Ηελληνική ηµόσια ιοίκηση στις µέρες µας, καλείται να αναµορφωθεί, να εκσυγχρονιστεί,

Transcript

1 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 5 ΑNOIKTA EKΠAI EYTIKA ΠEPIBAΛΛONTA ΓIA THN EKΠAI EYΣH ΣTEΛEXΩN TOY HMOΣIOY TOMEA Των: ρα Αποστολάκη Ιωάννη, ρα Βαρλάµη Ηρακλή Eισαγωγή Ηελληνική ηµόσια ιοίκηση στις µέρες µας, καλείται να αναµορφωθεί, να εκσυγχρονιστεί, να λειτουργεί πιο αποτελεσµατικά και να παρέχει πραγµατικά ποιοτικές υπηρεσίες. Οι προκλήσεις που αντιµετωπίζει έχουν αντίκτυπο στο ανθρώπινο δυναµικό, το οποίο πρέπει να προσαρµοστεί στις διαρκώς µεταβαλλόµενες ανάγκες µε συνεχή εκπαίδευση, επιµόρφωση και κατάρτιση. Κατά την ανάπτυξη συστηµάτων εκπαίδευσης των δηµοσίων υπαλλήλων πρέπει να ληφθούν υπόψη τρεις παράγοντες: ο τρόπος λειτουργίας και οι στοχεύσεις των δηµόσιων υπηρεσιών, η ηλικία και ο λοιπός φόρτος των εκπαιδευοµένων, οι νέοι τρόποι µάθησης και οι υποδοµές που παρέχονται από τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Αναλύοντας τους τρεις αυτούς παράγοντες όπως θα δούµε στη συνέχεια προκύπτει η ανάγκη για ένα ευέλικτο εκπαιδευτικό σύστηµα που θα παρέχει εκπαίδευση και κατάρτιση από απόσταση σε συγκεκριµένα θεµατικά αντικείµενα κατ απαίτηση του κάθε εκπαιδευόµενου, θα προσαρµόζει το ρυθµό εκπαίδευσης στις ιδιαιτερότητες του κάθε εκπαιδευόµενου και τέλος θα αναλύει τις ανάγκες των δηµοσίων υπαλλήλων και θα προτείνει εκπαιδευτικές λύσεις σε κάθε περίπτωση. Συνοψίζοντας τα παραπάνω καταλήγουµε ότι ένα Ανοικτό Περιβάλλον Μάθησης µε δυνατότητες εκπαίδευσης από απόσταση αποτελεί την ιδανική λύση που, εάν υλοποιηθεί κατάλληλα, θα επιτρέψει την εξατοµικευµένη εκπαίδευση των στελεχών του δηµόσιου τοµέα. Σκοπός της εργασίας είναι να τονίσει τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η εκπαίδευση των στελεχών του δηµόσιου τοµέα και να καθορίσει ένα ευέλικτο περιβάλλον εκπαίδευσης που θα εκµεταλλεύεται τις τεχνικές υποδοµές και το ανθρώπινο δυναµικό και θα ικανοποιεί τις αυξανόµενες απαιτήσεις σε επιµόρφωση και κατάρτιση. ίνουµε το βασικό ορισµό της ανοικτής εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης από απόσταση. Ακολούθως αναλύουµε τις ιδιαιτερότητες του δηµόσιου το- µέα και των στελεχών του και παρουσιάζουµε το πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός ανοικτού συ- Ο Αποστολάκης Ιωάννης είναι ιδάκτωρ Πληροφορικής Υγείας, Εθνική Σχολή η- µόσιας Υγείας. Ο Βαρλάµης Ηρακλής είναι ιδάκτωρ Πληροφορικής στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθήνας.

2 6 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH στήµατος εκπαίδευσης. Τέλος, παραθέτουµε τα κύρια συστατικά ενός τέτοιου συστήµατος και τις µεταξύ τους αλληλεπιδράσεις, πάντοτε υπό το πρίσµα της εκπαίδευσης στελεχών του δηµόσιου τοµέα. 1. Βασικές έννοιες Ηδιά βίου µάθηση εκτείνεται σε όλο το φάσµα ηλικιών και περιλαµβάνει όλες τις επίσηµες/ ανεπίσηµες και άτυπες µορφές µάθησης (Sutton, 2004). Ταυτόχρονα περιλαµβάνει κάθε δραστηριότητα µάθησης καθ όλη τη διάρκεια της ζωής, µε στόχο τη βελτίωση των γνώσεων/ δεξιοτήτων/ ικανοτήτων, σε µια προοπτική ανάπτυξης του ατόµου, του πολίτη, καθώς και σε κοινωνική ή/ και συνδεόµενη µε την απασχόληση προοπτική. (σύµφωνα µε ψήφισµα του Συµβουλίου της Ε.Ε. για τη διά βίου µάθηση -e-europe, 2005). Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση πραγµατοποιείται σε απόσταση από το φορέα παροχής του εκπαιδευτικού υλικού (Race 2001a). εν προϋποθέτει άµεση εποπτεία εκπαιδευτών αλλά επωφελείται από τον προγραµµατισµό, καθοδήγηση, επίβλεψη του υπεύθυνου οργανισµού. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ανεξάρτητη και αυτόνοµη µάθηση, έχει συνήθως µαθητοκεντρικό χαρακτήρα και γι αυτό συχνά συγχέεται µε την ανοικτή εκπαίδευση. Η βασική διαφορά είναι ότι η ανοικτή εκπαίδευση αναφέρεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο, όπου τα εκπαιδευτικά αντικείµενα είναι στη διάθεση του µαθητή και αυτός καλείται να επιλέξει και να καθορίσει το ρυθµό και τον τρόπο εκµάθησης, ενώ ο όρος εξ αποστάσεως αναφέρεται κυρίως στον τρόπο µε τον οποίο γίνεται η εκµάθηση ενός συγκεκριµένου αντικειµένου. Η Ανοικτή Εκπαίδευση αναφέρεται σε ένα σύστηµα µάθησης, που καθιστά τη µάθηση των συµµετεχόντων πιο ευέλικτη από τις παραδοσιακές σειρές µαθηµάτων που παρέχονται στις αίθουσες διδασκαλίας των κέντρων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ο µαθητής, και όχι ο δάσκαλος, βρίσκεται στο κέντρο της διδασκαλίας και συνεπώς είναι αυτός που επιλέγει τι θα µάθει και µε ποιο ρυθµό καθώς και αν και πώς θα αξιολογηθεί η εκπαίδευσή του (Race 2001a)(Keegan 2001). Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό είναι η δυνατότητα του εκπαιδευόµενου να παρέµβει και να διαµορφώσει τη δοµή των εκπαιδευτικών προγραµµάτων σύµφωνα µε τις ανάγκες του. Στην πράξη, η εκπαίδευση γίνεται είτε άµεσα είτε από απόσταση και ασύγχρονα και µπορεί να διεξάγεται σε ατοµικό ή οµαδικό επίπεδο. Ο όρος ανοικτή περιγράφει συχνά και την έλλειψη κριτηρίων εισαγωγής στα προγράµµατα εκπαίδευσης. Σε τέτοιου είδους προγράµµατα µπορεί ο καθένας να συµµετέχει εφόσον το επιθυµεί (Race 2001b). 2. Ιδιαιτερότητες των στελεχών του δηµόσιου τοµέα Ηανάγκη για µάθηση αναδύεται εντονότερα όταν, σε κάποιες φάσεις της ζωής, ιδιαίτερα της ενήλικης, προκύπτει δυσαρµονία ανάµεσα στις τρέχουσες εµπειρίες του ατόµου και το σύστηµα αντιλήψεων και αξιών που έχει (Jarvis, 2004). Στο δηµόσιο τοµέα η ανάγκη αυτή είναι ακόµη εντονότερη. Ο ρυθµός των αλλαγών είναι µεγάλος και η ανάγκη για ανανέωση των γνώσεων και των ικανοτήτων των δηµοσίων υπαλλήλων είναι απαραίτητη. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται υλοποιείται µε την αντίστοιχη ταχύτητα για την αποτελεσµατική εξυπηρέτηση του δηµόσιου συµφέροντος (OECD, 2001). Σε πολλές περιπτώσεις µάλιστα, εκπαιδευτικά προγράµµατα που εφαρµόστηκαν δεν είχαν τα αναµενόµενα αποτελέσµατα, καθώς δεν δόθηκε η απαραίτητη προσοχή για το σχεδιασµό τους ανάλογα µε τις ιδιαίτερες ανάγκες των εργαζοµένων, ενώ αποτελούσαν κατά κύριο λόγο αποσπασµατικά προγράµµατα χωρίς συνολικό σχεδιασµό και

3 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 7 µακροπρόθεσµη εξέλιξη, ώστε να έχουν αξιόλογα εκπαιδευτικά αποτελέσµατα στο πλαίσιο της ανάγκης για δια βίου µάθηση. Ένα από τα σηµαντικότερα έργα που αφορά την ανανέωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των δηµοσίων υπαλλήλων σχετίζεται µε την υλοποίηση του έργου Σύζευξις. Πρόκειται για ένα έργο για την υλοποίηση δικτύου πρόσβασης για τους φορείς του ηµοσίου, που θα καλύψει τις ανάγκες επικοινωνίας ανάµεσα στις υπηρεσίες και θα συµβάλλει στην αποτελεσµατικότερη εξυπηρέτηση και ενηµέρωση του πολίτη. Οι τρεις άξονες επικοινωνίας του συγκεκριµένου δικτύου αφορούν την τηλεφωνία, την επικοινωνία δεδοµένων (επικοινωνία µεταξύ υπολογιστών και Internet) και την επικοινωνία video (τηλεδιάσκεψη και τηλεκπαίδευση) (Αποστολάκης et al., 2004). Με το υποέργο 8 θα συντονιστούν τα επιµέρους προγράµµατα κατάρτισης (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2005) και θα αναπτυχθεί ειδικό πληροφοριακό σύστηµα για τη διαχείριση των προγραµµάτων κατάρτισης και του εκπαιδευτικού υλικού. Πρόκειται να αναπτυχθούν τόσο παραδοσιακά προγράµµατα όσο και ασύγχρονα προγράµµατα τηλεκπαίδευσης, καθώς και το αντίστοιχο υλικό για τα προγράµµατα αυτά που θα είναι βασισµένο σε επαναχρησιµοποιούµενες εκπαιδευτικές οντότητες (learning objects). Επίσης το υποέργο αυτό προβλέπει και την πιστοποίηση των γνώσεων που θα παρέχει στα στελέχη που θα συµµετέχουν σε αυτό. Σε δεύτερο επίπεδο µάλιστα πρόκειται να εκπαιδευτούν και τα στελέχη του ίδιου του φορέα εκπαίδευσης ώστε να µπορούν να αξιοποιούν τις δυνατότητες του πληροφοριακού συστήµατος που θα αφορά την ανάπτυξη και τον σχεδιασµό των κάθε είδους προγραµµάτων που είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν (Σύζευξις, 2002). Από τις δράσεις του έργου διαφαίνεται ότι η υποδοµή για την παροχή εκπαίδευσης στους δηµοσίους υπαλλήλους αναπτύσσεται γρήγορα. Σε αυτή την υποδοµή θα πρέπει να προστεθεί και η µέριµνα για τους περιορισµούς που έχουν τα στελέχη του δηµόσιου τοµέα (υπηρεσιακές υποχρεώσεις, ωράριο, γεωγραφική κατανοµή, κινητικότητα, πλήθος αρµοδιοτήτων). Το αποτέλεσµα της ανάλυσης των περιορισµών θα είναι να καταγραφούν στο προφίλ κάθε υπαλλήλου οι δυνατότητές του, οι στόχοι του και οι άµεσες προτεραιότητές του σε εκπαίδευση. Αυτό θα ε- πιτρέψει τη καλύτερη σχεδίαση εκπαιδευτικών λύσεων. Aναδεικνύεται η ανάγκη για ένα ανοικτό σύστηµα εκπαίδευσης των δηµοσίων υπαλλήλων που θα παρακολουθεί τις ανάγκες τους, θα αναλύει τα προφίλ τους, θα σχεδιάζει και θα προτείνει εκπαιδευτικές λύσεις. Τέλος θα α- ξιοποιεί πλήρως τις τεχνικές υποδοµές του δικτύου και θα προσφέρει το έµψυχο δυναµικό (εκπαιδευτές) αλλά και το υλικό (εκπαιδευτικές οντότητες) που θα υποστηρίξει τις δραστηριότητες εκπαίδευσης. Στη συνέχεια παρουσιάζουµε τη δοµή ενός ανοικτού συστήµατος δια βίου µάθησης προσαρµοσµένο στις ιδιαίτερες ανάγκες της ηµόσιας ιοίκησης. 3. Ανοικτό σύστηµα δια βίου µάθησης για το δηµόσιο τοµέα Eνα σύστηµα που θα µπορεί να προσφέρει εκπαίδευση και επιµόρφωση στα στελέχη του δη- µόσιου τοµέα και θα καλύπτει διαρκώς τις ανάγκες που προκύπτουν θα πρέπει να προσφέρει συγκεκριµένες υπηρεσίες τόσο στους διαχειριστές όσο και στους χρήστες του εκπαιδευτές και εκπαιδευόµενους. Θα πρέπει κατ αρχήν να προσφέρει τη δυνατότητα της εκ των προτέρων εκτίµησης των γνώσεων και των δεξιοτήτων των υπαλλήλων που πρόκειται να καταρτιστούν έτσι ώστε να δια- µορφωθούν εκπαιδευτικά προγράµµατα σύµφωνα προς τις ανάγκες τους. Ένα πλήρες σύστηµα εκπαίδευσης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα διαχείρισης των πόρων που πρόκειται να αξιοποιούνται κατά την διενέργεια των προγραµµάτων κατάρτισης, όπως είναι οι αίθουσες, το εκπαιδευτικό υλικό, το λογισµικό, θα υπάρχει δυνατότητα καταχώρησης για κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα των απαιτούµενων πόρων και του κόστους αυτών, βέλτιστη

4 8 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH διαχείρισή τους για την αποφυγή επικαλύψεων αλλά και αναζήτηση των διαθέσιµων (Σύζευξις, 2002). Εκτός από τους πόρους θα υπάρχει και υποσύστηµα για την διαχείριση των προγραµµάτων και των εγγραφών σε αυτά. Θα γίνεται καταχώρηση των προγραµµάτων και του απαραίτητου υλικού τεκµηρίωσης. Προβλέπεται επίσης δυνατότητα αναζήτησης προγραµµάτων µέσω του καταλόγου αυτών και µηχανισµού αναζήτησης, ανάλογα µε το χρόνο διενέργειας, µε το αν είναι ενεργό ή όχι κι γενικά ανάλογα µε οποιοδήποτε δεδοµένο είναι για αυτά καταχωρηµένο. Θα πρέπει επίσης να ελέγχει και να διαχειρίζεται µε αξιόπιστο τρόπο τις γνώσεις που προσφέρει καθώς και το παραγόµενο εκπαιδευτικό υλικό. Το εκπαιδευτικό υλικό θα αποτελείται από εκπαιδευτικές οντότητες οι οποίες θα είναι αυτάρκεις και θα πρέπει να ανανεώνονται ανάλογα µε τις απαιτήσεις και να επαναχρησιµοποιούνται. Οι εκπαιδευτικές αυτές οντότητες θα εµπεριέχουν εκπαιδευτικούς στόχους, διαδικασίες προ-αξιολόγησης, περιεχόµενο, διαδικασίες αξιολόγησης και υλικό τεκµηρίωσης. Μια άλλη σηµαντική δυνατότητα που θα πρέπει να προσφέρεται είναι ανάπτυξη ασύγχρονων προγραµµάτων κατάρτισης µέσω διαδικτύου. Μέσα από το σύστηµα θα αναπτύσσονται προγράµµατα που αφορούν συγκεκριµένα αντικείµενα για την κάλυψη κενών µεταξύ των ε- παγγελµατικών προφίλ που είναι επιθυµητά και αυτών που είναι διαθέσιµα. Για το λόγο αυτό θα οργανώνονται προγράµµατα κατάρτισης επιλέγοντας την µορφή σύγχρονα ή ασύγχρονα προγράµµατα, µαθήµατα σε παραδοσιακές τάξεις, συµµετοχή σε ηµερίδες συνέδρια κ.λ.π.- συνδέοντας τα προγράµµατα αυτά µε συγκεκριµένα επαγγελµατικά προφίλ για την κάλυψη των αναγκών των αντίστοιχων ατόµων. Τα προγράµµατα αυτά αλλά και οι µεµονωµένες γνώσεις που αποκτούνται θα πρέπει να πιστοποιούνται κατάλληλα. Όλες οι υπηρεσίες και δυνατότητες θα πρέπει να συγκεντρώνονται σε µια διαδικτυακή πύλη που θα πραγµατεύεται όλα τα θέµατα εκπαίδευσης και θα προσαρµόζεται στις ανάγκες διαφορετικών οµάδων χρηστών. Για το συντονισµό των δραστηριοτήτων είναι απαραίτητη η συγκρότηση οµάδων συνεργασίας µε συγκεκριµένους ρόλους και αρµοδιότητες. Βασικά πλεονεκτήµατα του παραπάνω σχεδιασµού είναι ότι περιλαµβάνει ένα µεικτό σύστηµα εκπαίδευσης ενώ ταυτόχρονα επικεντρώνει στο δίκτυο των ανθρώπων που θα το υποστηρίξουν, κάτι που αποδεικνύεται ιδιαίτερα σηµαντικό για την υποστήριξη της δια βίου µάθησης. Ταυτόχρονα υπάρχει µέριµνα για την ενσωµάτωση διαφορετικών τεχνολογιών που θα επιτρέψουν τόσο στους εκπαιδευτές όσο και στους εκπαιδευόµενους να εξοικειώνονται σταδιακά µε τις τεχνολογίες που έτσι και αλλιώς θα αποτελούν και στόχο της εκπαίδευσής τους. Η αποτελεσµατικότητα της δοµής αυτής βασίζεται σε µεγάλο βαθµό στη δυνατότητα ευελιξίας που δίνει τόσο στους διαχειριστές-εκπαιδευτές όσο και στους εκπαιδευόµενους. Είναι ό- µως φανερό ότι πάνω στην προτεινόµενη δοµή µπορεί να αναπτυχθεί ένα ανοικτό σύστηµα εκπαίδευσης που θα είναι δυνατό να προσφέρει ευέλικτη δια βίου µάθηση στους δηµοσίους υ- παλλήλους. Η αρχιτεκτονική ενός τέτοιου συστήµατος φαίνεται στο Σχήµα 1 και περιλαµβάνει: το τµήµα παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού και µαθησιακών αντικειµένων το τµήµα διαχείρισης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών αναγκών το τµήµα σχεδίασης εκπαιδευτικών λύσεων Στο τµήµα παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού, συγγραφείς και εκπαιδευτές παράγουν ψηφιακό υλικό σε διάφορες µορφές και το συνθέτουν σε αυτόνοµα µαθησιακά αντικείµενα (learning objects) τα οποία καταχωρούνται σε µια δεξαµενή περιεχοµένου. Τα αυτόνοµα µαθησιακά αντικείµενα αποτελούν τη βασική µονάδα δόµησης ενός µαθήµατος και κατ επέκταση ενός προγράµµατος εκπαίδευσης/επιµόρφωσης. Συχνά έχουν τη µορφή ψηφιακού υλικού σε κάποια βασική µορφή ή σε πολλές διαφορετικές µορφές και πραγµατεύονται ένα πολύ συγκε-

5 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 9 Σχήµα 1. Ανοικτό σύστηµα εκπαίδευσης στο ηµόσιο Τοµέα κριµένο θέµα. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτής έχοντας εκτιµήσει τις ανάγκες των εκπαιδευοµένων αλλά και τον τρόπο διεξαγωγής της εκπαίδευσης συνθέτει πολλά εκπαιδευτικά αντικείµενα σε µια διάλεξη ή µάθηµα. Στο επόµενο βήµα σύνθεσης ο εκπαιδευτικός φορέας συµπεριλαµβάνει πολλά µαθήµατα ή διαλέξεις και έχοντας ως άξονα τις επιµέρους ανάγκες των εκπαιδευόµενων παράγει ολοκληρωµένες προσφορές εκπαίδευσης (σεµινάρια, µαθήµατα κ.λπ.) σε συγκεκριµένα θεµατικά αντικείµενα, ή προσαρµοσµένες λύσεις σε ανάγκες των δηµοσίων υπαλλήλων. Η δυνατότητα που προσφέρουν τα ανοικτά εκπαιδευτικά συστήµατα στους εκπαιδευόµενους να καθορίζουν µόνοι τους τα προγράµµατα επιµόρφωσης δεν προτείνεται να λειτουργήσει άµεσα. Αντίθετα ειδικές επιτροπές και οµάδες εργασίας θα καθορίζουν τα προγράµµατα αφού πρώτα λάβουν υπόψη τους τις ανάγκες και τις δεξιότητες των στελεχών. Στο τµήµα διαχείρισης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών αναγκών καταγράφονται οι ανάγκες των στελεχών για εκπαίδευση και κατάρτιση, λαµβάνονται υπόψη οι περιορισµοί που έ- χουν σε χώρο και χρόνο καθώς και οι στόχοι που έχουν τεθεί από τους ίδιους και τους προϊσταµένους τους. Αυτό επιτρέπει τη σχεδίαση γενικών εκπαιδευτικών λύσεων που καλύπτουν την πλειοψηφία των αναγκών. Αν και ο κεντρικός σχεδιασµός εκπαιδευτικών λύσεων ενδέχεται να µην καλύπτει απόλυτα τις µεµονωµένες ανάγκες του κάθε υπαλλήλου και περιορίζει τις δυνατότητες του ανοικτού συστήµατος εκπαίδευσης, κρίνεται απαραίτητος καθώς ορίζει µια συγκεκριµένη στρατηγική εκπαίδευσης για τους δηµόσιους φορείς. Τέλος στο τµήµα σχεδίασης εκπαιδευτικών λύσεων οι γενικές λύσεις προσαρµόζονται στις ανάγκες µικρότερων οµάδων υπαλλήλων. Μόλις επιλεγούν οι εκπαιδευόµενοι που θα συµµετέχουν και οι τρόποι διάθεσης των µαθηµάτων καθορίζεται το υλικό που θα διατεθεί. Οι εκπαιδευόµενοι επιλέγουν το ρυθµό και το υλικό που θα µελετήσουν πάντοτε σε συνεργασία µε τους σύµβουλους εκπαίδευσης. Στο τµήµα αυτό γίνεται η αναπροσαρµογή στόχων του γενικότερου εκπαιδευτικού άξονα στις ανάγκες συγκεκριµένων οµάδων.

6 10 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η δοµή που παρουσιάστηκε στο Σχήµα 1 προϋποθέτει την έντονη αλληλεπίδραση µεταξύ εκπαιδευτών, εκπαιδευόµενων και διαχειριστών των προγραµµάτων εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα εµπλέκει οντότητες όπως η τεχνολογική υποδοµή πάνω στην οποία αναπτύσσεται και λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστηµα αλλά και τα εκπαιδευτικά θέµατα που πραγµατεύεται. Στο Σχήµα 2 παρουσιάζεται η αλληλεπίδραση µεταξύ εκπαιδευτών διαχειριστών και εκπαιδευόµενων στη βάση µιας κοινής τεχνολογικής πλατφόρµας που εξυπηρετεί τις ανάγκες διαχείρισης και επιµόρφωσης. Σχήµα 2. Αλληλεπιδράσεις µεταξύ δοµικών στοιχείων ενός ανοικτού συστήµατος εκπαίδευσης Ένας βασικός παράγοντας για την επιτυχία της δοµής που παρουσιάστηκε στο Σχήµα 1 (Αποστολάκης & Καρατζά, 2005) είναι το υλικό, το οποίο πρέπει να χωρίζεται ανάλογα µε το αντικείµενο, να περιλαµβάνει και διαφορετικά επίπεδα στο ίδιο αντικείµενο, καθώς και ποικιλία εκπαιδευτικών ενοτήτων. ηµιουργείται έτσι µια αποθήκη γνώσης στην οποία οι εκπαιδευόµενοι µπορούν να ανατρέξουν για τις πληροφορίες που χρειάζονται Σε αυτή προστίθεται µια βάση δεξιοτήτων και απαιτήσεων που περιλαµβάνει τα προφίλ θέσεων εργασίας και των απαιτούµενων προσόντων τους καθώς και τις ικανότητες των στελεχών του δηµόσιου τοµέα. Την α- ξιοποίηση των αποθηκών γνώσης και απαιτήσεων αναλαµβάνουν οι εκπαιδευτές οι οποίοι ε- ναρµονίζουν το εκπαιδευτικό πρόγραµµα µε τις διαφορετικές ανάγκες και ικανότητες των υ- παλλήλων και να επιλέγουν τις πιο αποτελεσµατικές εκπαιδευτικές µεθόδους. 4. Οφέλη από τα ανοικτά συστήµατα εκπαίδευσης Τα πλεονεκτήµατα ενός τέτοιου συστήµατος απολαµβάνουν και οι εκπαιδευόµενοι υπάλληλοι και οι υπηρεσίες, στις οποίες εργάζονται, αλλά και οι οργανισµοί εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευόµενοι υπάλληλοι, συγκεκριµένα, είναι σε θέση να επιλέγουν το χρόνο, τον τόπο και το ρυθµό µάθησης που επιθυµούν. Μπορούν να δουν εκ των προτέρων, ποιες είναι οι προδιαγραφές του προγράµµατος, µαθαίνουν µέσα από τα λάθη τους και λαµβάνουν ανατροφοδότηση, ώστε να τα διορθώσουν. Γίνονται πιο υπεύθυνοι και αναπτύσσουν αυτοεκτίµηση και αυτοδυναµία ως εκπαιδευόµενοι (Race, 2001a). Λαµβάνουν ολοκληρωµένη συµβουλευτική υποστήριξη και η δυνατότητα επιλογής που έχουν ανάµεσα σε πολυάριθµες εκπαιδευτικές οντότητες, περιορίζει το χαµένο χρόνο, αφού οι εκπαιδευόµενοι επικεντρώνονται σε ό,τι έχουν πραγµατικά ανάγκη. Τα οφέλη για τις υπηρεσίες είναι ιδιαιτέρως σηµαντικά, καθώς επιλέγουν εκείνο το υλικό κατάρτισης που ταιριάζει άµεσα σε µαθησιακές ανάγκες που σχετίζονται µε τον εργασιακό χώρο. Επιπλέον, επειδή τα προγράµµατα ανοικτής και ευέλικτης εκπαίδευσης βασίζονται σε σα-

7 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 11 φώς καθορισµένα προσδοκώµενα µαθησιακά αποτελέσµατα, µπορεί να κριθεί εκ των προτέρων πόσο χρήσιµη είναι για την υπηρεσία η επίτευξη αυτών των αποτελεσµάτων. Μέσα από τις ασκήσεις αυτο-αξιολόγησης και τις εργασίες, που βαθµολογούνται από τον καθηγητή-σύµβουλο, η υπηρεσία κρίνει το επίπεδο στο οποίο καταρτίζεται το προσωπικό της. Η ανοικτή εκπαίδευση/επιµόρφωση επιτρέπει στους οργανισµούς εκπαίδευσης να γίνονται ευέλικτοι και πιο ικανοί να ανταποκριθούν στις διαφορετικές ανάγκες των εκπαιδευόµενων. Όταν χρησιµοποιείται σε τµήµατα του προγράµµατος που προσφέρονται για ανοικτή ή ευέλικτη προσέγγιση, δίνει τη δυνατότητα στο προσωπικό να ασχοληθεί µε πτυχές της εκπαίδευσης που γίνονται καλύτερα από ανθρώπους. Αυτό σηµαίνει ότι, όταν µέσω της χρήσης υλικών που βασίζονται σε ποικίλες πηγές µάθησης, πραγµατοποιείται µεγάλο µέρος της συµβατικής µεταβίβασης πληροφοριών, το διδακτικό προσωπικό έχει περισσότερο χρόνο να ασκήσει τον υποστηρικτικό του ρόλο και να καλλιεργήσει την επαγγελµατική κρίση των εκπαιδευόµενων (Race, 2001a). Ωστόσο, πρέπει να προηγείται της υιοθέτησης ενός ανοικτού συστήµατος µάθησης ένα ο- λοκληρωµένο σύστηµα αξιολόγησης (Brown & Kierman, 2001). H αξιολόγηση θα αφορά ποσοτικά δεδοµένα, όπως την προσέλευση των ενδιαφεροµένων, το χρόνο που απαιτείται για την παραγωγή του τελικού προϊόντος, και ποιοτικά, όπως την ποιότητα του διδακτικού υλικού, την αποτελεσµατικότητα της συνεργασίας µεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευόµενων κ.α. (Pierrakeas et al., 2003). Επίσης, πρέπει να εκτιµάται και το κόστος παροχής τέτοιου είδους εκπαίδευσης. Κι αυτό γιατί δεν είναι βέβαιο ότι, από άποψη κόστους, η ανοικτή εκπαίδευση είναι προτιµότερη της συµβατικής. Τα εξ αποστάσεως συστήµατα εκπαίδευσης έχουν υψηλό σταθερό κόστος και χαµηλό µεταβλητό σε σύγκριση µε τα συµβατικά. Σε γενικές γραµµές, το κόστος του σχεδιασµού και της παραγωγής είναι πολύ υψηλότερο από αυτό της διεκπεραίωσης της διδασκαλίας (Keegan, 2001). 5. Συµπεράσµατα Επίλογος Είναι φανερό ότι η εκπαίδευση των δηµοσίων υπαλλήλων διέρχεται µία φάση επανεξέτασης της αποτελεσµατικότητάς της. Αν και αναπτύσσονται ποικίλες δράσεις, η δια βίου εκπαίδευση, που είναι το ζητούµενο, δεν έχει επιτευχθεί. Με δεδοµένα τα διαφορετικά περιβάλλοντα, στα οποία λειτουργεί ο δηµόσιος τοµέας σε σχέση µε τον ιδιωτικό (π.χ. συνεχείς αλλαγές νόµων, δηµόσιων πολιτικών, επαναπροσδιορισµός προτεραιοτήτων), προκύπτει η ανάγκη προώθησης µιας ολοκληρωµένης πολιτικής διά βίου µάθησης, που θα στηρίζεται στις αρχές της ανοικτής εκπαίδευσης. Η πολιτική αυτή πρέπει να αποβλέπει: α) στη συστηµατική κάλυψη των πραγµατικών αναγκών κάθε θέσης εργασίας, β) στη γενικευµένη κατανόηση της σύγχρονης διοικητικής πραγµατικότητας, των νέων απαιτήσεων και προβληµάτων που αντιµετωπίζει το Ελληνικό ηµόσιο και γ) στη συνεχή επικαιροποίηση των επαγγελµατικών γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και συµπεριφορών των δηµοσίων υπαλλήλων, στην απόκτηση και ενίσχυση ικανοτήτων στοχοθέτησης και επίτευξης στόχων, οργάνωσης έργου ατοµικού και οµαδικού, επίλυσης διαφορών και διαχείρισης κρίσεων κ.λπ. Για την υλοποίηση αυτής της πολιτικής, απαιτείται η δηµιουργία ιευθύνσεων Εκπαίδευσης σε κάθε υπηρεσιακή µονάδα, οι οποίες θα αναλάβουν την ανίχνευση των εκπαιδευτικών α- ναγκών των υπαλλήλων και της υπηρεσίας. Η ιεύθυνση αυτή, σε συνεργασία µε τους αρµόδιους εκπαιδευτικούς φορείς, θα προσαρµόζει τα εκπαιδευτικά προγράµµατα στις νέες ανάγκες και θα αξιολογεί τα εκπαιδευτικά µέσα, τα εργαλεία και τα προγράµµατα. Απαιτείται και η συγκρότηση ενός Φορέα Πιστοποίησης των αποκτηθέντων γνώσεων των υπαλλήλων, όσο και της αποτελεσµατικότητας και των εκπαιδευτών και των επιµορφωτικών προγραµµάτων.

8 12 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Οι εξελίξεις των ΤΠΕ µπορούν να συµβάλουν όχι µόνο στη βελτίωση της λειτουργίας των δηµόσιων υπηρεσιών αλλά και στη ριζική αναδιάρθρωση των προγραµµάτων εκπαίδευσης των δηµοσίων υπαλλήλων. Οι νέες συνθήκες που διαµορφώνονται, µε την απαίτηση αποδοτικότητας των δηµόσιων υπηρεσιών και ποιότητας των υπηρεσιών τους, υπαγορεύουν την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του προσωπικού κάθε υπηρεσιακής µονάδας. Τα ανοικτά συστήµατα εκπαίδευσης, που προτείνονται, ανταποκρίνονται στις σύγχρονες µαθησιακές τάσεις αλλά και στους στόχους των δηµόσιων υπηρεσιών. Παρέχουν αρκετούς βαθµούς ελευθερίας στους εκπαιδευόµενους χωρίς ταυτόχρονα να ξεφεύγουν από τον κατευθυντήριο άξονα εκπαίδευσης που χαράσσει η διοίκηση των φορέων. Επιµορφώνει έτσι τα στελέχη του δηµοσίου και κατορθώνει να καλύψει καταρχήν τις ανάγκες των φορέων αλλά και τις επιθυµίες των στελεχών για εκπαίδευση σε συγκεκριµένα αντικείµενα. Κατορθώνει να προσαρµοστεί στο επιβαρηµένο πρόγραµµα των στελεχών και να αποτελέσει εργαλείο προσωπικής και επαγγελµατικής προόδου και όχι τροχοπέδη στους εργασιακούς στόχους τους. 7.Βιβλιογραφία Αποστολάκης, Ι., Λουκής, Ε., Χαλαρής, Ι., (2004), Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση, Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης, Αθήνα. Αποστολάκης, Ι., Καρατζά, Μ.,(2005), Η ανάπτυξη ενός ανοικτού συστήµατος διά βίου µάθησης στη η- µόσια ιοίκηση (υπό ηµοσίευση). Brown, L.J., Kiernan, N.E., (2001), Assessing the subsequent effect of formative evaluation on a program, Evaluation and Program Planning, 24, , Pergamon Press e-europe 2005, (2004), Επιχειρήσεις: Συνεργασία Μεταξύ των Κρατών Μελών/ Κοινωνία της Πληροφόρησης, europa.eu.int/scadplus/leg/el/lvb/l24226.htm, Jarvis, P., (2004), Συνεχιζόµενη εκπαίδευση και κατάρτιση: θεωρία και πράξη, Αθήνα, Μεταίχµιο Keegan, D. (2001), Οι Βασικές Αρχές της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Μεταίχµιο, Αθήνα Κοινωνία της Πληροφορίας, (2005), Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας Ηλεκτρονικής Κυβέρνησης, OECD, (2001), Public Management Report No. 8, The Hidden Threat to E-Government: Avoiding Large Government IT Failures (available at: Pierrakeas, C., Xenos, M., Pintelas, P., (2003), Evaluation and Improving Educational Material and Tutoring Aspects of Distance Learning Systems, Studies in Educational Evaluation, 29, Elsevier Race, P. (2001a), 500 Πρακτικές Συµβουλές για την Ανοικτή και Ευέλικτη Μάθηση, Μεταίχµιο, Αθήνα Race, P. (2001b), Το εγχειρίδιο της Ανοικτής Εκπαίδευσης, Μεταίχµιο, Αθήνα Sutton, J.P., (1994), Lifelong and Continuing Education, Pergamon Press, Oxford Σύζευξις, (2002), Τεύχος ηµόσιας ιαβούλευσης, διαθέσιµο στο: