Εισαγωγικές Επισημάνσεις

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εισαγωγικές Επισημάνσεις"

Άρχιππος Φιλιππίδης
5 χρόνια πριν
Προβολές:

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ - Β ΜΕΡΟΣ (Θεωρίες της Αγωγής και της Παιδείας) Κατ Επιλογήν Υποχρεωτικό Μάθημα Παιδαγωγικής και Διδακτικής

1 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ - Β ΜΕΡΟΣ (Θεωρίες της Αγωγής και της Παιδείας) Κατ Επιλογήν Υποχρεωτικό Μάθημα Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (Ε Εξάμηνο) Διδάσκων: Αθανάσιος Στογιαννίδης - Επίκουρος Καθηγητής 1η - 2η Εβδομάδα: Οι Έννοιες Αγωγή και Παιδεία Εισαγωγικές Επισημάνσεις Θεολογική Σχολή -

2 Βιβλιογραφία: Μητροπούλου, Β. / Στογιαννίδης, Αθ. (2015). Θεωρίες Μάθησης και Αγωγής. Θεσσαλονίκη: Ostracon Publishing, σσ

3 Η έννοια της Αγωγής Η αγωγή αποτελεί έναν όρο, ο οποίος είναι στενά συνδεδεµένος µε αυτόν της παιδείας. Στο έργο του Γερµανού θεολόγου και παιδαγωγού, Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher, συναντούµε έναν σαφή διαχωρισµό και ταυτόχρονα µια αλληλεξάρτηση µεταξύ των δύο παραπάνω εννοιών. Ποια µπορεί, λοιπόν, να είναι η σχέση ανάµεσα στην Παιδεία (Bildung) και στην Αγωγή (Erziehung); 3

4 Ποια μπορεί, λοιπόν, να είναι η σχέση ανάμεσα στην Παιδεία (Bildung) και στην Αγωγή (Erziehung); Η πρώτη έννοια (Παιδεία) αναφέρεται στον τρόπο µε τον οποίο το άτοµο κατακτά την ταυτότητά του, ενώ η δεύτερη (Αγωγή) στον τρόπο µε τον οποίο το άτοµο ενσωµατώνεται στην κοινωνική ζωή. 4

5 Ποια μπορεί, λοιπόν, να είναι η σχέση ανάμεσα στην Παιδεία (Bildung) και στην Αγωγή (Erziehung); Αυτό συνεπάγεται ότι κάθε µορφωτική διαδικασία έχει πάντα ένα διττό χαρακτήρα: από τη µια πλευρά στοχεύει στην ανακάλυψη της προσωπικής ιδιαιτερότητας (κάτι που προκύπτει ως καρπός της Παιδείας), ενώ από την άλλη πλευρά εστιάζεται στην ωρίµαση του ατόµου καθώς και στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του µέσα στην καθολικότητα της ανθρώπινης ζωής, δηλ. µέσα στο πλαίσιο εκείνο όπου ο άνθρωπος ωριµάζει ως µέλος µιας κοινωνίας (κάτι προς το οποίο προσανατολίζεται το έργο της Αγωγής). 5

6 Ποια μπορεί, λοιπόν, να είναι η σχέση ανάμεσα στην Παιδεία (Bildung) και στην Αγωγή (Erziehung); Κοντολογίς, η Αγωγή αφορά στην προσπάθεια των ενηλίκων να οδηγήσουν τη νέα γενιά προς µία δηµιουργική ένταξη στο κοινωνικό σύνολο, ενώ η Παιδεία εκφράζει ένα προσωπικό αγώνισµα του κάθε ανθρώπου, που στοχεύει στην επίτευξη της πνευµατικής του ωρίµασης και ολοκλήρωσης. Είναι ευνόητο, ότι δεν µπορούµε να µιλούµε για Αγωγή χωρίς να λαµβάνουµε υπόψη µας την Παιδεία και αντίστροφα. 6

7 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Αγωγής; H Θεωρία της Αγωγής ασχολείται µε τη φιλοσοφία, το περιεχόµενο και τον σκοπό που ενυπάρχει κατά την άσκηση του έργου της αγωγής. Η Θεωρία της Αγωγής επιδιώκει να τεκµηριώσει, δηλ. να οικοδοµήσει ένα θεωρητικό υπόβαθρο, που προσδίδει νόηµα σε όλες τις παιδαγωγικές ενέργειες, µε τις οποίες η γενιά των ενηλίκων επιχειρεί να εντάξει στο κοινωνικό σύνολο τους νέους ανθρώπους, και έτσι να τους βοηθήσει να ολοκληρωθούν ως προσωπικότητες. 7

8 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Παιδείας; Η Θεωρία της Παιδείας, από την άλλη, εστιάζει περισσότερο στον σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης. 8

9 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Παιδείας; Αν θέλουµε να επικεντρωθούµε λίγο περισσότερο στην έννοια «Παιδεία», οφείλουµε να σηµειώσουµε ότι µε την ανάλυση της έννοιας αυτής, ασχολείται κατεξοχήν ο επιστηµονικός κλάδος που φέρει το όνοµα «Φιλοσοφίας της Παιδείας». 9

10 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Παιδείας; Τι θεωρούµε, όµως, εν προκειµένω ως ανάλυση του όρου «Παιδεία»; Για την τόσο σπουδαία αυτή λέξη έχουν προταθεί διαφορετικές µεταξύ τους ερµηνείες. Η µέχρι τώρα συζήτηση εστιάζεται κυρίως στο ερώτηµα, εάν η παιδεία αποτελεί σκοπό ή µέσο για την επίτευξη ενός σκοπού. 10

11 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Παιδείας; Η πρώτη άποψη υποστηρίζει ότι η έννοια παιδεία αποτελεί αυτόν καθ εαυτόν τον σκοπό της κάθε εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δηλ. δεν αποτελεί διαδικασία που οδηγεί στην επίτευξη ενός σκοπού αλλά αυτή καθ εαυτή το επιστέγµασµα της διαδικασίας. Με την έννοια αυτή η Παιδεία µπορεί να εκφράζει την οικείωση των αγαθών του πολιτισµού. Άρα η Παιδεία είναι αυτό το πνευµατικό αγαθό το οποίο κατακτά κανείς µέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 11

12 Ποια θέματα εξετάζει η Θεωρία της Παιδείας; Από την άλλη πλευρά, η δεύτερη άποψη υιοθετεί µια ενδιάµεση τοποθέτηση, λέγοντας ότι η Παιδεία αναφέρεται τόσο στην παιδαγωγική διαδικασία όσο και στο αποτέλεσµα που αυτή επιδιώκει. Μέσα από αυτή την οπτική γωνία η παιδεία θεωρείται ως µια λειτουργία-διαδικασία, η οποία αποσκοπεί στην οικείωση από πλευράς των νέων ανθρώπων ορισµένων µορφωτικών αγαθών που προσφέρει η κοινωνία. 12

13 Θεωρία της Αγωγής και Θεωρία της Παιδείας Τελικά, υφίσταται κάποια διαφορά µεταξύ της Θεωρίας ή Φιλοσοφίας της Αγωγής από τη µια, και της Θεωρίας ή Φιλοσοφίας της Παιδείας από την άλλη; Διερωτάται κανείς, εάν πρόκειται για δύο αυτόνοµους επιστηµονικούς κλάδους. 13

14 Θεωρία της Αγωγής και Θεωρία της Παιδείας Στο σηµείο αυτό, αξίζει να λάβουµε υπόψη µας, ότι η διαφοροποίηση µεταξύ των όρων «Αγωγή» και «Παιδεία» απαντάται στην ελληνική γλώσσα αλλά και στη γερµανική (Αγωγή = Erziehung, Παιδεία = Bildung). Αντιθέτως, στην αγγλική γλώσσα εµφανίζονται οι όροι Theory of Education, ο οποίος στα ελληνικά µεταφράζεται είτε ως «Φιλοσοφία της Εκπαίδευσης, είτε ως «Φιλοσοφία της Παιδείας». 14

15 Θεωρία της Αγωγής και Θεωρία της Παιδείας Παρά την εννοιολογική τους διαφοροποίηση, οι δύο όροι, «Αγωγή» και «Παιδεία», βρίσκονται σε µία σχέση αλληλεξάρτησης. Τούτο συνεπάγεται, ότι µία θεωρία περί αγωγής συνδέεται άµεσα µε µία Θεωρία περί Παιδείας, δηλ. µία θεωρία σχετικά µε το περιεχόµενο του έργου της Αγωγής δεν µπορεί παρά να παραπέµπει σε µία αντίστοιχη θεωρία, η οποία αναφέρεται στο νόηµα και στον σκοπό της ανθρώπινης ζωής. 15

16 Θεωρία της Αγωγής και της Παιδείας Ως εκ τούτου, δεν θα ήταν παράτολµο, να κάνουµε λόγο για Θεωρία της Αγωγής και της Παιδείας ως ένα ενιαίο πλαίσιο αρχών, όχι για να παραβλέψουµε την εννοιολογική διαφοροποίηση των δύο εννοιών, αλλά για να υπογραµµίσουµε το κοινό σηµείο αναφοράς τους, που δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον άνθρωπο. 16

17 Θεωρία της Αγωγής και της Παιδείας Άλλωστε, στη γερµανική, τουλάχιστο βιβλιογραφία, εµφανίζεται ο όρος Erziehungs- und Bildungstheorien (= Θεωρίες της Αγωγής και της Παιδείας). 17

18 Θεωρία της Αγωγής και της Παιδείας Παράλληλα, στην ορθόδοξη πατερική παράδοση, και συγκεκριµένα σ ένα κείµενο του Μεγάλου Βασιλείου συναντούµε έναν ορισµό, ο οποίος συνδέει αρµονικά τις δύο έννοιες, εφόσον η Παιδεία χαρακτηρίζεται ως Αγωγή: «ἐστίν ἡ παιδεία ἀγωγή τις ὠφέλιµος τῇ ψυχῇ, ἐπιπόνως πολλάκις τῶν ἀπὸ κακίας κηλίδων, αὐτήν καθαιροῦσα, ἥτις πρὸς µὲν τὸ παρὸν οὐ δοκεῖ χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης, ὕστερον δὲ καρπὸν εἰρηνικὸν τοῖς δι αὐτῆς γεγυµνασµένοις ἀποδίδωσι δικαιοσύνην». 18

19 Επισημάνσεις Όλα όσα προαναφέρθηκαν θέτουν ως βασική επιδίωξη, να καταστήσουν σαφές, ότι ο λόγος περί Αγωγής και Παιδείας συνδέεται αναπόσπαστα µε κάποια συγκεκριµένη εικόνα περί ανθρώπου, δηλ. µε αυτό που ονοµάζουµε στη θεολογική γλώσσα «ανθρωπολογία». 19

20 Επισημάνσεις Το ερώτηµα «ποιο είναι το περιεχόµενο και ο σκοπός της αγωγής και της παιδείας που θα πρέπει να έχει ο άνθρωπος;», προϋποθέτει την απάντηση στο ερώτηµα «τι είναι ο άνθρωπος;» ή καλύτερα- «πώς θέλουµε να βλέπουµε τον άνθρωπο;» 20

21 Επισημάνσεις Επειδή το επιλεγόµενο µάθηµα παιδαγωγικής επάρκειας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ αφορά κυρίως σε φοιτητές της θεολογικής επιστήµης, το κέντρο βάρους πέφτει στις Θεωρίες της Αγωγής και της Παιδείας, οι οποίες ζυµώθηκαν µε τη θεολογική σκέψη και ζωή. Αναπτύσσονται τα ακόλουθα ερωτήµατα: «Τι είναι ο άνθρωπος;» «Πώς συνδέεται η ανθρωπολογία µε τη φιλοσοφία της αγωγής και της παιδείας;». 21

22 Διάρθρωση του Περιεχομένου του Μαθήματος Η πραγµάτευση του θέµατός µας διαρθώνεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη ενότητα είναι αφιερωµένη στην ορθόδοξη ανθρωπολογία καθώς και στο γενικό σκοπό της ορθόδοξης χριστιανικής αγωγής. Η ορθόδοξη παράδοση και ζωή αποτέλεσε και αποτελεί µία εξέχουσα συνιστώσα κατά τη διαµόρφωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισµού. Η ενασχόληση µαζί της, συνεπώς, αποτελεί, για κάθε ενδιαφερόµενο, ο οποίος φοιτά µέσα στην περιρρέουσα ατµόσφαιρα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. 22

23 Διάρθρωση του Περιεχομένου του Μαθήματος Στη δεύτερη ενότητα προσεγγίζονται θεωρίες αγωγής και παιδείας, οι οποίες αναπτύχθηκαν στον θεολογικό χώρο του Προτεσταντισµού. Σηµειωτέον, ότι ο Προτεσταντισµός µαζί µε τη ρωµαιοκαθολική θεολογική παράδοση συνέβαλλαν στη διαµόρφωση του σύγχρονου δυτικο-ευρωπαϊκού πολιτισµού. Στον Προτεσταντισµό, διαπιστώνει κανείς, ότι υπάρχει µια ποικιλία απόψεων σχετικά µε τη θεώρηση του ανθρώπου. Για τον λόγο αυτό, στη εν λόγω µελέτη, θα διερευνήσουµε ανθρωπολογικές θεωρίες µαζί βέβαια µε τις αντίστοιχες παιδαγωγικές τους προεκτάσεις, οι οποίες διαµορφώθηκαν στις ιστορικές απαρχές του Προτεσταντισµού. 23

24 Διάρθρωση του Περιεχομένου του Μαθήματος Η εξέταση του θέµατός µας ολοκληρώνεται µε ορισµένες σύντοµες διαπιστώσεις. Εδώ παρουσιάζονται µε σαφήνεια και περιεκτικότητα σηµεία, στα οποία η ορθόδοξη πατερική παράδοση διαφοροποιείται αισθητά από τον Προτεσταντισµό ως προς το ζήτηµα της Θεωρίας της Αγωγής και της Παιδείας. 24

25 Ερωτήσεις 1. Για ποιον λόγο υποστηρίζεται ότι η μορφωτική διαδικασία έχει έναν διττό χαρακτήρα; 2. Ποια είναι η σημασία του όρου Αγωγή ; 3. Ποια είναι η σημασία του όρου Παιδεία ; 25

26 Ερωτήσεις 5. Πάνω σε ποια θέματα ενδιατρίβει η Θεωρία της Αγωγής ; 6. Με ποια ζητήματα ασχολείται η Θεωρία της Παιδείας; 7. Υφίσταται κάποια σχέση μεταξύ των εννοιών αγωγή και παιδεία ; 26

27 Καλό σας απόγευµα!

Σχετικά έγγραφα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

Κατ Επιλογήν Υποχρεωτικό Μάθηµα: Εαρινό Εξάµηνο 2013 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ Διδάσκων: ΑΘ. Στογιαννίδης - Λέκτορας 1η εβδοµάδα: Εννοιολογικό πλαίσιο της Φιλοσοφίας