Προλεταριακή συνθήκη και ανθρωπομορφοποίηση του κεφαλαίου

Transcript

1 Προλεταριακή συνθήκη και ανθρωπομορφοποίηση του κεφαλαίου (Aurora Consurgens, 15 ος αιώνας) Lucifugo, a diavolo in corpo

2 Ηπολιτική οικονομία, όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει πια. Υπάρχουν οικονομικές επιστήμες που είναι καθαρή εφαρμογή μαθηματικών συστημάτων για την πιθανότητα κερδών από παντού αποκλείοντας εκ των προτέρων το σκοπό, την πρόθεση της κλασσικής πολιτικής οικονομίας που ήταν να κατανοήσει το ποιος είναι εκείνος ο αιώνιος γενικός νόμος που καθορίζει τα ποσοστά του κέρδους και τις διακυμάνσεις των τιμών των εμπορευμάτων. Στα πλαίσια αναζήτησης αυτού του αιώνιου φυσικού νόμου παράχθηκε και η έννοια αξία ως δαπανώμενος χρόνος εργασίας από τον William Petty. 1 Όταν λοιπόν οι κλασσικοί οικονομολόγοι μιλούν ανοιχτά για αξία (ή και για φυσική τιμή που είναι το ίδιο) ως μορφή του Πλούτου εν γένει και θεωρούν ως μέτρο αυτού του αφηρημένου κτήνους ένα άλλο αφηρημένο τέρας, το χρόνο Εργασίας εν γένει 2 δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να περιγράφουν μη κριτικά τη διαδικασία γένεσης των κοινωνιών του κεφαλαίου, εκείνων των κοινωνιών δηλαδή που αχόρταγα καταβροχθίζουν εργασία και χέζουν εμπορεύματα για να το πούμε φαινομενολογικά. Ο Μαρξ, στο Κεφάλαιο και ως κριτικός της πολιτικής οικονομίας, διατυπώνει θεωρητικά (χωρίς να είναι πάντα συνεπής) την πρακτική κοινωνική μεταφυσική της νεωτερικότητας, την πραγματική αφαίρεση, όχι μονάχα και όχι τόσο της εμπορευματικής ανταλλαγής 3, αλλά τη γενικευμένη, 1 Είναι το λιγότερο αξιοσημείωτο το πώς με την εδραίωση και την πρακτική και θεωρητική αυτο-προϋπόθεση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων χάθηκε σε μεγάλο βαθμό (αν όχι ολοκληρωτικά) η θεωρητική έκφραση της αναδυόμενης καπιταλιστικής κοινωνίας που δεν ήταν μόνο κούφια απολογητική των νέων κοινωνικών σχέσεων και οντολογικοποίηση των υπαρξιακών κατηγοριών της αλλά και μια (μη) κριτική προσπάθεια να διαβαστούν τα κοινωνικά ιερογλυφικά της αξιακής μορφής. Στα πλαίσια αυτής της θεωρητικής προσπάθειας η κλασσική πολιτική οικονομία εκκινούσε τους συλλογισμούς τις από μια εντελώς φανταστική και υπερϊστορική κοινωνία των εμπορευματοπαραγωγών που παράγουν για την αγορά ανταλλάσσοντας χρήματα με εμπορεύματα και εμπορεύματα με χρήματα μέσα από διαδοχικές στο χρόνο και στο χώρο πράξεις αγοράς και πώλησης. Το κίνητρο κάθε ατομικού εμπορευματοπαραγωγού μέσα από τις αναρίθμητες αγοραπωλησίες είναι το προσωπικό όφελος και κέρδος. Οι συνεχιζόμενες διακυμάνσεις των τιμών των εμπορευμάτων στην αγορά (προς τα κάτω και προς τα πάνω ) δεν είναι παρά η φυσική, αιώνια συνέπεια του ανταγωνισμού μεταξύ των πωλητών, μεταξύ των αγοραστών και μεταξύ των πωλητών και των αγοραστών (Φυσικός Νόμος της Προσφοράς και της Ζήτησης) καθώς προσπαθούν όλοι να μεγιστοποιήσουν το προσωπικό τους όφελος και κέρδος αγοράζοντας φθηνά και πουλώντας ακριβότερα (ή και λιγότερο ακριβά από τους άλλους ώστε να εκτοπιστούν ως ανταγωνιστές και να τιμωρηθούν από την ελεύθερη οικονομία της αγοράς μέσα από το Αόρατο Χέρι (Adam Smith) του Αιώνιου Φυσικού Νόμου της Προσφοράς και της Ζήτησης). Αυτό που έκανε πρακτική ανάγκη την παραγωγή της έννοιας της αξίας ως αναγκαίας φυσικής τιμής γύρω από την οποία τυχαία στροβιλίζονται οι διακυμάνσεις των τιμών είναι το θεωρητικό στραμπούληγμα της παραπάνω θεωρητικής αφήγησης με την προφανή(;) ανικανότητά της να εξηγήσει τόσο την πραγματική προέλευση των ποσοστών του κέρδους όσο και το εντελώς κοινότυπο καπιταλιστικό εμπειρικό γεγονός της συνολικής τους μεγιστοποίησης: όλοι οι πωλητές όταν ξαναγίνονται αγοραστές (είναι ήδη αγοραστές πρώτου γίνουν πωλητές) χάνουν ό,τι ατομικά κερδίζουν. Είτε οι πωλήσεις γίνονται πάνω, είτε οι αγορές γίνονται κάτω από τις φυσικές τιμές των εμπορευμάτων, όταν πωλητές και αγοραστές ανταλλάζουν οικονομικούς ρόλους (dramatis personae, Μαρξ) τα ατομικά κέρδη αλλάζουν τσέπες και δεν βγαίνει κερδισμένος κανείς: η συνολική ποσότητα του κέρδους της κοινωνίας των εμπορευματοπαραγωγών δεν αυξάνεται παρά αναδιανέμεται από τους μεν στους δε και το αντίστροφο. Η έννοια της αξίας (ή και φυσική τιμή ) των εμπορευμάτων σύμφωνα με το δαπανώμενο χρόνο εργασίας για την παραγωγή τους είναι η λύση-μη-λύση των κλασσικών πολιτικών οικονομολόγων σε αυτό το γενικό θεωρητικό αδιέξοδο που φυσικοποιεί τα αυτονόητα χωρίς εξήγηση της καπιταλιστικής κοινωνίας: το κέρδος, τις τιμές, τα εμπορεύματα, το χρήμα, τη μισθωτή εργασία, το κεφάλαιο. Τα εμπορεύματα είτε πουλιούνται πάνω, είτε κάτω, είτε στις αξίες τους (σ.σ. στο χρόνο εργασίας τους ), η συνολική ποσότητα του κέρδους της καπιταλιστικής κοινωνίας δεν αυξάνει. Hic rhodus, hic salta! To θεωρητικό αδιέξοδο όμως τίθεται και λύνεται από τις ίδιες τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις (ακόμα και αν παραμένει απροσπέλαστο από τη σκέψη και τη θεωρία) αρκεί στην αγορά και στην κυκλοφορία των εμπορευμάτων να υπάρχει, να βρίσκεται, αδιαλείπτως να αναπαράγεται ένα αλλόκοτο ανθρωπόμορφο εμπόρευμα η παραγωγική κατανάλωση του οποίου έχει τη θαυματουργό ιδιότητα να δημιουργεί μεγαλύτερη αξία από την αξία του. 2 Χρόνος εργασίας γενικά απλά και καθαρά, σε αυτή την πραγματικά αφηρημένη και αδιαφοροποίητη, βουβή και ακαθόριστη γενικότητα, ανεξάρτητα δηλαδή από το συγκεκριμένο περιεχόμενο, το νόημα, τα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της εργασίας. 3 Μια κομβική παρατήρηση πάνω στην αξία και στο ρόλο της ως ουσίας των εμπορευμάτων. Εδώ η διαφορά στον τρόπο της διατύπωσης έχει μεγάλη σημασία για τον προσδιορισμό του ίδιου του ζητήματος της αξίας ως ουσίας των εμπορευμάτων. Είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα η αξία ως ουσία που (προ) ή και (εν)υπάρχει, που 2

3 πραγματική αφαίρεση του Κεφαλαίου εν γένει που ρουφώντας/αλέθοντας, με το κρυμμένο μαστίγιο του ρολογιού, αφηρημένη κοινωνική εργασία αυτο-αξιοποιείται και τείνει πλέον να γίνει Αιώνιος Άνθρωπος καθόσον ενσαρκώνεται, σωματοποιείται και εξυλικεύεται ασταμάτητα στο χρήμα και στις τιμές των εμπορευμάτων, στα μέσα παραγωγής και στις παραγωγικές δυνάμεις 4. Αυτό που έχει τεράστια σημασία να κατανοήσουμε σαν επιχειρούμενη απάντηση στο ερώτημα που πάμε τώρα; είναι πως ο καθολικός αποκλεισμός των άμεσων ανταλλακτικών μέσων 5 και η ταυτόχρονη επιβολή του χρήματος ως καθολικού εμπορεύματος, δηλαδή ως γενικού ισοδύναμου των αξιών όλων των εμπορευμάτων, εκφράζει λογικά (άλλα χονδρικά και ιστορικά) τη βίαιη (προ)περιέχεται ή και (προ)ενσωματώνεται/εντειχίζεται σε κάθε ξεχωριστό εμπόρευμα και η αξία ως κοινή ουσία όλων των εμπορευμάτων. Στην πρώτη περίπτωση η αξία υποστασιοποιείται ως φυσικό μέγεθος, ως αυθύπαρκτος ποσοτικός προσδιορισμός, σταθερός ή μεταβαλλόμενος (χρόνος εργασίας ή οτιδήποτε άλλο) μέσα σε κάθε ξεχωριστό εμπόρευμα, μέσα σε όλα τα εμπορεύματα που ταυτολογικά έχουν αξία ως εκ της αιώνιας φύσης τους ως εμπορευμάτων. Στη δεύτερη περίπτωση η αξία εκφράζει την πραγματική αφαίρεση της εμπορευματικής πρακτικής, κάθε εμπορευματικής πρακτικής ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη μορφή της αξιακής ισοδυναμίας και ως τέτοια πραγματική αφαίρεση η αξία είναι όντως (και με την άκρως μεταφυσική/υπερβατική έννοια του όρου) η κοινή ουσία όλων των εμπορευμάτων. Η πρώτη περίπτωση εκφράζει πάνω-κάτω τις θέσεις όλων των λεγόμενων κλασσικών οικονομολόγων, η δεύτερη τη θέση του Μαρξ, αν και δεν ήταν πάντοτε συνεπής με αυτήν. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η θέση του Μαρξ είναι πως αναγνωρίζει όχι μία και ενιαία αλλά πολλές και ετερογενείς μορφές της αξίας εισάγοντας συγκεκριμένο ιστορικό περιεχόμενο σε αυτές, ανασυνθέτοντας τη λογική και ιστορική γενεαλογία των αφηρημένων μορφών της αξίας ως πρακτική κοινωνική μεταφυσική. Το μυστήριο των αφηρημένων μορφών της αξίας δεν ξεκινά καθόλου από και με το χρήμα όταν, ήδη από την εποχή του ομήρου, έχουμε, για παράδειγμα 5 δούλους να αξίζουν όσο 10 βόδια και όλα αυτά (να αξίζουν ) όσο ένας Γενναίος Άνδρας (σ.σ. ικανός πολεμιστής). Με το χρήμα η αφαίρεση αξία κυριολεκτικά ενσαρκώνεται, σωματοποιείται και εξυλικεύεται ως τιμή/ες αποκτώντας αντικειμενική ιδεατή/συμβολική μορφή και το μυστήριο της αξιακής μορφής περιπλέκεται και αναβαπτίζεται ως φετίχ ιδιαίτερα όσο το χρήμα διασπώντας την άμεση πράξη της ανταλλαγής σε δυο πράξεις που δεν συμπίπτουν αναγκαστικά στο χώρο και στο χρόνο (σε αγορά και σε πώληση) θέτει σε κίνηση τα εμπορεύματα και τον εαυτό του για να επιστρέψει ταυτολογικά πάλι στον εαυτό του (συσσώρευση αξίας/κέρδος). Η αφηρημένη ανταλλακτική αξία ενσαρκωμένη, σωματοποιημένη και εξυλικευμένη στο χρήμα και στις τιμές των εμπορευμάτων είναι ταυτόσημη με τον ποιοτικά ομογενοποιημένο-ποσοτικά δυναμοποιημένο εαυτό της, θέτει σε αέναη κίνηση (Perpetuum Mobile) τα εμπορεύματα σαν να είναι η ψυχή τους, η καθολική ουσία τους, η απόλυτη λογική αρχή τους, για να επιστρέψει στον ταυτολογικό εαυτό της δομώντας δια του διαχωρισμού, της εξίσωσης και του αποκλεισμού μια αφηρημένη γενική ισοδυναμία από ταυτόσημα και σύμμετρα πράγματα-εμπορεύματα. Γιαυτό λοιπόν και ο Ηράκλειτος λέει πως: Όλα αλλάζονται με τη φωτιά και η φωτιά με όλα, όπως ο χρυσός με τα εμπορεύματα και τα εμπορεύματα με το χρυσό. Με αυτή τη μυστικιστική φράση ο Ηράκλειτος θέτει σε ευθεία οντολογική αναλογία την αέναη κοσμική μεταβολή με την εμπορευματική-εκχρηματισμένη ανταλλαγή. Η Φωτιά του Ηράκλειτου είναι σύμβολο και φορέας του Λόγου ο οποίος, ανυψωμένος σε οντολογικό θεμέλιο του κόσμου, αέναος και αναλλοίωτος, ανάβει και σβήνει σύμφωνα με ορισμένα ποσοτικά μέτρα. Τι μπορεί λοιπόν να σημαίνει αυτή η αναλογική προβολή σε κοσμική-οντολογική κλίμακα της πεζότατης εμπορικής πράξης των ανταλλαγών; Πως η πραγματική αφαίρεση της εμπορευματικής πρακτικής είναι και η κοινωνική/ιστορική μήτρα των μεταφυσικών αφαιρέσεων του Πνεύματος, του Λόγου. Η αφηρημένη ανταλλακτική αξία σαν Λόγος/Φωτιά που όλα τα διαλύει στον Απόλυτο/Καθολικό/Αναλλοίωτο Εαυτό της, σαν Ιδεώδες δίχτυ αφαίρεσης που συσσωρεύει αφηρημένους γενικούς προσδιορισμούς μέσα σε μια απεριόριστη θάλασσα σύμμετρων και ταυτόσημων-με-τον-εαυτό-τους πραγμάτων, είναι η γενική, έσχατη, καθολική ουσία όλων των πραγμάτων, αποτελεί την αφηρημένη κοινή νοητή ουσία όλων των πραγμάτων ως εμπορευμάτων, είναι η πρακτική κοινωνική μεταφυσική των αφηρημένων και αδιαφοροποίητων γενικών/καθολικών/αναλλοίωτων νοητών πρώτων στοιχείων που είναι κοινά σε όλα τα πράγματα μιας και της αυτής Απόλυτης Λογικής Τάξης απαλείφοντας το συγκεκριμένο και ιδιαίτερο περιεχόμενο από αυτά. Στην εμπορευματική πρακτική οι άνθρωποι επιτελούν πραγματικά ό,τι επιτελούν ιδεωδώς στο μεταφυσικό σκέπτεσθαι, δηλαδή παραβλέπουν το συγκεκριμένο περιεχόμενο και την ιδιαιτερότητα των πραγμάτων και τα θέτουν αφηρημένα και ιδεωδώς ως ισοδύναμα, ως αφηρημένες και ίσες αξίες. Η κοινωνική πρακτική της εμπορευματικής ανταλλαγής είναι η πρακτική μορφή τόσο ιστορικά όσο και λογικά της ιδεώδους ταυτιστικής λογικής, της ίδιας της μεταφυσικής. Η γένεση του χρήματος δεν είναι ο απότοκος ενός πιο σύνθετου αντιπραγματισμού ή η φυσική μετεξέλιξη του προηγούμενου. Και αυτό γιατί δεν υπάρχει απολύτως τίποτα το μυστικιστικό στον αντιπραγματισμό. Η συγκεκριμένη έννοια και η κοινωνικο-ιστορική πρακτική του αντιπραγματισμού θεμελιώνεται ως αμοιβαία δωρεά μεταξύ τροφοσυλλεκτικών κοινοτήτων, μεταξύ μη ιεραρχικά οργανωμένων αγροτικών κοινοτήτων (δηλαδή χωρίς καμιά μορφή κράτους) και μεταξύ των τελευταίων με τους πρώτους. Αντίθετα η εμπορευματική ανταλλαγή κατάγεται από τη λεηλασία των παραπάνω από πολεμικά 3

4 διαδικασία μεταμόρφωσης των άμεσων παραγωγών (τεχνιτών, αγροτών, χειροτεχνών κτλ) των προ-καπιταλιστικών κοινοτήτων 6 σε ελεύθερους μισθωτούς εργάτες, ελεύθεροι στον εξαναγκασμό να πουλιούνται στην αγορά ως ανθρώπινες πρώτες ύλες που αποδίδουν κέρδος, ως εξατομικευμένοι και προσωποποιημένοι φορείς του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη το οποίο όταν καταναλώνεται παραγωγικά αποδίδει μεγαλύτερη αξία από την αξία του, δηλαδή αποδίδει μεγαλύτερη αξία από την αξία των εμπορευμάτων που είναι κοινωνικά αναγκαία για να αναπαράγουν τους πωλητές εργασιακής δύναμης. Σε αυτή την ιστορική στιγμή λοιπόν όπου το χρήμα και η-πρόσβαση-σε-αυτό αναγνωρίζεται σχετικά από όλους ως καθολικός πλούτος σε εξατομικευμένη μορφή 7 και όπου οι όροι αναπαραγωγής της κοινωνικής ζωής ορθώνονται απέναντι στους μισθωτούς εργάτες ως κεφάλαιο, το κεφάλαιο έχει κιόλας υποτάξει, ποιμενικά/κτηνοτροφικά φύλα (δεν είναι καθόλου τυχαίο πως η πρωταρχική σημασία της λέξης κεφάλαιο είναι κεφάλια ζώων ) και το πρώτο λογικά και ιστορικά εμπόρευμα είναι ο σκλάβος ο οποίος αφού πρώτα έχει απαχθεί λειτουργεί και ως άμεσο ανταλλακτικό μέσο. Ο σκλάβος είναι ταυτόχρονα εκτρεφόμενο ζώο (Αθανάσιος Δρατζίδης) και ομιλούν εργαλείο (instrumentum vocale) και ως τέτοιος αποτελεί άμεσα ανταλλακτική αξία. Απόγονος αυτής της κοινωνικής πρακτικής αρπαγής είναι η γένεση του χρήματος ως Λογικής (αυτο)εξαπάτησης και (αυτο)απαγωγής των υποτελών. Η λογική της Βίας γίνεται η βία της Λογικής, της ίδιας της μεταφυσικής χωρίς βεβαίως να ξεχαστεί οριστικά η πρώτη (δες και το post scriptum Λόγος και αφηρημένη ανταλλακτική αξία ). 4 Οι έννοιες, οι κατηγορίες των μέσων παραγωγής, των παραγωγικών δυνάμεων, των σχέσεων παραγωγής ως συγκεκριμένες αφαιρέσεις και προσδιορισμένες γενικεύσεις που έχουν εξαχθεί θεωρητικά από το ιδιαίτερο περιεχόμενο των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων αποτελούν μία από τις πολλές όψεις της κριτικής αυτών των σχέσεων. Αποτυπώνουν θεωρητικά, με άλλα λόγια, τη γενικευμένη, πραγματική αφαίρεση του κεφαλαίου ως συσσώρευση αξίας (παραγωγή κυκλοφορία κατανάλωση) όπου οι σχέσεις των ανθρώπων και οι σχέσεις των ανθρώπων με τη φύση πραγματοποιούνται και εννοούνται ως παραγωγικές σχέσεις, δηλαδή ως σχέσεις με το κεφάλαιο είτε αυτό βρίσκεται στη σταθερή ( μέσα παραγωγής, πρώτες ύλες κτλ), είτε στη μεταβλητή μορφή του (αφηρημένη εργασιακή δύναμη ή αλλιώς μισθωτή εργασία). Η οποιαδήποτε προβολή αυτών των εννοιών στο ιστορικό παρελθόν των ανθρώπινων κοινωνιών ως δΐιστορικού Καθολικού οδηγού ανάγνωσης της Ιστορίας οδηγεί αυτόματα στην οντολογικοποίηση/υποστασιοποίησή τους, μετατρέποντας τις συγκεκριμένες έννοιες της κριτικής των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων σε μια μια αφηρημένη καθολική Μέθοδο Ανάγνωσης της Ιστορίας μυστικοποιώντας με αυτό τον τρόπο όλο το συγκεκριμένο πλούτο, την ποικιλομορφία και την ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης, κοινωνικής ιστορίας. 5 Έννοια προβληματική και εντελώς ανιστορική καθώς ένα τέτοιο άμεσο ανταλλακτικό μέσο είναι και ο δούλος αλλά παρόλα αυτά απαραίτητη για να καταλάβουμε το πώς περιπλέκεται η πραγματική κοινωνική μεταφυσική των μορφών της αξίας. Ο σκλάβος των δουλοκτητικών κοινωνιών είναι ο ίδιος ανταλλακτική αξία ως ομιλούν εργαλείο (instrumentum vocale) και εκτρεφόμενο ζώο που ανήκει για πάντα στο αφέντη που τον αγόρασε. Ο μισθωτός σκλάβος των κοινωνιών του κεφαλαίου φροντίζει ως ίδιος ελεύθερα να πουλάει και να εκτρέφει την αφηρημένη ικανότητά του για εργασία για ένα καθορισμένο ωρομίσθιο και ως τέτοιο ομιλούν εμπόρευμα που ψάχνει, βρίσκει ή δεν έχει δουλειά ανήκει για πάντα στο κεφάλαιο. Επιπλέον ο μισθωτός σκλάβος ως ελεύθερος φορέας και πωλητής ο ίδιος του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη είναι ταυτόχρονα αφηρημένο πολιτικό/νομικό υποκείμενο Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων που επικυρώνουν με τη σφραγίδα του Κράτους-Έθνους την ενσωμάτωσή του στο κεφάλαιο. 6 Προ-καπιταλιστικές κοινότητες που νοηματοδοτούν και νομιμοποιούν την ύπαρξή τους μέσα από άμεσα προσωπικές και ελέω Θεού σχέσεις κυριαρχίας και υποταγής. 7 Το χρήμα, ως φετιχοποιημένο και ταυτολογικό αντικειμενικό σύμβολο της πραγματικής αφαίρεσης της αξίας που ενσαρκώνεται, σωματοποιείται και εξυλικεύεται σε αυτό, μπορεί να αποθηκεύεται και να συσσωρεύεται ως αφηρημένος κοινωνικός πλούτος (Μαρξ) καθώς μπορεί να ανταλλαχθεί με κάθε εμπόρευμα. Μπορεί ακόμα να λειτουργήσει ως κεφάλαιο (ο καθορισμός του χρήματος ως κεφάλαιο το διακρίνει από το προνεωτερικό χρήμα), δηλαδή να αυξήσει κρυπτικά την αξία του όταν αλέθει παραγωγικά τους προσωποποιημένους φορείς του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη. Το χρήμα ως κεφάλαιο φέρει πάνω του τα σημάδια της γέννας του αρχαϊκού χρήματος ως αντικειμενικού-συμβόλου-θυσίας για τους θεούς που επιτρέπει κάθε είδους υποχρεώσεις και πληρωμές στο αρχαίο ιερατείο το οποίο ενσαρκώνει ως μυστικοποιημένη κοινωνική σχέση την υπερβατική σχέση με τους θεούς. Ο χρυσός ως μέταλλο δεν παρουσιάζει κανένα υπεραισθητό μυστήριο αλλά ως χρήμα και γενικό ισοδύναμο των αξιών όλων των εμπορευμάτων η σωματική, αισθητή μορφή του χρυσού μετατρέπεται σε κάτι αντικειμενικά αισθητά υπεραισθητό και ιδεατό/συμβολικό εν εαυτώ. Ο μυστηριακός, απόκρυφος και υπερβατικός 4

5 τουλάχιστον τυπικά, την εργασία στον εαυτό του 8. Στις κοινωνίες του κεφαλαίου όπου η εμπορευματική μορφή του κοινωνικού προϊόντος είναι η καθολική μορφή της κοινωνικής (ανα)παραγωγής οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο όχι σαν συγκεκριμένα, ιδιαίτερα και διαφορετικά κοινωνικά άτομα αλλά σαν αφηρημένους Αγοραστές και Πωλητές Εμπορευμάτων όπου η ατομική εργασία τους αναπαρίσταται μέσω του χρήματος ως αφηρημένη και αδιαφοροποίητη ίση ανθρώπινη εργασία γενικά μετρήσιμη σε αφηρημένο κοινωνικό χρόνο εργασίας, ποιοτικά ομογενοποιημένο και ποσοτικά δυναμοποιημένο. Η συσσώρευση του κεφαλαίου, η πρακτική μεταφυσική της αξιακής μορφής που αυτο-αξιοποιείται καθίσταται δυνατή με την πρακτική αναγωγή της συγκεκριμένης κοινωνικής δραστηριότητας σε αφηρημένη κοινωνική εργασία, σε εργασία γενικά, σε μισθωτή και ανταγωνιστικά ατομικοποιημένη εργασία που μετριέται με-το-ρολόι σε ομοιογενής μονάδες χρόνου 9. Το πρακτικό μεταφυσικό τέρας της αφηρημένης κοινωνικής εργασίας αντικειμενοποιείται πραγμωδός, μηχανιστικά και αθροιστικά, ως στοιχειώδης και απλούστατη δαπάνη εργασιακής δύναμης, ως ομοιογενής φορέας μιας αφηρημένης και αδιαφοροποίητης ουσίας, της αξίας, που όταν καταναλώνεται παραγωγικά (όσο καίγεται και αναλώνεται ) παράγει νέα αφηρημένη αξία αξιοποιώντας τη νεκρή παρελθοντική Γνώση και Εργασία που ενσωματώνονται και συσσωρεύονται σαν αλλότριες και αισθητά υπεραισθητές δυνάμεις στις μηχανές. χαρακτήρας του χρήματος ως καθεαυτού αντικειμενικού πράγματος που αξίζει για-αυτό-που-ταυτολογικά αναπαριστά και συμβολίζει εις εαυτόν είναι ανάλογος του χριστιανικού μυστικισμού της μετουσίωσης όπου, για παράδειγμα, το κρασί στην αισθητή, σωματική του μορφή είναι ταυτόχρονα εξ ιδίου και εξ αντικειμένου αισθητά υπεραισθητό συμβολίζοντας το Αίμα του Χριστού. 8 Ο Μαρξ διαχωρίζει τόσο λογικά όσο και ιστορικά την τυπική από την ουσιαστική (πραγματική) υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο. Με την τυπική υπαγωγή η καπιταλιστική κοινωνική σχέση υπάρχει και ταυτόχρονα δεν υπάρχει, δηλαδή ο καπιταλιστικός τρόπος (ανα)παραγωγής της κοινωνικής ζωής δεν υφίσταται ως ένα ενιαίο, συγκεκριμένο και διαφοροποιημένο όλον αλλά βρίσκεται στη φάση της διαμόρφωσής του χρησιμοποιώντας ως δεκανίκια του προγενέστερους τρόπους/μορφές παραγωγής. Με την ουσιαστική υπαγωγή η καπιταλιστική κοινωνική σχέση αυτο-προϋποτίθεται δημιουργώντας η ίδια όλες τις προϋποθέσεις της ως αποτελέσματα της δικής της δράσης. Με άλλα λόγια με την ουσιαστική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο η ολότητα της κοινωνικής ζωής δημιουργείται και αναπαράγεται σαν κοινότητα του κεφαλαίου. 9 Η αφηρημένη σύλληψη του χρόνου (και του χώρου), η εννόησή του ως Λογική, συνδέεται, χωρίς να ανάγεται μονομερώς σ αυτήν, με τη γενίκευση της εμπορευματικής οικονομίας και την καθολική κυριαρχία του γενικού ισοδύναμου: του χρήματος. Ο μετρήσιμος με-το-ρολόι χρόνος γίνεται το γενικευμένο κριτήριο της αφηρημένης ανταλλακτικής αξίας, ο χρόνος που ασταμάτητα διαιρείται για να συγκριθεί και στη συνέχεια ομογενοποιείται και συμμετροποιείται για να ανταλλαχθεί. Αυτή η Λογική αντίληψη του χρόνου αποτελεί ένα σώμα με την παραγωγή / κυκλοφορία / κατανάλωση των εμπορευμάτων, με την ταυτολογική συσσώρευση του κεφαλαίου, με την αέναη εμφάνιση και εξαφάνιση της αφηρημένης αξίας που η φετιχοποιημένη της αντικειμενική/συμβολική/ιδεατή ύπαρξη υπάρχει κοινωνικά μόνον αν αιωνίως μεταμορφώνεται και αδιαλείπτως-γίνεται-άλλο: από την εν δυνάμει παραγωγή και την εν δυνάμει δημιουργία της στην κατανάλωση και στην καταστροφή της που ολοκληρώνουν την ενεργό πραγματοποίησή της με το διαρκώς επιταχυνόμενο ενδιάμεσο της κυκλοφορίας της. Μέσα από αυτή την τυφλή και αυτο-προϋποτιθέμενη (Causa Sui) διαδικασία κοινωνικής ολοποίησης και αυτο-αξιοποίησης, η αυτονομημένη κίνηση της αξιακής μορφής ως πρακτική κοινωνική μεταφυσική παράγει μια εκκοσμικευμένη μεταφυσική του χρόνου. Αυτοτελείς και αυτάρεσκες στιγμές παρατάσσονται ομοιόμορφες η μια πίσω από την άλλη καθοδηγώντας αδιάλειπτα από το Ένα σημείο (-pre) στο άλλο Ένα σημείο (-post) εκθρονίζοντας ad infinitum η μία την άλλη. Η μονότονη, σχεδόν υπνωτική ακολουθία των χρονικών σημείων επεκτείνεται ταυτολογικά στο άπειρο, οι στιγμές που τα διατρέχουν τραβάνε πάντα μπροστά, στο Μέλλον και κάθε φορά η εκάστοτε τελευταία-τελική στιγμή θεωρεί την προηγούμενη ως στάδιο που καταλήγει σε Αυτήν. Με τη μορφή της εξελικτικής σειράς, με την αφηρημένη μορφή χωρίς περιεχόμενο μιας αδιάλειπτης ροής εξελίξεων που οδηγούν από το ένα χρονικό σημείο (Pre) στο άλλο (Post), η ατέρμονη χρονο-λογική ακολουθία μετριέται με-το-ρολόι. Ο χρόνος δεν είναι παρά το αιωνίως μετρήσιμο απόρριμμα αυτής της ταυτολογικής κατάληξης από το πριν στο μετά (κάπου εδώ συγχωνεύονται η γραμμική με την κυκλική παράσταση του χρόνου) και έχει διάρκεια όσο κυλά ομοιογενής και α-διάφορος πάνω στις ράγες των αφηρημένων σημείων (δες και το post scriptum Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο ). 5

6 Η κοινωνική σχέση του κεφαλαίου και όπως αυτή θεμελιώνεται ως ενιαίο και διαφοροποιημένο όλον με την πραγματική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο είναι η ενότητα τριών διαφορετικών μορφών και με τη μεταμόρφωσή της από τη μία στην άλλη μορφή αναπαράγει τον ποσοτικά δυναμοποιημένο και ταυτολογικό εαυτό της: Χρήμα Εμπόρευμα εργασιακή δύναμη Περισσότερο Χρήμα. Η Αγία Τριάς του κεφαλαίου είναι η παραγωγική, η εμπορευματική και η χρηματική μορφή του. Η παραγωγική μορφή του κεφαλαίου χωρίζεται στο σταθερό και στο μεταβλητό κεφάλαιο. Το σταθερό κεφάλαιο είναι η νεκρή, συσσωρευμένη και παρελθοντική Γνώση και Εργασία που ενσωματώνουν τα μέσα παραγωγής (μηχανές, πρώτες ύλες κτλ) ως εμπορεύματα και ως τέτοια έχουν αξία που μεταφέρεται στη διαδικασία παραγωγής άλλων εμπορευμάτων. Το μεταβλητό κεφάλαιο είναι η ζωντανή, συγκεκριμένη κοινωνική δραστηριότητα ως αφηρημένη και αδιαφοροποίητη μισθωτή εργασία, ως απλούστατη και στοιχειώδης δαπάνη εργασιακής δύναμης η οποία παράγει νέα αφηρημένη αξία όσο πουλιέται και καταναλώνεται (όσο καίγεται και αναλώνεται ) στην παραγωγική διαδικασία του κεφαλαίου. Ο στόχος κάθε κεφαλαίου είναι το αρχικό κεφάλαιο που καταβάλλεται στη χρηματική μορφή να μετατραπεί σε μεγαλύτερο κεφάλαιο μέσα από την παραγωγική διαδικασία. Η νέα αφηρημένη αξία (υπεραξία) που παράγεται μέσα στην παραγωγική διαδικασία πραγματοποιείται και αναδιανέμεται στην κυκλοφορία του κεφαλαίου 10, δηλαδή με την πώληση των εμπορευμάτων στην αγορά όπου τα Ελεύθερα και Ίσα άτομα ως Ελεύθεροι Αγοραστές και Πωλητές εμπορευμάτων ανταλλάσσουν ισοδύναμο με ισοδύναμο (εμπόρευμα με χρήμα και χρήμα με εμπόρευμα) αναπαράγοντας πίσω από τις πλάτες τους και πάνω από τα κεφάλια τους ένα πρακτικό μεταφυσικό τέρας, μια φαντασμαγορική αντικειμενική πραγματικότητα, την αέναη διαδικασία αυτο-αξιοποίησης του κεφαλαίου ως κοινωνικής ολότητας (automatische subjekt/αυτόματο υποκείμενο, Μαρξ). Η πραγματική αφαίρεση της εμπορευματικής σχέσης, η σωματοποίησή της στο χρήμα και η μυστηριακή της αυτο-αξιοποίηση σαν κεφάλαιο μετατρέπει κάθε τι ζωντανό και αισθητό σε πραγματικό φάντασμα (φαντασμαγορική αντικειμενικότητα της αξιακής μορφής, Μαρξ), σε αισθητά υπεραισθητό φορέα επικύρωσης μιας τιμής, σε πραγμώδη πρώτη ύλη για την παραγωγή ενός ολοκληρωτικά στοιχειωμένου κόσμου φτιαγμένου από εμπορεύματα, αφηρημένη εργασία και Τεχνο-Επιστήμη. Η Επιστήμη εκκινεί στη Δυτική Ευρώπη με την ανάδυση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων και με τη μορφή μιας μηχανικής σωμάτων όπου ο υλισμός και η μεταφυσική της Θείας Δημιουργίας συνδυάζονται άψογα μεταξύ τους (Γαλιλαίος, Καρτέσιος, Νεύτωνας, Μπέικον κ.α.). Ως τέτοια ιστορικά συγκεκριμένη μορφή γνώσης (και μυστικοποίησης ταυτόχρονα) αρθρώνεται η Επιστήμη (και) ως κοινός λόγος των αναδυόμενων αστικών στρωμάτων που αντιπαλεύονται την αριστοκρατία και τον κλήρο, επιβάλλει και κινητοποιεί το δικό της σύμπαν εννοιών, παραστάσεων και αντιλήψεων για τη φύση και τους ανθρώπους. Ο Διαφωτισμός (το κυρίαρχο ρεύμα του) και η συστηματική ανάπτυξη του υλισμού ως δϊιστορικής, ως Καθολικής Θεωρίας της Γνώσης (σ.σ. Η Συνείδηση, το Πνεύμα αντανακλά την Ύλη) έχουν κομβική σημασία για την περαιτέρω εδραίωση των καπιταλιστικών κοινωνιών. Και τούτο διότι η Επιστήμη δεν ασκεί την κυριαρχία της στο όνομα των μυστηρίων του Θεού αλλά εξ' ονόματος μιας πραγμώδους υλικής φύσης (Res Extensa) που είναι άπειρη και αδιαφοροποίητη, χωρίς εσωτερικά όρια και ποιοτικές διακρίσεις πλην των αδιαίρετων (ή και απείρως διαιρετέων) και μη αντιληπτών ατομικών στοιχείων-σωματιδίων που συγκροτούν τη θεμελιακή, την πραγματικά πραγματική φύση 11. Αυτή η πραγμώδης φύση, η 10 H κυκλοφορία για την οποία μιλάμε εδώ αναφέρεται στην αξία, στη μη παραγωγική μεταμόρφωσή της από τη μία στην άλλη μορφή (από την μορφή χρήμα στη μορφή εμπόρευμα και το αντίστροφο, με ότι δηλαδή συσχετίζεται με την προώθηση της αγοράς και της πώλησης εμπορευμάτων) και όχι στη μετακίνηση/μεταφορά των εμπορευμάτων. O τομέας/βιομηχανία των μεταφορών είναι έμμεση επέκταση της παραγωγικής διαδικασίας του κεφαλαίου και ως τέτοιος δημιουργεί πραγματική αξία. 11 Μέσα στις διάφορες ιστορικές παραδόσεις της ατομιστικής κοσμοθεωρίας τα άτομα, ως καθολική, αιώνια και υπεραισθητή ουσία του αισθητού κόσμου μπορεί να είναι τόσο αδιαίρετα και συμπαγή όσο και απείρως διαιρετέα σε 6

7 φύση ως ένα αναλλοίωτο και ταυτόχρονα ποσοτικά δυναμοποιημένο συνεχές/ασυνεχές, προσδιορίζεται (άλλοτε κατηγορικά και άλλοτε προκατηγορικά) ως ισομορφική με την αφηρημένη Διάνοια του Υπερβατολογικού Υποκειμένου 12 (Res Cogitans 13 ). Συγκροτείται, με άλλα λόγια, η Επιστήμη και η εννοιολογική της αυτονόμηση στο Πείραμα ως το κυρίαρχο πνευματικό άρωμα των κοινωνιών του κεφαλαίου, ως γνώση που είναι άμεσα τεχνολογική συλλαμβάνοντας εννοιακά τόσο τη φύση, όσο και τους ανθρώπους σαν α-διάφορες πρώτες ύλες (μάζα, βιομάζα, ενέργεια κτλ) για την παραγωγή ενός κόσμου εμπορευμάτων. Η κατηγορία της ύλης 14 είναι, βεβαίως, μια αφαίρεση και ως έννοια που νοηματοδοτεί τις σχέσεις των ανθρώπων και τις σχέσεις των ανθρώπων με τη φύση αναπτύσσεται (με διαφορετικούς βαθμούς αφαίρεσης και γενίκευσης) σε εκείνους τους πολιτισμούς που παρουσιάζουν έντονη εμπορική/εκχρηματισμένη ανταλλαγή. Αναπτύσσεται, με άλλα λόγια, η αφαίρεση της ύλης, ως γνωσιολογική/οντολογική κατηγορία, ως συνεχώς μικρότερα και στοιχειωδέστερα έσχατα στοιχεία. Τα κακό άπειρο αυτής της ad infinitum διαίρεσης και η απορρέουσα από αυτή αναγωγιστική-αναλυτική λογική είναι ο νοηματοδοτικός πυρήνας της ατομιστικής κοσμοαντίληψης. Σύμφωνα με αυτήν ένα αισθητά συγκεκριμένο και εσωτερικά διαφοροποιημένο όλον σχέσεων και διαδικασιών είναι εντελώς ομόλογο, ισοδύναμο και σύμμετρο - από τα κάτω προς τα πάνω - με τα διαμελισμένα/απομονωμένα και ποιοτικά ομοιογενή κομμάτια του, με τα πιο απλά και στοιχειώδη αφηρημένα γενικά στοιχεία τα οποία στη φετιχιστική/μυθική αυτοτέλειά τους, στην απόλυτη ταυτότητα/ενότητα με τον Ιδεώδη, αφηρημένο εαυτό τους που δεν υπερβαίνεται ποτέ, αλληλεπιδρούν με εγγενείς, αναλλοίωτες και ποσοτικά δυναμοποιημένες ιδιότητες για να δημιουργήσουν κάθε συγκεκριμένη και μεταβαλλόμενη ποιοτική πολλαπλότητα του αισθητού κόσμου ως 'Έσχατη, ως Τελική πραγματικότητά του. Τέτοιες μορφές σκέψης αναπτύσσονται οργανικά σε εκείνους τους κοινωνικούς-ιστορικούς σχηματισμούς όπου είναι έντονη η παρουσία εμπορικώνεκχρηματισμένων κοινωνικών σχέσεων και η απορρέουσα από αυτές ανταγωνιστική ατομικοποίηση της κοινωνικής ζωής. Έτσι λοιπόν (σκέφτηκε εδώ ο Δημόκριτος) όπως η πόλις-κράτος είναι ένα όλο με ιδιαίτερες μορφολογικές ή άλλες ιδιότητες, που όμως έχει σαν έσχατο και αιώνιο αδιαίρετο συστατικό τον πολίτη/άτομο (ά-τομο: δεν τέμνεται/διαιρείται άλλο), έτσι και η ύλη μπορεί να έχει διάφορες πολλαπλές μορφές, όμως τελικά συνίσταται από ένα σύνολο έσχατων σε μέγεθος και αδιαίρετων, ταυτοσήμων-με-τον-εαυτό τους, αιώνιων γενικών στοιχείων που είναι τα άτομα. Στην αρχαία πολιτεία η εμπορευματική παραγωγή-κυκλοφορία δεν είναι η κυρίαρχη μορφή της κοινωνικής αναπαραγωγής, το ανεπτυγμένο εμπορευματικό κεφάλαιο συσσωρεύει αξία στην κυκλοφορία των εμπορευμάτων και προμηθεύεται από τα έξω εμπορεύματα (αγοράζοντας φτηνά, πουλώντας ακριβά ή αλλιώς λεηλατώντας, αρπάζοντας, μετατρέποντας μη πολίτες σε δούλους κτλ) καθώς η κοινωνική αναπαραγωγή δεν είναι καθολικά εκχρηματισμένη. 12 Ο οντολογικός και γνωσιολογικός ροβινσωνιμσός του ανθρώπου διατυπώθηκε στους μοντέρνους καιρούς από τους αστούς φιλοσόφους με τη μορφή ενός υπερβατολογικού υποκειμένου διχασμένου και διαιρεμένου ανάμεσα σε δυο οντολογικούς κόσμους, διχασμός που κληρονομείται από τον αρχαίο κόσμο: στον Κόσμο της Φαινομενικής Εμπειρικής Αίσθησης που είναι Αναληθείς από τη μια, και στον Κόσμο της Νοητής Λογικής Ουσίας που είναι Αληθείς από την άλλη. Tο υπερβατολογικό υποκείμενο λοιπόν είναι ένα αυθύπαρκτο φυσικό άτομο, απομονωμένο και ξεκομμένο από κάθε κοινωνική-ιστορική σχέση που αρχικά αντιλαμβάνεται την συσσώρευση μεμονωμένων και απομονωμένων αισθητηριακών εντυπώσεων από τις οποίες στη συνέχεια αφαιρεί με επαγωγή κάτι πολλαπλά επαναλήψιμο, ταυτόσημο, κοινό και γενικό. Αυτό το αφηρημένο γενικό το υπερβατικό υποκείμενο το περιγράφει στον ταυτολογικό Εαυτό του με ένα εξατομικευμένο κοινό όνομα, με μια λέξη μέσα στο κεφάλι του την οποία και αναστοχάζεται απαγωγικά με τις a priori καθολικές κατηγορίες του Πνεύματος (αιτία και αποτέλεσμα, ποιότητα και ποσότητα, ταυτότητα/ενότητα και διαφορά/ετερότητα, αναγκαιότητα και τυχαιότητα, φαινόμενο και ουσία, εξωτερικό και εσωτερικό, αντικείμενο και υποκείμενο, χώρος και χρόνος, πρωταρχικό και δευτερεύων κτλ) οι οποίες και βάζουν σε Έσχατη Λογική Τάξη τον Φαινομενικό Εμπειρικό Κόσμο του Υπερβατολογικού Υποκειμένου. 13 Σκέφτομαι, άρα υπάρχω έγραφε ο Καρτέσιος στο Λόγο περί της Μεθόδου συνδυάζοντας άψογα τον υλισμό με τη μεταφυσική της Θείας Δημιουργίας: όλα τα αποτελέσματα, όλες οι υλικές κινήσεις των σωμάτων που εκτείνονται ποσοτικά σε έναν άπειρο, ομοιογενή, κενό και απόλυτο χώρο και χρόνο ικανοποιούν και διατηρούν την Πρώτη Αιώνια Αιτία, το Θεό, που είναι κοινός σε όλα. 14 Η ύλη την εποχή της ανόδου του καπιταλισμού εννοείτο ως Res Extensa, δηλαδή ως ποσοτική έκταση μηχανικών, πραγμωδών σωμάτων που αλληλεπιδρούν με εγγενής και αναλλοίωτες ιδιότητες (μάζα) προωθούμενες από αφηρημένες ποσοτικές δυνάμεις και των οποίων σωμάτων η θεμελιακή, η πραγματικά πραγματική, η έσχατη πραγματικότητα αποτελείται από κάποια υπεραισθητά ατομικά σωματίδια/στοιχεία, αμετάβλητα και αδιαίρετα ή και απείρως διαιρετέα. Τα υλικά σώματα χαρακτηρίζονταν από αιώνια, άπειρη κίνηση μέσα σε έναν ομοιογενή, κενό και απόλυτο χώρο και χρόνο, αιτιακά προκαθορισμένο. Ο απόλυτος χώρος και χρόνος θεωρείτο ως το αισθητήριο του Θεού ο οποίος χορηγούσε τόσο τις αφηρημένες ποσοτικές δυνάμεις όσο την απόλυτη αναγκαιότητα-αιτιότητα της 7

8 άλλη πλευρά της πραγματικής αφαίρεσης της αξίας των εμπορευμάτων 15. Τα εμπορεύματα ως πραγματικά κοινωνικά μεταφυσικά πράγματα που εκφράζουν την αφηρημένα γενική αξιακή τους ισοδυναμία μέσω του αισθητά υπεραισθητού χρηματικού υλικού συμβόλου εμφανίζονται στην πραγμώδη αμεσότητά τους ως αντικειμενικά υλικά σώματα με υποστασιοποιημένες (γνωσιολογικά και οντολογικά) τις αφηρημένες ποσοτικές ιδιότητες που θεματοποιούνται ταυτολογικά από τη φιλοσοφική/επιστημονική συνείδηση ως εγγενής και αναλλοίωτες, (προ) ή και (εν)υπάρχουσες μέσα σε κάθε, μέσα σε όλα τα υλικά σώματα. Πώς πραγματοποιείται όμως ο προσπορισμός της γνώσης σύμφωνα με την Επιστημονική μέθοδο; Οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν τα λατινικά ως μυστηριακό φορέα ενόρασης των αφηρημένων καθολικών ( ουσιών ) της Πίστης, του Θείου και Απόλυτου Λόγου που ενσαρκώνεται στον αισθητό κόσμο ως Universalia ante-rem. Οι Πατέρες της Επιστήμης ανέπτυξαν την αφαίρεση του εμπειρικού, υλικού δεδομένου που επαληθεύεται στο Πείραμα με μαθηματική γλώσσα 16 ως πραγματικής κίνησης των υλικών σωμάτων. Για την κλασσική φυσική-μηχανική λοιπόν, η ύλη έχει το νόημα πραγματικών σωμάτων σε κίνηση που είναι κατ' ουσίαν και κατά απόλυτη ανάγκη αιτιακά προκαθορισμένη ως ποσοτική έκταση μηχανικών, πραγμωδών σωμάτων. Η επανάσταση της νέας (κβαντικής) φυσικής-μηχανικής και η θεωρία της σχετικότητας θρυμματίζουν σε ακόμα λεπτότερες αφαιρέσεις/φετίχ την υλική κίνηση των σωμάτων : η ύλη, είτε ως σωματίδιο είτε ως κύμα, δεν έχει απλώς απολέσει την απόλυτη αναγκαιότητα και την προκαθορισμένη αιτιότητα ως ποσοτική έκταση μηχανικών, πραγμωδών σωμάτων αλλά και την ίδια την κατηγορία της ως πραγματική αφού οι πιθανοκρατικές εξισώσεις που περιγράφουν την υλική κίνηση με τον μαθηματικό φορμαλισμό της κβαντικής μηχανικής ευνοούνται ως απλές περιγραφές πιθανοτήτων, ως απλές πιθανές σχέσεις μεταξύ αφηρημένων στοιχείων που κινούνται συνεχώς ασυνεχώς σε έναν ενιαίο μαθηματικοποιημένο χωροχρόνο ( δυναμικό πεδίο ) και τον οποίο κάμπτουν με την παρουσία της μάζας τους. Τόσο για την κλασσική φυσική-μηχανική, όσο και για την νέα (κβαντική) φυσική-μηχανική, οι υλικές κινήσεις των σωμάτων είναι ποσοτικώς δυναμοποιημένα αναλλοίωτα, είτε συνεχή και σταθερά (κλασσική μηχανική), είτε ασυνεχή και μεταβαλλόμενα (κβαντική μηχανική). Τόσο η μηχανιστική, απόλυτη αναγκαιότητα των συνεχών, σταθερών υλικών κινήσεων όπως αυτές καθορίζονται από την αντικειμενική εργαλειακή μέτρηση της κλασσικής μηχανικής, όσο και η πιθανοκρατική, σχετική αιτιότητα των ασυνεχών, μεταβαλλόμενων υλικών κινήσεων όπως αυτές καθορίζονται από την υποκειμενική εργαλειακή μέτρηση της κβαντικής μηχανικής αποτελούν αλλησυμπληρωματικές μορφές σκέψης που οντολογικοποιούν/υποστασιοποιούν έναν μαθηματικoποιημένο κόσμο ως τον πραγματικά πραγματικό και θεμελιακό κόσμο. Στον ανεστραμμένο κόσμο της Επιστήμης λοιπόν το πραγματικό κινείται όταν οι μάζες εξαϋλώνονται παράγοντας ποσότητες ενέργειας. Τώρα η ενέργεια είναι για την Επιστήμη, ότι είναι η άξια για την Οικονομία: μια αφηρημένη καθολική έσχατη βάση, ένα αναλλοίωτο/ποσοτικά δυναμοποιημένο συνεχές/ασυνεχές πάνω στο οποίο συσσωρεύονται ταυτολογικά και ad infinitum όλες οι υλικές κινήσεις των σωμάτων και έχει σαν μέτρο την ποσότητα του παραγόμενου έργου. Το έργο εκτελείται και παράγεται από ένα παρατηρούμενο σύστημα αναφοράς που καταναλώνει ενέργεια για να κινείται. Όσο κινείται, απειλείται από την εντροπία, από την καθολική τάση προς την αταξία, δηλαδή από την εξάχνωσηεξαΰλωση όλης της μάζας σε θερμότητα. Όλες αυτές οι κρυπτικές έννοιες έχουν νόημα μονάχα στο εσωτερικό ενός συστήματος μηχανών εσωτερικής καύσης όπου η ενέργεια 1) χορηγείται από τα έξω ως αναλώσιμο καύσιμο, 2) θέτει σε κίνηση τη μηχανή και 3) αποβάλλεται ως θερμότητα που φθείρει τη μηχανή. Η οποιαδήποτε προβολή αυτών των αποκρυφιστικών/μαθηματικοποιημένων εννοιών στη φύση και στους ανθρώπους οδηγεί αυτόματα στη μηχανοποίηση και στη πραγμοποίησή τους καθώς αυτές οι αφηρημένες έννοιες που διαλύουν τα πάντα στον εαυτό τους αποτυπώνουν μυστικοποιημένα την αυτονομημένη αναπαραγωγή του καπιταλιστικού κοινωνικού πλούτου, τη μετατροπή/αναγωγή των ανθρώπων και της γήινης φύσης σε πραγματικές αφαιρέσεις, σε πρώτες ύλες και σε καύσιμα για την παραγωγή ενός κόσμου εμπορευμάτων. (Βλέπε και Will Barnes, The Critique of Science. Historical, Materialist and Dialectical Studies on the Relation of the Modern Science of Nature to the Bourgeoisie and Capital) 15 Βλέπε Μαρία Αντωνοπούλου, Κοινωνική Πράξη και Υλισμός, Σπουδή στην Κοινωνιολογία της Γνώσης, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. 16 Τα μαθηματικά, κάθε μορφή μαθηματικών, έχουν ως αντικείμενο την ποσοτική πλευρά/όψη της πραγματικότητας, αναλύουν και συσχετίζουν τους ποσοτικούς προσδιορισμούς των αισθητά αντιληπτών πραγμάτων (σχέσεων, διαδικασιών, φαινομένων κτλ). Τώρα αυτό το κοινό χαρακτηριστικό, αυτή η κοινή μορφή της μαθηματικής σκέψης, ποικίλει ποιοτικά (καθώς και σε περιεχόμενο) μέσα στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών. Στην καπιταλιστική μορφή κοινωνικής ζωής τα μαθηματικά τείνουν στο απόγειό τους, αναπτύσσονται μεθοδολογικά ως συνδετικός κρίκος που πρέπει να συνδέει όλες τις Επιστήμες αναμεταξύ τους μέχρις στο έσχατο σημείο να αποτελέσουν μια μορφή καθολικής και απαράβατης Λογικής η οποία θεωρείται μάλιστα εντελώς ισομορφική με το πραγματικό. Δηλαδή η ίδια η παρατηρούμενη ποιοτική πολλαπλότητα, η συγκεκριμένη και ιδιαίτερη πραγματικότητα ως όλο μπαίνει μέσα σε 8

9 Universalia post-rem για να επιτύχουν το μυστηριακό: την υπ-αγωγή, την επ-αγωγή και την απαγωγή της αισθητής πραγματικότητας στον Επιστημονικό Νόμο, στην αφηρημένη ενότητα και ταυτότητα του Επιστημονικού Λόγου που εξαλείφοντας το συγκεκριμένο περιεχόμενο και τους ιδιαίτερους προσδιορισμούς των πραγμάτων, εξισώνει και συμμετροποιεί το ένα φαινόμενο με το άλλο προς αναζήτηση της αφηρημένης ποσοτικής ομοιομορφίας η οποία χρίζεται a priori (πριν από κάθε πείραμα, πριν από κάθε θεωρία) ως το καθολικό/θεμελιακό/έσχατο περιεχόμενο των πραγμάτων που εγγυάται το πραγματικά πραγματικό. Η Αλήθεια δεν αποκαλύπτεται πλέον Ενορατικά αλλά στη Βιομηχανία και στο Πείραμα μέσα από μεθόδους Επ-αγωγής και Απ-αγωγής οι οποίες θεωρούνται εξ αρχής δοσμένες(!) και ανεξάρτητες(!) από τη διαδικασία παραγωγής των ίδιων των εννοιών. Το Πείραμα, αυτό το μοντέρνο Ιερό Αποκάλυψης της Αλήθειας, είναι ο κοινός τόπος που συμφύεται η διαχωρισμένη γνώση (ο εργαλειακός επιστημονικός λόγος) με τη διαχωρισμένη τεχνική (την πρακτικο-ωφελιμιστική τεχνολογία) μετατρέποντας (ανάγοντας) πρακτικά και συλλαμβάνοντας εννοιακά τόσο τη φύση όσο και τους ανθρώπους σαν α-διάφορη ύλη σε ποσοτική έκταση (Res Extensa), σαν αφηρημένες, βουβές, άπειρες πρώτες ύλες (μάζα, βιομάζα, ενέργεια κτλ) για την παραγωγή ενός κόσμου εμπορευμάτων, δηλαδή σαν υπόστρωμα για την κυριαρχία του κεφαλαίου. Γύρω από αυτούς τους αυτονομημένους και αυτονόητους διαχωρισμούς (στη σκέψη και στην πράξη) δομείται και η διαχωρισμένη, αυτοαναφορική ταυτότητα των ανθρώπων της Επιστήμης, των εργαζομένων στην έρευνα κτλ και (ανα)παράγεται ένας ολόκληρος στρατός ιεραρχήσεων από ειδικεύσεις, υποειδικεύσεις, τελετουργικές γλώσσες και πρακτικές, καθημερινές συνήθειες κτλ. Το θεόπνευστο επεξηγηματικό Χέρι της Επιστήμης σηκώνει το δάκτυλο προς το εκτυφλωτικό Φως της Αλήθειας αρκεί η ίδια η εννοιολογική δομή της Επιστήμης, το ίδιο το περιεχόμενο των εννοιών της να παραμένει κρυμμένο και σκοτεινό, αρκεί η ίδια η Επιστήμη που εξηγεί να παραμένει χωρίς εξήγηση. Το σημείο εκκίνησης της ανάλυσης και της έρευνας του γεγονότος ( factum ) πρέπει πάντα να συμπέφτει με το αποτέλεσμα, να παραμένει ισότιμο με αυτό σε όλη τη διαδρομή της σκέψης: είναι το μόνο μέσο για να μη έρθει ποτέ σε αντίφαση η Επιστημονική γλώσσα με τον εαυτό της, με το αυτοαναφορικό και ατομιστικό factum, με αυτό που προϋποτίθεται ταυτολογικά ως δεδομένο και γνωστό. Το a posteriori συμπέρασμα και η λογική κατάληξη της έρευνας πρέπει πάντα να επαληθεύει χωρίς αντίφαση τη λογική της εκκίνηση και αφετηρία, την a priori προκείμενη συνθήκη. Tο Post factum πρέπει να ακολουθεί και να πειθαρχεί, παρενθέσεις, αναιρείται η ύπαρξή της, ή καλύτερα, θεωρείται απλά και μόνο ως το αδιάφορο πρόσχημα για την επιβολή της αφηρημένης, ιδεατής ποσότητας: η ίδια η ποσότητα αυτή καθεαυτή γίνεται το καθολικό / θεμελιακό / έσχατο περιεχόμενο των πραγμάτων και εγγυητής του πραγματικά πραγματικού. Σε αυτό το σημείο, είναι προφανές, τα μαθηματικά αυτής της μορφής, δηλ. τα μαθηματικά ως ουσία του παντός και η μεταφυσική γίνονται ένα σώμα. Κάτι που πρέπει να έχουμε υπόψιν μας είναι ότι η σύμφυση μαθηματικών αξιωμάτων και φυσικής (σύμφυση που γεννάει εννοιολογικά και πρακτικά το ελεύθερο πείραμα και την εννοιολογική αυτονόμηση της ίδιας της Επιστήμης ως πειραματικής πρακτικής ) είναι πολύ πρόσφατη ιστορικά και έλαβε χώρα με την ανάδυση του καπιταλισμού και για ευνόητους λόγους (αέναη ανάπτυξη της τεχνολογίας, των παραγωγικών δυνάμεων που μετατρέπουν τον έμβιο και άβιο κόσμο σε αδρανείς πρώτες ύλες για την παραγωγή ενός ολόκληρου κόσμου από εμπορεύματα). Τα προνεωτερικά μαθηματικά παρουσίαζαν ένα κοινό προσανατολισμό στο αισθητά συγκεκριμένο, στην παρατηρούμενη ποιοτική πολλαπλότητα, δεν υποκαθιστούσαν την ολότητα της πραγματικότητας με νούμερα. Η γενικευμένη χρήση του (αριθμητικού) νούμερου είναι σχετικά πρόσφατη, μάλιστα έχουν υπάρξει και μαθηματικά χωρίς καν αριθμούς αλλά με νούμερα από ορισμένα γράμματα της αλφαβήτου (για παράδειγμα οι λατινικοί αριθμοί : I, II, III, IV, V κτλ). Ποια είναι η κοινωνική χρησιμότητα του αριθμητικού νούμερου; Πότε υπεισέρχεται στην κοινωνική πρακτική και γιατί; Όταν τα επίθετα μικρότερος, μεγαλύτερος κτλ δεν αρκούν για να εκφράσουν τις σχέσεις μεταξύ μεγεθών των παρατηρούμενων ποιοτήτων, τότε η παραγωγή του αριθμητικού νούμερου μπορεί να κάνει πιο συγκεκριμένη την αντίληψη και την παράσταση των πραγμάτων: 2 φορές μεγαλύτερο, μικρότερο, 3 φορές κτλ. Στην αρχαία Ελλάδα, είναι γνωστό, απουσίαζαν οι αρνητικοί αριθμοί και το 0. Μάλιστα το άπειρο λόγω αφηρημένης απροσδιοριστίας ορισμένοι από τους φιλοσόφους των γαιοκτημόνων δουλοκτητών το έτρεμαν και παρ' όλη την μυστικιστική απόχρωση που έχει το αριθμητικό νούμερο στον Πλάτωνα, Πυθαγόρα κτλ (ως καθολική αναλλοίωτη Ιδέα) δεν αποτόλμησαν να μαθηματικοποιήσουν την ίδια τη φύση: το νούμερο απλώς εκφράζει το αναλλοίωτο της φύσης, δεν είναι το ίδιο η φύση. 9

10 να είναι σύμμετρο και ισομορφικό με το Pre factum μέσα από μια αέναη ακολουθία αιτιών και αιτιατών 17. Αυτή η αφηρημένη μορφή χωρίς περιεχόμενο μιας άκαμπτης αιτιακής κίνησης εγγυάται σιωπηλά την αυτο-προϋπόθεση του factum, την ταυτότητα του factum με τον εαυτό του. Για να μη χαθεί λοιπόν η σκέψη στο δρομο της Γνώσης, για να μην λοξοδρομήσουν τα συμπεράσματα από τις προ-κείμενες λογικές συνθήκες, η σχέση της έννοιας (του συγκεκριμένου όλου των εννοιών) με τη συγκεκριμένη και μεταβαλλόμενη ποιοτική ποικιλομορφία του αισθητού κόσμου μετατρέπεται σε μια ταυτολογική σχέση της Επιστημονικής γλώσσας με τον εαυτό της όπου η σκέψη πειθαρχεί στο δεδομένο και γνωστό και περιορίζεται είτε σε έναν Επιστημονικό νομιναλισμό (στο να αλλάζει τις σωστές ονομασίες των αναλλοίωτων πραγμάτων - Verum Vocabula -), είτε σε έναν Επιστημονικό ρεαλισμό (όπου οι Έννοιες της Επιστήμης υποστασιοποιούνται ως αναλλοίωτες κατηγορίες του Όντως εν Γένει, της Πραγματικότητας εν Γένει). Η Επιστημονική γνώση ως όρος και ως αποτέλεσμα της αυτονομημένης Λογικής της αξιακής μορφής, βρίσκει έξω της ότι υπάρχει μέσα της και σκεπτόμενη δια του a priori αποκλεισμού του συγκεκριμένου περιεχομένου (προς χάριν της ποιοτικής ομοιογένειας και της ποσοτικής ομοιομορφίας) δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο πέρα από την ωμή αναγωγή του αισθητά συγκεκριμένου σε αφηρημένες γενικές αρχές που είναι είτε αναλλοίωτες, είτε ποσοτικά δυναμοποιημένες και δοσμένες μια και για πάντα και πάνω στις οποίες συσσωρεύονται και ταξινομούνται με τρόπο ευθύγραμμο, ατομιστικό και συνεχή τα γεγονότα και τα δεδομένα. Reductio ad unum! Αναφωνεί εκστασιασμένος ο επιστημονικός κλήρος ο οποίος μάς νουθετεί να σκεφτόμαστε επιστημονικά, δηλαδή να μάθουμε να αντιστοιχούμε χωρίς αντίφαση τις επιστημονικές λέξεις με τα πράγματα και τα πράγματα με τις επιστημονικές λέξεις. Με άλλα λόγια μπορούμε να γνωρίζουμε μονάχα αυτό που είναι ήδη γνωστό και λεκτικοποιημένο στη Γλώσσα της Επιστήμης καθώς ο προσπορισμός της γνώσης έχει τον απόκρυφο χαρακτήρα της επιστημονικής λεκτικοποίησης των δεδομένων. Ό,τι αντιφάσκει με το γνωστό και λεκτικοποιημένο είναι μάλλον μια υποκειμενική αυταπάτη των αισθήσεων αφού το να παράγουμε αντικειμενική γνώση ισοδυναμεί με τη λεκτικοποίηση του μη λεκτικοποιημένου δεδομένου στη Γλώσσα της Επιστήμης σύμφωνα με τους αιώνιους νόμους της τυπικής λογικής και των μαθηματικών πιθανοτήτων Η σχέση αιτίας-αποτελέσματος (όπως το έθεσε και ο Χέγκελ) είναι μια ταυτολογία ψευδοαναλυτικού (και θεολογικού συμπληρώνουμε εμείς) τύπου. Ποιος διαχώρισε την αιτία από το αποτέλεσμα (και το αντίστροφο) και μετά θέλησε εκ του ασφαλούς να τα βάλει σε σχέση ; Το αφηρημένο βελάκι της ταυτολογικής και διαχωρισμένης αιτιότητας κινείται αιώνια και αδιάλειπτα χωρίς να μεταβάλλεται εν τέλει και εν γένει ποτέ, κινείται αενάως μεταμορφούμενο, αυτο-κινούμενο, αλλάζοντας υποστάσεις και μορφές την μία ως αιτία και την άλλη ως αποτέλεσμα μόνο και μόνο για να παραμένει η αιτιότητα ακίνητη και αναλλοίωτη. Μπορεί έτσι η αιτιότητα να προ-ηγείται των πραγμάτων αποστραγγίζοντάς τα από κάθε συγκεκριμένο περιεχόμενο. 18 Μια οποιαδήποτε "γενική θεωρία των πιθανοτήτων" δεν αποτελεί πραγματική μορφή γνώσης στο μέτρο που η επικράτεια των αριθμών - από μόνη της - είναι ανίκανη να δημιουργήσει νέες έννοιες που να διερευνούν ένα μέχρι πρότινος άγνωστο περιεχόμενο. Συνήθως το μόνο που πράττει μια "γενική θεωρία των πιθανοτήτων" είναι είτε να τυποποιεί ad nauseam με την υπνωτική μορφή των ποσοστών ένα ήδη γνωστό περιεχόμενο που μπορεί όμως και να μην έχει ποτέ κατανοηθεί στη συγκεκριμένη ουσία και στην ιδιαίτερη σημασία του, είτε να μεταμορφώνει δια καθαρής μαγείας κάθε περιεχόμενο του πραγματικού σε εξωτερικό περιτύλιγμα και στολισμό της μυσταγωγικής επέλασης των αριθμών. Η ανύψωση των θεωριών των πιθανοτήτων από γλωσσικό παίγνιο και θεο-λογική εξαπάτηση (βλέπε τη Μοναδολογία του Λάιμπνιτς όπου τα νούμερα ως Νούμερα και τίποτε άλλο έχουν ένα δικό τους, αυτόνομο περιεχόμενο) σε απόλυτων εγγυητών του τι εστί το εσχάτως πραγματικό" αποτελεί την καθημερινή, πρακτική αλήθεια του πολιτισμού αυτο-αξιοποίησης του χρήματος όπου η πραγματική αφαίρεση της αξίας κοινωνικοποιείται και ανθρωποποιείται μέσω της αφηρημένης δραστηριότητας-για-χρήμα. Η Απόλυτη Αλήθεια του Ποσοστού θεμελιώνει το ίδιο το "πνευματικό άρωμα" των κοινωνιών του κεφαλαίου - που καταβροχθίζουν Εργασία και χέζουν Εμπορεύματα - στο (ύστατο;) σημείο καμπής και κρίσης τους. Τα μυστικοποιημένα "ποσοστά του κέρδους" και το πιθανό ρίσκο που κουβαλάνε είναι η μόνη πραγματικότητα με νόημα και σημασία που πρέπει όλους να μας ενδιαφέρει και κάθε τι άλλο εξοβελίζεται στο "μη τόπο" του ανορθολογικού και του ακατανόητου. Το "Μέτρα και μην Ερεύνα!" είναι η νέα θρησκεία του Εμπορεύματος-σε-Κρίση που σαν τον χριστιανικό Θεό έγινε και αυτό Άνθρωπος. Ο Θεός Εμπόρευμα 10

11 Σύμφωνα με την Επιστημονική μέθοδο λοιπόν για να κατανοήσουμε τι είναι ένα συγκεκριμένο αντικείμενο (φαινόμενο, διαδικασία, συμβάν κτλ) αρκεί να το διαμελίσουμε ad infinitum, να το αποσυνθέσουμε αναλυτικά, να το κάνουμε κομμάτια εν μέσω ατομιστικών αφαιρέσεων (factum) στα πιο απλά, ποιοτικά ομοιογενή και αφηρημένα στοιχειώδη στοιχεία, κοινά και γενικά σε όλα τα φαινόμενα του Επιστημονικού Νόμου που προσδιορίζεται ταυτολογικά στον εαυτό του και είναι εντελώς αδιάφορα ως προς την ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου και έπειτα να θεωρήσουμε (με μια λαθρεμπορική ταχυδακτυλουργία σκέψεων και πειραμάτων) το συγκεκριμένο σαν Post factum που ακολουθεί το Pre factum, που είναι εντελώς ομόλογο, ισοδύναμο και σύμμετρο με αυτό που βρίσκεται από κάτω, με τις στοιχειώδεις και αφηρημένες γενικές πραγματικότητες που αλληλεπιδρούν με εγγενείς, αναλλοίωτες και ποσοτικά δυναμοποιημένες ιδιότητες οι οποίες δεν υπερβαίνονται ποτέ 19. Η Επιστήμη με την αναγωγική της μέθοδο (μονόπλευρη ανάλυση, διαμελισμός και απο-σύνθεση του συγκεκριμένου στα πιο απλά, ποιοτικά ομοιογενή και αφηρημένα γενικά στοιχειώδη στοιχεία ) και με το ατομιστικό της πνεύμα (οντολογική και γνωσιολογική προτεραιότητα αδιαίρετων και αμετάβλητων (ή και απείρως διαιρετέων) ατομικών στοιχείων/σωματιδίων ) είναι ομόλογη και πλήρως συμβατή με το κεφάλαιο, με τον ατομισμό του (το εμπόρευμα και το χρήμα που τίκτει χρήμα ως θεμελιακή πραγματικότητα του καπιταλιστικού κοινωνικού πλούτου παρουσιάζονται αυτά καθεαυτά σαν να που-έγινε-άνθρωπος και που υπακούει αποκλειστικά σε προσευχές και θυσίες που μιλούν μόνο την κρυπτική γλώσσα του χρήματος δεν κατέβηκε ετούτη τη φορά πάνω στη γη από τους ξανοιγμένους Επτά Ουρανούς αλλά - και εδώ έγκειται το μυστήριό Του - αιωνίως ανάβει και σβήνει σαν ανάποδος Διόνυσος που "από τα μέσα" μάς εξωθεί "πάντα να δουλεύουμε για χρήμα παράγοντας και καταναλώνοντας εμπόρευμα" μέσα στην υπερβατικοποιημένη Οικονομία της Αγοράς, του Κράτους και του Κεφαλαίου. Αμήν. 19 Μια κριτική ματιά στο ιερότερο των ιερών (Sancta Sanctorum) της Επιστήμης, τη φυσικοχημεία, αρκεί για κατανοήσουμε τις ταχυδακτυλουργίες του αναγωγισμού και του ατομισμού. Τι είναι το νερό; Με τη γλώσσα της φυσικοχημείας, ένα μόριο νερού παράγεται από τον ηλεκτρονικό δεσμό των ατόμων του υδρογόνου με το οξυγόνο. Οι γενικές ιδιότητες του νερού όμως (π.χ. η ικανότητα του νερού να σβήνει τη φωτιά) δεν (προ-ή εν)υπάρχουν σε κάθε μεμονωμένο άτομο του υδρογόνου και του οξυγόνου αλλά συντίθενται στο εσωτερικό της ιδιαίτερης σχέσης τους γεννώντας μια νέα ποιότητα, το νερό. Μέσα σε αυτή την τρέχουσα, ιδιαίτερη σχέση που αποτελεί ταυτόχρονα και ένα συγκεκριμένο καθολικό/γενικό περιεχόμενο τόσο το υδρογόνο όσο και το οξυγόνο γίνονται κάτι άλλο και διαφορετικό από αυτό που είναι έξω από τη σχέση τους, μέσα στη σχέση τους παύουν ταυτόχρονα να είναι αυτό που είναι έξω από αυτήν. Έξω από την ιδιαίτερη σχέση τους (τόσο το υδρογόνο όσο και το οξυγόνο) σαν αυτά καθεαυτά άτομα γίνονται κάτι άλλο, το οξυγόνο είναι ιδιαίτερα ασταθές και προκαλεί καύσεις, οξειδώσεις κτλ, το υδρογόνο δεν υπάρχει καν στην ατμόσφαιρα σε καθαρή μορφή παρά ως υπόλειμμα της πρωταρχικής αναγωγικής ατμόσφαιρας της γήινης φύσης και αυτό καθεαυτό το οξυγόνο δεν είναι ένα μεταφυσικά αυθύπαρκτο ατομικό στοιχείο αλλά αποσπάται, αφαιρείται από το νερό διαμέσου της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας των έμβιων όντων (φυτικών και μικροβιακών οργανισμών) και αποβάλλεται στην ατμόσφαιρα σαν προϊόν αυτής της δραστηριότητας. Σε αντίθεση με τη θεο-λογική καταγωγή της Επιστημονικής μεθόδου που ανάγει το συγκεκριμένο περιεχόμενο των πραγμάτων πάνω σε αφηρημένες γενικές αρχές που είναι είτε αναλλοίωτες, είτε ποσοτικά δυναμοποιημένες και δοσμένες μια και για πάντα, η γήινη φύση διατρέχεται από συνέχειες και ασυνέχειες, από αλληλεξαρτήσεις και ετερογένειες, από ολοκληρώσεις και απώλειες, από συγκεκριμενοποίηση (ολοποίηση) και αφαίρεση (απόσπαση), από μεταβολές των σταθερών και σταθεροποίηση των μεταβολών, από τυχαιότητα που γονιμοποιεί και γονιμοποιείται από την αναγκαιότητα γεννώντας συγκεκριμένες δυνατότητες, από αφανισμούς και γέννες, από δημιουργίες νέων ποιοτικών μορφών και αλλοίωση/καταστροφή παλαιότερων και δε θέλει να ακούει για αφηρημένες καθολικές βάσεις - πρώτες αρχές/έσχατα θεμέλια/απόλυτα. Η γήινη φύση είναι μια αυτοκαθοριζόμενη, αυτοεξελισσόμενη και εσωτερικά διαφοροποιημένη ολότητα με συγκεκριμένες ποιοτικές και διαφοροποιημένες σφαίρες που στα όριά τους περνούν η μία στην άλλη, διαμεσο-ποιούν η μία την άλλη, αλληλοσχετίζονται και αλληλοδιεισδύουν ενσωματώνοντας διαφορετικούς τρόπους ζωής και πολλαπλές μορφές ύπαρξης. Κάθε συγκεκριμένος τρόπος ζωής, κάθε ιδιαίτερη μορφή ύπαρξης είναι ταυτόχρονα παραγωγός και προϊόν όλων των άλλων μορφών (natura naturans και natura naturata), κάθε συγκεκριμένη ποιοτική σφαίρα της γήινης φύσης ενσωματώνει με τον δικό της ιδιαίτερο, ξεχωριστό τρόπο όλες τις άλλες, τροπο-ποιείται η ίδια από τις άλλες και τροπο-ποιεί η ίδια τις άλλες. Αυτό το πλούσιο περιεχόμενο της γήινης φύσης, της πραγματικότητας, της ίδιας της ζωής, όλο και φτωχοποιείται κάτω από τη μπότα της Προόδου της Επιστήμης η οποία σαν σύγχρονος Ήρωας σαρώνει τα πάντα για να αυξήσει το νεκρό Πλούτο των κοινωνιών του κεφαλαίου (δες και το post scriptum Ο (μετα)νεωτερικός Θεός ως Γενετικός Μηχανικός ). 11

12 έχουν εγγενή αξία ) και τον αναγωγισμό του (η συγκεκριμένη κοινωνική δραστηριότητα καθίσταται (ανάγεται σε) αφηρημένη κοινωνική εργασία, εργασία γενικά, ανταγωνιστικά ατομικοποιημένη που αντικειμενοποιείται πραγμωδός, μηχανιστικά και αθροιστικά ως στοιχειώδης και απλούστατη δαπάνη εργασιακής δύναμης, ως ομοιογενής φορέας μιας αφηρημένης και αδιαφοροποίητης ουσίας, της αξίας. Κάθε θεωρία της γνώσης, κάθε επιστημολογία, βασίζεται, σιωπηρά ή ρητά, πάνω σε μια καθορισμένη θεωρία της πραγματικότητας και προϋποθέτει μια καθορισμένη έννοια της πραγματικότητας. Η έννοια της πραγματικότητας, η ιδεατή της εικόνα, το συγκεκριμένο όλον των εννοιών είναι ταυτόχρονα όρος και αποτέλεσμα των ιστορικών κοινωνικών σχέσεων και των συγκεκριμένων κοινωνικών μορφών δραστηριότητας που (ανα)παράγουν προθετικά (θεωρητικά και κατηγορικά, προκατηγορικά και διαισθητικά) αυτές τις σχέσεις. Η κοινωνική ζωή, ακραία ατομικοποιημένη, ιεραρχοποιημένη και κατασπαραγμένη από τον αφηρημένο δεσποτισμό του κεφαλαίου δεν αναπαράγει τόσο ψευδείς μορφές συνείδησης και μεθόδου αλλά, κατ εξοχήν, δημιουργεί ενεργητικά βολικές ψευδαισθήσεις για να βγαίνουν λεφτά παράγοντας τόσο το αφηρημένο, απομονωμένο, μισθωτό υποκείμενο της Γνώσης όσο και την αφηρημένη, φετιχιστική, δυϊστική αντικειμενικότητα της Επιστημονικής Μεθόδου η οποία ακόμα και όταν ασκεί αυτοκριτική το κάνει με τρόπο εξίσου μυστικιστικό: πως μπορούν να συνδεθούν τα αφηρημένα αντικείμενα(!) της Επιστήμης με τον μπανάλ αισθητό κόσμο της καθημερινής ζωής! Το φάντασμα του αφηρημένου που ζωντάνευε στις προσευχές των σχολαστικών τον Μεσαίωνα επιστρέφει εκλογικευμένο στις πειραματικές τελετουργίες των επιστημόνων της Νεωτερικότητας 20 : το φάντασμα της Παντοδυναμίας με την παλιά καλή μεταφυσική αναζήτηση του "Απόλυτου" να συνεχίζεται ακάθεκτη, ένα "Απόλυτο"που ξέπεσε από τους καθαρούς αιθέρες του θείου Λόγου και από ποιοτική ουσία" (Universalia ante rem) έγινε "υλική ποσοτική ουσία" (Universalia post rem) του Επιστημονικού Λόγου. Για τους πρώτους, που εκφράζουν θεωρητικά τον κλειστό φεουδαρχικό κόσμο, η Παντοδυναμία, η καθολική κυριαρχία πάνω στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των πραγμάτων και των ανθρώπων έχει ήδη τελεστεί με το αναλλοίωτο Γράμμα του θείου Λόγου και επαναλαμβάνεται ως αιώνια επιστροφή που δικαιώνει και λυτρώνει το παρόν και το μέλλον. Για τους δεύτερους, που εκφράζουν θεωρητικά το ανοιχτό καπιταλιστικό σύμπαν η Παντοδυναμία θα τελεστεί στο Μέλλον με ένα άπειρο και αχανές όχι ακόμα που μεταμορφώνει αδιαλείπτως τα πράγματα και τους ανθρώπους σε α-διάφορα, Ιδεώδη προ-σχήματα για την επιβολή των ποσοτικών αφαιρέσεων της ύλης. Η τελική Έλευση του Μέλλοντος θα δικαιώσει και θα λυτρώσει το παρόν (και το παρελθόν), το μέλλον είναι ανοικτό, βρίσκεται πάντα πιο μπροστά από το παρόν και το εγκολπώνει, το καταβροχθίζει εσχατολογικά και προοδευτικά αποβάλλοντας παρελθόν ώστε να μην λοξοδρομήσουν (τόσο το παρόν όσο και το παρελθόν) από το Μέλλον. Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η διαφορά στην εννόηση του χρόνου από την άποψη της κυριαρχικής σχέσης; Για τον κλειστό χρόνο της φεουδαλικής σχέσης η Παντοδυναμία έχει ήδη τελεστεί και επαναλαμβάνεται ως αιώνια επιστροφή, για τον ανοιχτό χρόνο της καπιταλιστικής σχέσης η Παντοδυναμία θα τελεστεί και θα διαιωνίζεται με ένα άπειρο και ατέρμονο όχι ακόμα, με ένα Μέλλον που Προ-Βλέπει, με την αέναη παραγωγή παραγωγικών δυνάμεων, κεφαλαίου, Επιστήμης, εμπορευμάτων, αφηρημένης εργασίας κτλ. Η θρησκεία και ο μακρινός 20 Αν το ένα ή άλλο χαρακτηριστικό που αφαιρείται από το συγκεκριμένο (για παράδειγμα: η γεωμετρική μορφή, η μάζα, το μέγεθος, ο χώρος, η έκταση, η δομή, το σύστημα κτλ) θεωρείται αυτό καθεαυτό σαν ένα ιδιαίτερο αφηρημένο γενικό αντικείμενο, σαν ένα εξαρχής δοσμένο και αυθύπαρκτο Factum εν Γένει και τα συγκεκριμένα πράγματα (φαινόμενα, διαδικασίες, συμβάντα) θεωρηθούν αυτά καθεαυτά ως απλοί και αδιάφοροι φορείς, ως μορφές εκδήλωσης και τρόποι ύπαρξης (ως μονόπλευρες ενσαρκώσεις και απλές φαινομενικότητες post-factum) αυτών των χαρακτηριστικών, τότε αυτά τα χαρακτηριστικά μετατρέπονται άμεσα σε μια αφηρημένη καθολική ουσία και αποκτούν μυστικιστικές ιδιότητες πρώτων αρχών/έσχατων θεμελίων/απολύτων παρόμοια με τα αφηρημένα καθολικά της Μεσαιωνικής σχολαστικής φιλοσοφίας που ενσαρκώνονται και μετουσιώνονται στον αισθητό κόσμο δημιουργώντας τη γήινη φύση και τους ανθρώπους. 12

13 συγγενής-απόγονός της, η Επιστήμη, κάνουν αφαίρεση από εμάς, μάς μεταθέτουν ακριβώς εκεί που δεν υπάρχουμε (στον Παράδεισο η πρώτη, στην τελική Έλευση του Μέλλοντος η άλλη) και μάς αποσπούν σιωπηλά από την παρατήρηση αυτού που υπάρχει διαιωνίζοντας τη δεσποτική κυριαρχία πάνω στους ανθρώπους και στη φύση. Η εμπειρική προφάνεια των κοινωνικών σχέσεων ως γενικευμένων εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων επιβάλλουν με έναν συνειδητά ασυνείδητο (προκατηγορικό) τρόπο την αναγωγή των πάντων σε αφαιρέσεις, σε εσαεί χειραγωγήσιμα, σε πρώτες ύλες για να βγαίνουν λεφτά. Ο κάτοχος εμπορευμάτων, σαν κυρίαρχη κοινωνική-ανθρωπολογική φιγούρα του αστικού κόσμου, εκκινεί από το a priori credo πως η ζωή αξίζει όταν πουλάς/πουλιέσαι και αγοράζεις/αγοράζεσαι στην καλύτερη δυνατή τιμή συσσωρεύοντας το γενικό ισοδύναμο του αφηρημένου κοινωνικού πλούτου (Μαρξ). Η καπιταλιστική αναπαραγωγή των κοινωνικών ατόμων μάς μεταμορφώνει σε πραγματικές αφαιρέσεις, σε μια πρακτική μεταφυσική: σε προσωποποιημένες και αισθητικοποιημένες οικονομικές κατηγορίες, σε ζωντανούς νεκρούς με βάση τις αφηρημένες προσδιοριστικότητες του Εισοδήματος και του Επαγγέλματος 21. Το Κράτος-Έθνος 22 ως πολιτική μορφή των κοινωνιών του κεφαλαίου θεσμοθετεί και αναπαριστά με τις αφηρημένες γενικές έννοιες του Νόμου και του Δικαίου αυτήν ακριβώς την πραγματική ομογενοποιητική αφαίρεση και διαφοροποίηση για-το-κεφάλαιο που πραγματοποιείται στους μακάβριους κοινωνικούς κόλπους της καπιταλιστικής (ανα)παραγωγής. Υπό αυτούς τους πρακτικά μυστικιστικούς όρους οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων είναι αμοιβαία αδιάφορες και τα άτομα ως υποκειμενοποιημένες ανταλλακτικές αξίες νιώθουν ως τέτοια πως-υπάρχουν-αληθινά και πως διαιωνίζονται όσο αυξάνει η εμπράγματη/αντικειμενική περιουσία τους, η αύξηση της αφηρημένης αξίας τους που τούς εξωθεί στη ζωή και στο θάνατο στη σιωπηλή οικονομική βία της εμπορικής/εκχρηματισμένης ανταλλαγής μέσα από το Ιερό Συμβόλαιο (fictio juris, Μαρξ) της αγοραπωλησίας. Η κοινότητα του κεφαλαίου, η αφηρημένη αξιακή μορφή που αυτοαξιοποιείται, παράγοντας τόσο το αντικείμενο όσο και το υποκείμενο ως αξίες δημιουργεί ταυτόχρονα τόσο το αφηρημένο, μισθωτό / αξιακό / αστικό υποκείμενο που αντικειμενοποιείται πραγμωδός, μηχανιστικά και αθροιστικά ως βουβή δαπάνη εργασιακής δύναμης όσο και την αφηρημένη, πραγμοποιημένη αντικειμενικότητα ως χειραγωγήσιμη, αδρανή, νεκρή πρώτη ύλη για την παραγωγή ενός κόσμου εμπορευμάτων. Τα άτομα της προλεταριακής συνθήκης δεν είναι παρά οι άνθρωποι που αν θέλουν να ζουν πρέπει πρώτα να πουλούν την αφηρημένη τους ικανότητα για εργασία (είτε στην παραγωγή, είτε στην αναδιανομή-κυκλοφορία του Κτήνους) και έπειτα να αγοράζουν/καταναλώνουν τα μέσα που τους συντηρούν για να συνεχίζουν να ζουν ως προσωποποιημένο και αισθητικοποιημένο μεταβλητό κεφάλαιο, ως ανταγωνιστικά εξατομικευμένοι και προσωποποιημένοι φορείς του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη. Η 21 Ακριβώς όπως ο Αδιαίρετος Τριαδικός Θεός (Θεός - Ιησούς Χριστός - Άγιο Πνεύμα) ως Καθολική Ουσία και Απόλυτο Υποκείμενο όλων των αλλαγών του παραμένει Ταυτόσημος, Ισότιμος και Ομοούσιος σε όλες τις μετουσιώσεις-μεταμορφώσεις του γεννώντας από τον Αιώνιο, Άπειρο, Άφθαρτο, Αγέννητο Εαυτό του την φύση και τους ανθρώπους, έτσι και η Αγία Τριάς του Κεφαλαίου (Κεφάλαιο - Κέρδος, Εργασία - Μισθός, Γη - Πρόσοδος) παραμένει αιωνίως ομοούσια σε όλες τις μεταμορφώσεις της εκπληρώνοντας ένα Θαύμα: γεννά χρήμα από τον ταυτολογικό Εαυτό της, γεννά χρήμα από το χρήμα μέσα από μια αέναη διαδικασία αυτο-αξιοποίησης του χρήματος που εκτείνεται ad infinitum. Με τον ίδιο μυστηριακό τρόπο που ο Ιησούς Χριστός διαμεσολαβεί τις σχέσεις των ανθρώπων ενώπιον του Θεού μεταμορφώνοντάς τους σε αισθητές ενσαρκώσεις των αφηρημένων καθολικών του Θείου Λόγου, οι αφηρημένες εμπορευματο-χρηματικές σχέσεις διαμεσολαβούν τους ανθρώπους ενώπιον του Θεού- Κεφαλαίου μεταμορφώνοντάς τους μυστηριακά σε προσωποποιημένες και αισθητικοποιημένες οικονομικές κατηγορίες (αγοραστές και πωλητές, παραγωγοί και καταναλωτές κτλ). 22 Το Έθνος ως πνευματική συγκολλητική ουσία των αντιφάσεων και των ανταγωνισμών μέσα στο κράτος και ανάμεσα στα κράτη είναι το κατεξοχήν αστικό φαντασιακό που προϋποθέτει και αναπαράγει την κοινωνική μεταφυσική της αξιακής μορφής. Ως τέτοιο ανώτερο φετίχ το Έθνος ενσωματώνει στην κοινότητά του πετώντας πάντα κάποιους Άλλους εκτός. 13

14 κοινωνική σχέση του κεφαλαίου διαχωρίζοντας το υποκειμενικό από το αντικειμενικό με την πραγμοποιημένη μορφή του μεταβλητού (αφηρημένη εργασιακή δύναμη ως καθαρή υποκειμενικότητα δίχως αντικείμενο) και του σταθερού κεφαλαίου (νεκρή εργασία: μηχανές, πρώτες ύλες, μέσα παραγωγής κτλ ως βουβή αντικειμενικότητα που ορθώνεται ολόκληρη εναντίον της ανθρώπινης υποκειμενικότητας) εδραιώνεται ως κόσμος της πραγματικής γενικευμένης αφαίρεσης, ως πρακτικός μυστικισμός που μπήγει σιωπηλά τα δόντια και τα νύχια του στο ζωντανό σώμα των κοινωνικών ατόμων για να αναπαραχθεί σαν Μοναδικός και Αυθεντικός Πραγματικός Κόσμος. Από τη στιγμή που η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμεσολαβείται από φετιχοποιημένες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ πραγμάτων/εμπορευμάτων δημιουργείται μια ανθρώπινη υποκειμενικότητα εσωτερικά διαιρεμένη, πολλαπλά τεμαχισμένη και χωρίς αντικειμενικότητα. Η εμπειρία του ατόμου στις κοινωνίες του κεφαλαίου είναι μιας καθαρής, αφηρημένης, αξιακής υποκειμενικότητας-χωρίς-αντικείμενο με ολόκληρη την αντικειμενικότητα να στέκει απέναντί της βουβή στη μορφή του κεφαλαίου. Η καπιταλιστική σχέση, ως ιδιαίτερη μορφή κοινωνικής ζωής, προβάλλοντας τον εαυτό της τόσο στο μέλλον όσο και στο παρελθόν ως πανταχού παρούσα, είναι η άρνηση της ζωής: η ζωή του ατόμου ως υποκειμενοποιημένη ανταλλακτική αξία ξετυλίγεται στο θεαματικό κενό και πελαγοδρομεί από το ίδιο στο μεγεθυσμένο ίδιο ως διαφορετικό συσσωρεύοντας το γενικό ισοδύναμο της ζωής, τα σύμβολα-φετίχ του αφηρημένου κοινωνικού πλούτου. Το άτομο προσδεδεμένο στα μαγικά δεσμά της αυτο-αξιοποίησης της αξίας και απογυμνωμένοαποψιλωμένο-αποκλεισμένο από κάθε κοινωνικότητα μη σύμμορφη με την κίνηση της αξιακής μορφής είναι, ταυτόχρονα, τόσο ένα μαζο-ποιημένο άτομο που αντιλαμβάνεται εαυτόν και αλλήλους με βάση των αφαιρέσεων του Επαγγέλματος και του Εισοδήματος, όσο και μια ατομικοποιημένη/εξατομικευμένη πολυπληθής μάζα η ιδιαιτερότητα και η διαφορά της οποίας είναι έγκλειστη/εγκλωβισμένη στην ιδιαιτερότητα και τη διαφορά της παραγωγής/κατανάλωσης εμπορευμάτων. Το άτομο, εγκλωβισμένο στο κακό άπειρο (Χέγκελ), στον ανταγωνιστικό κατατεμαχισμό της αφηρημένης εργασίας και στη σισυφική διαδικασία εξειδίκευσης-αποεξειδίκευσης της εργασιακής του δύναμης, αξιοποιεί εργαλειακά το παρελθόν και το άμεσο παρόν του ανάλογα με ένα προνομιακό Μέλλον που είναι πάντα πιο μπροστά σε σχέση με το παρόν και έτσι συνεχώς ματαιώνει την πραγματοποίηση της ύπαρξής του προσπαθώντας να ζήσει αυτό-που-ακόμα-δεν-είναι. Με άλλα λόγια το άτομο νοηματοδοτεί το εύρος της ύπαρξής του σαν προσωποποιημένος φορέας επικύρωσης μιας τιμής και ενάντια-σταάλλα-άτομα συντρίβεται από το φόβο, την αγωνία και την ελπίδα του να δείξει πόσο αξίζει. Ως τέτοιο σχιζοειδές και εσωτερικά διαιρεμένο, το άτομο αιωρείται εσαεί διχασμένο ανάμεσα σε μια τυφλή απόφαση και σε μια καρτερική αναμονή. Οι αφηρημένες εμπορευματο-χρηματικές σχέσεις και οι πραγμοποιημένες μορφές υποκειμενοποίησης ως αντικείμενα-για-το-κεφάλαιο που τις θεμελιώνουν καλύπτουν σαν σάβανο, σαν παραπέτασμα λήθης τα ζωντανά, συγκεκριμένα άτομα τα οποία υπομένουν βουβά και εκκωφαντικά τόσο την έλλειψη όσο και τον κορεσμό των εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων. Η πραγματική αφαίρεση της αξιακής μορφής ως κοινωνικής ολότητας και οι αντικοινωνικές μορφές κοινωνικοποίησης των ατόμων που όσο πηγάζουν από αυτήν άλλο τόσο την αναπαράγουν αποτελούν το εκκοσμικευμένο μεταφυσικό Απόλυτο που συγκροτεί την καπιταλιστική κοινωνία ως όλον 23. Η ολότητα της κοινωνικής ζωής των ατόμων (τόσο των Κυρίων όσο και των Υποτελών) Δες και το post scriptum Ελντοράντο, ένα σχόλιο πάνω σ' ένα ποίημα του Έντγκαρ Άλλαν Πόε. 24 Ο διαχωρισμός μεταξύ Κυρίου και Υποτελή, τόσο ως συγκεκριμένη αναλυτική κατηγορία της κριτικής θεωρίας όσο και ως συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα είναι ρευστός, ιστορικός και μεταβαλλόμενος. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως δεν προϋπάρχει ο Κύριος του Υποτελή και ούτε απλώς και μόνο οι δυο αυτές κοινωνικο-ιστορικές κατηγορίες διαμορφώνονται μέσα σε μια αδιάφορη σχέση αμοιβαίας εξωτερικότητας. Καμιά σχέση κυριαρχίας, εκμετάλλευσης, υποταγής δεν μπορεί να αναπαραχθεί στον ιστορικό κοινωνικό χρόνο χωρίς την εσωτερίκευσή της από 14

15 υποτάσσεται στην Τυραννία του Αυτονόητου και στην πολύχρωμη μονοτονία της καθημερινής για-το-κεφάλαιο-ζωής, όντας πολλαπλά διχασμένη εντός της φετιχιστικής αυτονομίας διαχωρισμένων λειτουργικών σφαιρών (Πολιτική και Οικονομία, Εργασία και Ελεύθερος Χρόνος, Δημόσια και Ιδιωτική ζωή, Οικογένεια και Εκπαίδευση, Θέαμα και Νεκροταφείο κτλ) που ενοποιούν με τη διχαλωτή γλώσσα του γενικευμένου διαχωρισμού τις Φυλές των Εμπορευματοκατόχων, την κοινωνία του κεφαλαίου. Αυτές οι κοινότητες των αμοιβαίων διαχωρισμών και αποκλεισμών συγκροτούνται όλες από την αυτονομημένη κίνηση της αξιακής μορφής η οποία σαν εκκοσμικευμένη Θεότητα επιβάλλει μια αντικοινωνική κοινωνικοποίηση των ανθρώπων. Η εκκοσμικευμένη μεταφυσική της αυτο-αξιοποίησης της αξίας εμφανίζεται εμπειρικά και άμεσα με τις διακριτές μορφές της Οικονομίας και του Κράτους οι οποίες ορθώνονται έναντι των ζωντανών ανθρώπων σαν αφηρημένες καθολικότητες, δηλαδή σαν υπερβατικοποιημένες και αισθητά υπεραισθητές οντότητες που καταπίνουν και φτύνουν τους ανθρώπους ως αδιάφορες πρώτες ύλες για την παραγωγή ενός στοιχειωμένου, πραγμώδη κόσμου φτιαγμένου από εμπορεύματα. Αυτός ο πρακτικός μυστικισμός, ομόλογος του μυθικού και θεολογικού φετιχισμού που αντιστρέφει τις σχέσεις μεταξύ υποκειμένου και κατηγορήματος, συγκεκριμένου και αφηρημένου (ο άνθρωπος της Αγοράς, ο άνθρωπος της Εργασίας, ο άνθρωπος του Κράτους, ο άνθρωπος της Επιστήμης, ο άνθρωπος του Θεού κτλ) είναι το θεμέλιο (η γενική προϋπόθεση και το ιδιαίτερο ιστορικό αποτέλεσμα) των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων όπου η πραγματική αφαίρεση της αξίας, η εμπορευματική μορφή του κοινωνικού προϊόντος, είναι η καθολική μορφή της κοινωνικής αναπαραγωγής. τον Υποτελή, χωρίς τη μετατροπή της σε καθημερινή κοινή λογική, χωρίς την Ιδεώδη ανύψωσή της σε μοναδικό τρόπο ύπαρξης της κοινωνικής ζωής. Αυτό που έχει πραγματική σημασία για την κατάλυση της εκάστοτε κυριαρχικής σχέσης είναι η επίμονη προσπάθεια κατανόησης των πολλαπλών τρόπων που η κυριαρχική σκέψη και πράξη παράγεται και αναπαράγεται σαν ιστορικός κοινός νους, σαν μοναδική κατανοητή γλώσσα που συγκροτεί τον εαυτό της απαλείφοντας τα χνάρια της και συσκοτίζοντας το προελεύσιμό της. Ειπωμένο διαφορετικά και μιλώντας σε ένα αρκετά αφηρημένο επίπεδο η ιδεολογική παραγωγή της πραγματικότητας ως κυριαρχικής τελεολογίας συντίθεται (από την οπτική της διαιώνησής της, της ύπαρξής της στον κοινωνικό χρόνο) από την αμοιβαία συμπλοκή όλων των κοινωνικών τάξεων, ομάδων και ατόμων ρευστοποιώντας τη σχέση Κυρίου και Υποτελή: αυτή η ρευστοποίηση όμως, καθώς και η ανταλλαγή και η αστάθεια των ατομικών ρόλων και ενσαρκώσεών της, δεν είναι ακύρωσηεξάλειψη της σχέσης κυριαρχίας και αντιμετάθεσή της σε κάποια αυθύπαρκτα ή αυτο-αναφορικά Υποκείμενα αλλά τόσο η εγγύηση όσο και το στοίχημα της (ανα)παραγωγής της σε βάθος κοινωνικού-ιστορικού χρόνου. Στην καπιταλιστική μορφή κυριαρχίας όπου η κυρίαρχη και μοναδικά αυθεντική κοινωνική φιγούρα είναι ο κάτοχος εμπορευμάτων ως αυτοκαθοριζόμενο Υποκείμενο του Κράτους και της Αγοράς, η ρευστοποίηση της σχέσης Κυρίου και Υποτελή βρίσκει την πιο ολοκληρωμένη της σύλληψη καθότι ο Υποτελής, αυτοπειθαρχώντας στην αυτοαξιοποίηση της αξίας ( πρέπει να βγάζω / να κερδίζω λεφτά ), γίνεται - σχιζοειδώς - ο Κύριος του Εαυτού του. Και ακόμα παραπέρα, στη φάση της ανθρωπομορφοποίησης του κεφαλαίου όπου τα πάντα είναι δυνατά ως φορείς επικύρωσης μιας τιμής, η αξιακή μορφή απορροφά και διαλύει στον εαυτό της (χωρίς να τις εξαλείφει) τις κατηγορίες του Κυρίου και του Υποτελή, του καπιταλιστή και του εργάτη, του εκμεταλλευτή και του εκμεταλλευόμενου κτλ. 15

16 Κράτος και αξιακή μορφή Το θεμέλιο της αξιακής μορφής του κοινωνικού προϊόντος είναι ταυτοχρόνως τόσο ο διαχωρισμός των ανθρώπων που βρίσκονται στην προλεταριακή συνθήκη από τους όρους αναπαραγωγής της ζωής τους όσο και η διαιώνιση αυτού του διαχωρισμού. Αυτός ο θεμελιακός διαχωρισμός και η διαιώνισή του μπορεί να έχει τη νομική και πολιτική μορφή τόσο της ιδιωτικής όσο και της κρατικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Η κοινωνική σχέση του κεφαλαίου ως καθορισμένη σχέση μεταξύ ζωντανής και νεκρής εργασίας(!) ( μέσα παραγωγής, πρώτες ύλες κτλ) θεμελιώνεται αναπαράγοντας τη ζωντανή ως βουβό μέσο αξιοποίησης της νεκρής. Τίποτα απολύτως δεν αλλάζει ως προς το γενικό περιεχόμενο της κοινωνικής σχέσης του κεφαλαίου αν τα μέσα παραγωγής κρατικοποιηθούν (βλέπε: Σοβιετική Ένωση), δηλαδή αν το κράτος λειτουργεί ως συλλογικός αγοραστής και πωλητής εμπορευμάτων για να αναπαράγει το εμπόρευμα εργασιακή δύναμη. Επιπλέον, τόσο το Κράτος ως Homo Politicus όσο και η Οικονομία της Αγοράς ως Homo Economicus είναι δυο διαφορετικές και αλληλοσυμπληρωματικές όψεις μιας και της αυτής κοινωνικής πραγματικότητας, της καπιταλιστικής. Το Κράτος των κοινωνιών του κεφαλαίου με το θεσμικό διαχωρισμό του από την οικονομία της αγοράς εκπληρώνει ένα διπλό ρόλο. Από τη μια είναι η ρυθμιστική-θεσμική αρχή της σχέσης του ατόμου ως σχιζοειδούς (ως πολίτη /civile και ως ιδιώτη /borghese) με την οικονομία της αγοράς και από την άλλη αναλαμβάνει τόσο άμεσα παραγωγικές δραστηριότητες συσσωρεύοντας κεφάλαιο όσο και μη παραγωγικά κόστη (αστυνομία, στρατός, δικαστήρια, φυλακές κτλ) και έμμεσα παραγωγικές δαπάνες (κατασκευή δρόμων, σχολείων, πανεπιστημίων, νοσοκομείων, μέρος των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της παραγωγής ενέργειας κτλ) που είναι όλες απαραίτητες ως γενικές υποδομές για την ελευθερία της οικονομίας της αγοράς, δηλαδή για τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Η ιδιωτικοποίηση αυτών των γενικών υποδομών που ανήκουν στο Κράτος φέρνει γρήγορο κέρδος σε κάποιο μεμονωμένο ατομικό καπιταλιστή (και γρήγορα έσοδα στο Κράτος) αλλά καθόλου δεν εξασφαλίζει την κερδοφορία της συνολικής τάξης των καπιταλιστών, δηλαδή τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου όπως αυτή συγκροτείται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, στη διαμάχη/συμμαχία με άλλα Κράτη-Έθνη. Το ιδιαίτερο συμφέρον του Κράτους των κοινωνιών του κεφαλαίου ως νομικού και πολιτικού θεσμού που εγγυάται αντιφατικά (μαζί και ενάντια στα άλλα Κράτη) τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου σημαίνει πως συνοψίζει και συμπυκνώνει ως Φυσικό Δίκαιο και ως Φυσικό Νόμο τη διαιώνιση της καπιταλιστικής κοινωνικής σχέσης γενικά (σ.σ. το δικαίωμα του καπιταλιστή ως προσωποποιημένο κεφάλαιο να αγοράζει αφηρημένη εργασιακή δύναμη και το δικαίωμα του φορέα της ως προσωποποιημένη εργασία να την πουλά). Με άλλα λόγια το Κράτος λειτουργεί με διπλή υπόσταση τόσο θεσμική (νομική-πολιτική) όσο και οικονομική. Δεν υπάρχουν λοιπόν δυο οικονομίες, μια ιδιωτική και μια άλλη δημόσια-κρατική αλλά μία και αυτή κοινωνική πραγματικότητα, η καπιταλιστική, η οποία δεν μπορεί να αναπαράγεται χωρίς το Κράτος της και χωρίς να ξοδεύει τον αφηρημένο κοινωνικό πλούτο της (Μαρξ) με τρόπο μη ή και έμμεσα παραγωγικό. Γενικότερα, η καπιταλιστική οικουμενικότητα αναπαράγεται εντός και διαμέσου των ξεχωριστών Κρατών-Εθνών της και η όποια υπερεθνική και υπερκρατική (στην πραγματικότητα δια/κρατική) υποδομή (βλέπε ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα κ.α.) καθώς και συμφωνία-συμμαχία (βλέπε: κοινό νόμισμα στην περίπτωση της ευρωπαϊκής ένωσης) εκφράζει μια πραγματική αντίφαση: τον εκάστοτε ιστορικό ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών, την εκάστοτε ενότητα και διαφοροποίησή τους για μια αποδοτικότερη ανάπτυξη, δηλαδή για μια βαθύτερη εκμετάλλευση των πωλητών εργασιακής δύναμης μέσα και έξω από κάθε εθνικό σύνορο. Συνοψίζοντας, με την πραγματική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, η συσσώρευση της αφηρημένης αξίας (παραγωγή κυκλοφορία κατανάλωση) έχει ιστορικές μορφές 16

17 διεθνοποίησης και παγκοσμιότητας οι οποίες προϋποθέτουν σε κάθε ιδιαίτερη περίπτωση μια συγκεκριμένη μορφή του κράτους, τις διακρατικές συμμαχίες και το διακρατικό ανταγωνισμό που επικυρώνουν νομικά και πολιτικά (όχι χωρίς ρήξεις και συγκρούσεις) τη διαρκή φυσικοποίηση του ποσοστού του κέρδους (ιδιοποίηση της αφηρημένης αξίας). 17

18 Η κρίση του κεφαλαίου είναι κρίση εκμεταλλευσιμότητας της αφηρημένης κοινωνικής εργασίας Ηκρίση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων (σε πλήρη συμφωνία με τις ιστορικές, ιδιαίτερες μορφές μέσα από τις οποίες η κρίση εκδηλώνεται) είναι η κρίση της εκμεταλλευσιμότητας της αφηρημένης κοινωνικής εργασίας. Κάθε κεφάλαιο (ιδιωτικό/ατομικό και κρατικό) υπάρχει ως τέτοιο, ως ποσότητα αφηρημένης αξίας που ζητά να αυτο-αξιοποιηθεί, μονάχα στη σύνδεσή του ενάντια σε όλα τα άλλα και έχει ένα συγκεκριμένο ποσοστό κέρδους. Ένα κεφάλαιο με υψηλή οργανική σύνθεση, δηλαδή με υπεροχή του σταθερού κεφαλαίου απέναντι στο μεταβλητό και σε κλίμακα ανώτερη από τον κοινωνικό μέσο όρο, δίνει ποσοστό κέρδους κάτω από το μέσο όρο. Ένα κεφάλαιο με χαμηλή οργανική σύνθεση δίνει ποσοστό κέρδους πάνω από το μέσο όρο. Ο ανταγωνισμός, όμως, εξισώνει τα διαφορετικά ποσοστά κέρδους σε ένα γενικό ποσοστό με τα κεφάλαια ( σταθερά και μεταβλητά ) να μετακινούνται σε εκείνους τους κλάδους με το χαμηλότερο κόστος παραγωγής και το μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους. Το αποτέλεσμα αυτής της κίνησης μεταξύ των ατομικών κεφαλαίων είναι η δημιουργία του κοινωνικού κεφαλαίου, του καπιταλιστικού κομμουνισμού και ενός μέσου ποσοστού κέρδους ανεξάρτητα από την οργανική σύνθεση (αναλογία σε σταθερό και μεταβλητό κεφάλαιο) των ισομεγεθών ατομικών κεφαλαίων. Ειπωμένο διαφορετικά, το συνολικό κοινωνικό κεφάλαιο εκμεταλλεύεται συνολικά τους πωλητές της αφηρημένης εργασιακής δύναμης. Στη μεταξύ των καπιταλιστών ασταμάτητη διαμάχη - που συνιστούν προσωποποιήσεις των ατομικών κεφαλαίων τους - για να προσδιοριστούν οι αναλογίες κατανομής της αφηρημένης αξίας, υπερισχύει εκείνος που καταφέρνει να μειώσει το χρόνο παραγωγής των εμπορευμάτων του. Ο ιερός σκοπός του κέρδους (Santa Sactorum) ωθεί κάθε καπιταλιστή να μειώνει στο ελάχιστο το κόστος των εμπορευμάτων του και τούτο ουσιαστικά σημαίνει μείωση του χρόνου παραγωγής τους και επιφέρει την ελάττωση της ατομικής τους αξίας αφού ενσωματώνουν λιγότερη ποσότητα αφηρημένου χρόνου εργασίας. Παράγοντας περισσότερα εμπορεύματα με χαμηλότερο κόστος, χρησιμοποιώντας δηλαδή λιγότερη αφηρημένη εργασία ανά μονάδα προϊόντος και πουλώντας τα λίγο πιο κάτω από τη (μέση) κοινωνική τους αξία αλλά πάνω από την ατομική τους δεν παράγεται άμεσα νέα αφηρημένη αξία 25 αλλά επιτυγχάνεται ένα μεγαλύτερο κέρδος από το μέσο όρο. Με άλλα λόγια η υπεραξία που παράγεται από την αφηρημένη παραγωγική εργασία και όταν αυτή πραγματοποιείται και αναδιανέμεται στην κυκλοφορία του κεφαλαίου (στην αγορά ) από την μη παραγωγική αφηρημένη κοινωνική εργασία επενδύεται, ένα μέρος της, στην ακόμα μεγαλύτερη παραγωγικότητα της αφηρημένης εργασιακής δύναμης για περισσότερο κέρδος από το μέσο ποσοστό του κέρδους: τα εμπορεύματα πουλιούνται κάτω από τη (μέση) κοινωνική τους αξία και πάνω από την ατομική τους με σκοπό το τσέπωμα της αφηρημένης αξίας που έχει παραχθεί αλλού και τη δημιουργία ενός εφήμερου υπερκέρδους το οποίο γρήγορα θα εξανεμιστεί από τη στιγμή που θα γενικευτεί η νέα παραγωγική τεχνική εκμετάλλευσης της αφηρημένης εργασίας και θα μειωθεί η (μέση) κοινωνική αξία των εμπορευμάτων. Θα χρειαστεί μια νέα παραγωγική τεχνική, μια ακόμα μεγαλύτερη παραγωγικότητα της αφηρημένης εργασιακής δύναμης που να επιτρέπει την παραπέρα εξοικονόμησή της από την παραγωγή της αφηρημένης αξίας που ενσωματώνει πετώντας εκτός και αυτός ο τεχνολογικός δυναμισμός θεμελιώνεται ξεθεμελιώνοτας τα ίδια του τα θεμέλια, φθείρεται και ξανανιώνει ασταμάτητα σαν προαιώνια κατάρα. Στο εσωτερικό της κίνησης αξιοποίησης των ατομικών κεφαλαίων και ως προϋπόθεση και 25 Υποθέτοντας πως παραμένουν σταθερές η εντατικότητα της αφηρημένης εργασίας, η διάρκεια της εργάσιμης μέρας καθώς και η αξία εκείνων των εμπορευμάτων που καταναλώνει ο πωλητής της εργασιακής δύναμης για να αναπαράγει την ικανότητά του να πουλά τον εαυτό του στην αξιοποίηση του κεφαλαίου. 18

19 αποτέλεσμα του ανταγωνισμού τους, το σταθερό κεφάλαιο αυξάνεται ταχύτερα από την αύξηση του μεταβλητού (το οποίο είναι και η γενετική πηγή της αφηρημένης αξίας) και το μέσο ποσοστό του κέρδους τείνει σε πτώση: η αυτο-αξιοποίηση του κεφαλαίου γίνεται δυσκολότερη όσο περισσότερο το κεφάλαιο έχει ήδη αξιοποιηθεί. Ο μόνος τρόπος που έχει το συνολικό κοινωνικό κεφάλαιο για να διατηρήσει την αξία του είναι η αξιοποίησή του. Δε γίνεται να σταματήσει να συσσωρεύεται. Είτε αναπαράγεται και αυξάνεται είτε απαξιώνεται. Η ανοδική πορεία της μεγέθυνσης του υπάρχοντος κεφαλαίου συναντά την καθοδική πορεία της μεγέθυνσης της δημιουργίας/πραγματοποίησης της νέας αξίας. Τότε γίνεται αναγκαιότητα η κρίση, για να αποκατασταθούν οι συνθήκες συσσώρευσης. Όσο μεγαλύτερο το μέγεθος του υπάρχοντος κεφαλαίου σε σχέση με τη δημιουργία νέας αξίας, τόσο μεγαλύτερη απαξίωση σταθερού και μεταβλητού κεφαλαίου απαιτείται και, άρα, τόσο βαθύτερη πρέπει να είναι και η κρίση. Στις διαχωρισμένες αλλά εσωτερικά συνδεδεμένες και αλληλοσυμπληρωματικές σφαίρες της παραγωγής και της κυκλοφορίας του κεφαλαίου, η κρίση εμφανίζεται ως αυτό που πραγματικά είναι: μυστικοποιημένη και σαν σχέση μεταξύ πραγμάτων, δηλαδή σαν υπερπαραγωγή, υπερσυσσώρευση, υποκατανάλωση, έλλειψη παραγωγικής ζήτησης κτλ. Το πρόβλημα με την αύξηση του χρέους και της πίστωσης τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι το μέγεθός τους αυτό καθεαυτό αλλά η σχέση που έχουν με το υπόλοιπο της καπιταλιστικής οικουμενικότητας. Ακριβώς όπως το χρήμα στις κοινωνίες του κεφαλαίου δεν είναι μια απλή καταχώρηση σε λογιστικά βιβλία αλλά αντικειμενική συμβολική/ιδεατή αναπαράσταση αφηρημένης κοινωνικής εργασίας(!) που ενσωματώνεται και παρίσταται στην εμπορευματική (αξιακή) μορφή του κοινωνικού προϊόντος, έτσι και η πίστωση και το χρέος έχει νόημα μόνο επειδή υποστηρίζεται από μελλοντικά κέρδη, από πιθανή παραγωγή αφηρημένης αξίας, συνεπώς από κερδοφόρα εκμετάλλευση παραγωγικής αφηρημένης εργασίας η οποία είναι ένα καπιταλιστικό στοίχημα αν θα λάβει χώρα ή όχι: αν αυτό που στηρίζει το χρέος και την πίστωση απουσιάζει (ή δεν επαρκεί) τότε αυτά τα κτήνη χάνουν την τερατώδη πραγματικότητά τους και γίνονται φούσκες 26. Δίχως πιστωτικό σύστημα και χρέος δεν υπάρχει καπιταλισμός: με την πίστωση και το χρέος μετατρέπεται σε εμπόρευμα η φαντασμαγορική αντικειμενική ικανότητα του χρήματος να λειτουργεί ως κεφάλαιο και να αποδίδει κέρδος. Η πίστωση και το χρέος απορρέουν οργανικά από τον θεμελιακό φετιχισμό του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δηλαδή από τη συλλογική αντικειμενική/κοινωνική πίστη στην ικανότητα του χρήματος να λειτουργεί ως κεφάλαιο, να αυτοπολλαπλασιάζεται και να γεννά χρήμα από τον ταυτολογικό εαυτό του. Ποια είναι η ελάχιστη λογική και ιστορική αφετηρία για την κατανόηση της ανάδυσης, των ιστορικών όρων γέννησης του καπιταλισμού (δηλαδή της καπιταλιστικής προϊστορίας) από μια αγροτική-φεουδαρχική οικονομία που είναι λίγο-πολύ ξένη (και εχθρική ακόμα) ως προς αυτόν; Η δίψα του απολυταρχικού κράτους για χρήμα και πιστώσεις (πολεμική οικονομία) έτσι ώστε να ανατροφοδοτεί τόσο μια παραγωγή όπλων όσο και τους επαγγελματίες μισθωτούς δολοφόνους 27 είναι το όχημα που μπορεί να προωθήσει μια γενικότερη οικονομία της αγοράς όπου η συσσώρευση (παραγωγή-κυκλοφορία-κατανάλωση) της αφηρημένης αξίας ( χρήμα που τίκτει χρήμα ) λειτουργεί ως (αντι)κοινωνικός/καταστροφικός/ταυτολογικός αυτοσκοπός; Είναι η 26 Το κράτος αποκτά χρέη όταν προμηθεύεται πιστώσεις από τις τράπεζες ή όταν εκδίδει κρατικά ομόλογα τα οποία πωλούνται στις χρηματαγορές. Ό,τι για το κράτος είναι χρέος, για τους καπιταλιστές του χρήματος είναι κρατικό χρεόγραφο. Όμως σε αντίθεση με την αγορά ενός εμπορεύματος, του οποίου η αξία ανταλλάσσεται με χρήμα, κατά τη λήψη της πίστωσης και την πώληση ενός κρατικού εγγράφου η αξία υπάρχει μόνο από τη μια μεριά, μόνο ως χρήμα, και όχι και ως τίτλος παραταύτα ο τίτλος μπορεί να μεταπωληθεί και να αγοραστεί από έναν τρίτο σαν πλασματικό κεφάλαιο. 27 Soldati (μισθοφόροι/έμμισθοι στρατιώτες) που πρέπει να αναπαράγονται εξολοκλήρου με το χρηματικό τους εισόδημα (soldo) και την κατανάλωση εμπορευμάτων. Ως τέτοιες κοινωνικές φιγούρες αποτελούν οι μισθοφόροι την αρχετυπική μορφή, τόσο λογικά όσο και ιστορικά, του μισθωτού εργάτη και της αφηρημένης εργασίας; 19

20 προνεωτερική νοοτροπία των πολεμικών επιχειρήσεων (το κόστος της στρατιωτικής μηχανής είναι μικρότερο από τη λεία που έχει αρπαχθεί και πουληθεί ως εμπόρευμα) η αρχετυπική μορφή (λογικά και ιστορικά) της σύγχρονης καπιταλιστικής επιχείρησης, της αφηρημένης λογικής κόστους-οφέλους της συσσώρευσης του κεφαλαίου; Και για να χαριτολογήσουμε, είναι το φως του Διαφωτισμού η κοινωνική μεταγλώσσα των λάμψεων των κανονιών 28 ; Bellum omnium contra omnes/πόλεμος όλων εναντίων όλων (Hobbs). Οι καθημερινές σχέσεις των ανθρώπων πραγματοποιούμενες μέσα από τις γενικευμένες εμπορευματικές-χρηματικές σχέσεις είναι μια τροποποιημένη συνέχεια τελετουργικών σχέσεων λατρείας, σφαγής και θυσίας; Οι άνθρωποι των κοινωνιών του κεφαλαίου αποτελούν οι ίδιοι (σε βαθμό που ποικίλει ταξικά αλλά όχι ουσιαστικά ως προς την αναπαραγωγή της αφηρημένης αξίας ως κοινωνικής ολότητας) τον σφαγέα και τον σφαγιασμένο που ταΐζουν την αχόρταγη Οικονομία. Όταν το σφαγείο της Οικονομίας δουλεύει ρολόι, η ανθρώπινη σκόνη με τη μορφή των κερδών και των μισθών κατακάθεται πάνω στα μάτια όλων (τόσο των σφαγέων όσο και των σφαγιασμένων) και αντιλαμβάνονται όλοι τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο ολόκληρο παρά μόνο όσο πουλάνε/πουλιούνται και αγοράζουν/αγοράζονται. Όταν έρχεται η κρίση το ανθρώπινο προκάλυμμα περισσεύει και αποκαλύπτεται ο αιμοδιψής βωμός της Οικονομίας σε όλο το μακάβριο μεγαλείο της. Πρέπει να γίνουν θυσίες από όλους στο Όνομα της Ανάκαμψης της Οικονομίας και αναθαρρεύουν οι ενοχές και τα χρέη, δηλαδή η αφηρημένη αξία πρέπει να συνεχίζει πάση θυσία να επιβιώνει, να παράγεται-να κυκλοφορεί-να καταναλώνεται, να γίνεται εκείνη Αιώνιος Άνθρωπος στη θέση των πραγματικών, ζωντανών ανθρώπων. 28 Βλέπε και Robert Kurz, The Big Bang of Modernity. 20