Μελέηη ηοσ πληθσζμού ηοσ απειλούμενοσ είδοσς Onosma stridii ζηο Όρος Καλλίδρομο

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΗ ΦΤΗ Μελέηη ηοσ πληθσζμού ηοσ απειλούμενοσ είδοσς Onosma stridii ζηο Όρος Καλλίδρομο Ε. Καλογερόπουλοσ Δεληπέηροσ Π., Καλογερόποσλος Ε. Αθήνα Νοζμβριοσ 2011

2 ΕΙΑΓΩΓΗ Θ Onosma stridii Teppner είναι ζνα φυτικό είδοσ τθσ οικογζνειασ Boraginaceae που περιγράφθκε ςχετικά πρόςφατα (Teppner 1988) και είναι τοπικό ενδθμικό τθσ Στερεάσ Ελλάδασ. Ανακαλφφκθκε ςτο όροσ Καλλίδρομο, ςτισ νοτιοανατολικζσ απολιξεισ, περίπου 2 km από το χωριό Μόδιο (locus classicus) to 1987 (Εικόνα 1). Ζκτοτε, βρζκθκε και ςε ακόμα μία τοποκεςία ςτο όροσ Καλλίδρομο (Β-ΒΔ τθσ προθγοφμενθσ) κακϊσ και ςτο όροσ Χλωμό (Κωνςταντινίδθσ 2009). Είναι ζνα ςπάνιο είδοσ, που διακρίνεται από τα ςυγγενικά του είδθ είδθ για τα λευκά-λευκωπά άνκθ του. Ζχει πολφ περιοριςμζνθ εξάπλωςθ και εξειδικευμζνο ενδιαίτθμα και ζχει χαρακτθριςτεί ωσ κινδυνεφον (Κωνςταντινίδθσ 2009). Ωςτόςο, θ Onosma stridii δεν προςτατεφεται από νομικι άποψθ, κακϊσ δεν εντάςςονται ςε κανζνα κακεςτϊσ προςταςίασ οφτε το είδοσ οφτε ο βιότοπόσ του, και δεν ζχει λθφκεί, οφτε ςχεδιάηεται, κανζνα μζτρο επί τόπου προςταςίασ. Επιπλζον, λίγα είναι γνωςτά για τθ βιολογία και ειδικά για τθν οικολογία τθσ και δεν ζχει μελετθκεί ο πλθκυςμόσ τθσ. Σκοπόσ τθσ παροφςασ εργαςίασ είναι θ εκτίμθςθ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii ςτο όροσ Καλλίδρομο, δθλαδι θ χαρτογράφθςθ και εκτίμθςθ του μεγζκουσ του πλθκυςμοφ τθσ και θ προκαταρκτικι μελζτθ τθσ αναπαραγωγικισ βιολογίασ και τθσ οικολογίασ τθσ. Τα ςτοιχεία αυτά κα χρθςιμοποιθκοφν ωσ βάςθ για τθν μελλοντικι παρακολοφκθςθ του πλθκυςμοφ, ζτςι ϊςτε να μπορεί να γίνει εκτίμθςθ τθσ βιωςιμότθτάσ του και επίςθσ κα κακοδθγιςουν τθ λιψθ μζτρων προςταςίασ του είδουσ. Επίςθσ, απϊτεροσ ςκοπόσ τθσ μελζτθσ είναι να γίνει γνωςτι θ Onosma stridii ςτο κοινό, ειδικά ςτισ τοπικζσ κοινότθτεσ, ζτςι ϊςτε να ευαιςκθτοποιθκοφν και να ςυμμετζχουν ςτισ δράςεισ προςταςίασ τθσ γιατί μόνον ζτςι κα επιτευχκεί θ διατιρθςθ του είδουσ. 1

3 ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ 1. ΧΑΡΣΟΓΡΑΦΗΗ ΚΑΙ ΕΚΣΙΜΗΗ ΣΟΤ ΜΕΓΕΘΟΤ ΣΟΤ ΠΛΗΘΤΜΟΤ Θ εργαςία πραγματοποιικθκε με 3 επιςκζψεισ, τον Απρίλιο, Μάιο και Ιοφνιο 2011, δθλαδι τθν περίοδο ανκοφορίασ και ζναρξθσ τθσ καρποφορίασ του είδουσ. Θ χαρτογράφθςθ ζγινε με τθ βοικεια GPS και αποτυπϊκθκε με Γεωγραφικά Συςτιματα Πλθροφοριϊν (GIS). Ελζγκθκαν οι γνωςτζσ τοποκεςίεσ εξάπλωςθσ του είδουσ κακϊσ και θ ευρφτερθ περιοχι ςτισ κζςεισ με κατάλλθλο ενδιαίτθμα (Χάρτθσ 1). Θ εκτίμθςθ του μεγζκουσ του πλθκυςμοφ ζγινε με καταμζτρθςθ όλων των ατόμων που εντοπίςτθκαν. Θ μζκοδοσ αυτι επιλζχκθκε διότι βάςει τθσ βιβλιογραφίασ (Κωνςταντινίδθσ 2009) ο ςυνολικόσ πλθκυςμόσ του ατόμου δεν αναμενόταν να είναι μεγαλφτεροσ από 250 άτομα. Λόγω του ότι θ Onosma stridii αναπαράγεται βλαςτθτικά δθμιουργϊντασ ςυςτάδεσ με ρόδακεσ που προζρχονται από το ίδιο φυτό (βλ. Ενότθτα 2 των Αποτελεςμάτων), θ ακριβισ διάκριςθ των ατόμων ιταν αδφνατθ ςτο πεδίο και ωσ «άτομα» κεωρικθκαν οι κοντινζσ αλλθλοεπικαλυπτόμενεσ ςυςτάδεσ. Θ ςυνολικι εξάπλωςθ και κατανομι των ατόμων του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii ςτθν περιοχι των νοτιοανατολικϊν παρυφϊν του όροσ Καλλιδρόμου παρουςιάηονται ςτον Χάρτθ 2. Θ ςυνολικι περιοχι εξάπλωςθσ (extent of occurrence, EOO) κατά IUCN (IUCN Standards and Petitions Subcommittee 2010 ) ςτθν περιοχι του Καλλιδρόμου είναι 2 km 2. Στθν περιοχι αυτι καταμετρικθκαν ςυνολικά 2605 άτομα τα οποία αποτελοφν 1 υποπλθκυςμό (κατά IUCN) ςε 5 κζςεισ (κατά IUCN) (Χάρτθσ 3, Παράρτθμα Ι). Θ Onosma stridii απαντά με μεμονωμζνα άτομα ι με ολιγομελείσ ςυςτάδεσ (Χάρτθσ 4) ςποραδικά ςε αραιοφσ ι ςχεδόν γυμνοφσ καμνϊνεσ και ςε ανοίγματα του πευκοδάςουσ ι των γυμνϊν καμνϊνων. Το δφςβατο τθσ περιοχισ, λόγω των μεγάλων κλίςεων και τθσ παρουςίασ λικϊνων, θ κατά κζςεισ πυκνι βλάςτθςθ και θ ζλλειψθ μονοπατιϊν δεν επζτρεψαν τθν εξονυχιςτικι μελζτθσ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ. Το γεγονόσ αυτό κακϊσ και θ ςποραδικι παρουςία τθσ Onosma stridii υποδεικνφουν ότι ο υποπλθκυςμόσ του 2

4 είδουσ ςτο Καλλίδρομο είναι μεγαλφτεροσ από 2600 άτομα και ό,τι ενδζχεται να απαντά ςε επιπλζον ςθμεία που δεν χαρτογραφικθκαν. Στον Χάρτθ 2 παρουςιάηεται θ δυνθτικι περιοχι εξάπλωςθσ τθσ Onosma stridii ςτθν περιοχι μελζτθσ λαμβάνοντασ υπόψθ τθν παρουςία κατάλλθλου ενδιαιτιματοσ. Επιπλζον, θ εξάπλωςθ του είδουσ ενδζχεται να επεκτείνεται ςε οφιολικικά υποςτρϊματα βορειοδυτικά τθσ περιοχισ που ερευνικθκε. Είναι εμφανζσ από τα παραπάνω ότι θ ακριβισ εκτίμθςθ του μεγζκουσ του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii απαιτεί διαφορετικό ςχεδιαςμό και εκτίμθςθ τόςο τθσ πυκνότθτασ του πλθκυςμοφ όςο και του τφπου κατανομισ του. Προκειμζνου να επιτφχουμε μία πρϊτθ προςζγγιςθ των μεγεκϊν αυτϊν χρθςιμοποιιςαμε κάνναβο 100x100 m και υπολογίςαμε τθν πυκνότθτα του είδουσ ςτα 138 πολφγωνα που ερευνικθκαν (Πίνακασ 1). Πίνακασ 1. Περιγραφικά ςτατιςτικά τθσ πυκνότθτασ τθσ του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii ανά m 2, υπολογιςμόσ του δείκτθ διαςποράσ και εκτίμθςι του ςφμφωνα με τθν κατανομι πικανοτιτων x 2 (ςφμφωνα με Brower et al. 1997). Μζςθ Πυκνότθτα (x m ) 18.9 Τυπικό ςφάλμα (se) 5.50 Μζςθ απόκλιςθ τετραγϊνου (s) Διακφμανςθ (s 2 ) Ελάχιςτθ τιμι 0 Μζγιςτθ τιμι 533 Πλικοσ (n) 138 Βακμόσ εμπιςτοςφνθσ (95,0%) 10.9 Δείκτθσ διαςποράσ (s 2 /x m ) x 2 ((s 2 /x m )(n-1)) x 2 0, Θ πυκνότθτα του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii είναι μικρι, 19 άτομα/10000 m 2, αλλά θ διακφμανςθ των τιμϊν είναι πολφ μεγάλθ. Ο τφποσ τθσ κατανομισ (εφόςον x 2 > x 2 0,025) είναι ςυγκεντρωτικόσ (aggregated). Δθλαδι, όπωσ απεικονίηεται και από τα χαρτογραφικά δεδομζνα (Χάρτεσ 3 και 4), θ κατανομι του είδουσ δεν είναι 3

5 ομοιόμορφθ ςε όλθ τθν περιοχι εξάπλωςθσ και οφτε καν τυχαία. Αντίκετα, το είδοσ εντοπίηεται ςε οριςμζνεσ από τισ κζςεισ με κατάλλθλο ενδιαίτθμα, ενδεχομζνωσ όπου κατάφερε να εγκαταςτακεί (για παράδειγμα ςε πετρϊδεισ ανοιχτζσ πλαγιζσ και κζςεισ που απογυμνϊκθκαν από τθν καταςκευι του δρόμου ι ανοίγματα βλάςτθςθσ) ι όπου παραμζνει παρά τθν μεταβολι των ςυνκθκϊν (για παράδειγμα ςτισ παρυφζσ πυκνϊν δαςϊν και καμνϊνων ι ακόμα και ςτο εςωτερικό τουσ). Εικόνα 1. Βιότοποσ τθσ Onosma stridii ςτον locus classicus ςτο όροσ Καλλίδρομο. 4

6 Χάρτησ 1. Περιοχι ζρευνασ ςτο όροσ Καλλίδρομο. x: κζςεισ επιςκζψεων. Συντεταγμζνεσ ΕΓΣΑ. 5

7 Χάρτησ 2. Εξάπλωςθ τθσ Onosma stridii ςτο όροσ Καλλίδρομο. Μπλε γραμμι: περιοχι εξάπλωςθσ (EOO), κόκκινθ γραμμι: δυνθτικι περιοχι εξάπλωςθσ, ςθμεία: κζςεισ παρουςίασ τθσ Onosma stridii. 6

8 Χάρτησ 3. Θζςεισ (Α, Β, Γ, Δ, Ε) τθσ Onosma stridii ςτο όροσ Καλλίδρομο. Σθμειϊνεται ο αρικμόσ ατόμων ανά κζςθ μζτρθςθσ. 7

9 Θζςη Β Θζςη Γ2 Θζςη Γ1 Χάρτησ 4. Πρότυπο κατανομισ του πλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii ςτισ κζςεισ: Β - πυκνόσ καμνϊνασ και δάςοσ κλειςτό (αριςτερό τμιμα) και με ανοίγματα (δεξί τμιμα) Γ1, Γ2 - αραιοί καμνϊνεσ ςε πετρϊδεσ ζδαφοσ 8

10 2. ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Θ μελζτθ τθσ οικολογίασ και τθσ αναπαραγωγικισ βιολογίασ του είδουσ βαςίςτθκε ςε παρατθριςεισ ςτο πεδίο. Θ αναπαραγωγικι βιολογία μελετικθκε επιπλζον ςε 10 ατόμα τα οποία ςθμειϊκθκαν (Εικόνα 2) και ςτα οποία ζγιναν μετριςεισ των ανκοφόρων ςτελεχϊν και των ανκζων κατά τθν περίοδο τθσ ανκοφορίασ (5/8/2011) και των καρπϊν ςτο τζλοσ τθσ καρποφορίασ (23/7/2011). Εικόνα 2. Άτομο τθσ Onosma stridii ςε ανκοφορία με ετικζττα. Θ Onosma stridii είναι φυτό πολυετζσ, προςκεφαλόμορφο (Κωνςταντινίδθσ 2009) που ςχθματίηει ςυςτάδεσ με ρόδακεσ που φζρουν υπολείμματα των παλαιότερων φφλλων ςτθ βάςθ τουσ (Εικόνα 3). Εικόνα 3. Άτομο τθσ Onosma stridii με ρόδακεσ νζουσ και παλαιοφσ. 9

11 Αναπαράγεται βλαςτθτικά με ριηϊματα που ςχθματίηουν επιγενείσ ρίηεσ και παράγουν νζα φυτά τα οποία μπορεί αργότερα να αποχωριςτοφν από τον γονζα (Εικόνα 4). Με τον τρόπο αυτό ςχθματίηονται μεγαλφτερεσ ι μικρότερεσ ςυςτάδεσ («προςκεφάλια») ζκταςθσ ζωσ και 2 m 2 οι οποίεσ δίνουν τθ δυνατότθτα ςτο είδοσ να μονιμοποιθκεί και να εξαπλωκεί ςε όςεσ κζςεισ καταφζρει να εγκαταςτακεί. Εικόνα 4. Υπόγειο τμιμα τθσ Onosma stridii. 10

12 Θ ανκοφορία διαρκεί ζνα μινα, τον Απρίλιο, αλλά ενίοτε επεκτείνεται από τα τζλθ Μαρτίου ζωσ τισ αρχζσ Μαΐου. Θ καρποί ωριμάηουν από τα μζςα Ιουνίου ζωσ το τζλοσ του Ιουλίου. Κάκε ϊριμο ανκοφόρο ςτζλεχοσ ζχει το πολφ άνκθ. Τα ανκοφόρα ςτελζχθ κάκε ςυςτάδασ δεν εμφανίηονται τθν ίδια χρονικι ςτιγμι, αλλά ανκίηουν ςυγχρονιςμζνα (με μικρι χρονικι διαφορά) τα άνκθ ςε κάκε ανκοφόρο ςτζλεχοσ και τθν ίδια ςυμπεριφορά ακολουκεί και θ ωρίμανςθ των καρπϊν. Κάκε άνκοσ ζχει 4 ςπερμοβλάςτεσ αλλά κάκε καρπόσ αποτελείται ςυνικωσ από λιγότερα από 4 μονόςπερμα καρπίδια (Εικόνα 5) λόγω αποβολισ (Teppner 1991). Τα καρπίδια περικλείονται ςτον αποξθραμζνο κάλυκα. Όλοι οι κλειςτοί κάλυκεσ που ελζγξαμε είχαν 3 καρπίδια. Θ διαςπορά αρχίηει αμζςωσ μετά τθν ωρίμανςθ των καρπϊν. Θ μονάδα διαςποράσ είναι είτε τα καρπίδια που πζφτουν από τον ανοιχτό κάλυκα, είτε ολόκλθροσ ο κάλυκασ (Εικόνα 6) είτε ακόμα και ολόκλθρθ θ ταξικαρπία που αποκόπτεται. Οι δφο τελευταίεσ περιπτϊςεισ εντάςςονται ςτο φαινόμενο τθσ ςυναπτοςπερμίασ (προςαρμογι για τθ διαπορά πολλϊν ςπερμάτων μαηί). Δεν φαίνεται να υπάρχει άλλθ ςυγκεκριμζνθ προςαρμογι για τθ διαπορά και τα ςπζρματα καταλιγουν ςυχνά κοντά ςτο μθτρικό φυτό ι παραςφρονται τυχαία μακρφτερα. Εικόνα 5. Μονόςπερμο καρπίδιο τθσ Onosma stridii (αριςτερά) και κάλυκασ όπου φαίνεται ζνα καρπίδιο (δεξιά). 11

13 Εικόνα 6. Κάλυκεσ τθσ Onosma stridii κατά τθν καρποφορία, ανϊριμοι (επάνω), ανοιχτοί (κάτω δεξιά) και κλειςτοί (κάτω αριςτερά). 12

14 Οι μετριςεισ των ανκζων και των καρπϊν παρουςιάηονται ςτον Πίνακα 2. Είναι εμφανζσ ότι ο αρικμόσ των ανκοφόρων και των καρποφόρων ςτελεχϊν δεν ιταν πάντα ανάλογοσ με το μζγεκοσ τθσ ςυςτάδασ. Πρζπει να ςθμειωκεί ότι ςφμφωνα με τθν εμπειρία που αποκτικθκε θ ιδανικι μζκοδοσ κα ιταν θ ςθμείωςθ των φυτϊν ςτο τζλοσ Απριλίου και ο ζλεγχόσ τουσ κάκε θμζρεσ ϊςτε να είναι δυνατι θ πλιρθσ παρακολοφκθςθ τθσ ανκοφορίασ ακόμα και ςτισ μεγαλφτερεσ ςυςτάδεσ και θ μζτρθςθ και των καρπϊν και των καρπιδίων ανά κάλυκα πριν τθν ζναρξθ τθσ διαςποράσ. Πίνακασ 2. Μετριςεισ αναπαραγωγικισ βιολογίασ ςτθν Onosma stridii. Αρ. Φυτοφ Επιφάνεια Φυτοφ cm 2 Αρ. Ανθ. τελεχϊν Αρ. Ανθζων Αρ. Καρπϊν (ταξικαρπία) Αρ. Καρπϊν (ζδαφοσ) υνολικόσ Αρ. Καρπϊν Βάςει των μετριςεων υπολογίςτθκε θ Σχετικι Αναπαραγωγικι Επιτυχία (Σ.Α.Ε.) τθσ Onosma stridii, δθλαδι θ πραγματικι παραγωγι ςπερμάτων ωσ ποςοςτό τθσ υπολογιηόμενθσ μζγιςτθσ δυνατισ παραγωγισ (Πίνακασ 3). Θ Σ.Α.Ε. του είδουσ βρζκθκε ότι είναι χαμθλι, αφοφ μόλισ το 24 % των ςπερμοβλαςτϊν μετατρζπονται ςε ςπζρματα. Μζροσ τθσ μείωςθσ τθσ Σ.Α.Ε. (25 %) οφείλεται ςτθν παραγωγι αποβλθτικϊν ςπερμάτων ςτθν πλειοψθφία των ανκζων. Θ τιμι τθσ Σ.Α.Ε. μειϊνεται ακόμα περιςςότερο (15 %) όταν ςτον υπολογιςμό τθσ λθφκεί υπόψθ θ παρατθρθκείςα προςβολι των καρπιδίων από ζντομα (Εικόνα 7) θ οποία ςφμφωνα με τον Κωνςταντινίδθ (2009) φτάνει ςε ποςοςτό μεγαλφτερο του 60 %. 13

15 Συμπεραςματικά, θ εγγενισ αναπαραγωγι τθσ Onosma stridii φαίνεται ότι παίηει ελάςςονα ρόλο ςε ςχζςθ με τθ βλαςτθτικι αναπαραγωγι για τθν εξάπλωςθ του είδουσ. Δεν είναι δυνατό προσ το παρόν να αξιολογιςουμε περαιτζρω τα αίτια τθσ χαμθλισ αναπαραγωγικισ επιτυχίασ μζχρι το ςτάδιο τθσ παραγωγισ των καρπιδίων, αν δθλαδι οφείλονται ςε ζλλειψθ επικονιαςτι ι ςε άλλουσ παράγοντεσ. Επιπλζον, θ προςβολι από καταναλωτζσ υποβακμίηει τθν ιδθ χαμθλι εγγενι αναπαραγωγι και αποτελεί απειλι για το είδοσ. Πίνακασ 3. Παραγωγι ανκζων και καρπϊν και Σχετικι Αναπαραγωγικι Επιτυχία (Σ.Α.Ε.) ςτθν Onosma stridii. Μζςοσ όροσ Συπικό φάλμα Αρ. δειγμάτων Ανκοφόρα ςτελζχθ/άτομο Άνκθ ανά άτομο Α Σπερμοβλάςτεσ/άνκοσ (ΣΒ)* 4 Σπερμοβλάςτεσ/άτομο Μ (ΣΒ x Α) Καρποφόρα ςτελζχθ/άτομο Καρποί/άτομο K Σπζρματα /καρπό (ΣΠ)* 3 Σπζρματα/άτομο (ΣΠ x K) Α.Ε = Κ/Α x Σ/ΣΜ 0.24 Φγιι ςπζρματα/άτομο + (60% x ΣΠ x K) 186.Α.Ε + = Κ/Α x Σ/ΣΜ 0.15 *Θεωρθτικζσ τιμζσ (βιβλιογραφία, ζλεγχοσ μικροφ αρικμοφ δειγμάτων ςτο πεδίο). +Υπολογιςμόσ αρικμοφ λαμβάνοντασ προςβολι εντόμων ςτο 60 % των ςπερμάτων (καρπιδίων) 14

16 Εικόνα 7. Ζντομα ςτουσ κάλυκεσ τθσ Onosma stridii (αριςτερά, επάνω δεξιά)και καρπίδιο με καταναλωμζνο ενδοςπζρμιο (κάτω δεξιά). 15

17 3. ΕΝΔΙΑΙΣΗΜΑ Το γεωλογικό υπόςτρωμα ςτθν περιοχι εξάπλωςθσ τθσ Onosma stridii είναι θφαιςτειοϊηθματογενζσ, οφιολικικό και κεωρείται ότι αποτελείται από ςχιςτοκερατόλικουσ με ζώμαηα περιδοηιηών, γάββρων και διαβαζών ηοσ οθιολιθικού ζσμπλέγμαηος (Μπεηζσ Κ.Α. 2011). Το βιοκλίμα φαίνεται ότι ανικει ςτον Μζςο-Μεςογειακό όροφο και θ κυρίαρχθ βλάςτθςθ ςτθν περιοχι είναι οι ψθλοί και πυκνοί καμνϊνεσ με Quercus coccifera, Juniperus oxycedrus, Arbutus andrachne, Arbutus unedo και τα πευκοδάςθ με Pinus halepensis και υπόροφο τουσ ίδιουσ κάμνουσ. Στθ ηϊνθ αυτι, θ Onosma stridii αναπτφςςεται ςε πετρϊδεισ ι χαλικϊδεισ πλαγιζσ με ιπια ι ζντονθ κλίςθ ςε φωτεινζσ κζςεισ κυρίωσ ςτα μεγάλα διάκενα τθσ παραπάνω βλάςτθςθσ, όπωσ αναφζρεται και ςτθ βιβλιογραφία (Κωνςταντινίδθσ 2009). Στο Καλλίδρομο εντοπίςτθκε ςε υψόμετρα m, αλλά ςτο όροσ Χλωμό ζχει βρεκεί και ςτα m. Απαντά ςε κζςεισ με αραιοφσ χαμθλοφσ κάμνουσ και θμίκαμνουσ (Juniperus oxycedrus, Quercus coccifera, Cistus creticus, Cistus salviifolius, Alyssum spp., Aethionema sp., Thymus teucrioides, Asperula lutea, Linum elegantissimum) που βρίςκονται ςε πετρϊδεισ πλαγιζσ (ενίοτε ςε κράςπεδα δρόμων ι ςε θμι-ςτακεροποιθμζνουσ λικϊνεσ ι ςε αποκζςεισ αδρανϊν υλικϊν) ι ςε μικρότερα ανοίγματα ι ςτισ παρυφζσ τθσ πυκνισ βλάςτθςθσ των καμνϊνων ι πευκοδαςϊν. Σπανιότερα απαντά ςτον υπόροφο των πευκοδαςϊν ι των ψθλϊν καμνϊνων τθσ περιοχισ, αλλά ςε αυτζσ τισ κζςεισ παρατθρικθκαν κυρίωσ μεμονωμζνα άτομα και ποτζ μεγάλεσ ομάδεσ. Αντίκετα, οι μεγαλφτερεσ πυκνότθτεσ ατόμων παρατθρικθκαν ςε πλαγιζσ με πολφ αραιι βλάςτθςθ. Είναι ενδιαφζρον το γεγονόσ ότι ςτθ κζςθ του locus classicus όπου τμιμα του πλθκυςμοφ καταςτράφθκε από τθν επζκταςθ του δρόμου ζχει ιδθ αρχίςει θ επανεγκατάςταςθ μεμονωμζνων ατόμων τθσ Onosma stridii και άλλων πρωτοπόρων ειδϊν. Τα δεδομζνα τθσ εξάπλωςθσ και τθσ αναπαραγωγισ και οι παρατθριςεισ για το ενδιαίτθμα υποδεικνφουν ότι θ Onosma stridii είναι ζνα είδοσ ανοιγμάτων τθσ βλάςτθςθσ και ενδεχομζνωσ παρουςιάηει δομι μεταπλθκυςμοφ. Στο πρότυπο αυτό θ εγκατάςταςθ ςε νζεσ κζςεισ (νζα ανοίγματα τθσ βλάςτθςθσ) γίνεται τυχαία από 16

18 γειτονικζσ ςυςτάδεσ με εγγενι αναπαραγωγι ενϊ θ παραμονι και θ επζκταςθ τθσ εξάπλωςθσ ςε κάκε κζςθ (ακόμα και μετά από κλείςιμο τθσ βλάςτθςθσ ι κατολιςκιςεισ ι άλλα καταςτροφικά ςυμβάντα) εξαρτάται κυρίωσ από τθ βλαςτθτικι αναπαραγωγι (ίςωσ και από ενδεχόμενθ τράπεηα ςπερμάτων). Τα καταςκευαςτικά ζργα αποτελοφν άμεςθ απειλι για τον πλθκυςμό κακϊσ ζχουν ιδθ προκαλζςει και μπορεί να προκαλζςουν μελλοντικά μείωςθ του μεγζκουσ του και μείωςθ του διακζςιμου ενδιαιτιματοσ. Ωςτόςο, θ ςθμαντικότερθ απειλι προζρχεται από το κλείςιμο τθσ βλάςτθςθσ λόγω τθσ διακοπισ τθσ βόςκθςθσ και πικανϊσ και τθσ ξφλευςθσ. Από τθν άλλθ μεριά, θ υπερβόςκθςθ ι θ πλιρθσ καταςτροφι τθσ βλάςτθςθσ κα μποροφςαν να προκαλοφςαν μείωςθ των πλθκυςμϊν λόγω τθσ καταςτροφισ των προςτατευτικϊν ξυλωδϊν ειδϊν ι και τθσ καταςτροφισ των φυτϊν από ποδοπάτθμα. Εικόνα 8. Ενδιαίτθμα τθσ Onosma stridii: πετρϊδεισ κζςεισ ςε παρυφζσ πευκοδάςουσ. 17

19 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΔΡΑΕΙ 1. Κατάρτιςθ ςχεδίου παρακολοφκθςθσ τθσ Onosma stridii βάςει των αποτελεςμάτων τθσ παροφςασ μελζτθσ και παρακολοφκθςθ του είδουσ. Τα αποτελζςματα τθσ παρακολοφκθςθσ κα υποδείξουν αν απαιτοφνται επί τόπου επεμβάςεισ για τθ διατιρθςθ των ανοιγμάτων τθσ βλάςτθςθσ ςτθν περιοχι εξάπλωςθσ. 2. Ενθμζρωςθ και ευαιςκθτοποίθςθ των τοπικϊν κοινοτιτων και των τοπικϊν περιβαλλοντικϊν οργανϊςεων. 3. Οργάνωςθ ομάδων εκελοντϊν μεταξφ των τοπικϊν κοινοτιτων για τθν παρακολοφκθςθ του είδουσ. 4. Δθμιουργία τράπεηασ ςπερμάτων του είδουσ και τράπεηασ ηωντανϊν φυτϊν ςτθν περιοχι εξάπλωςθσ προκειμζνου να είναι δυνατι θ επανεγκατάςταςι του, αν αυτό κρικεί απαραίτθτο από τα αποτελζςματα τθσ παρακολοφκθςθσ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Brower J.E., Zar J.H. & von Ende C.N Field and Laboratory Methods for General Ecology (4 th ed.). McGraw-Hill Publishers. Constantinidis T., Bareka E.-P., Kamari G Karyotaxonomy of Greek serpentine angiosperms. Bot. J. Linn. Soc. 139: IUCN Standards and Petitions Subcommittee Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria. Version 8.1. Prepared by the Standards and Petitions Subcommittee in March Downloadable from Kit Tan, Iatrou G Endemic Plants of Greece. The Peloponnese. Gads Publishers Ltd., Copenhagen Teppner H Onosma stridii spec. nova (Boraginaceae) aus Griechenland. Phyton (Horn) 28: Teppner H Onosma L. In: Strid A. & Tan, K. (eds) Mountain Flora of Greece. University Press, Edinburgh, pp. 27,

20 Κωνςταντινίδθσ Θ Onosma stridii Teppner. Φοίτοσ Δ., Κωνςταντινίδθσ Θ., Καμάρθ Γ. (Επιμ. Εκδ.). Βιβλίο Ερυκρϊν Δεδομζνων των Σπάνιων και Απειλουμενων Φυτϊν τθσ Ελλάδασ. Τόμοσ Δεφτεροσ (Ε-Η): Μπεηζσ Κ.Α Νζοσ Γεωτεκτονικόσ Χάρτθσ τθσ Ελλάδασ, Φφλλο 380_

21 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ I Τοποκεςίεσ μετριςεων τουπλθκυςμοφ τθσ Onosma stridii ςτο όροσ Καλλίδρομο. ημείο Γεωγρ. Γεωγρ. Τψόμετρο Ημερομηνία Αριθμόσ ημείωςη Πλάτοσ Μήκοσ Ατόμων OS δρόμοσ ζωσ OS2 OS OS2 ζωσ OS3 OS OS3 ζωσ OS4=4, OS4=30 OS OS4 ζωσ OS5 OS OS OS OS8 ζωσ OS9 OS OS8 ζωσ OS9 OS OS OS11 ζωσ OS12 OS OS11 ζωσ OS12 OS OS13 ζωσ OS14 OS OS13 ζωσ OS14 OS ρζμα ζωσ OS15 OS OS16 ζωσ OS17 OS OS16 ζωσ OS17 OS OS OS OS OS21 ζωσ OS22 ζωσ OS23 OS OS21 ζωσ OS22 ζωσ OS23 OS OS21 ζωσ OS22 ζωσ OS23 OS OS24 ζωσ OS25 OS OS24 ζωσ OS25 OS OS25 ζωσ OS26 OS OS26 ζωσ OS27 OS OS27 ζωσ OS28 EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα 20

22 EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.1-ΕΚ1.61: 1-2 ζωσ 30 άτομα EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά 21

23 EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά EK Σθμεία ΕΚ1.62-ΕΚ1.128: 160 άτομα ςυνολικά OS OS OS

24 OS OS OS OS OS OS OS OS OS52 ζωσ OS53 OS OS52 ζωσ OS53 OS OS54 ζωσ OS55 OS OS54 ζωσ OS55 OS OS56 ζωσ OS57 OS OS56 ζωσ OS57 OS OS57 ζωσ OS58 OS OS OS OS61 ζωσ OS62 OS OS61 ζωσ OS62 OS OS OS OS OS OS67 ζωσ OS68 OS OS67 ζωσ OS68 OS OS67 ζωσ OS69 OS OS69 ζωσ OS70 OS OS71 ζωσ OS72 OS OS71 ζωσ OS72 OS OS73 ζωσ OS74 OS OS73 ζωσ OS74 OS OS75 ζωσ OS76 OS OS75 ζωσ OS76 OS OS78 ζωσ OS79 OS OS78 ζωσ OS79 OS OS79 ζωσ OS80 OS OS79 ζωσ OS80 OS OS OS82 ζωσ OS83 OS OS82 ζωσ OS83 OS OS OS85 ζωσ OS86 OS OS85 ζωσ OS86 OS OS OS OS OS90 ζωσ OS91 OS OS90 ζωσ OS91 OS OS OS OS94 ζωσ OS95 OS OS94 ζωσ OS95 OS OS OS

25 OS EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK

26 EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK

27 EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK EK OS OS OS OS ζωσ 200 άτομα ςτθν πλαγιά OS OS EK EK