ΚΑΙ Η ΔΙΑΛΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΛΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ. Επιμέλεια: Γιώργος Ν.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΚΑΙ Η ΔΙΑΛΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΛΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ. Επιμέλεια: Γιώργος Ν."

Transcript

1 ΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΛΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ Η ΔΙΑΛΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Επιμέλεια: Γιώργος Ν. Βλαχάκης ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΑΙΕθΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΑΘΗΝΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1993 ΑΘΗΝΑ 1996

2

3

4

5 Η ΝΕΠΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ

6

7 ΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ Vf*»/ Γ/Ν :* ' ïw.^ '. :. ; '. Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Επιμέλεια: Γιώργος Ν. Βλαχάκης ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΑΙΕθΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΑΘΗΝΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1993 ΚΝΕ/ΕΙΕ ΑΘΗΝΑ 1996

8 Εκδοτική Επιμε'λεια: Εκδόσεις Τροχαλία

9 Περιεχόμενα Σημείωμα του επιμελητή της έκδοσης 9 Προσφωνήσεις ΑΟΥΚΙΑ ΔΡΟΥΑΙΑ, διευθύντρια ΚΝΕ/ΕΙΕ 11 ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΣΈΚΕΡΗΣ, Διευθύνων Σύμβουλος EIE 15 ΠΕΤΡΟΣ ΓΕΜΤΟΣ, Πρύτανης Πανεπιστημίου 'Αθηνών 17 ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΦΙΑΝΤΙΣΗΣ, Γενικός Γραμματέας ΕΕΦ 19 c Ομιλίες-' Ανακοινώσεις ΓΙΆΝΝΗΣ ΚΆΡΑΣ (ΚΝΕ/ΕΙΕ), Εισηγητική ομιλία: Ήνευτώνεια Φυσική καί ή φυσική σκέψη κατά τήν περίοδο της Νεοελληνικής'Αναγέννησης 21 ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦίΛΙΠΠΑΣ (ΕΜΠ), Ή μονιμότητα των Ιόεών του Νεύτωνα 33 ΕΥΣΤΡΆΤΙΟΣ ΘΕΟΔΟΣΊΟΥ - ΜΆΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ (Παν. Αθηνών), Ή προσφορά τοϋ Νεύτωνα στή Φυσική καί στά Μαθηματικά 39 ΜΑΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ - ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ (Παν. Αθη νών), Οι περί ταχύτητας νευτώνειες αντιλήψεις καί ή εξέλιξη τους 51 EVANDRO AGAZZI (Παν. Fribourg), ~ Ηταν ό Γαλιλαίος οπαδός τοϋ ρεαλισμού; 67 ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ (ΕΜΠ), Γίαραγωγή έναντι υποδοχής της επιστήμης: μερικές μεθοδολογικές παρατηρήσεις 69 ΕΥΤΥΧΗΣ ΜπίΤΣΑΚΗΣ (Παν. Ιωαννίνων), Φυσική καί με-

10 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ταφυσική στό έργο τοϋ Νεύτωνα 79 ΞΕΝΟΦΩΝ ΜΟΥΣΑΣ (Παν. Αθηνών), Ή διάδοση των Ι δεών τον Νεύτοινα στην Ιταλία καίγαλλία 97 EDMOND NICOLAU (Παν. Βουκουρεστίου),^ Newtonian New Science and its Penetration in the Danubian Principalities of Wallachia and Moldavia 115 ALEXANDER VAVREK GANKA KAMISHEVA MILKO BORISSOV (Παν. Σόφιας), Dissemination of Newton's Mechanics on Bulgarian Soil During the Bulgarian National Revival. 129 H.R. PATAPIEVICI (Παν. Βουκουρεστίου),.4 short look into the Dissemination of Newtonian Ideas in the Romanian Provicences: ΛΙΝΟΣ ΜΠΕΝΑΚΗΣ (δ. Φιλ.), Ή διδασκαλία της Φυσικής τοϋ Νεντωνος κατά Musschenbroek από τόν Νικόλαο Ζερζούλη στην «Άθωνιάδα'Ακαδημία» 157 ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΕΝΑΚΗΣ (Παν. Θεσσαλίας), Τό πείραμα ώςμεθοδολογική συνιστώσα τής νευτώνειας φυσικής στά έργα τών λογίων τοϋ προεπαναστατικοί) aiojva 171 ΝΙΚΟΣ ΜΑΤΣΟΠΟΥΑΟΣ ('Αστεροσκοπείο Αθηνών), Ή πρόσληψη τής Νευτώνειας Φυσικής στον 'Ελλαδικό χώρο. 'Η περίπτωση τοϋ Ευγένιου Βούλγαρη 189 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΡΙΤΣΑΣ///-Σ?;νά0εία τής νευτώνειας καί τής αριστοτελικής φυσικής στους Ευγένιο Βούλγαρη, Νικόλαο Ζερζούλη καί Νικηφόρο Θεοτόκη 197 ΝΊΚΟΣ ΚΑΣΤΑΝΉΣ (Παν. Θεσσαλονίκης), Ή πρόσληψη τοϋ απειροστικού λογισμού στη Νεοελληνική μαθηματική παιδεία 217 ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΛΑΧΑΚΗΣ (KNE/EIE), C H φύση τοϋ φωτός καί οι νόμοι τής οπτικής. Ή θεώρηση τους από τους "Ελληνες λογίους κατά την προεπαναστατική περίοδο 253

11 Σημείωμα τον Επιμελητή Μιά σημαντική επιστημονική εκδήλωση σημάδευσε τό Τό διεθνές επιστημονικό Συμπόσιο Ήνευτώνεια Φυσική καί ή όίάοοσή της στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο, αφιερωμένο στή συμπλήρωση 350 χρόνων από τή γέννηση του μεγάλου φυσικοί] Ισαάκ Newton. Τό Συμπόσιο οργάνωσαν τό μεγαλύτερο ερευνητικό Ιδρυμα της χώρας μας, τό Εθνικό 'Ίδρυμα Ερευνών, ειδικότερα τό Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών (ερευνητικό πρόγραμμα «Επιδράσεις της ευρωπαϊκής επιστημονικής σκέψης στον ευρύτερο ελληνικό, βαλκανικό χώρο, 18ος-19ος αι.)» μέ τή συμπαράσταση του Πανεπιστημίου 'Αθηνών καί της "Ενωσης Ελλήνων Φυσικών. Γνωστοί επιστήμονες από τή χώρα μας, άλλα καί άπό τή Βουλγαρία καί τή Ρουμανία, όπως επίσης ό Evandro Agazzi, καθηγητής στό πανεπιστή μιο του Fribourg καί πρόεδρος της Διεθνούς 'Ακαδημίας Φιλοσοφίας τών Επιστημών καί τής Παγκόσμιας 'Ομοσπονδίας Φιλοσοφικών Εταιρειών, παρουσίασαν τ' αποτελέσματα τών ερευνών τους γύρω άπό τό θέμα τοϋ Συμποσίου υπογραμμίζοντας, μέ ιδιαίτερη έμφαση τήν ιδέα οτι ή διάδοση τής νευτώνειας Φυσικής στον ελληνικό πνευματικό χώρο, ακολούθησε δρόμους παράλληλους μέ τή γενικότερη διείσδυση τής ευρωπαϊκής επιστημονικής σκέψης στά πλατύτερα στρώματα τής ελληνικής καί ευρύτερα βαλκανικής λογιοσύνης. Μέ τήν εκτύπωση τού παρόντος τόμου τών Πρακτικών εκπληρώνουμε τό χρέος μας τόσο απέναντι στους συνέδρους, απέναντι σ' όλους τους συναδέλφους πού παρακολούθη σαν τις εργασίες του Συμποσίου, οσο καί γενικότερα προς την επιστημονική κοινότητα στην οποία πιστεύουμε οτι προσφέρουμε σημαντική συμβολή γιά τήν περαιτέρω μελέτη ενός τόσο σημαντικού θέματος τής νεώτερης επιστήμης άλλα καί νέους προβληματισμούς γύρω άπότή συμβολή τής νευτώνειας σκέψης στή νεώτερη επιστήμη γενικά καί, κυρίως, στή διάδοση τή ς νεώτερη ς ευρωπαϊκή ς έπιστή μη ς στον τόπο μας.

12

13 Λονκία Αρονλια Διευθύντρια Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών Ν α, λοιπόν, που ο Νεύτων, «ο μέγας, ο αεικλεής, ο κλεινότατος, ο αμαυρώσας την δόξαν παντός φιλοσόφου άλλου» (Ιώσηπος Μοισιόδαξ), ο «πατήρ της νέας φιλοσοφίας» (Βενιαμίν Λεσβίος), ο «θαυμάσιος σοφός» (Μιχαήλ Περδικάρης) όπως αποκλήθηκε από τους πρώτους Έλληνες θαυμαστές και μελετητές του, μας συγκεντρώνει σήμερα εδώ με την ευκαιρία της επετείου των τριακοσίων πενήντα ετών από τη γέννηση του, σε μιά νέα διεπιστημονική συνάντηση που έχει ως αντικείμενο της να εξετάσει και να προβάλει τη διάδοση της νευτώνειας Φυσικής στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Με ευχαρίστηση παρακολουθούμε μέσα από αυτές τις διεπιστημονικές διερευνήσεις να καλύπτεται σταδιακά, αλλά και σταθερά, ο χώρος αυτός της νεοελληνικής ιστορικής επιστήμης, ο κλάδος της Ιστορίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας, που άν και αποκτάει μιαν αυτονομία και αυτοτέλεια, είναι ωστόσο στενά συνυφασμένη τόσο με τις θετικές όσο και με τις ανθρωπιστικές σπουδές. Έτσι, βλέπουμε, ότι εκεί που πριν από λίγα χρόνια παρουσιάζονταν κενά, «ακούγαμε μιά μεγάλη σιωπή», υπάρχει σήμερα συστηματική ενασχόληση που καλύπτει τα κενά και, παράλληλα, ολοένα αυξάνονται οι φωνές που εξουδετερώνουν τις σιωπές. Μιά συστηματική εργασία προς την κατεύθυνση αυτή πραγματοποιείται τα τελευταία δεκαπέντε περίπου χρόνια στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, όπου ξεκίνησε πρώτα-πρώτα μιά προσπάθεια να δημιουργηθεί η αναγκαία υποδομή της επιστήμης αυτής. Αναφέρομαι, όπως όλοι καταλαβαίνετε, στη πολύμοχθη και μακρόχρονη εργασία του συνεργάτη μας Γιάννη Καρά τον οποίο πρωτοκαθοδήγησε προς αυτήν την κατεύθυνση ο αείμνηστος Νίκος Σβορώνος, θέλοντας να αξιοποιήσει τις σπουδές και την ειδίκευση του μαθητή του. Το τρίτομο έργο Οι Επιστήμες στην Τουρ-

14 12 ΛΟΥΚΙΑ ΔΡΟΥΛΙΑ κοκρατία. Χειρόγραφα και έντυπα το οποίο πριν ακόμα κυκλοφορήσει - σε χειρόγραφη παράδοση όπως θα λέγαμε γιάτα έργα που διαβάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν πριν ακόμα τυπωθούν - αποτέλεσε πολύτιμο εγχειρίδιο πάνω στο οποίο βασίστηκαν πολλές από τις μελέτες που βλέπουν το φως στις μέρες μας. Με μεγάλη ευχαρίστηση αναφέρομαι στην έκδοση του έργου αυτού, που πραγματοποιείται με επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού και τη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της Εστίας. Επίσης προς την ίδια κατεύθυνση χρήσιμες είναι οι μηχανογραφικές προσεγγίσεις του Ευθυμίου Νικολαϊδη με τους συνεργάτες του των άλλων Ιδρυμάτων. Τώρα, μάλιστα, που έχει διαμορφωθεί στο Κέντρο μας, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα έρευνας στα πλαίσια της Ιστορίας των επιστημών με αντικείμενο τη μελέτη των ευρωπαϊκών επιδράσεοον στην επιστημονική σκέψη των λογίων του ευρύτερου βαλκανικού χώρου, ελπίζεται ότι τα έργα υποδομής θα αξιοποιηθούν ακόμα περισσότερο και θα πολλαπλασιαστούν οι αντίστοιχες μελέτες. Σ' ένα ερευνητικό κέντρο σαν το δικό μας όπου ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός αποτελεί ένα από τα κύρια πεδία μελέτης, ο Νεύτων και η ενασχόληση με την τύχη του στον ελληνικό και τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο έρχεται ως φυσικό επακόλουθο, αφού ο μεγάλος αυτός Άγγλος φυσικός, μαθηματικός και αστρονόμος - που ασχολήθηκε άλλίοστε με τη συγγραφή έργων θεολογικής και ιστορικής έρευνας - απασχόλησε από νωρίς την ελληνική διανόηση. Οι Έλληνες λόγιοι που επιζητούσαν να αποβάλουν τον θρησκευτικό αριστοτελισμό και να απαλλαγούν από τη δεισιδαιμονία μέσω της Φιλοσοφίας και της Φυσικής, ασχολήθηκαν και με τις νευτώνειες θεωρίες ασφαλώς θα τις εγνώρισαν μέσα από το έργο του Βολταίρου ο οποίος, όπως είναι γνωστό, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη διάδοση τους στην Ευρώπη, κυρίως με το βιβλίο του Η Φιλοσοφία τον Κυρίου Newton που κυκλοφόρησε μόλις ένδεκα χρόνια μετά το θάνατο του Νεύτωνα, το Αυτήν την επιστημονική επικοινωνία προσπαθεί να ανιχνεύσει το ερευνητικό πρόγραμμα του οποίου είναι υπεύθυνος ο κ. Καράς και αυτό το ερευνητικό αντικείμενο έχει η σημερινή συνάντηση με επίκεντρο τον Νεύτωνα, επιζητώντας παράλληλα να διασυνδέσει

15 Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ 13 και να εντάξει την ελληνική και γενικότερα την βαλκανική ιστοριογραφία στο ευρύτερο διεθνές τους πλαίσιο. Άλλωστε αποτελεί κοινό ευρωπαϊκό desideratum ο καταρτισμός του χάρτη της επιστημονικής επικοινωνίας ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες - προσθέτω εδώ του κέντρου αλλά και της περιφέρειας - και ο τρόπος με τον οποίο διαχεόταν η επιστημονική γνώση. Η χαρτογράφηση αυτή πιστεύεται ότι θα δείξει πώς και με ποιο τρόπο η επιστήμη διαμορφώθηκε σε επιστημονικούς κλάδους, αλλά και ως πολιτισμικός παράγοντας, πώς δηλαδή αποτέλεσε κινητήρια δύναμη στην ευρωπαϊκή κοινωνία για τον εκσυγχρονισμό της. Κλείνοντας, θα ήθελα να καλωσορίσω τους συνέδρους και να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες αυτής της συνάντησης.

16

17 Κωνσταντίνος Σέκερης Διευθύνων σύμβουλος Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Κύριε Πρόεδρε του Συνεδρίου, αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι, Εκ μέρους του Προέδρου και του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών σας απευθύνω τους πιο θερμούς χαιρετισμούς και σας καλωσορίζω στο Ίδρυμα μας. Είμαστε ιδιαιτέρως ευτυχείς που επιλέξατε τους χώρους του EIE για το Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο, Ηνεντώνεια Φυσική και η διάδοση της στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία, είναι δε και συμβολική. Τυχαία δεν είναι καθότι στην οργάνωση του Συμποσίου ουσιαστικό ρόλο έπαιξαν ερευνητές του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών του EIE, ειδικότερα οι συνεργάτες του ερευνητικού προγράμματος που φέρει τον ενδεικτικό τίτλο: «Επιδράσεις της ευρωπαϊκής επιστημονικής σκέψης στον ευρύτερο ελληνικό βαλκανικό χώρο, 18ος-19ος αι.». Είναι δε συμβολική, γιατί το θέμα του συμποσίου, κατ'εξοχήν διεπιστημονικό - όπου εμπλέκεται η φυσική με την ιστορία και τη φιλοσοφία - αντικατοπτρίζει και τη δομή και τη φιλοσοφία του EIE, το οποίο οι προικισμένοι και διορατικοί δημιουργοί του το συνέλαβαν ως τόπο συναντήσεως και αλληλεπιδράσεως των ανθρωπιστικών και θετικών επιστημών. Ετσι, στο EIE στεγάζονται τρία κέντρα ανθρωπιστικής και τρία θετικής κατευθύνσεως. Η μίξη αυτή αποτελεί ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του EIE, είναι μοναδική σε Ερευνητικό Ίδρυμα της χώρας μας, αποδείχθηκε δε εξαιρετικά επιτυχής και πολύτιμη, όπως βεβαιώνουν οι ίδιοι οι ερευνητές των Κέντρων του EIE και διαπιστώνει η Διοίκηση του. Αγωνιζόμεθα να διατηρήσουμε και να προωθήσουμε περαιτέρω την ιδέα της διεπιστημονικής θεωρήσεως της έρευνας και να πείσουμε την Πολιτεία για την ανάγκη ενισχύσεως αυτών των

18 16 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΕΚΕΡΗΣ προσπαθειών. Δεν επιθυμώ να μακρυγορησω περισσότερο. Σας εύχομαι και πάλι Καλή Επιτυχία στο Συμπόσιο σας.

19 77. Γεμτος Πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών Το Πανεπιστήμιο Αθηνών με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχει στο Συμπόσιο που οργανώνεται από το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών με την ευκαιρία των 350 χρόνων από τη γέννηση του Νεύτωνα. Το θέμα του συμποσίου Ηνεντώνεια Φυσική και η διάδοση της στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Το έργο του Νεύτωνα θεμελίωσε για πρώτη φορά μια επιστήμη των φυσικών φαινομένων που ξεπερνούσε κατά πολύ την πρακτικά προσανατολισμένη κοινή αντίληψη για τα χαρακτηριστικά της πραγματικότητας. Αλλά και πέρα από αυτό: η νευτώνεια φυσική έγινε ο πόλος προσανατολισμού και ο ουσιαστικός δημιουργός των κοινωνικών επιστημών που από τη γένεση τους επιχείρησαν να εφαρμόσουν ως ενοποιητική αρχή στον κοινωνικό χώρο δοκιμασμένα νευτώνεια πρότυπα. Η μεταφορά και διάδοση της νευτώνειας φυσικής στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο είχε συνεπώς ευρύτερες επιδράσεις από την περιοχή άμεσης εφαρμογής της. Επηρέασε βαθύτατα τη φιλοσοφική και κοινωνική σκέψη και βοήθησε σημαντικά τα πνευματικά ρεύματα του διαφωτισμού και της φιλελεύθερης αντίληψης του κόσμου στη διαμόρφωση ελεύθερων κοινωνιών στο βαλκανικό χώρο. Θα ήθελα και από τη θέση αυτή να συγχαρώ τους διοργανωτές του συμποσίου για την επιλογή του θέματος και την καλή του προετοιμασία και να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του.

20

21 Παναγιώτης Φιλντίσης Εκπρόσωπος της Ε.Ε.Φ. Αξιότιμοι Προσκεκλημμένοι, Αγαπητοί Συνάδελφοι και Συναδέλφισσες, Αγαπητοί φίλοι και φίλες Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ενωσης Ελλήνων Φυσικών χαιρετίζω τη σημερινή εκδήλωση, μια εκδήλωση που δίνει το στίγμα του ενδιαφέροντος των επιστημόνων, Ελλήνων και ξένων για την πορεία που είχαν και έχουν οι Φυσικές Επιστήμες, εστιάζοντας στη σημερινή μας εκδήλωση, την πορεία της νευτώνειας φυσικής στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Η ένωση μας θεωρεί τιμητική την πρόταση που της έγινε από το EIE, ιδιαίτερα το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, να συμμετάσχουμε σε μιά τόσο σημαντική δραστηριότητα όπως είναι η σημερινή, γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ενημερωθούμε και να ενημερώσουμε γι'αυτή τη σημαντική παρέμβαση, στο χώρο των Φυσικών Επιστημών από τον μεγάλο ερευνητή και επιστήμονα Νεύτωνα. Μια παρέμβαση που από την εποχή που έγινε μέχρι σήμερα έδωσε μια άλλη δυναμική στις Φυσικές Επιστήμες και μια άλλη εξέλιξη στην κατανόηση των εννοιών των Φυσικών Επιστημών. Τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας επιβάλλουν συχνά αλλαγή στη φιλοσοφική αντίληψη σε ότι αφορά τα προβλήματα που βρίσκονται πέρα από το αντικείμενο που εξετάζει η επιστήμη. Ποιες διεξόδους επιτευγμάτων αναζητούμε μέσα από το αντικείμενο της επιστήμης, είναι ένα ερώτημα πέραν του αντικειμένου που εξετάζει η επιστήμη. Τέτοιου είδους ερωτήματα είναι προεκτάσεις του περιεχομένου της επιστήμης και ασφαλώς επιδρούν πάνω τους τα όποια αποτελέσματα αναδεικνύονται από το επιστημονικό γίγνεσθαι. Στις Φυσικές Επιστήμες, από την εποχή του Αριστοτέλη μέχρι

22 20 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΙΛΝΤΙΣΗΣ σήμερα, διάχυτη ήταν η προσπάθεια της ε'κφρασης του Φυσικού Φαινομένου μέσα από απλές ιδέες και σχέσεις. Το οδοιπορικό του δύσβατου δρόμου διήρκεσε 20 ολόκληρους αιώνες μέχρις ό του φθάσουμε στην οραματική παρέμβαση Γαλιλαίου-Νεύτωνα. Απαντήθηκαν εναγώνια ερωτήματα-θέματα όπως αυτό της κίνησης που από την απλούστερη προχωράμε στη συνθετότερη, η σχέση ανάμεσα στη δύναμη και την επιτάχυνση, ο περίφημος ορισμός της δύναμης κατά Νεύτωνα όπου «δρώσα δύναμη είναι μία δράση που ασκείται σ'ένα σώμα για να μεταβάλλει την κατάσταση ηρεμίας ή ομαλής ευθύγραμμης κίνησης του», είναι ενδεικτικά επιτεύγματα της παρέμβασης για την εποχή του Νεύτωνα. Όμως το οδοιπορικό συνεχίζεται, νέα ερωτηματικά και άλλες φιλοσοφικές γενικεύσεις αναγεννώνται. Η επιστημονική φαντασία διευρύνει ολοένα περισσότερο τις παλιές έννοιες και ο εξελικτικός χαρακτήρας πάει να συναντήσει το επόμενο σημείο καμπής. Αυτή η συνέχεια όμως επιβάλλει τη γνώση της πορείας που οδηγεί το παρελθόν στο μέλλον. Για αυτή τη γνώση εύχομαι η συνάντηση μας να είναι όσο το δυνατόν διαφωτιστικότερη. Αφού τονίσω ότι η Ενωση Ελλήνων Φυσικών θα συνεργάζεται με όλους τους φορείς για ανάδειξη τόσο σημαντικών θεμάτων, θέλω να ευχαριστήσω τον κ. Γιάννη Καρά για την οργάνωση αυτής της εκδήλωσης. Ακόμα ευχαριστούμε όλους εσάς που τιμάτε με την παρουσία σας την εκδήλωση μας.

23 Γιάννης Κάρας Διευθυντής Ερευνών, ΚΝΕ/ΕΙΕ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ Η οργάνωση του Διεθνούς αυτού Συμποσίου φέτος, όταν συμπληρώνονται 350 χρόνια από τή γέννηση του Νεύτωνα (και 360 άπό την καταδίκη του Γαλιλαίου), ήταν ένα πρόσχημα, μια σύμπτωση. Μια σύμπτωση συνειδητή. Μια σύμπτωση πού εντάσσεται στή γενικότερη προσπάθεια μας, στην επιδίωξη μας νάρθούμε, εμείς τα μέλη τοΰ ερευνητικού προγράμματος του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών, τού προγράμματος πού τιτλοφορείται «Επιδράσεις της ευρωπαϊκής επιστημονικής σκέψης στον ευρύτερο ελληνικό, βαλκανικό χώρο, 18ος-19ος αιώνας», νάρθούμε εμείς οι ιστορικοί της επιστήμης, σε στενότερη επαφή γνωριμίας και συγκεκριμένης συνεργασίας με τό χώρο τών ανθρώπων τών Θετικών Επιστημών οχι μόνον τοΰ ελληνικού αλλά τοΰ ευρύτερου βαλκανικού χώρου. Τήν ίδια επιδίωξη είχαν και οι άλλες προηγούμενες εκδηλώσεις μας, μεταξύ τών οποίων περιορίζομαι ν' αναφέρω τήν κοινή εκδήλωση με τήν Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία, άλλα και τήν προσεχή μέ τήν "Ενωση Ελλήνων Χημικών, μέ κοινό συνοργανωτή τό Πανεπιστήμιο 'Αθηνών. Ή ανταπόκριση πού βρήκε σε σας όλους αυτή μας ή εκδήλωση θέλω να πιστεύω ότι προοιωνίζει μια θετική μελλοντική συνεργασία. Μελετούμε τό θέμα μας σέ συνεργασία μέ Βουλγάρους και Ρουμάνους συναδέλφους κι ελπίζουμε ν' αποκατασταθεί σύντομα ή ειρήνη στην πρώην Γιουγκοσλαβία ούτως ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τις επαφές μας και μέ Σέρβους συναδέλφους, επεκτείνοντας τήν ερευνά μας σ' ολόκληρο τό βαλκανικό χώρο. Τό πρόγραμμα μας αναφέρεται στην περίοδο τή γνωστή ώς περίοδο τοΰ Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ή για τό σωστότερο της Νεοελληνικής 'Αναγέννησης. Τήν περίοδο κατά τήν όποια τό νέο πνεύμα, τό θεμελιωμένο πάνω στα νεώτερα έπιστη μονικά δεδομένα, έρχεται, δειλά μέν άλλα σταθερά και πάντως όχι μέ τήν ϊδια σ' όλες τις πε-

24 22 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΣ ριοχές ένταση, να αναπληρώσει, μέ την οποία μεταφορά του στον βαλκανικό χώρο, τα κενά, ή μάλλον τις επιβραδύνσεις τοΰ ρυθμού τών προηγούμενων αιώνων, τις αδράνειες πού χαρακτήριζαν τη σκέψη τουλάχιστον μέχρι τα μέσα τού 18ου αιώνα. 'Από τους πνευματικούς ανθρώπους οι όποιοι έμμεσα είτε άμεσα ήρθαν την περίοδο αύτη σ? επαφή μέ την ευρωπαϊκή επιστημονική σκέψη, γίνεται μια προσπάθεια να μελετηθεί ό φυσικός κόσμος έτσι όπως αυτός είναι, χωρίς υπερβατικές παρεμβάσεις, άλλα μέ τους δικούς τους καθολικούς νόμους και μέ γνωστικά εργαλεία το λογικό και το πείραμα, σέ συνάρτηση της μαθηματικής ακρίβειας μέ τα μέσα τού πειραματισμού, μέ τα στοιχεία πού προσφέρουν οι επιστήμες τής φύσης. Ό αινιγματικός κόσμος της εσωτερικότητας δίνει τώρα τή θέση του στή διερεύνηση τοΰ φυσικού περιβάλλοντος χώρου και οι μεταφυσικές ενοράσεις στις επιστήμες τής φύσης. Κατακτά νέο συνεχώς έδαφος ή ευρωπαϊκής προέλευσης αντίληψη ότι στή φύση υπάρχουν κανονικότητες και πώς ο.τι δέ στηρίζεται και δέν ερμηνεύεται μέ τα δεδομένα τή ς έπιστή μη ς, σαν ένας κρίκος τής ατέρμονης αλυσίδας τού αιτιατού νόμου, αποτελεί στοιχείο ενός άλλου ερμηνευτικού συστήματος. Ή οντολογία αυξάνει το κύρος της σέ βάρος τής μεταφυσικής, τής τόσο φορτισμένης μέ δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις. «Πέραν φύσεως βαδίζειν ήμϊν αδύνατον», σημειώνει ό άγνωστος ακόμη σέ μας συγγραφέας ενός κειμένου πού διασώζεται άπό τήν περίοδο εκείνη στή Βιβλιοθήκη τών Μηλεών, επεξηγώντας, ό ίδιος πάντα, ότι «πέραν τής φύσεως, ή οποία ουδέποτε σφάλλει, και άνευ ταύτης, ουδέ ζωή, ουδέν, χάος αύτη εστί αιτία παντός», ενώ σ' ένα κείμενο Φυσικής πού διασώζεται σ? ένα άλλο εκπαιδευτικό κέντρο τοΰ τότε ελληνικού πνευματικού χώρου, στο Βουκουρέστι, διαβάζουμε ότι ή Φυσική «δηλοϊ όλον εκείνο οπού γίνεται εις τήν φύσιν». ΓΥ αυτό και «πρωτεύουσα σπουδή» πρέπει νά είναι ή μελέτη τής φύσεως. Ή γνώση τής φύσης, αποτελεί βασικό στόχο τής επιστημονικής σκέψης. Ή επιστήμη στρέφεται προς τή διερεύνηση τής φύσης και ή μελέτη τής φύσης είναι αυτή πού τροφοδοτεί, μέ το πείραμα και τήν αναλυτική έρευνα, τους διάφορους τομείς τής γνώσης. Ό άνθρωπος τής περιόδου αυτής, βοηθούμενος από τον μεγάλο Νεύτωνα, αλλά και άπό τόν Bacon, τόν Descartes, τον Leibniz, τον Galileo Galilei και τόν Toricelli, αντιλαμβάνεται ότι «δια ν' ανίχνευση τήν φύσιν, ανάγκη ήτο νά περιπατήση τήν πειραματικήν όδόν», όπως θα υπογραμμίσει στον πρόλογο τή ς Χημείας τού 'Αδήτου πού μετέφρασε

25 Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ 23 το 1808 ό Κωνσταντίνος Μ. Κούμας, δάσκαλος των επιστημών, έκδοτης έργων Μαθηματικών άλλα και Φυσικής. Και αύτη ή ϊδια ή φιλοσοφία αποκτά τώρα μια νέα διάσταση: Γίνεται επιστήμη της φύσης, ή για το ακριβέστερο, φιλοσοφία τής φύσης, αλλά και τού άνθρωπου ώς μέρος αναπόσπαστο τής φύσης, τού φυσικού κόσμου. Μια νέα σχέση μεταξύ «μικρόκοσμου» (=τοΰ άνθρωπου) και «μακρόκοσμου» (= τής φύσης, τού σύμπαντος) οικοδομείται τώρα. «Κανένα άλλο δέν πρέπει να μας έγγίζη τόσον, όσον το να ίξεύρωμεν πώς είναι κατασκευασμένος ό κόσμος αυτός οπού κατοικοΰμεν», διαβάζουμε στο προοίμιο τών 'Ομιλιών περί πληθνος κόσμων τού Φοντενέλ, πού μετέφρασε και εξέδωσε το 1794 ό Παναγιώτης Κοδρικάς. Ό άνθρωπος αποκτά τώρα μια νέα διάσταση μέσα στο φυσικό κόσμο - δέν αποτελεί πλέον υποκείμενο, άλλα αντικείμενο έρευνας και γνώσης, όχι παθητικό, άλλα ενεργητικό παράγοντα στη μελέτη τών μυστικών τής φύσης, με βάση πάντα τα στοιχεία πού οι Φυσικές-Θετικές Επιστήμες καί ή Φιλοσοφία τού προσφέρουν. Παύει να είναι ένας απλός παρατηρητής καί αρχίζει να γίνεται ενεργός ερμηνευτής τής φύσης ν' αναζητά «την γνώσιν τών όντων εις τήν φύσιν... νά σκέπτεται, να φιλοσοφή, επάνω εις τήν φύσιν... να σπουδάζη τήν φύσιν... νά άνησυχή εις τήν θεωρίαν τών όντων» θεωρώντας πώς μόνο «δια τής φιλοσοφίας» μπορούμε νά έχουμε «τήν ορθή ν καί αληθινή ν έξήγησιν τών όντων» καί ταυτοχρόνως νά μελετά τό ανθρώπινο Είναι μέσα από τήν εμπειρία καί τό λόγο, σέ μια σχέση άμεσης αλληλεξάρτησης τής ανθρώπινης ύπαρξης άπό τον αισθητό-ύλικό κόσμο. Ό φυσικός κόσμος δέν υπάρχει τώρα πλέον για νά έκφοβίζει, νά επωάζει δαίμονες, ν' αντιστρατεύεται στο πνεύμα, νά α'ισθητοποιεϊ τις συνέπειες τού προπατορικού αμαρτήματος, νά συμβολίζει τή μηδαμηνότητα τού άνθρωπου ή νά ενσαρκώνει τή διαβολική διάσταση τής Δημιουργίας, αλλά αντίθετα αποτελεί τό χώρο καταξίωσης, επαλήθευσης τού ανθρώπινου λογικού, τού ενσαρκωμένου στην πράξη Λόγου, ό οποίος, γιά νά επαναλάβουμε έναν άπό τους γνωστούς δασκάλους τής εποχής, τον Νεόφυτο Βάμβα, μαζί μέ τήν παρατήρηση καί τό πείραμα «πρέπει νά συντρέχει εις τήν έξήγησιν παντός σχεδόν φυσικού φαινομένου». 'Αποτελεί, ό φυσικός κόσμος, τό πεδίο άντλησης, άλλα καί επαλήθευσης, επιβεβαίωσης όλων τών θεωριών, όπως θα μας πει καί ό άγνωστος συγγραφέας τού κειμένου τών Μηλεών στο όποιο αναφερθήκαμε ήδη, καί ό οποίος, γι' αυτόν ακριβώς τό λόγο θα καταδι-

26 24 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΣ κάσει τόσο τον Πλάτωνα και τον 'Αριστοτέλη οσο και τον Descartes και τον Leibniz επειδή δεν ακολούθησαν αυτήν ακριβώς τήν οδό της γνώσης, πού στηρίζεται στή μελέτη της φύσης και στο πείραμα. Μια ακόμη μαρτυρία, πού επιβεβαιώνει τήν άποψη οτι το βαθύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα τοΰ ορθολογισμού των χρόνων εκείνων εντοπίζεται στην οντολογική του διάσταση. Ή κυριαρχία της λογικής δεν έγκειται στην παραγωγή αρμονικών και συνεκτικών κατασκευών, αλλά στην ικανότητα της νά μας παρουσιάζει τήν αληθινή, τήν αυθεντική εικόνα της φύσης, τοΰ κόσμου γενικότερα. Ή «νεωτερική», ή «πειραματική φιλοσοφία», τήν οποία ό δάσκαλος τών επιστημών στην Ηγεμονική 'Ακαδημίατοΰ Βουκουρεστίου Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος, συγγραφέας, μεταξύ άλλων κι ενός έργου Φυσικής, τήν προσδιορίζει ώς ένα διαρκώς εξελισσόμενο σύστημα προσαρμοζόμενο στις νέες θεωρίες και ανακαλύψεις, είναι, τήν περίοδο αυτή, συνώνυμος της επιστήμης και ιδιαίτερα τών φυσικών επιστημών. Ή φιλοσοφία ταυτίζεται μέτή σπουδή της φύσης, μέ τή Φυσική, μέ τήν έρευνα «του καθόλου φυσικού όντος» και ό φιλόσοφος είναι συνώνυμος μέ τον ερευνητή τών φαινομένων της φύσης. «Φυσικό φιλόσοφο», αποκαλεί τον «νουνεχή ερευνητή τών φυσικών φαινομένων» ό Στέφανος Δούγκας, δάσκαλος κι αυτός τών επιστημών στην Κωνσταντινούπολη και στις Παρίστριες Ηγεμονίες, συγγραφέας κι αυτός έργων Μαθηματικών και Φυσικής Φιλοσοφίας. «Ή Φυσική είναι μία γνώσις μαθηματική, και φιλοσοφική τών φυσικών πραγμάτων φιλοσοφική μέν ωσάν οπού αποδίδει τα αίτια τών εν τή φύσει φαινομένων μαθηματική δέ, καθό προσδιορίζει τάς δυνάμεις τών αιτιών, και τα μεγέθη τών αποτελεσμάτων», διαβάζουμε, τέλος, σ' ένα γιαννιώτικο κείμενο Φυσικής. Μπορούμε νά πούμε, μετά τα λίγα αυτά παραδείγματα πού πολύ επιλεκτικά συγκεντρώσαμε μέσα από πολλά παρόμοια, άλλα και μετά μια σύντομη ματιά στην πληθώρα τών βιβλίων Φυσικής, χειρόγραφων είτε έντυπων, πού κυκλοφορούν τις τελευταίες δεκαετίες τοΰ 18ου αιώνα και ιδίως κατά τις πρώτες δεκαετίες τοΰ 19ου, οτι ή Φυσική αποτελεί τον τομέα εκείνο τή ς γνώσης στον όποιο εντοπίζουμε, σέ αυτόν κυρίως, τήν αλλαγή πού συντελείται τώρα στην παιδεία, στή σκέψη γενικότερα, χάρη στην επαφή μέ τήν Ευρώπη και το πνεύμα τοΰ εύρωπαϊκοΰ Διαφωτισμοΰ μια επαφή πού μπόρεσε νά δώσει καρπούς γιατί βρήκε πρόσφορο έδαφος, στηρίχθηκε σέ προηγούμενα συσσωρευτικά στοιχεία, σ' έναν προϋπάρχοντα προβληματισμό. Συμβατικά μπορούμε νά ποΰμε οτι το 1800 αποτελεί το έτος μηδέν

27 Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ 25 της διείσδυσης, από περισσότερες συνεχώς κατευθύνσεις, των νέων επιστημονικών γνώσεων στον ευρύτερο ελληνικό βαλκανικό χώρο, την αφετηρία μιας νέας περιόδου επιστημονικού προβληματισμού. Ό άνθρωπος της νέας αυτής περιόδου, στρέφει τα βλέμματα του προς τον ουρανό, προς τα γύρω του άστρα και αστερισμούς, μέσα στή γενικότερη προσπάθεια του ν' αναζητήσει τις φυσικές αιτίες πού θεμελιώνουν τήν ενοποίηση τού σύμπαντος, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, και, ένα αιώνα πριν από τον Einstein, ό Στέφανος Δούγκας διατυπώνει στό περίφημο έργο του Έξέτασις της Φύσεως, όχι βέβαια μέ εξισώσεις και γεωμετρικούς τύπους, άλλα διαισθητικά-γεγονός όχι λιγότερης, για τήν εποχή εκείνη, σημασίας-τήν αρχή της ενότητας ύλης, χώρου, χρόνου και κίνησης, θεωρώντας -στηριζόμενος στους νεώτερους φυσικούς και κυρίως στον Νεύτωνα- τον τόπο και το χρόνο, άλλα καί τήν κίνηση, βασικές, άλληλοπροσδιοριζόμενες καί αλληλένδετες κατηγορίες της ύλης, προσθέτοντας πώς ό,τι δέν είναι ενταγμένο στό χώρο καί στό χρόνο καί δε βρίσκεται σέ κίνηση, παραμένει απροσπέλαστο στή νόηση μας. Καί δέν είναι ό μόνος. "Ας συγκρατήσουμε εδώ τα ονόματα τού Κωνσταντίνου Μ. Κούμα, ό όποιος συνδέει τις έννοιες τού τόπου καί τού χρόνου μέ τήν εξέλιξη τόσο στή φύση όσο καί στην κοινωνία, όπου «ουκ έστι διακοπή», άλλα καί τού Φίλιππου 'Ιωάννου για τον όποιο τόσον ή έννοια του τόπου όσον καί εκείνη του χρόνου, προσδιορίζουν τήν έννοια της ύπαρξης, μια έννοια τήν όποια κι αυτός προσδιορίζει ώς ευρισκόμενη σέ συνεχή εξέλιξη, σέ συνεχή κίνηση. Ή νευτώνεια Φυσική, ή «πολυθρύλητος νευτωνική» θεωρία, για να χρησιμοποιήσουμε μια διατύπωση τού χειρογράφου τών Μηλεών, σύμφωνα μέ τήν οποία οί φυσικοί νόμοι πού ισχύουν στην επιφάνεια της γης είναι οί ίδιοι πού ισχύουν σέ ολόκληρο το σύμπαν, παρουσιάζοντας μας τήν εικόνα ενός ομογενούς καί ίσότροπου σύμπαντος, πού λειτουργεί σαν μια μεγάλη μηχανή, μέ τους δικούς του αναλλοίωτους νόμους, σηματοδοτεί τήν αλλαγή, άπό τήν αριστοτελική στή νεώτερη φυσική σκέψη, μια αλλαγή πού συντελείται στό όνομα... τού 'Αριστοτέλη! «"Οστις άναπτύσσειν βούλεται τα εν τή φύσει φαινόμενα», πρέπει να σέβεται τους κανόνες «τού σοφωτάτου Νεύτωνος», ό όποιος βρίσκεται «έγγύτερον τή άληθεία», διαβάζουμε στον πρόλογο τής παράφρασης άπό τον Θεόφιλο Κορυδαλεα τής Φυσικής 'Ακροάσεως του 'Αριστοτέλη, στον ίδιο αυτόν πρόλογο όπου, στή συνέχεια, παρουσιάζονται οί κανόνες τού Νεύτωνα.

28 26 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΣ Tò τονίσαμε και μέ άλλη ευκαιρία. Το επαναλαμβάνουμε κι εδώ σήμερα. Ή παράφραση τής αριστοτελικής Φυσικής άπο τον Θεόφιλο Κορυδαλέα, ενίσχυσε μεν τον άριστοτελισμό ώς τρόπο αναζήτησης τής ορθολογικής αλήθειας, όμως ταυτόχρονα προετοίμασε, κυρίως μέσω τής έντυπης έκδοσης τοϋ έργου αύτοϋ το 1779, τήν αναίρεση τής αριστοτελικής Φυσικής, μέ βάση τά νεώτερα δεδομένα τής φυσικής σκέψης. Σ' ένα σχήμα, πού εκ πρώτης όψεως μπορεί να θεωρηθεί οξύμωρο, μπορούμε να πούμε ότι ή έκδοση τής αριστοτελικής Φυσικής τού Θεόφιλου Κορυδαλέα, το 1779, (έχει προηγηθεί ή διάδοση, σέ χειρόγραφη μορφή τοϋ έργου αύτοϋ σ' ολόκληρο τον ελληνικό πνευματικό χώρο), αποτέλεσε τήν αρχή τοϋ τέλους τής παντοδυναμίας τής αριστοτελικής Φυσικής σημαντικό σταθμό στή διάδοση, στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο, τής νεώτερης Φυσικής, πού τώρα ταυτίζεται μέ τον Νεύτωνα. Είπαμε σημαντικό σταθμό. Μέ αυτό δέν παραγνωρίζουμε και ούτε θέλουμε νά υποτιμήσουμε τά άλλα, προηγούμενα εϊτε επόμενα δείγματα επαφής και γνωριμίας τής ελληνικής και γενικότερα βαλκανικής σκέψης μέ τή νεώτερη, τή νευτώνεια Φυσική. Μια πρώτη, δειλή αντιπαράθεση αρχαίων και «νεωτέρων» θα συναντήσουμε στον Βικέντιο Δαμοδό, προς τά τέλη τής τέταρτης δεκαετίας τοϋ 18ου αιώνα, ένώ λίγο αργότερα ό Νικόλαος Ζερζούλης, δάσκαλος στην Άθωνιάδα και κατόπιν στο Ίάσι, όπου δίδαξε φιλοσοφία σύμφωνα μέ τον Wolff και τον Baumeister, μας έδωσε τήν πρώτη μετάφραση τής Πειραματικής Φυσική ςτον Όλλανδοϋ φυσικού P. van Musschenbroek, ό οποίος, για νά παραμείνουμε στον Δαμοδό, «νέον ουκ έφερε σύστημα αλλά τοϋ Νεύτωνος σαφώς έρμηνεύσατο», και ό Νικηφόρος Θεοτόκης, τό , παρουσιάζει εκτενώς στή δίτομη Φυσική του τους πρώτους τρεις κανόνες τοϋ Νεύτωνα ακολουθώντας προφανώς κι αυτός τον Μουσεμβροέκιο, όπως εξ άλλου και ό Βούλγαρις και ό Μοισιόδαξ, άλλα και αργότερα ό Άθ. Ψαλίδας, στή Μεταφυσική του όπου ό Νεύτωνας χαρακτηρίζεται ώς «ό τών φυσικών όξυνούστατος». Θεωρείται, όχι αβάσιμα, ότι ή μεταφορά μόνον τών τριών πρώτων κανόνων τοϋ Νεύτωνα άπό ορισμένους, κυρίως τής πρώτης περιόδου, "Ελληνες λογίους, οφείλεται στην κοινή πηγή έμπνευσης πού δέν ήταν άλλη άπό τό έργο τού Musschenbroek. Δέ νομίζω ότι υπάρχει σοβαρή αντίρρηση σέ αυτήν τήν επιχειρηματολογία. Τό γεγονός όμως ότι τον τέταρτο κανόνα, πού διατυπώνεται στην τρίτη

29 Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ 27 έκδοση των Principia, το 1726, δέν τον αναφέρουν οΰτε και οι νεωτερίζοντες εκείνοι λόγιοι, με έντονες ευρωπαϊκές επιδράσεις, όπως ό Βενιαμίν Λεσβίος, ό K.M. Κούμας, ή ό Στέφανος Δούγκας, για να περιοριστούμε μόνον σέ αυτούς, αν και τον γνωρίζουν και τον χρησιμοποιούν, θέτει ένα ερώτημα, μια ακόμη υπόθεση εργασίας. Μήπως, διερωτάμαι, ό τέταρτος αυτός κανόνας, ό όποιος θα μπορούσαμε να πούμε οτι θεμελιώνει, ή μάλλον ότι θεμελιώνει εκ νέου, τήν επαγωγική μέθοδο, θεωρώντας οτι ολα επαληθεύονται ή διαψεύδονται από τήν πείρα, πού αποδέχεται ώς αληθείς μόνον τις προτάσεις εκείνες οι όποιες στηρίζονται στα δεδομένα της εμπειρίας και είναι απόρροια της επαγωγικής μεθόδου, πού δέ δέχεται τίποτα άπ' όσα βρίσκονται εξω από τήν πειραματική Φυσική, από τήν πειραματική Φιλοσοφία κατά τον Νεύτωνα, πού σπάει κάθε δεσμό με τα νοησιαρχικά εκείνα, καρτεσιανά είτε θεολογικά σχήματα τα όποια δεν επαληθεύονται στην πράξη 1, μήπως λοιπόν θεωρείται οτι ή διατύπωση του θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις έκ μέρους της 'Εκκλησίας, ή μήπως θεωρείται, στις αρχές τοΰ 19ου αιώνα, ώς ξεπερασμένος σ' έναν χώρο στον όποιο προ πολλού ή επαγωγική μέθοδος εργασίας αποτελούσε, στο χώρο της επιστήμης, τό βασικό εργαλείο για τήν ανεύρεση της αλήθειας; Επιτρέψτε μου να θέσω εδώ απλώς τό πρόβλημα. Και προχωρώ σέ μια παρατήρηση. Σταθμίσαμε τήν πρώτη γνωριμία της νευτώνειας Φυσικής άπό τήν ελληνική λογιοσυνη στα τέλη της τετάρτης δεκαετίας τοΰ 18ου αιώνα. Μπορεί σέ άλλους τομείς της πνευματικής ζωής νά παρατηρείται, 1. Γράφει ό Einstein για τον Νεύτωνα: «Πρέπει να αναπολήσουμε τη μνήμη αυτού τοΰ φωτεινού πνεύματος: όπως οέν έκανε ποτέ κανένας πριν ή ύστερα άπ' αυτόν, έδειξε τό δρόμο της σκέψης, της μελέτης και της πρακτικής διαμόρφωσης της Δύσης. Δέν υπήρξε μόνο ό μεγαλοφυής δημιουργός των ιδιαίτερων κατευθυντήριων μεθόδων, άλλα κατέκτησε με μοναδικό τρόπο τά γνωστά στην εποχή του εμπειρικά στοιχεία και τό πνεύμα αποδείχτηκε καταπληκτικά μεγαλοφυές στή λεπτομέρεια κα'ι στον τομέα τή ς μάθη ματική ς και φυσική ς έπιχειρη - ματολογίας. Γιά όλους αυτούς τους λόγους είναι άξιος τής πιο μεγάλης μας λατρείας. Άλλα ή ευγενής αυτή μορφή είναι ακόμα σημαντικώτερη από τό γεγονός πώς ή μοίρα τήν έθεσε σέ μιά καμπή τής ανάπτυξης τοΰ ανθρώπινου πνεύματος. Γιά νά τό αντιληφθούμε καλά αυτό, πρέπει νά αναλογιστούμε πώς δέν υπήρχε, πριν άπό τον Νεύτωνα κανένα καθορισμένο σύστημα φυσικής αιτιότητας πού νά μπορούσε νά αναπαραστήσει τά βαθύτερα χαρακτηριστικά τοΰ κόσμου τής εμπειρίας», άπό τον τόμο: Albert Einstein, Πώς βλέπω τον κόσμο, μτφρ. Μίνας Ζωγράφου-Μεραναίος, εκδ. Μαρή, σσ

ΝΕΥΤΩΝΑΣ... Λίνα Παπαεμμανουήλ Μάνος Ορφανίδης Άννα Σαμαρά Στέφανος Τζούμας

ΝΕΥΤΩΝΑΣ... Λίνα Παπαεμμανουήλ Μάνος Ορφανίδης Άννα Σαμαρά Στέφανος Τζούμας ΝΕΥΤΩΝΑΣ... Λίνα Παπαεμμανουήλ Μάνος Ορφανίδης Άννα Σαμαρά Στέφανος Τζούμας Γνωρίζοντας τον Νεύτωνα... Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων (Αγγλ. Sir Isaac Newton Σερ Άιζακ Νιούτον, 4 Ιανουαρίου 1643 31 Μαρτίου 1727) ήταν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Σπύρου Ν. Πνευµατικού Καθηγητή Μαθηµατικών Πανεπιστηµίου Πατρών ΕΚ ΟΣΕΙΣ Γ. Α. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ 2005 Σ. Ν. Πνευµατικός Η αναπαραγωγή ολικά ή µερικά ή περιληπτικά, ή η αντιγραφή του

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανοκρατία και Καρτέσιος (επανάληψη)

Μηχανοκρατία και Καρτέσιος (επανάληψη) Μηχανοκρατία και Καρτέσιος (επανάληψη) Μηχανοκρατία Νέα αντίληψη για τον κόσμο σύμφωνα με την οποία για κάθε φυσικό φαινόμενο μπορεί να δοθεί μια μηχανική εξήγηση. Πρώτη συστηματική προσπάθεια αναγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ

ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 5: ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Salviati: Εκεί που δεν μας βοηθούν οι αισθήσεις πρέπει να παρέμβει η λογική, γιατί μόνο αυτή θα επιτρέψει να εξηγήσουμε τα φαινόμενα ΓΑΛΙΛΑΪΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ Η μαθηματική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ

Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 5: Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Salviati: Εκεί όπου δεν μας βοηθούν οι αισθήσεις πρέπει να παρέμβει η λογική, γιατί μόνο αυτή θα επιτρέψει να εξηγήσουμε τα φαινόμενα ΓΑΛΙΛΑΪΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ Η

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική ΜΙΘΕ ΔΥΝΑΜΙΚΗ - 1. Νίκος Κανδεράκης

Φυσική ΜΙΘΕ ΔΥΝΑΜΙΚΗ - 1. Νίκος Κανδεράκης Φυσική ΜΙΘΕ ΔΥΝΑΜΙΚΗ - 1 Νίκος Κανδεράκης Αριστοτελική Φυσική Γιατί πέφτουν τα (βαριά) σώματα; Πηγαίνουν στη φυσική τους θέση. Βάρος: η τάση του βαρέως σώματος να κινηθεί προς το κέντρο της Γης. Μέτρο

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά σπούδασε Ιατρική, όμως ο καθηγητής του Οστίλιο Ρίτσι (μαθηματικός) τον έστρεψε στις Θετικές Επιστήμες.

Αρχικά σπούδασε Ιατρική, όμως ο καθηγητής του Οστίλιο Ρίτσι (μαθηματικός) τον έστρεψε στις Θετικές Επιστήμες. Γαλιλαίος (1581-1643) Γεννήθηκε στην Πίζα το 1581 Αρχικά σπούδασε Ιατρική, όμως ο καθηγητής του Οστίλιο Ρίτσι (μαθηματικός) τον έστρεψε στις Θετικές Επιστήμες. Ως δευτεροετής φοιτητής ανακάλυψε: 1. Τον

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Καθηγητής: Σ. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Καθηγητής: Σ. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Καθηγητής: Σ. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ Η Κλασική Μηχανική σηµματοδοτεί την πρώτη µμεγάλη επανάσταση της ανθρώπινης σκέ- ψης στην πορεία της για την ερµμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων. Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων. Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015 Κατακόρυφη πτώση σωμάτων Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015 Α. Εισαγωγή Ερώτηση 1. Η τιμή της μάζας ενός σώματος πιστεύετε ότι συνοδεύει το σώμα εκ κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλης (384-322 π.χ) : «Για να ξεκινήσει και να διατηρηθεί μια κίνηση είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας συγκεκριμένης αιτίας»

Αριστοτέλης (384-322 π.χ) : «Για να ξεκινήσει και να διατηρηθεί μια κίνηση είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας συγκεκριμένης αιτίας» Εισαγωγή Επιστημονική μέθοδος Αριστοτέλης (384-322 π.χ) : «Για να ξεκινήσει και να διατηρηθεί μια κίνηση είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας συγκεκριμένης αιτίας» Διατύπωση αξιωματική της αιτίας μια κίνησης

Διαβάστε περισσότερα

Σερ Ισαάκ Νεύτων. 2ο Γυμνάσιο Πειραιά Σίλο Κωνσταντίνος

Σερ Ισαάκ Νεύτων. 2ο Γυμνάσιο Πειραιά Σίλο Κωνσταντίνος Σερ Ισαάκ Νεύτων 2ο Γυμνάσιο Πειραιά Σίλο Κωνσταντίνος Σερ Ισαάκ Νεύτων Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων ( 25 Δεκεμβρίου 1642-20 Μαρτίου 1727) ήταν Άγγλος φυσικός, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος, αλχημιστής και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

A film by 8o dimotiko Agiou dimitriou

A film by 8o dimotiko Agiou dimitriou A film by 8o dimotiko Agiou dimitriou Kostas and Sofia pictures present... TA ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ Γεννήθηκε στην Πίζα της Ιταλίας και από νωρίς έδειξε σημεία μιας αξιοσημείωτης ιδιοφυΐας. Ο πατέρας του

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Α Λυκείου 23/1/2014. Κεφάλαιο 1.2 Δυναμική σε μια διάσταση

Φυσική Α Λυκείου 23/1/2014. Κεφάλαιο 1.2 Δυναμική σε μια διάσταση Σελ. 74 Δυναμική (1) Φυσική Α Λυκείου Κεφάλαιο 1.2 Δυναμική σε μια διάσταση Το να περιγράφουμε κινήσεις (όπως κάναμε στο προηγούμενο κεφάλαιο της Κινηματικής) χωρίς ταυτόχρονα να γνωρίζουμε τις αιτίες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια 18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε

Διαβάστε περισσότερα

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων Κατακόρυφη πτώση σωμάτων Τα ερωτήματα Δύο σώματα έχουν το ίδιο σχήμα και τις ίδιες διαστάσεις με το ένα να είναι βαρύτερο του άλλου. Την ίδια στιγμή τα δύο σώματα αφήνονται ελεύθερα να πέσουν μέσα στον

Διαβάστε περισσότερα

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής 541 24 Θεσσαλονίκη Καθηγητής Γεώργιος Θεοδώρου Tel.: +30 2310998051, Ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/theodoru Περί της Ταξινόμησης

Διαβάστε περισσότερα

Η εφαπτομένη σε σημείο της γραφικής παράστασης συνάρτησης

Η εφαπτομένη σε σημείο της γραφικής παράστασης συνάρτησης Η εφαπτομένη σε σημείο της γραφικής παράστασης συνάρτησης Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΤΡΙΖΟΥ Σχολικού Συμβούλου Μαθηματικών Τρικάλων και Καρδίτσας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Ένα από τα δύο κομβικά ερευνητικά προβλήματα που οι συστηματικές

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΠΡΙΑΜΗ ΒΑΓΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1.

ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ Α Α.1.1. Οι προτάσεις που ακολουθούν,

Διαβάστε περισσότερα

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Επαναλαμβάνουμε την έκπληξή μας για τα τεράστια συμπλέγματα γαλαξιών, τις πιο μακρινές

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης μιας απάντησης στο ερώτημα, «τι είναι γνώση;» Οι Δυτικοί φιλόσοφοι

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής μάθησης

Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής μάθησης Επιμορφωτικό Εργαστήριο Διδακτικής των Μαθηματικών Του Δημήτρη Ντρίζου Σχολικού Συμβούλου Μαθηματικών Τρικάλων και Καρδίτσας Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα... 17

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα... 17 11 Προλογικό Σημείωμα... 17 Ενότητα Ι: Δημιουργική Αναζήτηση... 19 Δ01 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός και η Ανάδυση της Επιστημονικής Σκέψης...21 Δ1.1 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός... 21 Δ1.2 Η Επιστημονική Σκέψη... 22

Διαβάστε περισσότερα

Μέγιστον τόπος. Ἅπαντα γάρ χωρεῖ. (Θαλής)

Μέγιστον τόπος. Ἅπαντα γάρ χωρεῖ. (Θαλής) Μέγιστον τόπος. Ἅπαντα γάρ χωρεῖ. (Θαλής) Από την εποχή που οι άνθρωποι σήκωσαν τα μάτια τους προς τον ουρανό και παρατήρησαν τον Ήλιο (τον θεό τους) και τα αστέρια, είχαν την πεποίθηση ότι η Γη είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ αύξηση πληθυσμού αγροτική επανάσταση (μεγάλα αγροκτήματα νέες μέθοδοι εισαγωγή μηχανημάτων) ανάπτυξη εμπορίου α. Ευρώπη Αφρική Αμερική (τριγωνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ Ακαδημαϊκό έτος Καθηγητές: Σ. Πνευματικός Α. Μπούντης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ Ακαδημαϊκό έτος Καθηγητές: Σ. Πνευματικός Α. Μπούντης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ Ακαδημαϊκό έτος 010-11 Μάθημα: ΜΗΧΑΝΙΚΗ Καθηγητές: Σ. Πνευματικός Α. Μπούντης Θέμα Μελέτης 6:η γαλιλαϊκή αναζήτηση των νόμων της κίνησης Σχόλια & Απαντήσεις & Προβληματισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Κύκλος επτά (7) διαλέξεων, με την συμμετοχή εννέα (9) κορυφαίων ομιλητών, με κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα την πρωτοποριακή σκέψη. Στόχος των ομιλιών είναι

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΩΣ ΩΣ ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ. Κατερίνα Νικηφοράκη Ακτινοφυσικός (FORTH)

ΤΟ ΦΩΣ ΩΣ ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ. Κατερίνα Νικηφοράκη Ακτινοφυσικός (FORTH) ΤΟ ΦΩΣ ΩΣ ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ Κατερίνα Νικηφοράκη Ακτινοφυσικός (FORTH) ΟΙΚΕΙΟ ΦΩΣ Φιλοσοφική προσέγγιση με στοιχεία επιστήμης προσωκρατικοί φιλόσοφοι έχουν σκοπό να κατανοήσουν και όχι να περιγράψουν

Διαβάστε περισσότερα

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας Παραδείγματα διδακτικής αξιοποίησης video στο μάθημα των Αρχών Φιλοσοφίας (Β Λυκείου Γενική Παιδεία) 3 ο ΓΕ.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Μαλεγιαννάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ Ενότητα # 2: Επιστημολογία και Φιλοσοφικά Ρεύματα Μιλτιάδης Χαλικιάς Τμήμα Διοίκησης

Διαβάστε περισσότερα

Ισαάκ Νεύτων-«Μια αντιπαθέστατη ιδιοφυία»

Ισαάκ Νεύτων-«Μια αντιπαθέστατη ιδιοφυία» Ισαάκ Νεύτων-«Μια αντιπαθέστατη ιδιοφυία» Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων (4 Ιανουαρίου 1643 31 Μαρτίου 1727) ήταν Άγγλος φυσικός, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος, αλχημιστής και θεολόγος. Θεωρείται πατέρας της

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ορθολογισμός έχει βασικό κριτήριο γνώσης την ανθρώπινη νόηση και όχι την εμπειρία.η νόηση με τις έμφυτες και τους λογικούς νόμους αποτελεί αξιόπιστη πηγή γνώσης. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΡΜΑΡΑ Καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ΟΜΙΛΙΑ

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΡΜΑΡΑ Καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ΟΜΙΛΙΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΡΜΑΡΑ Καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ΟΜΙΛΙΑ Κυρίες και Κύριοι, Είναι μοιραίο, όταν ακολουθείς ως ομιλητής τους συγκεκριμένους σπουδαίους προλαλήσαντες να πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ. ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ. ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή

Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή Καθηγητή Χάρη Βάρβογλη 1 / 6 Υπάρχει Θεός; Το ερώτημα αυτό απασχολεί

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 3: Εναλλακτικές όψεις της επιστήμης που προβάλλονται στην εκπαίδευση Σπύρος Κόλλας (Βασισμένο στις σημειώσεις του

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτικά Προγράμματα Φυσικής. στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Αναλυτικά Προγράμματα Φυσικής. στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Αναλυτικά Προγράμματα Φυσικής στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Πρόταση Διαλόγου Σύλλογος Φυσικών Κρήτης Ηράκλειο, Σεπτέμβρης 2016 www.sfkritis.gr sfkritis@gmail.com Η σημερινή πραγματικότητα Αναμφίβολα ζούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

«Παγκοσμιοποίηση και Ταυτότητες»

«Παγκοσμιοποίηση και Ταυτότητες» 17/12/2018 «Παγκοσμιοποίηση και Ταυτότητες» / Ενορίες Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει» του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς και σε συνεργασία με το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός κεφάλαιο 6 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός Ορισμός Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΔΥΝΑΜΩΜΕΝΗ ΨΥΧΗ. του Ρατζίντερ Σινγκ Απόσπασμα από το βιβλίο: «Διαλογισμός για την Ενδυνάμωση της Ψυχής σας»

Η ΕΝΔΥΝΑΜΩΜΕΝΗ ΨΥΧΗ. του Ρατζίντερ Σινγκ Απόσπασμα από το βιβλίο: «Διαλογισμός για την Ενδυνάμωση της Ψυχής σας» Η ΕΝΔΥΝΑΜΩΜΕΝΗ ΨΥΧΗ του Ρατζίντερ Σινγκ Απόσπασμα από το βιβλίο: «Διαλογισμός για την Ενδυνάμωση της Ψυχής σας» Μέσα μας υπάρχουν περισσότερα πλούτη απ ό,τι μπορούμε ποτέ να συσσωρεύσουμε σ αυτή τη Γη.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία&Μεθοδολογία των Κοιν.Επιστημών. Εβδομάδα 1

Θεωρία&Μεθοδολογία των Κοιν.Επιστημών. Εβδομάδα 1 Θεωρία&Μεθοδολογία των Κοιν.Επιστημών Εβδομάδα 1 elasideri@gmail.com Ορισμός Τρόπος οργάνωσης της γνώσης Τι είναι η επιστήμη Κριτήρια Συστηματικότητα Τεκμηρίωση Αμφισβήτηση Ηθική Πώς γνωρίζουμε τον κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

Κων/νος Χριστόπουλος Κων/νος Παράσογλου Γιάννης Παπαϊωάννου Μάριος Φλωράκης Χρήστος Σταματούλης

Κων/νος Χριστόπουλος Κων/νος Παράσογλου Γιάννης Παπαϊωάννου Μάριος Φλωράκης Χρήστος Σταματούλης Κων/νος Χριστόπουλος Κων/νος Παράσογλου Γιάννης Παπαϊωάννου Μάριος Φλωράκης Χρήστος Σταματούλης Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που εφάρμοσαν τα μαθηματικά στην αστρονομία Κατέκτησαν σημαντικές γνώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής μάθησης (2η εκδοχή, Ιανουάριος 2016)

Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής μάθησης (2η εκδοχή, Ιανουάριος 2016) Επιμορφωτικό Εργαστήριο Διδακτικής των Μαθηματικών Του Δημήτρη Ντρίζου Σχολικού Συμβούλου Μαθηματικών Τρικάλων και Καρδίτσας Αξιοποίηση της επαγωγικής συλλογιστικής στο πλαίσιο της διερευνητικής και ανακαλυπτικής

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας 1 Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379603 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/pgrad_omm107/

Διαβάστε περισσότερα

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 (Επιφυλλίδα Οπισθόφυλλο) Ο Εαυτός και η Απουσία του Χρόνου Δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να γίνονται συζητήσεις και αναφορές για την Απουσία του Χρόνου ακόμη και όταν υπάρχουν,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Στασίνου 36, Γραφ. 102, Στρόβολος 2003 Λευκωσία, Κύπρος Τηλ: 22378101- Φαξ:22379122 cms@cms.org.cy, www.cms.org.cy ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Η Κυπριακή Μαθηματική Εταιρεία

Διαβάστε περισσότερα

1.6.3 Ιατρικές και βιολογικές θεωρίες στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη Η αρχαία ελληνική ιατρική µετά τον Ιπποκράτη

1.6.3 Ιατρικές και βιολογικές θεωρίες στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη Η αρχαία ελληνική ιατρική µετά τον Ιπποκράτη 1 2 Περιεχόµενα Πρόλογος...5 Εισαγωγή: Οι Απαρχές της Ελληνικής Επιστήµης...8 Κεφάλαιο 1: Η Αρχαία Ελληνική Επιστήµη...24 1.1 Οι φυσικές θεωρίες των Προσωκρατικών φιλοσόφων...25 1.1.1 H πρώιµη ιωνική φιλοσοφική

Διαβάστε περισσότερα

Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια. Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2

Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια. Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2 Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2 Τι είναι η φιλοσοφία; Φιλοσοφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με: ερωτήματα προβλήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε οριακά,

Διαβάστε περισσότερα

Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2

Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2 Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2 Θέμα: Θρησκευτικές και επιστημονικές αντιλήψεις για την δημιουργία του σύμπαντος Ονοματεπώνυμα μαθητών: Αλέξανδρος Λάσκος, Γαρυφαλένια

Διαβάστε περισσότερα

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας;

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Εμείς που αντιλαμβανόμαστε είμαστε όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό; Πώς βρεθήκαμε σ αυτόν τον κόσμο; Ο θάνατός μας σημαίνει το τέλος ή

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΤΕΕ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΣΙΝΟΥ

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΤΕΕ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΣΙΝΟΥ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΤΕΕ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΣΙΝΟΥ Κύριε Καθηγητά, Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, Αγαπητοί συνάδελφοι, Αγαπητές φίλες και φίλοι, Σας καλωσορίζω στον φιλόξενο χώρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας,

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικές Επιστήμες. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στα νέα βιβλία των Φ.Ε. για την Ε Δημοτικού. Πέτρος Κλιάπης. Πέτρος Κλιάπης 12η Περιφέρεια Θεσσαλονίκης

Φυσικές Επιστήμες. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στα νέα βιβλία των Φ.Ε. για την Ε Δημοτικού. Πέτρος Κλιάπης. Πέτρος Κλιάπης 12η Περιφέρεια Θεσσαλονίκης Φυσικές Επιστήμες Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στα νέα βιβλία των Φ.Ε. για την Ε Δημοτικού. Πέτρος Κλιάπης ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ «Το νέο βιβλίο είναι χειρότερο από το παλιό όχι επειδή διαφέρει ως προς το περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία του φωτός σαν παραμύθι

Η ιστορία του φωτός σαν παραμύθι Η ιστορία του φωτός σαν παραμύθι περιγραφή της δράσης Χρήστος Γκοτζαρίδης Φυσικός ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΡΤΙΚΗ ΦΑΣΗ Μικρή Περιγραφή: Οι μαθητές θα παρακολουθήσουν μία ιστορία, για την εξέλιξη των

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα Κ. Σ. Δ. Μ. Ο. Μ. Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Η κοινότητα στεγαζόταν

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΛΠΟΛ Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42

Διαβάστε περισσότερα

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Ενότητα 2: Γιατί το ερώτημα "τι είναι επιστήμη" δεν έχει νόημα χωρίς κάποιο χρονικό προσδιορισμό. Βασίλης Τσελφές Εθνικὸ και Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Σκεπτικό της δραστηριότητας Βασική ιδέα του σεναρίου

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Σκεπτικό της δραστηριότητας Βασική ιδέα του σεναρίου ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Τίτλος: Ο Σωκράτης και η εποχή του Συγγραφέας: Καλλιόπη Στυλιανή Κοντιζά Γνωστικό Αντικείμενο: Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων Τάξη: Γ Γυμνασίου Κείμενο: Κεφάλαιο 3 ο : Σωκράτης και

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους Αιτιολογική έκθεση Η Επιτροπή Κρατικών Bραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης εργάστηκε για τα βραβεία του 2013, όπως και την προηγούµενη χρονιά, έχοντας επίγνωση α. των µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ. Το άρθρο αυτό έχει ως σκοπό την παράθεση των αποτελεσμάτων πάνω σε μια έρευνα με τίτλο, οι ιδέες των παιδιών σχετικά με το

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημολογική και Διδακτική Προσέγγιση της Έννοιας της «Ύλης»

Επιστημολογική και Διδακτική Προσέγγιση της Έννοιας της «Ύλης» Επιστημολογική και Διδακτική Προσέγγιση της Έννοιας της «Ύλης» Κωνσταντίνος Δ. Σκορδούλης Παιδαγωγικό Τμήμα ΔΕ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Δυισμός: η κυρίαρχη οντολογία των φιλοσόφων 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ. Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ. Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ Μέσα μας υπάρχουν περισσότερα πλούτη απ ό,τι μπορούμε ποτέ να συσσωρεύσουμε σ αυτήν τη γη.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕ. Λ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στην ΑΣΠΑΙΤΕ / Παράρτημα

Διαβάστε περισσότερα

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση Πρόλογος Tα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια υπάρχουν δύο έννοιες που κυριαρχούν διεθνώς στο ψυχολογικό και εκπαιδευτικό λεξιλόγιο: το μεταγιγνώσκειν και η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση. Παρά την ευρεία χρήση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑ ΟΧΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ

ΙΑ ΟΧΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ Tel.: +30 2310998051, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής 541 24 Θεσσαλονίκη Καθηγητής Γεώργιος Θεοδώρου Ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/theodoru ΙΑ ΟΧΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ιστοσελίδα: Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις

Ιστοσελίδα:  Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις Ιστοσελίδα: http://www.astro.auth.gr/~varvogli/ Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: 10.00-12.00 καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις Πλανητάριο, 200 σελίδες Ημερολόγιο μαθήματος Μέθοδος διδασκαλίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ - ΧΑΟΣ

ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ - ΧΑΟΣ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ - ΧΑΟΣ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Είναι η φιλοσοφική πίστη ότι κάθε γεγονός ή δράση είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσµα προηγούµενων γεγονότων και δράσεων. Έτσι τουλάχιστον κατ αρχήν κάθε γεγονός ή δράση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Πιστεύω ότι η μελέτη του Σύμπαντος πρέπει να τοποθετηθεί στην πρώτη θέση ανάμεσα σε όλα τα φυσικά φαινόμενα που μπορούν να κατανοηθούν, γιατί έρχεται πριν απ' όλα τ'

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Η Φυσική που δεν διδάσκεται

Η Φυσική που δεν διδάσκεται 1 Η Φυσική που δεν διδάσκεται Δρ. Μιχάλης Καραδημητρίου Σύλλογος Φυσικών Κρήτης www.sfkritis.gr Αλήθεια τι είναι η «Φυσική» ; 2 Είναι ένα άσχημο μάθημα με τύπους και εξισώσεις;; ή μήπως είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Βασίλης Καραγιάννης Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στα τμήματα Β2 και Γ2 του 41 ου Γυμνασίου Αθήνας και διήρκησε τρεις διδακτικές ώρες για κάθε τμήμα. Αρχικά οι μαθητές συνέλλεξαν

Διαβάστε περισσότερα

«Πείραμα με πουλί σε αντλία αέρα» Joseph Wright, Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04

«Πείραμα με πουλί σε αντλία αέρα» Joseph Wright, Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04 «Πείραμα με πουλί σε αντλία αέρα» Joseph Wright, 1768 Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04 Μ.Γεωργάτου 2 Μ.Γεωργάτου 3 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 2 Ο ΠΠΓΕΛ Μ.Γεωργάτου Ηχαράτου μαθητή όταν κάνει ένα πείραμα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ 1 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ κ. ΖΑΧΑΡΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου Τρίτη, 1 η Σεπτεμβρίου, 2015 και ώρα 15.00, Αμφιθέατρο

Διαβάστε περισσότερα

Οι μεγάλες εξισώσεις....όχι μόνο σωστές αλλά και ωραίες...

Οι μεγάλες εξισώσεις....όχι μόνο σωστές αλλά και ωραίες... Οι μεγάλες εξισώσεις. {...όχι μόνο σωστές αλλά και ωραίες... Ερευνητική εργασία μαθητών της Β λυκείου. E = mc 2 Στοιχεία ταυτότητας: Ε: ενέργεια (joule) m: μάζα (kg) c: ταχύτητα του φωτός στο κενό (m/s)

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΡΥΤΗΤΑ. Το μέτρο της βαρυτικής αυτής δύναμης είναι: F G όπου M,

ΒΑΡΥΤΗΤΑ. Το μέτρο της βαρυτικής αυτής δύναμης είναι: F G όπου M, ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΛΞΗΣ Ο Νεύτωνας ανακάλυψε τον νόμο της βαρύτητας μελετώντας τις κινήσεις των πλανητών γύρω από τον Ήλιο και τον δημοσίευσε το 1686. Από την ανάλυση των δεδομένων αυτών ο

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας.

Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας. Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας. Παρ' όλα αυτά, πρώτος ο γάλλος µαθηµατικός Λαπλάςτο 1796 ανέφερε

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή του εκπαιδευτικού/ μαθησιακού υλικού (Teaching plan)

Περιγραφή του εκπαιδευτικού/ μαθησιακού υλικού (Teaching plan) On-the-fly feedback, Upper Secondary Περιγραφή του εκπαιδευτικού/ μαθησιακού υλικού (Teaching plan) Τάξη: Β Λυκείου Διάρκεια ενότητας Μάθημα: Φυσική Θέμα: Ταλαντώσεις (αριθμός Χ διάρκεια μαθήματος): 6X90

Διαβάστε περισσότερα

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΦΥΣΙΚΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2015-16 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 18/9/2014 ΕΙΣΑΓΩΓΗ_ΚΕΦ. 1 1 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Διδάσκων Γεράσιμος Κουρούκλης Καθηγητής (Τμήμα Χημικών Μηχανικών). (gak@auth.gr,

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 4: Θεωρίες διδασκαλίας μάθησης στη διδακτική των Φ.Ε. Σπύρος Κόλλας (Βασισμένο στις σημειώσεις του Βασίλη Τσελφέ)

Διαβάστε περισσότερα

Η Φυσική που δεν διδάσκεται ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ

Η Φυσική που δεν διδάσκεται ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Η Φυσική που δεν διδάσκεται ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Αλήθεια τι είναι η «Φυσική» ; Είναι ένα άσχημο μάθημα με τύπους και εξισώσεις;; ή μήπως είναι η επιστήμη που μελετάει την φύση και προσπαθεί να κατανοήσει

Διαβάστε περισσότερα