Διπλωματικι Εργαςία ςτο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ςπουδϊν Γλωςςικισ και πολιτιςμικισ παιδείασ με κζμα: Θ κινθτικι τζχνθ. Μια εκπαιδευτικι Προςζγγιςθ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΘ ΣΜΘΜΑ ΕΠΙΣΘΜΩΝ ΠΡΟΧΟΛΙΚΘ ΑΓΩΓΘ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΘ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ ΚΤΚΛΟ ΠΟΤΔΩΝ ΓΛΩΙΚΘ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΘ ΠΑΙΔΕΙΑ Διπλωματικι Εργαςία ςτο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ςπουδϊν Γλωςςικισ και πολιτιςμικισ παιδείασ με κζμα: Θ κινθτικι τζχνθ. Μια εκπαιδευτικι Προςζγγιςθ (Από τθ ςυμβατικι απεικόνιςθ τθσ κίνθςθσ μζχρι τθ video-art) Επιβλζπουςα: Σριμελισ επιτροπι: Μπίκα Αναςταςία Καρακίτςιοσ Ανδρζασ Μπίκα Αναςταςία Παπαντωνίου Φωτεινι Παραςκευά Αικατερίνθ Θεςςαλονίκθ

2 Περιεχόμενα Ειςαγωγι 2 Ι. τόχοι τθσ εργαςίασ 4 1. Σοποκζτθςθ του κζματοσ 4 2. Θ ςκοπιμότθτα του εγχειριματοσ Προβλθματικι γφρω από το κζμα 7 4. Δομι εργαςίασ 8 II. Θεωρθτικό πλαίςιο 10 Κεφάλαιο 1. Αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά τθσ προςχολικισ θλικίασ Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του J. Piaget Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του J. Bruner Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του L. Vygotsky 14 Κεφάλαιο 2. Θ ςφγχρονθ τεχνολογία Μζςα μετάδοςθσ κινοφμενθσ εικόνασ Θ αντίλθψθ τθσ κίνθςθσ Σι είναι «Μετείκαςμα» Μερικοί τρόποι παραγωγισ κινοφμενθσ εικόνασ βάςθ του φαινομζνου του μετεικάςματοσ Θ εφεφρεςθ του κινθματογράφου Θ εφεφρεςθ τθσ τθλεόραςθσ Σζχνθ και κινοφμενθ εικόνα Χαρακτθριςτικά παραδείγματα ςτατικισ κίνθςθσ Σα κινοφμενα ςχζδια Σζχνθ και κίνθςθ Μερικά από τα κινιματα, τα μζςα & τισ τάςεισ ςτθν τζχνθ που διαπραγματεφονται τθν κίνθςθ Παιδί και εικόνα Θ εικονογράφθςθ ςτο παιδικό βιβλίο Παιδί και ζργο τζχνθσ Παιδί και κινοφμενθ εικόνα. Θ ςθμαςία του «εγγραμματιςμόυ» ςτθν κινοφμενθ εικόνα Σι αφορά θ εκπαίδευςθ ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ; Νζεσ τεχνολογίεσ και παιδικι θλικία Θ ςχζςθ των νζων τεχνολογιϊν με τθν διαδικαςία μάκθςθσ των μικρϊν παιδιϊν 36 II. Εκπαιδευτικι πρόταςθ κοπόσ και ςτόχοι Προτάςεισ δράςεων 42 Πρϊτθ κατθγορία: Κινοφμενθ εικόνα 43 Δεφτερθ κατθγορία: Μετείκαςμα 51 Σρίτθ κατθγορία: ψθφιακι κινοφμενθ εικόνα 55 Επίλογοσ 62 Βιβλιογραφία 63 1

3 Ειςαγωγι _Θ τζχνθ τα μικρά παιδιά, προςφζρει μια εςωτερικι αίςκθςθ αποτελεςματικότθτασ και ελζγχου τθσ ηωισ τουσ. Για αυτό το λόγο όπωσ και για πολλοφσ άλλουσ, αποτελεί αναπόςπαςτο κομμάτι ςτα προγράμματα τθσ προςχολικισ εκπαίδευςθσ(epstein S. και Σρίμθ 2005). _Σα εικαςτικά όπωσ θ δραματικι τζχνθ, θ μουςικι και θ φυςικι αγωγι ςτον Οδθγό Νθπιαγωγοφ 2008 τοποκετοφνται ςε ζναν ευρφτερο τομζα που ονομάηεται: Παιδί και Δθμιουργία-Ζκφραςθ: Προγράμματα ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ δραςτθριοτιτων δθμιουργίασ και ζκφραςθσ για το νθπιαγωγείο. Σα εικαςτικά, ςφμφωνα με τον Οδθγό Νθπιαγωγοφ 2008, διαπραγματεφονται τθν ομορφιά τθσ φφςθσ και των διάφορων εκφάνςεων τθσ ηωισ και του πολιτιςμοφ, τθ δθμιουργικότθτα των παιδιϊν, τθν καλλιζργεια τθσ φανταςίασ τουσ και τθν κατάκτθςθ τεχνικϊν ζκφραςθσ και επικοινωνίασ μζςα από τθν τζχνθ. _Θ αξιοποίθςθ τθσ Σζχνθσ ςτο Νθπιαγωγείο ςυνδζεται με τθν καλλιζργεια τθσ απόλαυςθσ του ωραίου, τθσ προςωπικισ δθμιουργίασ αλλά και τθσ μάκθςθσ και ςε ζνα δεφτερο επίπεδο, μακροπρόκεςμα θ αιςκθτικι αγωγι εξαςφαλίηει ςτον άνκρωπο τθν προςωπικι του πλιρωςθ, τροφοδοτεί τθν κοινωνικι του ςυνείδθςθ τον κοινωνικό ρόλο τθσ τζχνθσ και μεταβιβάηει τθν εκτίμθςθ τθσ πολιτιςμικισ κλθρονομιάσ από γενιά ςε γενιά (Chapman 1993). Μζςα από ατομικι αλλά και ομαδικι δραςτθριοποίθςθ ςτο πλαίςιο των εικαςτικϊν, το ςφμβολα ενόσ οπτικοφ λεξιλογίου παιδί ανακαλφπτει το οποίο του επιτρζπει να εκφράςει τθν ατομικότθτά του αλλά και να επικοινωνιςει με τουσ άλλουσ. Θ γλϊςςα των εικαςτικϊν είναι κατά κάποιον τρόπο και θ «γραφι» των νθπίων. «Για το παιδί ςτο νθπιαγωγείο που ζχει αρχίςει να αναπτφςςει γλωςςικζσ δεξιότθτεσ, θ χριςθ των εργαλείων των εικαςτικϊν τεχνϊν με ςκοπό τθ μετάδοςθ ςκζψεων και ςυναιςκθμάτων διευρφνει τισ διόδουσ επικοινωνίασ και μάλιςτα πολλζσ φορζσ και μζςα από ζντονεσ ςυγκινιςεισ» (Epstein S. και Σρίμθ 2005: 26-27). Για αυτόν το λόγο τα εικαςτικά αποτελοφν ζνα χριςιμο εργαλείο ζκφραςθσ και μάκθςθσ διαφόρων αντικειμζνων ςε όλουσ τουσ τομείσ του αναλυτικοφ προγράμματοσ (γλϊςςα, μακθματικά, μελζτθ περιβάλλοντοσ, πλθροφορικι). Θ Σζχνθ μζςα από τθ ηωγραφικι, τθ μουςικι, το κζατρο, τθ γλυπτικι, τθν κίνθςθ προςελκφει το ενδιαφζρον των παιδιϊν από μικρι θλικία και ανοίγει διόδουσ προσ τον κόςμο των 2

4 ςυγκινθςιακϊν αξιϊν αλλά και των πρακτικϊν δεξιοτιτων του παιδιοφ(chapman 1993). _Κάκε μορφι τζχνθσ αποτελεί μζροσ ενόσ κϊδικα, ζνα ςφςτθμα ςυμβόλων με το δικό του λεξιλόγιο και τθ δικι του ςφνταξθ. Ο χειριςμόσ διαφόρων υλικϊν και θ ανακάλυψθ του τι μποροφν να κάνουν με αυτά, προχποκζτουν ζνα διαφορετικό τρόπο ςκζψθσ κακϊσ και τθν ανάπτυξθ ποικίλων φυςικϊν δεξιοτιτων. τα παιδιά θ τζχνθ δεν λειτουργεί μόνο για τθν εξωτερίκευςθ εντυπϊςεων και ςυναιςκθμάτων αλλά μζςω αυτισ αναπτφςςουν τουσ μυσ και τισ δεξιότθτζσ τουσ, τισ ικανότθτεσ ςυλλογιςμοφ και λογικισ. Επιςτρατεφουν όλο τουσ το δυναμικό, ενϊ θ διαδικαςία τουσ απορροφά πολφ βακφτερα από ό,τι το να γνωρίηουν απλϊσ τθ ςωςτι απάντθςθ ςε κάποιο πρόβλθμα. Ζτςι κατά κάποιο τρόπο μζςω τθσ εμπειρίασ τθσ καλλιτεχνικισ μάκθςθσ μπορεί να αλλάξουν και οι ςτάςεισ των μακθτϊν απζναντι ςτουσ άλλουσ και απζναντι ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ (Burton, Horowitz & Abeles ςε Epstein S. και Σρίμθ 2005). Οι διάφορεσ εργαςίεσ που καλείται το παιδί να εκτελζςει είτε από μόνο του, είτε ςτο πλαίςιο μιασ κεματικισ ζχουν τριπλι χρθςιμότθτα: καλλιεργοφν το ενδιαφζρον του παιδιοφ, ςυμβάλουν ςτθν προςωπικι δθμιουργία και ζκφραςθ, αποτελοφν ςτοιχεία για τισ/ τουσ εκπαιδευτικοφσ για τον ζλεγχο των γνϊςεων του παιδιοφ και τθσ προόδου του. _Οι εικαςτικζσ τζχνεσ ωςτόςο, ανάμεςα ςε άλλεσ μορφζσ τζχνθσ κατζχουν μια ςθμαντικι κζςθ ςτθν προςχολικι εκπαίδευςθ ωσ μζςο μθ λεκτικισ ζκφραςθσ. Σο παιδί από πολφ μικρι θλικία, μόλισ αναπτφξει τθ δεξιότθτα να κρατά ςτο χζρι του τθ μπογιά, ανακαλφπτει τθ χαρά τθσ κίνθςθσ του και τθσ αποτφπωςθσ αυτισ ςε μια επιφάνεια. «Δεν ενδιαφζρεται για τθν εμφάνιςθ του τελικοφ προϊόντοσ παρά μόνο χαίρεται που οι ηωθρζσ κινιςεισ του αφινουν εμφανι ςθμάδια» (Colomd 1974 από Epstein S. και Σρίμθ 2005: 73-74). Σο παιδί λοιπόν αρχικά εξερευνά κάποιο μζςο με υπερβολικζσ κινιςεισ για να αρχίςει ςτθ ςυνζχεια τθν εξερεφνθςθ μζςω τθσ δθμιουργίασ ελεγχόμενων γραμμϊν και ςυνκζςεων. Οι γραμμζσ ςιγά-ςιγά γίνονται ςχιματα και τα ςχιματα μορφζσ και οι μορφζσ αρχίηουν και εξελίςςονται προοδευτικά. Σαυτόχρονα αποκτοφν και αίςκθςθ του χϊρου και αίςκθςθ των ςχζςεων μεταξφ μερϊν και όλου και αρχίηουν να αποκτοφν προοδευτικά και αιςκθτικι αντίλθψθ ςχετικά με το πόςο όμορφο κεωροφν κάτι και αιςκθτικά άρτιο. 3

5 Ι. Στόχοι τθσ εργαςίασ: 1. Τοποκζτθςθ του κζματοσ _Σα παιδιά ςιμερα, από τθ βρεφικι τουσ θλικία βρίςκονται ςε ζνα περιβάλλον όπου θ ψθφιακι εικόνα κυριαρχεί ςτθν κακθμερινότθτά τουσ. Σα νζα τεχνολογικά μζςα όπωσ τα κινθτά τθλζφωνα, το βίντεο και θ φωτογραφικι μθχανι, θ τθλεόραςθ, οι θλεκτρονικοί υπολογιςτζσ και θ επίδραςθ τθσ μαηικισ κουλτοφρασ που αυτά παράγουν μζςω των παιδικϊν ταινιϊν είναι κομμάτια τθσ κακθμερινότθτάσ τουσ. Ακόμα και παιχνίδια αντικείμενα κακιςτοφν τα παιδιά χριςτεσ τθσ τεχνολογίασ και κατ επζκταςθ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ από πολφ μικρι θλικία. Και μάλιςτα κακίςτανται επιδζξιοι χριςτεσ αφοφ όχι μόνο γνωρίηουν αλλά και χειρίηονται με αυτοπεποίκθςθ τισ τεχνολογίεσ. Ζχουν όμωσ γνϊςθ του ςκοποφ τουσ και του περιεχομζνου τθσ εικόνασ; ε κάποιεσ χϊρεσ όπωσ ςτθ Γαλλία και ςτθ κωτία το γνωςτικό αντικείμενο τθσ οπτικισ εκπαίδευςθσ και τθσ εκπαίδευςθσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ αντίςτοιχα, εντάςςεται ςτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με ςτόχο τα παιδιά να αντιμετωπίηουν τθν εικόνα όχι ωσ ζνα μζςο μετάδοςθσ τθσ πλθροφορίασ αλλά ωσ ζνα χϊρο παραγωγισ νοθμάτων ϊςτε ο δζκτθσ να γίνεται ενεργθτικόσ αναγνϊςτθσ των νοθμάτων τθσ (ζμογλου Ο 2003). _Σα παιδιά προςχολικισ θλικίασ ςιμερα είναι αναμενόμενο να χειρίηονται ςυςκευζσ και να ςυηθτοφν κζματα που ζχουν να κάνουν με κινοφμενεσ εικόνεσ και μζςα ςτα ζντονα ερεκίςματα που προςλαμβάνουν ςτθν ςφγχρονθ εποχι. Ο ρόλοσ τθσ εκπαίδευςθσ λοιπόν είναι να προαγάγει τισ γνϊςεισ του παιδιοφ, να διαχειριςτεί τισ υπάρχουςεσ γνϊςεισ και να απαντιςει ςτισ απορίεσ του. Αυτι θ διαδικαςία κα μποροφςε να γίνει δίνοντάσ ςτα παιδιά παράλλθλα ερεκίςματα και μζςα από το χϊρο τθσ τζχνθσ ϊςτε να προάγει και τθν αιςκθτικι του. Ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να χρθςιμοποιιςει παραδείγματα από τθ ςφγχρονθ τζχνθ που χρθςιμοποιεί τα νζα μζςα τεχνολογίασ, να προγραμματίςει επιςκζψεισ ςε κινθματογράφο, εκκζςεισ ςφγχρονθσ τζχνθσ με εγκαταςτάςεισ και video-art. Ακόμα, μπορεί να χρθςιμοποιιςει προϊόντα τθσ μαηικισ κουλτοφρασ, για παράδειγμα παιδικζσ ταινίεσ, ϊςτε να αντιλθφκοφν τα παιδιά ότι μποροφν να ζχουν κριτικι ματιά και κατά ςυνζπεια περιςςότερο ενεργθτικό ρόλο ωσ κεατζσ. 4

6 _τθν παροφςα εργαςία κα προςπακιςουμε να ερευνιςουμε βιβλιογραφικά κζματα που ζχουν να κάνουν με τθν κινοφμενθ εικόνα και το παιδί και να παρουςιάςουμε ζνα ςϊμα δράςεων με κζμα τισ κινοφμενεσ εικόνεσ. Θ πρόταςθ εκπαιδευτικϊν δράςεων ζχει ωσ ςκοπό να ςυμβάλει ςτθν κατανόθςθ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ από τα παιδιά ωσ ςτατικι αναπαράςταςθ τθσ κίνθςθσ και ςταδιακά ωσ αντικείμενο που αποκτά κίνθςθ με χειροκίνθτθ παρζμβαςθ, ωσ κινοφμενθ εικόνα με μθχανικά μζςα και τζλοσ με ψθφιακά. Με προοδευτικό τρόπο, μζςα από τθ λογικι τθσ πορείασ από το απλοφςτερο ςτο ςυνκετότερο και από τθν πρακτικι χριςθ ςτθν τζχνθ, ζχει ςκοπό να καλφψει απορίεσ, να ςυμπλθρϊςει γνϊςεισ, να γίνει αφορμι για καλλιτεχνικι ζκφραςθ και γιατί όχι και μια ψυχαγωγικι διαδικαςία. 2. Η ςκοπιμότθτα του εγχειριματοσ. Γιατί είναι απαραίτθτοσ ο εγγραμματιςμόσ ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ; _Θ παρουςία των εικόνων και δθ των κινοφμενων εικόνων ςτθν κακθμερινι ηωι μασ είναι παντοφ. Σα παιδιά από τουσ παλαιοφ καιροφσ, ζρχονται ςε επαφι με κινοφμενεσ εικόνεσ από τθ γζννθςθ τουσ. Από τθν αναπαράςταςθ του πετάγματοσ τθσ πεταλοφδασ του ενιλικα που τραγουδά το «μια ωραία πετελοφδα» και το κυνθγθτό τθσ ςκιάσ τουσ, μζχρι το κζατρο ςκιϊν. _Ωςτόςο, κακϊσ το παιδί μεγαλϊνει και θ τεχνολογία εξελίςςεται, θ γλϊςςα των κινοφμενων εικόνων γίνεται πολφπλοκθ και ιδιαίτερα εξελιγμζνθ μζςα ςτο πολυτροπικό πλαίςιο τθσ ςφγχρονθσ πραγματικότθτασ. Οι περιςςότεροι άνκρωποι δε γνωρίηουν τθν πολυπλοκότθτα τθσ γλϊςςασ, επειδι φαίνεται προφανισ και προςπελάςιμθ: μποροφμε να «διαβάςουμε» τισ ειδιςεισ ςτθν τθλεόραςθ ι τισ ταινίεσ χωρίσ προςπάκεια, χωρίσ να ζχουμε ςυνείδθςθ των πολλϊν τουσ επιπζδων. Ωςτόςο οι κινοφμενεσ εικόνεσ μετροφν περιςςότερο από ζναν αιϊνα παγκόςμιασ κλθρονομιάσ. Αποτελοφν μια καταγραφι του ανκρϊπινου πολιτιςμοφ και τθσ ιςτορίασ, ανυπολόγιςτθσ αξίασ και ςθμαντικότθτασ και λόγω τθσ ανεκτίμθτθσ και μοναδικισ καλλιτεχνικισ αξίασ(χοντολίδου, 1999). _το κοινωνικό περιβάλλον, παρατθρείται ςιμερα μια ςυςςϊρευςθ μεγάλου όγκου πλθροφοριϊν. Θ πλθροφορία αντλείται από κείμενα κάκε είδουσ που 5

7 χρθςιμοποιοφν εκτόσ από τα γλωςςικά ςτοιχεία και άλλα ςθμειωτικά μζςα. Θ γλϊςςα ωσ γραπτόσ (και ωσ προφορικόσ) λόγοσ υπάρχει τϊρα ςε ζνα πολυτροπικό τοπίο, δθλαδι ςε ζνα τοπίο όπου ςυνυπάρχουν διάφοροι τρόποι αναπαράςταςθσ (Kress, 2000). Μονοτροπικό είναι το κείμενο εκείνο το οποίο χρθςιμοποιεί μόνο ζνα ςθμειωτικό τρόπο για τθ μετάδοςθ μθνυμάτων, λ.χ. μόνο το γλωςςικό ςθμειωτικό ςφςτθμα ι μόνο το οπτικό. Πολυτροπικό είναι το κείμενο εκείνο που χρθςιμοποιεί για τθ μετάδοςθ μθνυμάτων ςυνδυαςμό ςθμειωτικϊν τρόπων (αντικατάςταςθ λζξεων με εικόνα, κίνθςθ ςε λζξεισ κα). Αυτοί οι τρόποι δεν είναι δευτερεφοντεσ οφτε παραπλθρωματικοί. υντελοφν όλοι μαηί ςτθν πολυτροπικότθτα του κειμζνου, θ οποία, με τθ ςειρά τθσ, οδθγεί ςτθν πρόςλθψθ του κειμζνου και ςτθν απόλαυςθ του αναγνϊςτθ (Χοντολίδου, 1999). Θ εςτίαςθ αποκλειςτικά ςτθ γλϊςςα δεν μπορεί πλζον να μασ αποκαλφψει τι είναι το κείμενο ι τι κάνει θ γλϊςςα ςε ςχζςθ με τα υπόλοιπα ςυντακτικά μζρθ του κειμζνου. Θ κατανόθςθ του κειμζνου ςυνεπάγεται κατανόθςθ τθσ γλωςςικισ και ταυτόχρονα οπτικισ ι άλλθσ εκφοράσ του «λόγου» (Kress, 2000). Θ μονοτροπικότθτα αποτελεί ουςιαςτικά ζνα καταςκεφαςμα ανκρϊπινο, που μάλλον εξυπθρετεί τθν ανάλυςθ των ςθμειωτικϊν πολιτιςμικϊν προϊόντων, γιατί -όπωσ υποςτθρίηει ο Kress (Kress 1998:166) -«καμιά από τισ ανκρϊπινεσ αιςκιςεισ δε λειτουργεί ανεξάρτθτα από τισ άλλεσ», πράγμα που ςθμαίνει ότι ο άνκρωποσ αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του «πολυτροπικά». «Θ ςχζςθ μονοτροπικότθτασ και πολυτροπικότθτασ * + είναι διαλεκτικι και θ επίδραςι τουσ αμφίδρομθ. Αυτι θ υφιςτάμενθ ςιμερα διαλεκτικι ςχζςθ διαμορφϊνει και μια μορφολογικι νεωτερικότθτα ωσ αποτζλεςμα τθσ ουςιαςτικισ προςζγγιςθσ των δφο μορφϊν παρουςίαςθσ των ςθμειωτικϊν τρόπων. Θ ςχζςθ αυτι διαμόρφωςε αλλά και διαμορφϊνει τόςο τα κεωροφμενα ςιμερα ωσ μονοτροπικά όςο και τα πολυτροπικά κείμενα. Για παράδειγμα, ο γραπτόσ λόγοσζντυποσ και θλεκτρονικόσ-δανείηεται ςτοιχεία από ξζνουσ από αυτόν ςθμειωτικοφσ τρόπουσ (Παπαδοποφλου, υ.δ.), ενϊ θ εικόνα ςυχνά δανείηεται ςτοιχεία του γραπτοφ λόγου. Σο τραγοφδι (ςυνδυαςμόσ προφορικοφ λόγου *ποίθςθσ+, ρυκμοφ, μουςικισ) κυριαρχεί ςτισ δυτικοφ τφπου κοινωνίεσ, ενϊ το βίντεο-κλιπ, καινοτόμο πολιτιςμικό προϊόν τθσ ςφγχρονθσ τεχνολογίασ, είναι, κατά τθ γνϊμθ μασ αποτζλεςμα τθσ μορφολογικισ νεωτερικότθτασ που ζχει διαμορφϊςει θ 6

8 υφιςτάμενθ διαλεκτικι ςχζςθ μεταξφ τθσ μονοτροπικότθτασ και τθσ πολυτροπικότθτασ»(χατηθςαββίδθσ. & Γαηάνθ Ε δίκτυο). _ «Θ εικόνα ςυνιςτά τον (ζτερο), ιςοβαρι και ςθμαντικότερο πόλο τθσ κειμενικισ λειτουργίασ ςτο πολυτροπικό περιβάλλον. Σα βίντεο ι οι κινοφμενεσ εικόνεσ αποτελοφν ςυςτοιχίεσ επί μζρουσ εικόνων. Με τον όρο εικόνα εννοοφμε ζνα ςφνολο ςθμειωτικϊν τρόπων που ζχουν να κάνουν με τθν οπτικι πρόςλθψθ.* +Από τισ αρχζσ του 20ου αι. ξεκίνθςε θ πορεία του ςχεδόν πλιρουσ εξεικονιςμοφ του πολιτιςμοφ των δυτικότροπων κοινωνιϊν» (Δθμιτρθσ Κυπριϊτθσ 2006 ςτο δφκτιο). _Γι αυτοφσ και άλλουσ λόγουσ, αναγνωρίηεται ολοζνα και περιςςότερο πωσ θ αντίλθψθ του αλφαβθτιςμοφ χρειάηεται να επεκτακεί πζρα από τον παραδοςιακό ζντυπο και προφορικό λόγο και ςτον εικαςτικό. Σα εκπαιδευτικά προγράμματα ςε όλον τον κόςμο αρχίηουν να απευκφνονται ςτθν κινοφμενθ εικόνα και ςε άλλα μζςα, και πολλοί πιςτεφουν πωσ θ εκπαίδευςθ ςτθν κινοφμενθ εικόνα πρζπει να είναι ζνα βαςικό κομμάτι τθσ εργαςίασ λειτουργικοφ εγγραμματιςμοφ ςε όλο το αναλυτικό πρόγραμμα, αντί για ξεχωριςτό γνωςτικό αντικείμενο (βλζπε παρακάτω). Διότι οι κινοφμενεσ εικόνεσ κυριαρχοφν ςτον παγκόςμιο πολιτιςμό και τθν επικοινωνία (Moving Image Education in Scotland 2009). 3. Προβλθματικι γφρω από το κζμα _Θ κεματικι τθσ κινοφμενθσ εικόνασ κα μποροφςε να εξεταςτεί από διάφορα πρίςματα. Μζςα από το πρίςμα των νζων τεχνολογιϊν ςτθν εκπαίδευςθ ωσ αντικείμενο εκπαίδευςθσ ςε αυτζσ ι ωσ παιδαγωγικό εργαλείο για πολλά γνωςτικά αντικείμενα όπωσ για παράδειγμα ςτθ γλϊςςα ι ςτισ φυςικζσ επιςτιμεσ. _τθν παροφςα εργαςία θ προςζγγιςθ των κινοφμενων εικόνων κα ςυνδεκεί με τα εικαςτικά. Θ διδακτικι των εικαςτικϊν δεν λειτουργεί μζςα από κάποιο manual ι ςυνταγολόγιο. Ζχει πολφ μεγάλο εφροσ κακϊσ τα υλικά και οι τεχνικζσ ςυνδυάηονται με φανταςία και δθμιουργικότθτα με ςκοπό τον ελεφκερο και δθμιουργικό πειραματιςμό των παιδιϊν μζςα από τθν αλλθλεπίδραςθ του/ τθσ 7

9 εκπαιδευτικοφ, των παιδιϊν, των τεχνικϊν και των υλικϊν. (Epstein A. & Σρίμθ Ε. 2005) _Με βάςθ το παραπάνω ςκεπτικό, το πρόγραμμα του νθπιαγωγείου κα πρζπει να προςφζρει ερεκίςματα, να εμπνζει και να ωκεί τα παιδιά προσ τθ δθμιουργία ενςωματϊνοντασ τεχνικζσ και μζςα τθσ ςφγχρονθσ εποχισ, δίνοντασ ςτα παιδιά εφόδια για να «διαβάηουν» τισ ςφγχρονεσ καλλιτεχνικζσ δθμιουργίεσ και τθ γνϊςθ για τον τρόπο /τθν τεχνικι που δθμιουργοφνται. Μιλϊντασ για ςφγχρονθ τζχνθ, υλικά και μζςα τθσ εποχισ δεν κα μποροφςαμε να αποκλείςουμε τισ νζεσ τεχνολογίεσ, το video και τον Θ/Τ δθλαδι τα μζςα που ζχουν να κάνουν κυρίωσ με κινοφμενεσ εικόνεσ και τα οποία κατακλφηουν τθν κακθμερινότθτά μασ και αποτελοφν ζνα ςθμαντικό κομμάτι τθσ ςφγχρονθσ ηωισ αλλά και τθσ ςφγχρονθσ τζχνθσ. 4. Δομι εργαςίασ: _ το πρϊτο μζροσ (Ι) αναπτφςςεται το κεωρθτικό πλαίςιο. το πρϊτο κεφάλαιο (1.) ςκιαγραφοφνται οι βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ για τα αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά του παιδιοφ του νθπιαγωγείου και τουσ μθχανιςμοφσ μάκθςθσ ςφμφωνα με τον J.Piaget, J.Bruner και L.Vygotsky. κοπόσ, να δϊςουμε τθν εικόνα του υποκειμζνου, του παιδιοφ ςτο νθπιαγωγείο, και να εντοπίςουμε ςε ποια γνωςτικι φάςθ βρίςκεται και ποιεσ ςτρατθγικζσ μάκθςθσ προτείνονται για αυτι. _το 2 ο κεφάλαιο (2.) παρατίκεται διερεφνθςθ των εμπλεκόμενων εννοιϊν. Δθλαδι, ςτθν ενότθτα 2.1 που αφορά τθν οπτικι αντίλθψθ, γίνεται περιγραφι του τρόπου αντίλθψθσ τθσ εικόνασ από το παιδί και του τρόπου αντίλθψθσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ από το ανκρϊπινο μάτι. τθν ενότθτα 2.2 που αφορά τθν τζχνθ, περιγράφονται κάποιεσ επιλεγμζνεσ εφαρμογζσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ ςτθν τζχνθ και τα κινιματα τθσ τζχνθσ του 20 ου αιϊνα που διαπραγματεφονται τθν κίνθςθ από τον φουτουριςμό μζχρι τθ video-art. τθν Σρίτθ ενότθτα 2.3 αναφζρονται οι ςχζςεισ εικόνασ και παιδιοφ ςτθν θλικία του νθπιαγωγείου. τθν τζταρτθ ενότθτα 2.4 αναπτφςςεται θ ζννοια του εγγραματιςμοφ ςτθν κινοφμενθ εικόνα και τθσ εκπαίδευςθσ ςτθν κινοφμενθ εικόνα. Σζλοσ, ςτθν Πζμπτθ 2.5 ενότθτα αναφζρονται πλθροφορίεσ ςχετικζσ με τον τρόπο ζνταξθσ των νζων τεχνολογιϊν ςτο νθπιαγωγείο 8

10 εφόςον ςιμερα θ κινοφμενθ εικόνα είναι ςυνυφαςμζνθ με τθν ψθφιακι τεχνολογία. _το δεφτερο μζροσ (ΙΙ) γίνεται αναφορά ςτον ςχεδιαςμό των εκπαιδευτικϊν δράςεων και των ςτόχων τουσ και παρατίκεται αναλυτικά το ςϊμα των εκπαιδευτικϊν δράςεων. 9

11 II. Θεωρθτικό πλαίςιο Κεφάλαιο 1 ο. Αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά τθσ προςχολικισ θλικίασ τόχοσ του κεφαλαίου είναι να ςκιαγραφιςει το παιδί προςχολικισ θλικίασ ωσ προσ τθ γνωςτικι του ανάπτυξθ και να δϊςει περιλθπτικά τρεισ βαςικζσ κεωρίεσ μάκθςθσ, τρεισ από τουσ πιο βαςικοφσ ςτακμοφσ τθσ παιδικισ ψυχολογίασ που άλλαξαν τον ρου τθσ παιδαγωγικισ: τισ κεωρίεσ του Jean Piaget, του Jerome Bruner και του Lev Vygotsky. 1.1 Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του J. Piaget _Θ κεωρία του Piaget για τθ γνωςτικι εξζλιξθ εςτιάηει τθν προςοχι τθσ ςτο παιδί που προςπακεί να καταλάβει τον κόςμο, όπωσ κάκε οργανιςμόσ που πρζπει να προςαρμοςτεί ενεργά ςτο περιβάλλον του. Αυτι θ γνωςτικι εξζλιξθ είναι μία ειδικι περίπτωςθ των διαδικαςιϊν προςαρμογισ που διαπερνοφν κάκε βιολογικι φπαρξθ και εξζλιξθ: αφομοίωςθ και ςυμμόρφωςθ. Θ αφομοίωςθ είναι θ ςχζςθ τθσ νζασ πλθροφορίασ προσ τισ προχπάρχουςεσ δομζσ κατανόθςθσ. Δθλαδι θ λειτουργία κατά τθν οποία το άτομο δρϊντασ πάνω ςτα αντικείμενα που το περιβάλουν, με βάςθ προθγοφμενεσ ςυμπεριφορζσ ςχθματιηόμενεσ με τα ίδια ι ανάλογα αντικείμενα, ενςωματϊνει τα αντιλθπτικά δεδομζνα ςτα υπάρχοντα νοθτικά ςχιματα και δομζσ. Θ ςυμμόρφωςθ είναι θ εξζλιξθ των παλιϊν δομϊν ςε νζεσ με τθν εντολι των νζων εξωτερικϊν πλθροφοριϊν ι προβλθμάτων. Αυτά τα δφο μαηί δθμιουργοφν μία ςειρά δομϊν γνϊςθσ, δθλαδι τθν οργάνωςθ ςυςτθμάτων ι «ςταδίων» κανόνων, κατθγοριϊν, διαδικαςιϊν κ.λπ., οι οποίεσ τελικά ςυμποςοφνται ςε ςφνκετουσ, περιεκτικοφσ, ςυναφείσ, ευζλικτουσ και λογικά ακριβείσ τρόπουσ κατανόθςθσ του κόςμου. Ο Piaget είναι ο πρϊτοσ που μίλθςε για οικοδόμθςθ τθσ γνϊςθσ από το ίδιο το άτομο (Cole M. & Cole, R. 2000). _φμφωνα με τον Piaget, οι ρίηεσ τθσ λογικισ πρζπει να αναηθτθκοφν ςε ζνα γενικό ςυντονιςμό ενεργειϊν που ςυμβαίνουν ςε ςυγκεκριμζνα χρονικά ςτάδια, τα οποία είναι κακολικά, λειτουργοφν πάντα με τθν ίδια ταχφτθτα ςε όλουσ, με τθν ίδια ςειρά και ιςχφουν για κάκε παιδί ςε κάκε κοινωνία χωρίσ να λαμβάνεται υπόψθ το κοινωνικό περιβάλλον και θ επίδραςθ που αςκεί αυτό πάνω ςτθ γνωςτικι εξζλιξθ 10

12 του παιδιοφ (Meadows, 1999). Οι απλζσ πράξεισ δθλαδι και οι λειτουργίεσ δεν ςυςςωρεφονται απλϊσ αλλά ςυναρμολογοφνται ζτςι ϊςτε να ςχθματίηουν τισ νοθτικζσ δομζσ. _Σο παιδί του νθπιαγωγείου, ςφμφωνα με τον Piaget, βρίςκεται ςτθν προεννοιολογικι περίοδο ανάπτυξθσ (2 ζωσ 7 ετϊν) και : Μακαίνει να χρθςιμοποιεί τθ γλϊςςα και να αναπαριςτά τα αντικείμενα με εικόνεσ και λζξεισ. Θ ςκζψθ του είναι ακόμα εγωκεντρικι: ζχει δυςκολία να λάβει υπόψθ του τθ γνϊμθ των άλλων. Κατθγοριοποιεί τα αντικείμενα με βάςθ μόνο ζνα χαρακτθριςτικό: Για παράδειγμα, βάηει ςτθν ίδια ομάδα όλουσ τουσ κόκκινουσ κφβουσ ανεξάρτθτα από το ςχιμα ι όλουσ τουσ τετράγωνουσ κφβουσ ανεξάρτθτα από το χρϊμα Ζχει τθν ικανότθτα να αποκεντρϊνει τθν αντίλθψι του και να εςτιάηει τθν προςοχι του ςε περιςςότερα από ζνα χαρακτθριςτικά Θ ςκζψθ του κινείται πάνω ςτο πραγματικό αλλά ζχει τθν ικανότθτα να επινοεί τρόπουσ να ξεφεφγει από το άμεςα αντιλθπτό Αντιλαμβάνεται αλλαγζσ ςτα πράγματα και ςτισ καταςτάςεισ και κατανοεί ςχζςεισ που αναπτφςςονται μεταξφ τουσ Οδθγείται ςταδιακά προσ τθν αφθρθμζνθ ςκζψθ Τπολογίηει αντιλθπτικζσ ςυντεταγμζνεσ και κατευκφνει το βλζμμα του βάςθ ςτρατθγικισ Διαχωρίηει το μζροσ από το όλον 1.2 Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του J. Bruner. _Θ μάκθςθ για τον Bruner είναι μία ενεργόσ διαδικαςία, ςτθν οποία οι μακθτζσ καταςκευάηουν τισ νζεσ ιδζεσ ι τισ ζννοιεσ που βαςίηονται ςτθν τρζχουςα γνϊςθ τουσ. Ο μακθτισ επιλζγει και μεταςχθματίηει τισ πλθροφορίεσ, καταςκευάηει τισ υποκζςεισ και λαμβάνει τισ αποφάςεισ, που ςτθρίηονται ςε μία γνωςτικι δομι για να πράξει ανάλογα. Θ γνωςτικι δομι παρζχει τθ ςθμαςία και τθν οργάνωςθ ςτθν εμπειρία. Σο πρόγραμμα ςπουδϊν πρζπει να οργανωκεί κατά τρόπο ςπειροειδι 11

13 (spiral curriculum), ζτςι ϊςτε ο μακθτισ να χτίηει ςυνεχϊσ επάνω ςτισ γνϊςεισ του(bruner, 1977 από όπου και οι αναφορζσ όλου του κεφαλαίου). _φμφωνα με τον Bruner, ςτο παιδί μποροφν να μεταδοκοφν τα πάντα μζςω ενόσ κατάλλθλου, προσ τισ αντιλθπτικζσ του δυνατότθτεσ τρόπου. Οι εκπαιδευτικοί, πρζπει να ενκαρρφνουν τουσ μακθτζσ να ανακαλφψουν τθ γνϊςθ μόνοι τουσ. Να μεταφράςουν τισ πλθροφορίεσ ςε ζνα ςχιμα κατάλλθλο για τθν τρζχουςα κατάςταςθ κατανόθςθσ του μακθτι μζςα από ζναν ενεργό διάλογο. Τπάρχουν ποικίλοι τρόποι ανακάλυψθσ, όπωσ θ μαιευτικι μζκοδοσ, θ εξερεφνθςθ κάποιων προβλθματικϊν καταςτάςεων, που ςχετίηονται άμεςα με το μακθτι, θ καταςκευι ειδικϊν προβλθμάτων, μζςα από τα οποία μπορεί το παιδί να κατανοιςει κάποιεσ ζννοιεσ και να βγάλει κανόνεσ, κ.ά. Θ ςθμαςία τθσ ανακάλυψθσ δεν εντοπίηεται τόςο ςτο αποτζλεςμά τθσ, όςο ςτθν ίδια τθ διαδικαςία εξερεφνθςθσ. _Ο Bruner επζμενε πολφ ςτο ρόλο τθσ ενεργθτικότθτασ του ατόμου. Πίςτευε πωσ θ μάκθςθ δε μεταδίδεται, αλλά καταςκευάηεται και κατακτάται από τον μακθτι. Θ μάκθςθ απαιτεί εξερεφνθςθ, πειραματιςμό, ανακαταςκευι τθσ γνϊςθσ, ανακάλυψθ. Θ πακθτικι ςτάςθ του μακθτι παρεμποδίηει τισ παραπάνω διαδικαςίεσ και αποτελεί αναςταλτικό παράγοντα τθσ απόκτθςθσ γνϊςθσ. Βζβαια, θ μζκοδοσ τθσ ανακάλυψθσ παρουςιάηει αρκετζσ δυςκολίεσ. Για παράδειγμα, απαιτεί πολφ χρόνο και κάποιεσ ιδιαίτερεσ ικανότθτεσ από τουσ μακθτζσ. _Ακόμα, φαίνεται πικανό ότι, θ αποτελεςματικι διαιςκθτικι ςκζψθ ενκαρρφνεται από τθν ανάπτυξθ τθσ αυτοπεποίκθςθσ και του κάρρουσ ςτον μακθτι. Ζνα πρόςωπο που ςκζφτεται διαιςκθτικά μπορεί ςυχνά να επιτφχει ςωςτζσ λφςεισ, αλλά μπορεί επίςθσ να αποδειχκεί λανκαςμζνοσ όταν κάνει ζλεγχο ι όταν τον ελζγχουν άλλοι. Σζτοια διαιςκθτικι ςκζψθ, επομζνωσ, απαιτεί μια προκυμία να κάνει τίμια λάκθ ςτθν προςπάκεια να λφςει τα προβλιματα. Κάποιοσ που είναι αναςφαλισ, που δεν ζχει εμπιςτοςφνθ ςτον εαυτό του, μπορεί να είναι απρόκυμοσ να διατρζξει τζτοιουσ κινδφνουσ. 12

14 _Κακϊσ προχωρεί προοδευτικά θ μάκθςθ ςε μερικζσ φάςεισ, είναι καλφτερα να αντικαταςτακεί θ εξωτερικι ενίςχυςθ, δθλαδι οι υλικζσ και κοινωνικζσ αμοιβζσ, ο ζπαινοσ, οι βακμοί κ.λ.π. με τα εςωτερικά κίνθτρα, δθλαδι επικυμία και κζλθςθ για τθ μάκθςθ αυτι κακεαυτι. _Ο Bruner υποςτθρίηει ότι θ αποτελεςματικότθτα του ανακαλυπτικοφ τρόπου μάκθςθσ εξαρτάται από πολλοφσ ατομικοφσ παράγοντεσ, όπωσ: θ ςτάςθ και θ ετοιμότθτα για μάκθςθ τα κίνθτρα, θ κζλθςθ για μάκθςθ αποτελεί ενδογενζσ κίνθτρο, που θ πθγι και θ ανταμοιβι του εμπεριζχονται ςτθν ίδια τθ δραςτθριότθτα που το υποκινεί. Σο άτομο μακαίνει μόνο όταν ενεργοποιοφνται τα εςωτερικά κίνθτρά του. οι γενικζσ νοθτικζσ ικανότθτεσ θ κατοχι γνωςτικϊν ςτρατθγικϊν για επίλυςθ προβλθμάτων ο τρόποσ που είναι οργανωμζνεσ οι πλθροφορίεσ ςτθ γνωςτικι δομι του ατόμου δθλαδι Θ διαδικαςία μάκθςθσ κατά τον Bruner ακολουκεί τθν εξισ πορεία: Ο μακθτισ χειρίηεται και επεξεργάηεται απευκείασ τα διάφορα υλικά ανακαλφπτει κάποιεσ κανονικότθτεσ και πρότυπα, ςυνδυάηει τισ εμπειρίεσ του από τον εξωτερικό κόςμο με κάποια μοντζλα ι πρότυπα, που ζχει ςτο μυαλό του Οι υπάρχουςεσ ιδζεσ και αντιλιψεισ του αναδιοργανϊνονται ϊςτε να προςαρμοςκοφν και να ςυμμορφωκοφν με τισ καταςτάςεισ τθσ φυςικισ εμπειρίασ _Ο Bruner παρατιρθςε ότι θ ςκζψθ και το αντικείμενο τθσ ςκζψθσ των παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ τείνουν να ταυτίηονται. Ωςτόςο, κατά τθ διάρκεια τθσ εκπαίδευςθσ μακαίνουν να διαχωρίηουν τθ λζξθ από το αντικείμενο, ςυνειδθτοποιϊντασ παράλλθλα τθ διαφορετικότθτα του ατόμου και τθσ άποψθσ του. 13

15 1.3 Βαςικζσ κεωρθτικζσ κζςεισ του L. Vygotsky Ο Vygotsky τόνιςε τθν προτεραιότθτα τθσ εκπαιδευτικισ παρζμβαςθσ ζναντι τθσ εξζλιξθσ. Θ νοθμοςφνθ είναι προϊόν των αλλθλεπιδράςεων του ατόμου και του υλικοφ κόςμου, ςυγκροτοφμενθ ςτα πλαίςια ςυνεχϊν και δυναμικϊν διαδικαςιϊν από το κοινωνικό και πολιτιςμικό περιβάλλον. Για τον Vygotsky, οι κοινωνικζσ αλλθλεπιδράςεισ ζχουν ζνα πολφ ςπουδαίο ρόλο να παίξουν ςτθ μάκθςθ. Σο δυναμικό ενόσ παιδιοφ για τθ μάκθςθ αποκαλφπτεται και ςυχνά εμφανίηεται ςτισ αλλθλεπιδράςεισ με αυτοφσ που μποροφν να κάνουν καλφτερα αυτό που ζνα παιδί μακαίνει τϊρα (Cole M. & Cole, R. S. 2000). Σο κεμζλιο τθσ μάκθςθσ και τθσ γνϊςθσ είναι θ επιτυχία που πραγματϊνεται μζςα από ςυνεργαςίεσ. Θ βάςθ μιασ τζτοιασ επιτυχίασ είναι θ γλϊςςα και θ επικοινωνία. Μζςω του λόγου τόςο του εςωτερικοφ λόγου όςο και τθσ επικοινωνίασ με τουσ άλλουσ, τα παιδιά αρχίηουν να οργανϊνουν τισ εμπειρίεσ τουσ ςε ςκζψθ. Θ εμπειρία τθσ ζκφραςθσ, του ςχθματιςμοφ ιδεϊν μζςα από διάφορα μζςα ζκφραςθσ και ςυνεργαςία, βοθκά ςτθν ανάπτυξθ κριτικισ ςτάςθ ωσ προσ τθ γνϊςθ και τισ ζννοιεσ. Χαρακτθριςτικζσ φράςεισ του Vygotsky: Σα παιδιά λφνουν προβλιματα με τθ βοικεια του λόγου, όπωσ επίςθσ και με τα μάτια τουσ και με τα χζρια τουσ, Οτιδιποτε μπορεί το παιδί να κάνει ςιμερα ςε ςυνεργαςία με κάποιον άλλο, κα μπορεί να κάνει αφριο από μόνο του, Θ ανκρϊπινθ ανάπτυξθ είναι από τθ φφςθ τθσ κοινωνικι, Σα παιδιά επωφελοφνται πολφ και μακαίνουν καλφτερα όταν παίρνουν μζροσ ςε ομαδικζσ δραςτθριότθτεσ και ςε ςυηθτιςεισ με άλλουσ ανκρϊπουσ ( Vygotsky, 1962). Άρα: _ Σο παιδί μπορεί να κατανοιςει τα πάντα μζςα από ζνα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που είναι εντόσ των αντιλθπτικϊν του δυνατοτιτων. Είναι ςε κζςθ να ξεδιπλϊςει τα χαρακτθριςτικά τθσ εικόνασ και να αντιλθφκεί τισ διαςτάςεισ τόςο ςχθματικά όςο και κεματικά και με τθ ςυμβολι του ενιλικα να εξελίξει τθν αντίλθψι του και ςυμβολικά. Εκδθλϊνει ενδιαφζρον για τα αναπαριςτϊμενα, τισ δραςτθριότθτεσ και τισ ςχζςεισ που αναπτφςςονται. Κατανοεί τισ μεταβολζσ ςτα μεγζκθ και τθν προοπτικι και αποκτά τθν ικανότθτα κατανομισ τθσ προςοχισ του ςε περιςςότερεσ 14

16 λεπτομζρειεσ. Αντιλαμβάνεται τθν ζννοια τθσ αφαίρεςθσ και μπορεί να ςυμπλθρϊςει ςτοιχεία ι να προβλζψει τθν επόμενθ κίνθςθ ςτθ δράςθ. Και όπωσ αναφζρει ο Π.Αςωνίτθσ (2001: 35) «θ αντίλθψθ του παιδιοφ χαρακτθρίηεται από κακολικότθτα ςτθ ςφλλθψθ των παραςτάςεων, για το λόγο αυτόν μια εικόνα κα προκαλζςει αλθκινι ςυγκίνθςθ ςτο παιδί όταν κα ζχει ςυγκροτιςει τα επιμζρουσ ςτοιχεία τθσ ςε μια ολικι-ποιοτικι διάρκρωςθ, ς ζνα άρτια δομθμζνο ςφνολο» 15

17 Κεφάλαιο 2. Η ςφγχρονθ τεχνολογία 2.1 Μζςα μετάδοςθσ κινοφμενων εικόνων: Η αντίληψη τησ κίνηςησ _Θ αίςκθςθ ι θ ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ εξαρτάται από τρεισ παράγοντεσ: - τον τρόπο που θ εικόνα προβάλλεται ςτθ γωνία διάκλαςθσ του αμφιβλθςτροειδοφσ του ματιοφ - τθν κίνθςθ του ςϊματοσ του κεατι κυρίωσ τθν κίνθςθ των ματιϊν και του κεφαλιοφ - τον ςυςχετιςμό που κάνει ο εγκζφαλοσ με παλαιότερεσ οπτικζσ εμπειρίεσ Θ εντφπωςθ τθσ κίνθςθσ ενιςχφεται όταν το είδωλο κινθκεί ςτθν πραγματικότθτα ι όταν ο αμφιβλθςτροειδισ ερεκιςτεί από τισ ςτατικζσ εικόνεσ που ακολουκοφν θ μια τθν άλλθ ςε διαδοχι (Frayling, Christopher, Helen Frayling, and Ron van der Meer, 1992). _τισ αρχζσ του 19 ου αιϊνα αρχίηει ο πειραματιςμόσ γφρω από τθν κινοφμενθ εικόνα. Καταςκευάηονται μθχανζσ που κινοφν ςτατικζσ εικόνεσ (ηωοτρόπιο) και παράλλθλα εφευρίςκεται μια χθμικι και φυςικι διεργαςία που κα αναπαράγει τθ φφςθ, θ φωτογραφία και που κα προςπακιςει να ςυλλάβει τθν κίνθςθ ςτθ φφςθ Τι είναι «Μετείκαςμα» Σο γεγονόσ ότι βλζπουμε μαηί τισ δφο εικόνεσ του δίςκου του «Θαυματοςκοπίου» οφείλεται ςτθν ιδιότθτα που ονομάηουμε μετείκαςμα του ματιοφ μασ. Με τον όρο μετείκαςμα, εννοοφμε ότι ο εγκζφαλοσ, διατθρεί τθν εντφπωςθ μιασ εικόνασ για ζνα χρονικό διάςτθμα και ότι αν ςτο ίδιο διάςτθμα δοφμε μια άλλθ εικόνα ο εγκζφαλοσ μασ δεν μπορεί να ξεχωρίςει τισ δφο εικόνεσ. 16

18 Μια φωτεινι ακτίνα προερχόμενθ από το αντικείμενο εικόνα τθσ μιασ πλευράσ του δίςκου ειςζρχεται ςτο μάτι μασ και φκάνει ςτον αμφιβλθςτροειδι χιτϊνα. Από κει και πζρα μζχρι να φκάςει θ κωδικοποιθμζνθ πλθροφορία ςτον εγκζφαλο και να ερμθνευτεί παρεμβαίνουν βιοχθμικζσ αντιδράςεισ με αποτζλεςμα θ εντφπωςθ να μθν είναι ςτιγμιαία. Με άλλα λόγια θ πρϊτθ εικόνα «αποτυπϊνεται» ςτο χιτϊνα για ζνα δζκατο του δευτερολζπτου (0,1 s) ενϊ θ ίδια θ εικόνα του δίςκου ζχει εξαφανιςτεί.( _Όμωσ, πριν φτάςει θ εικόνα ςτον εγκζφαλο, μια δεφτερθ ακτίνα μπαίνει ςτο μάτι και «αποτυπϊνεται» με τθ ςειρά τθσ ςτον αμφιβλθςτροειδι. Δθλαδι, ςτο χιτϊνα υπάρχουν δφο εικόνεσ και ο εγκζφαλοσ τισ αντιλαμβάνεται ωσ μία. _Αν ςτο παρακάτω καρζ φωτογραφιϊν γίνει ςε μια μθχανι προβολισ διαδοχικι εναλλαγι των εικόνων - φάςεων ανά ίςα χρονικά διαςτιματα (μεγαλφτερα ι ίςα του 0,1 s) τότε το άλογο κα φαίνεται να καλπάηει και θ κίνθςθ κα φαίνεται να είναι ςυνεχισ. 17

19 ( & d=46) Τν 1825 ν Άγγινο γηαηξόο John Ayrton Paris ( ) παξνπζηάδεη ζην Royal College of Physicians έλα «κεραληθό νπηηθό παηρλίδη» ην νπνίν νλνκάζηεθε Thaumatrope (ζαπκαηνηξόπην). (ζύκθσλα κε ηελ wikipedia ππάξρεη θαη ε άπνςε όηη ην κεραληθό νπηηθό παηρλίδη, Θαπκαηνηξόπην, θαηαζθεπάζηεθε από ηνλ Άγγιν Γεσιόγν William Henry Fitton ( ) ζηεξηδόκελνο ζηελ ηδέα ηνπ αζηξνλόκνπ, καζεκαηηθνύ θαη θσηνγξάθνπ John Herschel ( ) ). Με ηελ απιή ζπζθεπή ηνπ ν Paris επεδίσθε λα δώζεη πεηζηηθή επίδεημε κηαο βαζηθήο αξρήο ηεο θπζηνινγίαο ηεο όξαζεο. τθ μια πλευρά ενόσ χάρτινου δίςκου ςχεδίαςε ζνα κλουβί και ςτθν άλλθ ζνα παπαγάλο. Ζδεςε δφο χοντρζσ κλωςτζσ ςτισ άκρεσ. Όταν ο δίςκοσ περιφερόταν γριγορα ο παπαγάλοσ φαινόταν μζςα ςτο κλουβί. 18

20 2.1.3 Μερικοί τρόποι παραγωγήσ κινοφμενησ εικόνασ βάςη του φαινομζνου του μετεικάςματοσ: _Σο Ζωοτρόπιο είναι ζνα οπτικό παιχνίδι που βαςίηεται ςτθν αρχι του 'μετεικάςματοσ' (θ οπτικι εικόνα που καταγράφεται ςτον εγκζφαλο και παραμζνει ορατι μετά τθν παφςθ τθσ αιτίασ που τθν προκάλεςε / persistence of vision) που ζχει ςαν αποτζλεςμα τθν ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ. Πρόκειται για ζναν κφλινδρο, ανοιχτό από πάνω, ςτθριγμζνο ςε κεντρικό άξονα. Ο κφλινδροσ διακζτει ςχιςμζσ, από τισ οποίεσ βλζπει ο κεατισ, ςτατικζσ διαδοχικζσ εικόνεσ ηωγραφιςμζνεσ ςε χαρτί-'λωρίδα'(strip), τοποκετθμζνεσ ςτο εςωτερικό τοίχωμα του κυλίνδρου και χαμθλότερα από τισ ςχιςμζσ. Κακϊσ ο κφλινδροσ κινείται, δθμιουργείται ςτο κεατι θ ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ αφοφ το ανκρϊπινο µάτι δεν μπορεί να ξεχωρίςει δφο διαφορετικζσ εικόνεσ, που προβάλλονται µε διαφορά μικρότερθ του 1/10 του δευτερολζπτου(farlex Dictionary on line). _ Σο flipbook είναι ζνα μικρό βιβλιαράκι με ςκίτςα ι φωτογραφίεσ, που αν γυρίςουμε τισ ςελίδεσ του πολφ γριγορα ζχουμε τθν εντφπωςθ τθσ κίνθςθσ, όπωσ ςτα κινοφμενα ςχζδια. Σα flipbooks κακιερϊκθκαν το 1868 από ζναν Άγγλο εκδότθ ο οποίοσ παρατθρϊντασ τισ ςθμειϊςεισ καλλιτεχνϊν παρατιρθςε τα μικρά ςκιτςάκια - μελζτεσ και το αποτζλεςμα που ζχουν με τθν κίνθςθ και κεϊρθςε ότι κα ιταν ζνα καλό προϊόν ςτθν αγορά του παιδικοφ βιβλίου Η εφεφρεςη του κινηματογράφου _ Ο άνκρωποσ πειραματίςτθκε για πολλά χρόνια πάνω ςτθν προςπάκεια απεικόνιςθσ τθσ κίνθςθσ. Καταλυτικισ ςθμαςίασ εφεφρεςθ ςτθν εξζλιξθ τθσ 19

21 τεχνικισ του κινθματογράφου αποτζλεςε θ ανακάλυψθ και διάδοςθ τθσ φωτογραφίασ, ςτα μζςα του 19ου αιϊνα. Μία από τισ πρϊτεσ και ιδιαίτερα ςθμαντικζσ αναλφςεισ τθσ κίνθςθσ με τθ βοικεια φωτογραφικισ μθχανισ, ζγινε περίπου το 1878, όταν ο βρετανόσ φωτογράφοσ Edward Muybridge, ζχοντασ καταφζρει να αναπτφξει μεκόδουσ διαδοχικισ φωτογράφιςθσ, απεικόνιςε τθν κίνθςθ ενόσ αλόγου, αποδεικνφοντασ τότε, πωσ κατά τθ διάρκεια του καλπαςμοφ του υπάρχουν ςτιγμζσ που τα πόδια του δεν ζχουν επαφι με το ζδαφοσ. Σθν ίδια περίπου εποχι, ο Γάλλοσ φυςιολόγοσ Ετιζν Ηυλ Μαρζ (Etienne-Jules Marey) εφευρίςκει μία φωτογραφικι μθχανι ςε ςχιμα ντουφεκιοφ, που μποροφςε να καταγράψει 12 καρζ ςε ζνα δευτερόλεπτο. Σο 1895, οι αδελφοί Λιμιζρ καταςκεφαςαν τθν πρϊτθ κινθματογραφικι μθχανι λιψθσ και προβολισ και μια πατζντα καταχωρθμζνθ για τθν εφεφρεςθ τουσ με το όνομα «Κινθματογράφοσ» (Cinematographe). Σον κινθματογράφο αποτελοφςε μία φορθτι κινθματογραφικι μθχανι, λιψεωσ, εκτφπωςθσ και προβολισ του φιλμ, που εμφάνιηε ςε οκόνθ εικόνεσ με ρυκμό 16 καρζ ανά δευτερόλεπτο. Οι πρϊτεσ κινθματογραφικζσ ταινίεσ ιταν μικρισ διάρκειασ, παρουςιάηοντασ ςυνικωσ ςτατικά, μία ςκθνι τθσ κακθμερινότθτασ, ιταν αςπρόμαυρεσ και χωρίσ ιχο. ( CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82) _Οι πρϊτεσ ζγχρωμεσ ταινίεσ εμφανίςτθκαν ςχεδόν τθν ίδια εποχι με τισ πρϊτεσ ομιλοφςεσ. Μετά το 1927, οπότε και για τθν ειςαγωγι ιχου απαιτικθκε θ υιοκζτθςθ ενόσ ςτακεροφ ρυκμοφ προβολισ, που ορίςτθκε ςτα 24 καρζ ανά δευτερόλεπτο, άρχιςαν οι πρϊτεσ ςυςτθματικζσ προςπάκειεσ για τθν προςκικθ χρϊματοσ. Ο ζγχρωμοσ κινθματογράφοσ επικράτθςε τθ δεκαετία του 1960 όμωσ χάρθ ςτθν ανάπτυξθ τθσ ςχετικισ τεχνολογίασ. ( %CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82) Η εφεφρεςη τησ τηλεόραςησ _Θ ιδζα για τθ γζννθςθ τθσ τθλεόραςθσ προζκυψε από τθ λειτουργία του τθλζγραφου. Ο τθλζγραφοσ μετζδιδε ςυνδυαςμοφσ κωδικοποιθμζνων λζξεων και 20

22 γραμμάτων δια μζςου των θλεκτρικϊν παλμϊν κατά μικοσ των καλωδίων. Πάνω ςε αυτι τθν ιδζα ςτθρίχτθκε θ δθμιουργία τθσ τθλεόραςθσ, με τθ ςκζψθ ότι το φωσ κα μποροφςε να μετατραπεί ςε θλεκτρικοφσ παλμοφσ που κα μεταβιβάηονταν ςε απόςταςθ με τθν επαναφορά τουσ ςε φωσ. _Όταν επιτεφχκθκε θ μετατροπι τθσ φωτεινισ ροισ, που εκπζμπεται από τα διάφορα ςθμεία μιασ εικόνασ, ςε θλεκτρομαγνθτικά ςιματα, κατάφεραν για πρϊτθ φορά να μεταβιβάςουν κινοφμενεσ εικόνεσ ςε απόςταςθ. Σο 1879, ο Γάλλοσ Senlek διατφπωςε τθ κεμελιϊδθ αρχι τθσ διαδοχικισ μετάδοςθσ των ςτοιχείων τθσ εικόνασ. Θ ςυςκευι αυτι είχε μόνο ζνα καλϊδιο, με το οποίο μεταδίδονταν διαδοχικά όλα τα τμιματα τθσ εικόνασ, ςε 0,1 δευτερόλεπτα. Ζτςι ο κεατισ είχε τθν εντφπωςθ τθσ ςυνεχοφσ προβολισ τθσ εικόνασ. (Εργαςτιριο εφαρμογϊν πλθροφορικισ ςτα ΜΜΕ ΑΠΘ 2005) _Σο 1884, ο Paul Nipkow, με αφορμι το τθλζφωνο του A.Bell, επινόθςε το 1876 το πρϊτο θλεκτρομαγνθτικό ςφςτθμα λιψθσ εικόνασ. Θ διάταξθ περιςτρεφόμενων δίςκων με μικρζσ τρφπεσ επζτρεπε ς ζνα φωτοκφτταρο να βλζπει διαδοχικά τθ φωτεινότθτα των ςθμείων τθσ εικόνασ. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχανόταν θ μετατροπι τθσ φωτεινότθτασ του κάκε ςθμείου ςε θλεκτρικό ςιμα. Θ αντίςτροφθ διαδικαςία εφαρμογισ του θλεκτρικοφ ςιματοσ ςε μία λυχνία τθσ οποίασ θ φωτεινότθτα ιταν ανάλογθ του ςιματοσ επζτρεπε τθν αναπαραγωγι τθσ εικόνασ(mary Bellis 1997). _Σο 1907, ο ρϊςοσ φυςικόσ Boris Rosing πρότεινε μια θλεκτρονικι προβολι για τθν ανάλυςθ και λιψθ τθσ εικόνασ. Σο 1924, ο Vladimir Zworykin, μακθτισ του Boris Rosing, επζδειξε ζναν τθλεοπτικό δζκτθ που χρθςιμοποιοφςε ζναν κακοδικό ςωλινα με θλεκτροςτατικι και θλεκτρομαγνθτικι απόκλιςθ τθσ δζςμθσ των θλεκτρονίων. Ο Zworykin καταςκεφαςε τθν πρϊτθ ςυςκευι θλεκτρονικισ ανάλυςθσ τθσ εικόνασ, το ονομαηόμενο εικονοςκόπιο. Ζτςι, θ μζκοδοσ για τθν καλφτερθ ανάλυςθ τθσ εικόνασ, υλοποιικθκε τεχνικά από τον Zworykin το 1928 ςτισ ΘΠΑ. Σο εικονοςκόπιο του Zworykin αποτελείται από ζνα ςωλινα κενοφ, μζςα ςτον οποίο βρίςκεται μια οκόνθ, ςκεπαςμζνθ με ςταγονίδια μεταλλικοφ κεςίου. Θ τθλεόραςθ αυτοφ του τφπου, θ κακοδικι τθλεόραςθ, εμφανίςτθκε ςτο προςκινιο λίγα χρόνια 21

23 πριν τον Β Παγκόςμιο Πόλεμο και ο Vladimir Zworykin είναι αυτόσ που ανζπτυξε τθν εμπορικι μετάδοςθ τθλεοπτικοφ προγράμματοσ(εργαςτιριο εφαρμογϊν πλθροφορικισ ςτα ΜΜΕ ΑΠΘ 2005). _Θ τθλεόραςθ γίνεται περιςςότερο δθμοφιλισ μετά το τζλοσ του Βϋ Παγκοςμίου Πολζμου κυρίωσ τθ δεκαετία του 50 ςτισ ΘΠΑ, Γερμανία και Αγγλία. τθν Αγγλία για παράδειγμα, το BBC ξανάρχιςε να εκπζμπει τθλεοπτικό ςιμα μετά τον πόλεμο το 1946 και τρία χρόνια αργότερα καταςκεφαςε με εξαιρετικι επιτυχία ζναν πάρα πολφ ιςχυρό ςτακμό αναμετάδοςθσ ανά τθν υδρόγειο. Μαηί με τθν ολοκλιρωςθ των οκτϊ επιπλζον ςτακμϊν αναμετάδοςθσ το ζτοσ 1952, κακίςταται δυνατι θ παρακολοφκθςθ του ραδιοτθλεοπτικοφ προγράμματοσ από ζνα ποςοςτό του πλθκυςμοφ, το οποίο αγγίηει το 80%, ςτο Θνωμζνο Βαςίλειο. Σθ δεκαετία του 60 ξεκινά ζνασ εκτεταμζνοσ διάλογοσ γφρω από το ρόλο τθσ τθλεόραςθσ ωσ μζςο μαηικισ επικοινωνίασ, το ποςοςτό επιτυχίασ τθσ ωσ τζτοιο και τισ κετικζσ και αρνθτικζσ τθσ επιδράςεισ, που κρατάει μζχρι τισ μζρεσ μασ Τα κινοφμενα ςχζδια _Animation είναι θ ταχεία προβολι μιασ ςειράσ από εικόνεσ (διςδιάςτατθσ ι τριςδιάςτατθσ μακζτασ) ι κζςεων ενόσ μοντζλου ζτςι ϊςτε να δθμιουργείται θ ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ. Είναι μια οπτικι οφκαλμαπάτθ τθσ κίνθςθσ και αυτό ςυμβαίνει εξ αιτίασ του φαινομζνου διατιρθςθσ τθσ εικόνασ ςτο μάτι, δθλαδι του φαινομζνου του μετεικάςματοσ που αναφζρκθκε ςε προθγοφμενθ ςελίδα. Κίνθςθ μπορεί να δθμιουργθκεί και να παρουςιαςτεί με πολλοφσ τρόπουσ. Θ πιο διαδεδομζνθ μζκοδοσ απεικόνιςθσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ αποτελείται από ζνα πρόγραμμα βίντεο ι κινουμζνου ςχζδιο ( _Ο όροσ κόμικ, ωσ χιουμοριςτικά ςχζδια, δθμιουργικθκε το 1843 όταν χρθςιμοποιικθκε για να περιγράψει τα ςκίτςα από τον καλλιτζχνθ John Leech. Από 1754, ο Benjamin Franklin δθμιοφργθςε το ςχζδιο ενόσ φιδιοφ με τον τίτλο "ενϊνει, ι πεκαίνει" για να ενκαρρφνει τθν ενότθτα μεταξφ των αποικιϊν πριν από το γαλλικό και ινδικό πόλεμο. Θ χριςθ των εκδοτικϊν κόμιξ για να προωκιςει ζνα ςυγκεκριμζνο μινυμα δθμιουργικθκε ςτο πρόωρο 1700s. Strip, δθλαδι διαδοχικά 22

24 κόμικ που δείχνουν τθν εξζλιξθ μιασ ιςτορίασ ( _Σα κόμιξ πρωτο-χρθςιμοποιικθκαν για να προωκιςουν τθν πολιτικι ι κοινωνικι ςυνειδθτοποίθςθ, δεδομζνου ότι κα απευκφνονταν ςτουσ ανκρϊπουσ όλων των επιπζδων εκπαίδευςθσ. Σα χιουμοριςτικά ςκίτςα/οι γελοιογραφίεσ διαφζρουν από τα κόμιξ φιμωμάτων τθσ ίδιασ εποχισ ωσ προσ το μικοσ τουσ. Σο κόμικ αφθγείται μια ιςτορία ςε μία ςειρά εικόνων με το κείμενο να ςυνδζεται με τα πρόςωπα μζςα ςε φυςαλίδεσ ι με γενικοφσ τίτλουσ των εικόνων, ενϊ οι γελοιογραφίεσ κατά κανόνα είναι ζνα μόνο ςκίτςο. Σο επόμενο βιμα ςτθν εξζλιξθ των κόμιξ κα είναι θ ταινία κινοφμενων ςχεδίων, που γίνεται από τον Walt Disney. _τισ περιςςότερεσ ταινίεσ κινουμζνων ςχεδίων του 20οφ αιϊνα χρθςιμοποιικθκε θ παραδοςιακά θ τεχνικι τθσ απόδοςθσ τθσ κίνθςθσ με τθ βοικεια του ςχεδίου. Κάκε ξεχωριςτό καρζ μιασ ταινίασ φτιαγμζνθσ με τθν παραδοςιακι τεχνικι, είναι μια φωτογραφία ι ζνα ςχζδιο, ςχεδιαςμζνο πάνω ςε ζνα χαρτί. Για να δθμιουργθκεί θ ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ, κάκε ςχζδιο διαφζρει ελάχιςτα από το προθγοφμενο, ζτςι ϊςτε ςε μια ςειρά διαδοχικϊν καρζ να ολοκλθρϊνεται μια κίνθςθ. Σα ςχζδια των animator αποτυπϊνονται ςε μια διαφανι διαφάνεια εκτφπωςθσ που τθν ονομάηουνε cel, θ οποία γεμίηεται με μπογιζσ προςδιοριςμζνου χρωματιςμοφ και τόνων από τθν πίςω πλευρά του ςχεδίου. Οι ολοκλθρωμζνεσ διαφάνειεσ των χαρακτιρων φωτογραφίηονται μία-προσ-μία ςε φιλμ κινοφμενθσ εικόνασ με μια ραμφοειδι κάμερα, μπροςτά από ζνα ηωγραφιςμζνο φόντο. _Θ παραδοςιακι μζκοδοσ τθσ διαφάνειασ είναι πια ξεπεραςμζνθ από τισ αρχζσ του 21ου αιϊνα. ιμερα, τα ςχζδια των δθμιουργϊν και τα φόντα ςαρϊνονται ι ηωγραφίηονται απευκείασ ςε ζνα υπολογιςτικό ςφςτθμα. Χρθςιμοποιοφνται διάφορα λογιςμικά προγραμμάτων για τον χρωματιςμό των ςχεδίων και για τθν προςομοίωςθ των κινιςεων και των εφζ ςτθν κάμερα. Σο τελικό κομμάτι τθσ διαδικαςίασ είναι θ εξαγωγι ςε κάποιο από τα μεταφορικά μζςα, από το παραδοςιακό φιλμ των 35 mm μζχρι το ψθφιακό βίντεο ( 23

25 2.2.1 Τζχνη και κίνηςη _Θ αποτφπωςθ τθσ κίνθςθσ ςτο χϊρο και ςτο χρόνο, είναι ζνα ηιτθμα που απαςχολεί τον άνκρωπο από τα αρχαία χρόνια. Καλλιτζχνεσ ςτθν αρχαία Αίγυπτο για να αποτυπϊςουν το πζραςμα του χρόνου χρθςιμοποιοφςαν ηωγραφικά ςπιράλ δθλαδι ςυνεχιηόμενεσ εικόνεσ θ μία κάτω από τθν άλλθ. τθν αρχαία Ελλάδα θ αποτφπωςθ τθσ κίνθςθσ γινόταν μζςα από τθ ςτάςθ του ςϊματοσ των εικονιηόμενων προςϊπων (βλζπε παράςταςθ ακοντιςτι πιο κάτω _1). τον Μεςαίωνα, οι ηωγράφοι για να αφθγθκοφν μια ιςτορία, ςυνικιηαν να παρακζτουν τισ εικόνεσ τθ μια μετά τθν άλλθ, παρουςιάηοντασ το πριν και το μετά. The St Olav frontal Οι πρωτοχριςτιανοί καλλιτζχνεσ χρθςιμοποίθςαν τελάρα δίπτυχα ι τρίπτυχα για να αποτυπϊςουν εικονικά τα κθρφγματα ςε εικόνεσ για να είναι «αναγνϊςιμα» ςτουσ αναλφάβθτουσ πιςτοφσ. Θ οπτικι αναπαράςταςθ μιασ ιςτορίασ, θ ςειρογραφία, αποτζλεςε εργαλείο για πολλοφσ μετζπειτα καλλιτζχνεσ που εξζλιξαν τθν αφιγθςθ των εικόνων. Θ κίνθςθ, ςτα λατινικά motion ςθμαίνει παράλλθλα κίνθςθ αλλά και ςυναίςκθμα. το «ναό» του Ιταλοφ ηωγράφου Λομάτςο, θ κίνθςθ καλφπτει τόςο τθν ζννοια τθσ κίνθςθσ όςο και τθσ ςυγκίνθςθσ. φμφωνα με τον Λομάτςο, οι καλλιτζχνεσ πρζπει να μελετοφν και τθν κίνθςθ και τθν ζκφραςθ των ςυναιςκθμάτων διότι τα ςυναιςκιματα γνωςτοποιοφνται από τισ κινιςεισ του ςϊματοσ. (Frayling, Christopher, Helen Frayling, and Ron van der Meer, 1992) _Θ κίνθςθ ςτθ ηωγραφικι και τθ γλυπτικι δεν μπορεί να αποτελζςει μια πραγματικι πράξθ. Θ αλλαγι κζςθσ και ςτάςεισ υπονοείται. Οι καλλιτζχνεσ χρθςιμοποιοφν διάφορα 24

26 εργαλεία ςτθν προςπάκειά τουσ να αποτυπϊςουν τθν κίνθςθ όπωσ γραμμζσ, ςχιματα, φόρμεσ και υφζσ ϊςτε να παρακινιςουν το μάτι του κεατι να κινθκεί πάνω ςτο ζργο( Ζτςι θ γραμμι ςτθν εικονιςτικι αφιγθςθ αιχμαλωτίηει το μάτι που τθν ακολουκεί ενϊ οι καμπφλεσ δθμιουργοφν τθν αίςκθςθ του χάουσ και το μάτι δεν «ςτζκετε» ςε ςυγκεκριμζνο ςθμείο αλλά κινείται ςτθν επιφάνεια (βλζπε τθν κίνθςθ των ςφννεφων ςτο ζργο του Van Gogh, ζργο _4 & Henry Matisse _5). Ο Boccioni Ιταλόσ Φουτουριςτισ ςτο γλυπτό του (βλζπε παρακάτω _6) δεν προςπακεί να αναπαραςτιςει τθν κίνθςθ αλλά τθ δφναμθ τθσ κίνθςθσ, δίνοντασ μορφι ςτο κενό που αφινει θ φιγοφρα ςτο χϊρο προχωρϊντασ μζςα ςε αυτόν. Ανάλογα και Marcel Duchamp ςτο ζργο του Γυμνό που κατεβαίνει τισ ςκάλεσ (βλζπε παρακάτω_7) αναπαριςτά τθν κίνθςθ, απεικονίηοντασ μια αλλθλουχία κινιςεων με δυναμικζσ γραμζσ που ςτθν προζκταςι τουσ δείχνουν τθν επόμενθ ςτάςθ του υποκειμζνου. (Frayling, Christopher, Helen Frayling, and Ron van der Meer, 1992). Χαρακτθριςτικά παραδείγματα απόδοςθσ τθσ κίνθςθσ ςτθν παραςτατικι ηωγραφικι και ςτθ γλυπτικι τζχνθ: _ 1 Παράςταςθ ακοντιςτι κατά τθ ςτιγμι τθσ ρίψθσ του ακοντίου ςε ερυκρόμορφθ οινοχόθ των μζςων του 5ου αι. π.χ. (Ν. Γιαλοφρθσ κ. ά. «Οι Ολυμπιακοί Αγϊνεσ ςτθν Αρχαία Ελλάδα». Εκδοτικι Ακθνϊν). _2 Adriaen de Vries , Juggling Man ( , Μπροφντηοσ, 77 x 51.8 x 21.9 εκ., J. Paul Getty Museum. _3 Francisco de Goya y Lucientes (Ιςπανία, ), The Forge, ανάμεςα 1815 και 1820, λάδι ςε καμβά, x εκ., Frick Collection, Νζα Τόρκθ. 25

27 _4 Vincent van Gogh (Ολλανδία, ), The Starry Night, Ιοφνιοσ 1889, λάδι ςε καμβά, 72 x 92 εκ., Museum of Modern Art. _5 Henri Matisse ( ), Χορόσ (πρϊτθ εκδοχι), 1909, λάδι ςε καμβά, x εκ., Museum of Modern Art. _6 Umberto Boccioni ( ), Μνλαδηθέο Μνξθέο Σπλέρεηαο ζην Χώξν, 1913, Μπξνύληδνο, x 87.6 x 36.8 cm, Tate Gallery. _7 Marcel Duchamp ( ), Γυμνό που κατεβαίνει τισ ςκάλεσ( ), λάδι ςε καμβά, 58 x 35 in., Philadelphia Museum of Art. ( 26

28 2.2.2 Μερικά από τα κινήματα, τα μζςα & τισ τάςεισ ςτην τζχνη που διαπραγματεφονται την κίνηςη. α. προςπάθεια αιχμαλϊτιςησ τησ κίνηςησ Φουτουριςμόσ: τθν Ιταλία, , μια ομάδα καλλιτεχνϊν αποφαςίηει να απορρίψει τθν ακαδθμαϊκι τζχνθ και να καταςτρζψει τθν λαγνεία του παρελκόντοσ. Ο φουτουριςμόσ εφαρμόηεται ωσ λογοτεχνικό αλλά και εικαςτικό κίνθμα, το οποίο δοξάηει τον κόςμο του ςιμερα που μεταμορφϊνεται από τθν επιςτιμθ. τόχοσ των φουτουριςτϊν ιταν θ αποτφπωςθ τθσ κίνθςθσ, του δυναμιςμοφ, τθσ θλεκτρικισ ενζργειασ. Οι φουτουριςτικζσ φόρμεσ ςυντίκενται μζςω δυναμικϊν γραμμϊν, ενϊ θ κίνθςθ αναλφεται και αποδίδεται με διαδοχικζσ γραμμζσ πάνω ςτον καμβά. Γίνεται μια προςπάκεια αποτφπωςθσ διαδοχικϊν φάςεων τθσ κίνθςθσ όπωσ αυτζσ κα μποροφςαν δυνθτικά να αποτυπωκοφν ςτθν ίδια φωτογραφικι πλάκα. Επίςθσ, ςθμαντικι ζμπνευςθ για τουσ φουτουριςτζσ πζρα από τθν εικαςτικι αναπαράςταςθ τθσ κίνθςθσ, αποτελεί ο ιχοσ-κόρυβοσ. Εκπρόςωποι:Boccioni, Carra, Marinnti, Russolo (Χαραλαμπίδθσ Α. 1995). Carlo Carrà,Funeral of the Anarchist Galli), 1911, λάδι ςε καμβά, x 259.1εκ., Museum of Modern Art, NY. β. ψευδαιςθητικά παιχνίδια Op Art: _Ο όροσ οπτικι τζχνθ χρθςιμοποιείται για να χαρακτθρίςει εκείνα τα ζργα που διερευνοφν και αξιοποιοφν το ςτοιχείο τθσ οπτικισ οφκαλμαπάτθσ μζςα από ςχζςεισ χρωματικισ ι άλλθσ αμφιςθμίασ. Σο κίνθμα τθσ Op Art εμφανίηεται το Βαςικό χαρακτθριςτικό του κινιματοσ είναι θ προςπάκεια ανάδειξθσ τθσ 27

29 κίνθςθσ πάνω ςε μια επιφάνεια. Θ κίνθςθ ςτα ζργα προκαλείται αλλά δεν είναι πραγματικι. Σα ζργα τθσ Op Art ζχουν τθν ικανότθτα να προκαλοφν ςτον κεατι αιςκθτθριακζσ αντιδράςεισ. Εικόνεσ και αιςκιςεισ, είτε ςτθ δραςτικι φυςικι δομι του ματιοφ, είτε ςτον εγκζφαλο του κεατι. Πρόκειται δθλαδι, για τθν φυςιολογικι αλλά και ψυχολογικι ψευδαίςκθςθ τθσ κίνθςθσ, θ οποία δθμιουργείται ςτον κεατι χωρίσ να κινείται ςτθν πραγματικότθτα το ζργο αλλά και χωρίσ να χρειάηεται να κινθκεί και ο κεατισ. Θ ψευδαίςκθςθ προκαλείται με τθν αξιοποίθςθ τθσ ικανότθτασ του κεατι να ςχθματίηει εικόνεσ ςτο μυαλό του βάςθ προθγοφμενων εμπειριϊν ι μζςω τθσ ενεργοποίθςθσ τθσ φανταςίασ. τθν περίπτωςθ τθσ Op Art, θ ψευδαίςκθςθ που επιδιϊκεται αποτελεί αμφιςβιτθςθ των φυςικϊν οπτικϊν διαδικαςιϊν ςτα οπτικά φαινόμενα. _Ώκθςθ ςτθ εξζλιξθ τθσ Op Art ζδωςαν ο J.Albers και ο V. Vasarely. Ο J.Albers με τθ κεωρία του για τθ ςχετικότθτα και τθν αςτάκεια του χρϊματοσ και του τόνου και ο V. Vasarely, με τισ οπτικζσ αμφιςθμίεσ και τον οπτικό αποπροςανατολιςμό μζςω ρυκμικϊν μοτίβων και γεωμετρικϊν προτφπων. Εκπρόςωποι: Victor Vasarely, Carlos Cruz-Diez, Maurits Cornelis Escher, Bridget Reilly. (Αλσηάηε ζρνιή θαιώλ ηερλώλ Παξηζηνύ 1989, Jasia Reichardt ζε Σηάγθν Ν. 2005) Victor Vasarely, Μπλε- Κόκκινο, 1983, μεταξοτυπία, από ζκδοςθ, 58.5 x 58.5 εκ. γ. Το ζργο κινείται Κινθτικι τζχνθ: _Κινθτικι είναι θ τζχνθ που εμπεριζχει το ςτοιχείο τθσ κίνθςθσ. Θ Κινθτικι τζχνθ δεν πραγματεφεται τον τρόπο αναπαράςταςθσ ι αποτφπωςθσ τθσ κίνθςθσ αλλά τθν ίδια τθν κίνθςθ, τθν οποία εντάςςει ωσ αναπόςπαςτο ςτοιχείο του κάκε ζργου. _Ο χϊροσ τθσ τζχνθσ αρχίηει και χρθςιμοποιεί τον όρο «κινθτικόσ» από το 1955 όταν άρχιςαν να παρουςιάηονται και εκκζςεισ με κζμα τθν κίνθςθ, τισ μεκόδουσ προγραμματιςμοφ και τθ μακθματικι εφαρμογι τθσ οπτικισ τζχνθσ, τθν κίνθςθ και 28

30 το φωσ και τθν κινθτικι γλυπτικι. Θ κινθτικι τζχνθ ειςάγει τθν κίνθςθ με τθν ζννοια του χρονοδυναμιςμοφ ωσ νζο ςτοιχείο ςτθν «παλζτα» του καλλιτζχνθ. Ο καλλιτζχνθσ λειτουργεί και ωσ μθχανικόσ, καταςκευάηοντασ μθχανζσ που κινοφνται είτε χειροκίνθτα είτε μθχανικά (mobiles, παιχνίδια φωτόσ). Οι τρεισ ςυνιςτϊςεσ που ορίηουν τθν κινθτικι τζχνθ είναι θ ζρευνα τθσ κίνθςθσ από τον καλλιτζχνθ, θ παρζμβαςθ του κεατι και θ διαφάνεια των υλικϊν. Θ κίνθςθ, ςε όλεσ τισ καταςκευζσ είναι θ αφορμι για ζρευνα τθσ κινθτικισ. Σα μθχανικά μζςα με τθν κίνθςθ που προκαλοφν και μεταςχθματίηουν το υλικό ςε κάτι νζο. τθν Κινθτικι τζχνθ, τα ζργα πρζπει να προκαλοφν μια ιδιαιτζρου τφπου εντφπωςθ ςτον κεατι που δεν ςυνδζεται απαραίτθτα με τθν ίδια τθν κίνθςθ του ζργου. Αυτι θ εντφπωςθ μπορεί να παράγεται από τθν κίνθςθ του κεατι μπροςτά από το ζργο ι από τον τρόπο που ο κεατισ το μεταχειρίηεται. Τπάρχουν δε περιπτϊςεισ που δεν κινείται οφτε το ζργο, οφτε ο κεατισ. (Ανωτάτθ ςχολι καλϊν τεχνϊν Παριςιοφ 1989). _Σα πρϊτα ζργα Κινθτικισ τζχνθσ γεννικθκαν ςτθ Ρωςία ςτα χρόνια τθσ Ρωςικισ Πρωτοπορίασ από τον Tatlin, τον Rodchenko, τον Gabo και Pevsner. Σο επόμενο ςθμαντικό βιμα ζγινε από τον László Moholy-Nagy, ο οποίοσ ανζδειξε τθ ςθμαςία του φωτόσ ςε μια κινθτικι καταςκευι και τθ ςθμαςία τθσ ςυμμετοχισ του κεατι ωσ κοινωνοφ του ζργου του. Άλλα ςθμαντικά ονόματα ςτθν Κινθτικι τζχνθ είναι αυτό του Calder που αναφζρκθκε παραπάνω, του Jesus Rafael Soto κα. (Cyril Barrett ζε Σηάγθν Ν. 2005) _Τα Mobiles Εληάζζνληαη ηελ θαηεγνξία ησλ θηλεηηθώλ γιππηώλ, θαζώο ελζσκαηώλνπλ ζηνηρεία κηαο θίλεζεο από πνύ ελεξγνπνηήηαη από θπζηθή εμσηεξηθή θίλεζε. Ωο όξνο, πξώην-ρξεζηκνπνηήζεθε από ηνλ Marcel Duchamp ην 1932 κε ζθνπό λα πεξηγξάςεη ηα έξγα ηνπ Alexander Calder. Απηό πνπ έθαλε ηα γιππηά ηνπ Calder μερσξηζηά, ήηαλ όηη ε θίλεζε πξνθαινύηαλ απνθιεηζηηθά από αηκνζθαηξηθέο δπλάκεηο, όπσο ν αέξαο ή ξεύκαηα ζεξκνύ αέξα. Η εμέιημε ηεο θίλεζεο είλαη άκεζε, απξόβιεπηε, δελ κπνξεί λα αλαπαξαρζεί θαη θάζε θνξά είλαη δηαθνξεηηθή. Η αξρηθή θηλεηήξηα δύλακε πίζσ από ηα Mobiles ήηαλ ν Duchamp ηνπ νπνίνπ νη ready-made θαηαζθεπέο ππήξμαλ αθνξκή γηα πνιιέο θαηλνηνκίεο ζηελ Κηλεηηθή ηέρλε. Από ηε άιιε πιεπξά ηεο 29

31 πθειίνπ, ιίγα ρξόληα λσξίηεξα ν Aleksandr Rodchenko παξνπζίαζε ηα πξώηα θξεκάκελα γιππηά κε ειαζηηθέο δνκέο, ηα mobiles ηεο ξσζηθήο πξσηνπνξίαο (Gerhard Graulich 2009). Εικόνα: Alexander Rodchenko, Spatial Construction no. 12, 1920, ΜΟΜΑ δ. κινοφμενη εικόνα Fluxus: _Σο καλλιτεχνικό κίνθμα Fluxus, αναπτφχκθκε τθ δεκαετία του 1960 και ζχοντασ ζντονο αντιςυμβατικό χαρακτιρα. Εκφράηει μια επικυμία αμφιςβιτθςθσ τθσ κοινισ χριςθσ τθσ τθλεοπτικισ εικόνασ, θ οποία παγιϊκθκε μζςα ςε ζνα αφθγθματικό ςχιμα που προζρχεται από τθ γλϊςςα. Σο Fluxus τάςςεται υπζρ τθσ εξαφάνιςθσ των ορίων μεταξφ τεχνϊν, καλλιτεχνϊν και κοινοφ χρθςιμοποιϊντασ, τθν τθλεόραςθ και το βίντεο ωσ καλλιτεχνικό μζςο(, Perree R. 1994, Χαραλαμπίδθσ Α. 1995). video-art: _Θ video-art αρχικά εξυπθρζτθςε τθν ανάγκθ καταγραφισ των Performances με αμοντάριςτα πλάνα, φυςικό ιχο και ακακόριςτθ διάρκεια. Σθν ανάπτυξθ τθσ ενίςχυςε θ εμφάνιςθ των φορθτϊν βίντεο και θ ανάγκθ των καλλιτεχνϊν να ταχκοφν ενάντια ςτο κατεςτθμζνο, ςτθν άρχουςα τάξθ και ιδιαίτερα ςτα μουςεία, κακϊσ θ video-art ξζφευγε από τθν ζννοια του αντικειμζνου, κακϊσ ηωντανεφει μόνο μζςα από το video. Μζχρι ςιμερα οι τεχνολογικζσ αλλαγζσ παίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτθν εξζλιξθ δίνοντασ ςτουσ καλλιτζχνεσ περιςςότερεσ δυνατότθτεσ ζκφραςθσ (Perree R, 1994). Σα ζργα video-art διακρίνονται ςε τρεισ κατθγορίεσ(ανωτάτθ χολι Καλϊν Σεχνϊν Παριςιοφ 1989): εικόνεσ που μεταδίδονται ςε πραγματικό χρόνο και εκεί κάνουν τισ παρεμβάςεισ τουσ οι καλλιτζχνεσ πειραματικά βίντεο των οποίων θ παραγωγι γίνεται εξολοκλιρου μζςα από Θ/Τ. Οι καλλιτζχνεσ κάνουν χριςθ πραγματικισ αλλά και ςυνκετικισ εικόνασ και χρθςιμοποιοφν κάκε είδουσ παρεμβάςεισ που προςφζρει θ τεχνολογία 30

32 video εγκαταςτάςεισ (installations) ωσ βιντεο-γλυπτά που ςυμπεριλαμβάνουν πζρα από το ψθφιακό υλικό και τον χϊρο όπου προβάλλονται και πολλζσ φορζσ λειτουργοφν και διαδραςτικά. _Σο βίντεο και θ κινοφμενθ εικόνα ζχει αναδειχκεί ωσ ζνα μζςο ζκφραςθσ ςτισ ςφγχρονεσ εικαςτικζσ τζχνεσ. υχνά ςυνδυάηεται με άλλεσ μορφζσ τζχνθσ όπωσ εγκαταςτάςεισ, computer-art, animation κ.α. Θ ιδιότθτά του βίντεο να αναπαράγει αυτοφςιεσ και επεξεργαςμζνεσ εικόνεσ από τον υλικό κόςμο ςτθν τζχνθ το κακιςτά ιδιαίτερα δθμοφιλζσ ςτον καλλιτεχνικό κόςμο. Όπωσ άλλωςτε και θ οικειότθτα που ζχουν τα ςφγχρονα ακροατιρια με τισ γλϊςςεσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ, οι οποίεσ ζχουν επεκτακεί μζςω τθσ διάδοςθσ των οκονϊν ςτθν κακθμερινότθτά μασ (ο κινθματογράφοσ, θ τθλεόραςθ, τα ΑΣΜ, τα κινθτά τθλζφωνα, όπωσ και οι εικονικοί κόςμοι με τουσ οποίουσ αλλθλεπιδροφμε ολοζνα και περιςςότερο ςτο διαδίκτυο). Με ζναν ανακλαςτικό τρόπο, θ ενίςχυςθ τθσ κατανόθςθσ τθσ video art και των ιςτοριϊν τθσ ςυνειςφζρει ςτθν ικανότθτά μασ να αντιλαμβανόμαςτε τθ κζςθ των τεχνολογιϊν του video και τθσ οκόνθσ ςτο δθμόςιο και ιδιωτικό βίο. 2.3 Παιδί και εικόνα Η εικονογράφηςη ςτο παιδικό βιβλίο _Θ εξζλιξθ τθσ παιδικισ εικονογράφθςθσ είναι ραγδαία τα τελευταία χρόνια και πρόκειται για ζνα πεδίο που ζχει μελετθκεί ιδιαιτζρωσ από τθν ακαδθμαϊκι κοινότθτα. Θ αναφορά οριςμζνων ςυμπεραςμάτων για τον τρόπο που το παιδί αντιλαμβάνεται τθν εξζλιξθ μιασ ιςτορίασ ςε εικόνεσ κεωρικθκε απαραίτθτθ για το κεωρθτικό πλαίςιο τθσ εργαςίασ, γιατί θ εξοικείωςθ με τισ κινοφμενεσ εικόνεσ προχποκζτει τθν εξοικείωςθ με τθσ ςτατικζσ εικόνεσ. _ Θ εμπειρία ανάγνωςθσ εικόνων από το παιδί ξεκινά από πολφ μικρι θλικία. Θ άποψθ ότι ηοφμε ςε μια εποχι που θ εικόνα κυριαρχεί ωσ ερζκιςμα ςτο περιβάλλον και ότι θ κατζχει ζναν κακοριςτικό ρόλο ςτθν ςυγκινθςιακι και βιωματικι ςχζςθ με τθν πραγματικότθτα ζχει διατυπωκεί εδϊ και αρκετό καιρό από πολλοφσ μελετθτζσ. 31

33 Οι ενιλικοι του οικογενειακοφ και ςχολικοφ περιβάλλοντοσ ςε μια προςπάκειά τουσ να παρζχουν ζνα μοντζλο κατανόθςθσ και κριτικισ ςτάςθσ απζναντι ςτισ εικόνεσ που προςλαμβάνουν από το περιβάλλον τουσ, παρζχουν τα πρϊτα πρότυπα ανάγνωςθσ τθσ εικόνασ μζςα από τα παιδικά βιβλία. Θ εικόνα βοθκά το παιδί ςτθν αποκρυπτογράφθςθ νοθμάτων που δεν είναι ικανό να αποκωδικοποιιςει με τθ βοικεια άλλων κωδίκων όπωσ τθσ γραφισ που δεν κατζχει ακόμα. Σο παιδί μακαίνει μζςα από τθν ανάγνωςθ των εικόνων και αντλεί αφθγθματικά χαρακτθριςτικά τθσ εικόνασ όπωσ πλθροφορίεσ που ζχουν να κάνουν με το χϊρο, το χρόνο, το ρυκμό, τθ δράςθ, τα υποκείμενα τθσ δράςθσ και το περιεχόμενο τθσ (Σςιλιμζνθ2007). _Αναφζρεται ότι τα νιπια κωδικοποιοφν τον κόςμο ςε εικόνεσ ςε μεγαλφτερο βακμό από ότι τα μεγαλφτερα παιδιά (Mandler από Αςωνίτθ). Είναι ςε κζςθ να αποκρυπτογραφοφν διαφοροποιθμζνεσ και «λεπτολογικζσ οπτικζσ πλθροφορίεσ», να ειςζρχονται ςε πολφπλοκεσ εικόνεσ, να εξθγοφν και να κρίνουν (Thiele από Αςωνίτθ). Λαμβάνουν το ολοκλθρωμζνο μινυμα τθσ εικόνασ ευκολότερα όταν είναι αλθκινι και ηωντανι ωςτόςο μποροφν και να ξεχωρίςουν υπερρεαλιςτικά ςτοιχεία, φτάνει να μθν είναι ςυγκεχυμζνα (Delessert & Mosimam από Δελϊνθ) -φμφωνα με τον Αςωνίτθ, θ εικονογράφθςθ ςτα παιδικά βιβλία: ενεργοποιεί τισ αιςκιςεισ ευνοεί τθν αντιλθπτικι διαδικαςία ςυμβάλλει ςτθν εξζλιξθ νοθτικϊν και γλωςςικϊν δεξιοτιτων, το παιδί παρακινείται να αναλθφκεί, να μιλιςει, να διθγθκεί αςκεί τθν παρατθρθτικότθτα ςυντελεί ςτθν ανακάλυψθ αιτιωδϊν ςυναφειϊν διευρφνει τθν εμπειρία καλλιεργεί τθν αφαιρετικι ικανότθτα & κριτικι ςκζψθ διεγείρει τθ φανταςία κακιςτά τθν ιςτορία περιςςότερο κατανοθτι επεκτείνει τισ πλθροφορίεσ του κειμζνου προςδίδει ςτο κείμενο ελκυςτικότθτα 32

34 ψυχογραφεί τουσ ιρωεσ προςδιορίηει τον τόπο και τον χρόνο τθσ ιςτορίασ Θ αλλθλεπίδραςθ με τθν εικόνα λοιπόν, ςτο χϊρο του νθπιαγωγείου μζςα από τθν αιςκθτικι αγωγι & τθν παιδικι λογοτεχνία ςυςχετίηεται με τθν εξζλιξθ τθσ αιςκθτικισ κρίςθσ ςυμβάλλοντασ ςτθν ανάπτυξθ τθσ ικανότθτα των παιδιϊν να «διαβάηουν» τισ εικόνεσ(κυριαηόπουλοσ Γ. ςε Αςωνίτθ & Chapman L.1993) Παιδί και ζργο τζχνθσ _Σο παιδί ςτο νθπιαγωγείο, βρίςκεται ςε μια περίοδο που θ αντιλθπτικι του ικανότθτα, ςε ό,τι αφορά ςτθν ανάπτυξθ των εννοιϊν και ςυγκινθςιακϊν νοθμάτων, αυξάνεται ραγδαία. Σο πρόγραμμα του νθπιαγωγείο, προωκεί τθν ανάπτυξθ τθσ αντίλθψθσ, παρζχοντασ ςτα παιδιά ερεκίςματα, τα οποία μζςω δραςτθριοτιτων βοθκοφν το παιδί να αντιλαμβάνεται, να κρίνει και να ερμθνεφει. Οι εικαςτικζσ τζχνεσ είναι ζνασ χϊροσ που μπορεί να παράςχει πλθκϊρα ποιοτικϊν ερεκιςμάτων για επεξεργαςία ςτο νθπιαγωγείο (Chapman L για τθν ενότθτα). _Θ αίςκθςθ του παιδιοφ για το ωραίο, διαμορφϊνεται μζςα από τισ εικόνεσ που δζχεται ςτθν κακθμερινότθτά του. Ωςτόςο, θ ποιότθτα τθσ εικόνασ από μόνθ τθσ δεν αρκεί χωρίσ τον κατάλλθλο τρόπο προςζγγιςισ τθσ. Σα παιδιά ςε αυτι τθν θλικία βρίςκονται ςε ζνα ςτάδιο που από τθ μια δε μποροφν να ξεχωρίςουν τθν αιςκθτικι τουσ προτίμθςθ από τθν επικυμία τουσ για κτιςθ και από τθν άλλθ ανταποκρίνονται αμεςότερα ςε κιναιςκθτικά ερεκίςματα παρά ςε οπτικά. _φμφωνα με τα παραπάνω, θ προςζγγιςθ των ζργων τζχνθσ κα πρζπει να γίνονται με τζτοιο τρόπο ϊςτε να τονίηονται οι ςχζςεισ με τισ καλλιτεχνικζσ προςπάκειεσ των παιδιϊν και όχι ωσ πρότυπα αντιγραφισ ι ςυναγωνιςμοφ. _Σα παιδιά μποροφν να ζρκουν ςε επαφι είτε με αυκεντικά ζργα τζχνθσ ςε χϊρουσ ζκκεςθσ όπωσ μουςεία, γκαλερί ι ατελιζ εικαςτικϊν, είτε με αναπαραγωγζσ, φωτογραφίεσ ι προβολζσ ζργων τζχνθσ ςτο χϊρο του νθπιαγωγείου. Ζτςι, ϊςτε να τουσ δίνεται θ ευκαιρία τθσ επαφισ με ίδιο το αντικείμενο. τισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ θ επαφι είναι οπτικι, εκτόσ και αν το επιτρζπει ο καλλιτζχνθσ να είναι 33

35 και απτικι, για αυτόν τον λόγο καλό κα είναι να δίνεται θ ευκαιρία να παρατθροφν τα ζργα ςτο φψοσ των ματιϊν τουσ με ςεβαςμό πάντα ςτουσ κανόνεσ του χϊρου. _Θ κατάλλθλθ μζκοδοσ προςζγγιςθσ του ζργου και ςυνάμα διατιρθςθσ του ενδιαφζροντοσ των παιδιϊν ςτο ζργο είναι θ ερωταπαντιςεισ προςαρμοςμζνεσ ςτο επίπεδο κατανόθςισ τουσ και οι οργανωμζνεσ δραςτθριότθτεσ. Μπορεί να αφοροφν το κζμα του ζργου, τθν τεχνοτροπία του, τον τρόπο που κοιτάηουμε το ζργο, τα υλικά που χρθςιμοποίθςε ο καλλιτζχνθσ, τα ςυναιςκιματα που αποπνζει και τα ςυναιςκιματα που δθμιουργεί ςτα παιδιά. Θ προςζγγιςθ μπορεί να αφορά ζνα ποιοτικό χαρακτθριςτικό του ζργου κάκε φορά, όπωσ για παράδειγμα το κζμα, το υλικό κλπ. θμαντικό είναι ο αρικμόσ των ζργων να είναι περιοριςμζνοσ ϊςτε τα παιδιά να προςλαμβάνουν και να επεξεργάηονται τισ ζννοιεσ με μεγαλφτερθ ευκολία και ςαφινεια και να είναι μια ευχάριςτθ διαδικαςία εξερεφνθςθσ και όχι μια κουραςτικι εμπειρία. _κοπόσ τθσ επαφισ των παιδιϊν με τα ζργα τζχνθσ δεν είναι να γίνουν τα παιδιά μικροί κριτικοί τθσ τζχνθσ αλλά να αρχίςουν να ξεχωρίηουν τισ προςωπικζσ τουσ προτιμιςεισ, να αντιλαμβάνονται τουσ λόγουσ που τουσ αρζςει ζνα ζργο και να μποροφν να τουσ εκφράςουν, να ςζβονται τισ προτιμιςεισ και τθ γνϊμθ των άλλων. Δθλαδι να αντιλθφκοφν τθν τζχνθ ωσ μορφι κοινωνικοπολιτιςτικισ ζκφραςθσ Παιδί και κινοφμενθ εικόνα. Η ςθμαςία του «εγγραμματιςμόυ» ςτθν κινοφμενθ εικόνα. _τθν Ελλάδα δεν υπάρχει όροσ για τισ εκπαιδευτικζσ δράςεισ που αφοροφν ςτο video ι ςε άλλα μζςα που προβάλλουν κινοφμενεσ εικόνεσ και ζχουν ςκοπό τον «εγγραμματιςμό» ςε αυτζσ. _Σο να είναι κανείσ εγγράμματοσ ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ ςθμαίνει (Moving Image Education in Scotland 2009): να είναι ικανόσ να εξοικειωκεί τεχνικά τον τρόπο δθμιουργίασ τουσ να εκτιμά από αιςκθτικι άποψθ το αποτζλεςμά τουσ να εξερευνά και να δθμιουργεί ο ίδιοσ 34

36 να νοιϊκει τθν αιςκθτικι απόλαυςθ να μοιράηεται μζςω τθσ τεχνολογίασ ό,τι επικυμεί ςε ςχζςθ με κινοφμενθ εικόνα- Video Δθλαδι με λίγα λόγια: πρόςβαςθ, κριτικι κατανόθςθ, δθμιουργικι δραςτθριότθτα και κοινοποίθςθ. Ζρευνεσ από τον OfCom για τον παιδικό εγγραμματιςμό ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ ςτθν Μεγάλθ Βρετανία δείχνουν τα εξισ: Σο 23% των παιδιϊν από12-15 χρόνων γφριςε κάποια ταινία μζςω κινθτοφ τθλεφϊνου το 2007, ποςοςτό που το 2005 βριςκόταν ςτο 15% Σο 26% των παιδιϊν από 8-15 χρόνων ςτθ κοτία ζκανε μακιματα ςτο ςχολείο για τθν τθλεόραςθ μζςα ςτο 2007 Σο 45% των παιδιϊν από 8-15 χρόνων ζχουν προφίλ ςε κάποιο διαδικτυακό τόπο, γεγονόσ που αυξάνει τθ δθμιουργικι τουσ δραςτθριότθτα ( Τι αφορά θ εκπαίδευςθ ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ; _τθν πράξθ, θ εκπαίδευςθ ςτισ κινοφμενεσ εικόνεσ ςφμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα τθσ κοτίασ, περιλαμβάνει τθν παρακολοφκθςθ ενόσ εφρουσ ταινιϊν μικροφ μικουσ, τθ ςυηιτθςθ και ανάλυςι τουσ, τθν παραγωγι δθμιουργικισ γραπτισ δουλειάσ, διαγραμμάτων και ςεναρίων, τθν παραγωγι αντικειμζνων κινοφμενθσ εικόνασ, τθν επαναχρθςιμοποίθςθ υπαρχόντων υλικϊν, τθν ψθφιακι αφιγθςθ (όχι απαραίτθτα projects ταινιϊν μεγάλου μικουσ), τθν εξερεφνθςθ ειδϊν και τφπων κειμζνων που μπορεί να είναι λιγότερο οικεία π.χ. ταινίεσ μικροφ μικουσ, ζργα video-art, ταινίεσ αρχείου, ξενόγλωςςεσ ταινίεσ και τθν επανεξζταςθ οικείων κειμζνων. Παρ όλα αυτά, θ ακριβισ φφςθ των δραςτθριοτιτων που κα πραγματοποιθκοφν από τουσ εκπαιδευτικοφσ εξαρτάται φυςικά από το πλαίςιο και τουσ ςτόχουσ αν και πολλζσ «γενικζσ» τεχνικζσ και πρακτικζσ, ζχουν αναπτυχκεί με το χρόνο. Αξίηει να επιςθμάνουμε όμωσ, πωσ οπουδιποτε εφαρμόηεται θ εκπαίδευςθ ςε κινοφμενεσ εικόνεσ ςτο curriculum ενόσ ςχολείου, ι για οποιοδιποτε άλλο ςτόχο, είναι πιο αποτελεςματικι αν τα πολιτιςμικά, αιςκθτικά και γλωςςικά ςτοιχεία βρίςκονται ςτθν καρδιά τθσ γνϊςθσ: πϊσ παράγεται το 35

37 νόθμα, ποιεσ αιςκθτικζσ απολαφςεισ εμπεριζχει, πϊσ ςυνδζεται με τθν υπόλοιπο πολιτιςμό μασ; υμπλθρωματικι είναι και θ χριςθ κινοφμενων εικόνων απλά ωσ «μζςο» για κάποιο άλλο ςκοπό, π.χ. για κεματικι αναπαράςταςθ (Gallagher Α. 2009, Moving Image Education in Scotland 2009). 2.4 Νζεσ τεχνολογίεσ και παιδικι θλικία Είναι ωςτόςο εφικτό να εργαςτοφν τα παιδία ςτο νθπιαγωγείο με μζςα νζων τεχνολογιϊν; Χαρακτθριςτικό είναι το παράδειγμα τθσ κοτίασ που ζχει εντάξει αρχικά μζςω πιλοτικϊν προγραμμάτων και ζπειτα ςτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα όλων των βακμίδων και ςτο αναλυτικό πρόγραμμα του νθπιαγωγείου τθν εκπαίδευςθ ςτθν κινοφμενθ εικόνα. Σα παιδιά του νθπιαγωγείου κάνουν παραγωγζσ ψθφιακϊν ταινιϊν με τθ βοικεια κινθματογραφικϊν ςυνεργείων που πθγαίνουν ςτο χϊρο του νθπιαγωγείου και δουλεφουν με τα παιδιά ενϊ τα μεγαλφτερα παιδιά μακαίνουν να παράγουν ψθφιακζσ κινοφμενεσ εικόνεσ με προγράμματα όπωσ το flash από τισ πρϊτεσ τάξεισ του δθμοτικοφ μακαίνοντασ να παράγουν τισ δικζσ τουσ ψθφιακζσ κινοφμενεσ εικόνεσ. _τθν ενότθτα που ακολουκεί, κα αναφερκοφν μερικζσ παράμετροι που ζχουν να κάνουν με τεχνολογίεσ. τθ ςχζςθ των παιδιϊν του νθπιαγωγείου ςτθν Ελλάδα με τισ νζεσ Η ςχζςθ των νζων τεχνολογιϊν με τθν διαδικαςία μάκθςθσ των μικρϊν παιδιϊν _ Σα μικρά παιδιά βλζπουν τθλεόραςθ, χειρίηονται ςυςκευζσ αναπαραγωγισ βίντεο και ιχου, παίηουν θλεκτρονικά παιχνίδια κλπ. Από πολφ μικρά ζχουν ανάγκθ από πλθροφόρθςθ και ςυνεργαςία με το εκπαιδευτικό ςφςτθμα ϊςτε να αντιλθφκοφν τον τρόπο εφαρμογισ τουσ προσ όφελοσ τουσ. Θ ανάγκθ αυτι γίνεται περιςςότερο ανάγλυφθ αν αναλογιςκεί κανείσ τθν διαρκϊσ αυξανόμενθ ειςβολι τθσ εμπορευματοποίθςθ τθσ παιδικισ απαςχόλθςθσ. Ενδεικτικά αναφζρεται ότι ο διαρκϊσ αυξανόμενοσ κφκλοσ εργαςιϊν τθσ βιομθχανίασ των βιντεοπαιχνιδιϊν αγγίηει τα 30 διςεκατομμφρια δολάρια παγκοςμίωσ (Prensky, 2003). Θ απλι παρατιρθςθ των πρωινϊν παιδικϊν τθλεοπτικϊν προγραμμάτων του αββάτου αποδεικνφει το ςυςτθματικό ενδιαφζρον των βιομθχανιϊν για τα μζςα που απαςχολοφν τα μικρά παιδιά. O Prensky χαρακτθρίηει τα ςθμερινά μικρά παιδιά 36

38 ψθφιακοφσ ικαγενείσ ςε αντίκεςθ με τουσ γονείσ τουσ που είναι ψθφιακοί μετανάςτεσ επειδι γεννικθκαν ςε μια τεχνολογικά πολφ φτωχότερθ εποχι. Χαρακτθριςτικά αναφζρει ότι τα ςθμερινά παιδιά υπολογίηεται να ζχουν ξοδζψει κατά μζςο όρο ϊρεσ ςε υπολογιςτζσ και βιντεοπαιχνίδια μζχρι τθν θλικία των 21. Είναι φανερό ότι δεν μποροφμε να ςταματιςουμε ι απλά να παραβλζπουμε το γεγονόσ τθσ αυξανόμενθσ ζκκεςθσ των παιδιϊν ςτθν ψθφιακι πραγματικότθτα. Όπωσ επίςθσ και τθν ειςαγωγι των νζων τεχνολογιϊν ςτθν πρωτοβάκμια εκπαίδευςθ. _Θ οπτικοποίθςθ τθσ πραγματικότθτασ μζςα από ζνα εικονικό ςφςτθμα, μπορεί να κρφβει δυνατότθτεσ αλλά και παγίδεσ. Θ φαινομενικι ψθφιακι πραγματικότθτα, είναι επιλογι κάποιων ανκρϊπων οι οποίοι χειρίηονται τισ δυνατότθτεσ τθσ εικόνασ για δικό τουσ ςκοπό. Επίςθσ υφίςταται και κίνδυνοσ ταφτιςθσ τθσ πραγματικότθτασ µε τθν κινοφμενθ ι µθ εικόνα, αν λάβουµε υπόψθ τα χαρακτθριςτικά τθσ θλικίασ, όπου το πραγματικό ςυγχζεται µε το φανταςτικό αν δεν τουσ παρζχονται ςαφι διαχωριςτικά όρια. (Ζρθ Καρφβα 2000) _Θ μφθςθ των παιδιϊν ςτουσ κϊδικεσ τθσ εικόνασ ςυμβάλει ςτθν αποφυγι των κινδφνων και ςτθν ανάπτυξθ τθσ ζκφραςισ τουσ, μζςα από τθ χριςθ προγραμμάτων του Θ/Τ γιατί επεξεργάηονται τθν εικόνα µε βάςθ τθν τεχνικι µε τθν οποία ζχει δθμιουργθκεί. (Ζρθ Καρφβα 2000) _ Με τθ ςφνταξθ του νζου Διακεματικοφ Ενιαίου Πλαιςίου Προγράμματοσ πουδϊν (ΔΕΠΠ) θ ειςαγωγι του μακιματοσ τθσ Πλθροφορικισ ςτο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νθπιαγωγείου είναι γεγονόσ. φμφωνα λοιπόν με αυτό: «κοπόσ τθσ ειςαγωγισ τθσ Πλθροφορικισ ςτο Νθπιαγωγείο και ςτο Δθμοτικό χολείο είναι να εξοικειωκοφν οι μακθτζσ και οι μακιτριεσ με τισ βαςικζσ λειτουργίεσ του υπολογιςτι». Ο μακθτισ καλείται να μάκει να αναγνωρίηει τισ βαςικζσ μονάδεσ του υπολογιςτι, να αντιλαμβάνεται τθ χρθςιμότθτά του αλλά και να μάκει να αναπτφςςει ομαδικζσ δραςτθριότθτεσ γφρω από τον υπολογιςτι μζςα από το παιχνίδι με αυτόν. 37

39 _φμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.. και τον Οδθγό τθσ Νθπιαγωγοφ, δφο νζεσ μεκοδολογικζσ προςεγγίςεισ ζχουν ειςαχκεί ςτον τρόπο με τον οποίο θ νθπιαγωγόσ καλείται να ςχεδιάςει δραςτθριότθτεσ: θ κεματικι προςζγγιςθ και τα ςχζδια εργαςίασ. φμφωνα με τισ νζεσ αυτζσ προςεγγίςεισ θ μάκθςθ ςτθρίηεται ςτον πειραματιςμό και ςτθν ανακάλυψθ τθσ γνϊςθσ από μζρουσ των παιδιϊν, οι δράςεισ αναπτφςςονται με βάςθ τα ενδιαφζροντα και τισ ανάγκεσ τουσ και ουςιαςτικά όλο αυτό πραγματοποιείται μζςα από μία ολιςτικι αντίλθψθ τθσ γνϊςθσ όπου πλζον ο κατακερματιςμόσ τθσ ςε ξεχωριςτά γνωςτικά αντικείμενα είναι παρελκόν (Κουτςουβάνου, 2004). _Σα παιδιά προςχολικισ θλικίασ μποροφν να χρθςιμοποιιςουν τον υπολογιςτι ςαν ζνα εργαλείο για να μπορζςουν να εξερευνιςουν τον κόςμο και όχι μόνο ςαν ζνα νζο αντικείμενο μάκθςθσ (όπωσ τα μακθματικά, τθν γλϊςςα κ.α.) το οποίο πρζπει να κατακτιςουν (Hohmann, 1994). Επιπλζον δίνει τθν δυνατότθτα ςτα μικρά παιδιά να εξοικειωκοφν με τον κόςμο τθσ τεχνολογίασ, κακϊσ αργότερα κα ηιςουν ςε ζνα περιβάλλον όπου θ τεχνολογία κα είναι ζνα βαςικό ςτοιχείο για τθ λειτουργικότθτά τουσ ωσ μζλθ τθσ κοινωνίασ. Εξάλλου ο τρόποσ τθσ ανακάλυψθσ του περιβάλλοντοσ τουσ από τα παιδιά μζςω τθσ εξερεφνθςθσ, τθσ δοκιμισ και του λάκουσ (trial and error) και τθσ ανακάλυψθσ ςχζςεων αιτίασ και αιτιατοφ, μπορεί να υποβοθκθκεί με τθν χριςθ τθσ νζασ τεχνολογίασ. Οι υπολογιςτζσ εμπεριζχουν ςτον τρόπο λειτουργίασ τουσ ςτοιχεία όπωσ τθν ανάπτυξθ, τθν προςαρμοςτικότθτα κακϊσ και διάφορα άλλα εργαλεία τα οποία προωκοφν τθν αντιμετϊπιςθ προβλθμάτων, τθν μάκθςθ και ζναν πιο αποτελεςματικό τρόπο ςκζψθσ. _Οι εκπαιδευτικοί τθσ προςχολικισ αγωγισ μποροφν με κατάλλθλεσ ςτρατθγικζσ και τεχνικζσ να οργανϊςουν διάφορεσ δραςτθριότθτεσ προςχολικισ αγωγισ, οι οποίεσ προωκοφν τθν αυτονομία ςτθν τάξθ του νθπιαγωγείου (Hohmann, 1994). Ζτςι οι καλά οργανωμζνεσ δραςτθριότθτεσ με θλεκτρονικοφσ υπολογιςτζσ από παιδαγωγοφσ προςχολικισ αγωγισ μποροφν να προωκιςουν: τθν μάκθςθ με ευχάριςτο τρόπο για τα μικρά παιδιά τθν ομαλι ςυνεργαςία μεταξφ τουσ (ζχει προκφψει ότι τα παιδιά κατά τθν διάρκεια δραςτθριοτιτων που προβλζπουν τθν χριςθ θλεκτρονικϊν 38

40 υπολογιςτϊν, προτιμοφν να ςυνεργάηονται με άλλα παιδιά ςε ζναν υπολογιςτι παρά μόνα τουσ) τθ μφθςθ ςτο εικονικό ςφςτθμα, να είναι ςε κζςθ δθλαδι να το αντιλαμβάνονται και να το χρθςιμοποιοφν. Αυτζσ οι δραςτθριότθτεσ με τθν χριςθ θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν διευκολφνουν τουσ εκπαιδευτικοφσ και βοθκοφν τθν κοινωνικι και ςυναιςκθματικι ανάπτυξθ των παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ. 39

41 II. Εκπαιδευτικι πρόταςθ _Γιατί να εφαρμοςτεί μια εκπαιδευτικι δράςθ με κζμα τισ κινοφμενεσ εικόνεσ ςτο νθπιαγωγείο; ε μεγάλο ποςοςτό ζχει γίνει μια προςπάκεια να απαντθκεί το ερϊτθμα αυτό ςτθ ςυγκεκριμζνθ εργαςία. Σα παιδιά είναι εξοικειωμζνα κατά κάποιο τρόπο με τθν τεχνολογία, με το interface του υπολογιςτι, το διαδίκτυο, τα κινθτά τθλζφωνα, τα video games. Ζχουν αντίλθψθ και απορροφοφν τθν αιςκθτικι των κινοφμενων εικόνων που προωκείται, ςυχνά όχι με τα αγνότερα κίνθτρα, από τθλεόραςθ, καλλιτεχνικά ζργα, διαφθμίςεισ, ρεπορτάη και ενθμζρωςθ, τθλεοπτικζσ εκπομπζσ κ.λπ. Πρζπει λοιπόν να τουσ δοκεί ζνα επιλεγμζνο πλαίςιο και κακοδιγθςθ για να καλλιεργιςουν και να αναπτφξουν τισ δυνατότθτζσ τουσ και θ ςυγκεκριμζνθ πρόταςθ δράςθσ προςπακεί να το καταφζρει. _Σα παιδιά εξετάηουν τουσ πρϊτουσ τεχνολογικοφσ πειραματιςμοφσ που οδιγθςαν ςτθν εφεφρεςθ του κινθματογράφου, αποκωδικοποιϊντασ τουσ μθχανιςμοφσ του. Μακαίνουν τισ πρϊτεσ φλεσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ μζςα από τον δικό τουσ πειραματιςμό και τθ δθμιουργία. Μ αυτό τον τρόπο γίνεται καλφτερα κατανοθτό και το πζραςμα ςτθν παραγωγι εικόνων με καινοφργια τεχνολογικά μζςα. Σα παιδιά γνωρίηουν βιωματικά όλα τα ςτάδια παραγωγισ ενόσ stop motion animation από τθ ςφλλθψθ ι τον απλό πειραματιςμό και τθν παραγωγι, μζχρι τισ δυνατότθτεσ παραγωγισ και προβολισ μιασ ταινίασ Σκοπόσ και ςτόχοι: _Ο ςκοπόσ τθσ εργαςίασ είναι να παρουςιάςει ζνα όςο το δυνατόν πιο ολοκλθρωμζνο εκπαιδευτικό ςϊμα δραςτθριοτιτων που να μπορεί να εφαρμοςτεί ςτθν τάξθ του νθπιαγωγείου. Θ αποτελεςματικότθτά του μπορεί να ελεγχκεί με μια ζρευνα δράςθ, ϊςτε να προωκθκεί και το πεδίο τθσ ζρευνασ και τθσ εφαρμογισ Θ/Τ ςτα εικαςτικά και τθν τζχνθ. _Προτείνεται ζνα ςφνολο εκπαιδευτικϊν δράςεων με κεματικό άξονα τισ «κινοφμενεσ εικόνεσ», που κα μποροφςαν να εφαρμοςτοφν ςε οποιοδιποτε νθπιαγωγείο με τθν προχπόκεςθ ότι υπάρχουν τα κατάλλθλα μζςα, όπωσ για παράδειγμα Θ/Τ, διαδίκτυο & προτηζκτορασ. 40

42 _Ο ςχεδιαςμόσ και θ εφαρμογι μιασ οργανωμζνθσ δράςθσ κα μποροφςε να γίνει μετά από επιλογι δραςτθριοτιτων που ταιριάηουν ςφμφωνα με τθν κρίςθ του/τθσ εκπαιδευτικοφ παράλλθλα με το υπόλοιπο πρόγραμμα του νθπιαγωγείου. Για αυτόν το λόγο και δεν προτείνεται διάρκεια των δράςεων. Σκοπόσ των εκπαιδευτικϊν δράςεων: Να οικειοποιθκοφν μια μεκοδολογία προςζγγιςθσ των κινοφμενων εικόνων και να αναπτφξουν μια κριτικι ςτάςθ απζναντι ςτα οπτικοακουςτικά μζςα και κατ επζκταςθ μια κριτικι αντιμετϊπιςθ του κόςμου γφρω τουσ (Νατάςα Διαβαςτι 2009). Γενικοί ςτόχοι που κζτονται από το Δ.Ε.Π.Σ. Θ ικανοποίθςθ τθσ περιζργειασ των παιδιϊν Θ ανάπτυξθ τθσ δθμιουργικισ ςκζψθσ Προϊκθςθ τθσ αντίλθψθσ και τθσ γνωςτικισ τουσ ικανότθτασ ςε ό,τι αφορά ςτθν παραγωγι και επεξεργαςία κινοφμενων εικόνων Εξοικείωςθ με τθ χριςθ τθσ τεχνολογίασ Ζκφραςθ και καλλιζργεια τθσ δθμιουργικότθτασ με οπτικοακουςτικά μζςα, δθλαδι με εικόνεσ και ιχουσ. Επικοινωνία και ςυνεργαςία μεταξφ των παιδιϊν για τθν περάτωςθ μιασ ομαδικισ δράςθσ Ειδικότεροι Στόχοι: Εξοικείωςθ με τισ διάφορεσ μορφζσ τθσ εικόνασ με αποτφπωςθ τθσ ςτατικι κίνθςθ και τθσ κινοφμενθσ εικόνασ Εξοικείωςθ με οριςμζνουσ μθχανιςμοφσ κίνθςθσ και του μθχανιςμοφ πρόςλθψθσ από το μάτι Εξοικείωςθ με τισ τεχνικζσ παραγωγισ κινοφμενθσ εικόνασ και παραγωγι Επαφι με ζννοιεσ όπωσ: θ ανάλυςθ, θ ςφνκεςθ και θ ςειροκζτθςθ, 41

43 Παραγωγι, ςενάριο και ςκθνοκεςία ενόσ stop motion animation με χριςθ ψθφιακϊν μζςων 3.2 Προτάςεισ δράςεων: Οι δράςεισ που ακολουκοφν αποτελοφν ζνα ςυνολικό εκπαιδευτικό εργαλείο προςζγγιςθσ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ. Αποτελείται από μια αλλθλουχία δραςτθριοτιτων που ςχετίηονται με τθν κίνθςθ και τθν εικόνα ϊςτε να ειςάγουν το παιδί ςταδιακά ςτθν κινοφμενθ εικόνα. Οι δράςεισ παρατίκενται ςτισ εξισ κατθγορίεσ: _Θ πρϊτθ κατθγορία ςχετίηεται με προκαταρκτικζσ δραςτθριότθτεσ που ςτοχεφουν να φζρουν το παιδί ςε επαφι με τισ οπτικζσ ςυμβάςεισ, να βάλλουν το παιδί ςτθ κζςθ του καλλιτζχνθ που προςπακεί να αποτυπϊςει μια κίνθςθ, να δθμιουργιςει ι να ςειροκετιςει εικόνεσ που αποτυπϊνουν τθν εξζλιξθ μιασ αφιγθςθσ και από δράςεισ που πραγματεφονται τθν κινοφμενθ εικόνα _Θ δεφτερθ κατθγορία ςχετίηεται με δράςεισ που ζχουν να κάνουν με τθν ζννοια τθσ ψευδαίςκθςθσ που προκαλείται από το φαινόμενο του μετεικάςματοσ και μθχανιςμοφσ που προκαλοφν οπτικι ψευδαίςκθςθ. _Θ Τρίτθ κατθγορία αποτελείται από δράςεισ που εμπλζκουν τθν κινοφμενθ εικόνα και τθ ςφγχρονθ ψθφιακι τεχνολογία, δθλαδι το video, τθ φωτογραφία και τα προγράμματα επεξεργαςίασ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ ςε Θ/Τ. _ Θ γενικότερθ φιλοςοφία παράκεςθσ των δράςεων ςτθρίηεται ςτον βακμό πολυπλοκότθτασ τουσ. 42

44 Πρϊτθ κατθγορία: Κινοφμενθ εικόνα Κίνθςθ και κακρζπτθσ Στόχοσ: να αντιλθφκοφν το γνωςτικό ςχιμα του ςϊματόσ τουσ και τθν κίνθςθ του μζςα από τον κακρζπτθ. _ Δράςθ: Σο κάκε παιδί ςτζκεται μπροςτά από ζναν κακρζπτθ. Ο εκπαιδευτικόσ δίνει ςτα παιδιά εντολι μζςα από ζνα λεκτικό παιχνίδι εντολϊν να δείξουν μζςα από τον κακρζπτθ διάφορα ςθμεία του προςϊπου τουσ. Οι εντολζσ αλλάηουν χαρακτιρα και γίνονται εντολζσ αλλαγισ εκφράςεων. Σα παιδιά παρατθροφν τισ εκφράςεισ δθλαδι τισ κινιςεισ του προςϊπου τουσ όταν κάνουν ότι είναι χαροφμενα, λυπθμζνα κλπ. _Δράςθ: ε ολόςωμο κακρζπτθ, αντικατοπτρίηονται δφο παιδιά και παρακολουκοφν τισ κινιςεισ τουσ, όταν κινοφνται ςυγχρονιςμζνα, αντίςτροφα, αςυγχρόνιςτα ι όταν κάνει μια κίνθςθ το ζνα παιδί και το δεφτερο πρζπει να τθ μιμθκεί. Κίνθςθ και ςκιά Στόχοσ: να αντιλθφκοφν το γνωςτικό ςχιμα του ςϊματόσ τουσ και τθν κίνθςθ του μζςα από τον κακρζπτθ. _ Δράςθ: Σα παιδιά ςτθν αυλι ι μζςα ςτθν τάξθ με τθ βοικεια προβολζα, παρακολουκοφν τθν κίνθςθ τθσ ςκιάσ του ςϊματόσ τουσ και τθσ ςκιάσ των ςυμμακθτϊν τουσ. Κάνουν παιχνίδια ςυγχρονιςμοφ κίνθςθσ ςε δυάδεσ για παράδειγμα κουνοφν διάφορα μζλθ του ςϊματοσ αργά και γριγορα και ςε παραλλαγζσ, χωρίσ να κοιτοφν το ςϊμα τουσ ι το ςϊμα του ηευγαριοφ τουσ παρά μόνο τθν ςκιά. Καταςκευάηοντασ κινοφμενα πρόςωπα Στόχοσ: επζμβαςθ ςτθν ζκφραςθ μιασ ςτατικισ εικόνασ μζςω κίνθςθσ. 43

45 _Δράςθ: Δίνουμε ςτο κάκε παιδί ζνα κομμάτι χαρτί και μολφβι. Ηθτοφμε να ηωγραφίςουν ζνα πρόςωπο που να χαμογελά. Σο πρόςωπο πρζπει να είναι ςτισ διαςτάςεισ του προςϊπου τουσ. Δίνουμε μπογιζσ να το χρωματίςουν. Γίνεται ςυηιτθςθ για το χαμόγελο του προςϊπου και τι ςυναιςκιματα φανερϊνει. Ηθτοφμε από τα παιδιά να διπλϊςουν το πρόςωπο φυςαρμόνικα πλάτουσ ενόσ δακτφλου. Γίνεται ςυηιτθςθ για το αν φανερϊνει θ εικόνα διπλωμζνθ τα ίδια ςυναιςκιματα. Αν το πρόςωπο φαίνεται χαμογελαςτό ακόμα και όταν θ φυςαρμόνικα δεν είναι ανοιχτι και αν θ κίνθςθ είναι απαραίτθτθ για να δείξουμε τα ςυναιςκιματά μασ. Στόχοσ: αντίλθψθ του γεγονότοσ ότι οι άνκρωποι εκφράηουν όλα τουσ τα ςυναιςκιματα μζςα από τθν κίνθςθ. _Δράςθ: Ηθτοφμε από τα παιδιά με ζνα κινθτικό παιχνίδι να δείξουν διάφορα ςυναιςκιματα. Χαρά, φόβο, λφπθ κλπ. χολιάηουμε τισ κινιςεισ που κάνουμε ςτο πρόςωπο και ςτο ςϊμα. Ηθτοφμε από τα παιδιά να προςπακιςουν να αναπαραςτιςουν κάποια ςυναιςκιματα χωρίσ καμία κίνθςθ. Στόχοσ: τα παιδιά να δϊςουν κίνθςθ ςε ςτατικι εικόνα χρθςιμοποιϊντασ μζρθ του ςϊματόσ τουσ _ Δράςθ: Σο κάκε παιδί παίρνει το πρόςωπο που ηωγράφιςε και ανοίγει τρφπεσ ςτα μάτια και ςτο ςτόμα. Φορά τθ μάςκα και κάνει το ηωγραφιςμζνο πρόςωπο να κινείται. Σα παιδιά παρατθροφν τα πρόςωπά ςτον κακρζπτθ και πειραματίηονται ωσ προσ τισ δυνατότθτεσ κίνθςισ τουσ για παράδειγμα κουνοφν τα μάτια, βγάηουν τθ γλϊςςα, κινοφν τα χείλθ. Στόχοσ: επζμβαςθ ςτθν ζκφραςθ του ηωγραφιςμζνου προςϊπου, κόβοντάσ το ςε κομμάτια και αλλάηοντασ τισ αποςτάςεισ των χαρακτθριςτικϊν. _ Δράςθ: Σα παιδιά παίρνουν τα πρόςωπά που ηωγράφιςαν και τα κόβουν ςε μεγάλα κομμάτια. Ανακατεφουν τα κομμάτια και αναςυνκζτουν τθν εικόνα ςαν πάηλ. Αλλάηουν τισ αποςτάςεισ των κομματιϊν παρεμβάλλοντασ χϊρο και 44

46 ςχολιάηουν τισ εκφράςεισ, επαναλαμβάνουν τθ διαδικαςία μικραίνοντασ τισ αποςτάςεισ. Κινϊντασ ζναν πίνακα με προοπτικι Στόχοσ: μφθςθ ςτθν προοπτικι, παραγωγι μθχανιςμοφ ανεξάρτθτθσ κίνθςθσ ςτοιχείων ενόσ πίνακα. _Δράςθ: Ο/θ εκπαιδευτικόσ επιλζγει ζναν πίνακα που το κζμα του να ενδιαφζρει τα παιδιά και να ζχει ζντονθ προοπτικι. Χωρίηονται τα παιδιά ςε δυάδεσ. Θ κάκε δυάδα παίρνει μια ζγχρωμθ φωτοτυπία του πίνακα. Με ζνα χάρακα και τθ βοικεια το εκπαιδευτικοφ τα παιδιά χαράςςουν κάκετεσ και οριηόντιεσ γραμμζσ δθμιουργϊντασ μικρά τετράγωνα. τθ ςυνζχεια κόβουν τον πίνα κα ςε μικρά τετράγωνα. Θ δυάδα προςπακεί να αναςυνκζςει τον πίνακα ςαν παηλ φτιάχνοντασ ςτιλεσ, ςυμπλθρϊνοντασ τθν εικόνα ςφμφωνα με το βάκοσ πεδίου το κάκε ςτοιχείου του πίνακα. Ζπειτα, κολλοφν πάνω ςε πετονιά κάκε κάκετθ ςτιλθ τετραγϊνων τθσ εικόνασ, ςε μικρι απόςταςθ το κάκε κομμάτι από το άλλο. Όλεσ οι πετονιζσ δζνονται ζτςι ϊςτε να ςχθματίηουν τον πίνακα πάνω ςε ζνα ξυλάκι. Θ κάκε ομάδα κρατά, παρατθρεί και κινεί το ξυλάκι κάνοντασ παράλλθλα και τα ςτοιχεία του πίνακά τθσ να κινοφνται ξεχωριςτά το ζνα από το άλλο. Η κίνθςθ ςε φουτουριςτικά ζργα, ζνασ άλλοσ τρόποσ αποτφπωςισ τθσ Στόχοσ: να προςεγγίςουν με το ςϊμα τουσ (μζςα από τθν εξοικείωςθ με τα ζργα και τθν τεχνοτροπία των φουτουριςτϊν) τθν αποτφπωςθ τθσ κίνθςθσ ςε ςτατικι εικόνα. _ Δράςθ: Σοποκετοφμε ςτθν τάξθ αναπαραγωγζσ επιλεγμζνων φουτουριςτικϊν ζργων που αποτυπϊνουν τθν κίνθςθ διαδοχικά. Για παράδειγμα το ζργο του Marcel Duchamp : Γυμνό που κατεβαίνει τισ ςκάλεσ(1912). Γίνεται ςχολιαςμόσ του ζργου μζςα από ερωταπαντιςεισ. Εςτιάηουμε κυρίωσ ςτθν αποτφπωςθ τθσ κίνθςθσ. Σα παιδιά χωρίηονται ςε δφο ομάδεσ. Θ κάκε ομάδα προςπακεί με τθ ςτάςθ του ςϊματοσ του κάκε παιδιοφ να αναπαραςτιςουν τον πίνακα δθμιουργϊντασ ζνα ταμπλό βιβάντ. Μπαίνουν ςτθ διαδικαςία δθλαδι να αναπαραςτιςουν τθν αλλθλουχία κινιςεων που αποτυπϊνεται ςτον πίνακα με τα ςϊματα των παιδιϊν 45

47 τθσ ομάδασ. Θ κάκε ομάδα παρουςιάηει ςτθν άλλθ τθ δράςθ τθσ. Σο κάκε ταμπλό βιβάντ φωτογραφίηεται, προβάλλεται και ςυγκρίνεται με τον πίνακα. Στόχοσ: Προςπάκεια ηωγραφικισ αποτφπωςθσ τθσ κίνθςθσ με τον τρόπο των φουτουριςτϊν. _ Δράςθ: Σα παιδία επιλζγουν να ηωγραφίςουν ζνα κινοφμενο αντικείμενο και προςπακοφν να αποδϊςουν τθν κίνθςθ με βάςθ τον τρόπο που το ζκαναν οι φουτουριςτζσ καλλιτζχνεσ. Δθλαδι χωρίηουν το χαρτί τουσ ςε τζςςερα ίςα μζρθ και ηωγραφίηουν το ίδιο αντικείμενο ςε κάκε μζροσ μετατοπίηοντασ ςταδιακά τθ κζςθ του ι αλλάηοντασ ςταδιακά τθ ςτάςθ του. Αποτυπϊνοντασ τισ διαδοχικζσ κινιςεισ τθσ ςκιάσ Στόχοσ: Να αποτυπϊςουν τθν δικι τουσ κινοφμενθ εικόνα ςε διαδοχικζσ φάςεισ που παράγεται από τθ ςκιά τουσ. _ Δράςθ: Θ δραςτθριότθτα λαμβάνει χϊρα ςτθν αυλι και προχποκζτει να ζχει θλιόλουςτθ μζρα. Σα παιδιά απλϊνονται ςτο χϊρο με πλάτθ ςτον ιλιο και παρατθροφνε τθ ςκιά τουσ. Χωρίσ να αλλάηουν κζςθ, κουνοφν το ςϊμα τουσ και προςπακοφν να κάνουν διάφορα ςχιματα με τα χζρια τουσ. Ζπειτα χωρίηουμε τα παιδιά ςε δυάδεσ. Σο ζνα παιδί ςτζκεται ακίνθτο με πλάτθ ςτον ιλιο. Σοποκετοφμε ζνα κομμάτι χαρτί του μζτρου ζτςι ϊςτε να καλφπτει τθ ςκιά του και το γφρω τθσ χϊρο. Σο παιδί ςτζκεται ακίνθτο και το άλλο ηωγραφίηει το περίγραμμα τθσ ςκιάσ του με κιμωλία. Ζπειτα αλλάηει τθ ςτάςθ του, χωρίσ να αλλάξει κζςθ να κουνιςει τα πόδια του- και το άλλο παιδί ξανά-ηωγραφίηει τθ ςκιά του πάνω από το πρϊτο περίγραμμα. Θ διαδικαςία επαναλαμβάνεται και για Σρίτθ φορά και τα παιδιά αλλάηουν κζςεισ. το τζλοσ, κάκε παιδί ζχει ζνα χαρτί πάνω ςτο οποίο ζχει αποτυπωκεί θ κινοφμενθ εικόνα του ςε τρείσ διαδοχικζσ ςτάςεισ. Ανάλυςθ κίνθςθσ Στόχοσ: Απλοποιθμζνθ ανάλυςθ του κινοφμενου ςχεδίου, διαδικαςίασ δθμιουργίασ καρζ. 46

48 _Δράςθ: χεδιάηει το κάκε παιδί τον δικό του ιρωα- φιγοφρα en face. Πάνω ςε αυτι τθν εικόνα, τοποκετεί ζνα ριηόχαρτο και αντιγράφει τον ιρωα του με μία μικρι λεπτομζρεια αλλαγμζνθ, για παράδειγμα ζνα πόδι λίγο ςθκωμζνο από το ζδαφοσ ι ζνα χζρι λίγο ςθκωμζνο, ςτθ ςυνζχεια τοποκετεί ζνα δεφτερο ριηόχαρτο από πάνω και κάνει τθν κίνθςθ λίγο πιο ζντονθ, αναςθκϊνοντασ το πόδι ι χζρι ακόμα πιο πολφ. Σοποκετεί ζνα τελευταίο ριηόχαρτο, αντιγράφει πάλι τθν φιγοφρα αλλά αυτι τθ φορά θ κίνθςθ είναι θ πιο μεγάλθ και ζντονθ, δθλαδι, χζρι πάνω από το κεφάλι, ι πόδι ςε ορκι γωνία με το ςϊμα. Σο αρχικό ςκίτςο και τα τρία ςχζδια ςε ριηόχαρτο αντιγράφονται με καρμπόν ςε ζνα μακρόςτενο χαρτόνι και προκφπτουν τζςςερα καρζ που περιγράφουν τθν κίνθςθ τθσ φιγοφρασ. Σειροκζτθςθ εικόνων Στόχοσ: ςειροκζτθςθ εικόνων ζτςι ϊςτε να φαίνεται θ εξζλιξθ μιασ δράςθσ _ Δράςθ: Φωτοτυποφνται ζγχρωμα ςτριπσ από κόμικ χωρίσ κείμενο (για παράδειγμα Mordillo), τα κόβουμε ςε κομμάτια και τα ανακατεφουμε. Χωρίηουμε τα παιδιά ςε ομάδεσ. Κάκε παιδί παίρνει ζνα πακζτο εικόνων και πρζπει να το βάλλει ςτθ ςωςτι ςειρά, να δείξει και να διθγθκεί τθ δράςθ ςτθν ομάδα του. Συρόμενεσ εικόνεσ Στόχοσ: καταςκευι μθχανιςμοφ που επιτρζπει να ςφρεισ μια εικόνα μζςα από μια άλλθ _Δράςθ: Φωτοτυποφνται ζγχρωμα δφο διαδοχικζσ εικόνεσ από ζνα κόμικ ςε χαρτόνι για κάκε παιδί. Θ κάκε εικόνα κόβεται ςε οριηόντιεσ λωρίδεσ με τθ βοικεια χάρακα πάχουσ περίπου ενάμιςθ εκατοςτοφ. τισ κομμζνεσ λωρίδεσ κολλάτε από το πίςω μζροσ κάκετα, ςτο δεξιό και ςτο αριςτερό άκρο κατά φψοσ τθσ εικόνασ δφο λωρίδεσ χαρτόνι. τθ δεφτερθ εικόνα τοποκετείται κόλλα για να κολλθκοφν μόνο ςτο πάνω μζροσ κάκε λωρίδασ. Οι εικόνεσ εφαρμόηουν θ μία μζςα ςτθν άλλθ ζτςι ϊςτε όταν ςφρεται θ μία να επικαλφπτει τθν άλλθ και να εξαφανίηεται θ πρϊτθ μζςα από τισ λωρίδεσ. 47

49 Οπτικά ςφμβολα κίνθςθσ ςε κόμικ Στόχοι: υηιτθςθ γφρω από τα οπτικά ςφμβολα τθσ κίνθςθσ, ιχου και ςυναιςκθμάτων ςτα κόμικσ. Κατανόθςθ των λόγων χριςθσ των ςυμβόλων αυτϊν. _ Δράςθ: Χωρίηονται τα παιδιά ςε ομάδεσ. Κάκε ομάδα παίρνει και δφο ςελίδεσ από ζνα κόμικ. Θ κάκε ομάδα πρζπει να «διαβάςει» τθ δράςθ μζςα τισ εικόνεσ του κόμικ και να διθγθκεί τθ δράςθ ςτθν υπόλοιπθ τάξθ. Σα παιδιά τθσ ομάδασ δθλαδι, πρζπει να εντοπίςουν τουσ λόγουσ και τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ οι ςκιτςογράφοι αποδίδουν με μικρζσ γραμμζσ τθν κίνθςθ ι τον ιχο ι τα ςυναιςκιματα ςτουσ χαρακτιρεσ τουσ. Αυτά τα ςτοιχεία που ςυγκεντρϊνει κάκε ομάδα, καταγράφονται ςε ζναν πίνακα. Στόχοσ: χριςθ των οπτικϊν ςυμβόλων τθσ κίνθςθσ, του ιχου και των ςυναιςκθμάτων ςτα κόμικσ. _ Δράςθ: Σα παιδία χωρίηονται ςε μικρζσ ομάδεσ. Θ κάκε ομάδα πρζπει να χρθςιμοποιιςει τα ςφμβολα τθσ κίνθςθσ, ιχου και ςυναιςκθμάτων που ςυγκεντρϊκθκαν από τθν προθγοφμενθ δραςτθριότθτα και να φτιάξουν ςε ζνα καρζ μια μικρι ιςτορία. _Δράςθ: Ο εκπαιδευτικόσ δείχνει ςτα παιδιά κατρ-ποςτάλ με κινοφμενεσ εικόνεσ, ςυγκεκριμζνα τισ πλαςτικζσ κάρτεσ με τισ διάφανεσ ραβδϊςεισ, τισ οποίεσ άμα κουνιςεισ ανοιγοκλείνουν τα μάτια ι κουνιοφνται διάφορα ςτοιχεία τθσ κάρτασ. Γίνεται ςυηιτθςθ για τον τρόπο που είναι φτιαγμζνεσ και για το πϊσ κινείται θ εικόνα. Γίνεται ςφγκριςθ με τον τρόπο που αποδίδουν κίνθςθ ςε ςτατικζσ εικόνεσ οι κομίςτεσ. Ηθτείται από τα παιδιά να ψάξουν και να φζρουν ςτθν τάξθ παλιζσ αςπρόμαυρεσ καρτ-ποςτάλ. _Δράςθ: Σα παιδιά ςυγκεντρϊνουν παλιζσ, αςπρόμαυρεσ καρτ-ποςτάλ. Χρωματίηουν με μπογιζσ οριςμζνα ςθμεία τθσ κάρτασ ζτςι ϊςτε να τονίςουν το βάκοσ τθσ κάρτασ και να δϊςουν με το χρϊμα μια αίςκθςθ τρίτθσ διάςταςθσ. 48

50 Εντοπίηουν ςε κάποιο ζντυπο ζνα αντικείμενο μικρισ διάςταςθσ με ςκοπό να το κολλιςουν ςτθν κάρτα. Σο αντικείμενο κα μποροφςε να είναι ζνα πουλί, μια μπάλα, ζνα φροφτο κλπ. Ζπειτα προςκζτουν το αντικείμενο ςτθν κάρτα και προςκζτουν και κάποιο οπτικό ςφμβολο που εντόπιςαν ςτα κόμιξ για να δθλϊςουν τθν κίνθςθ του αντικειμζνου. Ψευδαίςκθςθ κινοφμενθσ εικόνασ Στόχοσ: να αναλθφκοφν τθν κινθτικι οφκαλμαπάτθ, τθν ψευδαίςκθςθ τθσ δυναμικισ κίνθςθσ που προκαλείται ουςιαςτικά από τισ επαναλαμβανόμενο ςχζδιο ευκειϊν γραμμϊν. _Δράςθ: Χωρίηουμε τα παιδία ςε ομάδεσ. Δίνουμε ςτθν κάκε ομάδα μία διαφάνεια θ οποία ζχει μαφρεσ ρίγεσ ίδιου πάχουσ με ενδιάμεςα μικρότερα κενά και χαρτόνια τετράγωνα ςε διάφορα μεγζκθ. Ηθτοφμε από τα παιδιά με τθ βοικεια χαράκων να ηωγραφίςουν πυκνζσ μαφρεσ γραμμζσ όπωσ τθσ διαφάνειεσ ςτα τετράγωνα αλλά νε διαφορετικι διεφκυνςθ. Σοποκετοφμε το ανά τετράγωνο μζςα ςτο άλλο ζτςι ϊςτε να φαίνεται θ διαφορετικι φορά των γραμμϊν και τα κολλάμε μεταξφ τουσ. Ηθτοφμε από τα παιδιά να τοποκετιςουν από πάνω τθ ριγωτι διαφάνεια και να τθν κουνιςουν πάνω ςτα ςχιματα ϊςτε να δουν τθν «κίνθςθ των ριγϊν», τθν κινθτικι οφκαλμαπάτθ. Καταςκευι Mobile Στόχοσ: Θ διερεφνθςθ τθσ κινοφμενθσ εικόνασ, ωσ ςκιά όταν το αντικείμενο δεν κινείται αλλά κινείται θ πθγι φωτιςμοφ και κινείται και θ προβολι του. _Δράςθ: Σα παιδιά δουλεφουν ςε ομάδεσ. Θ κάκε ομάδα κα φτιάξει και το δικό τθσ mobile. Θ κάκε ομάδα παίρνει ζνα χάρτινο πιάτο, ηωγραφίηει μία ςπείρα που ξεκινά από το κζντρο του πιάτου και τθν κόβει. Είναι ςθμαντικό για τθν ιςορροπία του mobile θ ςπείρα να ζχει ςυμμετρία. το κζντρο του πιάτου ανοίγεται μια τρφπα για να περαςτεί θ πετονιά και να δεκεί ςε μιςι οδοντογλυφίδα για να είναι ςτακερι και 49