Κωνσταντίνος Βολανάκης ( )

Transcript

1 Κωνσταντίνος Βολανάκης ( ) Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 17 Μαρτίου του Ο σημαντικός ζωγράφος Ανδρέας Κριεζής ( ), καθηγητής στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης όπου μεταφέρθηκε η οικογένεια Βολανάκη, ξεχώρισε το ταλέντο του. Το 1856 πήγε στην Τεργέστη. Εκεί προσελήφθη στο λογιστήριο της επιχείρησης του Γεώργιου Αφεντούλη. Ο έμπορος ζάχαρης στέλνει με δική του οικονομική υποστήριξη τον Βολανάκη στο Μόναχο. Το 1864 σε ηλικία 27 ετών εγγράφεται στην περίφημη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και συνδέεται με τους σημαντικότερους εκπροσώπους της «Σχολής του Μονάχου», Νικόλαο Γύζη, Νικηφόρο Λύτρα, Γεώργιο Ιακωβίδη. Το 1883 αποφασίζει να επιστρέψει στην Αθήνα καθώς το κλίμα του Μονάχου ταλαιπωρεί τη σύζυγό του. Αποδεικνύεται ότι η επιστροφή του βλάπτει την επαγγελματική του εξέλιξη. Διορίζεται καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών στο Πολυτεχνείο όπου διδάσκει έως το Πέθανε το 1907, φτωχός και ξεχασμένος. Στην κηδεία του παρέστησαν πέντε άνθρωποι... Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια υπήρξαν από πολύ νωρίς πηγή έμπνευσής του και αποτέλεσαν αντικείμενο πλήθους έργων του. Η πρόθεση να αποδοθεί η ατμόσφαιρα του τόπου και της ώρας συνοδεύεται από τη σπουδή του σκάφους. Σημαντική είναι η επίσης η θέση της λιμενογραφίας στο έργο του Βολανάκη. Όχι μόνο πραγματεύτηκε τους γνωστούς τύπους, αλλά και εισήγαγε πλήθος παραλλαγών με τις οποίες πέτυχε τη διεύρυνση και πλήρη αξιοποίηση του θέματος. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην αφθονία των σχετικών πινάκων είναι η επάνοδος του Βολανάκη από το Μόναχο στην Ελλάδα (1883), η οποία συμπίπτει με την ανάπτυξη της ναυτιλίας, την οργάνωση των ναυτικών πόλεων και λιμανιών, καθώς και η εγκατάστασή του στον Πειραιά, τόπο εντατικής μελέτης της τέχνης του.

2 Κ. Βολανάκης: Άφιξη του Καραϊσκάκη στο Φάληρο.

3 Κ. Βολανάκης: «Η Πυρπόληση της Τουρκικής Φρεγάτας», πρώτη εκτέλεση. Ιδιωτική Συλλογή, Αθήνα.

4 Κ. Βολανάκης: Η έξοδος του Άρεως, [1894] Λάδι σε μουσαμά, 110 x 191 εκ. Εθνική Πινακοθήκη Ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης, που παρακολουθούσε τη ναυμαχία του Ναυαρίνου από το φρούριο του Νεοκάστρου, γράφει σχετικά στα απομνημονεύματά του: «Σώθηκαν με μεγάλο κίνδυνο κι απερίγραπτη γενναιότητα αυτείνοι οι άνθρωποι του καραβιού. Άλλο είναι να το [β]λέπει άνθρωπος και άλλο να το λέγει. Σώθηκαν με την βοήθεια του Θεού, δίνοντάς τους ανδρεία πολλή.»

5 Η ιστορία του «Άρη» όπως περιγράφετε στην Ιστοσελίδα ΓΕΕΘΑ για την Κυριακή, 26 Απριλίου 1825: Το βρίκι «Άρης» με κυβερνήτη τον Νικόλαο Βότση αρνείται να υποστείλει την ελληνική σημαία και να παραδοθεί. Εξέρχεται από το στενό του Ναυαρίνου, πλέοντος ανάμεσα σε 57 αιγυπτιακά πλοία που του έχουν φράξει τον έκπλου. Ένας αγώνας ζωής ή θανάτου αρχίζει. Οι Έλληνες ναύτες αυθόρμητα φέρνουν στο κατάστρωμα την εικόνα της Θεοτόκου και την τοποθετούν πάνω στο βαρούλκο. Ένας ιερέας που είχε διασωθεί πάνω στον «Άρη» μετά την καταστροφή στη Σφακτηρία, ψέλνει παρακλήσεις. Πέντε ολόκληρες ώρες κρατά η υπεράνθρωπη πάλη εκείνων των Ελλήνων ναυτικών. Οι χαρακτηριστικές αυτές σκηνές είναι αυθεντικές, από τις ωραιότερες του ναυτικού Αγώνα και τις περιγράφει διεξοδικά ο μεγάλος ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης. Είχε τις πληροφορίες από τον κουνιάδο του, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που επέβαινε στον «Άρη» κατά την υπεράνθρωπη εκείνη συμπλοκή. Τριάντα πέντε εχθρικά καράβια συγκρούσθηκαν συνολικά με τον «Άρη», κατά κύματα. Ο αριθμός είναι επίσημα εξακριβωμένος. Δεκάδες κανόνια χτυπούσαν όλα μαζί το ελληνικό σιτοκάραβο από όλες τις διευθύνσεις. Αλλά, το ένα μετά το άλλο τα αιγυπτιακά καράβια υποχωρούν με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Πέντε εχθρικά καράβια αχρηστεύτηκαν παντελώς. Ο «Άρης» κατόρθωσε να ξεφύγει από τον κλοιό του θανάτου, να βγει σώος στο ανοικτό πέλαγος και να ενωθεί με τον ελληνικό στόλο. Δεν είχε απλώς διαφύγει τη σύλληψη και τη βύθιση, ήταν ο αναμφισβήτητος νικητής. Οι Αιγύπτιοι σαστίζουν, δεν μπορούν να κρύψουν το θαυμασμό τους και σταματούν τη ναυμαχία.

6 Βρυζάκης Θεόδωρος (1819 Θήβα Μόναχο) Ο Θεόδωρος Π. Βρυζάκης (Θήβα, 19 Οκτωβρίου 1814 Μόναχο, 6 Δεκεμβρίου 1878) θεωρείται ο πρώτος ζωγράφος της μεταοθωμανικής Ελλάδας και ο θεμελιωτής της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου». Μετά τον απαγχονισμό του πατέρα του από τους Τούρκους το 1821 βρέθηκε μαζί με τον αδελφό του Ευθύμιο στο Ορφανοτροφείο του Καποδίστρια στην Αίγινα. Το 1832, με τη μεσολάβηση πιθανώς του Ludwig Thiersch, έφυγε στο Μόναχο, όπου φοίτησε στο "Πανελλήνιον", το ελληνικό παιδαγωγικό σχολείο που είχε ιδρύσει ο Λουδοβίκος Α για τα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης. Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1844, έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου και έως το 1855 ήταν υπότροφος της ελληνικής παροικίας. Χάρη στην οικονομική αυτή στήριξη ταξίδεψε στην Ευρώπη, ενώ από το 1848 έως το 1851 βρέθηκε στην Ελλάδα, με σκοπό να μελετήσει την τοπογραφία και τις φυσιογνωμίες που επρόκειτο να απεικονίσει στις ιστορικές του σκηνές. Στο Μόναχο είχε στο μεταξύ γνωρίσει το έργο των Peter von Hess, Karl von Heideck, Johann Petzl, Karl Krazeisen και Joseph Stieler, γεγονός που ερμηνεύει τη διαμόρφωση του ύφους του μέσα στο κλασικό ρομαντικό πνεύμα αλλά και την επιλογή των θεμάτων της ζωγραφικής του μέσα από τα γεγονότα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Επιστρέφοντας στη βαυαρική πρωτεύουσα άνοιξε εργαστήριο και κοντά του δούλευαν αρκετοί νεαροί μαθητευόμενοι. Στη διάρκεια της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας πήρε μέρος σε πολλές εκθέσεις (Παγκόσμια Έκθεση Παρισιού 1855, Διεθνής Έκθεση Λονδίνου 1862, Ολύμπια 1870) και απέσπασε διακρίσεις (Α βραβείο στη Διεθνή Έκθεση της Βιέννης του 1853 για το έργο "Η Έξοδος του Μεσολογγίου", αργυρό βραβείο β τάξεως στα Ολύμπια του 1870 για τη λιθογραφία του με θέμα το "Στρατόπεδο του Καραϊσκάκη"). Κατά τα έτη ιστόρησε την ελληνική εκκλησία του Ευαγγελισμού στο Μάντσεστερ, μετά από παραγγελία της εκεί ελληνικής παροικίας. Την τελευταία δεκαετία της ζωής του δεν μαρτυρούνται πλέον έργα του, καθώς μία οφθαλμική πάθηση τον ανάγκασε να απομονωθεί από την καλλιτεχνική και κοινωνική ζωή του Μονάχου. Οι πίνακές του, που με τη διαθήκη του κληροδότησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, περιήλθαν εντέλει στην Εθνική Πινακοθήκη μέσω της Δωρεάς του Πανεπιστημίου. Στην έκθεση μνημείων του Ιερού Αγώνα, που οργανώθηκε, μετά το θάνατό του, στον "Παρνασσό" το 1884 παρουσιάστηκαν έξι έργα του. Εισηγητής της "Σχολής του Μονάχου", ασχολήθηκε συστηματικά με την απεικόνιση σκηνών του απελευθερωτικού αγώνα και των επώνυμων ή ανώνυμων πρωταγωνιστών του σύμφωνα με τις αρχές της Ακαδημίας. Η θεματογραφία αυτή ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και τα έργα του λιθογραφήθηκαν, κυκλοφόρησαν ευρέως και καθιερώθηκαν στη συνείδηση του κοινού ως αυθεντικές αναπαραστάσεις της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Άλλη πτυχή της καλλιτεχνικής του δημιουργίας αποτελούν τα πορτρέτα, στα οποία ο Βρυζάκης αναδεικνύεται σε δεξιοτέχνη προσωπογράφο, κάτοχο των εκφραστικών του μέσων. Ως παιδί, ο Θεόδωρος Βρυζάκης έζησε τα σκληρά χρόνια της Επανάστασης του 1821 μέχρι την ίδρυση του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Μάλιστα ο πατέρας του, Πέτρος Βρυζάκης, απαγχονίστηκε από τους Τούρκους τον Μάιο του Σε ηλικία 18 ετών, το 1832, με την ενθάρρυνση ενός γερμανού φιλόλογου, μετανάστευσε στο Μόναχο της Βαυαρίας, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του. Στο Μόναχο άρχισε να ασχολείται με την ζωγραφική, απεικονίζοντας σχεδόν αποκλειστικά θέματα από την Επανάσταση του Το 1844 έγινε δεκτός στην Ακαδημία του Μονάχου, λαμβάνοντας από την ίδια χρονιά και μέχρι το 1855 την υποτροφία της ελληνικής παροικίας της πόλης. Το 1855 συμμετείχε στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού με το έργο του Η Έξοδος του Μεσολογγίου. Τον πίνακα αυτόν, ο ίδιος ο Βρυζάκης τον αντέγραψε τουλάχιστον δύο φορές. Δύο από τους πρωτότυπους πίνακες καταστράφηκαν στην πυρκαγιά του Μεσολογγίου το Το τρίτο πρωτότυπο διασώζεται στην Εθνική Πινακοθήκη, αλλά ο ίδιος πίνακας κυκλοφόρησε και σε λιθογραφίες ήδη από το Πέθανε στο Μόναχο το 1878 και κηδεύτηκε στο τότε Α' Νεκροταφείο της πόλης. Με την διαθήκη του, άφησε κληρονομιά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όλα τα έργα τού ατελιέ του και 760 μάρκα για την επισκευή της οροφής της ελληνικής εκκλησίας του Σωτήρος (Salvatorkirche) του Μονάχου.

7 Θεόδωρος Βρυζάκης : Η Έξοδος του Μεσολογγίου, 1853 Λάδι σε μουσαμά, 169 x 127 εκ. Αρ. έργου: Π.5446

8 Θ. Βρυζάκη : Μάχη στα στενά των Δερβενακίων Μία από τις σημαντικότερες μάχες του αγώνα της Ανεξαρτησίας, στην οποία διαφάνηκε η στρατηγική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Στις αρχές Ιουλίου του 1822, ένας νέος κίνδυνος ανεφάνη για την Επανάσταση, με την κάθοδο στην Πελοπόννησο ισχυρής τουρκικής δύναμης υπό τον ικανότατο Μαχμούτ Πασά, γνωστότερο ως Δράμαλη. Ο Σουλτάνος, σε πλεονεκτική θέση μετά την εξολόθρευση του Αλή Πασά, είχε στρέψει την προσοχή του στους επαναστατημένους Έλληνες. Χωρίς να συναντήσει την παραμικρή αντίσταση στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, ο Δράμαλης με άνδρες προέλασε ταχύτατα και στις 6 Ιουλίου στρατοπέδευσε στην Κόρινθο. Βασικός του στόχος ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς και η κατάπνιξη της Επανάστασης στον Μοριά με τη βοήθεια του στόλου, που θα κατέπλεε στον Αργολικό Κόλπο. Παρακούοντας τους τοπικούς τούρκους ηγέτες, οι οποίοι τον συμβούλευσαν να κάνει ορμητήριό του την Κόρινθο κι έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, ο Δράμαλης διέταξε τον στρατό του να προελάσει προς το Ναύπλιο για να λύσει την πολιορκία του. Αφού κατέλαβε τον Ακροκόρινθο, έφθασε ανενόχλητος στο Άργος και στρατοπέδευσε έξω από την πόλη στις 12 Ιουλίου. Οι επαναστάτες πιάστηκαν στον ύπνο και δεν μπόρεσαν να υπερασπίσουν τα μεταξύ Κορίνθου και Άργους στενά, από τα οποία διήλθε η τουρκική στρατιά. Μόλις μαθεύτηκε ότι ο Δράμαλης με τον στρατό του πλησιάζει στο Άργος, επικράτησε μεγάλη σύγχυση στους Έλληνες, ιδιαίτερα μάλιστα όταν πληροφορήθηκαν τη λύση της πολιορκίας του Ναυπλίου. Κυβέρνηση και βουλευτές αναχώρησαν πανικόβλητοι από το Άργος για τους Μύλους και από εκεί στα πλοία. Τη δύσκολη αυτή στιγμή όρθωσε το ανάστημά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο κήρυξε πανστρατιά, ενώ με δραστήρια μέτρα και συντονισμένες ενέργειες κατόρθωσε να περιορίσει τον στρατό του Δράμαλη στην Αργολίδα και να ματαιώσει την πορεία του προς την Τριπολιτσά. Τα μέτρα του Κολοκοτρώνη εστιάστηκαν στην κατάληψη στρατηγικών θέσεων στην Αργολίδα (κυριότερη απ' όλες ήταν η Λάρισα, η αρχαία Ακρόπολη του Άργους) και στην τακτική της «καμμένης γης» που εφάρμοσε, δημιουργώντας οξύ επισιτιστικό πρόβλημα στους εισβολείς. Ο Δράμαλης δεν μπορούσε να προχωρήσει προς την Τριπολιτσά χωρίς να έχει εξασφαλισμένα τα νώτα του. Έχασε πολύτιμο χρόνο με την πολυήμερη πολιορκία του φρουρίου του Άργους και οι άνδρες του εγκλωβίστηκαν εκεί, έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα τροφών τους και χωρίς να έχουν δυνατότητα ανεφοδιασμού. Συνειδητοποιώντας τη δύσκολη κατάσταση, ο Δράμαλης αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο, ελπίζοντας σε βοήθεια από τον Χουρσίτ Πασά της Λάρισας, τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας ή από τον στόλο. Το σχέδιο υποχώρησης του Δράμαλη έγινε αντιληπτό από τον Κολοκοτρώνη και παρά τις διαφωνίες των προκρίτων, έσπευσε να καταλάβει τις στενές διαβάσεις που οδηγούσαν από το Άργος στην Κόρινθο, με άνδρες. Δεν θα άφηνε για δεύτερη φορά τις στενωπούς αφύλακτες, όπως είχε γίνει κατά την προέλαση του Δράμαλη. Στις 26 Ιουλίου 1822 στα στενά των Δερβενακίων, κοντά στη Νεμέα, οι Τούρκοι υπέστησαν δεινή ήττα, χάνοντας πάνω από άνδρες. Στη μάχη εκτός του Κολοκοτρώνη διακρίθηκαν ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Παπαφλέσσας και ιδιαιτέρως ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ως Νικηταράς, που έλαβε το προσωνύμιο Τουρκοφάγος Ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες του προσπάθησαν να διαφύγουν την επομένη από την κλεισούρα του Αγιονορίου. Όμως, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης και ο Παπαφλέσσας ήταν κι εκεί για να προκαλέσουν νέες βαριές απώλειες στον Δράμαλη στις 28 Ιουλίου. Ο υπερήφανος στρατηλάτης, που είχε αρκετές συμπάθειες μεταξύ των ελλήνων οπλαρχηγών για το ήπιο του χαρακτήρος του και τις ικανότητές του, ήταν ένα ανθρώπινο ράκος, αναλογιζόμενος τις συνέπειες από την οργή του Σουλτάνου. Με τα υπολείμματα του στρατού του έφθασε στην Κόρινθο, όπου στα τέλη Οκτωβρίου πέθανε από την απογοήτευσή του. Ο θριαμβευτής Κολοκοτρώνης ανακηρύχθηκε από την Κυβέρνηση Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου, κατ' απαίτηση των οπλαρχηγών. Η Επανάσταση όχι μόνο είχε διασωθεί, αλλά είχε αποκτήσει ισχυρά θεμέλια, χάρη στο σχέδιο και την τακτική του Γέρου του Μοριά.

9 Θεόδωρος Βρυζάκης : Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, 1861 Λάδι σε μουσαμά, 155 x 213 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.1298

10 Θεόδωρος Βρυζάκης : Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη

11 Στο έργο αυτό, που φιλοτέχνησε ο Βρυζάκης το 1858, απεικονίζεται η απελευθερωμένη Ελλάδα ως αρχαία κόρη, πάνω σ ένα σύννεφο που την κρατά υπερυψωμένη και κυρίαρχη στο κέντρο του πίνακα. Φορά δάφνινο στεφάνι στα ξέπλεκα μαλλιά της, και πατά στις σπασμένες αλυσίδες των δεσμών της. Έχει τα χέρια της απλωμένα δεξιά και αριστερά, σε μία συμβολική κίνηση εναγκαλισμού αλλά και προστασίας πλέον όλων όσοι με θυσίες και αγώνες συνετέλεσαν στην απελευθέρωσή της, όλων όσοι εξακολουθούν να διαθέτουν τις περιουσίες τους για την ανασυγκρότησή της, όπως υποδηλώνει ο σωρός των νομισμάτων που της προσφέρεται. Γύρω της συνωστίζονται οι γνώριμοι πρωτεργάτες της Επανάστασης, οι πρόδρομοι Ρήγας Φεραίος, Αδαμάντιος Κοραής, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Μιχαήλ Σούτζος, οι γενναίοι αγωνιστές Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, οι ήρωες των ναυτικών αγώνων Κωνσταντίνος Κανάρης, Ανδρέας Μιαούλης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Για την απόδοση των αναγνωρίσιμων φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών τους, ο Βρυζάκης χρησιμοποιεί τις προσωπογραφίες των αγωνιστών που είχε σχεδιάσει ο Krazeisen και είχαν ευρέως διαδοθεί με μία σειρά λιθογραφίων που εκδόθηκε το 1831 στο Μόναχο. Ο Βρυζάκης, εκφράζοντας τα συναισθήματα των Ελλήνων που αισθάνονταν την ανάγκη να τιμήσουν όσους θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία, φιλοτεχνεί την αλληγορική αυτή σύνθεση, η οποία φέρνει κοντά τους έναν κόσμο ηρωικό και ανακαλεί στη μνήμη τους την εποχή των αγώνων, που ο απόηχος τους είναι ακόμα ζωντανός και καθορίζει από πολλές απόψεις τη ζωή τους. Η εικόνα ενεργεί συγκινησιακά και προβάλλει ένα ζήτημα ηθικής στάσης, την αναγνώριση της αρετής, την απόδοση τιμής, αλλά και τη συνειδητοποίηση της υποχρέωσης για μίμηση και συνέχεια [2]. Βασικό ρόλο σ αυτό παίζει η δύναμη της αναπαράστασης με τα μορφολογικά της χαρακτηριστικά αλλά και οι συνειρμοί που την ακολουθούν. Δεν είναι καθόλου απίθανο να ισχύει αυτό που έχει υποστηριχθεί από πολλούς μελετητές ότι το έργο παραπέμπει στους στίχους τους αποδιδόμενους στον Ρήγα Φεραίο «Ω παιδιά μου ορφανά μου». «Η Ελλάς ευγνωμονούσα», «Υπέρ Πατρίδος το Παν», «Η Ελλάς συνάγουσα τα τέκνα της» Θεόδωρος Βρυζάκης ( ). Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Παράρτημα Ναυπλίου. Λάδι σε μουσαμά, 183 x 132 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.643

12 Θεόδωρος Βρυζάκης : Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης, 1865 Λάδι σε μουσαμά, 164 x 126 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.537

13 Θεόδωρος Βρυζάκης : Η μονή του Αρκαδίου, π Λάδι σε μουσαμά, 128 x 173 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.835

14 Ο Χρήστος Καψάλης ( ) υπήρξε Έλληνας προύχοντας και πολεμιστής του Μεσολογγίου. Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι από αρχαία οικογένεια. Μετά την τραγική έκβαση της τελευταίας πολιορκίας, ο Καψάλης μην μπορώντας να Έργο Αγνώστου: Ο Χρήστος Καψάλης. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. συμμετέχει στην έξοδο προτίμησε να πεθάνει στα ερείπια της πατρίδας του. Την παραμονή της εξόδου συγκέντρωσε πολλές γυναίκες, παιδιά, ασθενείς και εξαντλημένους από την πείνα και τις αρρώστιες, και όσους ανάπηρους δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος στην έξοδο. Κατέλαβε την μεγάλη πυριτιδαποθήκη κάτω από τον προμαχώνα του Μπότσαρη, η οποία ήταν γεμάτη εκρηκτικές ύλες. Την νύχτα της εξόδου έψελναν νεκρικές ακολουθίες, ενώ ο Καψάλης κρατούσε συνεχώς ένα αναμμένο δαυλί στο χέρι του. Το πρωί, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο Καψάλης ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη μαζί με όλους τους παρευρισκομένους και πλήθος Τούρκων εχθρών. Θεόδωρος Βρυζάκης : Η θυσία του Χρήστου Καψάλη Λάδι σε μουσαμά, 134 x 144 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.1299

15 Θεόδωρος Βρυζάκης :Δύο πολεμιστές, 1855 Λάδι σε μουσαμά, 67 x 79 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.724

16 Θεόδωρος Βρυζάκης : Πολεμική σκηνή Λάδι σε μουσαμά, 30 x 34 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.736

17 Θεόδωρος Βρυζάκης : Πολεμικό συμβούλιο Λάδι σε μουσαμά, 38 x 33 εκ. Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου: Π.1150

18 Νικόλαος Γύζης Σκίτσο του Νικόλαου Γύζη από το περιοδικό Εστία του 1885 Ο Νικόλαος Γύζης (Σκλαβοχώρι,στην Τήνο την 1 Μαρτίου 1842 Μόναχο, 22 Δεκεμβρίου 1900 ή 4 Ιανουαρίου 1901 με το νέο ημερολόγιο) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου». Διακρίθηκε σε όλα τα χρόνια των σπουδών του και πήρε τα πρώτα βραβεία στην ξυλογραφία, τη ζωγραφική και τη χαλκογραφία. Ο Νικόλαος Γύζης ήταν ένα από τα έξι παιδιά του ξυλουργού Ονούφριου Γύζη και της Μαργαρίτας Γύζη, το γένος Ψάλτη, που ζούσαν στο Σκλαβοχώρι της Τήνου. Το 1850, η οικογένειά του μετοίκησε στην Αθήνα και ο μικρός Νικόλαος άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα στην Σχολείο των Τεχνών (μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών), αρχικά ως ακροατής και, από το 1854 έως το 1864, ως κανονικός σπουδαστής. Με το τέλος των σπουδών του, γνωρίστηκε με τον πλούσιο φιλότεχνο Νικόλαο Νάζο, με την μεσολάβηση του οποίου έλαβε υποτροφία από το Ευαγές Ίδρυμα του Ναού της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Τον Ιούνιο του 1865, ο Γύζης έφθασε στο Μόναχο, όπου συνάντησε τον συνάδελφο και φίλο του Νικηφόρο Λύτρα. Ο τελευταίος τον βοήθησε στο να εγκλιματιστεί γρήγορα στο γερμανικό περιβάλλον. Πρώτοι του δάσκαλοί του στο Μόναχο ήταν ο Χέρμαν Άνσυτς (Hermann Anschütz) και ο Αλεξάντερ Βάγκνερ (Alexander Wagner). Τον Ιούνιο του 1868 έγινε δεκτός στο εργαστήριο του Καρλ φον Πιλότυ (Karl von Piloty). Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Μόναχο το 1871 και τον Απρίλιο του 1872 επέστρεψε στην Αθήνα, για να μετατρέψει το πατρικό του σπίτι επί της οδού Θεμιστοκλέους σε ατελιέ. Μαζί με τον Νικηφόρο Λύτρα, ταξίδεψε το 1873 στην Μικρά Ασία. Απογοητευμένος από τις συνθήκες της Ελλάδας, τον Μάιο του 1874 εγκατέλειψε την Αθήνα και επέστρεψε στο Μόναχο, όπου έμελλε να ζήσει για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1876, ταξίδεψε παρέα με τον Νικηφόρο Λύτρα στο Παρίσι. Έναν χρόνο αργότερα νυμφεύθηκε την Άρτεμη Νάζου, με την οποία απέκτησε τέσσερις κόρες, την Πηνελόπη (γεν. 1878, πέθανε μόλις δώδεκα ημερών), την Μαργαρίτα-Πηνελόπη (γεν. 1879), την Μαργαρίτα (γεν. 1881) και την Ιφιγένεια (γεν. 1890), και έναν γιο, τον Ονούφριο-Τηλέμαχο (γεν. 1884). Το 1880, ανακηρύχθηκε σε επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και το 1888 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής στο ίδιο ίδρυμα. Το 1881, πέθανε η μητέρα του και έναν χρόνο μετά πέθανε και ο πατέρας του. Το 1895, επισκέφθηκε για τελευταία φορά την Ελλάδα, την οποία ποτέ δεν ξέχασε και πάντα νοσταλγούσε. Προσβεβλημένος από λευχαιμία, πέθανε στο Μόναχο στις αρχές του Λέγεται ότι τα τελευταία του λόγια ήταν: «Λοιπόν ας ελπίζωμεν και ας ζητούμεν να είμεθα εύθυμοι!». Η σορός του ενταφιάστηκε στο Βόρειο Νεκροταφείο του Μονάχου.

19 Νικόλαος Γύζης ''Η καταστροφή των Ψαρών''

20 Νικόλαος Γύζης : ''Το κρυφό σχολείο''

21 Νικόλαος Γύζης : ''Το παιδομάζωμα''

22 Νικόλαος Γύζης : ''Η Δόξα των Ψαρρών'' Η έκφραση του ιδεώδους.

23 Ο Παναγιώτης Ζωγράφος (κατά άλλους Δημήτρης Ζωγράφος) Ο Παναγιώτης Ζωγράφος (κατά άλλους Δημήτρης Ζωγράφος) ήταν αγωνιστής του 1821, τον οποίο εξέλεξε ο Μακρυγιάννης αναθέτοντάς του την αναπαράσταση σημαντικών ιστορικών σκηνών. Ο Μακρυγιάννης έμαθε γράμματα στα γεράματά του για να γράψει τα απομνημονεύματά του. Πίστευε όμως, ότι εκτός από τον γραπτό λόγο, χρειάζονταν και εικόνες, αφού το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων ήταν αγράμματοι. Αρχικά ανάθεσε σε έναν Ευρωπαίο να του ζωγραφίσει, γρήγορα όμως κατάλαβε ότι δεν χρειάζονταν καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, αλλά εικόνες περιγραφικές με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα ήταν ικανά να εξιστορήσουν με ακρίβεια το θέμα που απεικόνιζαν. Έτσι στράφηκε στον Ζωγράφο, παλαίμαχο αγωνιστή από την Βαρδώνια της Λακωνίας. Ο Παναγιώτης ήταν αυτοδίδακτος λαϊκός ζωγράφος, αγιογράφος της μεταβυζαντινής λαϊκής παράδοσης και ως αγωνιστής είχε δει με τα ίδια του τα μάτια όλα αυτά που ο Μακρυγιάννης του ανέθετε να περιγράψει. Ο Παναγιώτης φιλοτέχνησε εικοσιπέντε πίνακες. Αντίγραφα των πινάκων φτιάχτηκαν από τους γιους και από τον ίδιο τον Παναγιώτη και μοιράστηκαν όπως ήθελε ο Μακρυγιάννης στον βασιλιά Όθωνα, στον Τσάρο της Ρωσίας, τον βασιλιά της Γαλλίας και την βασίλισσα της Αγγλίας. Η πολιορκία των Αθηνών από τον Κιουταχή, υδατογραφία του Παναγή Ζωγράφου με βάση τη διήγηση του Μακρυγιάννη.

24 Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων. Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη. Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων. Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

25 Παναγιώτη Ζωγράφου : Πόλεμος των Βασιλικών.

26 Παναγιώτη Ζωγράφου : «Μάχη και πρώτη πολιορκία των Αθηνών»

27 Παναγιώτη Ζωγράφου : «Οι Πολιορκίες του Μεσολογγίου». Αργολική Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού

28 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

29 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

30 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

31 Παναγιώτη Ζωγράφου : «Η μάχη στο Φάληρο» Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

32 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

33 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

34 Παναγιώτη Ζωγράφου : Σκηνή από τις μάχες των Ελλήνων με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.

35 Θεόφιλος ( ) Ο Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ) είναι ο πιο γνωστός έλληνας λαϊκός ζωγράφος. Γεννήθηκε μεταξύ 1868 και 1871 στη Βαρειά Μυτιλήνης. Ήταν το μεγαλύτερο από τα οκτώ παιδιά του Γαβριήλ και της Πηνελόπης Χατζημιχαήλ. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης και η μητέρα του κόρη αγιογράφου. Τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα, λόγω της ισχνής του κράσης, αλλά και της αριστεροχειρίας του. Ο αριστερόχειρας εκείνη την εποχή εθεωρείτο μειονεκτικό άτομο και προκαλούσε αρνητικά σχόλια στον περίγυρό του. Οι γονείς, αλλά και οι δάσκαλοί του προσπάθησαν με καταπιεστικό και συχνά βίαιο τρόπο να του αλλάξουν χέρι γραφής και να τον κάνουν δεξιόχειρα. Ο μικρός Θεόφιλος κλείστηκε στον κόσμο του και βρήκε αποκούμπι στη ζωγραφική. Πολύ νέος, ακόμη, δραπετεύει από τη Μυτιλήνη και φεύγει για τη Σμύρνη, την πόλη με τους χιλιάδες Έλληνες, που είναι το οικονομικό κέντρο της Μικράς Ασίας. Δουλεύει θυροφύλακας στο ελληνικό προξενείο και παράλληλα ζωγραφίζει. Στη Σμύρνη, ο Θεόφιλος θα διαμορφώσει την εικαστική του γλώσσα και το βασικό του θεματολόγιο, από τον κόσμο της αρχαιότητας, του Βυζαντίου και της νεώτερης Ελλάδας. Τότε κάνει τη ζωγραφική επάγγελμά του. Με το ξέσπασμα του Ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897 φεύγει για την Ελλάδα, με την πρόθεση να καταταγεί εθελοντής. Πριν προλάβει να γνωρίσει τα πεδία των μαχών, ο πόλεμος τερματίζεται. Αποφασίζει να μείνει στον Βόλο, πλούσιο αγροτικό και βιομηχανικό κέντρο στις αρχές του 20ου αιώνα. Ζει μέσα στη φτώχεια και ζωγραφίζει για ψίχουλα στους τοίχους μαγαζιών του Βόλου και του Πηλίου. Παράλληλα, διασκεδάζει τους κατοίκους και γίνεται αντικείμενο αστεϊσμών με το παράξενο φέρσιμο, αλλά και τις φορεσιές του. Από νέος ακόμη, ο Θεόφιλος υιοθετεί τη φουστανέλα ως καθημερινό ένδυμα, ενώ τις Απόκριες του αρέσει να ντύνεται Μέγας Αλέξανδρος, με στολή δικής του επινοήσεως. Τα οικονομικά του καλυτερεύουν κάπως, όταν ένας πλούσιος γαιοκτήμονας της Μαγνησίας, ο Γιάννης Κοντός, του αναθέτει το 1912 την τοιχογράφηση του σπιτιού του στην Ανακασιά. Ο Θεόφιλος ζωγραφίζει σκηνές από την Επανάσταση του '21, αρχαίους θεούς και τοπία. Σήμερα, η οικία Κοντού είναι το Μουσείο Θεόφιλου στον Βόλο. Το 1927, μη μπορώντας να αντέξει ένα χοντρό αστείο που έγινε εις βάρος του, εγκαταλείπει τον Βόλο και επιστρέφει στη γενέτειρά του Μυτιλήνη. Λέγεται ότι κάποιος, για να διασκεδάσει τους θαμώνες ενός καφενείου, έριξε τον Θεόφιλο από μια σκάλα, όπου ήταν ανεβασμένος και ζωγράφιζε. Εν τω μεταξύ, ο ζωγράφος Γιώργος Γουναρόπουλος μιλά με ενθουσιασμό για το έργο του Θεόφιλου στον μυτιληνιό Στρατή Ελευθεριάδη σημαίνοντα τεχνοκριτικό στο Παρίσι με το γαλλικό όνομα Τεριάν. Ο Ελευθεριάδης είναι ο άνθρωπος που επιβάλλει τον Θεόφιλο και θα τον κάνει γνωστό, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Του αγοράζει χρώματα, πινέλα και πανιά και αναθέτει στον πατέρα του να του στέλνει στο Παρίσι όσα έργα ζωγραφίζει. Τότε παρατηρείται και μία στροφή στη θεματολογία του Θεόφιλου. Τα ιστορικά και ηρωικά θέματα δίνουν τη θέση τους στα πιο οικεία, τα καθημερινά, τα κοντινά. Μόλις άρχισε να του χαμογελά η τύχη, ο Θεόφιλος βρέθηκε νεκρός στο άθλιο καμαράκι του, στις 24 Μαρτίου Η νεκροψία έδειξε ανακοπή καρδιάς. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1935 δημοσιεύεται συνέντευξη του /biographies/697τεριάντ στην εφημερίδα «Αθηναϊκά Νέα», στην οποία χαρακτηρίζει τον Θεόφιλο «μεγάλο έλληνα ζωγράφο». Ένα χρόνο αργότερα οργανώνεται έκθεσή του στο Παρίσι. Ο μεγάλος αρχιτέκτονας Λε Κορμπιζιέ γράφει σε άρθρο του για τον Θεόφιλο «...Είναι ζωγράφος γεννημένος από το ελληνικό τοπίο. Μέσω του Θεόφιλου, ιδού το τοπίο και οι άνθρωποι της Ελλάδας: κοκκινόχωμα, πευκότοπος και ελαιώνας, θάλασσα και βουνά των θεών, άνθρωποι που λούονται σε μια τολμηρά επικίνδυνη ηρεμία.». Ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γιάννης Τσαρούχης εκφράζονται εγκωμιαστικά για την τέχνη του. Στις 3 Ιουνίου 1961 ο Θεόφιλος περνά τις πύλες του Λούβρου για μία μεγάλη αναδρομική έκθεση. Σήμερα, έργα του υπάρχουν διάσπαρτα σε πολλά μουσεία (Βαρειάς στη Μυτιλήνη και Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Αθήνα), καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ΠΗΓΗ:

36 Θεόφιλος: Ο λήσταρχος Νταβέλης Θεόφιλος: Ο Αθανάσιος Διάκος

37 Θεόφιλος: Η Ελλάς υποβασταζόμενη από τον Ρήγα και τον Κοραή Θεόφιλος: Ο Μιλτιάδης Γιαταγάνας

38 Θεόφιλος: Ο Κολοκοτρώνης παρατηρώντας

39 Θεόφιλος: Ο θάνατος του Μπότσαρη Θεόφιλος: Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης στην Πολιορκία της Ακρόπολης

40 Θεόφιλος: Ο Αθανάσιος Διάκος Θεόφιλος: Ο Καπετάν Λεωνίδας Ανδρούτσος, πατέρας του Οδυσσέα

41 Θεόφιλος: Ο Απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε

42 Θεόφιλος: Μᾶρκος Μπότσαρης, Ὀδυσσεύς Ἀνδροῦτσος, Ἀθανάσιος Διᾶκος.

43 Θεόφιλος: Ο Κατσαντώνης Θεόφιλος: Στο λημέρι του Κατσαντώνη

44 Θεόφιλος: Ο χορός του Ζαλόγγου-1929 Θεόφιλος: Γενίτσαρος στην Κωνσταντινούπολη-1928

45 Νικηφόρος Λύτρας Ο Νικηφόρος Λύτρας (Πύργος Τήνου 1832 Αθήνα 13 Ιουνίου 1904) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους και δασκάλους της ζωγραφικής κατά τον 19ο αιώνα. Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου και πρωτοπόρος στην διαμόρφωση της διδασκαλίας των Καλών Τεχνών στην Ελλάδα. Η πολυσήμαντη τέχνη του καλύπτει τα τρία τέταρτα του πρώτου αιώνα της ελληνικής αναγέννησης. Ο Νικηφόρος Λύτρας ήταν γιος ενός λαϊκού μαρμαρογλύπτη, ο οποίος περιπλανήθηκε σ' όλες τις μεγάλες πόλεις των Βαλκανίων αναζητώντας την τύχη του και τελικά κατέληξε στην Τήνο. Ο πατέρας μετέδωσε στο γιο του τη μεγάλη αγάπη του προς την καλλιτεχνία και ο Νικηφόρος Λύτρας από μικρή ηλικία είχε εκπλήξει με το πλούσιο ταλέντο του όσους έτυχε να τον γνωρίσουν. Το 1850, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, πήγε στην Αθήνα μαζί με τον πατέρα του και γράφτηκε στο Σχολείο των Τεχνών (η μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών). Στο Σχολείο των Τεχνών, σπούδασε ζωγραφική με δασκάλους τον Γερμανό διευθυντή της Σχολής, Λουδοβίκο Θείρσιο (Λούντβιχ Τιρς, Ludwig Thiersch), τους αδερφούς Μαργαρίτη και τον Ιταλό Ραφφαέλο Τσέκκολι (Raffaelo Ceccoli). Ο Θείρσιος συγκινημένος από το πρώιμο φούντωμα της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του Νικηφόρου Λύτρα, τον πήρε υπό την ιδιαίτερη και πατρική προστασία του και τον καθοδήγησε με επιτυχία στο δρόμο της μεγάλης καριέρας. Με την αποφοίτησή του, το 1856, ο Νικηφόρος Λύτρας ανέλαβε να διδάξει το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής στο ίδιο ίδρυμα. Το 1860, με υποτροφία του βασιλιά Όθωνα, πήγε στο Μόναχο για να σπουδάσει στη Βασιλική Ακαδημία των Καλών Τεχνών και έτσι βρέθηκε στην καρδιά της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής ζωής. Την εποχή εκείνη, στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας ζωντάνευε ξανά ο αθηναϊκός 5ος αιώνας π.χ.. Η τέχνη, που είχε πηγή τον αρχαίο κλασικισμό, βρισκόταν στην ακμή της. Μέσα σ' αυτή τη Σχολή και με δάσκαλό του τον Καρλ φον Πιλότυ (Karl von Piloty), ο οποίος ήταν βασικός εκπρόσωπος της ιστορικής ρεαλιστικής ζωγραφικής στη Γερμανία, ο Νικηφόρος Λύτρας ανέπτυξε στερεές ρίζες για την κατοπινή του εξέλιξη. Φωτογραφία του Νικηφόρου Λύτρα με την παλέτα στο χέρι από το περιοδικό Εστία του 1893 Το 1862, με την έξωση του βασιλιά Όθωνα, το ελληνικό κράτος διέκοψε την υποτροφία που του χορηγούσε, αλλά ο εύπορος βαρώνος Σιμών Σίνας, πρέσβης της Ελλάδας στη Βιέννη, ανέλαβε τα έξοδα των σπουδών του. Το καλοκαίρι του 1865, λίγο πριν αναχωρήσει για την Ελλάδα, συνάντησε τον φίλο του Νικόλαο Γύζη, που μόλις είχε φθάσει στο Μόναχο για να σπουδάσει και αυτός κοντά στον Πιλότυ. Μαζί με τον Γύζη επισκέφθηκαν εκθέσεις και μουσεία και πήγαν για λίγες ημέρες στις εξοχές του Μονάχου, σε γραφικά χωριά της Βαυαρίας. Με την επιστροφή του στην Αθήνα, ο Λύτρας διορίστηκε καθηγητής στο Σχολείο Καλών Τεχνών, στην έδρα της Ζωγραφικής, την οποία κατείχε για 38 ολόκληρα χρόνια διδάσκοντας με υποδειγματική ευσυνειδησία και ζήλο. Το 1873, συντροφιά με τον Γύζη, έκανε ένα τρίμηνο ταξίδι στη Σμύρνη και τη Μικρά Ασία, όπου πλούτισε το ταλέντο του με ισχυρές και φωτεινές εντυπώσεις και με το ρυθμό ενός άλλου κόσμου. Εκεί προσπάθησε να γνωρίσει την επίδραση που είχε η Ανατολή πάνω στον κλασικισμό, ώστε να μπορέσει να μελετήσει το βυζαντινό ρυθμό που γεννήθηκε από την ένωση του κλασικισμού με την αραβική τέχνη. Τον επόμενο χρόνο (1874) πήγε πάλι στο Μόναχο και επέστρεψε στην Αθήνα τον Απρίλιο του Τον Σεπτέμβριο του 1876, μαζί με τον Γύζη, αναχώρησε και πάλι για το Μόναχο και το Παρίσι. Το 1879 επισκέφθηκε την Αίγυπτο και τον χειμώνα του ίδιου έτους παντρεύτηκε την Ειρήνη Κυριακίδη, κόρη εμπόρου από τη Σμύρνη. Τον επόμενο χρόνο γεννήθηκε το πρώτο από τα έξι παιδιά τους, ο Αντώνιος. Ακολουθούν τέσσερις ακόμα γιοι ο Νικόλαος, ο Όθων, ο Περικλής και ο Λύσανδρος και μία κόρη, η Χρυσαυγή. Ο γιος του Νικόλαος έγινε κι αυτός ζωγράφος με πλούσιο και πολύ σημαντικό έργο. Ο Λύτρας εργάστηκε ευσυνείδητα και ως ζωγράφος και ως καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών και γνώρισε νωρίς την αναγνώριση και την δόξα. Οι ανεξάντλητοι θησαυροί της ψυχής του, η ευαισθησία και η ευρύτητα της καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασίας, έκαναν γόνιμη τη διδασκαλία του και τα αποτελέσματά της λαμπρά, δεδομένου ότι οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες της νεότερης Ελλάδας υπήρξαν μαθητές του. Κοντά του μαθήτευσαν πολλοί ζωγράφοι, που αργότερα ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και διακρίθηκαν, μεταξύ των οποίων ο Γεώργιος Ιακωβίδης, ο Πολυχρόνης Λεμπέσης, ο Περικλής Πανταζής, ο Γεώργιος Ροϊλός και ο Νικόλαος Βώκος. Πέθανε σε ηλικία 72 ετών το καλοκαίρι του 1904, μετά από σύντομη ασθένεια που εικάζεται ότι οφειλόταν σε δηλητηρίαση από τις χημικές ουσίες των χρωμάτων. Λίγους μήνες αργότερα, την έδρα του στο Σχολείο Καλών Τεχνών (Πολυτεχνείο), ανέλαβε ο παλαιός μαθητής του Γεώργιος Ιακωβίδης.

46 «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη» είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, αφού όχι μόνο σηματοδοτεί την εξέλιξη της πορείας του καλλιτέχνη, αλλά και τη μετάβαση κατά την απόδοση του ιστορικού θέματος, από τη ρομαντική τάση που κυριαρχούσε στη Σχολή του Piloty, σε μια περισσότερο νατουραλιστική, όπου το ηθογραφικό στοιχείο κατέχει τον κυρίαρχο ρόλο. Στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική του Λύτρα, όπως αυτή εξελίχθηκε μετά την επιστροφή του από το Μόναχο στην Αθήνα το 1865, δεν είναι αυτό καθεαυτό το ιστορικό γεγονός που ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη, όσο η προβολή της ηρωικής πράξης που συντελέστηκε από ανθρώπους γενναίους, άξιους προς μίμηση. Η φλεγόμενη ναυαρχίδα, ωθείται στο βάθος του πίνακα και αποτελεί το σκηνικό μιας ανθρώπινης δράσης η οποία προβάλλεται σε κοντινό στον θεατή πλάνο. Έτσι σε αντίθεση με την ασαφή διαπραγμάτευση του βάθους, όπου η ναυαρχίδα χάνεται μισοκρυμμένη από τους καπνούς, η ρεαλιστική απόδοση των Ψαριανών με τον Κανάρη στη βάρκα προσδίδει στο γεγονός άμεσο χαρακτήρα, αφού η αλήθεια είναι αυτό που ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη. Βασισμένος ο Λύτρας στις διηγήσεις του Κανάρη, ο οποίος συχνά τον επισκεπτόταν στο εργαστήριό του ενώ φιλοτεχνούσε το έργο, προσπαθεί να αποδώσει την υπεράνθρωπη προσπάθεια των αγωνιστών, όπως τη διέσωζε η μνήμη του πυρπολητή παράδειγμα για τις επόμενες γενιέςεξυπηρετώντας με τον τρόπο αυτό τον παιδευτικό χαρακτήρα της ηθογραφίας. Με κάθε λεπτομέρεια αποδίδει την ένταση των μυών στα χέρια των κωπηλατών, τις χαρακτηριστικές ενδυμασίες με τις βράκες, τα ζωνάρια, τα μαντήλια. Έτσι ο διηγηματικός χαρακτήρας κερδίζει συνεχώς έδαφος και με μια απλή σχεδόν μονοχρωματική κλίμακα η οποία κινείται στα γαιώδη θερμά χρώματα, το έργο αποκτά έναν ήπιο και οικείο χαρακτήρα, χωρίς βέβαια να χάνεται το επικό μεγαλείο του. Το έργο πρέπει να φιλοτεχνήθηκε το 1873 ή λίγο νωρίτερα, αφού αυτή τη χρονιά παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση της Βιέννης. Παρουσιάσθηκε επίσης στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1878 και στην Έκθεση υπέρ του Ερυθρού Σταυρού, στη οικία Μελά στην Αθήνα το Νικηφόρου Λύτρα : Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη. (π ). Λάδι σε μουσαμά, 143 εκ. x 109 εκ. Πινακοθήκη Αβέρωφ, Μέτσοβο

47 Νικηφόρου Λύτρα : Το Ψαριανό μοιρολόι πριν το 1888

48 Διονύσιος Τσόκος ( ) Ο Διονύσιος Τσόκος (Ζάκυνθος, 1814 ή 1820 Αθήνα, 1862) ήταν ένας από τους πρώτους εθνικούς ζωγράφους της μεταοθωμανικής Ελλάδας. Οί γονείς του Τσόκου ήταν Ηπειρώτες. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής τα έλαβε κοντά στον Νικόλαο Καντούνη. Ο τελευταίος ήταν ανεμεμειγμένος στην εθνική εξέγερση του 1821 και είχε υποστεί διώξεις και ταλαιπωρίες για τις ιδέες και την δράση του. Έτσι ο Τσόκος, έλαβε από τον δάσκαλό του όχι μόνον καλλιτεχνική παιδεία, αλλά και έντονη εθνική συνείδηση. Λέγεται ότι ο Τσόκος εγκατέλειψε την Ζάκυνθο για να εγκατασταθεί στην ελεύθερη Ελλάδα. Πάντως είναι βέβαιο ότι το 1844 ήταν στην Βενετία, όπου παρακολούθουσε κανονικά μαθήματα ζωγραφικής με δάσκαλο τον ιταλό Λουδοβίκο Λιππαρίνι (Ludovico Lipparini). Με παρότρυνση του Λιπαρρίνι άρχισε να ασχολείται με ιστορικά θέματα και με προσωπογραφίες. Το 1845 συμμετείχε με ένα πορτρέτο γυναίκας στην Δημόσια Έκθεση της Ακαδημίας της Βενετίας και το όνομά του αναφέρεται σε σχετική τεχνοκριτική που δημοσιεύθηκε σε ιταλική εφημερίδα της εποχής. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1847, όπου συνέχισε να ασχολείται με ιστορικά θέματα δημιουργώντας γνωστούς πίνακας όπως: Φυγή από την Πάργα (1849), Ο όρκος των Φιλικών (1849), Η δολοφονία του Καποδίστρια (1850), κ.ά. Από το 1850 έως το 1860 εκτέλεσε κατά παραγγελία πολλές προσωπογραφίες ιστορικών προσώπων της εποχής καθώς και προσωπογραφίες καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1856 διορίστηκε καθηγητής σχεδίου και ζωγραφικής στο Αρσάκειο. Την ίδια χρονιά εντυπωσίασε τους τεχνοκριτικούς με τις προσωπογραφίες του στην Έκθεση των Τεχνών που διοργάνωσε το τότε Σχολείον των Τεχνών (η μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών). Πέθανε το 1862 υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Το έργο του κυρίως θέματα από την Επανάσταση του 1821, προσωπογραφίες και αγιογραφίες συνδυάζει στοιχεία του ιταλικού ακαδημαϊσμού με στοιχεία της Επτανησιακής Σχολής. Σήμερα θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες της ζωγραφικής στην νεότερη Ελλάδα

49 Δ. Τσόκος: Προσωπογραφία του Θεόκλητου Φαρμακίδη (1858). Λάδι σε μουσαμά, 74 εκ. x 58 εκ. Συλλογή της Βουλής των Ελλήνων. Δ. Τσόκος: Αναστάσης Τσαμαδός

50 Δ. Τσόκος: Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη Λάδι σε μουσαμά 60x80 εκ.

51 Δ. Τσόκος: Η δολοφονία του Καποδίστρια.

52 Δ. Τσόκος: Πίνακας όπου αναπαρίσταται όρκος αγωνιστή στα ιδανικά της Φιλικής Εταιρίας (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

53 Δ. Τσόκος: Η φυγή από την Πάργα, μετά το 1847 Λάδι σε μουσαμά, 37 x 47 cm Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη

54 Δ. Τσόκος: Αθανάσιος Διάκος. Ιστορικό Μουσείο Αθηνών. Δ. Τσόκος: O Γεώργιος Καραϊσκάκης

55 Ποιοί είναι οι Φιλέλληνες καλλιτέχνες; Πώς απεικόνισαν την Επανάσταση του 1821; Της Βασιλίκας Σαριλάκη Τί ξέρουμε για τους φιλέλληνες καλλιτέχνες της Επανάστασης του 1821; Ελάχιστα πράγματα.. Με έκπληξή μου διαπίστωσα, μετά από την έρευνα που έκανα πως όχι μόνον ήρθαν τότε στην Ελλάδα πολλοί σημαντικοί Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, που απεικόνισαν τις μάχες και τους ήρωες, αλλά πολέμησαν κιόλας στο πλευρό των Ελλήνων ακολουθώντας το παράδειγμα του λόρδου Βύρωνα που πέθανε στο Μεσολόγγι! Μάλιστα, η ιστορική μας μνήμη, βασίζεται κατά πλειοψηφία στους φιλέλληνες ζωγράφους καθώς στηρίζεται στις εικόνες αυτών των καλλιτεχνών, που απεικονίζουν την επαναστατημένη Ελλάδα! Χωρίς αυτούς δεν θα είχαμε καθαρή εικόνα, γιατί τότε δεν υπήρχε η φωτογραφία. Επίσης οι οπτικές αυτές μαρτυρίες, έπαιξαν και τον ρόλο της πολεμικής ανταπόκρισης, επηρεάζοντας έντονα την κοινή γνώμη και τις κυβερνήσεις της Ευρώπης. Έχει ενδιαφέρον λοιπόν, να δούμε ποιοί ακριβώς ήταν οι καλλιτέχνες αυτοί, πόσο σημαντικά ήταν τα έργα τους, πως είδαν τον αγώνα για Ελευθερία και πόση σημασία μπορεί να έχει η θαυμάσια αυτή λέξη, η Αλληλεγγύη.. Ο ελληνικός αγώνας εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο τόσο στην Ιστορία και την πολιτική του δέκατου ένατου αιώνα στην Ευρώπη. Είχε ισχυρό αντίκτυπο στην πολιτική και πολιτιστική ζωή τόσο της Γερμανίας όσο και της Γαλλίας (κατά τη διάρκεια της παλινόρθωσης των Βουρβώνων), όπου χρησιμοποιήθηκε ως η συμβολική αιχμή του δόρατος των φιλελεύθερων ιδεών. Ήδη από το 1824 δημιουργούνται στην Γαλλία φιλελληνικές επιτροπές και η τέχνη πολιτικοποιείται έντονα. Πολιτικοί και επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, διανοούμενοι, αστοί, φιλελεύθεροι, αριστοκράτες - συμπεριλαμβανομένου του Louis-Philippe - παθιάζονται με το έργο του Byron στο Μεσολόγγι, ο Chateaubriand αλλά και ο Βίκτωρ Ουγκώ, υποστηρίζουν τους κληρονόμους της αρχαίας Ελλάδα εναντίον των βαρβάρων, οι Χριστιανοί τίθενται επίσης εναντίον των Μουσουλμάνων. Οι Φιλελεύθεροι, αντίθετοι σε κάθε δεσποτισμό, προτρέπουν τις κυβερνήσεις που διστάζουν να παρέμβουν επιτέλους, ενώ πρόσφυγες καταφθάνουν στη Γαλλία. Το 1826, η Αγγλία και η Ρωσία παρεμβαίνουν πριν την επανένωση με τη Γαλλία το 1827: Στις 27 Οκτωβρίου, η συμμαχία των τριών δυνάμεων με την Ελλάδα προκαλεί στο τουρκο-αιγυπτιακό στόλο μια σοβαρή ήττα στο Ναυαρίνο. Το 1830, η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίζεται. Πολλοί διάσημοι εκφραστές του κινήματος του Ρομαντισμού, όπως ο Delacroix, ο Gericault, ο Horace Vernet, o Ary Scheffer, και o David d' Angers είναι ξεκάθαρο πλέον, ότι έβλεπαν τον αγώνα των Ελλήνων ως μια μάχη ανάμεσα στις αντίθετες δυνάμεις του συντηρητισμού και του φιλελευθερισμού. Δεν απεικόνιζαν απλώς τα συγκεκριμένα επεισόδια του πολέμου, όπως την σφαγή στη Χίο ή την πτώση του Μεσολογγίου. Αλλά οι εικόνες από τις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων αντανακλούσαν στην ουσία τα συνθήματα και τα επιχειρήματα της Γαλλικής φιλελεύθερης ιδέας και είχαν απήχηση στις εφημερίδες, τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν το πρώτο μεγάλο πολιτικό γεγονός του 19ου αιώνα που δημιούργησε ένα εκτεταμένο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον σε όλη την Ευρώπη και ενέπνευσε τη δημιουργία μεγάλων έργων ζωγραφικής. Ο Φιλελληνισμός, βοήθησε σημαντικά τους Έλληνες με ποικίλους τρόπους, τόσο με την αποστολή χρημάτων και εθελοντών αλλά και με την πίεση που άσκησε στις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υπέρ των Ελλήνων. Ο ξένος Τύπος υποστήριζε μετά από ένα διάστημα ανοιχτά τον αγώνα. Σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις ιδρύθηκαν τα Ελληνικά Κομιτάτα, που διοργάνωναν εράνους υπέρ της χώρας. Πολλοί Φιλέλληνες ήρθαν επίσης οι ίδιοι στην Ελλάδα και πήραν μέρος στην Επανάσταση (Φαβιέρος, Σαντόρε ντι Σανταρόζα, Κάρολος Νόρμαν, Τόμας Γκόρντον κ.α.). Κι ο Ρομαντισμός βρήκε στην επανάσταση του υπόδουλου Ελληνικού έθνους μια άξια πηγή έμπνευσης για να εκφράσει, το δράμα, το θάρρος και τον αγώνα των Ελλήνων για Ελευθερία... Η Ελλάδα ξαναζούσε κάτι από την αρχαία της δόξα..

56 Ευγένιος Ντελακρουά Η Ελληνική Επανάσταση είναι αυτή που τον επηρέασε πολύ αφού έκανε διάφορα έργα εμπνευσμένα από τον Ελληνικό Αγώνα, όπως την Σφαγή της Χίου, το 1824, τον Έφιππο Έλληνα Αγωνιστή, την Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου την Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά κλπ.. Η Σφαγή της Χίου ήταν το πρώτο γνωστό έργο που έκανε για την Ελλάδα. Ο ίδιος επηρεάστηκε από το κίνημα του Ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού και κυρίως από το έργο του Άγγλου Φιλέλληνα ποιητή Λόρδου Μπάυρον. Ο Ντελακρουά εμπνεύστηκε τέσσερις πίνακες από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα. Ο πρώτος και πιο διάσημος πίνακάς του με θέμα από την ελληνική επανάσταση είναι το γνωστό έργο του με τον τίτλο Σκηνή από τις σφαγές στη Χίο. Στο έργο απεικονίζεται με δραματικότητα, πάθος και ένταση μία σκηνή εξόντωσης του άμαχου πληθυσμού του νησιού από τους Τούρκους, που πράγματι συνέβη το Το έργο εκτέθηκε το 1824 στο Σαλόνι Έκθεσης στο Παρίσι και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και πολλές συζητήσεις στους καλλιτεχνικούς κύκλους της γαλλικής πρωτεύουσας. Αρκετοί ήταν αυτοί που σχολίασαν αρνητικά την επιλογή ενός αντιηρωικού θέματος-της καταστροφής και μάλιστα της σφαγής άμαχου πληθυσμούαπό τον Ντελακρουά. Η αντίδραση αυτή δικαιολογείται απόλυτα, αφού είναι γνωστό ότι οι ρομαντικοί καλλιτέχνες απεικόνιζαν κυρίως ηρωικές σκηνές με υψωμένα ξίφη γενναίων πολεμιστών και όχι πολεμικές σκηνές με το θάνατο απλών ανθρώπων...ωστόσο, ο πίνακας αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση και φαίνεται ότι ενίσχυσε το ήδη ισχυρό κίνημα του γαλλικού φιλελληνισμού. Delacroix, self-portrait

57 Ο Delacroix όπως ξέρουμε αποτέλεσε ηγετική μορφή του Γαλλικού ρομαντισμού του 19ου αιώνα. Ασφαλώς το πιο διάσημο έργο του είναι αυτό που απεικονίζει συμβολικά την Γαλλική Επανάσταση.

58 Ευγ. Ντελακρουά, Σκηνή από τις σφαγές στη Χίο Λούβρο-Παρίσι.

59 Το δεύτερο έργο το έκανε για τη στήριξη των Ελλήνων στον πόλεμο που έκαναν για την ανεξαρτησία τους, και αναφερόταν στην άλωση του Μεσολογγίου από τις Τουρκικές δυνάμεις το Με μια συγκρατημένη παλέτα σε σκοτεινούς τόνους του καφέ, κατάλληλους για την αλληγορία, ο Delacroix δείχνει την Ελλάδα να ξεψυχά στα ερείπια του Μεσολογγίου διαμέσου της εικόνας μιας γυναίκας με ελληνική φορεσιά και γυμνό στήθος, που δείχνει αποφασισμένη να πεθάνει. Η φρικτή σκηνή υποδηλώνει την εσκεμμένη αυτοκτονία των Ελλήνων, που επέλεξαν να σκοτωθούν και να καταστρέψουν την πόλη τους παρά να παραδοθούν στους Τούρκους. Ένα χέρι που διακρίνεται στο κάτω μέρος, δείχνει ένα σώμα που έχει συνθλιβεί από μπάζα. Η όλη εικόνα λειτουργεί ως μνημείο για τους ανθρώπους του Μεσολογγίου και ως μια χοή στην ιδέα της ελευθερίας ενάντια στον τυραννικό κατακτητή. Ένα άλλο γεγονός φυσικά, που έκανε τον Delacroix να κάνει αυτό το έργο-αφιέρωμα στο Μεσολόγγι, ήταν ο ποιητής λόρδος Βύρων, τον οποίο θαύμαζε πολύ, και που είχε πεθάνει εκεί, αφοσιωμένος στον αγώνα των Ελλήνων επίσης... Το έργο Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου μπορεί να θεωρηθεί ως απεικόνιση της ιδέας της ελευθερίας και του ηρωικού έως το θάνατο αγώνα των σκλαβωμένων εναντίον του τυραννικού ζυγού. Ο πίνακας εκτέθηκε μαζί με άλλα φιλελληνικά έργα Γάλλων ζωγράφων στην Εθνική Πινακοθήκη, κατά τη διάρκεια της έκθεσης με τον τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση, ο Ντελακρουά και οι Γάλλοι ζωγράφοι» που διοργάνωσε το 1997 η Εθνική Πινακοθήκη σε συνεργασία με την Ένωση Γαλλικών Μουσείων. Ο Ντελακρουά ζωγράφισε δύο ακόμα έργα εμπνευσμένα από την ελληνική επανάσταση. Στους δύο αυτούς πίνακες το θέμα είναι ηρωικό, αφού απεικονίζουν πολεμικές σκηνές ανδρείων πολεμιστών. Ευγ. ΝτελακρουάQ Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου Πινακοθήκη του Μουσείου Καλών Τεχνών στο Μπορντώ (Musée des Beaux-Arts de Bordeaux)

60 Ευγ. Ντελακρουά: Ο γκιαούρης πολεμά τον Πασά

61 Ευγ. Ντελακρουά: Επεισόδιο από τον ελληνικό αγώνα ή ο Έλληνας πολεμιστής Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα.

62 Ary Scheffer ( ) Πολύ σημαντικός Γάλλος ζωγράφος, που ανέπτυξε το δικό του, ιδιαίτερο στυλ, διαφοροποιούμενος από την εποχή του Ρομαντισμού. Εμπνεύστηκε και ζωγράφισε θέματα από τη λογοτεχνία ( έργα του Δάντη, του Γκαίτε, και του Λόρδου Βύρωνα) αλλά και από θρησκευτικά θέματα. Ήταν επίσης, ένας καταξιωμένος ζωγράφος πορτραίτων. Είχε κάνει τα πορτραίτα του Σοπέν, του Λίστ και πολλών άλλων διάσημων της εποχής. Η δεξιοτεχνία του φαίνεται και στην αυτοπροσωπογραφία του. Είναι ένας ακόμα πίνακας του γαλλικού ρομαντισμού με θέμα από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα. O Ary Scheffer ( ), Γάλλος ζωγράφος ολλανδικής και γερμανικής καταγωγής, απεικονίζει με δραματικότητα μία σκηνή εξόντωσης άμαχου πληθυσμού, τις κυνηγημένες από τα στρατεύματα του Αλή Πασά Σουλιώτισσες. Εμπνεύστηκε κι αυτός από την Ελληνική Επανάσταση κι έκανε το έργο "Σουλιώτισσες Γυναίκες". Ary Scheffer: Αυτοπροσωπογραφία

63 Ary Scheffer, Οι Σουλιώτισσες Λούβρο στο Παρίσι.

64 Ary Scheffer, Greek boy defending his wounded father, 1827 Ary Scheffer, Οι Ελληνίδες Ζητώντας την βοήθεια της Παναγίας.

65 Karl Krazeisen ( ) Ήταν ένας Γερμανός αξιωματικός του στρατού, ένας φιλέλληνας και ερασιτέχνης ζωγράφος.. Πήρε μέρος σε Γερμανικές μάχες κατά του Nαπολέοντα ( ) και το 1826, ακολουθώντας τον ρομαντισμό και τον φιλελληνισμό εκείνης της εποχής, ήρθε στην Eλλάδα προκειμένου να πολεμήσει υπέρ της ανεξαρτησίας των Ελλήνων. Πολέμησε ως εθελοντής στην Ελληνική Επανάσταση και φιλοτέχνησε τα πορτρέτα σπουδαίων προσωπικοτήτων του αγώνα χάρις στα οποία έγιναν γνωστά τα πρόσωπα των αγωνιστών. Πήρε μέρος σε σημαντικές μάχες όπως η πολιορκία της Αθήνας (1826). Ήταν ένας εξαίρετος, αυτοδίδακτος ζωγράφος και χαράκτης, που φιλοτέχνησε εκτός από πορτρέτα και Ελληνικά τοπία. Όσο παρέμεινε στην Ελλάδα, ζωγράφισε πολλά πορτραίτα και έργα, ανάμεσά τους υδατογραφίες, τοπία, αρχαιότητες, πολεμικές συνθέσεις και βέβαια τις προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών του Τα περισσότερα έργα του έγιναν με μολυβί πάνω σε χαρτί. Δημιούργησε συνολικά, 19 πορτρέτα μορφών της επανάστασης, ενώ το σύνολο του έργου από την Ελλάδα είναι 91 πίνακες. Όταν επέστρεψε στο Mόναχο το 1827 προχώρησε σε λιθογράφηση των σχεδίων του και τα εξέδωσε σε 7 λευκώματα με τίτλο: "Προσωπογραφίες των διασημότερων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του Karl Kraizeisen". Τα λευκώματα αυτά, έγιναν πολύ δημοφιλή. Το 1926 η Εθνική Πινακοθήκη, με διευθυντή τον Ζαχαρία Παπαντωνίου, αγόρασε τις λιθογραφίες δραχμές..

66 Karl Krazeisen: Πρόσφυγες του Αγώνα στην Αίγινα. Λιθογραφία

67 Ο λοχαγός και αυτοδίδακτος ζωγράφος Καρλ Κρατσάιζεν, που έλαβε ενεργά μέρος στον αγώνα, ήταν ο άνθρωπος χάρη στον οποίο γνωρίζουμε σήμερα πώς ήταν η μορφή δεκάδων αγωνιστών της εθνεγερσίας. Θεόδωρος Kολοκοτρώνης Eθνικό Iστορικό Mουσείο Aσπρόμαυρη λιθογραφία, εκ. Kωνσταντίνος Kανάρης Aγωνιστής, ναυμάχος, πολιτικός του Aγώνα

68 Kίτσος Tζαβέλλας Ηγετική μορφή του 1821, πρωθυπουργός της Eλλάδας κατά το , μετά το θάνατο του I. Kωλέττη Aνδρέας Mιαούλης (Nαύαρχος του Aγώνα)

69 Iωάννης Mακρυγιάννης Aγωνιστής, στρατιωτικός και πολιτική φυσιογνωμία του Aγώνα Γεώργιος Kαραϊσκάκης Στρατιωτική φυσιογνωμία, ηγέτης του 1821

70 Peter Von Hess ( ) Η περίπτωση του Βαυαρού Peter Von Hess είναι ιδιαίτερη. Εξαιρετικός ζωγράφος, με ζωντανή σύνθεση, καλός κολορίστας, με εκφραστικότητα στις μορφές και κινηματογραφική απόδοση της δράσης των ηρώων...έφθασε στο Ναύπλιο, συνοδεύοντας τον νεαρό Βασιλιά Όθωνα, το 1834 μετά από εντολή του βασιλιά Λουδοβίκου Α της Βαυαρίας, πατέρα του Όθωνα, και είχε την τύχη να γνωρίσει τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης και να ζωγραφίσει μέσα στα ερείπια. Ο Peter von Hess, φιλοτέχνησε 39 σκηνές σχετικές με τον αγώνα, καθώς και προσχέδια τοιχογραφιών τα οποία επρόκειτο να διακοσμήσουν τις στοές των κήπων του παλατιού στο Μόναχο αλλά και τους τοίχους των ανακτόρων του τσάρου Νικολάου Α στην Αγία Πετρούπολη.. Έχει αφήσει πάρα πολλά και σημαντικά έργα που περιγράφουν σκηνές του αγώνα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Εδώ βλέπουμε μια λεπτομέρεια του έργου που έκανε απεικονίζοντας την είσοδο του Όθωνα στο Ναύπλιο. Σημειώνουμε ότι το κεφάλι του αλόγου, αποτελεί σχεδόν αντίγραφο του γνωστού κεφαλιού αλόγου της ζωφόρου του Παρθενώνα..

71 Peter von Hess : Ο Ανδρέας Μιαούλης στο πλοίο "Κως", 1824

72 Peter von Hess : H Μπουμπουλίνα στο πλοίο «Αγαμέμνων» Peter von Hess : Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέρχεται τον Προύθο.

73 Auguste Vinchon (Paris Ems 1855) O Auguste Vinchon, ήταν ένας σημαντικός Γάλλος ζωγράφος, βραβευμένος με σημαντικά βραβεία της εποχής που εξέθετε τακτικά στα επίσημα γαλλικά Salon από το 1822 μέχρι το Επίσης ήταν ένας καλλιτέχνης που είχε εκτελέσει πολλές ζωγραφικές παραγγελίες για την ιστορική πινακοθήκη του château de Versailles, κάτι που αποδεικνύει από μόνο του την αξία του καλλιτέχνη. Ειδικευόταν στις ιστορικές απεικονίσεις. Auguste Vinchon, Μετά το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης Auguste Vinchon, self-portrait Ένα άλλο ολοκαύτωμα σε αιγαιοπελαγίτικο νησί, άγνωστο στόν μέσο Έλληνα, είναι η σφαγή της Σαμοθράκης η οποία έγινε τόν Σεπτέμβριο τού Οι κάτοικοι τής Σαμοθράκης με επικεφαλής τους τόν μητροπολίτη Μαρωνείας Κωνστάντιο, ξεσηκώθηκαν καί φυλάκισαν τούς άντρες τής τουρκικής φρουράς. ΗΥψηλή Πύλη διέταξε αμέσως τίς στρατιωτικές δυνάμεις της νά καταστείλουν τήν εξέγερση. Οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στίς Μακρυλιές τήν 1η Σεπτεμβρίου 1821 (πρωτοσταυρινιά σύμφωνα μέ τούς ντόπιους) καί κατευθύνθηκαν πρός τήν πρωτεύουσα τού νησιού τή Χώρα. Οι εξεγερμένοι κάτοικοι αμάθητοι στόν πόλεμο δέν κατόρθωσαν νά απωθήσουν τούς Τούρκους τού καπιτάν Καρά Αλή, οι οποίοι εισέβαλαν στή Χώρα καί κατέσφαξαν τούς κατοίκους της. Αμέσως μετά έβγαλαν κήρυκες καί διαβεβαίωσαν ότι πλέον μετά τήν καταστολή της στάσης, δέν κινδύνευε κανένας. Έτσι άρχισαν νά επανέρχονται στά σπίτια τους οι φυγάδες. Ο Καρά Αλή όμως συνέλαβε όσους επανήλθαν καί τούς καρατόμησε στή θέση Εφκάς. Τα γυναικόπαιδα πουλήθηκαν στά σκλαβοπάζαρα τής Κωνσταντινούπολης, τής Αλεξάνδρειας καί τής Σμύρνης, αλλά ευτυχώς πολλά από αυτά εξαγοράσθηκαν από πλούσιους φιλέλληνες καί ιδιαίτερα από τόν Ελβετό τραπεζίτη Εϋνάρδο. Οι δούλοι Σαμοθρακίτες εξισλαμίσθηκαν διά της βίας. Πέντε από τούς επιζήσαντες επέστρεψαν στήν αρχική τους θρησκεία καί γιά τόν λόγο αυτό βασανίστηκαν καί θανατώθηκαν στήν απέναντι θρακική ακτή και αποτελούν πλέον γιά τήν Ορθόδοξη Εκκλησία μας νεομάρτυρες καί τιμάται η μνήμη τους τήν Κυριακή τού Θωμά. Τό νησί πού μετρούσε κατοίκους έμεινε ακατοίκητο γιά έξι χρόνια καί αποτελεί ένα ακόμα ολοκαύτωμα από τά αμέτρητα πού διεπράχθησαν στά νησιά μας κατά τήν διάρκεια τού οθωμανικού πολυπολιτισμού καί τής συνύπαρξης τών Χριστιανών μέ τούς μουσουλμάνους.

74 Adam Friedel ( ) Ο Δανός Adam Friedel έζησε στην Ελλάδα από το 1821 έως το Αγαπούσε την τέχνη και παρά τον τίτλο του αντισυνταγματάρχη δεν είχε καμία σχέση με τον στρατό. Γνώρισε από κοντά τον Κολοκοτρώνη, τον Μακρυγιάννη, τον Μπότσαρη κι άλλους ήρωες. Άρχισε να σχεδιάζει τις μορφές τους...όταν επέστρεψε στην Αγγλία, κυκλοφόρησε 241 λιθογραφίες-πορτρέτα αγωνιστών.. Χάρις σε αυτά τα πολυάριθμα έργα πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες έμαθαν τα πρόσωπα των αγωνιστών- ηρώων. Adam Friedel: Λιθογραφία της Μαντώ Μαυρογένους, 1827 Adam Friedel: Μπουμπουλίνα, 1827

75 Adam Friedel: Ο Θ. Κολοκοτρώνης, σύμφωνα με σχέδιο που δημοσιεύθηκε το 1827 στο Παρίσι από τον A. Friedel και θεωρείται από τις πιο πιστές απεικονίσεις του ήρωα Adam Friedel: Πορτέτο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, 1828, έγχρωμη λοθογραφία

76 Francois-Emile de Lansac ( ) Ο Lansac συνεργάστηκε με τον Scheffer. Τελειώνοντας την μαθητεία του δίπλα στον Scheffer, εξειδικεύτηκε στα πορτρέτα, τις στρατιωτικές σκηνές και τις ιστορικές απεικονίσεις. Γνωστό του έργο εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση είναι "Η Έξοδος του Μεσολογγίου". Lansac: Η Έξοδος του Μεσολογγίου

77 Louis Dupré ( ) Ήταν Γάλλος ζωγράφος, φιλέλληνας και αρχαιολάτρης. Τον Φεβρουάριο του 1819 ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τρεις Άγγλους περιηγητές (Heyet, Hay και Viwian). Εκείνοι θα αναλάμβαναν τα έξοδα, αυτός θα τους παρέδιδε ως αντάλλαγμα, εικόνες των μνημείων και των τόπων της χώρας. Οι τέσσερις ταξιδιώτες πήγαν στην Κέρκυρα, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τα περίχωρα της Αττικής και τα νησιά του Σαρωνικού. Το 1821 απεικόνισε την πρώτη πράξη της Επανάστασης.. Louis Dupre, Ο Νικολάκης Μητρόπουλος υψώνει τη σημαία στο φρούριο των Σαλώνων, 1825

78 Louis Dupre, Ο Δημήτριος Μαυρομιχάλης. Louis Dupre, Ο Βασίλης Γούδας Υπασπιστής του Μάρκου Μπότσαρη.

79 Ambroise Louis Garneray, ( ) O Louis Garneray ήταν ένας Γάλλος ζωγράφος, που ειδικευόταν στις θαλασσογραφίες, καθώς έγινε ναυτικός σε ηλικία μόλις 13 ετών, ενώ αργότερα έγινε κουρσάρος..μετά από φυλάκιση 8 ετών στην Βρεττανία αποφυλακίστηκε κι αποφάσισε να αφοσιωθεί στην ζωγραφική. Ήταν γιός του ζωγράφου Jean-François Garneray ( ), που ήταν ζωγράφος του Βασιλιά της Γαλλίας, ως μαθητής του Jacques-Louis David.Το 1827 ο Garneray ήρθε στην Ελλάδα προκειμένου να ζωγραφίσει την Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το έργο του αυτό είναι από τα πλέον γνωστά. Ήταν ένας πολύ καλός ζωγράφος και συγγραφέας και διετέλεσε και διευθυντής του μουσείου της Rouen. Ο Herman Melville,τον αναφέρει μάλιστα στο πασίγνωστο μυθιστόρημά του Moby-Dick, λέγοντας πως ο Garneray έχει κάνει τις πιο πιστές απεικονίσεις φάλαινας που έχει δει. Garrneray, Naval fight in Navarino

80 Λουδοβίκος Λιπαρίνι (Ludovico Lipparini), ( ) O Ludovico Lipparini, ήταν φιλέλληνας Ιταλός ζωγράφος. Διάσημα έργα του που έχουν σχέση με την επανάσταση είναι Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ανεξαρτησίας, ο Όρκος του Λόρδου Βύρωνα κι ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη, που είναι ένα εξαιρετικό έργο. Και ένα έργο του λιγότερο γνωστό, τον Κλέφτη, ως σπονδή στον μεγάλο, άγνωστο ήρωα που πολέμησε στα βουνά για την Ελευθερία.. Λουδοβίκος Λιπαρίνι : Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη Μουσείο της Τεργέστης στην Ιταλία

81 Λουδοβίκος Λιπαρίνι : Ο Κλέφτης Λουδοβίκος Λιπαρίνι :Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ανεξαρτησίας Λιθογραφία του πίνακα εκτίθεται στην μόνιμη έκθεση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου