανάλυση κόστους οφέλους αποτελεί ένα εργαλείο που συνδυάζει όλα τα παραπάνω στοιχεία προκειμένου ο ενδιαφερόμενος να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με τη βιωσιμότητα της επένδυσης, καθώς και να κατατάξει τα πολλά εναλλακτικά επενδυτικά πλάνα, ανάλογα με την απόδοση του καθενός κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Στην επόμενη ενότητα γίνεται αναφορά στη διαδικασία ανάλυσης κόστους οφέλους, κάνοντας χρήση μίας από τις σημαντικότερες μεθόδους, αυτή της Καθαρής Παρούσας Αξίας 1, με τη βοήθεια ενός παραδείγματος από τον κλάδο της ενέργειας. Τέλος, γίνεται μία σύντομη αναφορά στα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που παρουσιάζει η ανάλυση αυτή στο πλαίσιο της οικονομικής θεωρίας. 1 Net Present Value - NPV Σελίδα 3 από 14

4 2. Μεθοδολογία Ανάλυσης Κόστους Οφέλους Η Ανάλυση Κόστους Οφέλους αποτελείται από ένα σύνολο βημάτων, όπως αυτά παρουσιάζονται παρακάτω. Θα πρέπει να τονιστεί πως η αξιολόγηση των επενδύσεων δεν είναι μία απλή μαθηματική διαδικασία. Αντιθέτως, πολλές φορές βασίζεται σε υποθέσεις των αναλυτών, ιδίως όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία ή είναι περιορισμένοι οι πόροι τους οποίους μπορούμε να διαθέσουμε για τη μελέτη. Γι αυτόν τον λόγο, προκειμένου τα αποτελέσματα της ανάλυσης να είναι χρήσιμα και αντικειμενικά, θα πρέπει οι αναλυτές να διαθέτουν οξύνοια αλλά και το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο σχετικά με τον κλάδο τον οποίον καλούνται να αναλύσουν. Αντικείμενο & Στόχος Επιμέρους Στοιχεία Ανάλυση Ευαισθησίας Εναλλακτικές Επιλογές Χρηματοοικονομική Ανάλυση Σχήμα 1: Διαδικασία Ανάλυσης Κόστους Οφέλους 2.1. Αντικείμενο και Στόχος της Επένδυσης Κάθε επένδυση γίνεται προκειμένου να επιτευχθεί κάποιος στόχος. Θα πρέπει συνεπώς να γνωρίζουμε επακριβώς τι προσπαθούμε να επιτύχουμε με την επιχειρούμενη επένδυση. Για παράδειγμα, μελετώντας αναφορές παρατηρούμε ότι η χώρα μας ήδη έχει έλλειμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, 2013), το οποίο πρόκειται να διευρυνθεί τα επόμενα χρόνια, λόγω της σταδιακής εξόδου από την τρέχουσα οικονομική κρίση, καθώς και της απόσυρσης παλαιών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, μπορεί να υπάρχει ανάγκη και για μείωση της εξάρτησης από πηγές ηλεκτρικής ενέργειας του εξωτερικού λόγω της αποσταθεροποίησης του γενικευμένου πολιτικού κλίματος. Για τις ανάγκες του παραδείγματός μας, θα υποθέσουμε ότι εξετάζουμε την κατασκευή ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη ισχύος 610 MW, στο πλαίσιο των γενικότερων επενδύσεων για τη μείωση του ενεργειακού ελλείματος. Σελίδα 4 από 14

5 2.2. Εναλλακτικές Επιλογές Στη συνέχεια πρέπει να εξετάσουμε τις εναλλακτικά επιλογές τις οποίες έχουμε στη διάθεσή μας. Για παράδειγμα, λόγω της μεγάλης ισχύος που χρειαζόμαστε, δεν θα ήταν εφικτές επιλογές η κατασκευή ενός αιολικού ή φωτοβολταϊκού πάρκου ή ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βιομάζα. Θα μπορούσαμε όμως να αξιολογήσουμε την εναλλακτική επιλογή της κατασκευής ενός εργοστασίου που χρησιμοποιεί ως καύσιμο φυσικό αέριο (αν και η χώρα μας εισάγει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που χρειάζεται από το εξωτερικό) Επιμέρους Στοιχεία Αφού καταλήξουμε στα είδη εργοστασίων που μπορούμε δυνητικά να κατασκευάσουμε, θα πρέπει να αναλύσουμε τους επιμέρους παράγοντες που αφορούν την κατασκευή και τη λειτουργία τους, προκειμένου να τους συμπεριλάβουμε αργότερα στην χρηματοοικονομική ανάλυση. Μερικοί από αυτούς τους παράγοντες είναι το εάν κατέχουμε ή πρέπει να αποκτήσουμε τον χώρο στον οποίο μπορεί να κτισθεί το εργοστάσιο, τα κόστη και οι διαδικασίες με τις οποίες θα λάβουμε τις απαραίτητες άδειες για την λειτουργία αυτών αλλά και τη διασύνδεσή τους με το υπόλοιπο δίκτυο διανομής ενέργειας. Είναι πολύ σημαντικό να εξετάσουμε σε βάθος όλους τους παράγοντες που αφορούν την επένδυση, ειδάλλως κινδυνεύουμε να λάβουμε μία επενδυτική απόφαση που θα αποδειχθεί τελικά ασύμφορη Χρηματοοικονομική Ανάλυση Αφού απαριθμήσουμε όλα τα επιμέρους στοιχεία που αφορούν την επένδυσή μας, θα πρέπει να υπολογίσουμε τα χρηματικά κόστη και οφέλη αυτών. Για τις ανάγκες της χρηματοοικονομικής ανάλυσης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τόσο τις τιμές της αγοράς, για παράγοντες οι οποίοι είναι εύκολο να αποτιμηθούν μέσω αυτών, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούμε να αναζητήσουμε τα κόστη από επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν. Ασφαλώς, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, ο χρόνος στον οποίο πραγματοποιούνται οι χρηματικές ροές έχει πολύ μεγάλη σημασία. Γι αυτό στην ανάλυσή μας χρησιμοποιούμε την έννοια του προεξοφλητικού επιτοκίου προκειμένου να εκφράσουμε όλα τα μεγέθη σε όρους παρούσας αξίας. Η επιλογή του προεξοφλητικού επιτοκίου έγκειται σε μεγάλο βαθμό στον υποψήφιο επενδυτή. Πολλές φορές χρησιμοποιείται το μέσο σταθμικό κόστος του κεφαλαίου (WACC), δηλαδή το επιτόκιο το οποίο πληρώνει στους δανειστές του για τη χρηματοδότηση του έργου σε συνδυασμό με το επιτόκιο που θα λάμβανε εάν επένδυε τα κεφάλαιά του σε αξιόγραφα, αντί Σελίδα 5 από 14

6 να τα διαθέσει στην κατασκευή του εργοστασίου. Εναλλακτικά, ως προεξοφλητικό επιτόκιο χρησιμοποιείται η απόδοση που θα απέφερε η επένδυση στο αμέσως καλύτερο επενδυτικό σχέδιο, πέραν του εργοστασίου. Στην ανάλυσή μας θα χρησιμοποιήσουμε ένα προεξοφλητικό επιτόκιο της τάξης του 5%. Με δεδομένα τα παραπάνω, ο μαθηματικός τύπος της καθαρής παρούσας αξίας δίνεται ως: y NPV = CF n (1 + i) n = CF 0 + CF n (1 + i) n n=0 Όπου: y: Η διάρκεια ζωής της επένδυσης σε έτη CF: Οι χρηματικές ροές που λαμβάνουν χώρα κάθε έτος i: Το προεξοφλητικό επιτόκιο y n=1 Στη συνέχεια θα δούμε ένα παράδειγμα αξιοποιώντας τα παρακάτω δεδομένα: Φυσικό Αέριο Λιγνίτης Ονομαστική Ισχύς (MW) Αναμενόμενη Ισχύς (MW) Κόστος Κατασκευής 2 ( /KW) Σταθερό Κόστος Λειτουργίας ( /KW/yr.) Μεταβλητό Κόστος Λειτουργίας ( /MWh) Κατανάλωση Θερμότητας (MMBtu/KWh) Κόστος Καυσίμου ( /MMBtu) Διάρκεια Ζωής Έργου (Έτη) Παρούσα Αξία Συνολικού Κόστους ( ) 5,833,772,214 4,585,855,334 Πηγές: EIA (2013), ΑΔΜΗΕ (2013), Booz&Co Δ.Ε.Η. (2014), ΡΑΕ (2014) 2 Σε όρους Παρούσας Αξίας Σελίδα 6 από 14

7 Η Παρούσα Αξία του Συνολικού Κόστους εργοστασίου με χρήση φυσικού αερίου υπολογίζεται ως: MWh / Έτος Σταθερό Κόστος Λειτουργίας / Έτος 20 PV = n=1 5,343,600 ( ) n Παρούσα Αξία Κόστους Κατασκευής Μετ. Κόστος Λειτουργίας / MWh Κόστος Καυσίμου / MWh Αντίστοιχα, για το εργοστάσιο με χρήση λιγνίτη: 20 PV = n=1 5,343,600 ( ) n Στους υπολογισμούς μας έχουμε κάνει την υπόθεση ότι οι τιμές των καυσίμων είναι σταθερές, κάτι το οποίο είναι μάλλον άστοχο, ιδίως σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως αυτό που εξετάζουμε. Έρευνες (Lundmark & Petterson, 2007) δείχνουν πως για βραχυπρόθεσμες περιόδους, οι μεταβολές στις τιμές των καυσίμων θα μπορούσαν να προσομοιωθούν με τη χρήση της στοχαστικής γεωμετρικής κίνησης Brown (Geometric Brownian Motion GBM), ενώ μακροχρόνια οι τιμές των καυσίμων τείνουν να επιστρέφουν στη μέση τιμή τους (mean reverting process). Μια πιο απλή υπόθεση που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι οι τιμές των καυσίμων ακολουθούν μια αυξητική τάση με σταθερό ρυθμό κάθε έτος, π.χ. 3%. Τότε, η παρούσα αξία του κόστους είναι: Σελίδα 7 από 14

8 Για το εργοστάσιο με χρήση φυσικού αερίου: 20 PV = 448,229, ( n 1 ) n n=1 Ενώ για το εργοστάσιο με χρήση λιγνίτη: 20 PV = 1,756,300, ( n 1 ) n n=1 Τέλος, μπορούμε να προχωρήσουμε την ανάλυσή μας λίγο περισσότερο και να εξετάσουμε την καθαρή παρούσα αξία των εργοστασίων για μία δεδομένη τιμή πώλησης της ενέργειας που παράγουμε. Αντί να θέσουμε μία αυθαίρετη τιμή μονάδας ( /MWh), μπορούμε να βρούμε για ποια τιμή έχουμε μηδενική NPV (break-even price). Για να είναι πιο ρεαλιστική η ανάλυσή μας, υποθέτουμε ότι σε κάθε επόμενο έτος, η τιμή πώλησης της μεγαβατώρας αυξάνεται κατά 2%. Για το εργοστάσιο με χρήση φυσικού αερίου: 20 0 = 448,229, ( x 1.02n 1 ) n n=1 x = Σελίδα 8 από 14

9 Αντίστοιχα, για το εργοστάσιο με χρήση λιγνίτη: 20 0 = 1,756,300, ( x 1.02n 1 ) n n=1 x = Όπως είναι φανερό, το εργοστάσιο με χρήση λιγνίτη έχει μικρότερη τιμή εξισορρόπησης του κόστους και του οφέλους. Με άλλα λόγια, για κάθε τιμή πώλησης θα μας απέφερε μεγαλύτερα κέρδη (ή μικρότερες ζημιές) από το εργοστάσιο με χρήση φυσικού αερίου, και συνεπώς είναι προτιμότερο σε κάθε περίπτωση. Βέβαια, εάν η τρέχουσα τιμή πώλησης είναι χαμηλότερη από 51.98, θα έπρεπε πιθανότατα να αναθεωρήσουμε την απόφασή για την κατασκευή ενός νέου εργοστασίου, εκτός αν ο ρυθμός αύξησης της τιμής αυτής προβλέπεται αρκετά υψηλότερος από το 2% που χρησιμοποιήθηκε στους υπολογισμούς. 2.5 Ανάλυση Ευαισθησίας Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η διαδικασία αξιολόγησης των επενδύσεων χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από αβεβαιότητα. Κατά την χρηματοοικονομική ανάλυση κάναμε ορισμένες υποθέσεις σχετικά με τα σταθερά και μεταβλητά κόστη λειτουργίας των εργοστασίων, την τιμή των καυσίμων και τον ρυθμό αλλαγής αυτής, καθώς και την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουμε. Θα πρέπει να εξετάσουμε λοιπόν την περίπτωση οι υποθέσεις μας να είναι εσφαλμένες. Για παράδειγμα, αφού επιλέξαμε το εργοστάσιο που χρησιμοποιεί λιγνίτη, πέραν των διάφορων κόστων όπως αυτά εμφανίζονται στον πίνακα παραπάνω, υποθέτουμε πως η τιμή πώλησης της ενέργειας θα είναι 100 τον πρώτο χρόνο, ενώ θα εμφανίζει αύξηση 2% κάθε επόμενο χρόνο. Αυτό θα αποτελεί το βασικό μας σενάριο. Στη συνέχεια, μεταβάλουμε τα κόστη εναλλάξ (whatif analysis), υποθέτοντας τιμές που αντιστοιχούν στο 80% ή το 120% των αρχικών τιμών τους. Με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να δημιουργήσουμε το παρακάτω διάγραμμα στο οποίο εμφανίζεται η καθαρή παρούσα αξία της επένδυσης για τα διάφορα σενάρια. Στην τομή των γκρι γραμμών παρουσιάζεται η καθαρή παρούσα αξία για τις αρχικές υποθέσεις μας. Σελίδα 9 από 14

10 Σχήμα 2: Καθαρή Παρούσα Αξία για τις διάφορες τιμές των μεταβλητών Αν και η παραπάνω ανάλυση μας προσφέρει περισσότερη σιγουριά για τη βιωσιμότητα της επένδυσης, είναι αρκετά περιορισμένη. Για παράδειγμα, δεν λαμβάνει υπόψιν την κατανομή πιθανοτήτων των τιμών των μεταβλητών, την περίπτωση να έχουν περισσότερες από μία μεταβλητές ταυτόχρονα διαφορετική τιμή από αυτή του βασικού σεναρίου, ή την πιθανότητα να συσχετίζονται μεταξύ τους οι διάφορες μεταβλητές. Με την έλευση των σύγχρονων υπολογιστικών συστημάτων, μας έχει δοθεί η δυνατότητα να δημιουργήσουμε πιο ρεαλιστικά εναλλακτικά σενάρια. Εξελιγμένες εφαρμογές χρησιμοποιούν αλγορίθμους (με γνωστότερο τον αλγόριθμο προσομοίωσης Monte Carlo). Με την χρήση αυτών των προσομοιωτών, καθορίζουμε τις κατανομές των μεταβλητών που μας ενδιαφέρουν, συχνά αξιοποιώντας ιστορικές τιμές τους, καθώς και τη συσχέτιση μεταξύ τους, διότι είναι πολύ πιθανό οι μεταβλητές να μην είναι απολύτως ανεξάρτητες μεταξύ τους, αλλά μεταβολές σε μία εξ αυτών να συνδέεται με μεταβολές στις υπόλοιπες. Για παράδειγμα, θα περιμέναμε μία αύξηση στην τιμή των καυσίμων να οδηγούσε σε αύξηση και της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουμε. Έχοντας συγκεντρώσει τις παραπάνω πληροφορίες, ο προσομοιωτής λαμβάνει επαναλαμβανόμενα δείγματα τυχαίων τιμών από τις κατανομές των μεταβλητών που έχουμε ορίσει και στη συνέχεια υπολογίζει τη μεταβλητή που μας ενδιαφέρει (στην περίπτωσή μας το NPV). Το αποτέλεσμα της προσομοίωσης μπορεί να παρουσιαστεί και σε διάγραμμα κατανομής πιθανότητας για τις διάφορες τιμές του NPV, όπως αυτό που βρίσκεται παρακάτω. Σελίδα 10 από 14

11 Monte Carlo Simulation Υποθέσεις Προσομοίωσης: Input Distributions Variable Distribution Parameter Value ElectricityPrAccel Fixed Input Value 1.02 ElectricityPrice Normal mean stddev FixedCost Normal mean stddev FuelCost Normal mean stddev IntRate Fixed Input Value.05 OvernightCost Fixed Input Value RealCapacity Normal mean stddev VariableCost Normal mean stddev.400 Correlations ElectricityPrice FixedCost FuelCost RealCapacity VariableCost ElectricityPrice FixedCost FuelCost RealCapacity VariableCost Excluded inputs (fixed value or nominal measurement level): ElectricityPrAccel, IntRate, OvernightCost Simulation Summary Maximum cases 1,000,000 Total simulated cases 1,000,000 Σελίδα 11 από 14

12 Monte Carlo Simulation Αποτελέσματα Προσομοίωσης: Descriptive Statistics of Scale Targets 95% Confidence Interval for Mean Percentiles Mean Std. Dev. Median Minimum Maximum Lower Upper 5.0% 95.0% NPV ( mill.) Descriptive Statistics of Scale Inputs Mean Std. Deviation Minimum Maximum ElectricityPrice FixedCost FuelCost RealCapacity VariableCost Σελίδα 12 από 14

13 3. Αδυναμίες της ανάλυσης Κόστους Οφέλους Η ανάλυση Κόστους Οφέλους όπως παρουσιάστηκε, είναι καθοριστικός παράγοντας για την λήψη αποφάσεων σχετικά με το εάν και πως θα επενδύσουμε στην κατασκευή ενός νέου εργοστασίου παραγωγής ενέργειας. Δυστυχώς όμως, είναι σχετικά μονοδιάστατη. Με άλλα λόγια, επιχειρεί να εκφράσει όλους τους παράγοντες σε χρηματικούς όρους. Αυτή η διαδικασία της ποσοτικοποίησης όμως δεν είναι πάντοτε αντικειμενική. Ιδίως σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν οικονομικές εξωτερικότητες, πόσο μάλλον αρνητικές, η ανάλυση κόστους οφέλους αδυνατεί να μας δώσει μία τελική απάντηση σχετικά με το εάν η επένδυση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ή όχι. Για παράδειγμα, το πρόβλημα της αύξησης των ρύπων και της μόλυνσης του περιβάλλοντος σίγουρα θα πρέπει να απασχολεί τον δυνητικό επενδυτή. Πολλές φορές όμως δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές, όπως οι άδειες ρύπων, ώστε να εισέρχεται το πρόβλημα της ρύπανσης στην ανάλυση κόστους οφέλους, ή σε άλλες περιπτώσεις δεν έχουν υπολογιστεί με τρόπο που να οδηγεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο μακροχρόνιας ευημερίας για την κοινωνία. Πέραν αυτού, η χρήση του προεξοφλητικού επιτοκίου δίνει έμφαση στις ροές που πρόκειται να λάβουν χώρα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ μειώνει την ένταση των ροών που λαμβάνουν χώρα στο μέλλον. Ειδικά στις επενδύσεις του ενεργειακού τομέα που γίνονται σε βάθος εικοσαετίας ή και περισσότερο, το φαινόμενο αυτό γίνεται ιδίως εμφανές. Αυτός είναι άλλος ένας τρόπος με τον οποίον υποβαθμίζεται η σημασία των αρνητικών εξωτερικοτήτων που προκαλούν τέτοιου είδους έργα. Η ρύπανση και η μόλυνση του περιβάλλοντος έχουν σωρευτικό χαρακτήρα και κατά συνέπεια καθιστούν τις συνθήκες διαβίωσης περισσότερο δυσμενείς με το πέρασμα του χρόνου. Συνεπώς, ακόμα και εάν εκφράσουμε τους ρύπους σε χρηματικούς όρους, είναι αρκετά απίθανο να μπορέσουμε να λάβουμε υπόψιν σε κατάλληλο βαθμό τα μεγέθη της συγκέντρωσης αυτών στο μέλλον. Φυσικά οι παραπάνω λόγοι δεν καθιστούν την ανάλυση κόστους οφέλους «άχρηστη». Απλώς τονίζουν πως σε τέτοιου είδους πολυδιάστατα ζητήματα θα πρέπει να μελετάμε και άλλους παράγοντες πέραν των χρηματικών οφελών πριν να οδηγηθούμε στην απόφαση να επενδύσουμε σε νέες κατασκευές. Σελίδα 13 από 14

14 Βιβλιογραφία European Union Regional Policy, Guide to cost benefit analysis of investment projects. European Comission. Islas, J., Manzini, F. & Martinez, M., Cost-benefit analysis of energy scnearios for the Mexican power sector. Energy, Τόμος 28, pp Kaldellis, J. K. & Gavras, T. J., The economic viability of commercial wind plants in Greece, A complete sensitivity analysis. Energy Policy, Τόμος 28, pp Kaldellis, J. K. & Kavadias, K. A., Cost-benefit analysis of remote hybrid wind-diesel power stations: Case study Aegean Sea islands. Energy Policy, Τόμος 35, pp Kazlauskaite, Z., A new nuclear power plant in Lithuania: Cost - benefit analysis, Aarhus School of Business. Lundmark, R. & Petterson, F., Investment decisions and uncertainty in the power generation sector Lundmark, R. & Pettersson, F., n.d. Investment decisions and uncertainty in the power generation sector, Lulea University of Technology. Rozyloq, M., A cost-benefit analysis of the first nuclear power plant in Poland, s.l.: Aarhus University. Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, Μελέτη επάρκειας ισχύος για την περίοδο Μέργος, Γ., Κοινωνικο-οικονομική αξιολόγηση επενδύσεων & πολιτικών. Αθήνα: Γ. Μπένου. Σελίδα 14 από 14