Τράπεζες-Χρηματοδοτήσεις. Συντάκτης: Σιώπη, Γκρος

Transcript

1 Τράπεζες-Χρηματοδοτήσεις Συντάκτης: Σιώπη, Γκρος

2 Ζήτηση του χρήματος Η θεωρία ζήτησης του χρήματος έχει σαν σκοπό να εξετάσει ποιοι είναι οι προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν πόσο χρήμα επιθυμούν να έχουν (ρευστά διαθέσιμα) τα άτομα και οι επιχειρήσεις. Ζήτηση χρήματος Προσφορά χρήματος: βασικά στοιχεία της ανάλυσης της αγοράς χρήματος

3 Ζήτηση του χρήματος Ποσοτική θεωρία του χρήματος Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Εξίσωση του Εισοδήματος Εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων

4 Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Οι κλασικοί Οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η σχέση μεταξύ της ποσότητας του χρήματος και του γενικού επιπέδου των τιμών είναι αναλογική. Η ποσοτική θεωρία συμπληρώθηκε από τον Fisher και ονομάστηκε εξίσωση συναλλαγών Fisher. Οι συνολικές πωλήσεις (P T Τ) που γίνονται σε μια χρονική περίοδο είναι ίσες με τις συνολικές εισπράξεις (M S V T ). ή M S V T = P T Τ M S = Ποσότητα χρήματος στην οικονομία ( Money ) V T = Ταχύτητα κυκλοφορίας χρήματος ( Velocity ) P T = Επίπεδο τιμών ( Price ) T = Όγκος συναλλαγών ( Transactions )

5 Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος V T : Βραχυχρόνια είναι ένα μέγεθος σταθερό γιατί εξαρτάται από τις συνήθειες πληρωμών του κοινού που δύσκολα μεταβάλλονται. Εκφράζει πόσες φορές κατά μέσο όρο χρησιμοποιήθηκε μια νομισματική μονάδα στις συναλλαγές σε μια χρονική περίοδο: V T = P T T M S Π.χ. αν η ποσότητα του χρήματος (M S ) στην οικονομία είναι 300 εκ. και η αξία του συνολικού προϊόντος (P T T) που πωλείται είναι εκ. τότε : V T = P T T V M T = 1200 =4 φορές S 300 Άλλαξαν χέρια στις συναλλαγές 4 φορές.

6 Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher P T : Ο μέσος όρος των τιμών όλων των αγαθών και υπηρεσιών που ανταλλάσσονται σε μια οικονομία σε μια ορισμένη χρονική στιγμή. (Επίπεδο τιμών ) Τ: Ο όγκος των συναλλαγών: Όλα τα αγαθά και υπηρεσίες που ανταλλάσσονται σε μια οικονομία σε μια ορισμένη χρονική στιγμή. Τι είναι αυτό που καθορίζει τις τιμές των παραπάνω μεταβλητών?

7 . Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Η ποσότητα του χρήματος (M S )είναι μέγεθος που καθορίζεται από τις Νομισματικές Αρχές της Κεντρικής Τράπεζας μέσα στα πλαίσια άσκησης της νομισματικής πολιτικής. Η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος (V T ) μπορεί να θεωρηθεί ως ανεξάρτητη μεταβλητή και στην βραχυχρόνια παραμένει σταθερή, βασίζεται δε στο επιχείρημα ότι θεσμικοί παράγοντες πχ το τραπεζικό σύστημα,οι συνήθειες των συναλλαγών, των πληρωμών,η καταβολή των μισθών, δεν αλλάζουν εύκολα.

8 Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Ο όγκος των συναλλαγών (Τ) Θεωρείται μέγεθος σταθερό στη βραχυχρόνια περίοδο, γιατί σύμφωνα με τους κλασικούς οικονομολόγους η οικονομία ισορροπεί στην κατάσταση πλήρους απασχόλησης και επομένως δεν μπορεί εύκολα να μεταβληθεί η ποσότητα παραγωγής Το επίπεδο τιμών P T είναι η μεταβλητή η οποία μένει να προσδιορισθεί από την αλληλεπίδραση των άλλων μεταβλητών. Άρα υπάρχει μια αναλογική σχέση μεταξύ της ποσότητας του χρήματος και του επιπέδου των τιμών και κατ επέκταση της αξίας του χρήματος. M S V T = P T Τ P T = M T V T T

9 Εξίσωση των συναλλαγών του Fisher Θεωρητικά και εμπειρικά έχει αποδειχθεί: Η μεταβολή στην ποσότητα του χρήματος μπορεί να επιφέρει μεταβολή στο επίπεδο προϊόντος της οικονομίας,όταν υπάρχουν ελεύθεροι συντελεστές, δηλαδή η οικονομία βρίσκεται σε επίπεδο απασχόλησης κάτω από το όριο της πλήρους απασχόλησης. Τότε η αύξηση της ποσότητας του χρήματος δεν οδηγεί σε αύξηση των τιμών ανάλογη της αύξησης της ποσότητας του χρήματος Η μεταβολή της ποσότητας του χρήματος μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος.

10 Εξίσωση του Εισοδήματος παραλλαγή της εξίσωσης των συναλλαγών M V = P Υ Μ: η ποσότητα χρήματος V: η κυκλοφοριακή ταχύτητα του εισοδήματος, η κυκλοφοριακή ταχύτητα του χρήματος που δαπανάται για την αγορά νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών κατά την διάρκεια ορισμένης χρονικής περιόδου. Ρ: Το γενικό επίπεδο των τιμών των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου Υ: Η ποσότητα των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγοντα κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου.

11 Εξίσωση Συναλλαγών Vs Εξίσωση Εισοδήματος Εξίσωση συναλλαγών Εξίσωση εισοδήματος V: η κυκλοφοριακή ταχύτητα του εισοδήματος, η κυκλοφοριακή ταχύτητα του χρήματος που δαπανάται για την αγορά νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών κατά την διάρκεια ορισμένης χρονικής περιόδου. Ρ: Το γενικό επίπεδο των τιμών των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου T = Όγκος συναλλαγών, περιλαμβάνει πέρα από τα νέα τελικά αγαθά και υπηρεσίες,αγορές και πωλήσεις των αγαθών και υπηρεσιών που έχουν παραχθεί κατά την διάρκεια προηγούμενων χρονικών περιόδων και τις αγοραπωλησίες μεταχειρισμένων,τις χρηματικές συναλλαγές και τις συναλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων Υ: Η ποσότητα των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγοντα κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου Προτιμότερη από την εξίσωση συναλλαγών γιατί περιλαμβάνει μόνο εκείνες τις συναλλαγές που περιλαμβάνονται στο Ακαθάριστο Εθνικό Προιόν -ΑΕΠ

12 Εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων -εκδοχή του Cambridge H ποσοτική θεωρία διατυπώνεται σε όρους προσφοράς και ζήτησης χρήματος. Η προσφορά χρήματος προσδιορίζεται από τη νομισματική αρχή και σε κάθε χρονική περίοδο έχει ένα ορισμένο μέγεθος, έστω Ms. Η ζήτηση χρήματος είναι συνάρτηση του εισοδήματος. H ζήτηση χρήματος προέρχεται από την ανάγκη των ατόμων (καταναλωτών και επιχειρηματιών) για συναλλαγές, και η ποσότητα του χρήματος που ζητείται για τις ανάγκες είναι συνάρτηση του εισοδήματος, και συγκεκριμένα είναι μια αναλογία του εισοδήματος.

13 Εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων -εκδοχή του Cambridge Κατά την θεωρία αυτή, οι παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση ενός ατόμου, για ποια ποσότητα χρήματος θα έχουν σε μορφή ρευστών διαθεσίμων είναι : Η ανάγκη για διενέργεια συναλλαγών Η ανάγκη για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων δαπανών Ο συνολικός πλούτος του ατόμου Το εισόδημα από άλλες μορφές τοποθέτησης του συνολικού πλούτου του Οι προσδοκίες για την μελλοντική πορεία της οικονομίας Οι αναμενόμενες μεταβολές στο επίπεδο των τιμών

14 Εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων -εκδοχή του Cambridge Μ d = K P Y όταν η ζήτηση του χρήματος είναι ίση με την προσφορά του χρήματος, υπάρχει κατάσταση ισορροπίας στην αγορά, Μ d = Μ S, τότε Μ S = K P Y. Μ S : Η ποσότητα του χρήματος Κ: Το τμήμα του εθνικού προιόντος(εισοδήματος) το οποίο τα άτομα αποφασίζουν να παρακρατήσουν με την μορφή ρευστών διαθεσίμων σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, με 0 <Κ< 1 Ρ: Το γενικό επίπεδο των τιμών των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου Υ: Το συνολικό εισόδημα ή το σύνολο των νέων τελικών αγαθών και υπηρεσιών σε σταθερές τιμές που παράγονται σε μια ορισμένη χρονική περίοδο.

15 Εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων -εκδοχή του Cambridge Εάν τώρα συγκρίνουμε τις δύο εκδοχές της θεωρίας, δηλαδή την ΜV = PY τότε V= PY/M και αφού με την M=ΚPY, δεδομένου ότι M = Ms,τότε Κ=Μ/ΡΥ τότε Κ=1/V, δηλαδή το Κ είναι το αντίστροφο της εισοδηματικής ταχύτητας (V). Όπως στην εκδοχή του Fisher, έτσι και στην εκδοχή του Cambridge, η αύξηση της ποσότητας του χρήματος θα αυξήσει αναλογικά τις τιμές, εφόσον το Υ και το Κ είναι σταθερά. Στη θεωρία αυτή δεν υπάρχει ζήτηση χρήματος για άλλους σκοπούς πλην της ανάγκης των συναλλαγών. Συνεπώς, εάν τα άτομα βρεθούν με περισσότερο χρήμα από εκείνο που χρειάζονται για συναλλαγές το πλεόνασμα θα το δαπανήσουν. Αυτό σημαίνει αύξηση των τιμών, εφόσον το εισόδημα είναι σταθερό.

16 Η διαγραμματική απεικόνιση της ποσοτικής θεωρίας- σχέση τιμών και εισοδήματος Οι καμπύλες Μ1 και Μ2 είναι ισοσκελείς υπερβολές, διότι το γινόμενο PY είναι σταθερό και ίσο προς την ποσότητα του χρήματος MV. Η σχέση τιμών-προϊόντος είναι αρνητική Όταν το εισόδημα αυξάνει από Y1 σε Y2, οι τιμές μειώνονται από P1 σε P2, και αντιστρόφως Η σχέση χρήματος-τιμών είναι θετική Όταν η ποσότητα του χρήματος αυξάνεται, ολόκληρη η καμπύλη μετατοπίζεται προς τα δεξιά, και, σε κάθε επίπεδο εισοδήματος, οι τιμές αυξάνονται.

17 Ασκηση :Βρείτε την σχέση προϊόντος και τιμών που υπάρχει στην ποσοτική θεωρία του χρήματος για μια δεδομένη ποσότητα χρήματος,μ 0, και βρείτε το επίπεδο των τιμών για μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος Υ 0. Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία για μια αύξηση της ποσότητας του χρήματος σε Μ 1. για ποσότητες χρήματοςμ 0 και Μ 1 με σταθερό το V. Όταν το εισόδημα είναι Υ 0, το επίπεδο τιμών είναι Ρ 0. Για το ίδιο εισόδημα, αλλά με αύξηση της ποσότητας του χρήματος σε Μ 1, οι τιμές αυξάνονται σε Ρ 1.

18 3.3 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Υπόθεση: υπάρχουν τρία κίνητρα για την κράτηση χρήματος: συναλλακτικοί λόγοι (transactions) λόγοι προφύλαξης (precautionary) κερδοσκοπικοί λόγοι (speculative)

19 3.3 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Ζήτηση του χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς Παράδειγμα: Ο Ανδρέου έχει μηνιαίο εισόδημα 1500 ευρώ Πληρώνεται κάθε 1 η του μήνα Κάθε μήνα δαπανά όλο το ποσό για να καλύψει τις ανάγκες του (δεν αποταμιεύει)

20 1 ημ t=0 Y 0 = η ημ t=1 Y 1 = Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Ζήτηση του χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς Μέσος όρος Υ 0+Υ 1 2 = η ζήτηση χρήματος για συναλλαγές = 750, Αν κάνουμε το ίδιο με εισόδημα μεγαλύτερο πχ 2000 το μήνα, τότε 1000 ευρώ θα είναι η ζήτηση χρήματος για συναλλαγές

21 3.3 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Ζήτηση του χρήματος για σκοπούς προφύλαξης Το τμήμα του εισοδήματος που παρακρατείται με την μορφή των ρευστών διαθεσίμων για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων ( πχ ασθένειες, κάλυψη έκτακτων ζημιών, κάποια αγορά αγαθού σε τιμή ευκαιρίας κλπ) Κατά τον Keynes είναι το επίπεδο του εισοδήματος. Άλλος παράγοντας το επίπεδο των επιτοκίων

22 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για σκοπούς προφύλαξης και συναλλακτικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του εισοδήματος Ο βασικότερος προσδιοριστικός παράγοντας της ζήτησης του χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς και λόγους προφύλαξης είναι το εισόδημα (θετική σχέση)

23 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για σκοπούς προφύλαξης και συναλλακτικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του επιτοκίου

24 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Ζήτηση του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς Ο Keynes επεσήμανε ότι αυτός που αγοράζει ομολογίες προσδοκά ότι τα επιτόκια δεν πρόκειται να αυξηθούν σημαντικά. Ας δούμε την σχέση μεταξύ του επιτοκίου και της τιμής των χρεογράφων Αύξηση του επιτοκίου της αγοράς μείωση της τιμής του ομολόγου και αντίστροφα

25 10-ετές ομόλογο Ελληνικού Δημοσίου ονομαστικής αξίας 100, με ετήσιο κουπόνι 8% καταβαλλόμενο εξαμηνιαία. Επιτόκιο αγοράς από 5% έως 10%, μεταβαλλόμενες με ποσοστό μεταβολής ανά 0.5%

26 Εταιρικό ομόλογο 8-ετούς διάρκειας με ετήσιο κουπόνι 6% καταβαλλόμενο εξαμηνιαίως. Μεταβολές των επιτοκίων της αγοράς από 1 έως 20%

27 Η θεωρία προτίμησης της ρευστότητας του Keynes Ζήτηση του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς Η επιλογή μεταξύ της παρακράτησης ρευστού και ομολογιών εξαρτάται από τις μεταβολές στο επιτόκιο αγοράς το οποίο σημαίνει κέρδη ή απώλειες κεφαλαίου για τον κάτοχο του ομολόγου, πέραν των τόκων που εισπράττει από τα κουπόνια. Δεν μεταβάλλεται η αξία του χρήματος.

28 Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του επιτοκίου Ο Keynes πίστευε: ότι τα άτομα έχουν διαφορετική γνώμη για την εξέλιξη των επιτοκίων και θα πάρουν διαφορετικές αποφάσεις για το πότε θα αγοράσουν ομόλογα ή θα παρακρατήσουν ρευστά διαθέσιμα. όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο της αγοράς τόσο περισσότερο αναμένεται μείωσή του παρά αύξησή του - περισσότερα άτομα θα επενδύσουν σε ομόλογα- θα υπάρχει χαμηλή ζήτηση χρήματος (παρακράτηση ρευστών)για κερδοσκοπικούς σκοπούς και το αντίθετο δηλαδή χαμηλά επιτόκια-προσδοκία για άνοδο-περιθσσότερα άτομα θα παρακρατήσουν ρευστά διαθέσιμα υψηλή ζήτηση του χρήματος.

29 Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του επιτοκίου

30 Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του επιτοκίου Όταν το επιτόκιο της αγοράς είναι ι1 δεν υπάρχει ζήτηση του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς. Όταν το επιτόκιο μειωθεί από ι1 σε ι2 τότε η ζήτηση του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς αυξάνει από 0 σε Μ1 Όταν το επιτόκιο μειωθεί ακόμη περισσότερο σε ι3 τότε έχουμε Μ2 Όταν το επιτόκιο μειωθεί πάρα πολύ τότε κανένας δεν επιθυμεί να επενδύσει σε ομόλογα τότε η ζήτηση του χρήματος (παρακράτηση ρευστών) θα είναι απεριόριστη σε αυτή την περίπτωση ο Keynes το ονόμασε παγίδα ρευστότητας,

31 Συνάρτηση ζήτησης του χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς σε σχέση με το επίπεδο του επιτοκίου Η "παγίδα ρευστότητας" είναι μια κατάσταση που μπορεί να παρατηρηθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα επιτοκίου, όταν η ελαστικότητα ζήτησης χρήματος ως προς το επιτόκιο είναι άπειρη. Εκεί, δηλαδή, όπου όλοι αναμένουν αύξηση των επιτοκίων στο μέλλον και συνεπώς δεν επενδύουν σε τοκοφόρα περιουσιακά στοιχεία στο παρόν. Αυτό σημαίνει ότι όλη η ποσότητα χρήματος διακρατείται ως περιουσιακό στοιχείο και για τη διενέργεια συναλλαγών. Αν αυξηθεί η προσφορά χρήματος, η επιπλέον αυτή ποσότητα προστίθεται στην ήδη μεγάλη ποσότητα ρευστών. Παρά την αύξηση της προσφοράς χρήματος, το επιτόκιο δεν μειώνεται με αποτέλεσμα να μην αυξάνονται οι επενδύσεις.

32 Συνολική ζήτηση του χρήματος ή προτίμηση ρευστότητας Εξαρτάται : Για Συναλλακτικούς σκοπούς και σκοπούς προφύλαξης: από το επίπεδο του συνολικού εισοδήματος Για Κερδοσκοπικούς σκοπούς :από το επίπεδο του επιτοκίου

33 Προσεγγίσεις μετά την Keynes εποχή στην θεωρία ζήτησης του χρήματος Baumol and Tobin : η ζήτηση του χρήματος για λόγους προφύλαξης εξαρτάται όχι μόνο από το εισόδημα αλλά και από το επίπεδο του επιτοκίου Tobin :η ζήτηση του χρήματος για λόγους κερδοσκοπίας,θα οδηγήσει το άτομο να κάνει επιλογή να τοποθετήσει ένα μέρος σε ρευστό και ένα μέρος σε ομόλογα. Η αναλογία αυτή των τοποθετήσεων θα εξαρτηθεί από την αποδοτικότητα των δύο αυτών στοιχείων. Milton Friedman : χρήμα-καταναλωτικό και παραγωγικό αγαθό που δεν φθείρεται ποτέ Εμφαση στην χρησιμότητα της ρευστότητας και στις παραγωγικές υπηρεσίες που παρέχει το χρήμα παρά στα κίνητρα. Κατανομή του πλούτου μεταξύ ρευστών διαθεσίμων και άλλων περιουσιακών στοιχείων

34 ΚΙΝΔΥΝΟΙ

35 ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Πιστωτικός κίνδυνος : η πιθανότητα μη είσπραξης των απαιτήσεων λόγω αθέτησης των υποχρεώσεων των πιστούχων της τράπεζας Κίνδυνος αγοράς : η πιθανότητα μεταβολής της αξίας του χαρτοφυλακίου συναλλαγών λόγω μεταβολών των τιμών στην αγορά. Κίνδυνος επιτοκίου : η πιθανότητα μεταβολής της καθαρής θέσης από την μεταβολή των επιτοκίων λόγω ετεροχρονισμού στην τιμολόγηση των απαιτήσεων και υποχρεώσεων. 35

36 ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Κίνδυνος συναλλάγματος : η πιθανότητα μεταβολής της καθαρής θέσης από την μεταβολή των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Κίνδυνος ρευστότητας : η πιθανότητα αδυναμίας ανεύρεσης των αναγκαίων ρευστών διαθεσίμων με προσιτό κόστος λόγω ετεροχρονισμού στη ληκτότητα των απαιτήσεων και υποχρεώσεων. Λειτουργικός κίνδυνος : Ο κίνδυνος εμφάνισης ζημιών λόγω αδυναμιών στα συστήματα εσωτερικού ελέγχου, στην έλλειψη διαδικασιών καθώς και ηθελημένα ή μη λάθη του ανθρώπινου παράγοντα. 36

37 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Σύστημα διαχείρισης των κινδύνων Αναγνώριση των κινδύνων Μέτρηση των κινδύνων Παρακολούθηση των κινδύνων Εφαρμογή πολιτικής κινδύνων Εναλλακτικές πολιτικές Αποφυγή κινδύνου Αποδοχή κινδύνου Έλεγχος και διαχείριση της αναμενόμενης ζημιάς 37

38 ΒΑΘΜΟΣ ΑΝΟΧΗΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ Βαθμός ανοχής στον κίνδυνο Αναμενόμενη απόδοση με βάση τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο ανά προϊόν, γεωγραφική περιοχή, χαρτοφυλάκιο κλπ. Όρια Στρατηγική και προγραμματισμός Max επιτρεπόμενα ανοίγματα όπως καθορίζονται από τη πολιτική της τράπεζας 38

39 ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Συνιστώσες Κίνδυνος Αθέτησης Υποχρεώσεων (Default risk) Κίνδυνος ανάκτησης (Recovery risk) Κίνδυνος ανοίγματος (Exposure risk) Κίνδυνος περιθωρίων (Credit spread risk) 39

40 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΓΟΡΑΣ Με τον όρο κίνδυνο αγοράς (market risk) εννοούμε τον άμεσο ή δυνητικό κίνδυνο που διατρέχει η τράπεζα για καταγραφή ζημιών εξαιτίας δυσμενών μεταβολών στις αγοραίες τιμές των στοιχείων του ενεργητικού Ο βαθμός ευαισθησίας στον κίνδυνο αγοράς αντικατοπτρίζει τον βαθμό στον οποίο αλλαγές στους πρωταρχικούς παράγοντες κινδύνου μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς τα αποτελέσματα και τα Ίδια Κεφάλαια. 40

41 ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΑΓΟΡΑΣ Κίνδυνος θέσης Κίνδυνος συναλλαγματικών ισοτιμιών Κίνδυνος αντισυμβαλλόμενου Κίνδυνος διακανονισμού / ατελών συναλλαγών Κίνδυνος υπέρβασης μεγάλων χρηματοδοτικών ανοιγμάτων 41

42 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΘΕΣΗΣ Ειδικό κίνδυνο θέσης (specific position risk), ο οποίος προέρχεται από τη μεταβολή της αξίας ενός χρηματοπιστωτικού μέσου, λόγω της μεταβολής του κινδύνου που φέρει ο εκδότης του Ιδιοσυγκρασιακός κίνδυνος (idiosyncratic risk) Κίνδυνος γεγονότος (Event risk) Γενικό κίνδυνο θέσης (general position risk), ο οποίος προέρχεται από τη μεταβολή της αξίας ενός χρηματοπιστωτικού μέσου, λόγω της μεταβολής της αγοραίας τιμής του 42

43 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ Ο κίνδυνος αντισυμβαλλομένου (counterparty risk) είναι ο κίνδυνος ζημίας σε περίπτωση που ο αντισυμβαλλόμενος σε μια συναλλαγή αθετήσει τις υποχρεώσεις του πριν από τον οριστικό διακανονισμό των χρηματοροών της συναλλαγής και η συναλλαγή έχει θετική αξία. 43

44 ΣΥΣΤΗΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Συστημικός κίνδυνος : Η πιθανότητα μεμονωμένα γεγονότα (systemic events), είτε ενδογενή ή εξωγενή (ιδιοσυγκρασιακά ή συστηματικά), να επεκταθούν και να βλάψουν ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα καθώς και την πραγματική οικονομία Μορφές συστημικού κινδύνου Κίνδυνος μετάδοσης (contagion risk), συνήθως ιδιοσυγκρασιακού γεγονότος Μακρο διαταραχή με πολλαπλές επιπτώσεις (herd behavior, χαμηλό επίπεδο επιτοκίων, δίχτυ ασφαλείας) Συσσωρευμένη αστάθεια, κυρίως από ενδογενή γεγονότα και ατέλειες της αγοράς (ασύμμετρη πληροφόρηση, εξωτερικές οικονομίες κλπ) 44

45 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Ο συνολικός κίνδυνος δεν είναι το άθροισμα των κινδύνων των πιστωτικών ιδρυμάτων (fallacy of composition) διότι υπάρχουν και ενδογενείς κίνδυνοι λόγω της ομαδικής συμπεριφοράς Παρακολούθηση μεγάλων ή γρήγορα εξελισσόμενων ανοιγμάτων σε όλη την αγορά Παρακολούθηση των συσχετιζόμενων ανοιγμάτων μεταξύ τραπεζών Επαρκείς και αποτελεσματικές χρηματοοικονομικές υποδομές Μείωση των υπερ-κυκλικών φαινομένων στις προβλέψεις, τις λογιστικές πρακτικές και τους εποπτικούς κανονισμούς Προστασία επενδυτών και καταναλωτών 45

46 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ funding liquidity risk: ο κίνδυνος η τράπεζα να μην μπορεί να αντλήσει τα αναγκαία κεφάλαια, με λογικό κόστος, γα να συνεχίσει τη λειτουργία της market liquidity risk: ο κίνδυνος η τράπεζα να μην μπορεί να ρευστοποιήσει θέσεις της, χωρίς ζημία, λόγω μικρού βάθους αγοράς. 46

47 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Δομή πηγών κεφαλαίων Σταθερότητα πηγών και συμπεριφορά καταθετών Παράγωγα και σύνθετα προϊόντα Διασυνοριακή, δια-νομισματική ρευστότητα 47

48 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ρευστότητα υπό κανονικές συνθήκες Προγραμματισμός ημερήσιας ρευστότητας Δείκτες ρευστότητας Πηγές και χρήσης κεφαλαίων Ρευστότητα υπό κανονικές αβεβαιότητας Contingency planning Stress testing 48

49 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Ο λειτουργικός κίνδυνος αναφέρεται στην πιθανότητα εμφάνισης ζημιών λόγω προβλημάτων στις εσωτερικές διαδικασίες, τα συστήματα, το ανθρώπινο δυναμικό και εξωτερικά γεγονότα 49

50 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Λανθασμένη καταχώρηση στοιχείων Λανθασμένος διακανονισμός Λανθασμένη τιμολόγηση Θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης Λογιστικά και φορολογικά λάθη Προβληματική λογιστικοποίηση Πώληση προϊόντων χωρίς να υπάρχει κατάλληλη διαφάνεια του κινδύνου ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Απάτη Παραχάραξη στοιχείων και δεδομένων Απουσία υπαλλήλων Discrimination claims Ποιότητα προσωπικού Προβλήματα προσλήψεων Προβλήματα εκπαίδευσης Ατύχημα στο χώρο εργασίας ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Προβλήματα hardware και software Μη ύπαρξη δεδομένων Ακεραιότητα στοιχείων Μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε συστήματα Παλαιότητα συστημάτων Computer hacking or viruses ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Αθέτηση υποχρεώσεων προμηθευτών Outsourcing Φυσικές καταστροφές Τρομοκρατία Κλοπές Βανδαλισμός Καταστήματος 50

51 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Βασικές κατευθύνσεις του Λειτουργικού Κινδύνου στα πλαίσια της πληροφορικής είναι: - η αποτελεσματική συμμόρφωση της τράπεζας με τους εσωτερικούς κανονισμούς - η διαχείριση Ασφάλειας πληροφοριών - η διαχείριση σχέσεων με εξωτερικούς συνεργάτες - η διαχείριση ασφάλειας Web Banking - Business continuity planning - ο έλεγχος των συστημάτων πληροφορικής - η διασφάλιση της κανονιστικής συμμόρφωσης 51

52 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Κανονιστική συμμόρφωση: Συμμόρφωση με νομικό-κανονιστικό πλαίσιο και κανόνες διενέργειας συναλλαγών και κανόνες δεοντολογίας Διασφάλιση πηγής καταθέσεων (ξέπλυμα χρήματος) Ξέπλυμα η διαδικασία μετατροπής μετρητών από παράνομη προέλευση σε περιουσιακά στοιχεία ώστε να καλυφθεί ιδιοκτησία και προέλευση (συστήματα anti-money laundering) 52

53 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Βασικά εργαλεία της διαχείρισης του Λειτουργικού κινδύνου αποτελούν τα παρακάτω: 1) Καταγραφή και Αξιολόγηση δεδομένων (εντοπισμός συστημάτων αποθήκευσης δεδομένων, δεδομένα που δεν παράγονται και πρέπει να παραχθούν κλπ). Καταγράφονται όλες οι δραστηριότητες των μονάδων σε διαφορετικά επίπεδα (δραστηριότητες υποδραστηριότητες). Προσδιορίζονται οι απειλές και οι αδυναμίες και καθορίζονται οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και η πιθανότητα εμφάνισης. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δικλείδες ασφάλειας και εναλλακτικές λύσεις. 2) Αξιολόγηση σημαντικότητας κινδύνων (ενδεχόμενη αναβάθμιση εφαρμογών, διαδικασίες για τη συλλογή δεδομένων κλπ). Οι τεχνικές αξιολόγησης λειτουργικού κινδύνου μπορεί να είναι checklists, ερωτηματολόγια, scorecards κλπ. 3) Χαρτογράφηση Κινδύνων. 53

54 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ 4) Δείκτες Λειτουργικού Κινδύνου. 5) Σχέδιο και σημεία ανάληψης δράσης. 6) Βάση δεδομένων-κεντροποίηση Δεδομένων από ζημιές λειτουργικού κινδύνου (Εκτίμηση αναγκών για την αποθήκευση και τη μεταφορά δεδομένων, δημιουργία Data Warehouse και Data Marts κλπ). 7) Υπολογισμός ζημιάς - Παραγωγή Αναφορών (Διαχείριση δικαιωμάτων χρηστών, σύστημα υπολογισμού ζημιάς και αναφορών κλπ). 54

55 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ 55

56 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ 56

57 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ 57

58 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ 58

59 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αξιολόγησης και παρακολούθησης των ζημιών από Λειτουργικό κίνδυνο περιλαμβάνει την πιθανότητα να συμβεί το γεγονός, τη συχνότητα και την επίπτωση της ζημιάς. Η αναμενόμενη ζημιά για το λειτουργικό κίνδυνο για την κάθε κατηγορία γεγονότων λειτουργικού κινδύνου μπορεί να υπολογιστεί ως εξής: Αναμενόμενη ζημιά= Δείκτης έκθεσης * Πιθανότητα να συμβεί το γεγονός *Ύψος ζημιάς Ο δείκτης έκθεσης μπορεί να είναι ο κύκλος εργασιών στη 59

60 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Business continuity planning Τα σχέδια Επιχειρησιακής συνέχειας είναι σχέδια που χρησιμοποιούνται, προκειμένου να μειώσουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο που πιθανόν να προκύψει από μία μη αναμενόμενη εμφάνιση γεγονότος που δύναται να επηρεάσει τη λειτουργία σημαντικών υπηρεσιών αυτοματοποιημένων ή μη που θεωρούνται απαραίτητες για την επιβίωση του οργανισμού. Στόχος η διασφάλιση της συνέχειας ενός ελάχιστου επιπέδου υπηρεσιών απαραίτητων στις κρίσιμες λειτουργίες. Η ύπαρξη τέτοιων σχεδίων ενισχύει και την εμπιστοσύνη των πελατών απέναντι στην τράπεζα. Τα σχέδια Ανάκαμψης από καταστροφή αποτελούν μέρος των Σχεδίων Επιχειρησιακής Συνέχειας και περιλαμβάνουν ολοκληρωμένο πλάνο επαναλειτουργίας των συστημάτων μετά από κάποια σημαντική καταστροφή, όπως πλάνο μετεγκατάστασης συστημάτων, χρήση πόρων κλπ. 60

61 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Στις τράπεζες ειδική υπηρεσία ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων Οι πληροφορίες μπορεί να είναι σε ψηφιακή ή σε φυσική μορφή (πχ έγγραφα) Ένα ολοκληρωμένο σύστημα Διαχείρισης ασφάλειας των πληροφοριών περιλαμβάνει πρώτα απ όλα την πολιτική ασφάλειας των Πληροφοριών, η οποία καθορίζει τις κατευθύνσεις της τράπεζας για την αποτελεσματική διαχείριση και ασφάλεια των πληροφοριακών πόρων Η συγκεκριμένη πολιτική, αφού εγκριθεί από τη Διοίκηση της τράπεζας γνωστοποιείται στο προσωπικό και υπάρχει έγγραφη αποδοχή της και μέρος αυτής γίνεται γνωστό και στους πελάτες της τράπεζας προκειμένου να ενισχύσει την εμπιστοσύνη τους 61

62 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Με την πολιτική ασφάλειας κατηγοριοποιούνται τα συστήματα και οι πληροφορίες της τράπεζας οι σχέσεις με εξωτερικούς συνεργάτες, θέματα Διαχείρισης Κινδύνων και σχέδια συνέχειας εργασιών και ανάκαμψης από καταστροφή, χρήση mail, antivirus, πνευματικά δικαιώματα, παραβίαση ασφάλειας κλπ Επίσης καθορίζονται συγκεκριμένες πολιτικές όπως πολιτική φυσικής ασφάλειας ανάπτυξης εφαρμογών, για προμηθευτές, θέματα back up, ασφάλεια δικτύου και συστημάτων κλπ. Βασικός στόχος της συγκεκριμένης πολιτικής είναι ο έλεγχος θεμάτων ασφάλειας συστημάτων και προσωπικού, η εγρήγορση και η εκπαίδευση τους. 62