ΤΟΠΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟY LANDSCAPE OF CULTURE ΚΑΤΑΣΚΕΥAΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚEΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ IΔΡΥΜΑ ΣΤΑYΡΟΣ ΝIAΡΧΟΣ (KΠΙΣΝ)

Transcript

1 ΤΟΠΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟY ΚΑΤΑΣΚΕΥAΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚEΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ IΔΡΥΜΑ ΣΤΑYΡΟΣ ΝIAΡΧΟΣ (KΠΙΣΝ) ΓΙΩΡΓΗΣ ΓΕΡΟΛΥΜΠΟΣ LANDSCAPE OF CULTURE CONSTRUCTING THE STAVROS NIARCHOS FOUNDATION CULTURAL CENTER (SNFCC) YIORGIS YEROLYMBOS

2 Ο χώρος για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ορίστηκε το Η επιλογή του Renzo Piano ως αρχιτέκτονα του έργου και η ολοκλήρωση των αρχιτεκτονικών σχεδίων έχουν δημιουργήσει από τότε μια δημόσια αντίληψη του χώρου που ορίζεται από την εικόνα του μετά την ολοκλήρωση του έργου, το Αναφορές στα ΜΜΕ και εικόνες του χώρου είναι πλέον αναφορές και εικόνες από ένα ολοκληρωμένο αρχιτεκτονικό έργο, το ΚΠΙΣΝ. Ο χώρος, ως εκ τούτου, έχει διπλή ταυτότητα. Υπάρχει στη συλλογική μνήμη παλαιότερων γενεών ως πρώην ιππόδρομος, ενώ στα μάτια των σημερινών Αθηναίων αρχίζει να αναγνωρίζεται ως το ΚΠΙΣΝ. Η ενδιάμεση ύπαρξή του χάνεται γρήγορα, διαβρωμένη από το πριν και το μετά. Με την ολοκλήρωση του έργου το 2015, πολύ λίγοι θα γνωρίζουν την προηγούμενη εικόνα του χώρου. Το ΚΠΙΣΝ είναι ένα έργο που ατενίζει το μέλλον και προσβλέπει στο αύριο. Υποστηρίζοντας την κατασκευή του το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» ατενίζει επίσης προς το μέλλον. Πιστεύουμε όμως ταυτόχρονα, ότι η κατανόηση της σημασίας της εικόνας του χώρου το 2015 απαιτεί την κατανόηση της εξέλιξής του, αυτού που ήταν και αυτού που θα γίνει. Πρέπει να υπάρχει εικόνα του πώς ήταν το αστικό τοπίο και πώς άλλαξε προκειμένου κάποιος να εκτιμήσει το μέγεθος του μετασχηματισμού του. Ήταν αυτή η συγκεκριμένη ανάγκη να καταγραφούν οι λεπτές και οι μη-ανεπαίσθητες αλλαγές του χώρου που μας οδήγησε στο να αναθέσουμε στον Γιώργη Γερόλυμπο την καταγραφή της μεταμόρφωσης του τοπίου. Επιλέγοντάς τον επιδιώξαμε να καταγράψουμε τα στάδια μίας σημαντικής αλλαγής στο αστικό τοπίο της σύγχρονης Αθήνας. Καθώς πλησιάζουμε την κατασκευαστική φάση, οι φωτογραφίες του χώρου επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι δεν υπάρχει αδιάφορη και ουδέτερη τοπογραφία, παρέχοντας ταυτόχρονα μια οικεία εικόνα μιας κρίσιμης φάσης στην ιστορία της αρχιτεκτονικής της Αθήνας. Ο Γιώργης Γερόλυμπος μας προσκαλεί σε ένα προσωπικό ταξίδι μέσα στο έργο. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» The site for the construction of the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center (SNFCC) was identified in The selection of Renzo Piano as the architect and the completion of the architectural plans have since then created a public sense of place defined by how the site will look after its completion in Media references and images of the site are now references and images of a completed architectural project, the SNFCC. The site, therefore, has acquired a double identity. It exists in the collective memory of older generations as the former hippodrome, while in the eyes of contemporary Athenians it is becoming recognized as the SNFCC. Its in-between existence is vanishing rapidly, eroded by the before and the after. By 2015, few will know what the site looked like before. The SNFCC is a project that looks into the future and anticipates a tomorrow. In deciding to support its construction the Directors of the Stavros Niarchos Foundation were also looking onto the future. But we also believe that understanding the importance of what the site will look like in 2015 requires understanding its evolution, what it was and what it will become. One must have an image of what this urban landscape looked like and how it has changed in order to appreciate the magnitude of its transformation. It was this need to chronicle the subtle and non-subtle changes of the space that led us to commission Yiorgis Yerolymbos to capture the transfiguration of the landscape. In selecting him we sought to capture the phases of an important change in the urban landscape of the city. As we near the beginning of construction, the photographs of the site are a testament to the fact that there is no such thing as mundane topography, providing also an intimate look into a critical phase in Athens s architectural history. Yiorgis Yerolymbos invites us on a personal journey into the project. The Directors, Stavros Niarchos Foundation

3 Όψη της Αθήνας από τον Πύργο Αθηνών προς το Φάληρο, Ιούνιος 2012 View of Athens from the Athens Tower towards Faliro, June 2012 Η φωτογραφία τοπίου μας προσφέρει τρεις ποιότητες: γεωγραφία, αυτοβιογραφία και μεταφορά. Αυτό που ο φωτογράφος τοπίου προσπαθεί παραδοσιακά να κάνει είναι να δείξει με μια εικόνα το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μαζί. 1 Ο ευκολότερος, ίσως, τρόπος να προσεγγίσει κανείς τη φωτογραφία τοπίου είναι να την δει ως μια λεπτή γραμμή που συνδέει την λογοτεχνία και τον κινηματογράφο: 2 Προσφέρει στον θεατή την αρχή της αφήγησης αλλά όχι το τέλος. Του επιτρέπει να δει το πεδίο που θα εκτυλιχθεί η δράση αλλά όχι και την τελική της έκβαση. Επισκέφθηκα το χώρο του Φαληρικού Δέλτα για πρώτη φορά τον Ιούνιου του 2007, μετά από πρόταση του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» λόγω εξειδίκευσής μου στην αρχιτεκτονική φωτογραφία και τη φωτογραφία κατασκευής. Ο χώρος ήταν καλυμμένος με άσφαλτο από τη μία άκρη ως την άλλη καθώς λειτουργούσε ως χώρος στάθμευσης μεγάλων οχημάτων το πρωί και επίδειξης οδηγικών ικανοτήτων το βράδυ. Η λιγοστή βλάστηση περιοριζόταν σε δέντρα ευκαλύπτων και μικρούς θάμνους ενώ η θέα από το κέντρο του οικοπέδου δεν παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Γύρω-γύρω μεγάλες πολύβουες λεωφόροι απομάκρυναν την ανθρώπινη παρουσία και κλίμακα. Πώς, άραγε, θα μεταμορφωνόταν αυτός ο τόπος σε Κέντρο Πολιτισμού; Πώς θα ξεκινούσε η αναμόρφωσή του; Ποια θα ήταν τελικά η μελλοντική του μορφή; Κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που μεσολάβησαν, αργά και σταθερά, χωρίς θόρυβο και εντάσεις, ο χώρος έχει αλλάξει: οι πρόδρομες εργασίες έλαβαν χώρα, οι προκαταρκτικές μετρήσεις ολοκληρώθηκαν, η περίφραξη ήρθε να προστατεύσει τον τόπο και το έδαφος καθαρίστηκε. Τα πέντε αυτά χρόνια, είχα την ευκαιρία να είμαι προνομιακός θεατής ενός τοπίου σε μετάβαση. Ενός τόπου που μετατρέπεται, σταδιακά, από εγκαταλελειμμένο περιθωριακό κενό σε προβεβλημένο κέντρο της πόλης αλλά και της χώρας ολόκληρης. Λυρική Σκηνή, Βιβλιοθήκη και Πάρκο, τρεις εστίες γνώσης, καλλιέργειας και ψυχαγωγίας αναμένουν την υλοποίησή τους για να προσελκύσουν το κοινό μέσα στους νέους χώρους, αίθουσες και διαδρομές που λειτουργώντας ως ενιαίο σύνολο θα ενημερώνουν, εκπαιδεύουν και εν τέλει θα προσφέρουν στο κοινό μια απολαυστική εμπειρία. Μικρό δείγμα της τελικής μορφής του συνόλου βρίσκεται ήδη εκεί με την διακριτική παρουσία προπλάσματος της οροφής του κτιρίου που σηματοδοτεί τις συνθετικές αρχές του δημιουργού του. Η αρχιτεκτονική σύνθεση του Renzo Piano, προορισμένη να ολοκληρωθεί το 2015 αποκαθιστά τη βλάστηση, δημιουργεί θέα, φέρνει ξανά το νερό μέσα στο χώρο, γυρνά την πλάτη στο θόρυβο των μεγάλων αρτηριών και βάζει τον άνθρωπο και πάλι στο κέντρο του περιβάλλοντος, προσφέροντας ένα γοητευτικό όραμα για το εγγύς μέλλον. Εως εκείνη τη στιγμή, δική μου δουλειά είναι η καταγραφή και η ερμηνεία της μεταμόρφωσης του τοπίου στην εφήμερη και πλέον

4 οριακή του μορφή: ανάμεσα στο περιβάλλον πριν την επέμβαση και τον πολιτισμό που έρχεται μαζί της. Αντίθετα από τη μονιμότητα του τελικού αποτελέσματος, η φωτογραφία της κατασκευής του μεγάλου αυτού έργου οφείλει να προσφέρει μια προσωπική ματιά σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο όπου κάθε στιγμή του είναι μοναδική: ο τόπος δεν θα είναι ποτέ ξανά σε αυτή τη μορφή, μετακινώντας κάθε φορά, την αφετηρία της αφήγησης στο παρελθόν, τη συνέχεια της στο παρόν και την πρόβλεψη της έκβασής της στο μέλλον. Αποτελεί προσωπική ελπίδα ότι τόσο οι φωτογραφίες που έχουν ήδη γίνει όσο και οι αυτές που περιμένουν τη δημιουργία τους στο μέλλον θα διασώσουν το ελάχιστο απαραίτητο ίχνος των μεγάλων αλλαγών που θα λάβουν χώρα στο τοπίο αυτό, πριν η δυναμική του σημαντικού τελικού αποτελέσματος τις καταστήσει μόνιμες και δεδομένες. Όσο για τον πιθανό κίνδυνο των μεγάλων σχεδίων, στο μονόλογο του Άμλετ, ο Σαίξπηρ προειδοποιεί: Και τα έργα τα μεγάλα, δεν τα τολμάς: θρυμματίζονται, χάνονται, ποτέ δεν θα ονομαστούν πράξεις. Στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, τα έργα δεν χάνονται. Γίνονται πράξεις. 1 California: views by Robert Adams of the Los Angeles basin, , Fraenkel Gallery San Francisco, Mathew Marks Gallery New York Lewis Baltz σε συνέντευξη στον Mark Haworth-Booth στο περιοδικό Creative Camera 2, 1987, σελ 29. Τρισδιάστατη φωτορεαλιστική απόδοση, Renzo Piano Building Workshop Three dimensional photorealistic representation, Renzo Piano Building Workshop Πρόπλασμα της επίστεψης του κτιρίου σε κλίμακα 1/1, Μάρτιος :1 scale model of the top of the building, March 2012 Landscape photography can offer us three verities: geography, autobiography and metaphor. What a landscape photographer traditionally tries to do is to show what is past, present, and future at once. 1 Perhaps the easiest way to approach landscape photography is to view it as a thin narrow line connecting literature and cinema: 2 It offers the beginning of the narrative, but not the end. It allows the spectator to see the field where the action will take place, but not its ultimate outcome. I visited the Faliro Delta site for the first time in June 2007 after a proposal by the Stavros Niarchos Foundation and due to my specialization in architectural and construction photography. The site was covered in concrete cement throughout, since it functioned as a parking lot for large vehicles during the day, and as a space to demonstrate one s driving skills at night. The sparse vegetation was limited to eucalyptus trees and small bushes, while the view from the center of the site was of little interest. All around, large busy avenues made human presence and scale seem removed. How, I wondered, would this place be transformed into a cultural center? How would its reclamation begin? What would its future shape ultimately look like? During the course of the intervening five years, gradually, without any noise or tensions, the space has changed: preparatory works have taken place, preliminary measurements have been completed, the fence to protect the site has been installed, and the ground has been cleared. In these five years, I had the opportunity to be a privileged spectator of a landscape in transition. I became a spectator to a space that is being transformed slowly from an abandoned, marginalized void to a prominent cultural center not of the city but of the country as a whole. A National Opera, a Library and a Park, three hubs of knowledge, spiritual cultivation and entertainment anticipate their creation in order to attract the public into new spaces, halls and journeys, which functioning as a whole will inform, educate and, ultimately, offer the public a delightful experience. A small sample of the final form of the whole is already there, in the discreet presence of a model of the roof of the building that stands for the principles of composition followed by its creator. Renzo Piano s architectural composition, whose completion is planned for 2015, restores the vegetation, creates views, brings the water back into the space, turns its back on the noise of the major highways and puts man, once again, at the center of the environment, providing an inspiring vision for the near future. Up until that moment, my work is to record and interpret the transformation of the landscape, in its ephemeral and most marginal form: between the environment before the human intervention, and the culture that follows one. In contrast to the permanence of the final result, the construction photographs of this major project ought to provide a personal glimpse into an everchanging landscape, where every moment is unique: the space will never look this way again, shifting, every time, the beginning of the narrative into the past, its continuation into the present, and the projection of its outcome into the future. It is my personal hope that both photographs already taken, and those awaiting their creation in the future, will preserve the minimum necessary trace of the major changes taking place in this landscape, before the force of their important final result deems them permanent and unsurprising. And as for the potential danger of big plans, in Hamlet s monologue Shakespeare warns: And enterprise of great pitch and moment With this regard their currents turn awry And lose the name of action. At the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center currents do not turn awry, and big plans transform into actions. 1 California: views by Robert Adams of the Los Angeles basin, , Fraenkel Gallery San Francisco, Mathew Marks Gallery, New York, Lewis Baltz, interviewed by Mark Haworth-Booth in Creative Camera 2, 1987, page 29.

5 Ασφαλτοστρωμένη επιφάνεια στο κεντρικό τμήμα του γηπέδου, Ιανουάριος 2012 Asphalt paved surface at the central part of the playing field, January 2012

6 Νυχτερινή πανοραμική θέα του χώρου προς ανατολάς, Ιανουάριος 2010 Night time panoramic view of the site towards the east, January 2010 Απογευματινή πανοραμική θέα του χώρου προς ανατολάς, Ιανουάριος 2010 Afternoon panoramic view of the site towards the east, January 2010

7 Επίσκεψη για την επίβλεψη της πορείας των εργασιών στο εργοτάξιο, του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, Ιούλιος 2010 A visit by the Foundation s Board of Directors, to oversee the progress of the works at the construction site, July 2010

8 Στιγμιότυπα από τις παρουσιάσεις της μελέτης του Renzo Piano Building Workshop, Ιούλιος 2008 Iανουάριος 2009 Scenes from the presentations of the Renzo Piano Building Workshop design, July 2008 January 2009 Ο αρχιτέκτων Renzo Piano στα γραφεία του Ιδρύματος στην Αθήνα, Ιούλιος 2008 Architect Renzo Piano at the Foundation s offices in Athens, July 2008

9 Προσέλευση κοινού στην πρώτη δημόσια παρουσίαση της μελέτης στο χώρο του μελλοντικού εργοταξίου, 29 Ιουνίου 2011 Crowds arriving for the first public presentation of the design at the future construction site, 29 June 2011

10 Στιγμιότυπα από τη δημόσια παρουσίαση της μελέτης, στις 29 Ιουνίου 2011 Scenes from the presentation of the design to the public, on June 29th 2011

11 Διάτρηση και απομάκρυνση κεντρικού οδοστρώματος, απογευματινή θέα προς βορειοδυτικά, Φεβρουάριος 2012 Perforation and removal of central pavement, afternoon view towards the north-west, February 2012.

12 Κερκίδα παλαιού Ιπποδρόμου και εργασίες κατεδάφισης, 3 Ιουλίου 2008 Old Hippodrome seating and demolition works, 3 July 2008

13 Η πρώτη εκσκαφή στο οικόπεδο στις 07:25 π.μ., 20 Νοεμβρίου 2011 The first excavation at the site at 07:25 am, 20 November 2011

14 Η πρώτη εκσκαφή στο οικόπεδο στις 09:25 π.μ., 20 Νοεμβρίου 2011 The first excavation at the site at 09:25 am, 20 November 2011

15 Αποθέσεις εκσκαφής, διερευνητικές τομές και αρχαιολογικές έρευνες στο νοτιοανατολικό τμήμα του εργοταξίου, Ιανουάριος Ιούλιος 2012 Deposits of excavations, explora - tory sections and archaeological investigations at the southeastern part of the construction site, January July 2012

16 Όψη εργασιών στο χώρο με θέα προς τα δυτικά, Απρίλιος 2012 View of the works at the site towards the west, April 2012

17 Όψη εργασιών στο χώρο με θέα προς τη θάλασσα, Φεβρουάριος 2012 View of the works at the site towards the sea, February 2012

18 Μελλοντική χωροθέτηση Κτιρίων Εθνικής Λυρικής Σκηνής και Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο ΚΠΙΣΝ. Future location of Greek National Opera and National Library of Greece in SNFCC.

19 Ο Γιώργης Γερόλυμπος γεννήθηκε στο Παρίσι το Σπούδασε Φωτογραφία στην Αθήνα και το Παρίσι, και Αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη. Συνέχισε Μεταπτυχιακές σπουδές στο Κολλέγιο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (1998) και απέκτησε το διδακτορικό του στις Τέχνες και το Design από το Πανεπιστήμιο του Derby (2007). Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε πέντε ατομικές εκθέσεις και αρκετές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2008 ολοκλήρωσε ένα φωτογραφικό ταξίδι στις Ηνωμένες Πολιτείες οδηγώντας από τη μία ακτή στην άλλη, υποστηριζόμενος από το Ίδρυμα Fulbright. Έχει δημοσιεύσει φωτογραφίες του σε περισσότερα από 15 βιβλία αρχιτεκτονικής και τέχνης ενώ πρόσφατο έργο του είναι η ενότητα Athens Spread που αποτέλεσε μέρος της επίσημης Ελληνικής συμμετοχής στην 13η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. Δίδαξε Φωτογραφία στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από το 2008 έως το Yiorgis Yerolymbos was born in Paris, France in Studied Photography in Athens and Paris, and Architecture in Thessaloniki. MA in Image and Communication in Goldsmiths College, University of London (1998) and PhD in Art and Design from University of Derby (2007). He has presented five solo exhibitions and participated in numerous group shows in Greece and abroad. In 2008, he completed a two month project in United States driving from coast to coast supported by a Fulbright scholarship. He has provided the photographs for more than 15 books in art and architecture, while his most recent portfolio Athens Spread is part of the official Greek participation in the 13th Biennale di Architettura of Venice. Taught Photography in the School of Architecture, University of Thessaly from 2008 to Σχεδιασμός: Άκης Ιωανννίδης Eπιμέλεια: Ασημίνα Κουτρουμπούση, Λένια Βλαβιανού, Στέλιος Βασιλάκης Επεξεργασία εικόνας: Βίκυ Λεμονή (E. Ακτίδης Photolab) Μετάφραση: Δάφνη Καψάλη Εκτύπωση: Βιβλιοσυνεργατική Design: Akis Ioannides Εditing: Asimina Koutroumpousi, Lenia Vlavianou, Stelios Vasilakis Image Retouching: Vicky Lemoni (E. Actides Photolab) Translation: Daphni Kapsali Printing: Bibliosynergatiki Αρχιτέκτονες έργου: Renzo Piano Building Workshop Συνεργάτης αρχιτέκτονας: Betaplan Project architect: Renzo Piano Building Workshop Local architect: Betaplan