Ο John Nash σε νεαρή ηλικία, «μαθηματικών παιγνίων». Αυτή η θεωρία, άνοιξε έναν εντελώς νέο και πρωτοποριακό τρόπο κατανόησης των

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Nobel Laureate John Nash, Book by Sylvia Nasar Ζ.Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη Καθηγήτρια Φαρμακολογίας

2 Ο John Nash σε νεαρή ηλικία, δημοσίευσε τη θεωρία των «μαθηματικών παιγνίων». Αυτή η θεωρία, άνοιξε έναν εντελώς νέο και πρωτοποριακό τρόπο κατανόησης των φαινομένων αλληλεπίδρασης, όχι μόνο των οικονομικών φαινομένων,, αλλά και των πολιτικών, κοινωνικών, βιολογικών, ανθρωπολογικών και ψυχολογικών. Ο γυιός του πάσχει από διπολική συναισθηματική διαταραχή

3 Ασθένειες της Ψυχής Οι ασθένειες της ψυχής, με τα ορατά σημάδια της διαφορετικότητας στη συμπεριφορά του ασθενή, ανήκαν πάντα στις νοσολογικές οντότητες που έπαιρναν μια ιδιαίτερη και σκοτεινή χροιά στις κοινωνικές συλλογικές αναπαραστάσεις (στίγμα)

4 Rita Hayworth Ασθένειες του ΚΝΣ Michael Fox

5 Λέρος Angola, 1994 Η τυχαία ανακάλυψη των ψυχοφαρμάκων στη δεκαετία του 50 μείωσε σημαντικά εικόνες σαν και αυτές

6 20 ος αιώνας-χρυσός αιώνας των Νευροεπιστημών & της Νευροψυχοφαρμακολογίας Ανακάλυψη νευροδιαβιβαστών, υποδοχέων, ενζύμων. Αρχές νευροδιαβίβασης, β δεύτεροι αγγελιοφόροι και μεταγωγή σήματος στο νευρικό κύτταρο, συναπτική λειτουργία. 27 Nobel (Nobel 1936-Sir Henry Dale, Otto Lewi, Nobel Daniel Bovet, Nobel 1970-Julius Axelrod Ulf Von Euler, Bernard Kats, Nobel Ei Eric R. Kandel, Paul Greengard, Arvid Carlsson)

7 Νευροανατομία Νευροφυσιολογία

8 ΚΝΣ Το ΚΝΣ συλλέγει πληροφορίες, τις αναλύει, τις τροποποιεί ανάλογα με τα ενδιαφέροντά μας, τις αρχειοθετεί και μεταδίδει μηνύματα μ στους μυς και στους αδένες, έτσι ώστε να μπορούμε να αντιδρούμε. Το σύνολο των αντδράσεων μας ορίζεται ως συμπεριφορά

9 Συμπεριφορά Μάθησης

10 Συμπεριφορά Πόνου-Άγχους

11 O νευρώνας αποτελεί τη βασική δομική και λειτουργική μονάδα του ΚΝΣ 150 διαφορετικοί τύποι νευρώνων

12 Τμήματα Νευρώνα Προσυναπτικός Νευρώνας ExcitatoryInhibitory terminal terminal Μετασυναπτικός Νευρώνας προσυναπτι κή απόληξη axon δενδρίτ ες Σώμ α πυρήνας Κατεύθυνση ροής πληροφορίας προσυναπτική απόληξη συναπτική σχισμή μετασυναπτικός δενδρίτης Nestler Figure 2-2

13 Σώμα=μεταβολικό κέντρο του εγκεφάλου Η σύναψη είναι το σημείο μεταφοράς της πληροφορίας Δενδρίτες=συλλογή πληροφορίας Ο ενήλικας εγκέφαλος περιέχει ~ 10¹¹ νευρώνες.ο καθένας μπορεί να δέχεται 10³ συνάψεις. Οι περισσότερες συνάψεις δημιουργούνται τα πρώτα 2 χρόνια της ζωής. Υπάρχουν περισσότερες συνάψεις στον εγκέφαλο του ανθρώπου από τα αστέρια του γαλαξία μας

14 Νευρώνας ιπποκάμου. Με κίτρινο φαίνονται οι συνάψεις στους δενδρίτες.

15 Μία τυπική νευρωνική οδός : αίσθημα πόνου και η αντίδραση στον πόνο

16 Η διαδικασία της μάθησης Απαιτεί την μεταβολή των νευρώνων σε συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. ιππόκαμπος, φλοιός) ) Η διαδικασία της μάθησης απαιτεί από τους νευρώνες να κάνουν νέες συνάψεις και να καταστρέψουν άλλες

17 Δομές εγκεφάλου και λειτουργίες Κίνηση Συναίσθημα Κρίση Οραση Ανταμοιβή Μνήμη Πόνος Συντονισμός

18 Ανατομική περιοχή Λειτουργία Υπομέλας τόπος Διέγερση εγκεφάλου, συμπαθητικού Επικληνής πυρήνας Ανταμοιβή, κινητική του διαφράγματος δραστηριότητα η Κοιλιακή καλυπτρική περιοχή Αμυγδαλοειδής πυρήνας Συμμετοχή στις διεργασίες ανταμοιβής σε ραβδωτό και φλοιό Φόβος, αίσθημα ευχαρίστησης, λειτουργία όσφρησης Ιππόκαμος Προμετωπιαίος φλοιός Κογχομετωπιαίος φλοιός Επεισοδιακή μνήμη, αποθήκευση, επεξεργασία πληροφοριών Μνήμη εργασίας Εκμάθηση ενισχυτικής αξίας ερεθισμάτων Φλοιός προσθίου προσαγωγίου Γνωσιακός, κινητικός έλεγχος, επιλογή κινητικής απάντησης, πρόβλεωη

19 Νευροχημεία

20 Η διαδικασία μεταφοράς της πληροφορίας είναι ηλεκτροχημική

21 Νευροδιαβιβαστής Ρόλος Ακετυλοχολίνη Ντοπαμίνη Στον νωτιαίο μυελό για τον έλεγχο των μυών, αλλά και στον εγκέφαλο για τη ρύθμιση της μνήμης. Στις περισσότερες περιπτώσεις διεγερτικός ρόλος. Συνδέεται με το σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο και με την αντίληψη της ευφορίας. Ασκεί διεγερτική ή ανασταλτική δράση ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου στην οποία απλευθερώνεται.. Γλουταμικό Ο βασικός διεγερτικός νευροδιαβιβαστής β ΚΝΣ. GABA Νορεπινεφρίνη Σεροτονίνη O βασικός ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής εγκεφάλου του του Ρυθμίζει φυσιολογικές λειτουργίες όπως εγρήγορση, συναίσθημα. Συνήθως έχει διεγερτικό ρόλο αλλά και ανασταλτικό σε μερικές συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Συνδέεται με πολλές φυσιολογικές λειτουργίες όπως το συναίσθημα, η όρεξη, αισθητηριακή αντίληψη. Στον νωτιαίο μυελό συμμετέχει στις ανασταλτικές κατιούσες οδούς του πόνου.

22 Ακετυλοχολίνη, Οδοί, Σύνθεση, Απελευθέρωση, Μετασυναπτική Δράση, Καταβολισμός

23 Ντοπαμίνη, Οδοί, Σύνθεση, Απελευθέρωση, Μετασυναπτική Δράση, Καταβολισμός Σχιζοφρένεια

24 DA και Πάρκινσον

25 Σεροτονίνη, Οδοί, Σύνθεση, Α λ θέ Απελευθέρωση, Μ Μετασυναπτική ή Δράση, Καταβολισμός

26 Λειτουργίες Μεταβολές της 5-ΗΤ και ΝΕ συνδέονται με κατάθλιψη αλλά και με τον πόνο

27 Ντοπαμινεργικοί οδοί Προμετωπιαίος φλοιός ραβδωτό ιππόκαμος Μέλαινα ουσία/vta Λειτουργίες Ανταμοιβή(κίνητρο) ρ ργ Ευφορία Επικληνής πυρήνας Κινητικότητα Λειτουργίες Καταναγκαστική ΣυναίσθημαΣ α συμπεριφορά Ραφή Μνήμη Λήψη αποφάσεων Ύπνος Γνωσιακές έ διαδικασίες Σεροτονινεργικοί οδοί

28 GABA, Οδοί, Σύνθεση, Απελευθέρωση, Μετασυναπτική ή Δράση, ά Καταβολισμός Επιληψία

29 Οδοί Γλουταμικού Σύνθεση, Σύ θ Α Απελευθέρωση, λ θέ Μετασυναπτική Δράση, Καταβολισμός Γλουταμικού

30 Γλουταμικό και εγκεφαλικό επεισόδιο

31 Νευροδιαβιβαστές - Πεπτίδια

32 Δράση οπιοειδών στην έκλυση ευφορίας Μορφίνη Μορφίνη

33 Συνύπαρξη νευροδιαβιβαστών

34 ΝευροΨυχοφαρμακολογία

35 Τα φάρμακα του ΚΝΣ δρούν επηρεάζοντας τη λειτουργία συγκεκριμένων πρωτεϊνών στον εγκέφαλο (υποδοχέων, δ έ ενζύμων και πρωτεϊνών μεταφοράς νευροδιαβιβαστών). Τα στάδια που εμπλέκονται είναι 4 : Λήψη φαρμάκου, απορρόφηση, μεταφορά στον εγκέφαλο μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, σύνδεση με τις πρωτεϊνες των οποίων ελέγχει την λειτουργία. Μικρό μέρος από τη χορηγούμενη δόση φτάνει στη θέση στόχο στον εγκέφαλο. Ένα μέρος δεν απορροφάται, μεγάλο μέρος δεν περνάει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και ένα μικρό μέρος φθάνει στο στόχο δράσης. drug

36 Συγκέντρωση κοκαίνης στο πλάσμα Ή δράση των φαρμάκων του ΚΝΣ γίνεται αντιληπτή, δηλαδή γίνεται διάκριση της δράσης τους, αφού μεταβάλλουν τη συμπεριφορά μας (ευφορία, διέγερση, ζάλη, αγχόλυση). Η οδός χορήγησης παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη της δράσης των φαρμάκων του ΚΝΣ.

37 11 πιθανές θέσεις δράσης φαρμάκων

38 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΚΑΙΝΗΣ

39 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΒΕΝΖΟΔΙΑΖΕΠΙΝΩΝ

40 Φάρμακα του ΚΝΣ ή Ψυχοτρόπες Ουσίες Αντιψυχωσικά-Νευροληπτικά Φάρμακα Αντικαταθλιπτικά Φάρμακα Αγχολυτικά Φάρμακα Υπνωτικά Φάρμακα Αντιεπιληπτικά Φάρμακα Φάρμακα Νευροεκφυλιστικών παθήσεων Διεγερτικά του ΚΝΣ Εξαρτησιογόνες ουσίες Οπιούχα Αναλγητικά Γενικά,Τοπικά Αναισθητικά Όπιο, η πιο παλιά ψυχοτρόπος ουσία, γνωστό από το 4000 π.χ.

41 ΜΗΣΥΦΑ (OTC OTC) ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ Αλκοόλη Nικοτίνη ί Καφεϊνη Κωδεϊνη Κοκαϊνη Ηρωϊνη Αμφεταμίνες Mαριχουάνα Aντιϊσταμικά

42

43 Νευροαπεικονιστικές Μέθοδοι

44 PET σε εγκεφάλους ασθενών με Parkinson και μετά από χρήση κοκαΐνης

45

46 Στοιχεία Ψυχιατρικής και Νευρολογίας

47 Ασθένειες ΚΝΣ Ψυχικά Νοσήματα Διαταραχές συναισθήματος, σκέψης, συμπεριφοράς, αντίληψης Λειτουργική διαταραχή Ψυχοθεραπεία Νευρολογικά Νοσήματα Διαταραχές κίνησης, αισθήσεων, Διανοητικές διαταραχές Οργανικές διαταραχές (ανατομικό υπόστρωμα) Χειρουργική αντιμετώπιση Κατάθλιψη, Μανία, Επιληψία, εγκεφαλικό, Σχιζοφρένεια χζ Parkinson,Alzheimer,Huntingt, on,πολλαπλή σκλήρυνση,ημικρανίες

48 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Παρουσία Μικτά συμπτώματα Αιτιολογία Συνήθως άγνωστη Διαγνωστικά κριτήρια Θεραπευτικά σχήματα Συμμόρφωση ασθενών compliance Υποκειμενικά, ποικίλλουν διεθνώς Τα πιο δραστικά έχουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, απαιτούν χρόνο και κόστος Φτωχή(οι ασθενείς δεν γνωρίζουν ή δεν αποδέχονται τη νόσο

49 ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΝΣ

50 Πειραματική Ψυχοφαρμακολογία

51 ΖΩΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Για να μιμηθούν ένα σύμπτωμα (φλεγμονή) Για να αναπτυχθεί μια αιτιολογική θεωρία Για να μελετηθούν οι βασικοί μηχανισμοί Για να επιτρέψουν τον προκλινικό έλεγχο των φαρμάκων (screening) Συμπεριφορά απελπισίας

52

53 Πειραματικά Πρότυπα-Αναπαραγωγή συστατικών εξάρτησης Προβλεπτικότητα εξαρτησιογόνου δράσης νέων φαρμάκων ά Αυτοχορήγηση Εξαρτησιογόνων Ουσιών