ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ «ΚΑΙΝΟΣΟΜΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΜΟΛΤΜΔΝΩΝ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ «ΚΑΙΝΟΣΟΜΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΜΟΛΤΜΔΝΩΝ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ»"

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «ΚΑΙΝΟΣΟΜΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΜΟΛΤΜΔΝΩΝ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ» «INNOVATIVE METHODS FOR THE DECONTAMINATION OF SOIL WHICH IS POLLUTED WITH OILBY-PRODUCTS» ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ - ΑΔΜ: 2865 ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ - ΑΔΜ: 2838 ΔΠΙΒΛΔΠOΝΣΔ ΚΑΘΗΓΗΣΔ Κόγηα Φσηεηλή Μαξκάλεο Γεκήηξηνο Καβάια, Ινύληνο 2012

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Η ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο απφ βηνκεραληθά θαη αζηηθά απφβιεηα απνηειεί παγθνζκίσο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. Αλάκεζα ζηνπο πην επηθίλδπλνπο ξχπνπο ζπγθαηαιέγνληαη θαη νη πδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδψλ. Πεγέο ξχπαλζεο ηνπ εδάθνπο κε πδξνγνλάλζξαθεο κπνξεί λα είλαη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε αηπρήκαηα θαηά ηε κεηαθνξά ηνπο, δηαξξνέο ιφγσ αζηνρίαο πιηθψλ ζηηο ππφγεηεο ή ππέξγεηεο δεμακελέο απνζήθεπζεο, θηι. Αλαπφθεπθηε ζπλέπεηα ηεο δηαθπγήο ησλ πγξψλ ξχπσλ ζην έδαθνο είλαη ε κεηαθνξά ηνπο πξνο ζηελ αθφξεζηε δψλε ηνπ εδάθνπο κέζσ κηαο ζεηξάο δηεξγαζηψλ (ξνή, δηαιπηνπνίεζε, εμάηκηζε, δηαζπνξά, ξφθεζε, θηι.) θαη ε ξχπαλζε ησλ ππνθείκελσλ ηακηεπηήξσλ ππνγείσλ πδάησλ. Οη πιενλ θιαζζηθέο κέζνδνη απνκαθξπζκέλεο (ex situ) απνξξχπαλζεο εδαθψλ πεξηιακβάλνπλ εθζθαθή θαη κεηαθνξά ηνπ εδάθνπο ζε θαηάιιεινπο ρψξνπο (π.ρ. απνηεθξσηήξεο, βην-ζσξνί, θιπ). Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αλαπηπρζεί έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηερλνινγηψλ επηηφπηαο απνξξχπαλζεο ησλ εδαθψλ (in situ soil remediation) κε ρακειφ θφζηνο θαη ειάρηζην πεξηβαιινληηθφ απνηχπσκα. ABSTRACT Soil contamination by industrial and urban wastes is nowadays one of the most important pollution problems worldwide. The petroleum hydrocarbons are included in the list of toxic pollutants that have contaminated extensive areas all over the world. An inevitable consequence of liquid pollutants release on the ground is their transport by a variety of mechanisms (e.g. gravity flow, dissolution, volatilization, dispersion, sorption, etc) in the unsaturated zone of soil, and subsequent pollution of the underlying aquifers. Conventional methods of ex-situ soil remediation are the soil excavation and its transportation in appropriate places (e.g. incinerator, bio-piles, etc). During the last years, there is a growing interest for the development and application of low-cost and sustainable (low environmental impact) in-situ soil remediation technologies. ii

3 Περιεχόμενα Καηάινγνο εηθφλσλ... v Καηάινγνο ζρεκάησλ... v Καηάινγνο Γξαθεκάησλ... vi Καηάινγνο Πηλάθσλ... vi ΔΙΑΓΩΓΗ... 1 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ: ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ Ση είλαη πεξηβάιινλ Η θαηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο Ο Τπεξπιεζπζκφο Η Δλεξγεηαθή θξίζε... 7 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Γεληθά Οη θπξηφηεξεο αηηίεο ξχπαλζεο ησλ εδαθψλ Ρχπαλζε πδάησλ - Ιδηφηεηεο λεξνχ Ο θχθινο ηνπ λεξνχ Αηηίεο ξχπαλζεο λεξνχ Ρχπαλζε ππφγεησλ πδάησλ Πεγέο ξχπαλζεο ππφγεησλ πδάησλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ Θαιάζζηα ξχπαλζε Δηζαγσγή - Σν Θαιαζζηλφ Νεξφ Πεηξειατθνί Τδξνγνλάλζξαθεο Θαιάζζηα Δπηβάξπλζε απφ Πεηξειαηνεηδή Θαιάζζηα αηπρήκαηα ζηνλ ειιεληθφ ζαιάζζην ρψξν χληνκν ηζηνξηθφ ζαιάζζησλ αηπρεκάησλ απφ πεηξειαηνεηδή Η κφιπλζε ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ Θαιάζζηα ξχπαλζε Αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε απφ ηε δηαξξνή πεηξειαίνπ ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Δηζαγσγή Σν έδαθνο iii

4 4.3. Σα ζπζηαηηθά ηνπ εδάθνπο Αλφξγαλα ζπζηαηηθά εδάθνπο Οξγαληθά ζπζηαηηθά εδάθνπο Σν λεξφ Ο αέξαο Καηάηαμε ησλ εδαθψλ ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν ζρεκαηηζκνχ ηνπο Καηάηαμε ησλ εδαθψλ ζχκθσλα κε ηελ θαηαλνκή κεγέζνπο ησλ θφθθσλ Τθή ηνπ εδάθνπο (αλαινγίεο ησλ ζπζηαηηθψλ) Δδαθηθνί νξίδνληεο Ρχπαλζε εδάθνπο θαη κέηξα πξνζηαζίαο ηνπ Κχξηεο θαηεγνξίεο ξππνγφλσλ νπζηψλ - Τγξνί νξγαληθνί ξχπνη Τδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδψλ Οηθνγέλεηεο θαη νκάδεο πδξνγνλαλαζξάθσλ Παξαγσγή ησλ δηαθφξσλ κηγκάησλ πεηξειαηνεηδψλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΤΓΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ Δηζαγσγή Απνηειεζκαηηθνί ζπληειεζηέο κεηαθνξάο πγξψλ ζε πνξψδε κέζα Πνξψδε πιηθά Η θηλεηηθφηεηα ησλ πγξψλ νξγαληθψλ ξχπσλ ζην έδαθνο ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Δηζαγσγή Καηεγνξηνπνίεζε Φπζηθή εμαζζέλεζε ξχπσλ Γεληθά θξηηήξηα ιήςεο απνθάζεσλ γηα απνξξχπαλζε εδαθψλ θαη ζπληζηψζεο επηινγήο θαηάιιειεο κεζφδνπ απνξξχπαλζεο ΓΙΑΝΟΙΞΗ ΤΓΡΑΤΛΙΚΩΝ ΡΩΓΜΩΝ Γεληθά Γηάλνημε πδξαπιηθψλ ξσγκψλ κε πίεζε πγξνχ Πεξηγξαθή πδξαπιηθψλ ξσγκψλ κε πίεζε πγξνχ Μέζνδνο ζρεκαηηζκνχ νξηδφληησλ πδξαπιηθψλ ξσγκψλ κε πίεζε πγξνχ Έιεγρνο ηεο πνξείαο δεκηνπξγίαο ησλ πδξαπιηθψλ ξσγκψλ Ιζηνξηθή αλάδξνκε ηεο έγρπζεο αηκνχ σο κεζφδνπ απνξξχπαλζεο εδάθνπο Ιζηνξηθή αλάδξνκε ηνπ βηναεξηζκνχ σο κεζφδνπαπνξξχπαλζεο εδάθνπο iv

5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΒΓΟΜΟ: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ...94 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ Καηάινγνο εηθόλσλ Δηθφλα Παλνξακηθή άπνςε ηεο κφιπλζεο 27 Δηθφλα Πιαηθφξκα άληιεζεο ηνπ αηπρήκαηνο ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ 28 Δηθφλα 4.1. (a) Ακκψδεο έδαθνο κε ξσγκέο απνμήξαλζεο θαη, (b) Αξγηιψδεο έδαθνο. 38 Δηθφλα Κπξηφηεξνη εδαθηθνί νξίδνληεο. Αθφξεζηε-θνξεζκέλε δψλε εδάθνπο-πδξνθφξνο 41 νξίδνληαο Καηάινγνο ζρεκάησλ ρήκα 4.1: Πνζνζηηαία απεηθφληζε ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ εδάθνπο 33 ρήκα 4.3: Πξφηππν ηξηγσληθφ δηάγξακκα πθήο ηνπ εδάθνπο ζχκθσλα κε ην Ακεξηθάληθν ζχζηεκα (USDA). Φαίλνληαη ηα νλφκαηα ησλ θαηεγνξηψλ πθήο θαη ηα επηηξεπηά φξηα ηνπ πνζνζηνχ ηεο άκκνπ, ηεο ηιχνο θαη ηεο αξγίινπ γηα θαζεκία. Δπίζεο θαίλνληαη ηξία παξαδείγκαηα εδαθψλ: (Α) ακκψδεο πειφο, (Β) πειφο θαη (Γ) άξγηινο. 40 ρήκα 4.5: ρεκαηηθή απεηθφληζε ηεο αθφξεζηεο θαη θνξεζκέλεο δψλεο ηνπ 43 ππεδάθνπο (Domenico and Schwartz, 1990). ρήκα Κχξηεο νηθνγέλεηεο θαη νκάδεο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ. 51 ρήκα 4.7: πληαθηηθνί ηχπνη ησλ ηεζζάξσλ πξψησλ κειψλ ηεο νκφινγεο ζεηξάο ησλ 53 αιθαλίσλ: (a) κεζάλην, (b) αηζάλην, (c) πξνπάλην θαη (d) n-βνπηάλην ρήκα 4.8: πληαθηηθνί ηχπνη ησλ ηζνκεξψλ ελψζεσλ: (a) n-επηαλίνπ θαη, (b) ηζν- 53 επηαλίνπ ρήκα 4.9: ηεξενρεκηθνί ηχπνη ησλ ηζνκεξψλ ελψζεσλ: (a) cis: 1,2-δηκεζπιθπθινπεληαλίνπ θαη, (b) trans: 54 1,2-δηκεζπι-θπθινπεληαλίνπ. ρήκα 4.10: ηεξενρεκηθνί ηχπνη ησλ ηζνκεξψλ ελψζεσλ: (a) cis-2-επηελίνπ θαη, (b) trans-2-επηελίνπ ρήκα πληαθηηθνί ηχπνη βελδνιίνπ (κνλναξσκαηηθφο πδξνγνλάλζξαθαο), ηνινπνιίνπ (αιθπι-ππνθαηεζηεκέλνο κνλναξσκαηηθφο πδξνγνλάλζξαθαο), v

6 λαθζαιελίνπ (δηαξσκαηηθφο πδξνγνλάλζξαθαο) θαη, αλζξαθελίνπ, ππξελίνπ θαη, θαηλαλζξελίνπ (πνιπαξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο) ρήκα 4.12: ρεκαηηθή απεηθφληζε θιαζκαηηθήο απφζηαμεο πεηξειαίνπ 58 ρήκα 5.1. Αλαπαξάζηαζε ηνπ πνξψδνπο κέζνπ κε έλα δίθηπν δεζκψλ θαη θφκβσλ. 59 ρήκα 5.2. Οη ξχπνη ζηελ αθφξεζηε δψλε ηνπ εδάθνπο κπνξεί λα βξίζθνληαη ζε ηέζζεξηο θπζηθέο θαηαζηάζεηο: σο αέξηα, ξνθεκέλνη ζηε ζηεξεή επηθάλεηα ησλ πφξσλ, δηαιπκέλνη ζην λεξφ ησλ πφξσλ, ή σο ειεχζεξε θάζε (κε αλακίμηκε κε λεξφ) (Huling and Weaver, 1991). ρήκα Καηαλνκή NAPL ζηηο ηέζζεξηο θάζεηο πνπ δπλεηηθά κπνξεί λα ππάξμνπλ ζηελ αθφξεζηε δψλε ηνπ ππεδάθνπο (Di Giulio and Cho, 1990). ρήκα Σαμηλφκεζε κεζφδσλ απνξξχπαλζεο εδάθνπο θαη ππφγεησλ πδάησλ θαη αληηπξνζσπεπηηθέο κέζνδνη απφ ηελ θάζε θαηεγνξία ρήκα Δθηίκεζε θηλδχλνπ 78 ρήκα 6.3. : (α) Σππηθφ ζρήκα πδξαπιηθήο ξσγκήο πνπ πξνθχπηεη απφ κεηξήζεηο 84 πεδίνπ. Σν βέινο δείρλεη ηε θνξά επέθηαζεο ελψ ην ηξίγσλν ηε γσλία θιίζεο, (β) Ιδαληθή κνξθή πδξαπιηθψλ ξσγκψλ. ρήκα 6.4. : ρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε ησλ βαζηθψλ ζηαδίσλ δεκηνπξγίαο 86 πδξαπιηθψλ ξσγκψλ κε πίεζε πγξνχ. Καηάινγνο Γξαθεκάησλ Γξάθεκα 3.1. Γηαξξνή πεηξειαηνεηδψλ ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ 24 Γξάθεκα 3.2. Θαιάζζηα αηπρήκαηα σο πνζνζηφ ηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ 25 Καηάινγνο Πηλάθσλ Πίλαθαο Κπξηφηεξεο αηηίεο ξχπαλζεο ηεο ζάιαζζαο 22 Πίλαθαο Καηεγνξίεο θαηάηαμεο θφθθσλ εδάθνπο φπσο εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα. 39 Πίλαθαο Φπζηθέο θαη ρεκηθέο ηδηφηεηεο επηιεγκέλσλ ελψζεσλ πδξνγνλαζξάθσλ (Nyer, 1993). 64 vi

7 ΔΙΑΓΩΓΗ ΔΙΑΓΩΓΗ Οη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ζπληέιεζαλ θαη ζηελ ξχπαλζε ησλ εδαθψλ ζε κεγάιν πνζνζηφ, κε απνηέιεζκα κεγάιεο εθηάζεηο γεο λα εκθαλίδνπλ κνξθέο ξχπαλζεο, θπξίσο απφ βαξέα κέηαιια. Η απνξξχπαλζε ησλ εδαθψλ κε ηηο ζπκβαηηθέο κεζφδνπο, δελ είλαη απιή δηαδηθαζία, δηφηη νη κέζνδνη απηέο παξνπζηάδνπλ θαη αξθεηά πξνβιήκαηα θαη είλαη δαπαλεξέο φπσο επίζεο θαη επηθίλδπλεο γηα ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. Η ξχπαλζε ηνπ πεηξειαίνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ηα αηπρήκαηα θαη ηηο δηάθνξεο βηνκεραληθέο ιεηηνπξγίεο είλαη έλα απφ ηα ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα πνπ απεηινχλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ ζαιάζζηνπ θαη ρεξζαίνπ πεξηβάιινληνο.η απνξξχπαλζε εδαθψλ θαη ππφγεησλ πδξνθνξέσλ αιιά θαη ε πξνζηαζία ηνπο απφ ηε ξχπαλζε απνηεινχλ αληηθείκελα κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ απφ γεσηερληθή άπνςε. Σα ζέκαηα απνξξχπαλζεο αθνξνχλ ηελ αλάιεςε ελεξγεηψλ γηα ηελ πεξηβαιινληηθή απνθαηάζηαζε εδαθψλ θαη πδξνθνξέσλ πνπ έρνπλ ήδε ξππαλζεί, ελψ ηα ζέκαηα πξνζηαζίαο αθνξνχλ ηε ιήςε κέηξσλ γηα λα απνθεπρζεί ε πεξαηηέξσ επέθηαζε ηεο ξχπαλζεο απφ πεξηνρέο πνπ έρνπλ ξππαλζεί πξνο άιιεο πεξηνρέο. Απηφ είλαη θαη ην ζέκα ηεο εξγαζίαο καο. «ΚΑΙΝΟΣΟΜΔ ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΜΟΛΤΜΔΝΩΝ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ». ηελ πξνζπάζεηα καο λα γίλεη εχθνια θαηαλνεηή ε πηπρηαθή καο εξγαζία ηελ ρσξίζακε ζε 6 θεθάιαηα. Σν πξψην θεθάιαην αλαθεξφκαζηε γεληθά ζην πεξηβάιινλ ελψ ην δεχηεξν είλαη αθηεξσκέλν ζηελ ξχπαλζε ησλ εδαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ. πλερίδνληαο ζην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδνπκε δηάθνξεο πεξηπηψζεηο πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο απφ δηάρπζε πεηξειαίνπ. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαιχνπκε κεζνδηθά ηνπο ηξφπνπο θαη ηελ ζπκπεξηθνξά ηεο εδαθηθήο ξχπαλζεο ελψ ζην πέκπην θεθάιαην αλαιχνπκε ηελ εμάπισζε ησλ νξγαληθψλ ξχπσλ ζην έδαθνο. Σέινο ε εξγαζία καο θιείλεη κε ην έθην θαη πην ζεκαληηθφ θεθάιαην ζην νπνίν αλαθέξνπκε θαη παξνπζηάδνπκε κεζφδνπο, θαηλνηφκνπο κεζφδνπο απνξξχπαλζεο εδαθψλ θαη ππφγεησλ πδάησλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865& ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 1 απφ 102

8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ: ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.1. Ση είλαη πεξηβάιινλ Σν πεξηβάιινλ είλαη ν ρψξνο πνπ πεξηβάιιεη ηνλ άλζξσπν: ηα θπηά, ηα δψα, ηα θαηξηθά θαηλφκελα, ην έδαθνο, ην λεξφ θιπ. Ο άλζξσπνο βξίζθεηαη ζε δηαξθή αιιειεπίδξαζε θαη αιιειεμάξηεζε κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη αληηδξά ζηηο κεηαβνιέο ηνπ πξνζπαζψληαο πάληα λα πξνζαξκνζηεί ζε απηέο.σν ίδην,βέβαηα,θάλνπλ θαη νη ππφινηπνη δσληαλνί νξγαληζκνί πνπ ππάξρνπλ ζηνλ πιαλήηε καο Η θαηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο Η θαηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη ε κεγάιε καο ληξνπή θαζψο ππνζεθεχεη ηε δσή θαη ην κέιινλ ησλ αλζξψπσλ ζηνλ πιαλήηε. Μηα ληξνπή γηα ηελ νπνία βεβαία κεξηθνί είλαη πην ππεχζπλνη απφ άιινπο, αιιά ηειηθά φινη καο θάλνπκε δεκηά,έζησ θαη κηθξή. Η κόιπλζε ηεο αηκόζθαηξαο: Σα εξγνζηάζηα ιεηηνπξγνχλ ζαλ εθαίζηεηα παξαγσγήο ξχπσλ ζε βαζκφ πνπ φρη κνλφ ππνβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο δψλεο καο, αιιά ηελ ζέηνπλ ζε ζνβαξφ θίλδπλν. Σν απηνθίλεην είλαη αδηακθηζβήηεηα έλαο άιινο κεγάινο παξάγνληαο κφιπλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. ρεδφλ φιεο νη πφιεηο, κηθξέο θαη κεγάιεο, βξίζθνληαη πληγκέλεο ζην λέθνο. Σα πξσηεία απηφ ην θαηάληεκα θαίλεηαη λα θαηέρεη ε πφιε ηνπ Μεμηθνχ, νπνχ 25 εθαηνκκχξηα ησλ θαηνίθσλ ηεο δνπλ θαζεκεξηλά κέζα ζην λέθνο. Αλ νιφθιεξνο ν θφζκνο θζάζεη ζην κέζν επίπεδν δηαβίσζεο ησλ πινπζηφηεξσλ ρσξψλ, ηφηε ηα πεξίπνπ 500 εθαηνκκχξηα απηνθίλεηα πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα ζηνλ πιαλήηε καο, ζα θζάζνπλ γχξσ ζηα 3 δηζεθαηνκκχξηα! Η εμαθάληζε πνιιώλ κνξθώλ δσήο: Η απιεζηία ηνπ αλζξψπνπ θηάλεη ζε θαηαζηξνθέο πνπ είλαη κε αλαηξέςηκεο, κε θνξπθαία εθείλε ηεο εμαθάληζεο κνξθψλ δσήο πάλσ ζηνλ πιαλήηε καο. Δθηηκάηαη φηη ν άλζξσπνο εμνληψλεη θαζεκεξηλά γχξσ ζηα 100 είδε δψσλ, πνπιηψλ, ςαξηψλ θαη θπηψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη φινο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 2 απφ 102

9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ απηφο ν παξάδεηζνο ησλ κνξθψλ δσήο ράλεηαη γηα πάληα θαη έηζη ν άλζξσπνο πνηέ δελ ζα έρεη ηελ επθαηξία λα ηα γλσξίζεη, λα ηα κειεηήζεη, λα ηα αγαπήζεη. Καη ην ζπνπδαηφηεξν είλαη δελ ζα σθειεζεί απφ απηά, γηαηί, σο γλσζηφλ, ν άλζξσπνο έρεη σθειεζεί θαη ζπλερίδεηαη λα σθειείηαη ηα κέγηζηα απφ πνιιέο κνξθέο δψσλ θαη θπηψλ ( π.ρ. γηα ηελ παξαζθεπή θαξκάθσλ). Σν θαηλόκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ: Σν θαηλφκελν απηφ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ αηκφζθαηξα. Σν δηνμείδην ηνπ άλζξαθα δηνρεηεχεηαη ζηελ αηκφζθαηξα απφ ηελ θαχζε ζηεξεψλ θαπζίκσλ( δειαδή απφ ηα εξγνζηάζηα, ηα απηνθίλεηα, θιπ ).Σν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ γίλεηαη θάζε κέξα θαη ρεηξφηεξν εμαηηίαο δχν αξλεηηθψλ θαηλφκελσλ πνπ ζπκβαίλνπλ ηαπηφρξνλα. Σν πξψην είλαη φηη νη πνζφηεηεο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα είλαη ηξνκαθηηθά κεγάιεο θαη απμάλνπλ εθζεηηθά κε ην ρξφλν.σν δεχηεξν θαθφ είλαη φηη ηα δάζε καο, πνπ απνξξνθνχλ κέξνο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, θαηαζηξέθνπλ(θαίγνληαη ή εθρεξζψλνληαη) κε κεγάινπο ξπζκνχο, κε απνηέιεζκα ε απνξξφθεζε απηή λα κεηψλεηαη θάζε κέξα θαη πεξηζζφηεξν. Έηζη, θαη ηα δπν απηά καδί, εληείλνπλ αλεζπρεηηθά ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Σξύπα ηνπ όδνληνο: Σν ζηξψκα ηνπ φδνληνο εκπνδίδεη λα θηάζνπλ ζηε Γε νη ζαλαηεθφξεο ππεξηψδεηο αθηηλνβνιίεο ηνπ Ηιίνπ. Η ρξήζε θνηλψλ «ζπξέη» θαηά ην ρηέληζκα ησλ καιιηψλ θαη ε ιεηηνπξγία ςπγείσλ θαη θιηκαηηζηηθψλ είλαη νη θπξίεο πεγέο θαηαζηξνθήο ηνπ ιεπηνχ ζηξψκαηνο ηνπ φδνληνο. Έηζη έρνπλ πξνθιεζεί «ηξχπεο» ζην ζηξψκα ηνπ φδνληνο κέζα απφ ηηο νπνίεο πεξλνχλ αλελφριεηα νη ππεξηψδεηο αθηηλνβνιίεο ηνπ Ηιίνπ. Αλ νη ηξχπεο απηέο κεγαιψζνπλ (θαη φλησο κεγαιψλνπλ)θαη θαηαζηξέθνπλ κεγάιν κέξνο ηνπ ζηξψκαηνο,ηφηε εθηηκάηαη φηη ζα πεζαίλνπλ εθαηνκκχξηα άλζξσπνη θάζε ρξφλν απφ θαξθίλν ηνπ δέξκαηνο. Μόιπλζε από πνιεκηθέο αιιά θαη εηξεληθέο ρξήζεηο ηεο αηνκηθήο ελέξγεηαο: Σν πεξηβάιινλ επηβαξχλεηαη αθφξεηα ζε ξαδηελέξγεηα θαη απφ ηηο δπν. Γηα παξάδεηγκα νη βφκβεο εκπινπηηζκέλνπ νπξαλίνπ πνπ ρξεζηκνπνηεζήθαλ ζηνλ πφιεκν ηνπ θφιπνπ ζην 1990 θαη ζην πφιεκν ηνπ Κφζζνβνπ ην 1999(θαη πνηνο μέξεη πνπ αιινχ), έρνπλ κνιχλεη ηα εδάθε θαη ηα λεξά φρη κνλφ ησλ ρσξψλ νπνχ έγηλαλ νη πφιεκνη, αιιά θαη ησλ γεηηνληθψλ ρσξψλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 3 απφ 102

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ Έρνπλ πξνθαιέζεη πνιινχο ζαλάηνπο θαη παξά πνιιέο αζζέλεηεο, ηδηαηηέξα ζηα κηθξά παηδηά. Η κφιπλζε απηή ζα θξαηήζεη γηα παξά πνιιά ρξνληά. πγθεθξηκέλα, ε κφιπλζε απηή ζα δηαξθέζεη 4,5 εθαηνκκχξηα ρξνληά! Τπνινγίδεηαη φηη γηα λα δηνξζσζεί ην θαθφ πνπ έγηλε ζηα 30 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα, πνζφ πνπ δελ έρνπλ φινη νη ιανί ησλ Βαιθάλησλ καδί. Αιιά θαη ε εηξεληθή ρξήζε ηεο αηνκηθήο ελεξγείαο κνιχλεη ην πεξηβάιινλ, ηδηαηηέξα φηαλ ζπκβεί θάπνην αηχρεκα π.ρ. απφ ην αηχρεκα Chernobyl(Σζέξλνκπηι)ηελ άλνημε ηνπ 1986, εθηηκάηαη φηη γχξσ ζηα 5 εθαηνκκχξηα άηνκα βξεζήθαλ επηθίλδπλα εθηεζεηκέλα ζηε ξαδηελέξγεηα. Παξφκνηα αηπρήκαηα ππήξραλ θαη ζε άιιεο ρψξεο. Πνιιά απφ απηά δελ είδαλ πνηέ ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο γηα επλφεηνπο ινγνχο. Η κόιπλζε ηνπ εδάθνπο: Σν έδαθνο θαη ην ππέδαθνο ηνπ πιαλήηε καο, ηα ηειεπηαία ρξνληά, έρεη αξρίζεη λα αιινηψλεηαη ζε βάζνο κεξηθψλ κέηξσλ απφ ηα ιηπάζκαηα θαη ηα θπηνθάξκαθα θαη άιιεο αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο. Δηδηθφηεξα, ηα ηειεπηαία ρξνληά, ηα δηδαληνθηφλα έρνπλ πνιιαπιαζηαζηεί θαηά 25 θνξέο, ελψ ηα ζπλζεηηθά ιηπάζκαηα θαηά 12 θνξέο. Σα δηδαληνθηφλα θαη ηα ιηπάζκαηα παξαζχξνληαη απφ ηα λεξά ηεο βξνρήο θαη εηζέξρνληαη ζηα ππφγεηα χδαηα, νπνχ πξνθαινχλ καδηθή ξχπαλζε ηεξαζηίσλ εθηάζεσλ. Οη ξχπνη απηνί πέθηνπλ ζηηο ζάιαζζεο, ζηηο ιίκλεο, θαη ζηα πνηακηά απεηιψληαο έηζη ζνβαξά, ζε παγθφζκηα θιίκαθα ηε δσή κέζα ζην λεξφ. πλνιηθά, ζηεξηά θαη ζάιαζζα, κνιχλνληαη αθφξεηα απφ ηε δηαζπνξά πξντφλησλ πνπ είλαη επηθίλδπλα γηα ηελ πγεηά καο, νπφο ηα δηδαληνθηφλα, ην DDT, ηα ξαδηελεξγά, ηα πιαζηηθά πξντφληα θαη αιιά. Οη ρσκαηεξέο θαηαθιχδνπλ ηνλ πιαλήηε θαηά εθαηνληάδεο ρηιηάδεο, δεκηνπξγψληαο κνιχλζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ πνζίκνπ λεξνχ παξαθεηκέλσλ πεξηνρψλ. Η Γε αξρίδεη λα παξνπζηάδεη ζεκεία ζνβαξήο θφπσζεο.σα εδάθε ηεο, ζε πνιιά ζεκεία ηνπ πιαλήηε, είλαη εμαληιεκέλα θαη δελ απνδίδνπλ(φπσο απέδηδαλ παιηφηεξα)ζηηο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο, εμαηηίαο ηεο εληαηηθήο εθκεηάιιεπζεο. Σα ππφγεηα χδαηα ιηγνζηεχνπλ, θαη απηά πνπ καο απέκεηλαλ είλαη κνιπζκέλα απφ ηελ Η αιόγηζηε ρξήζε ηνπ λεξνύ: Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ εληππσζηαθή κείσζε ηνπ λεξνχ πάλσ ζηε Γε. Σν 25%ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γεο δειαδή 1,5 ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 4 απφ 102

11 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ δηζεθαηνκκχξηα άλζξσπνη, δελ έρνπλ πφζηκν λεξφ. Σν 80% ησλ αζζελεηψλ πνπ παξνπζηάδεη ν πιεζπζκφο απηφο νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε λεξνχ. ε παγθφζκηα θιίκαθα ζηα 75% ηνπ λεξνχ ρξεζηκνπνηείηαη γηα γεσξγηθή ρξήζε. Τπάξρεη ζνβαξή έιιεηςε λεξνχ γηα άξδεπζε ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο Γεο (Αξαβηθή ρεξζφλεζνο, Νφηην-αλαηνιηθή Αθξηθή, ζε πεξηνρέο ησλ Ιλδηψλ θαη ηεο Ακεξηθήο θαη αιινχ). Τπνζηεξίδεηαη απφ αξθεηνχο φηη πνιινί πφιεκνη ζην κέιινλ ζα γίλνληαη εμαηηίαο ηεο κεγάιεο έιιεηςεο λεξνχ. Δπηπιένλ, αμίδεη λ αλαθεξζνχκε ζην θπζηθφ λεξφ απφ πεγέο. Σν λεξφ απηφ είλαη θαζαξφ, κε ζηαζεξή δξνζεξή ζεξκνθξαζία. Υηιηάδεο ρξνληά, ίζσο θαη εθαηνκκχξηα ρξνληά, ε θχζε κε πνιχ ππνκνλή έθηηαμε ακέηξεηεο ηέηνηεο θπζηθέο πεγέο λεξνχ γηα λα μεδηςνχλ ηα δψα θαη νη άλζξσπνη,πίλνληαο λεξφ ηφζν πγηεηλφ,πνπ φκνηφ ηνπ δελ κπνξεί λα θηηάμεη ν άλζξσπνο. Αθφκα θαη ζήκεξα πίλνπκε εκθηαισκέλν λεξφ απφ θπζηθέο πεγέο. Όκσο, δπζηπρψο απηέο νη αλππνιφγηζηεο αμίαο θπζηθέο πεγέο ζηεξεχνπλ, αθφκα θαη εμαθαλίδνληαη ηειείσο θάζε ρξφλν θαη πεξηζζφηεξν, εμαηηίαο ηεο αιφγηζηεο παξέκβαζεο ηνπ αλζξψπνπ ζην πεξηβάιινλ. Η όμηλε βξνρή: Η βξνρή απηή πεξηέρεη ηζρπξά νμέα, απφ φπνπ παίξλεη θαη ην φλνκά ηεο. Σα νμέα απηά(θπξίσο ζείν θαη άδσην) βξίζθνληαη ζηελ αηκφζθαηξα ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαη πξνέξρνληαη απφ ηελ θαχζε άλζξαθα θαη πεηξειαίνπ.όηαλ πέθηεη κνιπζκέλε βξνρή, λεθξψλνληαη ιίκλεο θαη πνηάκηα, ελψ θαηαζηξέθνληαη ηεξάζηηεο εθηάζεηο δαζψλ. Σν θαηλφκελν ηεο φμηλεο βξνρήο είλαη έληνλν ζηηο ρψξεο ηεο Βφξεηαο Δπξψπεο θαη Ακεξηθήο. Απηφ ήηαλ βέβαηα αλακελφκελν, γηαηί ζηηο ρψξεο απηέο ε αηκφζθαηξα είλαη κνιπζκέλε πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιν κέξνο ηεο Γεο. Η κόιπλζε ζηηο ζάιαζζεο: Η ζπλνιηθή εηθφλα ηνπ πιαλήηε καο είλαη φηη παληνχ αζθπθηηά. ηηο ζάιαζζεο, ζηηο ιίκλεο, ζηα πνηάκηα, ζηε ζηεξηά, ζηελ αηκφζθαηξα. Δηδηθά νη ζάιαζζεο θαη νη ιίκλεο έρνπλ θαηαληήζεη ηα «βνιηθά» δνρεία απνξξηκκάησλ ηεο αλζξσπφηεηαο. Ο θαηάινγνο ησλ ζθνππηδηψλ θαη ησλ ηνμηθψλ απνβιήησλ πνπ πέθηνπλ ζηηο ζάιαζζεο θαη ζηηο ιίκλεο είλαη ηεξάζηηνο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 5 απφ 102

12 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.3. Ο Τπεξπιεζπζκόο Η πιεζπζκηαθή έθξεμε είλαη ίζσο ν κεγαιχηεξνο θίλδπλνο πνπ απεηιεί ηνλ πιαλήηε καο. Σν «απμάλεζηε θαη πιεζχλεζζε»,θαίλεηαη φηη δελ ήηαλ θαη ηφζν θαθή ηδέα γηα ηελ επνρή πνπ ειέρζε, γηαηί ηελ επνρή ηνπ Υξηζηνχ ν πιεζπζκφο ηεο Γεο ήηαλ γχξσ ζηα 100 εθαηνκκχξηα. ηα 1000 κ.υ. ν πιεζπζκφο έγηλε 200 εθαηνκκχξηα.υξεηάζηεθαλ δειαδή 1000 ρξφληα γηα λα δηπιαζηαζηεί ν πιεζπζκφο ηεο Γεο.Σν 1500 κ.υ. ν πιεζπζκφο έθηαζε ηα 400 εθαηνκκχξηα. Δδψ ν ρξφλνο δηπιαζηαζκνχ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γεο έπεζε ζην κηζφ, αθνχ ρξεηάζηεθαλ κφλν 500 ρξφληα γηα λα δηπιαζηαζηεί, δειαδή λα πάεη απφ 200 ζηα 400 εθαηνκκχξηα. Απφ ην 1500 κ.υ. κέρξη ζήκεξα, δειαδή ζε έλα δηάζηεκα 500 εηψλ, ν πιεζπζκφο απφ 400 εθαηνκκχξηα έθηαζε ηα 6 δηζεθαηνκκχξηα. Γειαδή, κέζα ζε 500 ρξφληα γίλακε φρη δηπιάζηνη ή ηξηπιάζηνη, αιιά δεθαπεληαπιάζηνη. Αλακέλεηαη φηη ζε50 ρξφληα απφ ζήκεξα ν πιεζπζκφο ηεο Γεο ζα θηάζεη ηα 10 δηζεθαηνκκχξηα, ζε 100 ρξφληα ηα 16 δηζεθαηνκκχξηα, ζε 500 ρξφληα ηνπιάρηζηνλ ηα 100 δηζεθαηνκκχξηα (κεξηθνί εθηηκνχλ φηη ζα θηάζεη ηα 200, ίζσο θαη ηα 300 δηζεθαηνκκχξηα). Με ηέηνηνπο ξπζκνχο αχμεζεο, δελ ζα ππάξρεη αξθεηή ηξνθή γηα φινπο καο. Θα δνχκε ζε πφιεηο ησλ 100 εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ κε ηεξάζηηα πξνβιήκαηα απνρέηεπζεο. Θα δεκηνπξγεζνχλ κεγάιεο κεηαθηλήζεηο ιαψλ απφ ρψξεο πνπ έρνπλ κεγάιν πιεζπζκφ θαη είλαη πνιχ θησρέο, ζε ρψξεο πην αξαηνθαηνηθεκέλεο θαη πην πινχζηεο. Απηφ ην δηαπηζηψλνπκε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε ρψξα καο,νπνχ έρνπλ έξζεη απφ 1 έσο 2 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη απφ άιιεο ρψξεο, πνιινί δε απφ απηνχο αθφκα θαη απφ ην καθξηλφ Παθηζηάλ. ε 10 ή 20 ή 30 ρξφληα ε Διιάδα κπνξεί λα έρεη πεξηζζφηεξνπο μέλνπο, παξά ληφπηνπο. Η πξννπηηθή απηή θαίλεηαη ζήκεξα πνιχ πηζαλή εμαηηίαο ησλ γεγνλφησλ ζην Αθγαληζηάλ, φπνπ εθαηνκκχξηα Ιζιακηζηψλ κεηαηξέπνληαη ζε πξφζθπγεο αλαδεηψληαο θαηαθχγην ζε άιιεο ρψξεο,κεηαμχ άιισλ θαη ζηε δηθή καο. Αλ ζπκβεί απηφ, ηφηε ζα δεκηνπξγεζνχλ ηεξάζηηα θνηλσληθά θαη άιια πξνβιήκαηα θαη φρη κφλν. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 6 απφ 102

13 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ : ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ Η έθξεμε ηεο ηερλνινγίαο καδί κε ηελ πιεζπζκηαθή έθξεμε παξακέλνπλ ηα δχν κεγάια θαη επηθίλδπλα θαηλφκελα ησλ ηειεπηαίσλ 100 εηψλ Η Δλεξγεηαθή θξίζε Η ελεξγεηαθή θξίζε έρεη ζρέζε κε ηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα ηεο Γεο, θαη θπξίσο κε ην πεηξέιαην, ην θάξβνπλν θαη ην θπζηθφ αέξην, πνπ ηφζα εθαηνκκχξηα ρξφληα έθξπβε ε Γε καο θάησ απφ ηνλ θινηφ ηεο. Υσξίο ζχλεζε, νη άζσηνη πηνί, βαιζήθακε λα ξνθαλίζνπκε ηα απνζέκαηα απηά κέζα ζε ιίγα ρξφληα. Σν πεηξέιαην ζα εμαληιεζεί απφ 50 έσο 80 ρξφληα. Σν θάξβνπλν θαη ην θπζηθφ αέξην ζα καο ηειεηψζνπλ απφ 150 έσο 200 ρξφληα. Καηαβξνρζίδνπκε ηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα ηνπ πιαλήηε ππνλνκεχνληαο ην κάιινλ ησλ επφκελσλ γεληψλ. Μεηά ηη ζα γίλεη; Πψο ζα θηλνχληαη ηα απηνθίλεηα, ηα ηξέλα, ηα πινία, ηα αεξνπιάλα; Πψο ζα ζεξκαίλνληαη ηα ζπίηηα; Πψο ζα ιεηηνπξγνχλ ηα ζπζηήκαηα κεηαθνξψλ, επηθνηλσληψλ θαη πιεξνθνξηθήο; Δδψ λα ζεκεηψζνπκε φηη νη πινχζηεο ρψξεο (δειαδή ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γεο) θαηαλαιψλεη ην 60% ησλ ελεξγεηαθψλ απνζεκάησλ ηνπ πιαλήηε καο. Οη ππφινηπεο ρψξεο (δειαδή ην 80% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γεο) θαηαλαιψλνπλ κφλν ην 40% ησλ ελεξγεηαθψλ απνζεκάησλ ηεο Γεο. Πνηέ ζηελ ηζηνξία ηνπ ν άλζξσπνο δελ θαηαλάισζε ηφζε πνιιή ελέξγεηα. Δηδηθά γηα ηελ ζεκεξηλή ειεθηξηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζηνλ πιαλήηε καο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 7 απφ 102

14 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ 2.1. Γεληθά Η επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο κε νπζίεο ή ελέξγεηεο πξνεξρφκελεο απφ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ δηαηάξαμε ηεο ηζνξξνπίαο ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ. Γηα ηελ αιινίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο ν φξνο ξχπαλζε είλαη νξζφηεξνο απφ ηνλ φξν κφιπλζε πνπ επηθξάηεζε θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλφηεξα, θαζψο ε κφιπλζε ζηελ θπξηνιεμία αλαθέξεηαη ζε επηδξάζεηο κηθξννξγαληζκψλ. Η κφιπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη πξντφλ ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο θαη ηεο αζηπθηιίαο. Πξηλ απφ ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε νη θνηλσλίεο ήηαλ θπξίσο αγξνηηθέο. Οη επηδξάζεηο ηνπ αλζξψπνπ ζηα νηθνζπζηήκαηα (μχιεπζε, ππξθαγηέο, ξίςε απνξξηκκάησλ θ.ά.) ήηαλ ηέηνηεο πνπ επέηξεπαλ ζηα νηθνζπζηήκαηα λα ηηο αθνκνηψλνπλ θαη λα δηαηεξνχλ ηηο ηζνξξνπίεο ηνπο. Η αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο θαη ε αζηπθηιία είρε σο απνηέιεζκα λα παξάγνληαη νπζίεο, νη νπνίεο, φηαλ θαηαιήγνπλ ζηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα, απηά δελ κπνξνχλ λα ηηο ελζσκαηψζνπλ θαη λα ηηο αθνκνηψζνπλ κε απνηέιεζκα ηελ αλαηξνπή ηεο ηζνξξνπίαο ηνπο. Απηέο νη νπζίεο ιέγνληαη ξππαληέο. Οη ξππαληέο δηαθξίλνληαη : ε απηνύο πνπ ξππαίλνπλ ιόγσ ηεο πνζόηεηάο ηνπο, δειαδή ππάξρνπλ κέζα ζηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα ή αλαγλσξίδνληαη από απηά θαη αθνκνηώλνληαη ζε θαλνληθέο πνζόηεηεο, όκσο ζε κεγαιύηεξεο πξνθαινύλ δηαηαξαρέο. Σέηνηεο είλαη ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, ηα νξγαληθά απόβιεηα θ.α. ε απηνύο πνπ δελ ππάξρνπλ ή δελ αλαγλσξίδνληαη από ηα νηθνζπζηήκαηα θαη ξππαίλνπλ ιόγσ ηεο ρεκηθήο ηνπο ζύζηαζεο. Σέηνηα είλαη ηα πξντόληα θπξίσο ηεο ρεκηθήο βηνκεραλίαο (βαξέα κέηαιια, πιαζηηθά, απνξξππαληηθά θ.ά.). Η ξχπαλζε δηαθξίλεηαη ζε ηξεηο βαζηθέο κνξθέο, ηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, ηελ ξχπαλζε ησλ πδάησλ θαη ησλ ζαιαζζψλ θαη ηελ ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο. Ωζηφζν ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 8 απφ 102

15 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ε κεηαθνξά ησλ ξχπσλ αλάκεζα ζηνλ αέξα, ην λεξφ θαη ην έδαθνο είλαη ζχλεζεο θαηλφκελν. Γηα παξάδεηγκα ε εθπνκπή δηνμεηδίνπ ηνπ ζείνπ, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ θαχζε πξντφλησλ πεηξειαίνπ θαη άλζξαθα, ζηνλ αέξα έρεη επηδξάζεηο ζην έδαθνο θαη ζην λεξφ (φμηλε βξνρή). Ο αέξαο ξππαίλεηαη θπξίσο απφ ηα θαπζαέξηα ησλ απηνθηλήησλ, ησλ εξγνζηαζίσλ θαη ησλ νηθηαθψλ ζεξκάλζεσλ, ηα αησξνχκελα ζσκαηίδηα θαη ηε ζθφλε. Σν λεξφ ξππαίλεηαη θπξίσο απφ ηα ιχκαηα ησλ εξγνζηαζίσλ, ηα νηθηαθά ιχκαηα, ηηο πεηξειαηνθειίδεο, ηα ιηπάζκαηα θαη ηα εληνκνθηφλα πνπ θαηαιήγνπλ εθεί απφ ηηο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο. Σν έδαθνο ξππαίλεηαη απφ ηα ζηεξεά απνξξίκκαηα, ηα ζηεξεά απφβιεηα ησλ βηνκεραληψλ θαη εξγνζηαζίσλ, ηα εληνκνθηφλα θ.ά. Ιδηαίηεξεο κνξθέο ξχπαλζεο είλαη ε ερνξχπαλζε, ε επίδξαζε αθηηλνβνιηψλ θαη ξαδηελέξγεηαο, ε ηξχπα ηνπ φδνληνο απφ ηνπο ρισξνθζνξάλζξαθεο (CFC), ε θσηνρεκηθή αριή (λέθνο), ε φμηλε βξνρή θ.ά. Πνιιά αθξαία θαηλφκελα πνπ παξαηεξνχληαη ζην θιίκα ηεο Γεο (αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα), ε εμαθάληζε πνιιψλ εηδψλ νξγαληζκψλ, ε ππεξαχμεζε θάπνησλ άιισλ θαηά επνρέο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο απνδίδνληαη ζε παξάγνληεο ξχπαλζεο ή αιινίσζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Σα πνζνζηά κφιπλζεο είλαη δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηνχλ κε αθξίβεηα, ηδηαίηεξα ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Σν πην ηεθκεξησκέλν πνζνζηφ είλαη ε παγθφζκηα αχμεζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα κε ξπζκφ 0,5% ην ρξφλν πνπ πξνθαιεί ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Γεληθά ππάξρεη κηα ηάζε κείσζεο ηνπ επηπέδνπ ησλ ξχπσλ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζε αληίζεζε κε ηηο αλαπηπζζφκελεο, πνπ βξίζθνληαη ζε ξαγδαία εθβηνκεράληζε. ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ππάξρνπλ κέηξα πεξηβαιινληνινγηθήο πξνζηαζίαο θαη αλάπηπμεο λέσλ ηερλνινγηψλ παξαγσγήο νπζηψλ ιηγφηεξν επηβιαβψλ γηα ην πεξηβάιινλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 9 απφ 102

16 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ 2.2. Οη θπξηόηεξεο αηηίεο ξύπαλζεο ησλ εδαθώλ Σν έδαθνο, καδί κε ηα πδάηηλα ζπζηήκαηα, είλαη ν θπξηφηεξνο απνδέθηεο ηεο αλζξσπνγελνχο ξχπαλζεο. Οη βηνκεραληθέο, βηνηερληθέο θαη εκπνξηθέοδξαζηεξηφηεηεο ξππαίλνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ην έδαθνο. Σα πγξά θαη ζηεξεά απφβιεηα αξρηθά ελαπνηίζεληαη θαη επεμεξγάδνληαη ζε ρεξζαίεο εγθαηαζηάζεηο. Γεσξγηθά θαη θηελνηξνθηθά απφβιεηα, ιηπάζκαηα θαη θπηνθάξκαθα ξππαίλνπλ θαιιηεξγεκέλεο εθηάζεηο. Αηπρήκαηα θαη δηαξξνέο πεηξειαίνπ, απφβιεηα νξπρείσλ θαη ιαηνκείσλ είλαη κεξηθέο άιιεο αηηίεο ξχπαλζεο εδαθψλ. Σν έδαθνο γίλεηαη απνδέθηεο θαη ησλ αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ πνπ θαηαθξεκλίδνληαη κε αξγνχο ξπζκνχο αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο θαη ηε γεσκνξθνινγία ησλ πεξηνρψλ. νξγαληθψλ θαη αλφξγαλσλ ξχπσλ ζην λεξφ, απνξξνθνχληαη απφ ην έδαθνο θαη κεηαθέξνληαη ζηα δηάθνξα εδαθηθά πεξηβαιινληηθά δηακεξίζκαηα κε ηε βξνρή θαη ζηα ππφγεηα λεξά. Οη ζπληειεζηέο θαηαλνκήο ξχπσλ κεηαμχ εδαθψλ θαη λεξνχ, εδάθνπο θαη αηκφζθαηξαο, εδάθνπο θαη νξγαληθψλ ζπζηαηηθψλ, παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηνλ ηειηθφ δηαζθνξπηζκφ, κεηαθνξά, επαλεμάηκηζε θαη ζπζζψξεπζε ξχπσλ ζηα εδάθε. Οη ζπληειεζηέο θαηαλνκήο πξνθαζνξίδνπλ θαη ηελ ηνμηθφηεηα ξχπσλ ζηα θπηά θαη ηα ρεξζαία δψα, ηε δηάζπαζε απφ θπζηθέο δηεξγαζίεο κέζα ζην έδαθνο θαη ηελ βηναπνηθνδφκηζε ηνπο κέζσ ησλ εδαθηθψλ κηθξννξγαληζκψλ. Απηά είλαη ηα βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο πεξηβαιινληηθήο ηνμηθνινγίαο ζε ζρέζε κε ηνπο ηνμηθνχο θαη επηθίλδπλνπο ρεκηθνχο ξχπνπο ζηα εδάθε. Μειέηεο γηα ηηο ζπγθεληξψζεηο ηνπο θαη ηνπο κεραληζκνχο ηνμηθφηεηαο ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ θηλδχλνπ γηα ην πεξηβάιινλ ησλ δσληαλψλ νξγαληζκψλ θαη ηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ. Οξηζκέλεο απφ ηηο βαζηθέο αηηίεο ξχπαλζεο ησλ εδαθψλ είλαη: ηα ιηπάζκαηα θαη θπηνθάξκαθα ησλ γεσξγηθώλ εθκεηαιιεύζεσλ ηα πγξά θαη ζηεξεά απόβιεηα ησλ θηελνηξνθηθώλ εθκεηαιιεύζεσλ ηα πγξά θαη ζηεξεά απόβιεηα ησλ ρεκηθώλ βηνκεραληώλ ηα αζηηθά θαη λνζνθνκεηαθά απόβιεηα πνπ δηαηίζεληαη ζε ρώξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο θαη απνηέθξσζεο ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 10 απφ 102

17 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ε ξύπαλζε από ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ πεηξειαίνπ, ιηπαληηθώλ πιώλ θαη ειαζηηθώλ ηξνρνθόξσλ ε ξύπαλζε από απόβιεηα κεηαιιεπηηθώλ θαη ιαηνκηθώλ επηρεηξήζεσλ ε ξύπαλζε από βαξέα κέηαιια πνπ πξνέξρνληαη από ρεκηθέο βηνκεραλίεο, θαύζε ζηεξεώλ θαη πγξώλ νξπθηώλ θαπζίκσλ θαη άιιεο δηεξγαζίεο εκπινπηηζκνύ ή θαζαξηζκνύ κεηαιιεπκάησλ. Σν έδαθνο δέρεηαη φιεο απηέο ηηο ηνμηθέο θαη επηθίλδπλεο ρεκηθέο νπζίεο θαη παξαζθεπάζκαηα ή απφβιεηα, ηα νπνία αλάινγα κε ηε γεσκνξθνινγία ηνπ εδάθνπο θαη άιιεο εμσγελείο ζπλζήθεο ξππαίλνπλ ηνπηθά ην έδαθνο ή δηαζθνξπίδνληαη ζε άιια πεξηβαιινληηθά δηακεξίζκαηα (π.ρ. ππφγεηα λεξά) ή εθπιχλνληαη ζηα δηάθνξα πδάηηλα ζπζηήκαηα. ηελ πεξίπησζε ησλ ιηπαζκάησλ (ληηξηθφ θαη ζεηηθφ ακκψλην, νπξία, θσζθνξηθά άιαηα, άιαηα θαιίνπ) ην έδαθνο εκπινπηίδεηαη κε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά γηα ηα θπηά, αιιά δελ πξνζζέηνπλ ηίπνηα ζηελ πεξίπησζε ησλ ρνπκηθψλ θαη ησλ απαξαίηεησλ εδαθηθψλ ηρλνζηνηρείσλ. Σν απνηέιεζκα είλαη ε κείσζε ηεο νξγαληθήο χιεο, ε πνξψδεο πθή ηνπ εδάθνπο αιινηψλεηαη θαη ε ζπγθξάηεζε ηνπ λεξνχ ζην έδαθνο κεηψλεηαη. Με ηε κείσζε ηνπ λεξνχ απμάλεηαη ε απψιεηα ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ θαη κεηψλεηαη ε γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο. Η πξνζπάζεηα ησλ γεσξγψλ λα απμήζνπλ ηελ απφδνζε (ρσξίο ηε ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο) νδεγεί ζηελ αχμεζε ηεο ηνμηθφηεηα ησλ ληηξηθψλ θαη άιισλ ιηπαζκάησλ ζην έδαθνο θαη ζηα λεξά. Παξφκνηα πξνβιήκαηα ξχπαλζεο δεκηνπξγνχλ νξηζκέλα απφ ηα θπηνθάξκαθα θαη νη κεηαβνιίηεο ηνπο ζην έδαθνο. Η ζπζζψξεπζε ησλ ππνιεηκκάησλ θπηνθαξκάθσλ ζε γεσξγηθέο εθηάζεηο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πξφθιεζε ηνμηθψλ θαηλνκέλσλ ζηνπο ρεξζαίνπο νξγαληζκνχο, ζηνπο γαηνζθψιεθεο, ηνπο λεκαηψδεηο θαη ηνπο κηθξννξγαληζκνχο, νη νπνίνη κε ην ρξφλν ππνβαζκίδνπλ ηελ πθή θαη ηελ πνηφηεηα ησλ εδαθψλ. Ιδηαίηεξα πξνβιήκαηα πξνθαινχλ ηα θπηνθάξκαθα πνπ βηναπνηθνδνκνχληαη κε αξγνχο ξπζκνχο (κε βηνδηαζπάζηκα) ή θαηά ηε δηάζπαζή ηνπο παξάγνπλ ηνμηθνχο κεηαβνιίηεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 11 απφ 102

18 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Σα βαξέα κέηαιια είλαη επίζεο έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο ξχπαλζεο ησλ εδαθψλ. Αλ θαη νη ρακειέο ζπγθεληξψζεηο κεηάιισλ κπνξνχλ λα γίλνπλ απνδεθηέοαπφ νξηζκέλα θπηά ρσξίο λα πξνθαινχλ ηνμηθέο βιάβεο, νη πςειέο ζπγθεληξψζεηο έρνπλ αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηελ ελδπκηθή ιεηηνπξγία ζε ρεξζαία δψα θαη ηνπο γαηνζθψιεθεο, λεκαηψδεηο θαη κηθξννξγαληζκνχο ησλ εδαθψλ. Οη γαηνζθψιεθεο απνηεινχλ ηδαληθά πεηξακαηφδσα θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πεηξάκαηα πεξηβαιινληηθήο ηνμηθνινγίαο θαη νηθνηνμηθνινγίαο σο επαίζζεηνη βηνδείθηεο γηα βαξέα κέηαιια, θπηνθάξκαθα θαη άιινπο ηνμηθνχο ξχπνπο. Γηα ηηο ηνμηθνινγηθέο απηέο δνθηκαζίεο έρνπλ δεκηνπξγεζεί εηδηθά πξσηφθνιια πεηξακαηηθψλ ηερληθψλ. Σα ηνμηθά απφβιεηα απφ βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο, ιφγσ ησλ ηνμηθψλ θαη επηθίλδπλσλ νπζηψλ πνπ πεξηέρνπλ (αινγνλνκέλεο νπζίεο, πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο, ηνμηθνί δηαιχηεο, βαξέα κέηαιια, θιπ) πξνθαινχλ δηάθνξα πξνβιήκαηα ξχπαλζεο ζην έδαθνο θαη ζηα βηνινγηθά ζπζηήκαηα. Σα πγξά απφβιεηα παξνπζηάδνπλ πςειφ βαζκφ κεηαιινμπγφλνπ δξάζεο. Παξφκνηα γνλνηνμηθή δξάζε παξνπζηάδνπλ θαη νη ζηάρηεο ησλ απνβιήησλ πνπ έρνπλ θαηεξγαζζεί κε ππξνιπηηθή θαχζε ζε απνηεθξσηήξεο. Σα απφβιεηα θαη ε δηαρείξηζε ηνπο απνηειεί κεγάιν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ζε πνιιέο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, ηδηαίηεξα γηα ηελ πνηφηεηα ησλ εδαθψλ θαη ηηο ηνμηθέο δξάζεηο ζε δσληαλνχο νξγαληζκνχο. εκαληηθφ πξφβιεκα ξχπαλζεο εδαθψλ απνηεινχλ ην πεηξέιαην ηα πξντφληα δηχιηζεο, ηα ιηπαληηθά θαη νη δηάθνξνη δηαιχηεο πνπ είλαη πξντφληα ηεο ρεκηθήο βηνκεραλίαο πεηξειαίνπ. Η ξχπαλζε απφ πεηξέιαην θαη ηα πξντφληα ηνπ πξνθχπηεη θαηά ηηο ρεξζαίεο κεηαθνξέο, ηηο δηαξξνέο απφ εξγνζηάζηα, ηηο βηνηερλίεο θαη ηηο απνζήθεο ηνπο, ηηο παιαηέο εγθαηαζηάζεηο δηπιηζηεξίσλ, ηα πξαηήξηα πγξψλ θαπζίκσλ θαη ηα δηάθνξα αηπρήκαηα ζε εγθαηαζηάζεηο άληιεζεο πεηξειαίνπ. Η ηνμηθφηεηα ηνπ πεηξειαίνπ ιφγσ ηεο χπαξμεο αδηάιπησλ πδξνγνλαλζξάθσλ, πνιπθπθιηθψλ αξσκαηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ (ΠΑΤ) θαη πηεηηθψλ αξσκαηηθψλ ελψζεσλ θαζηζηά ηε ξχπαλζε επηθίλδπλε γηα ηνπο ρεξζαίνπο νξγαληζκνχο, ηε ρισξίδα θαη ηνπο κηθξννξγαληζκνχο ηνπ εδάθνπο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 12 απφ 102

19 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ε πνιιέο ρψξεο ππάξρνπλ απζηεξέο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο εγθαηαζηάζεηο δηχιηζεο πεηξειαίνπ θαη πξνγξάκκαηα θαζαξηζκνχ εδαθψλ πνπ έρνπλ ξππαλζεί απφ παιαηέο εγθαηαζηάζεηο. Σα ζνβαξά πξνβιήκαηα πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο θαη νηεπηπηψζεηο ζε επαίζζεηα νηθνζπζηήκαηα πνπ πξνθαιεί ην πεηξέιαην απνηεινχλ ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο ηνμηθνινγίαο θαη ζηνλ ηνκέα απηφ έρνπλ δηεμαρζεί πνιιέο έξεπλεο. Λφγσ ησλ πξνβιεκάησλ ξχπαλζεο, ν θαζαξηζκφο ησλ ξππαζκέλσλ εδαθψλ απφ πεηξέιαην κε δηάθνξεο ηερληθέο έρνπλ απνηειέζεη εηδηθφ θιάδν ηεο πεξηβαιινληηθήο επηζηήκεο θαη δηαρείξηζεο απνβιήησλ Ρύπαλζε πδάησλ Ιδηόηεηεο λεξνύ Σν λεξφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν γηα ηε δσή, είλαη έλαο απφ ηνπο θπξηφηεξνπο παξάγνληεο απνζάζξσζεο πεηξσκάησλ θαη ζρεκαηηζκνχ ηδεκάησλ. Βξάδεη ζηνπο 100 ν C θαη πήδεη ζηνπο 0 ν Cεθφζνλ είλαη ρεκηθψο θαζαξφ. ηε θχζε βξίζθεηαη ζε ηξεηο κνξθέο, πγξή,ζηεξεά, θαη αέξηα, ελψ ζηελ πγξή θάζε ην λεξφ έρεη κεγάιν ημψδεο. Οη νξγαληζκνί πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζζνχλ ζην απμεκέλν ημψδεο έρνπλ φινη αηξαθηνεηδέο ζρήκα θαη κπνξνχλ θαη θηλνχληαη εχθνια κέζα ζην λεξφ, θαη θπζηθά δελ ρξεηάδνληαη φξγαλα ζηήξημεο φπσο ηα ρεξζαία δψα. Η ππθλφηεηα ηνπ λεξνχ κεηαβάιιεηαη κε ηε ζεξκνθξαζία θαη ε κεγαιχηεξε ππθλφηεηα είλαη ζηε ζεξκνθξαζία ησλ 3,94 ν C. Απηφ έρεη κεγάιε ζεκαζία, δειαδή φηη ν ίδηνο φγθνο λεξνχ έρεη ην κεγαιχηεξν βάξνο ζηνπο ν Cγηαηί έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα επηπιένπλ νη πάγνη πάλσ ζην λεξφ θαη έηζη κπνξνχλ θαη ιηψλνπλ. Δπίζεο νη ρεκηθέο ηδηφηεηεο θαη ηδηαίηεξα νη δηαιπηηθέο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα ην νηθνζχζηεκα. Σν λεξφ έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δηαιχεη κεγάιε πνηθηιία νπζηψλ. Πνιιά ρεκηθά ζηνηρεία θαη ρεκηθέο ελψζεηο δηαιχνληαη ζην λεξφ θαη νξηζκέλεο απφ απηέο κεηαθέξνληαη κε ηελ επίγεηα θαη ππφγεηα θίλεζε ηνπ λεξνχ ζε δηάθνξα ζεκεία ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο. Με παξφκνην ηξφπν νη ζξεπηηθέο νπζίεο δηαιπκέλεο κέζα ζην λεξφ δηέξρνληαη ηηο ξίδεο θαη δηαρένληαη ζε νιφθιεξν ηνλ ηζηφ ηνπ θπηνχ. Γπζηπρψο φκσο κε ηε δηάιπζε απηή κεηαθέξνληαη θαη βιαβεξέο νπζίεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 13 απφ 102

20 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Ο θύθινο ηνπ λεξνύ Σν λεξφ αθνινπζεί έλαλ νξηζκέλν θχθιν ζηε θχζε, εηζξέεη κε ηα θαηαθξεκλίζκαηα ζην έδαθνο θαη απφ εθεί έλα κέξνο εμαηκίδεηαη, έλα ρξεζηκνπνηείηε απφ ηα θπηά, έλα ηκήκα ζπγθξαηείηαη σο πγξαζία ζην έδαθνο. Μέξνο απφ ην λεξφ ησλ θαηαθξεκληζκάησλ ξέεη επηθαλεηαθά ρσξίο λα εηζρσξήζεη ζην έδαθνο κε θαηεχζπλζε πξνο ηε ζάιαζζα. Σα λεξά πνπ δηεζνχληαη ζην έδαθνο είηε εκπινπηίδνπλ ηα ππφγεηα ζηξψκαηα είηε μαλαβγαίλνπλ ζηελ επηθάλεηα κε ηε κνξθή πεγψλ θαη ηξνθνδνηνχλ κε λεξφ ηα ξέκαηα. Κάζε νπζία πνπ εκπνδίδεη ηελ θαλνληθή ρξήζε ηνπ χδαηνο ζεσξείηαη φηη ην ξππαίλεη. Δδψ παξαηεξνχληαη αληηθάζεηο δηφηη κηα νπζία πνπ ην εκπνδίδεη απφ κηα ρξήζε κπνξεί λα είλαη απαξαίηεηε απφ κηα άιιε ρξήζε. αλ παξάδεηγκα αλαθέξεηαη ην ρισξηνχρν λάηξην. Σν λεξφ ππάξρεη παληνχ γχξσ καο ζηε ζάιαζζα,ζηελ αηκφζθαηξα ππφ κνξθή πδξαηκψλ ζην έδαθνο ζηηο ιίκλεο ζηα πνηάκηα Αηηίεο ξύπαλζεο λεξνύ Δπηξνθηζκόο: Ο επηξνθηζκφο παξνπζηάδεηαη ζε ιίκλεο ή ζε θιεηζηνχο αβαζείο θφιπνπο θάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο. Σν απνηέιεζκα είλαη λα κεηαβάιιεηαη ε παλίδα θαη ε ρισξίδα ησλ λεξψλ, ε ζέα ηνπο λα είλαη ηδηαίηεξα αληηαηζζεηηθή θαη, ιφγσ ηεο πξάζηλεο γινηψδνπο επηθάλεηαο, λα δπζθνιεχεηαη ε αιηεία. Δπαθφινπζν ηνπ επηξνθηζκνχ είλαη ε πξννδεπηηθή επηδείλσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ, ε κείσζε ηεο αηζζεηηθήο ηνπ αμίαο, νη πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο γηα ςπραγσγία θαη ζπνξ. Ρχπαλζε θαη επηξνθηζκφο δελ είλαη ην ίδην πξάγκα. Μία πεξηνρή κπνξεί λα είλαη ξππαζκέλε ρσξίο λα έρεη γίλεη επηξνθηθή. Γηα παξάδεηγκα, ξχπαλζε κπνξεί λα πξνμελεζεί απφ βηνκεραληθά ηνμηθά απφβιεηα πνπ αλαζηέιινπλ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο θσηνζχλζεζεο. Οπσζδήπνηε, φκσο, ν επηξνθηζκφο κπνξεί λα νδεγήζεη θαη ζε ξχπαλζε, πξνμελψληαο έιιεηςε νμπγφλνπ ζην λεξφ, καδηθή αλάπηπμε θπθηψλ θ.ά. Ο επηξνθηζκφο δεκηνπξγείηαη κε ην ζπλερή εκπινπηηζκφ ησλ πδάησλ κε ζξεπηηθά ζηνηρεία.η χπαξμε φισλ απηψλ ησλ απαξαίηεησλ ζξεπηηθψλ πιηθψλ ζην λεξφ πξνθαιεί ππέξκεηξε αλάπηπμε ησλ θπηηθψλ θπξίσο νξγαληζκψλ κε δηαηάξαμε ηεο ππάξρνπζαο ηζνξξνπίαο. Απηφ νδεγεί ζην γήξαο ηεο ιίκλεο. Βέβαηα νη ρξνληθέο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 14 απφ 102

21 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ πεξίνδνη γηα φια απηά κπνξεί λα είλαη θαη ρηιηάδεο ρξφληα, απηφ εμαξηάηαη απφ ηελ πεξηεθηηθφηεηα θαη ηελ πνζφηεηα ησλ ζξεπηηθψλ πιηθψλ πνπ εηζξένπλ ζηελ ιίκλε. Όηαλ δελ ππάξρνπλ επηδξάζεηο απφ αλζξψπηλνπο παξάγνληεο ν επηξνθηζκφο απνηειεί βξαδχ θπζηθφ θαηλφκελν. Μπνξεί φκσο λα απνηειεί απνηέιεζκα ξππάλζεσο φηαλ ε αχμεζε ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ πξνέξρεηαη απφ ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα. Γξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο πξνθαινχλ ην θαηλφκελν απνηεινχλ ε ρξήζε ησλ ιηπαζκάησλ ζηα ρσξάθηα (ληηξηθά/θσζθνξηθά άιαηα), ε ρξήζε ησλ απνξξππαληηθψλ (θσζθνξηθά άιαηα) νπφηε παξαηεξείηαη απφηνκε αχμεζε ησλ θπηηθψλ νξγαληζκψλ ζε κηα ιίκλε κε κηα φπσο νλνκάδεηαη «άλζηζε» ηνπ άιγνπο. Όηαλ παξαηεξεζεί απηή ε άλζηζε ηφηε δεκηνπξγνχληαη πνιιά πξνβιήκαηα ζηε ιίκλε, ε ππέξκεηξε αχμεζε νξηζκέλσλ αλζεθηηθψλ θπηψλ θαηαζηξέθεη άιια πην επαίζζεηα, ην λεξφ απνθηά πξάζηλν ρξψκα θαη δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ςπραγσγηθνχο ζθνπνχο. Η αλάπηπμε απηή πξνθαιεί ππέξκεηξε θαηαλάισζε ηνπ νμπγφλνπ νπφηε παξαηεξνχληαη αλαεξφβηεο δξάζεηο κε απνηέιεζκα λα αλαδίδνληαη δπζάξεζηεο νζκέο θαη ην λεξφ απνθηά επίζεο δπζάξεζηε γεχζε θαη δελ είλαη θαηάιιειν γηα πφζε. Αζηηθά ιύκαηα-παζνγέλεηεο,κνιύλζεηο: Γξαζηεξηφηεηεο πνπ εκπινπηίδνπλ ή ξππαίλνπλ πδάηηλνπο απνδέθηεο, είλαη νη απνξξίςεηο πνπ αθνξνχλ αλζξψπηλεο ρξήζεηο. Σα αθάζαξηα λεξά ραξαθηεξίδνληαη απφ ηε κεγάιε ηνπο πεξηεθηηθφηεηα ζε νξγαληθά ζπζηαηηθά θαη ζπλήζσο απνρεηεχνληαη ζε ζαιάζζηνπο, ιηκλαίνπο ή πνηάκηνπο απνδέθηεο ή θαη απνξξνθεηηθνχο βφζξνπο, ξππαίλνληαο έηζη θαη ηα ππφγεηα λεξά. ηε ρψξα καο, νη απνξξνθεηηθνί βφζξνη πνπ εμαθνινπζνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιν πνζνζηφ, απνηεινχλ ην ρεηξφηεξν κέζν δηάζεζεο ησλ αθάζαξησλ λεξψλ, αθνχ ξππαίλνπλ ην θπζηθφ απνδέθηε, ην έδαθνο θαη ηα ππφγεηα λεξά. Οη αζηηθέο απηέο απνξξίςεηο κε ην κηθξνβηαθφ ηνπο θνξηίν πξνμελνχλ δηάθνξεο κνιχλζεηο. πγθεθξηκέλα, νξηζκέλα βαθηήξηα πξνμελνχλ ηπθνεηδή ππξεηφ, δπζεληεξία, γαζηξεληεξίηηδα θαη ρνιέξα. Ινί ζην λεξφ θαη νξηζκέλα ζηειέρε ηνπο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 15 απφ 102

22 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ πξνθαινχλ πνιηνκπειίηηδα θαη επαηίηηδα, ελψ απγά θαη λχκθεο κεξηθψλ παξαζίησλ (αζθέξηα θ.ά.) βξίζθνληαη πνιιέο θνξέο ζηα αθάζαξηα λεξά, πξνθαιψληαο άιιεο αζζέλεηεο. Οη ηχπνη ησλ παζνγφλσλ απηψλ κηθξννξγαληζκψλ βξίζθνληαη ζε αζηηθά θαη θηελνηξνθηθά ιχκαηα. Σα παζνγφλα κηθξφβηα θαη νη ηνί βξίζθνπλ ζπλήζσο αθηιφμελν πεξηβάιινλ ζην ζαιαζζηλφ λεξφ θαη γξήγνξα αδξαλνπνηνχληαη. Μνιχλζεηο φπσο ξαδηελεξγέο, πξνθαινχληαη ζηα λεξά απφ αηπρήκαηα ή βιάβεο ζηνπο ππξεληθνχο ζηαζκνχο θαη απφ ππξεληθέο δνθηκέο ή εθξήμεηο. Αγξνηηθή ξύπαλζε: Η ξχπαλζε πνπ πξνθαιείηαη ζηα λεξά απφ ηηο γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο αθνξά ηε ξχπαλζε απφ ηα ιηπάζκαηα πνπ έρεη ζρέζε κε ηνλ επηξνθηζκφ ησλ λεξψλ, θαζψο θαη ηε ξχπαλζε θπηνθαξκάθσλ. Η ξχπαλζε απηή θηάλεη ζηα επηθαλεηαθά λεξά κέζσ ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο κε ηα λεξά ηεο βξνρήο, ή κε ηελ επηθνηλσλία κε ηα ππφγεηα λεξά πνπ ελ ησ κεηαμχ έρνπλ ξππαλζεί απφ ηε ζηξάγγηζε ησλ λεξψλ άξδεπζεο ησλ αγξψλ. Βηνκεραληθή ξύπαλζε: Απνηεινχλ ηηο πγξέο βηνκεραληθέο απνξξνέο (λεξφ ή παξαπξντφληα) πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο βηνκεραλίαο. Η βηνκεραληθή ξχπαλζε πνπ επηβαξχλεη ηα λεξά ηεο Διιάδαο: Οξγαληθή, κε επηπηώζεηο ζηελ θαηαλάισζε νμπγόλνπ ησλ λεξώλ, όπσο από ηηο βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ πνπ είλαη αλεπηπγκέλεο ζηελ Διιάδα (βηνκεραλίεο παζηεξίσζεο γάιαηνο, ζθαγεία). Ρύπαλζε κε ζξεπηηθά, κε επηπηώζεηο ηελ εκθάληζε επηξνθηζκνύ ζηα λεξά όπσο από βηνκεραλίεο ιηπαζκάησλ ή βηνκεραλίεο επίζεο. Ρύπαλζε κε βαξέα κέηαιια, όπσο από ρεκηθέο βηνκεραλίεο θαη βπξζνδεςεία. Θεξκηθή ξύπαλζε από λεξά ςύμεο Ρύπαλζε ππόγεησλ πδάησλ Πεγέο ξύπαλζεο ππόγεησλ πδάησλ Η δηακφξθσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ζην έδαθνο θαη ηνπο ππφγεηνπο πδξνθνξείο εμαξηάηαη απφ ηε κεηαθνξά κάδαο ησλ δηαθφξσλ νπζηψλ θαη ζηνηρείσλ πνπ ηελ θαζνξίδνπλ. Η πνηφηεηα ηνπ ππφγεηνπ θαη εδαθηθνχ λεξνχ αλαθέξεηαη ζηε ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 16 απφ 102

23 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ρεκηθή ηνπ ζχλζεζε, κε ηα δηαιπκέλα θαη αησξνχκελα πιηθά, ζηελ ελεξγεηαθή ηνπ θαηάζηαζε θαη ζηνπο κηθξννξγαληζκνχο. Η δηακφξθσζε ηεο ζχζηαζεο ηνπ λεξνχ είλαη απνηέιεζκα θπζηθψλ, ρεκηθψλ, βηνινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη αλζξψπηλεο επέκβαζεο, είηε κε ηελ απεπζείαο εηζαγσγή ρεκηθψλ θαη βηνινγηθψλ νπζηψλ ζηα ππφγεηα λεξά, είηε έκκεζα επεκβαίλνληαο ζηηο θπζηθέο δηαδηθαζίεο πνπ επεξεάδνπλ ην ζχζηεκα ησλ ππφγεησλ λεξψλ (π.ρ. ε εηζξνή ζαιαζζηλνχ λεξνχ). Η ρεκηθή ζχζηαζε ηνπ θπζηθνχ ππφγεηνπ λεξνχ εμαξηάηαη κφλν απφ ηηο θπζηθέο δηαδηθαζίεο θαη είλαη απνηέιεζκα ηεο πδξνγεσινγηθήο θαη γεσρεκηθήο ηζηνξίαο ηνπ. Η αλζξψπηλε επέκβαζε πξνζδηνξίδεηαη ζε πεξηνρέο κε ζεκαληηθή ρξήζε ηεο γεο, φπσο ζηηο αζηηθνπνηεκέλεο πεξηνρέο, κεηαιιεία θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο. Σν λεξφ, είηε πξνέξρεηαη απφ ηηο βξνρνπηψζεηο ή απφ ηα πγξά απφβιεηα πνπ εθαξκφδνληαη ζην έδαθνο είλαη ν θχξηνο παξάγνληαο κεηαθνξάο νπζηψλ κέζα ζην έδαθνο. Σν επηθαλεηαθφ λεξφ δηεζείηαη ζην έδαθνο θαη δηακέζνπ ηεο αθφξεζηεο δψλεο θηλείηαη πξνο ηνπο ππφγεηνπο πδξνθνξείο, φπνπ δηαθιαδίδεηαη πξνο δηάθνξεο δηεπζχλζεηο αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ξνήο πνπ επηθξαηνχλ ζηνλ πδξνθνξέα. Σν ξππαζκέλν λεξφ αθνινπζεί ηηο θαζνξηζκέλεο δηαδηθαζίεο θίλεζεο ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ. Με ηελ παξέιεπζε ηνπ ρξφλνπ ε έληαζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ λεξνχ είηε κεηψλεηαη κέζα ζην πδξνθνξέα ή ην ξππαζκέλν λεξφ νδεγείηαη πξνο έλα θξεάηην ή επθαηξηαθά εμέξρεηαη ζηα επηθαλεηαθά πδάηηλα ζπζηήκαηα (πνηάκηα, ιίκλεο, ζάιαζζα). Η ηαθή ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ (ρσκαηεξέο απφ ζθνππίδηα νηθηζκψλ θαη ζηεξεψλ απνβιήησλ βηνκεραληψλ) κπνξεί λα απνηειέζεη αηηία ππνβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ιφγσ ηεο έθπιπζεο πνπ πξνθαιεί ην λεξφ πνπ δηέξρεηαη απφ ηε κάδα ησλ απνβιήησλ. Σα εθπιχκαηα απνηεινχληαη απφ ην λεξφ πνπ θαηά ηελ θίλεζή ηνπ δηα κέζνπ ηεο κάδαο ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ εκπινπηίδεηαη κε ξχπνπο θαη ηα παξάγσγα ηεο απνηθνδφκεζεο ησλ απνβιήησλ κε ηηο ρεκηθέο θαη βηνρεκηθέο αληηδξάζεηο. Η άξδεπζε ζε μεξά θαη εκίμεξα θιίκαηα είλαη ππεχζπλε γηα ηε κεηαθνξά θαη ελαπφζεζε ησλ αλφξγαλσλ ελψζεσλ θαη αιάησλ ζηελ αθφξεζηε δψλε. Λφγσ ηεο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 17 απφ 102

24 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ εμαηκηζνδηαπλνήο, απμάλεη ε ζπγθέληξσζε ησλ αιάησλ ζην εδαθηθφ λεξφ κε απνηέιεζκα ην λεξφ πνπ δηεζείηαη βαζηά λα πεξηέρεη δηαιπκέλα άιαηα ζε ζπγθεληξψζεηο δχν θαη ηξεηο θνξέο κεγαιχηεξεο απφ απηέο ηνπ εθαξκνδφκελνπ λεξνχ. ηα δηαπεξαηά εδάθε, ε πεξίζζεηα λεξνχ πνπ πεξλά ηε δψλε παξαζέξλεη ηα δηαιπκέλα πιηθά (ηδηαίηεξα ηα ηφληα ρισξίνπ, ζεηηθψλ, ληηξηθψλ θαη λαηξίνπ) ζηα ππφγεηα λεξά. Η επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ηνπ λεξνχ γηα άξδεπζε είλαη κία ζνβαξή δηαδηθαζία ζπζζψξεπζεο ησλ αιάησλ ζηα επηθαλεηαθά θαη ηα ππφγεηα λεξά Με ηελ εθαξκνγή ησλ ιηπαζκάησλ ζην έδαθνο, πνπ ζπλήζσο πεξηέρνπλ αλφξγαλα ζηνηρεία, πξνθαιείηαη αχμεζε ησλ ιηπαζκαηηθψλ ζηνηρείσλ ζην εδαθηθφ δηάιπκα. Πνηνηηθά νη πην επηβιαβείο ξχπνη γηα ηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ, απφ ηε γεσξγία, πδξνθνξείο. Η άξδεπζε θαη ε εθαξκνγή ησλ ιηπαζκάησλ αλφξγαλνπ αδψηνπ είλαη ηαληηξηθά ηφληα, ηα νπνία κε κεγάιε επθνιία κεηαθέξνληαη κε ην λεξφ πνπ δηεζείηαη βαζηά δηα κέζνπ ηεο αθφξεζηεο δψλεο ηνπ εδάθνπο θαη ηεο ππφγεηαο ξνήο ζηνπο ππφγεηνπο θαίλεηαη φηη ζπληεινχλ ζηελ ηαρχηαηε αχμεζε ησλ ληηξηθψλ ζε πνιιέο αγξνηηθέο πεξηνρέο. Αιιά ε αχμεζή ηνπο κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαη ζε κε αξδεπφκελεο πεξηνρέο κε νξγαληθά εδάθε. ε απηή ηελ πεξίπησζε ηα ληηξηθά απειεπζεξψλνληαη θαηά ηελ αλνξγαλνπνίεζε ησλ θπηηθψλ ππνιεηκκάησλ θαη ησλ δσηθψλ απνβιήησλ πνπ ελζσκαηψλνληαη ζην έδαθνο. Σα ζηεξεά απφβιεηα (θνπξηέο) ησλ δψσλ είλαη επίζεο ζεκαληηθέο πεγέο ληηξηθψλ θαη δηαιπκέλσλ αιάησλ. Σα θπηνθάξκαθα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιε θιίκαθα ζηε γεσξγία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θαιιηεξγεηψλ απφ ηα έληνκα (εληνκνθηφλα), κχθεηεο (κπθεηνθηφλα) θαη βαθηήξηα (βαθηεξηνθηφλα) θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηδαλίσλ (δηδαληνθηφλα) απνηεινχλ ζεκαληηθφ θίλδπλν ξχπαλζεο ησλ ππνγείσλ λεξψλ. Παξ' φηη νη νξγαληθέο νπζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ θπηνθάξκαθα είλαη ηαρείαο απνηθνδφκεζεο, ζεκαληηθέο πνζφηεηεο απηψλ θαη ησλ πξντφλησλ ηεο δηάζπαζήο ηνπο έρνπλ θαηαγξαθή ζηα ππφγεηα λεξά. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 18 απφ 102

25 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ εκαληηθφ ξφιν γηα ηε ζνβαξφηεηα ηεο ξχπαλζεο απφ ηα αγξνηνρεκηθά απνηειεί ε ηνμηθφηεηα, ε πνζφηεηα θαη ν ρξφλνο παξακνλήο ηεο νπζίαο ζην έδαθνο θαζψο θαη ν ηξφπνο εθαξκνγήο ηνπο ζην έδαθνο. Οη πην ζπνπδαίνη κηθξννξγαληζκνί ζηα ππφγεηα λεξά είλαη ηα παζνγφλα βαθηήξηα, νη κχθεηεο θαη δηάθνξα άιια παξάζηηα. Σα ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα πγείαο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηνπο κηθξννξγαληζκνχο ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ είλαη ν ηχθνο, ε ρνιέξα θαη ε επαηίηηδα. Οη πεγέο ησλ κηθξννξγαληζκψλ είλαη ηα αλζξψπηλα θαη δσηθά ιχκαηα θαη απφβιεηα. Η ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πξνθαιείηαη απφ ηελ εδάθηα δηάζεζε ησλ ιπκάησλ ησλ ζηαζκψλ επεμεξγαζίαο αζηηθψλ ιπκάησλ θαη ζεπηηθψλ δεμακελψλ, ηηο εθπιχζεηο απφ ηνπο ζθνππηδφηνπνπο, θαη ηηο πνηθίιεο γεσξγηθέο πξαθηηθέο, φπσο ε δηάζεζε ζην έδαθνο ηεο δσηθήο θφπξνπ γηα νξγαληθή ιίπαλζε. Σα κε αλακίμηκα κε ην λεξφ πγξά (Non-AqueousPhaseLiquids-NAPLs), είλαη ξχπνη, πνπ ε παξνπζία ηνπο ζηελ αθφξεζηε δψλε παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα πγξά απηά εκθαλίδνπλ κία ρσξηζηή πγξή θάζε ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ. Γεληθά ηα NAPLs είλαη πγξά ηα νπνία έρνπλ ππθλφηεηα κεγαιχηεξε ή κηθξφηεξε απφ ηνπ λεξνχ. Γηαθξίλνληαη ζε LNAPLs πνπ είλαη ηα κε αλακίμηκα κε ηνλεξφ πγξά κε ππθλφηεηα κηθξφηεξε απφ ην λεξφ θαη ζε DNAPLs πνπ έρνπλ ππθλφηεηα κεγαιχηεξε απφ ην λεξφ. Παξάδεηγκα ειαθξφηεξσλ απφ ην λεξφ είλαη ηα πγξά θαχζηκα ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ, φπσο ε βελδίλε, ην πεηξέιαην ζέξκαλζεο, ε θεξνδίλε. ηα DNAPLs πεξηιακβάλνληαη νη ρισξησκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο φπσο νη ηεηξαρισξάλζξαθεο, ην ηξηρισξναηζάλην, νη ρισξνθαηλφιεο, ηα ρισξνβελδφιηα, ηα ηεηξαρισξναηζπιέληα θαη ηα πνιπρισξησκέλαδηθαηλχιηα (PCBs). Η ζεκαζία ησλ NAPLs ζηα ππφγεηα λεξά νθείιεηαη ζηελ εκκνλή ηνπο θάησ απφ ην έδαθνο θαη ηελ ηθαλφηεηα πνπ έρνπλ λα ξππαίλνπλ κεγάινπο φγθνπο λεξνχ ιφγσ ηεο κηθξήο δπλαηφηεηαο απνκάθξπλζήο ηνπ. Η κεηαθίλεζε ησλ νπζηψλ απηψλ ζην έδαθνο εμαξηάηαη απφ ηελ πνζφηεηα πνπ ειεπζεξψλεηαη ζην έδαθνο, ηηο θπζηθέο ηδηφηεηεο ηνπ εδάθνπο θαη ηε δνκή ηνπ εδάθνπο δηακέζνπ ηνπ νπνίνπ κεηαθηλνχληαη. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 19 απφ 102

26 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ : ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Η κεηαβνιή ηεο πδξαπιηθήο ηζνξξνπίαο ιφγσ ηεο άληιεζεο θαη ππεξάληιεζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ είλαη ε αηηία γηα ηελ εηζξνή λεξψλ ρακειήο πνηφηεηαο, πθάικπξσλ ή εκπινπηηζκέλσλ κε ηρλνζηνηρεία θαη βαξηά κέηαιια απφ δηπιαλνχο, επάιιεινπο πδξνθνξείο θαη απφ ηε ζάιαζζα. Δίλαη ε αηηία ηεο πθαικχξσζεο ησλ παξαζαιάζζησλ πδξνθνξέσλ. Η εθηίκεζε ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ θαη ηεο επηθηλδπλφηεηαο γίλεηαη κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε καζεκαηηθψλ κνληέισλ πνπ πεξηγξάθνπλ ηε κεηαθνξά κάδαο, ζηνπο κεηαζρεκαηηζκνχο θαη ηηο αιιεινεπηδξάζεηο κε ηα ζηεξεά ηνπ εδάθνπο ζηελ θνξεζκέλε θαη αθφξεζηε δψλε. Λφγσ ηεο πιεζψξαο δεδνκέλσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ κνληέισλ απηψλ, ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, αλαπηχζζνληαη απινπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο εθηίκεζεο ηεο πηζαλφηεηαο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε κεγάιε ρσξηθή θιίκαθα θαη γηα δηαθνξεηηθέο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο. Απιά κνληέια δείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ εππξφζβιεησλ πεξηνρψλ ησλ ππφγεησλ λεξψλ είλαη ην DRASTIC, νη παξάγνληεο εμαζζέληζεο θαη επηβξάδπλζεο (AF, RF) θαη ν δείθηεο έθπιπζεο. Με ηνπο δείθηεο απηνχο κπνξνχλ λα παξαρζνχλ ράξηεο πξνζβιεηηθφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνπ απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηε δηαρείξηζε ρξήζεσλ γεο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ψζηε λα κεησζνχλ νη θίλδπλνη επέθηαζεο ηεο ππνβάζκηζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 20 απφ 102

27 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ 3.1. Θαιάζζηα ξύπαλζε Δηζαγσγή-Σν Θαιαζζηλό Νεξό Η ζάιαζζα, είηε κε ηε κνξθή ησλ σθεαλψλ, είηε κε ηε κνξθή θιεηζηψλ ζαιαζζψλ φπσο ε Μεζφγεηνο, παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δσή θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ πιαλήηε καο. ηελ χπαξμε ηεο ζάιαζζαο (κέζσ ηνπ θπηνπιαγθηφλ) νθείιεηαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ παξαγσγήο νμπγφλνπ ηεο αηκφζθαηξαο, ε ζεξκηθή ηζνξξνπία ηνπ πιαλήηε, ε παξαγσγή "θαζαξήο ηξνθήο", ε λαπηηιία (θαη ε ζπλεηζθνξά ηεο ζηηο κεηαθνξέο, ζην εκπφξην, ζηελ παξαγσγή θαη δηαθίλεζε πνιηηηζκνχ, ζηελ αλαςπρή). TOD: ζπλνιηθά απαηηνχκελν νμπγφλν (γηα νμείδσζε θαη κηθξνβηνινγηθφ κεηαβνιηζκφ). Όπσο θαζίζηαηαη ζαθέο απφ ηα ζηνηρεία πνπ πξναλαθέξζεθαλ, γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο έληαζεο ηεο ζαιάζζηαο ξχπαλζεο ελδηαθέξεη φρη κφλν ην είδνο αιιά θαη ε δηάξθεηα θαη ε έθηαζε ηεο ξχπαλζεο. Η ρξνληθή δηάξθεηα ηεο ξχπαλζεο εμαξηάηαη ζεκαληηθά απφ ηνλ ηξφπν απνηθνδφκεζεο ηνπ ξχπνπ. Σξφπνη απνηθνδφκεζεο είλαη νη αθφινπζνη: Δμάηκηζε αξαίσζε, δηάρπζε, δηαζπνξά γαιαθησκαηνπνίεζε νμείδσζε βηναπνηθνδόκεζε πξνζξόθεζε ζε ζσκαηίδηα θαηάπνζε από ην δσνπιαγθηόλ ηδεκαηνπνίεζε Αληίζηνηρα, ε έθηαζε ηεο ξχπαλζεο εμαξηάηαη απφ ηνπο αθφινπζνπο παξάγνληεο: είδνο ηνπ ξύπνπ θαη πνζόηεηά ηνπ ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 21 απφ 102

28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ηαρύηεηα θαη δηάξθεηα εθξνήο ηαρύηεηα θαη θαηεύζπλζε αέξα, θπκάησλ, ξεπκάησλ ζπγθέληξσζε θαηά ηελ εθξνή βάζνο απόξξηςεο ηνπνγξαθία θαη ζύζηαζε ππζκέλα Πίλαθαο Κπξηόηεξεο αηηίεο ξύπαλζεο ηεο ζάιαζζαο α/α Αηηίεο Ρχπαλζεο Πνχ εληνπίδεηαη θπξίσο 1 Μεηαθνξά επηθίλδπλσλ θνξηίσλ Αλνηθηή ζάιαζζα θαη Παξάθηηεο πεξηνρέο 2 Τπνζαιάζζηεο ππξεληθέο δνθηκέο θαη ελαπφζεζε ξαδηελεξγψλ θαηαινίπσλ Αλνηθηή ζάιαζζα 3 Γηαθίλεζε πεηξειαηνεηδψλ Αλνηθηή ζάιαζζα θαη Παξάθηηεοπεξηνρέο 4 Καζαξηζκφο πεηξειαηνθειίδσλ Αλνηθηή ζάιαζζα θαη Παξάθηηεοπεξηνρέο 5 Σνπξηζηηθή θαη εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα Παξάθηηεο πεξηνρέο 6 Δθβνιή δηθηχσλ απνρέηεπζεο θαη βηνκεραληθψλ απνβιήησλ Παξάθηηεο πεξηνρέο 7 Καηάιεςε ζεκαληηθψλ ζαιαζζίσλ εθηάζεσλ γηα άιιεο δξαζηεξηφηεηεο Παξάθηηεο πεξηνρέο 8 Απφξξηςε ζηεξεψλ απνξξηκκάησλ - θαηαινίπσλ απφ βηνκεραληθή θαη θαηαζθεπαζηηθή δξαζηεξηφηεηα Παξάθηηεο πεξηνρέο 9 Καηαζθεπαζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηε ζάιαζζα (tunnels, γέθπξεο) Αλνηθηή ζάιαζζα, Παξάθηηεοπεξηνρέο 10 Ιρζπνθαιιηέξγεηεο-Τπεξβνιηθή αιηεία Παξάθηηεο πεξηνρέο 11 Θεξκηθή κφιπλζε Αλνηθηή ζάιαζζα, Παξάθηηεοπεξηνρέο 12 Δθκεηάιιεπζε θπζηθψλ πφξσλ (π.ρ. άληιεζε πεηξειαίνπ) Αλνηθηή ζάιαζζα 13 Απφ ηελ αηκφζθαηξα-απφ θπζηθά αίηηα (π.ρ. ζεηζκνί) Αλνηθηή ζάιαζζα 3.2. Πεηξειατθνί Τδξνγνλάλζξαθεο Αλ θαη ην ζέκα απηφ ζα καο απαζρνιήζεη ζην δεχηεξν κέξνο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ, είλαη απαξαίηεηε ε θαη' αξρήλ ζχληνκε αλαθνξά καο ζε απηφ, δεδνκέλνπ φηη πεξίπνπ 5-6 εθαηνκκχξηα ηφλνη πεηξειαίνπ (νη εθηηκήζεηο πνηθίινπλ κεηαμχ ησλ 1.7 έσο 8.8) θαηαιήγνπλ εηεζίσο ζηε ζάιαζζα ζε πιαλεηηθφ επίπεδν σο απνηέιεζκα ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Απφ απηνχο ην 47% πεξίπνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο ζαιάζζηεο κεηαθνξέο, ελψ ην 31% απφ αζηηθέο θαη βηνκεραληθέο εθξνέο. Οη πιένλ δξακαηηθέο εηζξνέο πξνθχπηνπλ απφ αηπρήκαηα δεμακελφπινησλ, ελψ εμίζνπ ζπρλά επψδπλεο νηθνινγηθά είλαη θαη νη δηαδηθαζίεο θαζαξηζκνχ ησλ πεηξειαηνθειίδσλ κε ηε ρξήζε ηνμηθψλ νπζηψλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 22 απφ 102

29 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ Γηα ιφγνπο ηζηνξηθνχο αλαθέξεηαη φηη ε κεγαιχηεξε κέρξη ζήκεξα εηζξνή αξγνχ πεηξειαίνπ ζηε ζάιαζζα έγηλε ην 1978, έμσ απφ ηηο Γαιιηθέο αθηέο κε ηε δηαξξνή 220,000 ηφλσλ πεηξειαίνπ απφ ην πεηξειαηνθφξν "AmocoCadiz". ε πεξηπηψζεηο αηπρεκάησλ πιεζίνλ ησλ αθηψλ, νη πδξνγνλάλζξαθεο - νη νπνίνη ζάβνληαη ζηελ άκκν- ππφθεηληαη ζε πνιχ αξγή απφπιπζε θαη αληρλεχνληαη αθφκα θαη κεηά απφ πάξνδν δεθαεηίαο. Παξάιιεια ζε πεξηνρέο φπνπ ππάξρεη άληιεζε πεηξειαίνπ, φπσο ε Δξπζξά ζάιαζζα ή ν Πεξζηθφο θφιπνο, ζπκππθλσκέλα πηζζψδε πιηθά (θζάλνπλ κέρξη θαη 30 θηιά πίζζα αλά κέηξν πιάηνπο ησλ αθηψλ) θαιχπηνπλ ηηο παξαιίεο θαζηζηψληαο ηηο νπζηαζηηθά άρξεζηεο γηα νπνηνδήπνηε ζθνπφ Θαιάζζηα Δπηβάξπλζε από Πεηξειαηνεηδή χκθσλα κε ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία θαζεκεξηλά δηαθηλνχληαη πεξίπνπ 160,000,000 βαξέιηα πεηξειαίνπ απφ ηα θχξηα θέληξα παξαγσγήο (δειαδή ηηο ρψξεο ηεο η. νβηεηηθήο Έλσζεο, ηε Λαηηληθή Ακεξηθή θαη ηε Μέζε Αλαηνιή) πξνο ηα ζεκαληηθφηεξα βηνκεραληθά θέληξα (δειαδή ηε Β. Ακεξηθή, ηελ Δπξψπε θαη ηελ Ιαπσλία). Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ δηαθηλνχκελνπ πεηξειαίνπ θαηαιήγεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο (αθεξκαηηζκφο, αηπρήκαηα, λαπάγηα, πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο) ζηηο ζάιαζζεο θαη ηνπο σθεαλνχο, επηβαξχλνληαο ηα ηνπηθά νηθνζπζηήκαηα. Σα ηειεπηαία είθνζη έηε έρνπλ θαηαγξαθεί ηνπιάρηζηνλ εβδνκήληα κείδνλα ζαιάζζηα αηπρήκαηα, ηα ζπνπδαηφηεξα ησλ νπνίσλ παξνπζηάδνληαη ζηεζπλέρεηα. Δίλαη ελδηαθέξνλ ηα επηζεκαλζεί ζην ζεκείν απηφ, φηη παξά ηε δηαξθή αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο πεηξειαηνεηδψλ, αλαθέξεηαη κηα αμηφινγε κείσζε ζηνλ θαηαγεγξακκέλν αξηζκφ ζεκαληηθψλ πεηξειαηνθειίδσλ (κε απφξξηςε πεξηζζφηεξσλ απφ 7tn πεηξειαίνπ) ζην ζχλνιν ηνπ πιαλήηε, θαζψο, ελψ ηε δεθαεηία ν κέζνο εηήζηνο ξπζκφο ήηαλ 24.1 απνξξίςεηο αλά έηνο, ηε δεθαεηία κεηψζεθε ζην 8.8, ελψ ηε δεθαεηία ζε 7.3 αηπρήκαηα αλά έηνο. Σέινο, γηα ηελ πεξίνδν , πνπ απνηεινχλ θαη ηα πιένλ πξφζθαηα έηε κε επηθπξσκέλα αληίζηνηρα ζηνηρεία, αλαθέξεηαη κηα κφλν δηαξξνή ζηε Γεξκαλία (250tn) γηα ην 2000 θαη ηξεηο αλάινγεο δηαξξνέο ην 2001, κε ζπλνιηθή ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 23 απφ 102

30 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ έγρπζε 2628tn πεηξειαίνπ ζηε ζάιαζζα, εθ ησλ νπνίσλ ε κεγαιχηεξε εληνπίδεηαη ζηε Γαλία (2400tn). Σν 2002 θαζνξηζηηθέο είλαη νη επηπηψζεηο πνπ επηθέξεη ην λαπάγην ηνπ "Prestige". Γξάθεκα 3.1. Γηαξξνή πεηξειαηνεηδώλ ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ 3.4. Θαιάζζηα αηπρήκαηα ζηνλ ειιεληθό ζαιάζζην ρώξν Γηα ηελ απφθηεζε πιεξέζηεξεο εηθφλαο, ζρεηηθά κε ηελ επηβάξπλζε ησλ ειιεληθψλ ζαιαζζψλ απφ πεηξειαηνεηδή, επηρεηξείηαη λα ζπγθεληξσζνχλ θαη λα θαηαγξαθνχλ ηα θπξηφηεξα λαπηηθά αηπρήκαηα θαη ηδηαίηεξα εθείλα ηα αηπρήκαηα πνπ νδήγεζαλ ζε επηβάξπλζε ηνπ ζαιάζζηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Απφ ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, δηαπηζηψλεηαη φηη κέρξη ηα κέζα ηεο πξνεγνχκελεο δεθαεηίαο ν αξηζκφο ησλ ζαιάζζησλ αηπρεκάησλ ησλ ειιεληθψλ πινίσλ κεηψλεηαη ζεκαληηθά, ηδηαίηεξα κεηά ην 1984, θζάλνληαο ην 1995 κφιηο ην 25% ηνπ αξηζκνχ ησλ αηπρεκάησλ ηνπ Παξάιιεια, φκσο, ζπξξηθλψλεηαη θαη ν ειιεληθφο ζηφινο ππέξ είηε ηνπ Ιαπσληθνχ είηε άιισλ ζεκαηψλ επθαηξίαο. Όκσο δεδνκέλεο ηεο θαηά 45% κφλν ζπξξίθλσζεο ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ ηελ ηειεπηαία δεθαπεληαεηία, κεηψλεηαη ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 24 απφ 102

31 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ζεκαληηθά ην πνζνζηφ ησλ λαπηηθψλ αηπρεκάησλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ πινίσλ ειιεληθήο ζεκαίαο. Απφ ην ζχλνιν ησλ ειιεληθψλ αηπρεκάησλ ην 18% ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηαθίλεζε ηνπ πεηξειαίνπ (θαζψο αλαθέξεηαη ζε λαπηηθά αηπρήκαηα δεμακελφπινησλ), ελψ ην 70% ζπλδέεηαη έκκεζα κε ηε ξχπαλζε ηεο ζάιαζζαο κε πεηξειαηνεηδή (αλαθέξεηαη ζε θνξηεγά πινία). Γξάθεκα 3.2. Θαιάζζηα αηπρήκαηα σο πνζνζηό ηνπ εκπνξηθνύ ζηόινπ 3.5. ύληνκν ηζηνξηθό ζαιάζζησλ αηπρεκάησλ από πεηξειαηνεηδή Η ξχπαλζε απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ πεηξειαίνπ ζηελ αλνηθηή ζάιαζζα κπνξεί λα ηαμηλνκεζεί ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ηηο δηαξξνέο, ηηο ιεηηνπξγηθέο απνβνιέο θαη ηηο επεκβάζεηο. Οη δηαξξνέο θαη ηα αηπρήκαηα ζηηο εγθαηαζηάζεηο είλαη ζπλερή πξνβιήκαηα, κε πην ζνβαξή πεξίπησζε ηε ξχπαλζε πνπ ζπλνδεχεη ηελ έθξεμε πεηξειαηνπεγψλ. Δπηπρψο ηα πξνβιήκαηα απηά δελ είλαη ζπρλά θαη νη κεγαιχηεξεο εθξήμεηο ρξνλνινγνχληαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90. ηα πιένλ ραξαθηεξηζηηθά αηπρήκαηα πεξηιακβάλνληαη ην ζπκβάλ ζηε Βφξεηα Θάιαζζα ην 1977 (30.000tn πεηξειαίνπ), ε έθξεμε ηνπ γεσηξχπαλνπ IXTOC ζηνλ θφιπν ηνπ Μεμηθνχ ην 1979 ( tn πεηξειαίνπ) θαη απηή ζην γεσηξχπαλν FUNIWA 5 έμσ απφ ηελ αθηή ηεο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 25 απφ 102

32 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ Νηγεξίαο ην Σελ πεξίνδν θαηαγξάθεθαλ επίζεο ζεκαληηθέο δηαξξνέο πεηξειαίνπ ζηε ζάιαζζα, θπξίσο ιφγσ ησλ ερζξνπξαμηψλ ζηνλ Πεξζηθφ θφιπν κεηαμχ Ιξάλ θαη Ιξάθ (π.ρ. ε θαηαζηξνθή ηεο πιαηθφξκαο 3 ην Φεβξνπάξην ηνπ 1983 ζηηο αθηέο ηνπ Ιξάλ, 80εθ. gal. πεηξειαίνπ) ή Ιξάθ θαη Κνπβέηη (π.ρ. ε θαηαζηξνθή ησλ πεηξειατθψλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ Κνπβέηη θαη ηεο ανπδηθήο Αξαβίαο ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 1991, 240εθ. gal. πεηξειαίνπ). Γελ πξέπεη βέβαηα λα παξαιεθζνχλ ζεκαληηθά επίζεο αηπρήκαηα φπσο ηνπ «ExxonValdez» ζηελ Αιάζθα, ηνπ «AegeanSea» αλνηθηά ηεο Λα Κνξνχληα ζηελ Ιζπαλία θαη ηνπ «Prestige» ζηηο αθηέο ηεο Γαιηθίαο. Η Δ.Δ. εθηηκά φηη απφ ην 1990 θαηαγξάθεηαη θάζε δχν πεξίπνπ ρξφληα έλα κείδνλ ζαιάζζην αηχρεκα, ην νπνίν ζπλεπάγεηαη ηε δηαξξνή ζηε ζάιαζζα πεξηζζφηεξσλ απφ tn πεηξειαίνπ. Οη απνβνιέο πεηξειαίνπ ζηε ζάιαζζα απφ ηε ιεηηνπξγία δηαθφξσλ πεηξειατθψλ εγθαηαζηάζεσλ είλαη έλα άιιν ζέκα, αθνχ θαλνληθά ππφθεηληαη ζε θαλνληζκνχο ειέγρνπ. ηε Βφξεηα Θάιαζζα, γηα παξάδεηγκα, ε ζπγθέληξσζε ηνπ απνβαιιφκελνπ πεηξειαίνπ ζην λεξφ πεξηνξίδεηαη απφ αληίζηνηρνπο θαλνληζκνχο ζηα 40ppm, ιακβάλνληαο έηζη ππφςε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Παξάιιεια, ηα κνιπζκέλα ππνιείκκαηα ησλ γεσηξήζεσλ επηθέξνπλ ζπλέπεηεο πνιχ εληνπηζκέλεο, ζπλήζσο ζε κηα πεξηνρή 3km γχξσ απφ θάζε εμέδξα γεψηξεζεο. ε θάζε πεξίπησζε βέβαηα, είλαη απαξαίηεηε ε απζηεξή ηήξεζε ηεο λνκνζεζίαο, δεδνκέλνπ θαη ηνπ πιήζνπο ησλ πηζαλψλ πεγψλ ξχπαλζεο Η κόιπλζε ζηνλ Κόιπν ηνπ Μεμηθνύ Θαιάζζηα ξύπαλζε Οη εξγαζίεο εμφξπμεο πεηξειαίνπ ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ απφ ηε βξεηαληθή πεηξειατθή εηαηξεία BP, ζα ζπλερηζηνχλ, έλαλ πεξίπνπ ρξφλν κεηά ηελ έθξεμε ζε κηα απφ ηηο πιαηθφξκεο άληιεζεο πνπ πξνθάιεζε ηε ρεηξφηεξε πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή ζηελ ηζηνξία ησλ ΗΠΑ. Η ακεξηθαληθή θπβέξλεζε δελ κέηξεζε ην θφζηνο θαη έδσζε πάιη άδεηα ζηε BP λα ζπλερίζεη ηελ εμφξπμε πεηξειαίνπ. Πάλσ απφ θήηε ράζεθαλ απφ ηνπο ξχπνπο ηνπ πεηξειαίνπ ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 26 απφ 102

33 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ χκθσλα κε δεκνζηεχκαηα ησλ εθεκεξίδσλ TheSundayTimes θαη FinancialTimes, ε BP έιαβε άδεηα απφ ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ λα αξρίζεη μαλά εξγαζίεο ζε 10 ππάξρνληα θνηηάζκαηα θαη πεγάδηα φπνπ βξίζθνληαλ ζε εμέιημε πξηλ εθξαγεί ε εμέδξα DeepHorizon ηνλ Απξίιην ηνπ 2010, ζηνηρίδνληαο ηε δσή ησλ 11 εξγαδνκέλσλ ζε απηή θη αθήλνληαο λα δηαξξεχζνπλ ηνπιάρηζηνλ 4,9 εθαηνκκχξηα βαξέιηα πεηξειαίνπ ζηα λεξά ηνπ Κφιπνπ ηνπ Μεμηθνχ ηνπο κήλεο πνπ αθνινχζεζαλ. Δηθόλα Παλνξακηθή άπνςε ηεο κόιπλζεο Γπζηπρψο ε θπβέξλεζε ησλ ΗΠΑ δελ ηφικεζε λα θάλεη επίζεκν απνινγηζκφ ηεο δεκηάο ζηελ πεξηνρή. Μηα δεκηά πνπ ζχκθσλα κε ηηο νηθνινγηθέο νξγαλψζεηο είλαη ηεξάζηηα. Πεξηζζφηεξα απφ θήηε- θάιαηλεο θαη δειθίληα- έραζαλ ηε δσή ηνπο εμαηηίαο ηεο πεηξειαηνθειίδαο ηεο ΒΡ ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ ην 2010, ζχκθσλα κε κειέηε πνπ δεκνζηεχεηαη ζηελ επηζεψξεζε ConservationLetters ηεο Δηαηξείαο Βηνινγίαο Γηαηήξεζεο (SocietyforConservationBiology). πλνιηθά 101 ζθειεηνί βξέζεθαλ ζηελ πιεγείζα πεξηνρή, φπνπ ε δηαξξνή πεηξειαίνπ απφ ηελ πιαηθφξκα DeepwaterHorizon πξνθάιεζε κηα ηεξάζηηα νηθνινγηθή θαηαζηξνθή. Όκσο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, απηνί νη ζθειεηνί δελ αληηπξνζσπεχνπλ παξά κφλν έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ δψσλ πνπ έραζαλ ηε δσή ηνπο απφ ηε κεγαιχηεξε ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 27 απφ 102

34 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ πεηξειαηνθειίδα ζηελ ηζηνξία ησλ ΗΠΑ, ππνγξακκίδνπλ νη επηζηήκνλεο πνπ ζπκκεηείραλ ζηε κειέηε απηή. χκθσλα κε ηνπο ίδηνπο, ν αξηζκφο απηφο πξέπεη λα πνιιαπιαζηαζηεί επί 50 γηα λα έρνπκε ηνλ πξαγκαηηθφ αξηζκφ ησλ δψσλ πνπ ράζεθαλ ( "Η πεηξειαηνθειίδα ηνπ Deepwater, θαηλνκεληθά είρε ζρεηηθά πεξηνξηζκέλεο επηπηψζεηο ζηελ παλίδα, νδεγψληαο καο ζην ζπκπέξαζκα φηη νη θαηαζηξνθέο πνπ πξνθάιεζε ζην πεξηβάιινλ ήηαλ κηθξέο", επηζεκαίλεη ν επηθεθαιήο ησλ εξεπλεηψλ, ν θαζεγεηήο ΡνκπΟπίιηακο απφ ην παλεπηζηήκην ηεο Βξεηαληθήο Κνινκβίαο ζηνλ Καλαδά. Δηθόλα Πιαηθόξκα άληιεζεο ηνπ αηπρήκαηνο ζηνλ Κόιπν ηνπ Μεμηθνύ "Απηή ε εληχπσζε εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζηηο κέρξη ηψξα έξεπλεο, ν αξηζκφο ησλ ζπκάησλ ππνινγίδεηαη ζχκθσλα κε ηνλ αξηζκφ ησλ ζθειεηψλ πνπ βξέζεθαλ ζηηο αθηέο", ηφληζε ν ίδηνο ( Τπφ θαλνληθέο ζπλζήθεο φκσο, κφλν ην 2% ησλ λεθξψλ δψσλ εληνπίδνληαη θάζε ρξφλν, ζχκθσλα κε ηηο ηζηνξηθέο εθηηκήζεηο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο θαη ηα πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο ηνπο ζηε ζπγθεθξηκέλε απηή πεξηνρή. Ο κηθξφο αξηζκφο ησλ ζθειεηψλ πνπ βξέζεθαλ κπνξεί επίζεο λα εμεγεζεί θαη απφ ην γεγνλφο φηη ηα δψα πέζαλαλ καθξηά απφ ηηο αθηέο. Η πεηξειαηνθειίδα έθηαζε 60 ρηιηφκεηξα αλνηθηά ηεο Λνπηδηάλα. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 28 απφ 102

35 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΟΛΤΝΗ ΑΠΟ ΓΙΑΥΤΗ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ Αηκνζθαηξηθή ξύπαλζε από ηε δηαξξνή πεηξειαίνπ ζηνλ Κόιπν ηνπ Μεμηθνύ Οη ξππαληέο πνπ απειεπζεξψζεθαλ ζηελ αηκφζθαηξα κεηά ηε δηαξξνή πεηξειαίνπ ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ, είλαη αλάινγνη ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο πνπ παξνπζηάδνπλ νη κεγάιεο πφιεηο, ζχκθσλα κε λέα κειέηε ηεο Δζληθήο Ωθεαλνινγηθήο θαη Αηκνζθαηξηθήο Τπεξεζίαο ησλ ΗΠΑ (NOAA). ην πιαίζην ηεο κειέηεο ηνπο, νη εξεπλεηέο ηεο ΝΟΑΑ, ζε ζπλεξγαζία κε παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα, επηθεληξψζεθαλ ζην φδνλ θαη ηε ζσκαηηδηαθή χιε, δπν ξππαληέο κε επηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία. Όπσο δηαπίζησζαλ, πεξίπνπ ην 8% ησλ βαξειηψλ πεηξειαίνπ πνπ μερχζεθαλ ζηνλ Κφιπν ηνπ Μεμηθνχ, ηειηθά πήξε ηε κνξθή αεξνκεηαθεξνχκελσλ νξγαληθψλ ζσκαηηδίσλ, αξθεηά κηθξψλ γηα λα ηα εηζπλεχζνπλ νη άλζξσπνη. Κάπνηα απφ απηά κάιηζηα, έθηαζαλ ζηηο αθηέο ηνπ Κφιπνπ ηνπ Μεμηθνχ ιφγσ ησλ ηζρπξψλ αλέκσλ πνπ έπλεαλ ζηελ πεξηνρή. Όπσο πξνέθπςε απφ ηελ έξεπλα, ηελ πεξίνδν ηνπ αηπρήκαηνο, ε ζπλνιηθή κάδα ησλ νξγαληθψλ ζσκαηηδίσλ πνπ ζρεκαηίζηεθαλ θαηά ηελ εμάηκηζε ηνπ πεηξειαίνπ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο, είλαη πεξίπνπ δεθαπιάζηα ηεο κάδαο ηεο αηζάιεο απφ ηηο ειεγρφκελεο θαχζεηο. Οη ειεγρφκελεο θαχζεηο δηελεξγήζεθαλ γηα ηε κείσζε ηεο επηθάλεηαο ηεο πεηξειαηνθειίδαο θαη ηε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο δηαξξνήο πεηξειαίνπ ζηα επαίζζεηα νηθνζπζηήκαηα. ( Η Shell πάλησο επηβεβαίσζε φηη έρεη ράζεη 319 βαξέιηα πγξνχ γεψηξεζεο.όπσο γλσζηνπνηήζεθε, ε δηαξξνή ζηακάηεζε, ε θειίδα απνκνλψζεθε, ελψ άκεζα ζα μεθηλήζνπλ επηρεηξήζεηο απνξξχπαλζεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 29 απφ 102

36 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ 4.1. Δηζαγσγή Η απμεκέλε θαη αλεμέιεγθηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ζήκεξα ν πιαλήηεο γε. Θα κπνξνχζε ίζσο λα πεη θαλείο φηη ην πεξηβάιινλ πιεξψλεη, αδίθσο βέβαηα, ηα απνηειέζκαηα ηνπ θαθνχ αλζξψπηλνπ ρεηξηζκνχ ηεο ξαγδαίαο βηνκεραληθήο θαη ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο ηνπ 20νπ αηψλα. Ωο ξχπαλζε πεξηβάιινληνο, νξίδεηαη γεληθφηεξα, ε κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν δηάζεζε εληφο ηνπ πεξηβάιινληνο νπζηψλ, κηθξννξγαληζκψλ (θπζηθψλ ή ηξνπνπνηεκέλσλ) ή ελέξγεηαο (π.ρ. ζφξπβνο, ζεξκφηεηα, αθηηλνβνιία) ζε ξπζκνχο θαη πνζφηεηεο αλψηεξεο απφ ηελ αθνκνησηηθή ηθαλφηεηα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο (ηεο αηκφζθαηξαο, ηνπ εδάθνπο, ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππνγείσλ πδάησλ θαη ησλ θπηηθψλ θαη δστθψλ νξγαληζκψλ) κε ζπλέπεηα ηε κεηξήζηκε ηξνπνπνίεζε ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ. Η ηξνπνπνίεζε απηή κπνξεί λα θζάζεη αθφκα θαη ζηελ θαηαζηξνθή ηεο αξκνλίαο αλάκεζα ζηε δσή θαη ην πεξηβάιινλ. Σα θχξηα αίηηα πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο ππάγνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Φπζηθέο δηεξγαζίεο: Η δηάιπζε αιάησλ θαηά ηε δηήζεζε ησλ ππνγείσλ πδάησλ δηακέζνπ ησλ πεηξσκάησλ, κε ζπλέπεηα ηελ αύμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ρισξηνύρσλ, ζεητθώλ, ληηξηθώλ, ηόλησλ ζηδήξνπ, αζβεζηίνπ θ.ιπ. Η εμάηκηζε/δηαπλνή από αβαζείο πδξνθνξείο, ε νπνία κπνξεί επίζεο λα πξνθαιέζεη ηελ αύμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο αιάησλ. Ηθαίζηεηα θ.ιπ. Αλζξώπηλεο ελέξγεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηάζεζε απνβιήησλ: χκθσλα κε ηηο Οδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 75/442/EEC θαη 91/156/EEC, ν φξνο απφβιεηα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο νπζίεο θαη ηα αληηθείκελα ηα νπνία απνξξίπηνληαη ή πξνβιέπεηαη λα απνξξηθζνχλ ή απαηηείηαη λα απνξξηθζνχλ: ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 30 απφ 102

37 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Βηνκεραληθά πγξά απόβιεηα πνπ απνζεθεύνληαη ζε επηθαλεηαθνύο ζπιιέθηεο. Αζηηθά θαη βηνκεραληθά ζηεξεά απόβιεηα θαη ηιύεο πνπ δηαηίζεληαη ζην έδαθνο (π.ρ. ζε εηδηθνύο ρώξνπο απόζεζεο). Αζηηθά ιύκαηα πνπ δηαηίζεληαη ζην έδαθνο είηε απεπζείαο είηε κεηά από θάπνηα επεμεξγαζία. ηεξεά θαη πγξά παξαπξντόληα ηεο εθκεηάιιεπζεο νξπθηώλ πόξσλ, όπσο άγνλα αλζξαθνξπρείσλ, ηέθξα ζεξκνειεθηξηθώλ ζηαζκώλ, πξντόληα δηάηξεζεο πεηξειαηνπεγώλ ή βαζέσλ θξεάησλ, ππνπξντόληα ηεο δηαδηθαζίαο εκπινπηηζκνύ κεηαιιεπκάησλ θ.ιπ. Απόβιεηα θηελνηξνθηθώλ εθκεηαιιεύζεσλ θ.ιπ. Λνηπέο αλζξώπηλεο ελέξγεηεο: Γεσξγηθέο δξαζηεξηόηεηεο (π.ρ. ρξήζε θπηνθαξκάθσλ, εληνκνθηόλσλ θαη ιηπαζκάησλ). Αηπρήκαηα θαηά ηε κεηαθνξά ή απνζήθεπζε ρεκηθώλ νπζηώλ, κε απνηέιεζκα ηε δηαθπγή ηνπο ζην έδαθνο θαη ηα ππόγεηα ύδαηα (π.ρ. εθηξνρηαζκόο ηξέλνπ κεηαθνξάο ηνμηθώλ νπζηώλ). Αζηνρία ηερληθώλ έξγσλ, κε απνηέιεζκα ηε δηαθπγή ξύπσλ ζην έδαθνο θαη ηα ππόγεηα ύδαηα (π.ρ. αζηνρία θξάγκαηνο ζπιινγήο πδαξώλ απνβιήησλ κεηαιιεπηηθήο δξαζηεξηόηεηαο). Αλεμέιεγθηε απόξξηςε απνβιήησλ ιόγσ άγλνηαο ή έιιεηςεο επαηζζεζίαο γηα ηηο πηζαλέο πεξηβαιινληηθέο ηνπο επηπηώζεηο. Σπραίεο δηαθπγέο ξύπσλ από ηνπο ρώξνπο απνζήθεπζεο, όπσο π.ρ. νη δηαθπγέο θαπζίκσλ από δεμακελέο απνζήθεπζεο κε απνηέιεζκα ηε ξύπαλζε ηνπ εδάθνπο θ.ιπ. ε φ,ηη αθνξά ηηο θπζηθέο δηεξγαζίεο, ε ίδηα ε θχζε έρεη αλαπηχμεη, δηα κέζνπ ησλ αηψλσλ, δηάθνξνπο κεραληζκνχο απηνθαζαξηζκνχ πνπ εμηζνξξνπνχλ ηε ξχπαλζε πνπ πξνθαιείηαη απφ απηέο. Αληίζεηα, ε ξχπαλζε πνπ πξνθαιείηαη απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη επηθίλδπλε επεηδή ζπγθεληξψλεηαη ζπλήζσο ζε πεξηνξηζκέλνπο ρψξνπο (βηνκεραληθά θαη αζηηθά θέληξα), φπνπ νη πςειέο ζπγθεληξψζεηο ξχπσλ πξνθαινχλ κε αληηζηξεπηέο θαηαζηάζεηο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 31 απφ 102

38 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Η αληίιεςε ηνπ κεγέζνπο ηεο ξχπαλζεο θαη ε εκθάληζε ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζηνπο δψληεο νξγαληζκνχο θαη ηδηαίηεξα ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ, πξνθάιεζε θαη πξνθαιεί ζπλερψο δηάθνξεο θηλεηνπνηήζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Δπίζεο, ε επηζηεκνληθή έξεπλα θαη ε ηερλνινγία άξρηζαλ λα πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ θαη ην ζπνπδαηφηεξν, άξρηζαλ λα δηακνξθψλνπλ λέεο αληηιήςεηο θαη θαλφλεο πνπ ζεκαηνδνηνχλ ηελ παξαπέξα πνξεία πξνο ηελ πξφνδν θαη ηελ εμέιημε Σν έδαθνο Σν έδαθνο απνηειεί ην πην γλσζηφ πνξψδεο κέζν πνπ ζπλαληάηαη ζην θπζηθφ θφζκν θαη θαιχπηεη ην αλψηαην ζηξψκα ηνπ θινηνχ ηεο γεο, δειαδή ην επηθαλεηαθφ ζηξψκα ζε απφζηαζε κέρξη 50 cm απφ ηελ επηθάλεηά ηεο. ε θαηψηεξα ζηξψκαηα θαιείηαη ππέδαθνο θαη εθηείλεηαη απφ m απφ ηελ επηθάλεηα, σο εθεί δειαδή πνπ πξνρσξνχλ νη ξίδεο ησλ θπηψλ θαη μεθηλά ν πδξνθφξνο νξίδνληαο. Σν έδαθνο ζρεκαηίδεηαη κε θπζηθφ ηξφπν απφ ηελ απνζάζξσζε (δηάβξσζε) ησλ επηθαλεηαθψλ πεηξσκάησλ ηεο γεο πνπ ζπληειείηαη κε ηελ επίδξαζε νξηζκέλσλ παξαγφλησλ φπσο νη ζπλερείο κεηαβνιέο ηεο ζεξκνθξαζίαο, ε βξνρή, ν παγεηφο, ν άλεκνο, νη κηθξννξγαληζκνί, ηα αλψηεξα θπηά θαη νη δσηθνί νξγαληζκνί. πλήζσο γηα ην ζρεκαηηζκφ ελφο ζηξψκαηνο απφ ρψκα κέζσ θπζηθψλ δηαδηθαζηψλ απνζάζξσζεο κεηξηθψλ πεηξσκάησλ ρξεηάδνληαη απφ 100 έσο 1000 ρξφληα αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο. Γη απηφ ην ιφγν ην έδαθνο δελ απνηειεί αλαλεψζηκν θπζηθφ πφξν. Σν έδαθνο απνηειεί ην κέζν ζηήξημεο θαη ζξέςεο ησλ θπηψλ, ζπληζηά ηε βάζε ηεο αγξνηηθήο θαη δαζηθήο παξαγσγήο, ην θπζηθφ θίιηξν θαη ην πξνζηαηεπηηθφ ζηξψκα ησλ απνζεκάησλ ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ θαζψο επίζεο θαη ην ρψξν φπνπ δνπλ πνιπάξηζκνη κηθξννξγαληζκνί πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ δηαδηθαζία αλαθχθισζεο ζηνηρείσλ φπσο ηνπ αδψηνπ θαη ηνπ άλζξαθα. Γπζηπρψο, ιφγσ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ, ην έδαθνο γίλεηαη θαζεκεξηλά απνδέθηεο πνιχ κεγάισλ πνζνηήησλ απφ ηνμηθέο θαη επηβιαβήο νπζίεο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 32 απφ 102

39 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ κε απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε ή αθφκα θαη ηε ξχπαλζή ηνπ κε φ,ηη αξλεηηθέο επηπηψζεηο κπνξεί λα έρεη απηφ ζηελ πγεία, ζηνπο δσληαλνχο νξγαληζκνχο θαη ζηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία γεληθφηεξα Σα ζπζηαηηθά ηνπ εδάθνπο Σν έδαθνο απνηειείηαη απφ ζηεξεά (αλφξγαλα θαη νξγαληθά), πγξά (π.ρ. λεξφ, πδαηηθά δηαιχκαηα θπξίσο αλφξγαλσλ αιάησλ) θαη αέξηα ζπζηαηηθά (π.ρ. αέξαο) θαη είλαη βηνινγηθψο ελεξγφ (ρήκα 4.1). Σν ζχζηεκα απηφ ησλ ηξηψλ θάζεσλ βξίζθεηαη ζε ζηελή επαθή θαη ζπλερή αιιειεπίδξαζε. ρήκα 4.1: Πνζνζηηαία απεηθόληζε ησλ ζπζηαηηθώλ ηνπ εδάθνπο Πεγή: ( yliko.gr/htmls/perivallon/kallisto_files_/edafos.pdf) Αλόξγαλα ζπζηαηηθά εδάθνπο Σα αλφξγαλα πιηθά πεξηέρνπλ πέηξεο, άκκν, πειφ θαη άξγηιν ζε δηάθνξεο αλαινγίεο. Η νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ αλφξγαλσλ ζπζηαηηθψλ ηνπ εδάθνπο εμαξηάηαη απφ ηε ζχζηαζε ηνπ κεηξηθνχ πεηξψκαηνο θαη απφ ηε δξάζε ησλ εδαθνγελεηηθψλ παξαγφλησλ. Με ηε ζεηξά ηεο ε νξπθηνινγηθή απηή ζχζηαζε επεξεάδεη ηηο θπζηθέο θαη ηηο ρεκηθέο ηδηφηεηεο ηνπ εδάθνπο θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα παξέρεη ζξεπηηθά ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 33 απφ 102

40 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ζηνηρεία - άδσην (N), θψζθνξν (P), θάιην (K), ζείν (S), αζβέζηην (Ca), καγλήζην (Mg), ζίδεξν (Fe), καγγάλην (Mn), ςεπδάξγπξν (Zn), ραιθφ (Cu), βφξην (B), κνιπβδαίλην (Mo), ριψξην (Cl), θνβάιηην (Co) - ζηα θπηά. Σα νξπθηά κπνξεί λα είλαη θξπζηαιιηθά, φηαλ ηα άηνκα ζπλππάξρνπλ ζε ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε (δνκηθή κνλάδα) πνπ επαλαιακβάλεηαη ζηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ζε κεγάιε θιίκαθα, ή κε θξπζηαιιηθά (άκνξθα), φηαλ δελ πθίζηαηαη ζπγθεθξηκέλε επαλαιακβαλφκελε δηάηαμε ησλ αηφκσλ. Σα νξπθηά ησλ εδαθψλ θαη ησλ πεηξσκάησλ είλαη ζρεδφλ πάληα θξπζηαιιηθέο νπζίεο θαη απνηεινχληαη θπξίσο απφ ελψζεηο νμπγφλνπ, ππξηηίνπ (Si) θαη αινπκηλίνπ (Al) κε ζεκαληηθέο ζπρλά πνζφηεηεο ζηδήξνπ, αζβεζηίνπ, θαιίνπ ή καγλεζίνπ. Δηδηθφηεξα, ην ππξίηην θαη ην νμπγφλν είλαη ηα ζηνηρεία πνπ βξίζθνληαη ζε κεγαιχηεξε αθζνλία ζην θινηφ ηεο γεο (47% θαη 27%, αληίζηνηρα). Σα δχν απηά ζηνηρεία ζπλζέηνπλ ην θπξηφηεξν δνκηθφ ζπζηαηηθφ ησλ νξπθηψλ, ην ππξηηηθφ ηεηξάεδξν, SiO 4 φπνπ έλα άηνκν ππξηηίνπ θαη ηέζζεξα άηνκα νμπγφλνπ ζπλδένληαη θαηαιακβάλνληαο ηηο θνξπθέο κηαο ππξακίδαο. Σν δνκηθφ ζπζηαηηθφ, SiO 4, θέξεη αξλεηηθφ θνξηίν. Η ειεθηξηθή νπδεηεξφηεηα επηηπγράλεηαη αθελφο κελ ράξε ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ζπλδπαζκνχο κε ηνπο νπνίνπο ηα άηνκα νμπγφλνπ κνηξάδνληαη αλάκεζα ζηηο ηεηξαεδξηθέο κνλάδεο θαη αθεηέξνπ ιφγσ ηεο χπαξμεο αληηζηαζκηζηηθψλ θαηηφλησλ ζηελ ηξηζδηάζηαηε δνκή, θπξίσο Fe 2 +, Ca 2 +, Mg 2 + θαη K+. Σα θαηηφληα απηά επεξεάδνπλ ηηο θπζηθνρεκηθέο ηδηφηεηεο ηνπ εδάθνπο. Σν κνίξαζκα ησλ αηφκσλ νμπγφλνπ κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ παξάγεη δηάθνξεο δνκέο νξπθηψλ νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ αιπζίδεο, ζηνηβάδεο ή ζθειεηνχο ζηελά ζπλδεδεκέλσλ ηεηξαέδξσλ Οξγαληθά ζπζηαηηθά εδάθνπο Σα νξγαληθά ζπζηαηηθά ηνπ εδάθνπο πξνέξρνληαη απφ θπηηθά θπξίσο, θαη θαηά δεχηεξν ιφγν, απφ δσηθά ππνιείκκαηα (νη δψληεο νξγαληζκνί πξνζζέηνπλ νξγαληθή χιε ζην έδαθνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο, αιιά θαη φηαλ πεζάλνπλ κέζσ ηεο απνζχλζεζήο ηνπο). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 34 απφ 102

41 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Σν θχξην δνκηθφ ζηνηρείν ηεο νξγαληθήο χιεο ηνπ εδάθνπο είλαη ν άλζξαθαο. Δπηπξφζζεηα, ε νξγαληθή χιε πεξηέρεη πδξνγφλν, νμπγφλν, θσζθφξν, άδσην θαη ζείν. Σα ηειεπηαία ηξία ζηνηρεία είλαη ζπρλά θαζνξηζηηθά γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θπηψλ. Η νξγαληθή χιε ηνπ εδάθνπο είλαη ε θχξηα πεγή αδψηνπ θαη ζείνπ γηα ηα θπηά ζηα εδάθε ζηα νπνία δελ έρνπλ πξνζηεζεί ιηπάζκαηα. Σα πεξηζζφηεξα εδάθε δηαζέηνπλ ιηγφηεξν απφ 5% θ.β. νξγαληθή χιε, αιιά παξφια απηά ε παξνπζία ηεο έρεη κεγάιε επίδξαζε ζηηο ηδηφηεηεο ηνπ εδάθνπο. Η χπαξμε νξγαληθήο χιεο ζην έδαθνο είλαη αλαγθαία γηαηί βειηηψλεη ηε δνκή ηνπ εδάθνπο. Δπηπιένλ, ε νξγαληθή χιε απειεπζεξψλεη ζξεπηηθά ζπζηαηηθά γηα ηα θπηά κέζσ ηεο βαζκηαίαο απνζχλζεζήο ηεο θαη απνηειεί πεγή ελέξγεηαο γηα ηελ κηθξνβηαθή ρισξίδα ησλ εδαθψλ ζπληειψληαο έηζη ζηελ αχμεζε ηεο κηθξνβηαθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε απηά. Σν έδαθνο, πεξηέρεη κεγάιε πνηθηιία νξγαληθήο χιεο, φπσο ηα βηνπνιπκεξή (πνιπζαθραξίηεο, ιηπίδηα, πξσηεΐλεο, θπηηαξίλε, ιηγλίλε) θαη ηηο ρνπκηθέο νπζίεο. Απφ ηνπο δηάθνξνπο ηχπνπο νξγαληθήο χιεο, ζην έδαθνο θπξηαξρνχλ νη ρνπκηθέο νπζίεο (Schnitzer, 1978; Stevenson, 1994). Οη ρνπκηθέο νπζίεο πεξηγξάθνληαη σο δχζθνια βηναπνηθνδνκήζηκεο, ζθνπξφρξσκεο, εηεξνγελείο νξγαληθέο νπζίεο, πνπ παξάγνληαη σο παξαπξντφληα κηθξνβηαθνχ κεηαβνιηζκνχ θαη είλαη αλάκεζα ζηα πην δηαδεδνκέλα νξγαληθά πιηθά ηνπ πιαλήηε. Απνηεινχλ κίγκαηα καθξνκνξίσλ κε κνξηαθά βάξε πνπ θπκαίλνληαη απφ κεξηθέο εθαηνληάδεο έσο αξθεηέο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο Daltons. Όληαο ηθαλέο λα δεζκεχνπλ θαη λα απειεπζεξψλνπλ πξσηφληα θαζψο κεηαβάιιεηαη ην ph ηνπ δηαιχκαηνο, νη ρνπκηθέο νπζίεο ζεσξνχληαη ζπρλά σο καθξνκνξηαθά νμέα ή νιηγνειεθηξνιχηεο (Huangetal., 2003). Σα νξγαληθά απηά θαηάινηπα ζπλεηζθέξνπλ ζε κεξηθέο δσηηθήο ζεκαζίαο δηεξγαζίεο πνπ ζπκβαίλνπλ ζην έδαθνο (Hayesetal., 1978; Stevenson, 1982). Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο απνζήθεο γηα ηε ζπγθξάηεζε ζξεπηηθψλ κηθξνζπζηαηηθψλ ζην έδαθνο, δηαζέηνληάο ηα αξγφηεξα ζηα θπηά. Σα νξγαληθά θαηάινηπα ζπλεηζθέξνπλ επίζεο ζηελ νμενβαζηθή ηθαλφηεηα ξχζκηζεο ησλ εδαθψλ θαη είλαη ηθαλά λα ζπλδέζνπλ κεηαμχ ηνπο αλφξγαλα ζσκαηίδηα, ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 35 απφ 102

42 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ζπλεηζθέξνληαο έηζη ζηε δφκεζε ηνπ εδάθνπο θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο πγξαζίαο ηνπ εδάθνπο. Άιιεο γεσρεκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο δηεξγαζίεο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ ρνπκηθά νμέα είλαη ε δηαιπηνπνίεζε νξπθηψλ, ε δέζκεπζε κηθξψλ νξγαληθψλ κνξίσλ, ε δέζκεπζε ηφλησλ, ε αλαγσγή ηφλησλ κεηάιισλ θαη ε δηακεζνιάβεζε θαηά ηε κεηαθνξά ειεθηξνλίσλ ζε κηθξνβηαθέο θαη αβηνηηθέο νμεηδναλαγσγηθέο αληηδξάζεηο. Η πνηθηιία θαη ε έθηαζε απηψλ ησλ αληηδξάζεσλ θαη ησλ αιιειεπηδξάζεσλ είλαη ελδεηθηηθή ηεο κεγάιεο δξαζηηθφηεηαο ησλ ρνπκηθψλ νμέσλ Σν λεξό Σν λεξφ πνπ απνηειεί ηελ πγξή θάζε ηνπ εδάθνπο είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο ζπληειεζηήο ηεο απνζάζξσζεο θαη γεληθφηεξα ηεο εδαθνγέλεζεο. Δπηπιένλ είλαη απαξαίηεην γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θπηψλ, ηεο κηθξνρισξίδαο θαη ηεο κηθξνπαλίδαο. Σν λεξφ ηνπ εδάθνπο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηε βξνρή. Μπνξεί επίζεο λα πξνέξρεηαη απφ πνηάκηα, ξπάθηα, ιίκλεο, έιε, θιπ. Μέξνο επίζεο ηνπ λεξνχ ηνπ εδάθνπο πξνέξρεηαη απφ ζπκπχθλσζε ησλ πδξαηκψλ, ηδηαίηεξα ζε πεξηνρέο μεξέο θαη ζεξκέο, ε ζπκπχθλσζε ησλ πδξαηκψλ ηνπ εδάθνπο έρεη αξθεηή ζεκαζία. Σν λεξφ ηεο βξνρήο πνπ θζάλεη ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ζπλαληάεη αξθεηά εκπφδηα πξηλ πεξάζεη ζην έδαθνο. Η θνθθνκεηξηθή ζχζηαζε, ε θαηάζηαζε ηεο επηθάλεηαο, ε θιίζε ηνπ εδάθνπο, ε βιάζηεζε θαη ε δηαβξεθηηθφηεηα ηεο επηθάλεηαο ησλ πφξσλ, είλαη νη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ ξπζκίδνπλ ην πνζφ ηνπ λεξνχ πνπ εηζέξρεηαη ζην έδαθνο. ηελ πεξίπησζε πνπ ε παξνρή ηνπ λεξνχ ηεο βξνρήο είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ εδάθνπο λα ην απνξξνθήζεη θαη λα ην δηνρεηεχζεη ζηα θαηψηεξα ζηξψκαηα, ηφηε ή ιηκλάδεη ζηελ επηθάλεηα ή φηαλ ην έδαθνο παξνπζηάδεη θιίζε γίλεηαη επηθαλεηαθή απνξξνή κε ζπλέπεηα λα παξαζχξεηαη κέξνο ηνπ επηθαλεηαθνχ εδάθνπο θαη λα δηαβξψλεηαη. Σν πνζφ ηνπ λεξνχ ζην έδαθνο εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο, φπσο ηε ζεξκνθξαζία, ηελ πγξαζία ηνπ αέξα, ηελ επνρή ηνπ έηνπο, ηε δηεχζπλζε θαη ηελ έληαζε ησλ αλέκσλ. Γη απηφ ην έδαθνο παξνπζηάδεη κεγάιεο δηαθνξέο ζε λεξφ φρη κφλν ζε κεγάιεο εθηάζεηο κε δηαθνξεηηθφ θιίκα, αιιά θαη απφ ζπηζακή ζε ζπηζακή. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 36 απφ 102

43 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ 4.7. Ο αέξαο Ο αέξαο, είλαη ε ηξίηε θάζε ηνπ εδάθνπο. Βξίζθεηαη κέζα ζηνπο πφξνπο ηεο ζηεξεάο θάζεο πνπ δελ έρνπλ θαιπθζεί απφ ηελ πγξή θάζε. Ο αέξαο ηνπ εδάθνπο δελ έρεη κηθξφηεξε ζεκαζία ζπγθξηηηθά κε ηηο δχν άιιεο θάζεηο (ζηεξεά θαη πγξή), θαη απηφ γηαηί ηα ζπζηαηηθά ηνπ (O 2 θαη CO 2 ) είλαη απφ ηνπο θχξηνπο ζπληειεζηέο ηεο ρεκηθήο απνζάζξσζεο θαη γεληθφηεξα ηεο εδαθνγέλεζεο. Ο εδαθηθφο αέξαο ζε ζρέζε κε ηνλ αηκνζθαηξηθφ έρεη κεγαιχηεξε πεξηεθηηθφηεηα ζε, CO 2, N 2 θαη πδξαηκνχο θαη κηθξφηεξε ζε O 2. Η κηθξφηεξε πεξηεθηηθφηεηα ζε νμπγφλν (20.3%) θαη ε κεγαιχηεξε ζε CO 2 νθείιεηαη ζην φηη νη ξίδεο ησλ θπηψλ θαη νη κηθξννξγαληζκνί ηνπ εδάθνπο ρξεζηκνπνηνχλ ην O 2, ελψ παξάιιεια παξάγνπλ CO 2. Δπίζεο φπσο είλαη γλσζηφ ην O 2 ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηηο δηάθνξεο δηεξγαζίεο ηνπ εδάθνπο, (βηνινγηθή δηάζπαζε ησλ νξγαληθψλ ππνιεηκκάησλ ηνπ εδάθνπο). Έηζη, θαζψο ειαηηψλεηαη ην O 2 απμάλεηαη ε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ CO 2 ζηνλ εδαθηθφ αέξα ιφγσ ησλ δηεξγαζηψλ ηνπ εδάθνπο θαη ηεο αλαπλνήο ησλ θπηψλ. Πξέπεη φκσο λα ιεθζεί ππφςε φηη ην πιεφλαζκα ηνπ CO 2 αληηζηαζκίδεη ζρεδφλ αθξηβψο ην έιιεηκκα ηνπ O 2, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ην άζξνηζκα ησλ θαη φγθνλ πνζνζηψλ ησλ δχν απηψλ ζπζηαηηθψλ λα παξακέλεη νπζηαζηηθά ζηαζεξφ ζ φια ηα βάζε θαη λα είλαη πεξίπνπ ίζν κε ην άζξνηζκά ηνπο ζηελ ειεχζεξε αηκφζθαηξα Καηάηαμε ησλ εδαθώλ ζύκθσλα κε ηνλ ηξόπν ζρεκαηηζκνύ ηνπο Σα εδάθε, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν ζρεκαηηζκνχ ηνπο δηαθξίλνληαη ζε ακκψδε (sandy), πνπ έρνπλ ζαλ θχξην ζπζηαηηθφ ηνπο ηελ άκκν (ρήκα 4.2a), αξγηιψδε (clay/silt, ρήκα 1.2b) αζβεζηνιηζηθά, ρνπκψδε θαη, αλάκεηθηα. Σα αξγηιψδε εδάθε έρνπλ κεγάιε ζπλεθηηθφηεηα θαη κηθξή δηαπεξαηφηεηα θαη ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο ζθάδνπλ, δεκηνπξγψληαο βαζηέο ξσγκέο απνμήξαλζεο (desiccationfractures). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 37 απφ 102

44 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Δηθόλα 4.1. (a) Ακκώδεο έδαθνο κε ξσγκέο απνμήξαλζεο θαη, (b) Αξγηιώδεο έδαθνο. Σα αζβεζηνιηζηθά εδάθε πξνέξρνληαη απφ αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα, ελψ ηα ρνπκψδε πεξηέρνπλ πνιιέο νξγαληθέο νπζίεο θαη ην ρξψκα ηνπο είλαη ζθνχξν (θαζηαλφ). Σα αλάκεηθηα εδάθε έρνπλ απ φια ηα θχξηα ζπζηαηηθά (άξγηιν, άκκν, αζβέζηην θαη νξγαληθέο νπζίεο) θαη παίξλνπλ δηάθνξεο νλνκαζίεο απφ ηα ζπζηαηηθά πνπ πιενλάδνπλ ζε απηά, φπσο αξγηινακκψδε (sandyclayey) θιπ. Σα αλάκεηθηα εδάθε απνηεινχλ ηελ πιεηνςεθία ησλ εδαθψλ ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ θαη σο εθ ηνχηνπ παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ. Σα κεγέζε ησλ θφθθσλ πνπ ηα απαξηίδνπλ (αξγηιηθνί θφθθνη, ιάζπε, άκκνο, ραιίθηα, πέηξεο) κεηαβάιινληαη ζε επξεία θιίκαθα κε απνηέιεζκα ηα κεγέζε ησλ πφξσλ ζηα εδάθε απηά λα θαιχπηνπλ κηα εμίζνπ επξεία θιίκαθα, γεγνλφο πνπ ηα θαζηζηά εμαηξεηηθά εηεξνγελή Καηάηαμε ησλ εδαθώλ ζύκθσλα κε ηελ θαηαλνκή κεγέζνπο ησλ θόθθσλ Σν κέγεζνο ησλ θφθθσλ (κεραληθά θιάζκαηα) ηνπ εδάθνπο επηδξά ζηηο ρεκηθέο ηνπ ηδηφηεηεο, εμαηηίαο ηεο ηζρπξήο ζπζρέηηζεο ηεο πξνζξνθεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο κε ην εκβαδφ ηεο επηθάλεηάο ηνπο αλά κνλάδα κάδαο (εηδηθή επηθάλεηα). Δπνκέλσο, είλαη απαξαίηεην λα ππάξρεη φρη κφλν έλα ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο ησλ θφθθσλ, αιιά θαη ζχζηεκα πνπ λα πεξηγξάθεη πνζνηηθά ηελ θαηαλνκή κεγέζνπο θφθθσλ. Σα φξηα ζηα κεγέζε ησλ θφθθσλ ηέζεθαλ κε βάζε ηε ζπκβνιή ηνπ κεγέζνπο ησλ θφθθσλ εδάθνπο ζηηο θπζηθέο θαη ρεκηθέο ηνπ ηδηφηεηεο. ηνλ παξαθάησ πίλαθα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 38 απφ 102

45 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ (Πίλαθαο 4.2) παξνπζηάδεηαη ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο πνπ έρεη πηνζεηεζεί απφ ηα εδαθνινγηθά εξγαζηήξηα ηεο Διιάδαο. Πίλαθαο Καηεγνξίεο θαηάηαμεο θόθθσλ εδάθνπο όπσο εθαξκόδεηαη ζηελ Διιάδα Τθή ηνπ εδάθνπο (αλαινγίεο ησλ ζπζηαηηθώλ) Η κεραληθή ζχζηαζε ηνπ εδάθνπο αλαθέξεηαη ζηελ πνζνζηηαία αλαινγία άκκνπ, ηιχνο θαη αξγίινπ ζην έδαθνο. Με βάζε ηε κεραληθή ζχζηαζε δηαθξίλνληαη δψδεθα θιάζεηο εδαθψλ. Οη δψδεθα απηέο θιάζεηο εδαθψλ θαηαιακβάλνπλ νξηζκέλε ζέζε θαη ρψξν ζε έλα ηζνζθειέο ηξίγσλν ην νπνίν νλνκάδεηαη ηξίγσλν κεραληθήο ζχζηαζεο εδαθψλ. ην ρήκα 4.3 θαίλεηαη ην αλαθεξφκελν ηξηγσληθφ δηάγξακκα, ζχκθσλα κε ην Ακεξηθάληθν ζχζηεκα USDA (Singeretal., 1996). Κάζε γσλία ηνπ δηαγξάκκαηνο αληηπξνζσπεχεη ην 100% ελφο θιάζκαηνο κεγέζνπο: άκκνο, ηιχο ή άξγηινο. Δληφο ηνπ ηξηγψλνπ βξίζθνληαη πεξηνρέο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηνπο επηηξεπηνχο ζπλδπαζκνχο ησλ ηξηψλ θιαζκάησλ κεγέζνπο γηα θάζε ηάμε πθήο. Γηα λα θαζνξίζεη θάπνηνο ηελ πθή ελφο εδάθνπο αξθεί λα πξνζδηνξίζεη ηα πνζνζηά ηεο άκκνπ, ηεο ηιχνο θαη ηεο αξγίινπ θαη λα θέξεη πξνο ηηο πιεπξέο ηνπ ηξηγψλνπ. Σν ζεκείν ηνκήο ησλ ηξηψλ επζεηψλ βξίζθεηαη εληφο ηεο πεξηνρήο πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ πθή ηνπ εδάθνπο. Γηα παξάδεηγκα, έλαο ακκψδεο πειφο (Α) δελ κπνξεί λα πεξηέρεη πάλσ απφ 20% άξγηιν ή 85% άκκν ή 50% ηιχ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 39 απφ 102

46 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ρήκα 4.3: Πξόηππν ηξηγσληθό δηάγξακκα πθήο ηνπ εδάθνπο ζύκθσλα κε ην Ακεξηθάληθν ζύζηεκα (USDA). Φαίλνληαη ηα νλόκαηα ησλ θαηεγνξηώλ πθήο θαη ηα επηηξεπηά όξηα ηνπ πνζνζηνύ ηεο άκκνπ, ηεο ηιύνο θαη ηεο αξγίινπ γηα θαζεκία. Δπίζεο θαίλνληαη ηξία παξαδείγκαηα εδαθώλ: (Α) ακκώδεο πειόο, (Β) πειόο θαη (Γ) άξγηινο. Οη φξνη πειφο (loam) θαη άξγηινο (clay) ζπρλά ζπγρένληαη. Έλα έδαθνο πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο πειφο (Β) κπνξεί λα έρεη απφ 7% έσο 27% άξγηιν, απφ 28% έσο 50% ηιχ θαη απφ 23% έσο 52% άκκν. Έλα έδαθνο γηα λα ραξαθηεξηζηεί σο άξγηινο (Γ) πξέπεη λα έρεη ηνπιάρηζηνλ 40% άξγηιν θαη κπνξεί λα έρεη κέρξη 40% ηιχ ή 45% άκκν. Πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί εδψ φηη ν φξνο άξγηινο πεξηγξάθεη ηξεηο δηαθνξεηηθέο έλλνηεο ζηελ εδαθνινγία θαη είλαη εχθνιν λα ππάξμεη ζχγρπζε αθνχ ην λφεκα εμαξηάηαη απφ ην θείκελν. Άξγηινο είλαη: α) έλα θιάζκα κεγέζνπο ηνπ εδάθνπο, β) κηα θαηεγνξία πθήο ηνπ εδάθνπο θαη ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 40 απφ 102

47 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ γ) κηα ηάμε νξπθηψλ. Η ηξίηε έλλνηα ηεο ιέμεο άξγηινο ίζσο είλαη ε ζεκαληηθφηεξε. Ο φξνο άξγηινο πεξηγξάθεη κηα νκάδα νξπθηψλ ηα νπνία έρνπλ ηδηαίηεξεο ηδηφηεηεο πνπ ηα θαζηζηνχλ ζεκαληηθά ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ εδάθνπο, αθφκα θαη αλ είλαη παξφληα ζε κηθξέο πνζφηεηεο (Singeretal., 1996) Δδαθηθνί νξίδνληεο Η δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ ηνπ εδάθνπο δεκηνπξγεί δηαθνξεηηθά νξηδφληηα ζηξψκαηα πνπ νλνκάδνληαη εδαθηθνί νξίδνληεο (soilhorizons). Οη εδαθηθνί νξίδνληεο είλαη ραξαθηεξηζηηθνί γηα ην θάζε έδαθνο θαη δηαθέξνπλ σο πξνο ην κέγεζνο, ην ρξψκα θαη ηε ζχζηαζε. Οη θπξηφηεξνη εδαθηθνί νξίδνληεο είλαη νη εμήο (Pepperetal., 1996): 0-νξίδνληαο: ην αλώηαην ζηξώκα εδάθνπο κε θπηά, νξγαληθά ππνιείκκαηα, πεζκέλα θύιια δέλδξσλ θαη κεξηθώο απνζπληηζεκέλε νξγαληθή ύιε. Δηθόλα Κπξηόηεξνη εδαθηθνί νξίδνληεο. Αθόξεζηε-θνξεζκέλε δώλε εδάθνπο-πδξνθόξνο νξίδνληαο Α-νξίδνληαο: ηα πξώηα cm εδάθνπο (topsoil) κε ρνπκηθά νμέα, κεξηθά αλόξγαλα νξπθηά, νξγαληθή ύιε, δσληαλνύο νξγαληζκνύο κε ηε κεγαιύηεξε βηνινγηθή δξαζηηθόηεηα από όιεο ηηο άιιεο ζηηβάδεο. Δ-νξίδνληαο: είλαη ε δώλε πνπ δηαρσξίδεη ην επηθαλεηαθό έδαθνο από ην ππέδαθνο. Η δηαιπκέλε ή αησξνύκελε ύιε θηλείηαη πξνο ηε ζηηβάδα απηή θαη γη απηό θαιείηαη δώλε έθπιπζεο (leachingzone). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 41 απφ 102

48 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ B-νξίδνλαο ή ππέδαθνο: είλαη νξίδνληαο εκπινπηηζκνύ όπνπ ζπγθεληξώλνληαη ηα ρνπκηθά νμέα, αξγηιηθά πιηθά, νμείδηα ηνπ ζηδήξνπ, ηνπ καγλεζίνπ θαη ηνπ αινπκηλίνπ, κεηά ην ζηξάγγηζκα από ηηο επάλσ δώλεο. C-νξίδνληαο: ειαθξά δηαβξσκέλν βξαρώδεο έδαθνο πνπ πεξηέρεη ηα νξπθηά ζπζηαηηθά ηνπ θύξηνπ εδάθνπο. R: πέηξσκα (bedrock) πνπ δελ επεξεάδεηαη από δηάβξσζε. Η θαηαθφξπθε θαηαλνκή λεξνχ θαη αέξα ζην έδαθνο πεξηγξάθεηαη ζπλήζσο ζαλ θαηαλνκή λεξνχ θαη είλαη ζεκαληηθή ζηελ θαηαλφεζε ηεο κεηαθίλεζεο πγξψλ ξχπσλ θαη αηκψλ. Η ζπλχπαξμε λεξνχ θαη αέξα νξίδεη ηελ αθφξεζηε δψλε (unsaturated ή vadosezone), ελψ ε απνπζία αέξα νξίδεη ηελ θνξεζκέλε δψλε (saturated ή phreaticzone). Σν φξην κεηαμχ απηψλ ησλ δχν δσλψλ είλαη ν ππφγεηνο πδξνθφξνο νξίδνληαο, ν νπνίνο νξίδεηαη σο ε επηθάλεηα λεξνχ ζην ππέδαθνο ζηελ νπνία ε πίεζε είλαη αθξηβψο ίζε κε ηελ αηκνζθαηξηθή πίεζε θαη είλαη ην επίπεδν εθείλν φπνπ ζα αλπςσζεί ην λεξφ ζε έλα θξεάηην πνπ έρεη αλνηρζεί κε γεψηξεζε ζηελ θνξεζκέλε δψλε. Η αλχςσζε ηεο ζηάζκεο ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα έρεη θπζηθέο δηαθπκάλζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ κε αιιαγέο ζηα πξφηππα θφξηηζεο/απνθφξηηζεο ιφγσ βξνρνπηψζεσλ/πξνζξφθεζεο λεξνχ. Η αθφξεζηε δψλε νξίδεηαη σο ε δψλε πάλσ απφ ηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα φπνπ ε πίεζε ηνπ λεξνχ ζηνπο πφξνπο ηνπ εδάθνπο είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ αηκνζθαηξηθή (ιφγσ ηξηρνεηδνχο πίεζεο). ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο αθφξεζηεο δψλεο, νη πφξνη δελ είλαη πιήξσο γεκάηνη κε λεξφ αιιά πεξηέρνπλ θαη αέξα. Σν λεξφ κεηαθηλείηαη πξνο ηα θάησ ιφγσ βαξχηεηαο (gravityflow) θαη πξνο ηα επάλσ ιφγσ ηξηρνθηνχοεηζξφθεζεο (capillaryimbibition). Σα εδαθηθά αέξηα κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ πξνο φιεο ηηο δηεπζχλζεηο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 42 απφ 102

49 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ρήκα 4.5: ρεκαηηθή απεηθόληζε ηεο αθόξεζηεο θαη θνξεζκέλεο δώλεο ηνπ ππεδάθνπο (DomenicoandSchwartz, 1990). Κάησ απφ ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα βξίζθεηαη ε θνξεζκέλε δψλε ηνπ εδάθνπο φπνπ νη πφξνη είλαη πιήξσο θνξεζκέλνη κε λεξφ θαη ε πίεζε ηνπ λεξνχ ζηνπο πφξνπο είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αηκνζθαηξηθή. Η ηαρχηεηα κε ηελ νπνία ην λεξφ ζα κεηαθηλείηαη ζηελ θνξεζκέλε δψλε ηνπ εδάθνπο εμαξηάηαη απφ ηηο ηδηφηεηεο ηνπ γεσινγηθνχ πιηθνχ, φπσο ε πδξαπιηθή αγσγηκφηεηα θαη ην πνξψδεο, θαη απφ ηελ πδξαπιηθή βαζκίδα (πηψζε πίεζεο). Οη θχξηεο πεγέο ππφγεηνπ λεξνχ ζε κηα πεξηνρή είλαη ε ηνπηθή βξνρφπησζε θαη ε δηήζεζε, ή ε ππφγεηα ξνή απφ κηα θνξηηζκέλε πεξηνρή. Η θνξηηζκέλε πεξηνρή κπνξεί λα είλαη κηα πςεινχ ξπζκνχ βξνρφπησζε ή κέξνο απφ ζχζηεκα πνηακνχ πνπ απηνηξνθνδνηείηαη κε λεξφ απφ κηα απνκαθξπζκέλε πεξηνρή βξνρνπηψζεσλ. Η κεηαβαηηθή δψλε (capillaryfringe) είλαη κηα δψλε εδάθνπο θνξεζκέλε κε λεξφ πνπ βξίζθεηαη πάλσ απφ ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα. Σν πάρνο ηεο θαζνξίδεηαη απφ ην κέγηζην χςνο δηείζδπζεο λεξνχ κέζσ ησλ πφξσλ ηνπ εδάθνπο ιφγσ απζφξκεηεο εηζξφθεζεο. Δδάθε κε κηθξφ κέγεζνο πφξσλ έρνπλ παρχηεξεο κεηαβαηηθέο δψλεο ζπγθξηηηθά κε απηά πνπ έρνπλ πην κεγάιν κέγεζνο πφξσλ (Δμίζσζε 4.1). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 43 απφ 102

50 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Όπνπ: h, ην πάρνο ηεο κεηαβαηηθήο δώλεο, γ, ε δηεπηθαλεηαθή ηάζε, r, ε αθηίλα ησλ πόξσλ, ξ, ε ππθλόηεηα ηνπ λεξνύ, g, ε επηηάρπλζε ηεο βαξύηεηαο θαη ζ, ε γσλία επαθήο. ε έλα πειψδεο ή αξγηιψδεο έδαθνο, ε κεηαβαηηθή δψλε κπνξεί λα έρεη πάρνο πάλσ απφ 1 m, ελψ ζε έλα ρνλδξφθνθθν ακκψδεο ζα έρεη πάρνο ιηγφηεξν απφ 1 mm. Η πεξηεθηηθφηεηα ηνπ λεξνχ κεηψλεηαη κε αχμεζε ηνπ χςνπο, πξάγκα πνπ εμαξηάηαη απφ ηνλ ηχπν ηνπ εδάθνπο. Όζν κεηψλεηαη ε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ λεξνχ ηφζν απμάλεηαη ν αέξαο ηνπ πνξψδνπο. Οη εδαθηθέο ζηξψζεηο πνπ παξεκβάιινληαη κεηαμχ αθφξεζηεο θαη θνξεζκέλεο δψλεο κπνξεί λα είλαη αδηαπέξαηεο (aquiclude), αδηαπέξαηεο ζηεγαλέο (aquifluge), πδξνθνξείο (aquifer) ή εκηδηαπεξαηέο ζηξψζεηο (aquitard). Αλάινγα κε ην είδνο ησλ ζηξψζεσλ δηαθξίλνπκε δχν είδε πδξνθνξέσλ ζηελ θνξεζκέλε δψλε. Έηζη έρνπκε: Πεξηνξηζκέλνπο ή ππό πίεζε πδξνθνξείο:τδξνθνξείο πεξηνξηζκέλνη πξνο ηα άλσ θαη πξνο ηα θάησ απφ αδηαπέξαηνπο ζρεκαηηζκνχο κε ξνή αλάινγε ηεο ξνήο ζε θιεηζηνχο αγσγνχο. ηελ πεξίπησζε πνπ ην πηεδνκεηξηθφ χςνο βξίζθεηαη πςειφηεξα ηεο επηθάλεηαο ηνπ εδάθνπο ηφηε έρνπκε αξηεζηαλφ πδξνθνξέα. Φξεάηηνπο ή κε πεξηνξηζκέλνπο πδξνθνξείο:τδξνθνξείο πεξηνξηζκέλνη πξνο ηα θάησ απφ αδηαπέξαηνπο ζρεκαηηζκνχο θαη κε ειεχζεξε επηθάλεηα πξνο ηα πάλσ. Η ξνή ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ κέζσ απηψλ είλαη αλάινγε ηεο ξνήο ζε αλνηρηνχο αγσγνχο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 44 απφ 102

51 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Ρύπαλζε εδάθνπο θαη κέηξα πξνζηαζίαο ηνπ Η ξχπαλζε ησλ εδαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ άξρηζε λα αληηκεησπίδεηαη σο πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε θαζπζηεξεκέλα γηαηί, αληίζεηα κε ηε ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ, ε ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο δελ γίλεηαη άκεζα αληηιεπηή θαη επηπιένλ εμαπιψλεηαη κε βξαδχηεξνπο ξπζκνχο. Δπίζεο, ν ζχλδεζκνο κεηαμχ ξχπαλζεο εδάθνπο θαη αλζξψπηλεο πγείαο ήηαλ ιηγφηεξν πξνθαλήο ζπγθξηηηθά κ απηφλ ηεο αηκφζθαηξαο θαη ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ. ρεηηθά πξφζθαηα, ε επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ππάξρνπλ πνιιαπιέο νδνί κέζσ ησλ νπνίσλ ηα ξππαζκέλα εδάθε κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ θίλδπλν γηα ην αλζξψπηλν είδνο θαη γηα ην επξχηεξν πεξηβαιινληηθφ ζχζηεκα. Αθφκα πην πξφζθαηα δε, αλαγλσξίζηεθε ε αλάγθε λα πξνζηαηεπζεί ην έδαθνο σο μερσξηζηήνληφηεηα (Defra, 2001; EC, 2001), αλ θαη κεκνλσκέλεο ρψξεο είραλ εθαξκφζεη πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ηνπ εδάθνπο πξηλ απ απηφ (π.ρ. Γεξκαλία, Bachmann, 1991). Οη άλζξσπνη εθηίζεληαη ζε θίλδπλν απφ ξππαζκέλα εδάθε κέζσ δεξκαηηθήο επαθήο, θαηάπνζεο, θαηαλάισζεο ηξνθήο πνπ έρεη αλαπηπρζεί ζε ξππαζκέλα εδάθε θαη εηζπλνή ζθφλεο ή αηκψλ (NathanailandEarl, 2001). Σα εδάθε κπνξεί λα κελ είλαη ζε ζέζε λα απνθέξνπλ βιάζηεζε ιφγσ θπηνηνμηθψλ επηδξάζεσλ ησλ ξχπσλ (Chaineauetal., 1997; Siddiquietal., 2001) ή δηαθνπήο ηνπ βηνινγηθνχ θχθινπ ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ (KhanandScullion, 1999; Belyaevaetal., 2005). Απηά ηα εδάθε κπνξεί επίζεο λα επεξεάζνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πεγψλ ηνπ πφζηκνπ λεξνχ θαη ηνπ πδάηηλνπ νηθνζπζηήκαηνο γεληθφηεξα. Δπηπιένλ, κε θαζπζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηελ αηκφζθαηξα θαη ηα επηθαλεηαθά χδαηα, ζεζπίζηεθε δηεζλψο εηδηθή λνκνζεζία γηα ηα εδάθε, δηφηη ηα πξνβιήκαηα ηεο ξχπαλζεο ηνπ εδάθνπο είλαη ζπλήζσο ηνπηθά, θαη άξα ζπάληα αλάγνληαη ζε πεξηβαιινληηθέο πξνηεξαηφηεηεο, εθηφο απφ πεξηπηψζεηο ηδηαίηεξα ζεκαληηθψλ δηαξξνψλ ή απφζεζεο ζεκαληηθψλ πνζνηήησλ απνβιήησλ επί δεθαεηίεο. Δλψ ινηπφλ ηα επηθαλεηαθά χδαηα θαη ε αηκφζθαηξα είραλ ππνβιεζεί ζε πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία απ ην 19ν αηψλα (RCEP, 1998), γηα ην έδαθνο θαη ηα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 45 απφ 102

52 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ππφγεηα χδαηα παξφκνηεο ελέξγεηεο άξρηζαλ λα γίλνληαη κφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα. Απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα έρνπλ αλαπηπρζεί θαη ζπλερψο αλαπηχζζνληαη πάξα πνιιέο ηερλνινγίεο απνξξχπαλζεο εδαθψλ θαη ππφγεησλ πδάησλ κε ζθνπφ ηε γξήγνξε, νηθνλνκηθή θαη απνηειεζκαηηθή θαηαζηξνθή ή απνκάθξπλζε ησλ ηνμηθψλ θαη επηβιαβψλ νπζηψλ απφ ην θπζηθφ νηθνζχζηεκα. Όζνλ αθνξά ζην ζεζκηθφ πιαίζην πξέπεη λα πνχκε φηη νη ΗΠΑ έρνπλ ζπληάμεη ηελ πην δηεμνδηθή λνκνζεζία γηα ζέκαηα ξχπαλζεο θαη απνθαηάζηαζεο ηνπ εδάθνπο ελψ ζηελ Δπξψπε πξσηνπφξνο ήηαλ ε Οιιαλδία, πνπ ην 1976 απνθάζηζε λα εληάμεη ηελ πξνζηαζία ηνπ εδάθνπο ζηελ εζληθή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ηεο. Απφ ηφηε, ε Δπξσπατθή πξαθηηθή αθνινχζεζε αληίζηνηρε αλάπηπμε κε ηελ Ακεξηθάληθε, φζνλ αθνξά ζηελ επηβνιή λνκνζεηηθψλ πεξηνξηζκψλ ζηα επί κέξνπο ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηε ξχπαλζε, κε ηε ζέζπηζε πιεζψξαο Οδεγηψλ (CouncilDirectives) πνπ ηζρχνπλ ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, νη λφκνη θαζνξίδνπλ ηε δηαδηθαζία θαηαγξαθήο, ραξαθηεξηζκνχ θαη αμηνιφγεζεο ησλ πηζαλά ξππαζκέλσλ ηνπνζεζηψλ, θαζψο επίζεο δίλνπλ θαη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ επηινγή θαη εθαξκνγή κέηξσλ απνθαηάζηαζεο, φπνπ απηά θξηζνχλ απαξαίηεηα. (Soil thematic strategy, ηελ Διιάδα, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αξρίζεη λα αλαπηχζζεηαη πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο απφ ηε ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο θαη ησλ ππφγεησλ πδξνθνξέσλ, ε νπνία εθθξάδεηαη κε ηνλ νξζνινγηθφ ζρεδηαζκφ ησλ λέσλ ρψξσλ απφζεζεο αζηηθψλ απνξξηκκάησλ (ρσκαηεξψλ) αιιά θαη ηελ απνξξχπαλζε πεξηνρψλ πνπ έρνπλ ξππαλζεί. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ην ζέκα ηεο ξχπαλζεο ηνπ εδάθνπο απφ ηελ ηαθή δνρείσλ κε θαηλφιεο ζηελ πεξηνρή ηνπ εξγνζηαζίνπ ηεο ΔΑΒ ζην ρεκαηάξη (πνπ απνθαιχθζεθε ην 1984) θαη ην ζέκα ηεο ξχπαλζεο ηεο ιίκλεο Κνπκνπλδνχξνπ κε ειαθξά πεηξειαηνεηδή, ιφγσ δηαθπγψλ πδξνγνλαλζξάθσλ απφ ηα παξαθείκελα δηπιηζηήξηα ηεο πεξηνρήο Αζπξνπχξγνπ, κέζσ ηνπ ππφγεηνπ πδξνθνξέα (πνπ απνθαιχθζεθε ην 1993). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 46 απφ 102

53 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Μέρξη λα νξηζηηθνπνηεζεί ην θνηλνηηθφ θαλνληζηηθφ πιαίζην, ζηελ Διιάδα ην πξφβιεκα ησλ ξππαζκέλσλ εδαθψλ αληηκεησπίδεηαη ζην πιαίζην ηνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηα επηθίλδπλα απφβιεηα πνπ ηζρχεη απφ ην θαινθαίξη ηνπ 2006 (Απνθάζεηο 13588/725/2006 θαη 24944/1159/2006) Κύξηεο θαηεγνξίεο ξππνγόλσλ νπζηώλ - Τγξνί νξγαληθνί ξύπνη Οη βιαπηηθέο ζπλέπεηεο απφ ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο παίξλνπλ δηάθνξεο δηαζηάζεηο αλάινγα κε ην είδνο, ηελ πνζφηεηα θαη ηε δηάξθεηα παξακνλήο ησλ ξχπσλ ζην πεξηβάιινλ. Έλαο ηξφπνο ραξαθηεξηζκνχ ησλ επηθίλδπλσλ ξππνγφλσλ νπζηψλ είλαη θαη απηφο πνπ δίλεηαη απφ ηελ Οδεγία 76/464/EEC ηεο Δ.Δ, ε νπνία ηηο ρσξίδεη ζε δπν θαηεγνξίεο: ηηο πιένλ ηνμηθέο (Καηεγνξία 1 - BlackList) ηηο ιηγόηεξν ηνμηθέο (Καηεγνξία 2 - GreyList) Ο ζθνπφο είλαη λα απαιεηθζεί ε ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ απφ ηηο νπζίεο ηεο Καηεγνξίαο 1 (BlackList) θαη λα πεξηνξηζζεί ε ξχπαλζε απφ ηηο νπζίεο ηεο Καηεγνξίαο 2 (GreyList). Οη νπζίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηηο δχν θαηεγνξίεο θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ππάξρεη κηα απμαλφκελε αλεζπρία φζνλ αθνξά ζηνπο πγξνχο νξγαληθνχο ξχπνπο, ιφγσ ηεο επξείαο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπο ζηε βηνκεραλία σο πξψηεο χιεο θαη δηαιχηεο θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο παξνπζίαο ηνπο ζηα βηνκεραληθά απφβιεηα (Collinsetal., 2002). Γηα παξάδεηγκα, νη πδξνγνλάλζξαθεο ησλ πεηξειαηνεηδψλ είλαη απ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ξχπνπο ηνπ εδάθνπο θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Δπίζεο, νη δηεξγαζίεο θαχζεσο έρνπλ νδεγήζεη ζηελ επξεία ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο (vanbrummelenetal., 1996) απφ πνιπαξσκαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο (PAHs) πνπ είλαη γλσζηνί γηα ηελ πςειή ηνμηθφηεηά ηνπο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 47 απφ 102

54 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Οη θίλδπλνη απφ ηνπο νξγαληθνχο ξχπνπο γίλνληαη κεγαιχηεξνη επεηδή έρνπλ ηελ ηδηφηεηα λα ζπζζσξεχνληαη ζηνπο βηνινγηθνχο ηζηνχο, θπξίσο ζην ιηπψδε ηζηφ, θαη σο εθ ηνχηνπ λα εκθαλίδνπλ καθξνπξφζεζκεο επηδξάζεηο. ΚΑΣΗΓΟΡΙΔ ΣΟΞΙΚΩΝ ΟΤΙΩΝ ΣΗΝ Δ Δ. Σνμηθέο ξππαληηθέο νπζίεο Καηεγνξίαο 1 (BlackList) Οξγαλν-αινγφλεο (Organohalogen) νπζίεο θαη νπζίεο πνπ κπνξνχλ λα ηηο παξάγνπλ Οπζίεο πνπ πεξηέρνπλ νξγαληθφ θψζθνξν ή νξγαληθφ θαζζίηεξν Οπζίεο πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ θαξθηλνγελέζεηο Οπζίεο πνπ πεξηέρνπλ πδξάξγπξν ή θάδκην Αλζεθηηθά νξπθηέιαηα θαη αλζεθηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδψλ Αλζεθηηθέο ζπλζεηηθέο νπζίεο (persistentsyntheticcompounds) Σνμηθέο ξππαληηθέο νπζίεο Καηεγνξίαο 2 (GreyList) Σα αθφινπζα κέηαιια: ςεπδάξγπξνο, ραιθφο, ληθέιην, ρξψκην, κφιπβδνο, ζειήλην, αξζεληθφ, αληηκφλην, κνιπβδέλην, ηηηάλην, θαζζίηεξνο, βάξην, βεξχιην, βφξνλ, νπξάλην, βαλάδην, θνβάιηην, ζάιιην, ηειινχξην, άξγπξνο Οξγαληθέο ελψζεηο ησλ αλσηέξσ κεηάιισλ πνπ δελ πεξηιακβάλνληαη ζηελ Καηεγνξία 1 Οπζίεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ δπζκελψο ηε γεχζε ή ηελ νζκή ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ, ζε πεξίπησζε πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα χδξεπζε Σνμηθέο ή αλζεθηηθέο νξγαληθέο ελψζεηο ηνπ ππξηηίνπ πνπ κπνξνχλ λα αληρλεπηνχλ ζην ππφγεην λεξφ Αλφξγαλεο ελψζεηο ηνπ θσζθφξνπ θαη θαζαξφο θψζθνξνο Μή- αλζεθηηθά νξπθηέιαηα θαη πδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδψλ Κπαληνχρα θαη θζνξηνχρεο ελψζεηο Οπζίεο πνπ έρνπλ δπζκελείο επηδξάζεηο ζηελ ηζνξξνπία ηνπ νμπγφλνπ φπσο ακκσλία, ληηξηθά, θιπ. Τπάξρνπλ δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο πγξψλ νξγαληθψλ ξχπσλ: Οη κε πδαηηθέο πγξέο θάζεηο κε ππθλόηεηα κηθξόηεξε ηνπ λεξνύ: (Lightnon-aqueousphaseliquids, LNAPL), πνπ ζρεκαηίδνπλ κηα μερσξηζηή θάζε πάλσ απφ απηφ (π.ρ. βελδίλε, θεξνδφλε, diesel, πεηξέιαην ζέξκαλζεο θ.ά.) θαη, Οη κε πδαηηθέο πγξέο θάζεηο κε ππθλόηεηα κεγαιύηεξε ηνπ λεξνύ: (Densenon-aqueousphaseliquids, DNAPL), πνπ κπνξνχλ λα δηεηζδχνπλ ζηα ππφγεηα χδαηα θαη λα ζρεκαηίδνπλ πινχκηα (plumes) κέζα ζην έδαθνο θαη ηα πεηξψκαηα (π.ρ. ιηλζξαθφπηζζα, θξεφδσην, ρισξησκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο θ.ά). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 48 απφ 102

55 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ ξχπαλζεο ησλ εδαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ απφ επηθίλδπλα απφβιεηα έρνπλ ζεζπηζζεί κέγηζηα απνδεθηά φξηα γηα ηνπο δηάθνξνπο ξχπνπο. Δίλαη πξνθαλέο, φηη ηα κέγηζηα απνδεθηά φξηα ηεο ξχπαλζεο γηα θάζε ζπγθεθξηκέλν ξχπν εμαξηψληαη θαη απφ ηε ρξήζε ηνπ ρψξνπ ζηνλ νπνίν έρεη εληνπηζζεί ε ξχπαλζε. Σέινο, ηα κέγηζηα απνδεθηά φξηα ξχπαλζεο εμαξηψληαη θαη απφ ηε κέζνδν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε κέηξεζή ηνπο. Καηά ζπλέπεηα, νη δηαθνξέο πνπ παξαηεξνχληαη ζηα κέγηζηα απνδεθηά φξηα ξχπαλζεο ζηηο δηάθνξεο ρψξεο, δελ νθείινληαη πάληνηε ζε δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηελ πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ αιιά ζπρλά νθείινληαη θαηά θχξην ιφγν ζηελ εθαξκνγή δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ κέηξεζεο ηνπ ξππαληηθνχ θνξηίνπ. ηελ Δπξσπατθή Έλσζε έρνπλ ζεζπηζζεί πνιπάξηζκεο Οδεγίεο πνπ αθνξνχλ ηα φξηα ξχπαλζεο εδαθψλ θαη ππφγεησλ πδάησλ. Η Οδεγία 98/83/ΔΚ ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ αλζξψπηλεο θαηαλάισζεο θαζνξίδεη ηηο κέγηζηεο επηηξεπηέο ηηκέο γηα κηα ζεηξά απφ κηθξνβηνινγηθέο θαη ρεκηθέο παξακέηξνπο. Η ζχγθξηζε κε ηελ παιαηφηεξε Κνηλνηηθή Οδεγία (80/778/ΔΟΚ) είλαη ελδεηθηηθή ησλ απμαλφκελσλ πεξηβαιινληηθψλ απαηηήζεσλ ζε ζπλάξηεζε θαη κε ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ησλ πηζαλψλ επηπηψζεσλ ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ ζηελ αλζξψπηλε πγεία. Δπηπιένλ, ζηελ Οδεγία ηνπ 1998 πεξηιακβάλνληαη γηα πξψηε θνξά βηνκεραληθνί ξχπνη φπσο π.ρ. νη ρισξησκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο Τδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδώλ Σν αξγφ πεηξέιαην (crudeoil), είλαη έλα πνιχπινθν κίγκα ρηιηάδσλ δηαθνξεηηθψλ ελψζεσλ πνπ ζρεκαηίζηεθαλ θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο γεο απφ κηα πνηθηιία νξγαληθψλ πιηθψλ ηα νπνία ππέζηεζαλ ρεκηθή κεηαηξνπή ππφ δηαθνξεηηθέο γεσινγηθέο ζπλζήθεο γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα (TissotandWelte, 1984). Καηά θχξην ιφγν πεξηέρεη άλζξαθα θαη πδξνγφλν πνπ κε ην ζπλδπαζκφ ηνπο ζρεκαηίδνπλ κεγάιν αξηζκφ ρεκηθψλ ελψζεσλ πνπ νλνκάδνληαη πδξνγνλάλζξαθεο. Πεξηέρεη επίζεο, ζε κηθξφηεξεο πνζφηεηεο ζείν, νμπγφλν θαη άδσην θαζψο επίζεο θαη κέηαιια φπσο ην ληθέιην, ην βαλάδην θαη ν ζίδεξνο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 49 απφ 102

56 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ηε δηεξγαζία δηχιηζεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ (refiningprocess), ηα πξντφληα εκπινπηίδνληαη ζε πδξνγνλάλζξαθεο, αθήλνληαο ηε κεγαιχηεξε πνζφηεηα ησλ αλφξγαλσλ ζπζηαηηθψλ ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη άιινπο ηχπνπο νξγαληθψλ ελψζεσλ πνπ πεξηέρνπλ ζείν, άδσην θαη νμπγφλν ζην ππνιεηπφκελν πιηθφ (residualmaterial). Η ρεκηθή ζχζηαζε θαη νη θπζηθέο ηδηφηεηεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη ησλ πξντφλησλ δηχιηζήο ηνπ, πνηθίινπλ ζεκαληηθά αλάινγα κε ηελ ηνπνζεζία ηεο πεγήο θαη, γηα ηα πξντφληα, απφ ηε θχζε ηεο δηεξγαζίαο δηχιηζεο. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, νη πδξνγνλάλαζξαθεο ησλ πεηξειαηνεηδψλ απνηεινχλ κηα πνιχ ζεκαληηθή θαηεγνξία ξππνγφλσλ νπζηψλ γηα ην έδαθνο θαη ηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα. Σν πεηξέιαην απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε πεγή ελέξγεηαο παγθνζκίσο θαη απνηειεί ηελ πξψηε χιε γηα πνιιά ρεκηθά πξντφληα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηαιπηψλ, ησλ ιηπαζκάησλ, ησλ θπηνθαξκάθσλ, θαζψο θαη γηα ζπλζεηηθά πξντφληα φπσο ηα πιαζηηθά θαη ηα απνξξππαληηθά αθφκε θαη νξηζκέλεο εθξεθηηθέο χιεο. Καηά ζπλέπεηα, ε εθηεηακέλε ρξήζε ηνπ πεηξειαίνπ απμάλεη απηνκάησο εθζεηηθά ηηο πηζαλφηεηεο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηα δηάθνξα πξντφληα ηνπ Οηθνγέλεηεο θαη νκάδεο πδξνγνλαλαζξάθσλ Οη πδξνγνλάλζξαθεο, κε κηα επξχηεξε έλλνηα, κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε δχν κεγάιεο νηθνγέλεηεο, ηνπο αιεηθαηηθνχο (aliphatics) θαη ηνπο αξσκαηηθνχο (aromatics). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 50 απφ 102

57 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ρήκα Κύξηεο νηθνγέλεηεο θαη νκάδεο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ. ε επίπεδν κνξίνπ, νη αιεηθαηηθέο θαη αξσκαηηθέο ελψζεηο δηαθέξνπλ θπξίσο ζην είδνο δεζκψλ κεηαμχ γεηηνληθψλ αηφκσλ άλζξαθα. Σα αξσκαηηθά κφξηα έρνπλ επίπεδεο, θπθιηθέο, αθφξεζηεο, πιήξσο ζπδπγηαθέο δνκέο, πνπ θέξνπλ θαηάιιειν αξηζκφ π-ειεθηξνλίσλ. Λφγσ ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζπληνληζκνχ, ηα π-ειεθηξφληα κνηξάδνληαη κεηαμχ φισλ ησλ αηφκσλ άλζξαθα ηνπ αξσκαηηθνχ δαθηπιίνπ γεγνλφο πνπ πξνζδίδεη ηδηαίηεξε ζηαζεξφηεηα ζηα κφξηα ηνπο. Αληίζεηα, ζηηο αθφξεζηεο αιεηθαηηθέο ελψζεηο ηα π-ειεθηξφληα κνηξάδνληαη κφλν κεηαμχ γεηηνληθψλ αηφκσλ άλζξαθα. Δπίζεο, ηα θνξεζκέλα, κε θπθιηθά, αιεηθαηηθά κφξηα είλαη νπζηαζηηθά ειεχζεξα λα πεξηζηξαθνχλ γχξσ απφ ηνπο δεζκνχο αηφκσλ άλζξαθα, νπφηε κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζηεξενρεκηθέο δηαηάμεηο. ε θάζε δνκηθή νηθνγέλεηα θαη ππν-νηθνγέλεηα πδξνγνλαλαζξάθσλ, ππάξρνπλ νκφινγεο ζεηξέο. Κάζε κέινο ησλ νκφινγσλ ζεηξψλ νλνκάδεηαη νκφινγν θαη δηαθέξεη απφ ηα γεηηνληθά ηνπ ζηελ ίδηα ζεηξά θαηά κηα επαλαιακβαλφκελε κνλάδα φπσο ε -CH2 νκάδα (κεζπιελ-νκάδα). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 51 απφ 102

58 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ε θάζε νκφινγε ζεηξά, νη ελψζεηο έρνπλ αλάινγε ρεκηθή ζπκπεξηθνξά θαη δηαθέξνπλ θπξίσο ζηηο θπζηθέο ηνπο ηδηφηεηεο, νη νπνίεο κεηαβάιινληαη θαλνληθά κε ηελ αχμεζε θαη ηελ αιιαγή ηεο κνξθήο ηεο αλζξαθηθήο αιπζίδαο. Γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη αχμεζε ζην ζεκείν βξαζκνχ θαηά πεξίπνπ 20oC γηα θάζε άηνκν άλζξαθα πνπ πξνζηίζεηαη ζε κηα αιπζίδα -αιθαλίνπ. Έλα άιιν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ πδξνγνλαλαζξάθσλ είλαη φηη έρνπλ ηππηθά κεγάιν αξηζκφ ηζνκεξψλ. Σα ηζνκεξή είλαη ελψζεηο πνπ έρνπλ ηνλ ίδην κνξηαθφ ηχπν αιιά παξνπζηάδνπλ δηαθνξέο ζηηο ρεκηθέο θαη θπζηθέο ηνπο ηδηφηεηεο. Η ηζνκέξεηα νθείιεηαη ζην δηαθνξεηηθφ ηξφπν δηάηαμεο ησλ αηφκσλ ηνπ κνξίνπ ζην επίπεδν (νπφηε κηινχκε γηα ζπληαθηηθή ηζνκέξεηα) ή ζην ρψξν (νπφηε κηινχκε γηα ζηεξεντζνκέξεηα). Γεληθφηεξα, θαζψο απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ άλζξαθα, ν αξηζκφο ησλ πηζαλψλ ηζνκεξψλ απμάλεηαη ξαγδαία. Γηα παξάδεηγκα, έλα αιθάλην κε 6 άηνκα άλζξαθα έρεη 5 πηζαλά ηζνκεξή. Απμάλνληαο ηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ άλζξαθα ζηα 10, ν αξηζκφο ησλ πηζαλψλ ηζνκεξψλ απμάλεηαη ζηα 17. Ο κεγάινο αξηζκφο ηζνκεξψλ ζηα κίγκαηα πεηξειαίνπ εμεγεί θαη ην κεγάιν βαζκφ πνιππινθφηεηάο ηνπ. Σα κίγκαηα πεηξειαίνπ κε ζπζηαηηθά πνπ έρνπλ πςειά ζεκεία βξαζκνχ, έρνπλ θαη κεγάιν πνζνζηφ αηφκσλ άλζξαθα, σο εθ ηνχηνπ, έρνπλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ηζνκεξψλ θαη κεγαιχηεξε πνιππινθφηεηα ζπγθξηηηθά κε πξντφληα πεηξειαίνπ κε ζπζηαηηθά ρακεινχ ζεκείνπ βξαζκνχ. Αιθάληα: Σα αιθάληα είλαη ηα θχξηα ζπζηαηηθά ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη ηα θχξηα ζπζηαηηθά ησλ πεξηζζφηεξσλ πξντφλησλ ηνπ. Σα αιθάληα είλαη νη απινχζηεξεο νξγαληθέο ελψζεηο θαη πεξηέρνπλ κφλν απινχο δεζκνχο (ζ-δεζκνχο) κεηαμχ αηφκσλ άλζξαθα (θνξεζκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο). Σα άηνκα C ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο ζρεκαηίδνληαο κηα επζεία (γξακκηθή) ή δηαθιαδηζκέλε αιπζίδα. Σα γξακκηθά αιθάληα νλνκάδνληαη θαλνληθά αιθάληα ή θαλνληθέο παξαθίλεο (nαιθάληα) θαη ηα δηαθιαδηζκέλα, ηζνπαξαθίλεο ή ηζν-αιθάληα. Ο εκπεηξηθφο ηχπνο απηψλ ησλ ελψζεσλ είλαη ν CnH2n+2. Σα ηέζζεξα πξψηα κέιε ηεο νκφινγεο απηήο ζεηξάο είλαη ην κεζάλην (CH4), ην αηζάλην (C2H6), ην πξνπάλην (C3H8) θαη ην βνπηάλην (C4H10) (ρήκα 1.7). Σα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 52 απφ 102

59 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ αιθάληα, αλάινγα κε ην κέγεζφο ηνπο, είλαη αέξηα κέρξη ην βνπηάλην, πγξά κέρξη θαη ην n-δεθαεπηάλην, ελψ ηα αλψηεξα κέιε είλαη ζηεξεά. πγθξηηηθά, γηα ηνλ ίδην αξηζκφ αηφκσλ άλζξαθα, ηα αιθάληα κε δηαθιαδψζεηο έρνπλ ρακειφηεξν ζ.δ. απφ ηα ιηγφηεξν δηαθιαδηζκέλα θαη απφ ηα θαλνληθά. Η παξνπζία κφλν νκνηνπνιηθψλ δεζκψλ ζην κφξην ησλ αιθαλίσλ ηα θαζηζηά κε πνιηθά. ρήκα 4.7: πληαθηηθνί ηύπνη ησλ ηεζζάξσλ πξώησλ κειώλ ηεο νκόινγεο ζεηξάο ησλ αιθαλίσλ: (a) κεζάλην, (b) αηζάλην, (c) πξνπάλην θαη (d) n-βνπηάλην. Σέινο, ζην ρήκα 4.8 δίλνληαη νη ζπληαθηηθνί ηχπνη ησλ ηζνκεξψλ ελψζεσλ n-επηαλίνπ θαη ηζν-επηαλίνπ. ρήκα 4.8: πληαθηηθνί ηύπνη ησλ ηζνκεξώλ ελώζεσλ: (a) n-επηαλίνπ θαη, (b) ηζν- επηαλίνπ. Κπθιναιθάληα: Σα θπθιναιθάληα (λαθζέληα, naphthenes, cycloalkanes) απνηεινχλ ηππηθά πεξίπνπ ην 50% ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ. Σα θπθιναιθάληα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 53 απφ 102

60 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία θιεηζηψλ δαθηπιίσλ ζπλήζσο 5, 6 ή 7 αηφκσλ άλζξαθα πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κφλν κε απινχο δεζκνχο (ρήκα 4.9). Η παξνπζία δαθηπιίνπ πεξηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα ειεχζεξεο δηακφξθσζεο ζηα θπθιναιθάληα ζε αληίζεζε κε ηα αιθάληα. Δίλαη γεληθψο ζηαζεξέο ελψζεηο θαη ζρεηηθά αδηάιπηεο ζην λεξφ. Ο εκπεηξηθφο ηχπνο ησλ θπθιναιθαλίσλ είλαη ν CnH 2 n. ρήκα 4.9: ηεξενρεκηθνί ηύπνη ησλ ηζνκεξώλ ελώζεσλ: (a) cis: 1,2-δηκεζπι-θπθινπεληαλίνπ θαη, (b) trans: 1,2-δηκεζπι-θπθινπεληαλίνπ. Οη πην θνηλέο ελψζεηο θπθιναιθαλίσλ είλαη ην θπθινπξνπάλην θαη ην θπθινπεληάλην. Σν θπθινπξνπάλην θαη ην θπθινπεληάλην ιφγσ ηεο κεγάιεο ηάζεο ησλ δαθηπιίσλ ηνπο είλαη ζρεηηθά δξαζηηθέο ελψζεηο θαη ηείλνπλ λα κεηαηξαπνχλ πξνο άθπθια πξντφληα. Αιθέληα: Μηα άιιε θχξηα νκάδα ησλ πδξνγνλαλαζξάθσλ πεηξειαηνεηδψλ είλαη θαη ηα αιθέληα (alkenes), γλσζηά επίζεο θαη σο νιεθίλεο (olefins). Απηέο νη ελψζεηο ζπλήζσο δε βξίζθνληαη ζην αξγφ πεηξέιαην αιιά απνηεινχλ παξαπξντφληα ηεο δηεξγαζίαο δηχιηζήο ηνπ. Σα αιθέληα δηαθξίλνληαη απφ ηα αιθάληα απ ην γεγνλφο φηη πεξηέρνπλ δηπινχο δεζκνχο κεηαμχ αηφκσλ άλζξαθα (ρήκα 4.10). Ο δηπιφο δεζκφο κεηαμχ αηφκσλ C πξνζδίδεη ηδηαίηεξεο ρεκηθέο ηδηφηεηεο ζ απηέο ηηο ελψζεηο πνπ δηαθέξνπλ απφ απηέο ησλ αιθαλίσλ. Έηζη, ιφγσ ηνπ π- ειεθηξνληθνχ λέθνπο, ν δηπιφο δεζκφο ζπκπεξηθέξεηαη σο ππξελφθηιν θέληξν θαη αληηδξά κε δηάθνξα ειεθηξνληφθηια αληηδξαζηήξηα. Δπίζεο, ε παξνπζία δηπιψλ δεζκψλ ζηα κφξηα ησλ αιθελίσλ, απμάλεη ηνλ αξηζκφ ησλ ζπληαθηηθψλ ηζνκεξψλ, αλάινγα κε ηηο ζέζεηο ηνπο ζηελ αλζξαθηθή αιπζίδα, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο πθίζηαληαη θαη γεσκεηξηθά cis- θαη trans-ηζνκεξή. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 54 απφ 102

61 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Η ρεκεία ησλ αιθελίσλ είλαη ζπλήζσο κηθξήο ζεκαζίαο γηα ηα πξντφληα πεηξειαίνπ κηαο θαη ηα πεξηζζφηεξα ρξεζηκνπνηνχληαη σο θαχζηκα. Σα αιθέληα, εηδηθά ην αηζπιέλην θαη ην ηζν-βνπηπιέλην, απνηεινχλ ζεκαληηθέο πξψηεο χιεο γηα ηελ παξαζθεπή δηάθνξσλ εηδηθψλ ρεκηθψλ ελψζεσλ. ηα αιθέληα, σο αθφξεζηεο ελψζεηο, κπνξεί λα πξνζηεζεί πδξνγφλν, πξνο ζρεκαηηζκφ ηνπ αληίζηνηρνπ αιθαλίνπ, ρσξίο λα ζπάζεη ε αλζξαθηθή αιπζίδα. Γηα παξάδεηγκα, ε πξνζζήθε 2 αηφκσλ πδξνγφλνπ ζην ηζν-βνπηπιέλην δεκηνπξγεί ην ηζν-βνπηάλην. Ο εκπεηξηθφο ηχπνο ησλ αιθελίσλ είλαη ν CnH 2 n. ρήκα 4.10: ηεξενρεκηθνί ηύπνη ησλ ηζνκεξώλ ελώζεσλ: (a) cis-2-επηελίνπ θαη, (b) trans-2-επηελίνπ. Αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο:η βαζηθή δνκηθή κνλάδα ησλ αξσκαηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ είλαη έλαο ή πεξηζζφηεξνη βελδνιηθνί δαθηχιηνη. Σν βελδφιην είλαη έλαο εμακειήο δαθηχιηνο κε κνξηαθφ ηχπν C 6 H 6. ην κφξην ηνπ βελδνιίνπ ππάξρνπλ ηξεηο απινί δεζκνί κεηαμχ αηφκσλ άλζξαθα πνπ εμαιιάζζνληαη κε ηξεηο δηπινχο δεζκνχο. Σα δεχγε ειεθηξνλίσλ ησλ δηπιψλ δεζκψλ κεηαμχ αηφκσλ άλζξαθα ζην βελδφιην δελ είλαη εληνπηζκέλα ζηνλ εμακειή δαθηχιην. Σν γεγνλφο απηφ πξνζδίδεη ζην βελδφιην πεξηζζφηεξα πνιηθά ραξαθηεξηζηηθά ζε ζρέζε κε ηα αιθάληα θαη ηα αιθέληα, κηαο θαη ηα λέθε ειεθηξνλίσλ ηνπ πξνζειθχνληαη εχθνια απφ αληηζέηνπ θνξηίνπ ή άιινπ είδνπο κφξηα. Μηα κνλναξσκαηηθή έλσζε πεξηέρεη ζην κφξην ηεο έλαλ κφλν βελδνιηθφ δαθηχιην κε δεζκεπκέλα είηε έμη άηνκα πδξνγφλνπ, είηε ζπλδπαζκνχο αιθπινκάδσλ θαη αηφκσλ πδξνγφλνπ (ρήκα 4.11). Μηα δηαξσκαηηθή έλσζε πεξηέρεη ζην κφξην ηεο δχν ελζσκαησκέλνπο βελδνιηθνχο δαθηπιίνπο, σο βαζηθή κνλάδα, κε δεζκεπκέλα είηε νθηψ άηνκα πδξνγφλνπ, είηε αιθπι-νκάδεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 55 απφ 102

62 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Σα δεχγε ειεθηξνλίσλ ησλ πέληε δηπιψλ δεζκψλ αηφκσλ άλζξαθα πνπ πεξηέρνληαη ζηηο δηαξσκαηηθέο ελψζεηο δελ εληνπίδνληαη ζε θαλέλαλ απφ ηνπο δχν βελδνιηθνχο δαθηπιίνπο. Οη πνιπαξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (PolynuclearAromaticHydrocarbons, PAHs), έρνπλ ζην κφξην ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ δχν ελζσκαησκέλνπο βελδνιηθνχο δαθηπιίνπο θαη ε δνκηθή ζηαζεξφηεηά ηνπο είλαη απνηέιεζκα ηνπ κε εληνπηζκνχ ησλ δεπγψλ ειεθηξνλίσλ ζηνπο ελσκέλνπο βελδνιηθνχο δαθηπιίνπο. Οη PAHs κπνξεί λα έρνπλ δηάθνξεο αιθπι-νκάδεο θαη πδξνγφλα δεζκεπκέλα ζηελ πνιπδαθηπιηθή δνκή ηνπο. Γεληθφηεξα, ζην πεηξέιαην ππεξηζρχνπλ νη αιθπιππνθαηεζηεκέλνη PAHs. ρήκα πληαθηηθνί ηύπνη βελδνιίνπ (κνλναξσκαηηθόο πδξνγνλάλζξαθαο), ηνινπνιίνπ (αιθπιππνθαηεζηεκέλνο κνλναξσκαηηθόο πδξνγνλάλζξαθαο), λαθζαιελίνπ (δηαξσκαηηθόο πδξνγνλάλζξαθαο) θαη, αλζξαθελίνπ, ππξελίνπ θαη, θαηλαλζξελίνπ (πνιπαξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο). Οη αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο έρνπλ εκπεηξηθφ ηχπν CnH2n-6, θαη ζεσξνχληαη σο ηα πην ηνμηθά ζπζηαηηθά ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ. Πνιιέο κηθξνχ κνξηαθνχ βάξνπο αξσκαηηθέο ελψζεηο (π.ρ., βελδφιην, ηνινπφιην, θ.ά.) είλαη επδηάιπηεο ζην λεξφ, γεγνλφο πνπ απμάλεη ηε δπλεηηθή έθζεζή ηνπο ζηνπο πδάηηλνπο πφξνπο. Άιια ζπζηαηηθά ηνπ αξγνύ πεηξειαίνπ: Δθηφο απφ ηηο ηέζζεξηο θχξηεο νκάδεο πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο, ην πεηξέιαην ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ χπαξμε θαη άιισλ ζπζηαηηθψλ. Σα αζθαιηέληα (asphaltenes) θαη νη ξεηίλεο (resins), πνπ απνηεινχληαη απφ πνιηθά κφξηα πνπ πεξηέρνπλ άδσην, ζείν θαη νμπγφλν, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 56 απφ 102

63 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ κεγάιν θιάζκα ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη ησλ βαξέσλ πεηξειατθψλ θαπζίκσλ (heavyfueloils) απμάλνληαο έηζη ην ημψδεο θαη ηελ ππθλφηεηά ηνπο. Οη ξεηίλεο είλαη άκνξθα ζηεξεά πνπ δηαιχνληαη ζην πεηξέιαην, ελψ ηα αζθαιηέληα είλαη κεγάια κφξηα πνπ δηαζπείξνληαη ζην πεηξέιαην κε ηε κνξθή θνιινεηδψλ αησξεκάησλ. Οη εηεξνθπθιηθέο αξσκαηηθέο ελψζεηο πνπ πεξηέρνπλ ζείν είλαη απ ηα θχξηα ζπζηαηηθά ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη βξίζθνληαη ζπλήζσο κε ηε κνξθή ζεηνθαηλίσλ (thiophenes) θαη παξαγψγσλ ηνπο. Οη εηεξνθπθιηθέο ελψζεηο αδψηνπ βξίζθνληαη κε ηε κνξθή παξαγψγσλ ηεο ζεηαδφιεο (thiazole) θαη ηεο θηλνιίλεο (quinoline), θαη ζε κηθξφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ζε ζχγθξηζε κε ηα παξάγσγα ηνπ ζείνπ. Σέινο, ζηα πεηξειατθά κίγκαηα ππάξρνπλ θαη δηάθνξα κέηαιια κε ηε κνξθή αιάησλ, θαξβνμπιηθψλ νμέσλ ή ρειηθψλζπκπιφθσλπνξθπξίλεο. Σν βαλάδην θαη ην ληθέιην είλαη απφ ηα κέηαιια πνπ βξίζθνληαη ζηηο πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ζην αξγφ πεηξέιαην θαη ζηα πξντφληα δηχιηζήο ηνπ. πλνςίδνληαο, κπνξνχκε λα πνχκε φηη, νη νηθνγέλεηεο πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ επηθξαηνχλ ζην αξγφ πεηξέιαην είλαη θαηά θχξην ιφγν αιθάληα κε απμαλφκελν αξηζκφ αηφκσλ άλζξαθα, ηζναιθάληα κε δηαθνξεηηθέο δηαθιαδηζκέλεο αιπζίδεο αηφκσλ άλζξαθα, αξσκαηηθέο ελψζεηο κε δηάθνξνπο αξηζκνχο δαθηπιίσλ θαη εηεξνθπθιηθέο ελψζεηο. Δπηπιένλ, κηθξφηεξεο πνζφηεηεο απφ ελψζεηο πνπ πεξηέρνπλ νμπγφλν (π.ρ. θαηλφιεο, λαθζεληθά νμέα), άδσην (π.ρ. ππξηδίλε, ππξξφιε, ηλδφιε) θαη ζείν (π.ρ. αιθπι-ζεηφιεο, ζεηνθαίλην), ζπλνιηθά ραξαθηεξηδφκελεο σο ξεηίλεο θαη κεξηθψο νμπγνλσκέλα θαη πνιχ ζπκππθλσκέλα αζθαιηηθά θιάζκαηα ππάξρνπλ επίζεο ζην αξγφ πεηξέιαην αιιά φρη ζηα πξντφληα δηχιηζήο ηνπ (AtlasandBartha, 1973). Σέινο, ηα αιθέληα, αλ θαη ζπάληα ππάξρνπλ ζην αξγφ πεηξέιαην, πξνθχπηνπλ ζε πνιιά πξντφληα δηχιηζεο σο απνηέιεζκα ησλ δηεξγαζηψλ δηάζπαζεο (cracking). Οη ζρεηηθέο αλαινγίεο φισλ ησλ παξαπάλσ νκάδσλ ζην αξγφ πεηξέιαην εμαξηψληαη απφ πνιινχο παξάγνληεο φπσο ε πεγή ηνπ, ε γεσινγηθή ηζηνξία ηνπ, ε ειηθία ηνπ, ε κεηαθίλεζε θαη νη κεηαηξνπέο ηνπ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 57 απφ 102

64 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Παξαγσγή ησλ δηαθόξσλ κηγκάησλ πεηξειαηνεηδώλ Σα δηάθνξα κίγκαηα πεηξειαηνεηδψλ (petroleumfuelmixtures) παξάγνληαη απφ ην αξγφ πεηξέιαην κέζσ κηαο πιεζψξαο δηεξγαζηψλ δηχιηζεο θαη αλάκημεο. Μεηά ηελ επεμεξγαζία γηα ηελ απνκάθξπλζε ησλ αηκψλ, ησλ αθαζαξζηψλ θαη ηνπ λεξνχ, ην αξγφ πεηξέιαην απνζηάδεηαη κε απνηέιεζκα λα παξάγνληαη πνηθίια θιάζκαηα πεηξειαηνεηδψλ. ρήκα 4.12: ρεκαηηθή απεηθόληζε θιαζκαηηθήο απόζηαμεο πεηξειαίνπ ( Η απφζηαμε είλαη ε ζεκειηψδεο δηεξγαζία ηεο δηχιηζεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ. Πξαθηηθά, φιν ην αξγφ πεηξέιαην πνπ εηζέξρεηαη ζην δηπιηζηήξην ππφθεηηαη ζε απφζηαμε, θαηά ηελ νπνία ζεξκαίλεηαη ζε πνιχ πςειέο ζεξκνθξαζίεο (~400 o C) θαη θαηφπηλ δηαρσξίδεηαη ζε θιάζκαηα. Κάζε θιάζκα πεξηέρεη έλα κίγκα πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ βξάδεη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν εχξνο ζεξκνθξαζηψλ. Με ηε δηεξγαζία δηχιηζεο παξάγνληαη ινηπφλ πεηξειατθά πξντφληα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάκημε εθαηνληάδσλ ελψζεσλ, θαζψο επίζεο θαη θαζαξέο ελψζεηο (πεηξνρεκηθά), φπσο ην βνπηάλην θαη ην βελδφιην. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 58 απφ 102

65 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Σα θιάζκαηα πεηξειαίνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απεπζείαο ή λα κεηαηξαπεί ε ζχζηαζε ησλ πδξνγνλαλαζξάθσλ ηνπο κέζσ δηάζπαζεο (cracking) θαη /ή αλακφξθσζεο (reforming). Η δηάζπαζε είλαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ηα αιθάληα κεγάιεο αλζξαθηθήο αιπζίδαο κεηαηξέπνληαη ζε αιθάληα κηθξφηεξεο αλζξαθηθήο αιπζίδαο, αιθέληα θαη πδξνγφλν. ε απηήλ ηε δηαδηθάζηα νθείιεηαη ε χπαξμε αιθελίσλ ζηα κίγκαηα πεηξειαηνεηδψλ. Η αλακφξθσζε είλαη κηα δηαδηθαζία κεηαηξνπήο ησλ αιεηθαηηθψλπδξνγνλάλζξαθσλ ζε αξσκαηηθνχο. Η ζχζηαζε ελφο θιάζκαηνο απφζηαμεο κπνξεί επίζεο λα αιιάμεη κέζσ επεμεξγαζίαο. Η επεμεξγαζία κπνξεί λα πεξηέρεη απνκάθξπλζε ή κεηαηξνπή αλεπηζχκεησλ ζπζηαηηθψλ ή πξνζζήθε επηζπκεηψλ ζπζηαηηθψλ.σα πξντφληα δηχιηζεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ αλακηγλχνληαη ψζηε λα πξνθχςνπλ κίγκαηα πεηξειαηνεηδψλ κε ραξαθηεξηζηηθά θαηάιιεια γηα ηελ ηειηθή ηνπο ρξήζε. Έρνπλ αλαπηπρζεί αξθεηέο αλαιπηηθέο κέζνδνη γη απηέο ηηο ελψζεηο θαη κάιηζηα εθαξκφδνληαη σο ξνπηίλα ζε πνιιά εξγαζηήξηα πεξηβαιινληηθψλ αλαιχζεσλ. Μεξηθά απφ ηα θπξηφηεξα θιάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηεξγαζία απφζηαμεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ είλαη ηα εμήο: πγξνπνηεκέλν αέξην πεηξειαίνπ (liquefiedpetroleumgas) βελδίλεο (gasolines ή petrols) κεζαία θιάζκαηα (middledistillates) βαξέα πεηξειατθά θαύζηκα (heavyfueloils) ιηπαληηθά (lubricants) θαη άζθαιηνο. Τγξνπνηεκέλν αέξην πεηξειαίνπ: Σα αέξηα κε ζεκεία βξαζκνχ <40oC βγαίλνπλ ζηελ θνξπθή ηεο απνζηαθηηθήο ζηήιεο. Απηφ ην θιάζκα απνηειείηαη απφ κηθξνχ κνξηαθνχ βάξνπο πδξνγνλάλζξαθεο θαη θαηά θχξην ιφγν πξνπάλην, βνπηάλην θαη 2-κεζπι-πξνπάλην. Απηνί νη ηξεηο πδξνγνλάλζξαθεο κπνξνχλ λα πγξνπνηεζνχλ ππφ πίεζε ζε ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ γη απηφ είλαη γλσζηνί θαη σο πγξνπνηεκέλν αέξην πεηξειαίνπ (liquefiedpetroleumgas, LPG). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 59 απφ 102

66 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Βελδίλεο: Οη βελδίλεο (gasolines ή petrols) είλαη κίγκαηα πδξνγνλαλζξάθσλ πεηξειαηνεηδψλ θαη πξφζζεησλ, φπσο αιθννιψλ (π.ρ. αηζαλφιε) θαη αηζέξσλ (π.ρ. κεζπι-ηξηηνηαγήο-βνπηπι-αηζέξα, MBTE) πνπ βειηηψλνπλ ηελ απφδνζε ησλ θαπζίκσλ, ηε δσή ηεο κεραλήο θαη ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπ πξντφληνο. Σα θαχζηκα απηνθηλήησλ (ζνππεξ ακφιπβδε βελδίλε θαη απιή ακφιπβδε) θαζψο θαη ηα θαχζηκα ηεο αεξνπινΐαο (aviationpetrols) είλαη κέιε απηήο ηεο νκάδαο. Απηά ηα θαχζηκα πεξηέρνπλ πάλσ απφ 250 δηαθνξεηηθέο ελψζεηο. Η ζχζηαζή ηνπο πνηθίιεη θαηά ηξφπν πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πεγή ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ, ηε δηεξγαζία δηχιηζεο, ηελ αλακφξθσζε, ηηο επνρηθέο κεηαβνιέο, ηελ αλάκημε θαηά ηελ κεηαθνξά θαη κε ην είδνο ησλ πξφζζεησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Σα θχξηα ζπζηαηηθά ησλ βελδηλψλ είλαη αιεηθαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (π.ρ. πεληάλην, εμάλην θαη νθηάλην, ηζναιθάληα κε κηθξή δηαθιαδηζκέλε αιπζίδα, θπθιναιθάληα) θαη αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (π.ρ. BTEX) πνπ πεξηέρνπλ απφ C5- C10 ζην κφξην ηνπο. Μηα πνιχ γεληθή θαηαλνκή ησλ νκάδσλ ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζηηο βελδίλεο είλαη ε εμήο: 4-8% αιθάληα, 2-5% αιθέληα, 25-40% ηζναιθάληα, 3-7% θπθιναιθάληα, l-4% θπθιναιθέληα, θαη 20-50% αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (IARC, 1989). Βεβαίσο, απηέο νη αλαινγίεο δελ είλαη απφιπηα ζηαζεξέο θαη κπνξεί λα δηαθέξνπλ θαηά πνιχ. Γεληθφηεξα, ε βελδίλε είλαη κίγκα ρεκηθψλ ελψζεσλ κε ζεκεία δέζεσο κεηαμχ oC. Οη θξέζθηεο βελδίλεο πεξηέρνπλ κεγάια πνζνζηά αξσκαηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ (π.ρ. θπξίσο κε βελδνιηθφ δαθηχιην). Οη πην ζπρλά απαληψκελεο αξσκαηηθέο ελψζεηο ζηηο βελδίλεο είλαη ηα BTEX πνπ ιφγσ ηεο ζρεηηθά κεγάιεο πηεηηθφηεηαο, δηαιπηφηεηαο θαη βηναπνηθνδνκεζηκφηεηάο ηνπο, είλαη αλάκεζα ζηηο πξψηεο ελψζεηο πνπ ζα απνκαθξπλζνχλ απφ ην έδαθνο ζε πεξίπησζε ξχπαλζήο ηνπ απφ απηέο. Οη βελδίλεο είλαη νη πεξηζζφηεξν θηλεηηθέο απφ ηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο ή απφ ηα πεηξειατθά θαχζηκα (fueloils). Η κεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα ησλ βελδηλψλ νθείιεηαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη ηα ζπζηαηηθά ηνπο πεξηέρνπλ ελψζεηο κε ζρεηηθά κηθξά κνξηαθά βάξε. Σα κηθξφηεξα κνξηαθά βάξε έρνπλ σο απνηέιεζκα κηθξφηεξν ημψδεο, κεγαιχηεξε πηεηηθφηεηα θαη κέηξηα δηαιπηφηεηα ζην λεξφ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 60 απφ 102

67 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Μεζαία θιάζκαηα απόζηαμεο: Σα θπξηφηεξα απφ ηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο πεηξειαίνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ θεξνδίλε (kerosene), ηα θαχζηκα αεξνπιάλσλ (jetfuel) θαη ην ληίδει (diesel). Απηά ηα πξντφληα κπνξεί λα πεξηέρνπλ πάλσ απφ 500 δηαθνξεηηθέο ελψζεηο θαη έρνπλ ηελ ηάζε λα έρνπλ κεγαιχηεξε ππθλφηεηα, κηθξφηεξε θηλεηηθφηεηα, κηθξφηεξε δηαιπηφηεηα ζην λεξφ θαη λα είλαη ιηγφηεξν πηεηηθά ζπγθξηηηθά κε ηηο βελδίλεο. Διαθξχηεξνη αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο, φπσο ηα BTEX, γεληθφηεξα βξίζθνληαη κφλν σο ίρλε ζηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο: Κεξνδίλε: Η θεξνδίλε είλαη έλα απφ ηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ ή ησλ πεηξειατθψλ ζρηζηφιηζσλ θαη απνηειεί έλα κίγκα ελψζεσλ (θπξίσο C6-C16) κε ζεκεία δέζεσο κεηαμχ oC. Η ιέμε θεξνδίλε πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε θεξφο. Η θεξνδίλε είλαη έλα ιεπηφξεπζην πξντφλ, κε κέηξηα πηεηηθφηεηα θαη δηαιπηφηεηα θαη ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο σο θαχζηκν (Irwinetal., 1997). Η θεξνδίλε γηα πξψηε θνξά εμάρζεθε απφ ην αξγφ πεηξέιαην απφ ηα πξψηα θνηηάζκαηα ηεο Πελζπιβάληαο. Καηφπηλ, γλσζηφ σο αλζξαθέιαην (coaloil), δηφηη έλα παξφκνην πξντφλ εμαγφηαλ απφ θάξβνπλν ρξεζηκνπνηήζεθε ζε ιάκπεο θσηηζκνχ (BlandandDavidson, 1967). Η θεξνδίλε ζήκεξα βξίζθεη πνηθίιεο εθαξκνγέο, φπσο σο θαχζηκν ζε πνιηηηθέο αεξνγξακκέο θαη ζηξαηησηηθά αεξνζθάθε, σο θαχζηκν ζέξκαλζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε εληφκσλ ζε θαιιηέξγεηεο εζπεξηδνεηδψλ (BlandandDavidson, 1967). Η θεξνδίλε πνπ ρξεζηκνπνηείην ζηνπο ιακπηήξεο θσηηζκνχ, ιφγσ ηεο δηαζεζηκφηεηάο ηεο ζπγθξηηηθά κε ηε βελδίλε θαηά ηε δηάξθεηα πνιέκσλ, ήηαλ ην θαχζηκν πνπ επηιέρζεθε γηα ηηο πξψηεο αεξησζνχκελεο κεραλέο. Καηά ζπλέπεηα, ε αλάπηπμε ησλ εκπνξηθψλ αεξησζνχκελσλ αεξνζθαθψλ πνπ αθνινχζεζε ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, εζηηάζηεθε αξρηθά ζηε ρξήζε θαπζίκσλ ηχπνπ θεξνδίλεο (WHO, 1989). Πνιιά εκπνξηθά θαχζηκα αεξνπιάλσλ έρνπλ βαζηθά ηελ ίδηα ζχζηαζε κε ηελ θεξνδίλε, φπσο ηα jet A θαη JP-8, αιιά έρνπλ πην απζηεξέο πξνδηαγξαθέο ζε ζχγθξηζε κ απηήλ. Άιια εκπνξηθά θαη ζηξαηησηηθά θαχζηκα αεξνπιάλσλ, φπσο ηα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 61 απφ 102

68 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ jet B and JP-4, ζπλήζσο παξάγνληαη απφ αλάκημε θεξνδίλεο κε θιάζκαηα κηθξφηεξνπ κνξηαθνχ βάξνπο, φπσο ηεο βελδίλεο θαη λάθζαο γηα λα ζπκπεξηιάβνπλ θαη πην πηεηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο (WHO, 1989). Οη Colemanetal., 1984 πξνζδηφξηζαλ φηη ηα θχξηα ζπζηαηηθά ηεο θεξνδίλεο είλαη, αιθάληα θαη θπθιναιθάληα (68.6%), βελδφιην θαη ππνθαηεζηεκέλα παξάγσγά ηνπ (13.7%), θαη λαθζαιέλην (naphthalene) θαη ππνθαηεζηεκέλα παξάγσγά ηνπ (Custanceetal., 1993). Μηα άιιε πεγή δειψλεη φηη ε θαηά κέζν φξν ρεκηθή ζχζηαζε ηεο θεξνδίλεο είλαη 35% w/w αιθάληα, 60% w/w θπθιναιθάληα (naphthenes), θαη 15% w/w αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (Curland O'Donnell, 1977). Η θεξνδίλε είλαη πνιχ ηνμηθή γηα ηνλ άλζξσπν. Δπίζεο, πξνθαιεί εξεζηζκφ ζην δέξκα θαη ζηηο βιελλνγφλεο κεκβξάλεο. Η θεξνδίλε θαηέρεη επίζεο κέηξηα σο πςειή ηνμηθφηεηα ζηε ρισξίδα θαη παλίδα ηνπ νηθνζπζηήκαηνο. Σν κέγεζνο ηνμηθφηεηαο εμαξηάηαη απφ ην είδνο θαη ηε ζπγθέληξσζε ησλ αξσκαηηθψλ πδξνγναλαλζξάθσλ (Irwinetal., 1997). Η δηαξξνή θεξνδίλεο ζην πεξηβάιινλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη δπλεηηθά νμεία ηνμηθφηεηα ζε νξηζκέλεο πδξφβηεο κνξθέο δσήο. Καύζηκα αεξνπιάλσλ: Σα θαχζηκα αεξνπιάλσλ (jetfuels) είλαη δηαζέζηκα ζε δηάθνξεο κνξθέο θαη θαηάιιεια γηα ρξήζε ζε δηάθνξνπο ηχπνπο αεξνζθαθψλ. Η αθξηβήο ζχζηαζε ησλ θαπζίκσλ αεξνπιάλσλ έρεη κειεηεζεί απφ ηηο Ακεξηθαληθέο Αεξνπνξηθέο Γπλάκεηο, ρξεζηκνπνηψληαο πξνδηαγξαθέο πνπ απέθεξαλ κέγηζηε απφδνζε απφ ην αεξνζθάθνο. Σα θπξηφηεξα είδε θαπζίκσλ αεξνπιάλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ην ζηξαηφ είλαη ηα JP-4, JP-5, JP-6, JP-7, θαη JP-8. Δλ ζπληνκία, ην JP-4 είλαη έλα επξείαο πεξηνρήο θιαζκάησλ (wide-cut) θαχζηκν πνπ αλαπηχρζεθε γηα πεξηπηψζεηο αλάγθεο ζε κεγάιε θιίκαθα. Σν JP-6 είλαη κεγαιχηεξν θιάζκα απ ην JP-4 θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ιηγφηεξεο αθαζαξζίεο. Σν JP-5 πξνέξρεηαη απφ εηδηθά αλακεκηγκέλε θεξνδίλε θαη ην JP-7 είλαη κηα εηδηθή θεξνδίλε κε πςειφ ζεκείν αλάθιεμεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε πξνεγκέλα ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 62 απφ 102

69 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ππεξερεηηθά αεξνζθάθε. Σν JP-8 είλαη κηα θεξνδίλε πνπ έρεη ζρεδηαζηεί κε βάζε ην θαχζηκν Jet A-l πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πνιηηηθή αεξνπνξία Σα θαχζηκα αεξνπιάλσλ απνηεινχληαη θαηά θχξην ιφγν απφ n-αιθάληα, ηζναιθάληα θαη θπθιναιθάληα. Οη αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο είλαη πεξηνξηζκέλνη ζην 20-25% ηνπ ζπλνιηθνχ κίγκαηνο δηφηη παξάγνπλ θαπλφ φηαλ θαίγνληαη. Δπίζεο, έλα κέγηζην πνζνζηφ 5% ζε αιθέληα είλαη επηηξεπηφ ζην JP-4 (ATSDR, 1995). Μηα πνιχ γεληθή θαηαλνκή ησλ νκάδσλ ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζηα θαχζηκα αεξνπιάλσλ είλαη ε εμήο: 32% n-αιθάληα, 31% ηζναιθάληα, 16% θπθιναιθάληα, θαη 21% αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (ABB Environmental, 1990). Βεβαίσο, απηέο νη αλαινγίεο δελ είλαη απφιπηα ζηαζεξέο θαη κπνξεί λα δηαθέξνπλ θαηά πνιχ. Νηήδει: Σν ληίδει (diesel) είλαη θαη απηφ έλα απφ ηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη απνηειείηαη θπξίσο απφ πδξνγνλάλζξαθεο κε C14-C18 θαη ζεκεία δέζεσο κεηαμχ o C. Οη θχξηεο νκάδεο πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ πεξηέρνληαη ζην ληίδει είλαη n-αιθάληα. Σα ππφινηπα ζπζηαηηθά ηνπ είλαη ηζναιθάληα, θπθιναιθάληα θαη αιθπι-ππνθαηεζηεκέλνη αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο. Σα εδάθε πνπ έρνπλ ξππαλζεί απφ ληίδει δελ αλακέλεηαη λα πεξηέρνπλ πςειέο ζπγθεληξψζεηο αξσκαηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ, φπσο ηα BTEX. Βαξέα πεηξειατθά θαύζηκα θαη ιηπαληηθά: Σα βαξέα πεηξειατθά θαχζηκα (heavyfueloils) θαη ηα ιηπαληηθά (lubricants) είλαη παξφκνηα ζηε ζχζηαζε θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά κε ηα κεζαία θιάζκαηα απφζηαμεο. Όκσο, απηνί νη ηχπνη ελψζεσλ απνζηάδνπλ ζε ζεξκνθξαζίεο >350 o C, έρνπλ ζρεηηθά κεγάιν ημψδεο, είλαη αδηάιπηα ζην λεξφ, θαη σο εθ ηνχηνπ, αξθεηά δπζθίλεηα ζην ππέδαθνο. Οη πεξηζζφηεξεο ελψζεηο ησλ βαξέσλ πεηξειατθψλ θαπζίκσλ έρνπλ C19-C25 θαη ζεκεία δέζεσο κεηαμχ o C, ελψ ησλ ιηπαληηθψλ έρνπλ C26-C40 θαη ζεκεία δέζεσο κεηαμχ o C. Άζθαιηνο: Η άζθαιηνο είλαη ε καχξε πίζζα πνπ απνκέλεη κεηά ηελ απνκάθξπλζε ησλ ππφινηπσλ θιαζκάησλ απφ ηελ απφζηαμε ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ. Πεξηέρεη πνιπαξσκαηηθνχο θαη αιεηθαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο κεγάιεο αλζξαθηθήο αιπζίδαο κε πεξηζζφηεξα απφ 40 άηνκα C θαη ζεκεία βξαζκνχ >520 o C. Οη PAHs ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 63 απφ 102

70 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ είλαη ζπλήζσο δεζκεπκέλνη κε ηνπο πνιπθπθιηθνχο θαη κεγάιεο αιπζίδαο αιεηθαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο, νπφηε ε άζθαιηνο δελ θαζίζηαηαη βηνδηαζέζηκε. Η άζθαιηνο είλαη ζρεηηθά ζηαζεξή θαη αθίλεηε θαη έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ ελζσκάησζε βιαβεξψλ απνβιήησλ ζηνπο σθεαλνχο. Υαξαθηεξηζηηθέο ηάζεηο ησλ θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ηδηνηήησλ ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ πεηξειαηνεηδψλ ηνλ Πίλαθα θαίλνληαη νη ηηκέο νξηζκέλσλ θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ηδηνηήησλ ζπγθεθξηκέλσλ ελψζεσλ πδξνγνλαλζξάθσλ. Constituent Πίλαθαο Φπζηθέο θαη ρεκηθέο ηδηόηεηεο επηιεγκέλσλ ελώζεσλ πδξνγνλαζξάθσλ Molecular weight Density relative to water (specific gravity) (Nyer, 1993). Solubility 3 in water, ppm (at C) Boilingpoint, C Vapour pressure, mm of Hg at 1atm and (at C) Pentane (16) (20) Hexane (20) (20) Decane (20) (20) Cyclopropane , (-33) Cyciopentane < (13.8) Cyclohexane (20) (20) Benzene ,780 (20) (20) Toluene (20) (20) ortho-xylene (20) (20) meta-xylene (20) (20) para-xyiene (25) (20) Οη ραξαθηεξηζηηθέο ηάζεηο ησλ ηδηνηήησλ ηφζν κεηαμχ ησλ ζπζηαηηθψλ ηεο θάζε θχξηαο νκάδαο ησλ πδξνγνλαλαζξάθσλ ησλ πεηξειαηνεηδψλ φζν θαη αλάκεζα ζηηο θχξηεο νκάδεο πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: Σα αιθάληα είλαη ζρεδφλ κε πνιηθέο ελψζεηο θαη θαηά ζπλέπεηα έρνπλ πεξηνξηζκέλε δηαιπηφηεηα ζην λεξφ. Ο αξηζκφο ησλ αηφκσλ άλζξαθα ζε κηα έλσζε κπνξεί λα επεξεάζεη θαηά πνιχ ηηο ηδηφηεηέο ηνπ. Δλψζεηο κε C1-C4 είλαη αέξηα ζε θαλνληθέο ζεξκνθξαζίεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 64 απφ 102

71 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Υξεζηκνπνηνχληαη σο θαχζηκα θαη ζηελ παξαγσγή εηδηθψλ ρεκηθψλ ελψζεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πιαζηηθψλ θαη ησλ πνιπκεξψλ. Δλψζεηο κε C5-C12 είλαη πγξά πνπ κπνξνχλ εχθνια λα κεηαηξαπνχλ ζε αέξηα φηαλ ζεξκαλζνχλ. Απηέο νη ελψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη σο θαχζηκα θαη σο δηαιχηεο. Δλψζεηο κε C13-C17 είλαη γεληθφηεξα πγξά θαη ρξεζηκνπνηνχληαη σο θαχζηκα θαη ιηπαληηθά. Οη ελψζεηο κε >C17 είλαη ζπλήζσο ζηεξεά θαη ρξεζηκνπνηνχληαη σο ιηπαληηθά, βαξέα θαχζηκα θαη σο επηθαιππηηθά ζηξψκαηα, φπσο ε πίζζα θαη ε άζθαιηνο. Οη ζηεξενί πδξνγνλάλζξαθεο έρνπλ ζπλήζσο ηε κνξθή θεξνχ νπφηε ξένπλ φηαλ ζεξκαλζνχλ θαη δηαιχνληαη ζε δηαιχηεο. Η δηαιπηφηεηα ησλ αιθαλίσλ θαη ε ηάζε αηκψλ ηνπο κεηψλεηαη θαη ην ζεκείν βξαζκνχ ηνπο απμάλεηαη, κε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ αηφκσλ άλζξαθα πνπ βξίζθεηαη ζην κφξην ηνπο. Όζν πην κεγάιε είλαη ε ηάζε αηκψλ κηαο έλσζεο, ηφζν πην εχθνια εμαηκίδεηαη. Οη ηδηφηεηεο ησλ θπθιναιθαλίσλ είλαη παξφκνηεο κε απηέο ησλ n- θαη ηζναιθαλίσλ. Η ππθλφηεηά ηνπο είλαη κηθξφηεξε απφ ηνπ λεξνχ θαη ε δηαιπηφηεηα θαη ε ηάζε αηκψλ ηνπο κεηψλεηαη κε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ αηφκσλ άλζξαθα ζην κφξην ηνπο, ελψ ην ζεκείν βξαζκνχ ηνπο απμάλεηαη. Η πνιηθφηεηα ηεο δνκήο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ θαζνξίδεη ην βαζκφ αιιειεπίδξαζεο ησλ κνξίσλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ην λεξφ. Γεληθά, φζν ε πνιηθφηεηα ελφο κνξίνπ πδξνγνλάλζξαθα απμάλεηαη, ηφζν απμάλεηαη ε δηαιπηφηεηά ηνπ ζην λεξφ θαη ην ζεκείν βξαζκνχ ηνπ. Η δηαιπηφηεηα ζην λεξφ κηαο ζπγθεθξηκέλεο έλσζεο φηαλ απνηειεί κέξνο ελφο κίγκαηνο έρεη ηελ ηάζε λα είλαη αξθεηά ιηγφηεξε ζπγθξηηηθά κ απηήλ πνπ έρεη σο θαζαξή έλσζε ζην λεξφ. Μέζα ζε κηα νκφινγε ζεηξά, νη θπζηθέο ηδηφηεηεο ησλ ελψζεσλ αιιάδνπλ αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ αηφκσλ C. Γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη αχμεζε ζην ζεκείν δέζεσο θαηά πεξίπνπ 20oC γηα θάζε άηνκν άλζξαθα πνπ πξνζηίζεηαη ζηελ αιπζίδα ελφο αιθαλίνπ. Δδψ πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε παξακνλή ελφο πδξνγνλάλζξαθα πεηξειαηνεηδνχο ζην πεξηβάιινλ απμάλεηαη κε αχμεζε ηνπ ζεκείνπ βξαζκνχ ηνπ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 65 απφ 102

72 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: ΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ Σέινο, πδξνγνλάλζξαθεο κε αλζξαθηθέο αιπζίδεο 13 αηφκσλ άλζξαθα ή θαη παξαπάλσ, κε αζήκαληε δηαιπηφηεηα ζην λεξφ θαη ηάζε αηκψλ, κεηαθηλνχληαη κφλν κέζσ πξνηηκεηέσλ κνλνπαηηψλ ξνήο θαη δηαβαζκίζεηο ζπγθέληξσζεο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 66 απφ 102

73 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΤΓΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ 5.1. Δηζαγσγή Η ηχρε θαη ε εμάπισζε ησλ πγξψλ νξγαληθψλ ξχπσλ (NAPL) ζην έδαθνο θαζνξίδεηαη αξρηθά απφ ηνλ φγθν θαη απφ ηηο ηδηφηεηεο ηνπο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γεσινγηθνχ κέζνπ ζην νπνίν έρεη δηεηζδχζεη ν ξχπνο. Η δηαξξνή ησλ NAPL ζηελ αθφξεζηε δψλε ηνπ εδάθνπο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πξνο ηα θάησ κεηαθίλεζή ηνπο, ιφγσ βαξχηεηαο, κέρξη λα θζάζνπλ ζηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα. Σα LNAPL έρνπλ ηελ ηάζε λα κεηαθηλνχληαη πην αξγά ππφ ηελ επίδξαζε ηεο βαξχηεηαο ζπγθξηηηθά κε ηα DNAPL γηαηί έρνπλ κηθξφηεξε ππθλφηεηα. Απηή ε θαηαθφξπθε κεηαθίλεζε ησλ NAPL ζπλνδεχεηαη επίζεο σο έλα βαζκφ θαη απφ νξηδφληηα εμάπισζε ιφγσ επίδξαζεο ηξηρνεηδψλ δπλάκεσλ θαη ηεο ρσξηθήο κεηαβιεηφηεηαο ηνπ γεσινγηθνχ κέζνπ (Schwille, 1988). Καζψο ηα NAPL κεηαθηλνχληαη δηακέζνπ ηνπ ππεδάθνπο, έλα ηκήκα ηνπο, γεληθφηεξα, ζπγθξαηείηαη ζηνπο πφξνπο ηνπ εδάθνπο σο αθίλεηα γάγγιηα (ganglia) ιφγσ θαηλνκέλσλ επηθαλεηαθήο ηάζεσο. Αλ ν φγθνο ηνπ NAPL είλαη κηθξφο, ζα ζπγθξαηεζεί σο ππνιεηπφκελνο θνξεζκφο ζηνπο πφξνπο ηνπ εδάθνπο, κεηψλνληαο έηζη ηε κάδα ηνπ ζπλερνχο NAPL κέρξη πνπ ζηακαηάεη ε κεηαθίλεζή ηνπ. Αλ έρεη δηαξξεχζεη αξθεηφο φγθνο NAPL, ζα κεηαθηλεζεί κέρξη λα ζπλαληήζεη έλα θπζηθφ εκπφδην (π.ρ. ζρεκαηηζκφο ρακειήο δηαπεξαηφηεηαο) ή ζα επεξεαζηεί απφ ηηο δπλάκεηο άλσζεο θνληά ζηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα. Όηαλ πξνζεγγίζνπλ ηε κεηαβαηηθή δψλε ηνπ ππεδάθνπο, ηα LNAPL κπνξεί λα ζπζζσξεπηνχλ θαη κεηά λα κεηαθηλεζνχλ νξηδφληηα, σο ζπλερφκελε ειεχζεξε θάζε, θαηά κήθνο ηνπ αλψηεξνπ νξίνπ ηεο θνξεζκέλεο δψλεο ηνπ εδάθνπο θαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε κείσζεο ηεο πδξαπιηθήο βαζκίδαο. Απηφ ην ζηξψκα πδξνγνλαλζξάθσλ ζα εμαπισζεί κέρξη λαεπέιζεη ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ πάρνπο ηνπ ζηξψκαηνο θαη ηεο ηξηρνεηδνχο πίεζεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 67 απφ 102

74 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ ε αληίζεζε, ηα DNAPL ζα εθηνπίζνπλ ην λεξφ θαη ζα ζπλερίζνπλ ηε κεηαθίλεζή ηνπο ππφ ηελ επίδξαζε πίεζεο θαη βαξπηηθψλ δπλάκεσλ. Μηα ζρεηηθά κεγάιε ζπζζψξεπζε NAPL κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπκπίεζε ή θαηάξξεπζε ηεο κεηαβαηηθήο δψλεο θαη δπλεηηθή ζπκπίεζε ηνπ ππφγεηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Δπίζεο, απφ ηε δηείζδπζε ηνπ λεξνχ δηακέζνπ ηνπ ππνιεηπφκελνπ NAPL, ιφγσ ησλ επνρηαθψλ κεηαβνιψλ ηνπ επηπέδνπ (κείσζε ή αχμεζε) ηνπ ππφγεηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα, δηαιχνληαη κε αξγφ ξπζκφ ηα επδηάιπηα ζπζηαηηθά ηνπ NAPL πξνθαιψληαο έηζη ξππαζκέλνπο ζχιαθεο πδαηηθήο θάζεο. Απηνί νη ξππαζκέλνη ζχιαθεο πδαηηθήο θάζεο έρνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ κηαο θαη ηνμηθέο νπζίεο κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ δηακέζνπ ηνπ ππεδάθνπο ζε αξθεηά κεγάιε απφζηαζε θαη εχθνια λα ξππάλνπλ ηηο πεγέο πφζηκνπ λεξνχ. Δπηπιένλ, έλα κέξνο απφ ηηο πνιχ πηεηηθέο ελψζεηο ηνπ NAPL ζα εμαηκηζηνχλ ζηελ αέξηα θάζε ηνπ πνξψδνπο ηνπ εδάθνπο. Η κεηαθίλεζε ησλ αηκψλ ηνπ ξχπνπ κπνξεί επίζεο λα ζπληειέζεη ζηελ εμάπισζε ηεο ξχπαλζεο (MendozaandMcAlary, 1989) Απνηειεζκαηηθνί ζπληειεζηέο κεηαθνξάο πγξώλ ζε πνξώδε κέζα Οη κεραληζκνί ξνήο λεξνχ θαη πγξψλ νξγαληθψλ ξχπσλ (π.ρ. πδξνγνλάλζξαθεο πεηξειαηνεηδψλ) ζην έδαθνο θαζνξίδνληαη απφ ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηδηνηήησλ ηεο πνξψδνπο δνκήο ηνπ εδάθνπο θαη θπζηθνρεκηθψλ παξακέηξσλ ησλ ξεπζηψλ Πνξώδε πιηθά Η ξνή ξεπζηψλ πνπ ιακβάλεη ρψξα κέζα ζε πνξψδε κέζα ειέγρεηαη απφ ηηο εμήο ηδηφηεηεο ησλ πνξσδψλ κέζσλ: Πνξώδεο ρήκα θαη δηαζηάζεηο πόξσλ Γηαζύλδεζε ησλ πόξσλ Γηαβξνρή ηεο πνξώδνπο επηθάλεηαο σο πξνο ην ζύζηεκα ξεπζηώλ Δηεξνγέλεηα ηνπ κέζνπ ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 68 απφ 102

75 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ Πόξνο νλνκάδεηαη θάζε θελφο ρψξνο κέζα ζηε δνκή ηνπ πνξψδνπο κέζνπ αλεμάξηεηα απφ ην ζρήκα θαη ην κέγεζφο ηνπ. Σν ζρήκα θαη νη δηαζηάζεηο ησλ πφξσλ ησλ θπζηθψλ πνξσδψλ κέζσλ (εδάθε, πεηξψκαηα) θαζνξίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην είδνο ηνπ εδάθνπο/πεηξψκαηνο θαη απφ ηελ ηζηνξία δηαγέλεζεο, ε νπνία θαζνξίδεη ηνλ ηειηθφ ζρεκαηηζκφ ηνπ. ηα θπζηθά πνξψδε κέζα νη πφξνη δηαθξίλνληαη ζε ζαιάκνπο θαη ιαηκνχο. Θάιακνη νλνκάδνληαη νη κεγαιχηεξνη πφξνη ησλ νπνίσλ νη δηαζηάζεηο είλαη ζπγθξίζηκεο κε απηέο ησλ θφθθσλ πνπ ζπλζέηνπλ ην πιηθφ. Λαηκνί θαινχληαη νη κηθξφηεξνη πφξνη νη νπνίνη έρνπλ ηε κνξθή θαλαιηψλ (ζηελψζεσλ) πνπ ζπλδένπλ ηνπο ζαιάκνπο. Ωο ραξαθηεξηζηηθή δηάζηαζε ησλ ζαιάκσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί ε απνηειεζκαηηθή αθηίλα κηαο ζθαίξαο πνπ έρεη ηνλ ίδην φγθν κε ηνπο πφξνπο ηνπ πιηθνχ. Σν πνξψδεο κέζν κπνξεί λα αλαπαξαζηαζεί κε έλα δίθηπν ζηνπο θφκβνπο ηνπ νπνίνπ ηνπνζεηνχληαη νη ζάιακνη, ελψ ζηνπο δεζκνχο νη ιαηκνί (ρήκα 5.1.). ρήκα 5.1. Αλαπαξάζηαζε ηνπ πνξώδνπο κέζνπ κε έλα δίθηπν δεζκώλ θαη θόκβσλ. Πνιιέο κέζνδνη έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηε κέηξεζε ηνπ πνξψδνπο, νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη άκεζεο (βαζίδνληαη ζηε κέηξεζε ηνπ φγθνπ ησλ πφξσλ θαη ηνπ φγθνπ ηνπ δείγκαηνο) ή έκκεζεο (βαζίδνληαη ζηε κέηξεζε θάπνηαο ηδηφηεηαο ηνπ θελνχ ρψξνπ). Οη πην ζεκαληηθέο άκεζεο κέζνδνη είλαη ε κέζνδνο ηεο εηζξφθεζεο θαη ε πνξνκεηξία πδξαξγχξνπ (Σζαθίξνγινπ, 1990). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 69 απφ 102

76 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ Η πην δηαδεδνκέλε έκκεζε κέζνδνο κέηξεζεο ηνπ πνξψδνπο είλαη ε κέηξεζε ηεο ειεθηξηθήο αγσγηκφηεηαο ελφο αγψγηκνπ ξεπζηνχ πνπ γεκίδεη ηνπο πφξνπο ηνπ δείγκαηνο. Η θαηαλνκή κεγεζψλ ησλ πφξσλ εμαξηάηαη απφ ηελ πεηξακαηηθή ηερληθή θαη ην πξφηππν (κνληέιν) πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ. Οη πην ζπλεζηζκέλεο κέζνδνη κέηξεζεο ηεο θαηαλνκήο κεγεζψλ πφξσλ είλαη ε πνξνκεηξία πδξαξγχξνπ, ε πξνζξφθεζε θαη εθξφθεζε αδψηνπ (BET), ε ζθέδαζε λεηξνλίσλ θαη αθηίλσλ-υ ζε κηθξέο γσλίεο (SANS, SAXS), ν ππξεληθφο καγλεηηθφο ζπληνληζκφο (NMR), ε ππεξερνγξαθία θαη ε αμνληθή κηθξν-ηνκνγξαθία αθηίλσλ-υ (X-ray micro-ctscan). Γηα πιηθά κε πνιχ επξεία πεξηνρή κεγεζψλ πφξσλ, πνιιέο θνξέο απαηηείηαη ζπλδπαζκφο ησλ παξαπάλσ κεζφδσλ έηζη ψζηε λα κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί πιήξσο έλα πνξψδεο κέζν (Σζαθίξνγινπ, 1990) Η θηλεηηθόηεηα ησλ πγξώλ νξγαληθώλ ξύπσλ ζην έδαθνο Όζνλ αθνξά ζηελ θαηαλνκή θάζεσλ ησλ πγξψλ νξγαληθψλ ξχπσλ ζην έδαθνο έρεη δεηρζεί (EPA, 1996; BrostandDeVaull, 2000) φηη ηα ζπζηαηηθά ησλ NAPL ζηελ αθφξεζηε δψλε κπνξεί λα ππάξρνπλ ζηηο αθφινπζεο ηέζζεξηο θάζεηο: σο αηκνί ζηνλ εδαθηθό αέξα, σο ππνιείκκαηα πξνζξνθεκέλα ζηα ζσκαηίδηα ηνπ εδάθνπο, σο πδαηνδηαιπηά ζπζηαηηθά ζην λεξό ησλ πόξσλ ηνπ εδάθνπο, θαη, σο ειεύζεξε ή μερσξηζηή πγξή θάζε κε αλακίμηκε κε ην λεξό ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 70 απφ 102

77 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: ΔΞΑΠΛΩΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΡΤΠΩΝ ΣΟ ΔΓΑΦΟ ρήκα 5.2. Οη ξύπνη ζηελ αθόξεζηε δώλε ηνπ εδάθνπο κπνξεί λα βξίζθνληαη ζε ηέζζεξηο θπζηθέο θαηαζηάζεηο: σο αέξηα, ξνθεκέλνη ζηε ζηεξεή επηθάλεηα ησλ πόξσλ, δηαιπκέλνη ζην λεξό ησλ πόξσλ, ή σο ειεύζεξε θάζε (κε αλακίμηκε κε λεξό)(hulingandweaver, 1991). Σα ζπζηαηηθά ησλ NAPL κπνξεί λα θαηαλέκνληαη κεηαμχ ησλ θάζεσλ ή λα κεηαθέξνληαη απφ ηε κία θάζε ζηελ άιιε γεγνλφο πνπ εμαξηάηαη απφ έλαλ αξηζκφ θπζηθψλ, ρεκηθψλ θαη βηνινγηθψλ δηεξγαζηψλ (ρήκα 5.3.). Η ηάζε πνπ έρεη έλαο ξχπνο λα θαηαλέκεηαη κεηαμχ δχν θάζεσλ κπνξεί λα πεξηγξαθεί απφ ζπληειεζηέο θαηαλνκήο φπσο ε ζηαζεξά ηνπ λφκνπ ηνπ Henry γηα ηελ θαηαλνκή κεηαμχ λεξνχ θαη αέξα. Απηνί νη εκπεηξηθνί ζπληειεζηέο εμαξηψληαη απφ ηηο ηδηφηεηεο ησλ ξεπζηψλ θαη ησλ πιηθψλ ηνπ ππεδάθνπο. Η θαηαλφεζε ηεο θαηαλνκήο θάζεσλ ησλ ξχπσλ ζην ππέδαθνο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ φζνλ αθνξά ηελ απνξξχπαλζε ησλ πεδίσλ (HulingandWeaver, 1991). Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη απηή ε θαηαλνκή ησλ θάζεσλ δελ είλαη ζηαηηθή θαη κπνξεί λα κεηαβιεζεί κε ην ρξφλν ιφγσ θπζηθψλ/ρεκηθψλ/βηνινγηθψλ δηεξγαζηψλ (ξφθεζε, εμάηκηζε, βηναπνηθνδφκεζε, ρεκηθή δηάζπαζε θηι.). ρήκα Καηαλνκή NAPL ζηηο ηέζζεξηο θάζεηο πνπ δπλεηηθά κπνξεί λα ππάξμνπλ ζηελ αθόξεζηε δώλε ηνπ ππεδάθνπο (DiGiulioandCho, 1990). ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 71 απφ 102

78 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ 6.1. Δηζαγσγή Ωο απνηέιεζκα ινηπφλ ηεο φιν θαη απμαλφκελεο αλάγθεο γηα αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κειέηε θαη ηελ θαηαλφεζε ησλ κεραληζκψλ κεηαθνξάο θαη κεηαηξνπήο ησλ ξχπσλ κέζα ζ' απηφ, νδήγεζαλ ζηαδηαθά ζηελ αλάπηπμε πνιιψλ απνηειεζκαηηθψλ κεζφδσλ απνξξχπαλζεο εδάθνπο θαη ππφγεησλ πδάησλ Καηεγνξηνπνίεζε Οη κέζνδνη απνξξχπαλζεο κπνξεί λα νξηζζνχλ σο απηέο πνπ θαηαζηξέθνπλ, απνκαθξχλνπλ ή απνδπλακψλνπλ ηελ ηνμηθφηεηα ησλ ξχπσλ. Οη ππάξρνπζεο κέζνδνη απνξξχπαλζεο είλαη αξθεηά εμεηδηθεπκέλεο θαη είλαη δπλαηφλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε μερσξηζηέο θαηεγνξίεο βάζεη θάπνηνπ θξηηεξίνπ. Καη' αξράο δηαθξίλνληαη ζε απνκαθξπζκέλεο (ex-situ) θαη επηηφπηεο (in-situ), αλάινγα κε ην αλ πεξηιακβάλνπλ ηελ απνκάθξπλζε ηνπ ξχπαζκέλνπ κέζνπ θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ καθξηά απφ ην πεδίν ζε εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο ή αλ εθαξκφδνληαη απεπζείαο ζην πεδίν, αληίζηνηρα. Μηα άιινπ είδνπο θαηεγνξηνπνίεζε αθνξά ζηνπο κεραληζκνχο ηνπο νπνίνπο ρξεζηκνπνηεί θάζε κέζνδνο γηα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ εθάζηνηε ξχπνπ, νη νπνίνη αλ είλαη θπζηθνί, θαηαηάζζνπλ ηελ αληίζηνηρε κέζνδν ζηηο θπζηθέο κεζφδνπο επεμεξγαζίαο εδαθψλ θαη ππφγεησλ πδάησλ, αλ είλαη ρεκηθνί, ζηηο ρεκηθέο κεζφδνπο, θαη αλ είλαη βηνηηθνί, ζηηο βηνινγηθέο κεζφδνπο. Οη ρεκηθέο κέζνδνη πεξηιακβάλνπλ ηελ άκεζε έγρπζε νμεηδσηηθψλ ρεκηθψλ ζην ξππαζκέλν έδαθνο ή ζην ππφγεην λεξφ, αιιάδνληαο θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ρεκεία ηνπ πξνο επεμεξγαζία κέζνπ. Οη βηνινγηθέο κέζνδνη πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο ηε δηάζπαζε ησλ ξχπσλ ζε κε ηνμηθέο κνξθέο ρξεζηκνπνηψληαο κηθξνβηνινγηθέο δηεξγαζίεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 72 απφ 102

79 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Μηα ζπγθεθξηκέλε ξππαζκέλε πεξηνρή κπνξεί λα απαηηεί ζπλδπαζκφ δηαδηθαζηψλ ψζηε λα επηηεπρζεί ην βέιηηζην απνηέιεζκα απνξξχπαλζεο γηα ηηο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο. Καηά ζπλέπεηα, ζπλδπαζκνί βηνινγηθψλ, θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ κεζφδσλ απνξξχπαλζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε ζπλδπαζκφ κεηαμχ ηνπο ψζηε λα κεησζνχλ ηα επίπεδα ησλ ξχπσλ ζηα αζθαιή θαη λνκνζεηηθά απνδεθηά επίπεδα (RAAG, 2000). ην ρήκα 6.1. θαίλνληαη νη θχξηεο θαηεγνξίεο ηαμηλφκεζεο ησλ κεζφδσλ απνξξχπαλζεο εδάθνπο θαη ππφγεησλ πδάησλ θαζψο θαη θάπνηεο αληηπξνζσπεπηηθέο κέζνδνη απφ ηελ θάζε θαηεγνξία. Η επεμεξγαζία ξππαζκέλσλ εδαθψλ κε exsitu κεζφδνπο παξέρεη γεληθφηεξα ηε δπλαηφηεηα λα επηηπγράλνληαη βέιηηζηεο ζπλζήθεο θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπο θαη λα γίλεηαη έιεγρνο πηζαλήο δηάδνζεο ησλ ξχπσλ. Όκσο, έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα κεηνλεθηήκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ηηο exsitu κεζφδνπο απνξξχπαλζεο είλαη ην πςειφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο γηα ελέξγεηα φπσο π.ρ. ε εθζθαθή εδάθνπο θαη ε άληιεζε λεξνχ απφ ηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα. Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη insitu κέζνδνη απνξξχπαλζεο έρνπλ ην πιενλέθηεκα ηεο ειάρηζηεο δηαηάξαμεο ηνπ πξνο επεμεξγαζία ζπζηήκαηνο θαη είλαη ζπγθξηηηθά πην νηθνλνκηθέο. Άιισζηε απηνί ήηαλθαη νη θχξηνη ιφγνη φπνπ πξνέθπςε ε αλάγθε δεκηνπξγίαο ησλ insitu κεζφδσλ: λα κεησζεί ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηεο επεμεξγαζίαο θαη ε επίδξαζε ζην πεξηβάιινλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπο (EPA, 1995; Swannell, 1998). Σν θχξην κεηνλέθηεκα φκσο ησλ insitu κεζφδσλ απνξξχπαλζεο είλαη φηη έρνπλ πην πεξίπινθν ζρεδηαζκφ, εθαξκνγή θαη δηαρείξηζε, πξάγκα πνπ απνηειεί εκπφδην ζηελ επξεία εθαξκνγή ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα φκσο, ε ζπλερήο έξεπλα θαη νη εμειίμεηο ζην ρψξν ηεο ηερλνινγίαο έρνπλ βνεζήζεη ζηε δεκηνπξγία λέσλ, πην απνηειεζκαηηθψλ insitu κεζφδσλ απνξξχπαλζεο θαη παξαηεξείηαη πιένλ κηα αικαηψδεο ηάζε ζηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ απνξξχπαλζε εδάθνπο θαη ππφγεησλ πδάησλ. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 73 απφ 102

80 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο κεζφδνπο απνξξχπαλζεο, δχν είλαη ηα θχξηα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα επηιπζνχλ. Σν πξψην είλαη ε δηαρείξηζε ηνπ ξππαζκέλνπ κέζνπ, δειαδή ηνπ εδάθνπο ή ηνπ λεξνχ. Οη exsitu κέζνδνη πνπ δελ εθαξκφδνληαη επί ηφπνπ πξναπαηηνχλ πξφζβαζε ζην ξππαζκέλν κέζν κε άληιεζε ή εθζθαθή, ελψ θάπνηεο insitu κέζνδνη πξνυπνζέηνπλ πδξαπιηθφ έιεγρν ζε κεγαιχηεξν (π.ρ. εηζπίεζε νπζηψλ γηα λα επηηεπρζεί δηάζπαζε ησλ ξχπσλ) ή κηθξφηεξν βαζκφ (π.ρ. παξεκβνιή ζηελ θαηεχζπλζε εμάπισζεο ηνπ ξχπνπ ελφο θξάγκαηνο κηθξήοπεξαηφηεηαο ην ρήκα Σαμηλόκεζε κεζόδσλ απνξξύπαλζεο εδάθνπο θαη ππόγεησλ πδάησλ θαη αληηπξνζσπεπηηθέο κέζνδνη από ηελ θάζε θαηεγνξία. νπνίν πεξηέρεη ζπζηαηηθά θαηάιιεια γηα λα αληηδξάζεη ν ξχπνο κέζα ζε απηφ θαη λα εμέιζεη ζε κηθξφηεξε, απνδεθηή ζπγθέληξσζε). Σν δεχηεξν πξφβιεκα είλαη ε δηαρείξηζε ηνπ ξχπνπ, δειαδή ν εληνπηζκφο θαη εθαξκνγή ησλ δηεξγαζηψλ κε ηηο νπνίεο ν ξχπνο κπνξεί λα αθηλεηνπνηεζεί, λα απνκαθξπλζεί απφ ην ξππαζκέλν κέζν ή λα δηαζπαζηεί. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 74 απφ 102

81 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ 6.3. Φπζηθή εμαζζέλεζε ξύπσλ Μηα εηδηθή θαηεγνξία in-situ κεζφδνπ απνξξχπαλζεο είλαη ε θπζηθή εμαζζέλεζε (naturalattenuation). Η θπζηθή εμαζζέλεζε ζπλίζηαηαη ζε ζπλδπαζκφ θπζηθψλ, ρεκηθψλ θαη βηνινγηθψλ δηεξγαζηψλ, φπνπ θάησ απφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο δξνπλ, ρσξίο αλζξψπηλε παξέκβαζε, πξνθεηκέλνπ λα κεηψζνπλ ηε κάδα, ηελ ηνμηθφηεηα, ηελ θηλεηηθφηεηα, ηνλ φγθν ή ηε ζπγθέληξσζε ησλ ξχπσλ ζην έδαθνο ή ζηα ππφγεηα χδαηα (EPA OSWER, 1997). Απηέο νη δηεξγαζίεο πεξηιακβάλνπλ βηναπνηθνδφκεζε, δηαζπνξά, δηάιπζε, ξφθεζε, εμάηκηζε θαη ρεκηθή ή βηνινγηθή ζηαζεξνπνίεζε. Οη δηεξγαζίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε θπζηθή εμαζζέλεζε ιεηηνπξγνχλ ζε φια ηα ξππαζκέλα πεδία, αιιά ε ζπλεηζθνξά ηεο ζηελ απνξξχπαλζε δηαθέξεη αλαιφγσο ησλ θαηαζηάζεσλ ξχπαλζεο. ε κεξηθέο πεξηνρέο ε θπζηθή εμαζζέλεζε κπνξεί λα ζπκβάιιεη πιήξσο ζηελ απνξξχπαλζε ηνπο θαη ζε άιιεο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ιίγν ή θαη θαζφινπ. Έηζη, πξηλ ε θπζηθή εμαζζέλεζε επηιεγεί σο ελαιιαθηηθή κέζνδνο απνξξχπαλζεο, είλαη απαξαίηεην λα γίλεη πξνζεθηηθή κειέηε ηεο θάζε ξππαζκέλεο πεξηνρήο γηα λα δηαπηζησζεί ην θαηά πφζν ε θπζηθή εμαζζέλεζε ζα κπνξέζεη λα επηηχρεη ηνπο εθάζηνηε ζηφρνπο απνξξχπαλζεο. Οη δηεξγαζίεο ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο είλαη θαηά θχξην ιφγν πην ζεκαληηθέο γηα ηελ απνξξχπαλζε απφ ξχπνπο πνπ είλαη δηαιπκέλνη ζην λεξφ, ξνθεκέλνη ζε ζσκαηίδηα εδάθνπο ή κε ηε κνξθή αηκψλ (EPA, 1999). Γεληθά, ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ πεδίνπ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηθαλφηεηαο εθαξκνγήο ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο σο ελαιιαθηηθήο κεζφδνπ απνξξχπαλζεο είλαη ηνπιάρηζηνλ ην ίδην δαπαλεξφο ή θαη πεξηζζφηεξν ζπγθξηηηθά κε φιεο ηηο άιιεο κεζφδνπο απνξξχπαλζεο. Μαθξνπξφζεζκα φκσο, αλ ε θπζηθή εμαζζέλεζε είλαη ηθαλή λα επηηχρεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο ζηφρνπο απνξξχπαλζεο, κπνξεί λα είλαη θαη ιηγφηεξν δαπαλεξφο ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο κεζφδνπο απνξξχπαλζεο. Πξνθεηκέλνπ λα εθηηκεζεί θαηάιιεια ε απφδνζε ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο ζε έλα πεδίν, είλαη απαξαίηεηε ε γλψζε ηεο ζέζεο θαη ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ξχπσλ θαη ν ηξφπνο κεηαθίλεζήο ηνπο ζην πεξηβάιινλ. Δπεηδή νη ξχπνη κεηαθηλνχληαη θαηά θαλφλα φληαο δηαιπκέλνη ζην λεξφ, πξέπεη λα κειεηεζεί πξνζεθηηθά ε κεηαθίλεζε ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ ζην πεδίν. Σα κνλνπάηηα κεηαθίλεζεο ηνπ λεξνχ ζην ππέδαθνο ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 75 απφ 102

82 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ είλαη αξθεηά πνιχπινθα, γη' απηφ θαη ην θφζηνο πξνζδηνξηζκνχ ηνπο κπνξεί λα είλαηπςειφ. Δπίζεο, ε εθηίκεζε ηεο απφδνζεο ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο κπνξεί λα απαηηεί ιεπηνκεξή θαηαλφεζε ηεο γεσρεκείαο ηνπ πεδίνπ, εηδηθά φπνπ εκπιέθνληαη νη δηεξγαζίεο βηναπνηθνδφκεζεο. Οη ελψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κηθξνβηαθή δξαζηηθφηεηα, φπσο ην νμπγφλν, ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, ηα ληηξηθά ηφληα, ηα ζετθά ηφληα, ηα ηφληα ζηδήξνπ θ.ά., πξέπεη λα κεηξψληαη ψζηε λα γίλεηαη θαηαλνεηφ πνηέο δηεξγαζίεο ρξεζηκνπνηνχλ νη κηθξννξγαληζκνί, πφζν γξήγνξα απηέο ζπκβαίλνπλ θαη πην είλαη ην πηζαλφ ηνπο απνηέιεζκα (EPA, 1999). Σέινο, ε εθηίκεζε ηεο απφδνζεο ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο δελ πεξηιακβάλεη κφλν ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ δηεξγαζηψλ νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη, αιιά θαη ηελ εθηίκεζε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ ζα έρνπλ απηέο νη δηεξγαζίεο ζην κέιινλ. πλεπψο, ε ρξήζε ηεο θπζηθήο εμαζζέλεζεο ζε έλα πεδίν απαηηεί κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα παξαθνινχζεζεο. Σν ζρέδην παξαθνινχζεζεο πξέπεη λα παξέρεη ηέηνηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζα επηηξέςνπλ ζηνπο ξπζκηζηέο λα απνθαζίζνπλ ην αλ ε θπζηθή εμαζζέλεζε εθπιεξψλεη ηηο απαηηήζεηο απνξξχπαλζεο θαη λα επηβεβαηψζνπλ φηη δελ ππάξρνπλ αιιαγέο ζηηο ζπλζήθεο ηέηνηεο ψζηε λα ηελ επεξεάδνπλ. Δπίζεο, πξέπεη λα αλαπηχζζνληαη θαη ελαιιαθηηθά ζελάξηα απνξξχπαλζεο ηνπ πεδίνπ ζε πεξίπησζε πνπ ε θπζηθή εμαζζέλεζε γηα θάπνην ιφγν δελ εθπιεξψζεη ηηο αξρηθέο πξνζδνθίεο Γεληθά θξηηήξηα ιήςεο απνθάζεσλ γηα απνξξύπαλζε εδαθώλ θαη ζπληζηώζεο επηινγήο θαηάιιειεο κεζόδνπ απνξξύπαλζεο Η Δπξσπατθή Κνηλφηεηα έρεη ζπκθσλήζεη πσο νη απνθάζεηο γηα ηελ απνξξχπαλζε εδαθψλ πξέπεη λα ιακβάλνληαη βάζεη εθηίκεζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ ηίζεληαη απφ ηνπο ξχπνπο θαη ηνπ νθέινπο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ απνξξχπαλζε (CLARINET/NICOLE, 1998). ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, απηά ηα φξηα νξίδνληαη ζε ζρέζε κε γεληθφηεξεο ηηκέο θαησθιίνπ (thresholdvalues), νη νπνίεο ζπρλά δελ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ αθφκα θαη κε εθαξκνγή ησλ ιεγφκελσλ θαιχηεξσλ δηαζέζηκσλ κεζφδσλ. Απηφ γηα παξάδεηγκα ζπκβαίλεη σο ζπλέπεηα ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ξχπνπ ή ηνπ ξππαζκέλνπ εδάθνπο, ηνπ αξθεηά πςεινχ θφζηνπο ή ηεο δηάξθεηαο εθαξκνγήο ηεο κεζφδνπ απνξξχπαλζεο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 76 απφ 102

83 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ Σν πξψην ζηάδην ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ελ δπλάκεη επηπηψζεσλ ηεο ξππαζκέλεο πεξηνρήο είλαη ε ηαπηνπνίεζε ησλ βιαβεξψλ νπζηψλ θαη ε εθηίκεζε επηθηλδπλφηεηάο ηνπο ζηνλ άλζξσπν θαη ζην πεξηβάιινλ. Δίλαη ινηπφλ απαξαίηεην λα απνδεηρζεί ην θαηά πφζνλ νη ξχπνη είλαη επηβιαβείο θαη αλ ππάξρνπλ ζπλδέζεηο ξχπσλ (pollutantlinkages) αλάκεζα ζηελ πεγή ξχπαλζεο θαη ζε έλαλ απνδέθηε. Οη ζπλδέζεηο ξχπσλ απνηεινχληαη απφ ηελ πεγή, ην κνλνπάηη θαη ηνλ απνδέθηε. Καη ηα ηξία απηά ζηνηρεία πξέπεη λα ππάξρνπλ ψζηε λα γίλεη θαλεξή κηα βιαβεξή νπζία. Πεγή: κπνξεί λα είλαη έλα νπνηνδήπνηε πιηθφ πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπλεηζθέξεη ξχπν ζηελ νδφ ζχλδεζεο. Οη πην πξνθαλείο πεγέο είλαη νη ειεχζεξεοθάζεο ξχπνη πνπ ππάξρνπλ ζην ππέδαθνο, ελψ άιιεο κπνξεί λα είλαη ζηεξεά ζσκαηίδηα, πάλσ ζηα νπνία είλαη ξνθεκέλνη (sorbed) νη ξχπνη, πδαηηθά δηαιχκαηα, θαζψο θαη αέξηα ξππαζκέλε θάζε. Μνλνπάηη: είλαη θάζε δηαδξνκή κέζσ ηεο νπνίαο κεηαλαζηεχνπλ νη ξχπνη θαη κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηελ κεηαθίλεζε ζηελ εδαθηθή αέξηα θάζε, ζηα ππφγεηα χδαηα, ή ηελ πξνζθφιιεζε ζε ζηεξεά ζσκαηίδηα (π.ρ. ζθφλε). Απνδέθηεο κπνξεί λα είλαη άλζξσπνη, δψα, θπηά ή θάπνην θπζηθφ ζηνηρείν (π.ρ. θάπνηα ππφγεηα δνκή, ξπάθη, πδξνθφξνο νξίδνληαο θ.ά). Η εθηίκεζε επηθηλδπλόηεηαο (riskassessment): εθαξκφδεηαη φπνπ κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ νη ζπλδέζεηο ξχπσλ, ψζηε λα πνζνηηθνπνηεζεί ε πηζαλή έθζεζε ησλ απνδεθηψλ ζηνπο ξχπνπο, νη επηδξάζεηο απηήο ηεο έθζεζεο, θαη θάζε είδνπο εμάξηεζε ζηε ρξήζε ηεο πεξηνρήο. Ο ζθνπφο ηεο εθηίκεζεο επηθηλδπλφηεηαο είλαη λα απνθαζηζζεί ην θαηά πφζνλ απαηηνχληαη πεξαηηέξσ ελέξγεηεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηεο απνξξχπαλζεο. Απηή ε δηαδηθαζία βνεζάεη επίζεο λα θαζνξηζηεί ν ηχπνο θαη ε πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ πνπ πξέπεη λα ζπιιερζνχλ ψζηε λα γίλνπλ νη πεξαηηέξσ απαξαίηεηεο ελέξγεηεο θαη κεηξήζεηο. ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 77 απφ 102

84 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: ΜΔΘΟΓΟΙ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΔΓΑΦΟΤ ΚΑΙ ΤΠΟΓΔΙΩΝ ΤΓΑΣΩΝ ρήκα Δθηίκεζε θηλδύλνπ Αλ δελ εθηηκεζεί θίλδπλνο, ηφηε ην ζθεπηηθφ είλαη φηη δελ απαηηείηαη απνξξχπαλζε (CLARINET/NICOLE, 1998). Αληηζέησο, αλ εθηηκεζεί θίλδπλνο, ηφηε πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί κε ηελ επηινγή θαη εθαξκνγή κηαο ελέξγεηαο/κεζφδνπ απνξξχπαλζεο (ρήκα 6.2.). Αλ ππνζέζνπκε φηη έρεη δηαγλσζζεί ε χπαξμε θηλδχλνπ θαη άξα απαηηείηαη, ζχκθσλα κε ηα παξαπάλσ, θάπνηα ελέξγεηα, ηφηε ε έθζεζε ησλ απνδεθηψλ κπνξεί λα κεησζεί ζε έλα απνδεθηφ επίπεδν κε έλαλ απφ ηνπο παξαθάησ ζεκειηψδεηο ηξφπνπο: Απνκαθξύλνληαο ή θαηαζηξέθνληαο ηελ πεγή ξύπαλζεο (sourcereduction). Δκπνδίδνληαο ηελ πεξαηηέξσ κεηαθίλεζε ησλ επηθίλδπλσλ νπζηώλ πξνο ηνπο απνδέθηεο είηε κε ηελ απνκάθξπλζε ή θαηαζηξνθή ηνπο, είηε κε παξέκβαζε ζην κνλνπάηη κεηαθίλεζήο ηνπο. Πξνζηαηεύνληαο ηνλ απνδέθηε (π.ρ. εγθαζηζηώληαο κηα άιιε πεγή λεξνύ, εκπνδίδνληαο ηελ είζνδν ζηελ πεξηνρή θ.ά.). Η απμαλφκελε ρξήζε θαη εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ εθηίκεζεο επηθηλδπλφηεηαο έρεη δεκηνπξγήζεη κηα δηαθνξνπνίεζε θαη εμεηδίθεπζε ησλ ΥΑΝΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΑΔΜ: 2865 & ΠΟΝΣΙΚΟ ΜΙΥΑΗΛ ΑΔΜ: ειίδα 78 απφ 102

Θέμα: Υποβολή ηποποποιηηικών πεπιοδικών δηλώζεων ΦΠΑ.

Θέμα: Υποβολή ηποποποιηηικών πεπιοδικών δηλώζεων ΦΠΑ. ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ Α. ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ 1. 14ε Γ/ΝΗ ΦΠΑ ΣΜΗΜΑ Α 2. ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΔΙΠΡΑΞΔΩΝ TMHMATA Α & Γ Β. ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Φορολογικοί έλεγτοι ζηην επιτείρηζη και δικαιώμαηα ελεγκηών - θορολογοσμένων

Φορολογικοί έλεγτοι ζηην επιτείρηζη και δικαιώμαηα ελεγκηών - θορολογοσμένων Φορολογικοί έλεγτοι ζηην επιτείρηζη και δικαιώμαηα ελεγκηών - θορολογοσμένων Σο εγτειρίδιο για θορολογοσμένοσς και εθοριακούς ΤΦΤΠΟΤΡΓΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΩΝ ΑΝΣΩΝΗΟ ΜΠΔΕΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Α. ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ειέλε Μνπζνπιή Μνπζεηνπαηδαγσγφο, Κέληξν Δλεκέξσζεο «ΓΡΤΑ» elenimousouli@hotmail.com

Ειέλε Μνπζνπιή Μνπζεηνπαηδαγσγφο, Κέληξν Δλεκέξσζεο «ΓΡΤΑ» elenimousouli@hotmail.com «Σης θάλαζζας και ηοσ βοσνού οι θηζασροί ηοσ Πηνειού»: O εκπαιδεσηικός θάκελος και ηα εκπαιδεσηικά προγράμμαηα για ηον πολιηιζμό και ηο περιβάλλον ηοσ Κάηω Ολύμποσ, Αναηολικού Κιζζάβοσ, Πηνειού και Σεμπών,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΥΑΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ

ΠΡΟ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΥΑΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΓΙΑ ΒΙΟΤ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΘΡΗΚΔΤΜΑΣΩΝ ----- ΔΝΙΑΙΟ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΟ ΣΟΜΔΑ Π/ΘΜΙΑ & Γ/ΘΜΙΑ ΔΚΠ/Η Γ/ΝΗ ΠΟΤΓΩΝ Γ/ΘΜΙΑ ΔΚΠ/Η ΣΜΗΜΑ Α Να δηαηεξεζεί κέρξη... Βαζκόο Αζθαιείαο... Μαπούζι

Διαβάστε περισσότερα

Τεκμηρίωζη ηιμών ενδοομιλικών ζυναλλαγών

Τεκμηρίωζη ηιμών ενδοομιλικών ζυναλλαγών Τεκμηρίωζη ηιμών ενδοομιλικών ζυναλλαγών Ν. 4110/13 (ΦΔΚ 17 Α/23-1-2013-Γηνξζ.ζθαικ. ην ΦΔΚ 33 Α/7-2- 13) : Ρπζκίζεηο ζηε θνξνινγία εηζνδήκαηνο, ξπζκίζεηο ζεκάησλ αξκνδηφηεηαο Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΝΣΡΟ ΠΡΟΛΗΦΗ «ΓΙΚΣΤΟ ΑΛΦΑ» ΓΡΑΔΙ ΠΡΟΛΗΦΗ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ ΓΔΚΔΜΒΡΙΟ 2005 ΓΡΑΔΙ ΓΙΑ ΓΟΝΔΙ. Αποδέκηερ ~ 400 γονείρ = 800 παιδιά ΟΜΑΓΔ ΓΟΝΔΧΝ με θέμαηα «Δπικοινυνία ζηην οικογένεια» ή «Γονέαρ και Έθηβορ» (Γιάπκεια

Διαβάστε περισσότερα

Απόυαση. τος Υποςπγού Μεταυοπών και Επικοινωνιών «Καθοπισμόρ τύπος ππάξηρ επιβολήρ πποστίμος και λεπτομεπειών ευαπμογήρ άπθπος 2 Ν.

Απόυαση. τος Υποςπγού Μεταυοπών και Επικοινωνιών «Καθοπισμόρ τύπος ππάξηρ επιβολήρ πποστίμος και λεπτομεπειών ευαπμογήρ άπθπος 2 Ν. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Απ. Ππωτ.: 91550/191/1986 ΦΕΚ 390/Β/11-6-1986 Απόυαση τος Υποςπγού Μεταυοπών και Επικοινωνιών «Καθοπισμόρ τύπος ππάξηρ επιβολήρ πποστίμος και λεπτομεπειών ευαπμογήρ άπθπος

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτικό πρόγραμμα Εργαςτηρίου Κηπουρικήσ

Αναλυτικό πρόγραμμα Εργαςτηρίου Κηπουρικήσ Αναλυτικό πρόγραμμα Εργαςτηρίου Κηπουρικήσ 1 Ιουνίου 2011 Γηα ηνλ θαζέλα πνπ δελ γλσξίδεη ην παηδί πνπ ηνπ παξέρεηαη, ε εθπαίδεπζε ζεξαπεία, ε εθηέιεζε ησλ πξνγξακκάησλ αζθήζεσλ αξρίδεη κε ηελ πξνεηνηκαζία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΧΡΗΕΧ ΣΟΤ ΜΑΘΖΣΔ ΜΟΤ ΔΦΖΒΔΗΑ ΚΑΗ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΥΔΖ ΣΖ ΥΟΛΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΖΣΑ ΑΝΑΓΚΧΝ, ΒΗΧΜΑΣΧΝ, ΗΚΑΝΟΣΖΣΧΝ,ΤΝΑΗΘΖΜΑΣΧΝ

ΓΝΧΡΗΕΧ ΣΟΤ ΜΑΘΖΣΔ ΜΟΤ ΔΦΖΒΔΗΑ ΚΑΗ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΥΔΖ ΣΖ ΥΟΛΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΖΣΑ ΑΝΑΓΚΧΝ, ΒΗΧΜΑΣΧΝ, ΗΚΑΝΟΣΖΣΧΝ,ΤΝΑΗΘΖΜΑΣΧΝ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ ΤΠΖΡΔΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΓΝΧΡΗΕΧ ΣΟΤ ΜΑΘΖΣΔ ΜΟΤ ΔΦΖΒΔΗΑ ΚΑΗ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΥΔΖ ΣΖ ΥΟΛΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΖΣΑ ΑΝΑΓΚΧΝ, ΒΗΧΜΑΣΧΝ, ΗΚΑΝΟΣΖΣΧΝ,ΤΝΑΗΘΖΜΑΣΧΝ 1 ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρεισλφθνζκνο απνηειεί έλα ηππηθφ παξάδεηγκα πεξηβάιινληνο Logo-like θαη είλαη θαηαζθεπαζκέλνο εμ νινθιήξνπ ζηελ Διιάδα.

Ο ρεισλφθνζκνο απνηειεί έλα ηππηθφ παξάδεηγκα πεξηβάιινληνο Logo-like θαη είλαη θαηαζθεπαζκέλνο εμ νινθιήξνπ ζηελ Διιάδα. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: ο Υελωνόκοζμος Ο ρεισλφθνζκνο απνηειεί έλα ηππηθφ παξάδεηγκα πεξηβάιινληνο Logo-like θαη είλαη θαηαζθεπαζκέλνο εμ νινθιήξνπ ζηελ Διιάδα. ηα παξαθάησ, πεξηγξάθνληαη, ζπλνπηηθά, 2 εηζαγσγηθέο

Διαβάστε περισσότερα

χολή Ναυτικώμ Δοκίμωμ Σομέας Ν.Ε και Θαλάσσιωμ Επιστημώμ

χολή Ναυτικώμ Δοκίμωμ Σομέας Ν.Ε και Θαλάσσιωμ Επιστημώμ χολή Ναυτικώμ Δοκίμωμ Σομέας Ν.Ε και Θαλάσσιωμ Επιστημώμ Μάθημα: ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΝΑΤΣΙΛΙΑ και ΕΦΑΡΜΟΓΕ Θεματική Εμότητα: ΕΙΔΗ ΠΛΟΤ. ΟΡΘΟΔΡΟΜΙΑ, ΛΟΞΟΔΡΟΜΙΑ Καθηγητής Δρ. Α. Παλληκάρης Σεπτέμβριος 2015 ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΞΗ: «ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΓΙΑ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΔΡΔΤΝΑ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ»

ΠΡΑΞΗ: «ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΓΙΑ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΔΡΔΤΝΑ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ» ΠΔΡΙΛΗΦΗ ΠΡΟΚΗΡΤΞΗ «ΔΝΙΥΤΗ ΝΔΧΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΜΔΑΙΧΝ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ» ΠΡΑΞΗ: «ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΓΙΑ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ ΔΡΔΤΝΑ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ» Πποθεζμία ςποβολήρ Αιηήζεων Άξοναρ Δπισειπηζιακό Ππόγπαμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ

ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ Ιανοςάπιορ 2013 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΙΑΓΩΓΗ... 3 ΓΔΝΙΚΔ ΓΙΑΣΑΞΔΙ... 6 ΟΡΙΜΟΙ... 7 ΟΡΓΑΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ... 8 ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ... 9 1. Πξφγξακκα «πγγξαθή ελαξίνπ Development»...

Διαβάστε περισσότερα

Η Δκπαίδεσζη για ηο Περιβάλλον και ηην Αειθορία ζηο ζημερινό ζτολείο. Ένα παράδειγμα: «Θερμαϊκός, η θάλαζζά μας»

Η Δκπαίδεσζη για ηο Περιβάλλον και ηην Αειθορία ζηο ζημερινό ζτολείο. Ένα παράδειγμα: «Θερμαϊκός, η θάλαζζά μας» Η Δκπαίδεσζη για ηο Περιβάλλον και ηην Αειθορία ζηο ζημερινό ζτολείο. Ένα παράδειγμα: «Θερμαϊκός, η θάλαζζά μας» Σνθία Σαξαθηλίδνπ 1, Αλαζηαζία Μαξηηάδνπ 2, Μαξία Τζαρνπξίδνπ 3 1. Μαζεκαηηθφο - 2 ν Γπκλάζην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΤΥΗ ΓΗΜΟΠΡΑΣΗΗ ΜΔΛΔΣΗ ΠΡΟΣΑΙΑ & ΗΠΙΑ ΑΝΑΠΛΑΗ ΛΟΦΟΤ ΡΑΥΩΝΙ ΜΟΓΙΟΤ ΓΗΜΟΤ ΒΟΛΒΗ ΣΙΜΟΛΟΓΙΟ ΓΗΜΟ ΒΟΛΒΗ

ΣΔΤΥΗ ΓΗΜΟΠΡΑΣΗΗ ΜΔΛΔΣΗ ΠΡΟΣΑΙΑ & ΗΠΙΑ ΑΝΑΠΛΑΗ ΛΟΦΟΤ ΡΑΥΩΝΙ ΜΟΓΙΟΤ ΓΗΜΟΤ ΒΟΛΒΗ ΣΙΜΟΛΟΓΙΟ ΓΗΜΟ ΒΟΛΒΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΓΖΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΣΔΥΝ. ΤΠΗΡΔΙΩΝ Γ/ΝΗ ΚΑΣΑΚΔΤΩΝ ΚΑΙ ΤΝΣΗΡΗΔΩΝ ΣΜΗΜΑ ΚΑΣΑΚΔΤΩΝ ΓΗΜ. ΚΣΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΔΩΝ ΚΟΙΝ. ΥΩΡΩΝ ΓΡΑΦΔΙΟ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΥΝΙΚΗ ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΓΗΜΩΝ ΝΟΜΟΤ (ΠΡΩΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΚΘΔΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΝΔΠΔΙΩΝ ΡΤΘΜΙΔΩΝ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ: ΑΝΑΠΣΤΞΗ, ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟΣΗΣΑ, ΤΠΟΓΟΜΩΝ, ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΓΙΚΣΤΩΝ ΤΠΗΡΔΙΑ: ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΗ

ΔΚΘΔΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΝΔΠΔΙΩΝ ΡΤΘΜΙΔΩΝ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ: ΑΝΑΠΣΤΞΗ, ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟΣΗΣΑ, ΤΠΟΓΟΜΩΝ, ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΓΙΚΣΤΩΝ ΤΠΗΡΔΙΑ: ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΗ ΔΚΘΔΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΝΔΠΔΙΩΝ ΡΤΘΜΙΔΩΝ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ: ΑΝΑΠΣΤΞΗ, ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟΣΗΣΑ, ΤΠΟΓΟΜΩΝ, ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΓΙΚΣΤΩΝ ΤΠΗΡΔΙΑ: ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΗ ΣΙΣΛΟ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΟΤ ΥΔΓΙΟΤ ΝΟΜΟΤ: Πξφγξακκα δηεπθφιπλζεο γηα

Διαβάστε περισσότερα

2ο ελάρηο: Ενιαίος ζσνηελεζηής ΦΠΑ 18% και μειωμένος ζσνηελεζηής 6,5% για θάρμακα, βιβλία, εθημερίδες, αγαθά πρώηης ανάγκης

2ο ελάρηο: Ενιαίος ζσνηελεζηής ΦΠΑ 18% και μειωμένος ζσνηελεζηής 6,5% για θάρμακα, βιβλία, εθημερίδες, αγαθά πρώηης ανάγκης 1 Μελέτη τοσ ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ και αποτίμηση των επιπτώσεων στην πραγματική οικονομία από τη μεταβολή τοσ συιστάμενοσ καθεστώτος σε τρία σενάρια ενιαίοσ και ταμηλού σσντελεστή Α. ΔΝΑΡΙΑ ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΤΝΣΔΛΔΣΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

25 ο Πανελλήνιο Σσνέδριο Ελληνικής Εηαιρείας Κοινωνικής Παιδιαηρικής και Προαγωγής ηης Υγείας

25 ο Πανελλήνιο Σσνέδριο Ελληνικής Εηαιρείας Κοινωνικής Παιδιαηρικής και Προαγωγής ηης Υγείας Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΠΑΡΞΗ ΓΟΜΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ΣΑ ΝΗΙΑ, ΟΠΧ ΣΟ ΙΑΣΡΟΚΟΙΝΧΝΙΚΟ ΚΔΝΣΡΟ ΚΔΡΚΤΡΑ (ΙΑΚ), ΓΙΑ ΣΗ ΧΜΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΔΙΑ, ΠΑΙΓΙΟΤ, ΔΦΗΒΟΤ ΚΑΙ ΣΗ ΣΗΡΙΞΗ ΣΗ ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑ 25 ο Πανελλήνιο Σσνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Αλεξάνδρου Στράτος. Εργοθεραπευτής. Διαφορετική άποψη

Αλεξάνδρου Στράτος. Εργοθεραπευτής. Διαφορετική άποψη Αλεξάνδρου Στράτος. Εργοθεραπευτής Διαφορετική άποψη Ζώντας με δυσκολίες στην Αισθητηριακή Επεξεργασία. Ζώντας με διαφορετική αντίληψη του κόσμου μας. 50 συχνές διαφωνίες του παιδιού με δυσκολίες στην

Διαβάστε περισσότερα

Γηθαζηηθέο Πξαγκαηνγλσκνζχλεο Πηπρηαθή εξγαζία ησλ θνηηεηψλ Γηδπκφπνπινπ ηπιηαλνχ Α.Μ.: 4293 Βίηζα Αιέμαλδξνπ Α.Μ.: 4335

Γηθαζηηθέο Πξαγκαηνγλσκνζχλεο Πηπρηαθή εξγαζία ησλ θνηηεηψλ Γηδπκφπνπινπ ηπιηαλνχ Α.Μ.: 4293 Βίηζα Αιέμαλδξνπ Α.Μ.: 4335 Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο ρνιή Σερλνινγηθψλ Δθαξκνγψλ Σκήκα Μεραλνινγίαο Πηπρηαθή εξγαζία ησλ θνηηεηψλ Γηδπκφπνπινπ ηπιηαλνχ Α.Μ.: 4293 Βίηζα Αιέμαλδξνπ Α.Μ.: 4335 Δπηβιέπσλ: ηάκνο ππξίδσλ,

Διαβάστε περισσότερα

Ομοιοπαθητική Φαρμακολογία Τόμος Γ

Ομοιοπαθητική Φαρμακολογία Τόμος Γ Ομοιοπαθητική Φαρμακολογία Τόμος Γ Άθως Όθωνος Ιατρος Ομοιοπαθητικης Ιατρικης 1 ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΣΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Σόκνο Γ Πεξηγξαθή ησλ Αλζξώπηλσλ Ιδηνζπγθξαζηώλ Άζσο Όζσλνο Ιαηξόο Οκνηνπαζεηηθήο Ιαηξηθήο 2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Σετνολογικό Δκπαιδεσηικό Ίδρσμα Καβάλας τολή Γιοίκηζης και Οικονομίας Σμήμα Λογιζηικής

Σετνολογικό Δκπαιδεσηικό Ίδρσμα Καβάλας τολή Γιοίκηζης και Οικονομίας Σμήμα Λογιζηικής Σετνολογικό Δκπαιδεσηικό Ίδρσμα Καβάλας τολή Γιοίκηζης και Οικονομίας Σμήμα Λογιζηικής Πηστιακή εργαζία Θέμα: «Προηάζεις επενδσηικών έργφν ζηα πλαίζια προγράμμαηος ηοσ ΔΠΑΝ ποσ απορρίθθηκαν. Οι απόυεις

Διαβάστε περισσότερα

W71297CAP/S71298CAP. Οδηγίερ σπήζηρ

W71297CAP/S71298CAP. Οδηγίερ σπήζηρ W71297CAP/S71298CAP Οδηγίερ σπήζηρ πγραξεηήξηα γηα ηελ επηινγή κηαο πνηνηηθήο ζπζθεπήο πνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα ζαο εμππεξεηεί γηα πνιιά ρξόληα. ΗΜΑΝΣΙΚΟ! ΜΗ ζπλδέζεηε ηε ζπζθεπή ζαο ζην ξεύκα αλ δελ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ: «Παξνρή πιεξνθνξηώλ ζρεηηθά κε ηε κεηάδνζε αζζελεηώλ από θνπλνύπηα θαη ζθλίπεο»

ΘΔΜΑ: «Παξνρή πιεξνθνξηώλ ζρεηηθά κε ηε κεηάδνζε αζζελεηώλ από θνπλνύπηα θαη ζθλίπεο» ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΑΣΣΙΚΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΔΝΟΣΗΣΑ ΠΔΙΡΑΙΩ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΓΗΜΟΙΑ ΤΓΔΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΔΡΙΜΝΑ Σαρ. Γ/λζε : ΗΡ. ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟΤ 19 Σαρ. Κώδηθαο : 185 32 Πιεξνθνξίεο : Αλαγλωζηνπνύινπ Ρ. Γαβξίιε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΤΜΝΑΗΟ ΠΡΟΣΤΠΑ ΥΔΓΗΑΜΟΤ

ΓΤΜΝΑΗΟ ΠΡΟΣΤΠΑ ΥΔΓΗΑΜΟΤ Π..Η.2 ΓΤΜΝΑΗΟ ΠΡΟΣΤΠΑ ΥΔΓΗΑΜΟΤ IΑΝΟΤΑΡΗΟ 2011 ΚΑ/ΑΜ Κείμενα πρότυπων ΙAN 2011/ Πρότυπα Γυμνασίου ΙΑΝ 2011 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. Δηζαγσγή 1.1. Αληηθείκελν ζθνπφο 1.2. Δθπαηδεπηηθά δεδνκέλα 1.2.1 Δθπαηδεπηηθή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: ΒΙΦ1Η-Φ9Σ. Αθήνα, 29 Απριλίου 2014 Ω ΠΙΝΑΚΑ ΔΙΑΝΟΜΗ Α.Γ.Α.: Να ζηαλεί και με e-mail

ΑΔΑ: ΒΙΦ1Η-Φ9Σ. Αθήνα, 29 Απριλίου 2014 Ω ΠΙΝΑΚΑ ΔΙΑΝΟΜΗ Α.Γ.Α.: Να ζηαλεί και με e-mail Α.Γ.Α.: Να ζηαλεί και με e-mail ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΔΙΠΡΑΞΔΩΝ ΣΜΗΜΑ Α Σατ. Γ/νζη : Καρ. ερβίας

Διαβάστε περισσότερα

Η επώηηζη. Γράφουν: ΧΑΡΑ ΣΖΑΝΑΒΑΡΑ, ΜΑΡΙΑ ΔΕΔΕ, ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΤΗ, ΝΙΚΟ ΡΟΤΜΠΟ, ΑΓΝΗ ΒΡΑΒΟΡΙΣΟΤ

Η επώηηζη. Γράφουν: ΧΑΡΑ ΣΖΑΝΑΒΑΡΑ, ΜΑΡΙΑ ΔΕΔΕ, ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΤΗ, ΝΙΚΟ ΡΟΤΜΠΟ, ΑΓΝΗ ΒΡΑΒΟΡΙΣΟΤ Η επώηηζη Γράφουν: ΧΑΡΑ ΣΖΑΝΑΒΑΡΑ, ΜΑΡΙΑ ΔΕΔΕ, ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΤΗ, ΝΙΚΟ ΡΟΤΜΠΟ, ΑΓΝΗ ΒΡΑΒΟΡΙΣΟΤ Σημανηική μεπίδα νέων καηαλογίζει ζηη «γενιά ηος Πολςηεσνείος» εςθύνη για ηην απαξίωζη ηος πολιηικού ζςζηήμαηορ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΝΗΘΔ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΗΘΔ. (Α) ηοιτεία Αζηικού Γικαίοσ

ΔΘΝΗΘΔ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΗΘΔ. (Α) ηοιτεία Αζηικού Γικαίοσ ΔΘΝΗΘΔ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΗΘΔ (Α) ηοιτεία Αζηικού Γικαίοσ 1. χκβαζε είλαη: A. πκθσλία, έγγξαθε ή πξνθνξηθή, κεηαμχ δχν ηνπιάρηζηνλ πξνζψπσλ απφ ηελ νπνία πξνθχπηνπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο γηα ηα ζπκβαιιφκελα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΓΙΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟΤ ΔΧΣΔΡΙΚΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΝΟΜΙΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ ΓΗΜΟΙΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΙΚΑΡΙΑ «ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΡΝΑ» ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

ΥΔΓΙΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟΤ ΔΧΣΔΡΙΚΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΝΟΜΙΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ ΓΗΜΟΙΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΙΚΑΡΙΑ «ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΡΝΑ» ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΥΔΓΙΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟΤ ΔΧΣΔΡΙΚΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΝΟΜΙΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ ΓΗΜΟΙΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΙΚΑΡΙΑ «ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΡΝΑ» ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΜΔΡΟ 1 : ΓΙΑΡΘΡΧΗ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΣΟΤ ΝΟΜΙΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ Άπθπο 1 : ΓΙΑΡΘΡΧΗ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΜΔΡΟ 2 : ΑΡΜΟΓΙΟΣΗΣΔ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΫΠΟΘΔΔΙ ΔΝΣΑΞΗ ΣΗΝ Δ..Η.Δ.Μ.-Θ.

ΠΡΟΫΠΟΘΔΔΙ ΔΝΣΑΞΗ ΣΗΝ Δ..Η.Δ.Μ.-Θ. ΠΡΟΫΠΟΘΔΔΙ ΔΝΣΑΞΗ ΣΗΝ Δ..Η.Δ.Μ.-Θ. ΜΕΛΗ (ΤΠΟΦΗΦΙΑ-ΔΟΚΙΜΑ-ΣΑΚΣΙΚΑ ΕΠΙΣΙΜΑ-ΑΝΣΕΠΙΣΕΛΛΟΝΣΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΕΙ ΕΓΓΡΑΦΗ-ΔΙΑΓΡΑΦΗ-ΤΠΟΥΡΕΧΕΙ- ΔΙΚΑΙΧΜΑΣΑ) Άρθρο 5ο 1. Σα κέιε ηεο Δλώζεσο δηαθξίλνληαη ζε δόθηκα, ηαθηηθά,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔΗ. ζην ρέδην Νόκνπ. «Εξςγίανζη, Αναδιάπθπωζη και Ανάπηςξη ηων Αζηικών Σςγκοινωνιών Πεπιθέπειαρ Αηηικήρ και άλλερ διαηάξειρ»

ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔΗ. ζην ρέδην Νόκνπ. «Εξςγίανζη, Αναδιάπθπωζη και Ανάπηςξη ηων Αζηικών Σςγκοινωνιών Πεπιθέπειαρ Αηηικήρ και άλλερ διαηάξειρ» ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔΗ ζην ρέδην Νόκνπ «Εξςγίανζη, Αναδιάπθπωζη και Ανάπηςξη ηων Αζηικών Σςγκοινωνιών Πεπιθέπειαρ Αηηικήρ και άλλερ διαηάξειρ» Ι. Δπί ηεο αξρήο Πξνο ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ Με ην ζρέδην λφκνπ επηδηψθεηαη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΧΡΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΣΟΤ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟΤ Ι ΣΔΥΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΓΔΞΙΟΣΗΣΑ ΣΟ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟ ΟΓΗΓΗΜΑ ΣΗ ΜΠΑΛΑ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΗ ΦΤΙΚΗ ΑΓΧΓΗ & ΑΘΛΗΣΙΜΟΤ

ΘΔΧΡΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΣΟΤ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟΤ Ι ΣΔΥΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΓΔΞΙΟΣΗΣΑ ΣΟ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟ ΟΓΗΓΗΜΑ ΣΗ ΜΠΑΛΑ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΗ ΦΤΙΚΗ ΑΓΧΓΗ & ΑΘΛΗΣΙΜΟΤ ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΗ ΦΤΙΚΗ ΑΓΧΓΗ & ΑΘΛΗΣΙΜΟΤ ΘΔΧΡΙΑ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΣΟΤ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟΤ Ι ΣΔΥΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΓΔΞΙΟΣΗΣΑ ΣΟ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟ ΟΓΗΓΗΜΑ ΣΗ ΜΠΑΛΑ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟ ΜΙΥΑΗΛΙΓΗ, PhD EΠ. ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΠΟΓΟΦΑΙΡΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

FAIRShip. Το Παιτνίδι ηοσ Προγράμμαηος FAIRStart

FAIRShip. Το Παιτνίδι ηοσ Προγράμμαηος FAIRStart FAIRShip Το Παιτνίδι ηοσ Προγράμμαηος FAIRStart Απηό ην παηρλίδη είλαη ζρεδηαζκέλν έηζη ώζηε λα σζήζεη ηνπο παίθηεο ζην λα βηώζνπλ θαη λα κάζνπλ κηα βαζηθή αξρή γηα λα πξνζεγγίζνπλ ηελ αζθαιή βάζε όζνλ

Διαβάστε περισσότερα

Η ρνιηθή Γηακεζνιάβεζε Πηινηηθή εθαξκνγή ζηελ Ισλίδεην ρνιή. ΒΑΩ ΑΡΣΙΝΟΠΟΤΛΟΤ Αλ. Καζεγήηξηα Εγθιεκαηνινγίαο, Τκήκα Ψπρνινγίαο Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ

Η ρνιηθή Γηακεζνιάβεζε Πηινηηθή εθαξκνγή ζηελ Ισλίδεην ρνιή. ΒΑΩ ΑΡΣΙΝΟΠΟΤΛΟΤ Αλ. Καζεγήηξηα Εγθιεκαηνινγίαο, Τκήκα Ψπρνινγίαο Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ Η ρνιηθή Γηακεζνιάβεζε Πηινηηθή εθαξκνγή ζηελ Ισλίδεην ρνιή ΒΑΩ ΑΡΣΙΝΟΠΟΤΛΟΤ Αλ. Καζεγήηξηα Εγθιεκαηνινγίαο, Τκήκα Ψπρνινγίαο Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ Δηζαγσγηθά Η θνηλσληθή δηακεζνιάβεζε είλαη κηα δηαδηθαζία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΡΓΑΗΑ PROJECT ηνπ 4o ΓΔΛ Μ Τ Σ Η Λ Ζ Ν Ζ

ΔΡΓΑΗΑ PROJECT ηνπ 4o ΓΔΛ Μ Τ Σ Η Λ Ζ Ν Ζ ΔΡΓΑΗΑ PROJECT ηνπ 4o ΓΔΛ ΜΤΣΗΛΖΝΖ Σίηινο εξγαζίαο Άζθεζε δηαηξνθή θαη πνηφηεηα δσήο 4 ν Γ Δ Λ Μ Τ Σ Η Λ Ζ Ν Ζ Λ Δ Β Ο Α 2 P R O J E C T 2013-2014 Σν δεχηεξν ηεηξάκελν απηήο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο (2013-14)

Διαβάστε περισσότερα

ΓΔΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ. Δπηζπλάπηεηαη ε επηζηνιή ηνπ πξνέδξνπ ηεο Κ.Δ.Δ.Δ.

ΓΔΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ. Δπηζπλάπηεηαη ε επηζηνιή ηνπ πξνέδξνπ ηεο Κ.Δ.Δ.Δ. ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ -1980- ΓΔΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ Αθήνα, 6 Αυγούστου 2012 Γέζκε πξνηάζεσλ κε ζηφρν ηε δηεπθφιπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ ξχζκηζεο ησλ απζαίξεησλ επαγγεικαηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, απέζηεηιε πξνο ηνλ ππνπξγφ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΞ. ΔΠΔΙΓΟΝ ΑΓΑ: ΑΝΑΡΣΖΣΔΑ ΣΟ ΓΗΑΓΗΚΣΤΟ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Αθήνα, 11 Μαΐοσ 2015 ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ 1. ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΑΜΔΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΤΞΗ ΠΡΟΥΔΙΡΟΤ ΜΔΙΟΓΟΣΙΚΟΤ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟΤ ΠΡΟΜΗΘΔΙΑ ΠΙΣΩΝ ΑΝΣΙΓΡΑΦΩΝ NOMΙΜΑΣΩΝ ΓΙΑ ΓΙΑΘΔΗ ΑΠΟ ΣΑ ΠΩΛΗΣΗΡΙΑ ΣΟΤ ΣΑΠ

ΠΡΟΚΗΡΤΞΗ ΠΡΟΥΔΙΡΟΤ ΜΔΙΟΓΟΣΙΚΟΤ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟΤ ΠΡΟΜΗΘΔΙΑ ΠΙΣΩΝ ΑΝΣΙΓΡΑΦΩΝ NOMΙΜΑΣΩΝ ΓΙΑ ΓΙΑΘΔΗ ΑΠΟ ΣΑ ΠΩΛΗΣΗΡΙΑ ΣΟΤ ΣΑΠ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΑΜΔΙΟ ΑΡΥΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΣΡΙΩΔΩΝ Γηεύζπλζε : ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΟΤ Σκήκα : ΛΟΓΙΣΗΡΙΟΤ Σαρ.Γ/λζε : Δι. Βεληδέινπ αξηζ. 57 Πιεξνθνξίεο : Σειέθσλν :

Διαβάστε περισσότερα

Με αθνξκή γξαπηά θαη πξνθνξηθά εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ην ζέκα, κε ην παξόλ έγγξαθν δηεπθξηλίδνληαη ηα εμήο:

Με αθνξκή γξαπηά θαη πξνθνξηθά εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ην ζέκα, κε ην παξόλ έγγξαθν δηεπθξηλίδνληαη ηα εμήο: ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΩΝ ΓΔΝΗΚΖ ΓΡΑΜΜΑΣΔΗΑ ΓΖΜΟΗΩΝ ΔΟΓΩΝ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΔΤΘΤΝΖ ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΔΤΘΤΝΖ ΔΛΔΓΥΩΝ ΣΜΖΜA Ε - ΚΩΓΗΚΑ ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΖ ΑΠΔΗΚΟΝΗΖ ΤΝΑΛΛΑΓΩΝ (Κ.Φ.Α..) Αζήλα, 26/10/2015 Αξ. Πξση.: ΓΔΛ Ε ΚΦΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΦΙΣΑΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟ (199Α/2003 Α.Γ.) ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΟ (νη αιιαγέο επηζεκαίλνληαη κε έληνλα ππνγεγξ. γξάκκαηα) ΑΡΘΡΟ 1 ο ΑΝΣΙΚΔΙΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟΤ

ΤΦΙΣΑΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟ (199Α/2003 Α.Γ.) ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΟ (νη αιιαγέο επηζεκαίλνληαη κε έληνλα ππνγεγξ. γξάκκαηα) ΑΡΘΡΟ 1 ο ΑΝΣΙΚΔΙΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟΤ ΑΡΘΡΟ 1 ο ΑΡΘΡΟ 1 ο ΑΝΣΙΚΔΙΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟΤ ΑΝΣΙΚΔΙΜΔΝΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟΤ Ο παξώλ Καλνληζκόο Ύδξεπζεο (Κ.Τ.) θαζνξίδεη ηηο πξνϋπνζέζεηο πδξνδόηεζεο ησλ θαηαλαισηώλ από ην δεκνηηθό δίθηπν ύδξεπζεο, ηηο ζρέζεηο ύδξεπζεο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔ Η ΣΟ ΥΔΓΙΟ ΝΟΜΟΤ ΣΟΤ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΣΡΟΦΙΜΩΝ

ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔ Η ΣΟ ΥΔΓΙΟ ΝΟΜΟΤ ΣΟΤ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΣΡΟΦΙΜΩΝ ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΘΔΗ ΣΟ ΥΔΓΙΟ ΝΟΜΟΤ ΣΟΤ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΣΡΟΦΙΜΩΝ Γηα ηα δεζπνδόκελα θαη ηα αδέζπνηα δώα ζπληξνθηάο θαη ηελ πξνζηαζία ησλ δώσλ από ηελ εθκεηάιιεπζε ή ηε ρξεζηκνπνίεζε κε θεξδνζθνπηθό

Διαβάστε περισσότερα

σεδιαζμόρ ζειπάρ ζςζκεςαζιών για γάλα

σεδιαζμόρ ζειπάρ ζςζκεςαζιών για γάλα σεδιαζμόρ ζειπάρ ζςζκεςαζιών για γάλα Τελειόθοιηη Μηχανικός Βιομηχανικού Σχεδιαζμού ΤΕΙ Δυηικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιαζμού Σελειόθοιηορ Μησανικόρ Βιομησανικού σεδιαζμού 1 Εηζαγσγή Τν γάια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΛΗΗ Δ ΓΙΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΜΗΘΔΙΑ «ΚΡΔΑΣΟ»

ΠΡΟΚΛΗΗ Δ ΓΙΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΜΗΘΔΙΑ «ΚΡΔΑΣΟ» ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΤΓΔΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ 2 ηρ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΠΔΙΡΑΙΩ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΤ ΓΔΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΔΙΟ ΥΙΟΤ ΑΓΑ: 69ΞΙ469073-1Ι3 X I O, 29-9 - 2 0 1 4 Απ. Ππυη.: 9741 ΠΡΟΚΛΗΗ Δ ΓΙΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αναλςηική πεπιγπαθή ηηρ Μελέηηρ: «Ο Παπάνομορ Τύπορ ζηιρ ζςλλογέρ ηων ΑΣΚΙ (1936-74). Από ηη δικηαηοπία ηος Μεηαξά ζηη Μεηαπολίηεςζη»

Αναλςηική πεπιγπαθή ηηρ Μελέηηρ: «Ο Παπάνομορ Τύπορ ζηιρ ζςλλογέρ ηων ΑΣΚΙ (1936-74). Από ηη δικηαηοπία ηος Μεηαξά ζηη Μεηαπολίηεςζη» Αναλςηική πεπιγπαθή ηηρ Μελέηηρ: «Ο Παπάνομορ Τύπορ ζηιρ ζςλλογέρ ηων ΑΣΚΙ (1936-74). Από ηη δικηαηοπία ηος Μεηαξά ζηη Μεηαπολίηεςζη» 1. ΣΟ ΚΕΠΣΙΚΟ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ Μέζα επηθνηλσλίαο θαη επνκέλσο πνιηηηζκηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΔΙΩΔΙ ΑΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ (ΜΔΡΟ Γ )

ΗΜΔΙΩΔΙ ΑΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ (ΜΔΡΟ Γ ) ΣΔΙ ΚΡΗΣΗ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΑΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ ΗΜΔΙΩΔΙ ΑΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ (ΜΔΡΟ Γ ) ΠΑΝΣΔΛΑΚΗ ΜΑΡΙΛΔΝΑ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ 2011 1 10. ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑΚΟ ΓΙΚΑΙΟ (α) Γεληθά-Βαζηθέο Έλλνηεο Τν Οηθνγελεηαθφ

Διαβάστε περισσότερα

4.0. Βαςικέσ διαπιςτώςεισ Απφ ηελ κέρξη ηψξα αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη θαλεξφ φηη, ζηε λέα επνρή, ε παξαδνζηαθή γξακκηθή βαζηθή δνκή ηεο

4.0. Βαςικέσ διαπιςτώςεισ Απφ ηελ κέρξη ηψξα αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη θαλεξφ φηη, ζηε λέα επνρή, ε παξαδνζηαθή γξακκηθή βαζηθή δνκή ηεο 4.0. Βαςικέσ διαπιςτώςεισ Απφ ηελ κέρξη ηψξα αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη θαλεξφ φηη, ζηε λέα επνρή, ε παξαδνζηαθή γξακκηθή βαζηθή δνκή ηεο δηδαζθαιίαο κέζα ζηελ ηάμε φιν θαη πεξηζζφηεξν δηαθφπηεηαη, δηαηαξάζζεηαη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΟΡΖΠ ΓΗΘΑΗΥΚΑΡΥΛ ΘΑΗ ΞΝΣΟΔΥΠΔΥΛ ΡΝ ΓΖΚΝΡΖ. Απφθαζε Γεκνηηθνχ Ππκβνπιίνπ ππ αξηζκ. 157/2011

ΣΑΟΡΖΠ ΓΗΘΑΗΥΚΑΡΥΛ ΘΑΗ ΞΝΣΟΔΥΠΔΥΛ ΡΝ ΓΖΚΝΡΖ. Απφθαζε Γεκνηηθνχ Ππκβνπιίνπ ππ αξηζκ. 157/2011 ΣΑΟΡΖΠ ΓΗΘΑΗΥΚΑΡΥΛ ΘΑΗ ΞΝΣΟΔΥΠΔΥΛ ΡΝ ΓΖΚΝΡΖ Απφθαζε Γεκνηηθνχ Ππκβνπιίνπ ππ αξηζκ. 157/2011 Ρη είλαη ν ράξηεο θαη πνπ ρξεζηκεύεη Αξρέο ηνπ ράξηε πεξεζίεο ηνπ Γήκνπ Ν ράξηεο είλαη ν πξαθηηθφο νδεγφο ηνπ

Διαβάστε περισσότερα

Σ.Δ.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Σ.Δ.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Σ.Δ.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΖ ΔΚΠΛΖΡΩΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟΑΦΑΛΗΣΗΚΩΝ ΤΠΟΥΡΔΩΔΩΝ ΔΡΓΟΓΟΣΩΝ ΔΝΑΝΣΗ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΔΗΓΗΚΟΣΔΡΑ ΣΟΝ ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ ΚΑΗ ΟΗ ΤΝΔΠΔΗΔ ΔΠΩΝΤΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1Η ΕΛΙΔΑ ΣΕΛΟ 1Η ΑΠΟ 5 ΕΛΙΔΕ

ΑΡΧΗ 1Η ΕΛΙΔΑ ΣΕΛΟ 1Η ΑΠΟ 5 ΕΛΙΔΕ ΘΔΜΑ ΑΡΧΗ Η ΕΛΙΔΑ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΣΔΣΑΡΣΖ 9 ΗΟΤΛΗΟΤ 05 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΦΤΗΚΖ ΘΔΣΗΚΖ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ ΤΝΟΛΟ ΔΛΗΓΩΝ: ΠΔΝΣΔ (5) Α) Γηα θάζε κία από ηηο εξωηήζεηο - 5 λα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΙΚΗ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΟΓΟΜΙΚΩΝ ΔΡΓΑΙΩΝ

ΣΔΥΝΙΚΗ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΟΓΟΜΙΚΩΝ ΔΡΓΑΙΩΝ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΜΔΝΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΥΩΡΟΣΑΞΙΚΗ & ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΣΔΥΝΙΚΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΙΚΗ ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ K.M. ΔΡΓΟ: «ΔΡΓΑΙΔ ΔΠΙΚΔΤΗ, ΤΝΣΗΡΗΗ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα επγαζίαρ: Γήμορ Καβάλαρ.

Θέμα επγαζίαρ: Γήμορ Καβάλαρ. ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ (Σ.Δ.Ι.) ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ Μάζεκα: Λνγηζηηθή Κπβεξλεηηθψλ & Με Κεξδνζθνπηθψλ Δπηρεηξήζεσλ Γηδάζθσλ Καζεγεηήο : Νεξαηδήο Βξαρηψλεο Δαξηλφ Δμάκελν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΚΑΣΑΣΡΟΦΩΝ - ΑΡΥΔ ΥΔΓΙΑΜΟΤ

ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΚΑΣΑΣΡΟΦΩΝ - ΑΡΥΔ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΚΑΣΑΣΡΟΦΩΝ - ΑΡΥΔ ΥΔΓΙΑΜΟΤ Υπύζα Γκοςνηπομίσος Γευλόγορ MSc Ππ. Σμήμαηορ σεδίυν Έκηακηηρ Ανάγκηρ Ππόλητη Οπγανιζμόρ Ανηιζειζμικού σεδιαζμού και Πποζηαζίαρ (Ο.Α..Π.) ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ

Διαβάστε περισσότερα

Α).Να ραξαθηεξίζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο σο ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο, γξάθνληαο δίπια ζηνλ αξηζκό θάζε πξόηαζεο ηε ιέμε «ζσζηό» ή «ιάζνο»:

Α).Να ραξαθηεξίζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο σο ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο, γξάθνληαο δίπια ζηνλ αξηζκό θάζε πξόηαζεο ηε ιέμε «ζσζηό» ή «ιάζνο»: Δλόηεηα 6 ε Α).Να ραξαθηεξίζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο σο ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο, γξάθνληαο δίπια ζηνλ αξηζκό θάζε πξόηαζεο ηε ιέμε «ζσζηό» ή «ιάζνο»: 1. Από ηε δηήγεζε ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο γηα ηε Γεκηνπξγία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ. Σησ μαθήτριασ Αργυρώσ αραντή του τμήματοσ Α 3 εργαςία τρίτου τριμήνου

ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ. Σησ μαθήτριασ Αργυρώσ αραντή του τμήματοσ Α 3 εργαςία τρίτου τριμήνου ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ Σησ μαθήτριασ Αργυρώσ αραντή του τμήματοσ Α 3 εργαςία τρίτου τριμήνου ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΦΟΡΕ Μέζν κεηαθνξάο απνηειεί νπνηαδήπνηε ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε κεηαθίλεζε αλζξψπσλ

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Πτηνών Συντροφιάς. Η απνβνιή ησλ παιαηώλ πηεξώλ θαη αλάπηπμε λένπ θηεξώκαηνο. Ο ζσζηόο θαη όκνξθα θαηαλεκεκέλνο ρξσκαηηζκόο

Διαχείριση Πτηνών Συντροφιάς. Η απνβνιή ησλ παιαηώλ πηεξώλ θαη αλάπηπμε λένπ θηεξώκαηνο. Ο ζσζηόο θαη όκνξθα θαηαλεκεκέλνο ρξσκαηηζκόο Σηόρνη θαη Επηζεκάλζεηο θάζε θάζεο Τεο πηεξόξξνηαο Η απνβνιή ησλ παιαηώλ πηεξώλ θαη αλάπηπμε λένπ θηεξώκαηνο Η πινύζηα θαη ζξεπηηθή δηαηξνθή Η ηειηθή δηακόξθσζε ηνπ ζώκαηνο ηνπο Ο ζσζηόο θαη όκνξθα θαηαλεκεκέλνο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΛΧΗ ΤΜΜΔΣΟΥΗ Α ΓΗΔΘΝΖ ΔΚΘΔΖ ΣΟΤΡΗΜΟΤ (ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΟΤ-ΘΡΖΚΔΤΣΗΚΟΤ-ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟΤ)

ΓΗΛΧΗ ΤΜΜΔΣΟΥΗ Α ΓΗΔΘΝΖ ΔΚΘΔΖ ΣΟΤΡΗΜΟΤ (ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΟΤ-ΘΡΖΚΔΤΣΗΚΟΤ-ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟΤ) ΓΗΛΧΗ ΤΜΜΔΣΟΥΗ Α ΓΗΔΘΝΖ ΔΚΘΔΖ ΣΟΤΡΗΜΟΤ (ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΟΤ-ΘΡΖΚΔΤΣΗΚΟΤ-ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟΤ) ςμπληπώνεηαι και αποζηέλλεηαι ζηο fax: 26950/62448 e-mail: info@europeanexpo.gr ΑΡ. ΚΑΡΣΔΛΑ ΠΔΡ./STAND ΑΡ. ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΟΤ ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ζ Ηζηνξία ηνπ ακπειηνύ

Ζ Ηζηνξία ηνπ ακπειηνύ Γεληθό Λύθεην Δπδήινπ Ηθαξίαο Σάμε: Α Λπθείνπ Σχολικό ζτοσ: 2012-2013, β τετράμθνο Ερευνθτικι Εργαςία: «Από το αμπέλι ςτο κραςί και ςτα προιόντα τουσ» Ζ Ηζηνξία ηνπ ακπειηνύ 0 Μαζεηέο: Άληα Γεκίλε Γηάλλεο

Διαβάστε περισσότερα

Γηαρείξηζε ζπγθξνύζεσλ Νίθε Ρνπκπάλε

Γηαρείξηζε ζπγθξνύζεσλ Νίθε Ρνπκπάλε Γηαρείξηζε ζπγθξνύζεσλ Νίθε Ρνπκπάλε Τι είναι η ζύγκροσζη; Η ζχγθξνπζε είλαη κηα αλνηρηή ή θξπθή αληηπαξάζεζε πνπ δελ έρεη αληηκεησπηζηεί απνηειεζκαηηθά. Οη ζπγθξνχζεηο είλαη κέξνο ηεο δσήο θαη κπνξεί

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ

ΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ 4 ν δηεζλέο επηζηεκνληθφ ζπλέδξην Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΗΜΔΡΑ: ΚΡΙΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ ΚΑΙ ΝΔΔ ΠΡΟΚΛΗΔΙ Αζήλα 10-11 Ννεκβξίνπ 2011 Διαυοπετικέρ πποσεγγίσειρ τηρ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΝΔΓΡΙΑΗ Γ.. Γ.Δ.Τ.Α.Η. ΑΡ. ΠΡΑΚΣΙΚΟΤ 9 ΣΟ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΟ ΤΜΒΟΤΛΙΟ

ΤΝΔΓΡΙΑΗ Γ.. Γ.Δ.Τ.Α.Η. ΑΡ. ΠΡΑΚΣΙΚΟΤ 9 ΣΟ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΟ ΤΜΒΟΤΛΙΟ ΤΝΔΓΡΙΑΗ Γ.. Γ.Δ.Τ.Α.Η. ΑΡ. ΠΡΑΚΣΙΚΟΤ 9 ΣΟ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΟ ΤΜΒΟΤΛΙΟ Απνηεινχκελν απφ ηα παξφληα κέιε θ.θ. : Νηθφιαν Φαθνπξέιε Πξφεδξν Γ.., Μελά Καπεηαλάθε Αληηπξφεδξν, Ισάλλα Αζκαξγηαλάθε Κνπηζάθε, Δκκαλνπήι

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΔΡΙ ΣΗ ΔΠΙΒΟΛΗ ΠΔΡΙΟΡΙΣΙΚΩΝ ΜΔΣΡΩΝ ΣΙ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Δ ΠΔΡΙΠΣΩΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΝΟΜΟ ΣΟΤ 2013. Γιάταγμα δσνάμει των άρθρων 4 και 5

Ο ΠΔΡΙ ΣΗ ΔΠΙΒΟΛΗ ΠΔΡΙΟΡΙΣΙΚΩΝ ΜΔΣΡΩΝ ΣΙ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Δ ΠΔΡΙΠΣΩΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΝΟΜΟ ΣΟΤ 2013. Γιάταγμα δσνάμει των άρθρων 4 και 5 Ο ΠΔΡΙ ΣΗ ΔΠΙΒΟΛΗ ΠΔΡΙΟΡΙΣΙΚΩΝ ΜΔΣΡΩΝ ΣΙ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Δ ΠΔΡΙΠΣΩΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΝΟΜΟ ΣΟΤ 2013 Γιάταγμα δσνάμει των άρθρων 4 και 5 ΕΠΕΙΔΗ ππάξρεη έιιεηςε νπζηαζηηθήο ξεπζηφηεηαο θαη θίλδπλνο εθξνήο θαηαζέζεσλ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΚΔΛΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ Ζ ι η θ ί εο 3-9 ε ηψ λ ΔΣ Ο : 2 0 0 9-2010

ΦΑΚΔΛΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ Ζ ι η θ ί εο 3-9 ε ηψ λ ΔΣ Ο : 2 0 0 9-2010 Γηεύζπλζε: Καζνκνχιε 33 Αζήλα 117 44 E-mail: theatromathia@yahoo.com Ηζηνζειίδα: http://www.theatromathia.gr Σειέθσλν & Φαμ: 210-90.25.025 ΦΑΚΔΛΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ Ζ ι η θ ί εο 3-9 ε ηψ λ ΔΣ Ο : 2 0

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α. χζηαζε Επσλπκία Έδξα Δηάξθεηα θαη θνπφο ηεο Εηαηξείαο.

ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α. χζηαζε Επσλπκία Έδξα Δηάξθεηα θαη θνπφο ηεο Εηαηξείαο. ΚΩΓΙΚΟΠΟΙΖΜΔΝΟ ΚΑΣΑΣΑΣΙΚΟ ηης Ανώνσμης Δηαιρείας με ηην επωνσμία «ΙΝΣΔΡΓΟΤΝΣ ΑΝΩΝΤΜΟ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΔΙΑΓΩΓΖ ΚΑΙ ΔΜΠΟΡΙΑ ΞΤΛΔΙΑ» και ηο διακριηικό ηίηλο «ΙΝΣΔΡΓΟΤΝΣ Α.Δ» όπως ιζτύει μεηά ηην από ηην 18 ης Ιοσνίοσ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ: Τπαγσγή ζηνλ θαλνληθό ζπληειεζηή ΦΠΑ ησλ ππεξεζηώλ εζηίαζεο γεληθά Άξζξν 34 ηνπ λ. 3986/2011 (ΦΔΚ 152Α /01.07.2011)

ΘΔΜΑ: Τπαγσγή ζηνλ θαλνληθό ζπληειεζηή ΦΠΑ ησλ ππεξεζηώλ εζηίαζεο γεληθά Άξζξν 34 ηνπ λ. 3986/2011 (ΦΔΚ 152Α /01.07.2011) ΑΔΑ: 4ΑΜ4Η-5ΕΡ Αθήνα, 05.08.2011 ΠΟΛ.1170 ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ & ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 14 ε Γ/ΝΗ ΦΠΑ ΣΜΗΜΑΣΑ Α & Β ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΔ ΔΞΔΣΑΔΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΔΡΗΙΟΤ ΚΑΙ Γ ΣΑΞΗ ΔΠΔΡΙΝΟΤ ΓΔΝΙΚΟΤ ΛΤΚΔΙΟΤ ΝΔΟΔΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΠΑΡΑΚΔΤΗ 22 ΜΑΪΟΤ 2015 ΑΠΑΝΣΗΔΙ

ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΔ ΔΞΔΣΑΔΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΔΡΗΙΟΤ ΚΑΙ Γ ΣΑΞΗ ΔΠΔΡΙΝΟΤ ΓΔΝΙΚΟΤ ΛΤΚΔΙΟΤ ΝΔΟΔΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΠΑΡΑΚΔΤΗ 22 ΜΑΪΟΤ 2015 ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΔ ΔΞΔΣΑΔΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΔΡΗΙΟΤ ΚΑΙ Γ ΣΑΞΗ ΔΠΔΡΙΝΟΤ ΓΔΝΙΚΟΤ ΛΤΚΔΙΟΤ ΝΔΟΔΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΠΑΡΑΚΔΤΗ 22 ΜΑΪΟΤ 2015 ΑΠΑΝΣΗΔΙ Α1. Ο Σνισκόο κεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ από ηελ Ιηαιία ήξζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΧΗ Ο πξόεδξνο ηνπ ΤΓΙΑ Ν. ΚΔΡΚΤΡΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΧΗ Ο πξόεδξνο ηνπ ΤΓΙΑ Ν. ΚΔΡΚΤΡΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΙΟΝΙΧΝ ΝΗΧΝ ΝΟΜΟ ΚΔΡΚΤΡΑ ΤΝΓΔΜΟ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΣΔΡΔΧΝ ΑΠΟΒΛΗΣΧΝ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ Αξηζκ. Πξση.: 263 Κέξθπξα, 2 Ινπλίνπ 2015 ΑΝΑΚΟΙΝΧΗ Ο πξόεδξνο ηνπ ΤΓΙΑ Ν. ΚΔΡΚΤΡΑ Έρνληαο ππόςε:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ ΣΗΝ ΓΙΩΣΑ ΦΛΩΡΟΤ Πνιύρξσκα πλαηζζήκαηα, Δεκνηηθό Ραδηόθσλν Ισαλλίλσλ Σεηάξηε 13/5/2015 20.00-20.30

ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ ΣΗΝ ΓΙΩΣΑ ΦΛΩΡΟΤ Πνιύρξσκα πλαηζζήκαηα, Δεκνηηθό Ραδηόθσλν Ισαλλίλσλ Σεηάξηε 13/5/2015 20.00-20.30 ΑΓΥΟ ΚΑΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕ ΕΞΕΣΑΕΙ ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ ΣΗΝ ΓΙΩΣΑ ΦΛΩΡΟΤ Πνιύρξσκα πλαηζζήκαηα, Δεκνηηθό Ραδηόθσλν Ισαλλίλσλ Σεηάξηε 13/5/2015 20.00-20.30 -Κύξηε Μσξόγηαλλε, Πνπ νθείιεηαη ην άγρνο ησλ παηδηώλ ζηηο εμεηάζεηο;

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΝΣΑ ΜΔΛΗ. 1) Μαληδαξίδεο Νηθφιανο ΠΡΟΔΓΡΟΙ ΣΟΠΙΚΩΝ ΤΜΒΟΤΛΙΩΝ ΚΑΙ ΔΚΠΡΟΩΠΟΙ ΣΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΣΗΣΩΝ ΠΑΡΟΝΣΕ :

ΑΠΟΝΣΑ ΜΔΛΗ. 1) Μαληδαξίδεο Νηθφιανο ΠΡΟΔΓΡΟΙ ΣΟΠΙΚΩΝ ΤΜΒΟΤΛΙΩΝ ΚΑΙ ΔΚΠΡΟΩΠΟΙ ΣΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΣΗΣΩΝ ΠΑΡΟΝΣΕ : Α Π Ο Π Α Μ Α Σεο αξηζ. 12/2011 ηαθηηθήο ζπλεδξίαζεο ηνπ Γεκνηηθνύ πκβνπιίνπ Παξαλεζηίνπ. ην Παξαλέζηη, ζην Γεκνηηθφ Καηάζηεκα θαη ζηελ αίζνπζα ζπλεδξηάζεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ, ζήκεξα 30 ηνπ κελφο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Αζήλα, 16 Ινπιίνπ 2014 ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΛ. 1180 ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ

ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Αζήλα, 16 Ινπιίνπ 2014 ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΛ. 1180 ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Αζήλα, 16 Ινπιίνπ 2014 ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΛ. 1180 ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ ΠΡΟ Ωο ΠΓ ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΔΛΔΓΥΩΝ ΣΜΗΜΑΣΑ Γ', Α Σαρ. Γ/λζε:Καξ. εξβίαο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ

ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ ΘΔΜΑ: «Ζ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε απφ ςπρνινγηθή άπνςε θαη ε ζρέζε ηεο κε ηελ αλαγλσζηηθή ζπκπεξηθνξά

Διαβάστε περισσότερα

23 ο ΔΗΜΟΣΘΚΟ ΥΟΛΕΘΟ ΝΘΚΑΘΑ Ε2 Η ΓΕΝΝΗΗ ΣΗ ΦΤΗ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΑ ΜΑΣΘΑ ΣΩΝ ΑΡΥΑΘΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

23 ο ΔΗΜΟΣΘΚΟ ΥΟΛΕΘΟ ΝΘΚΑΘΑ Ε2 Η ΓΕΝΝΗΗ ΣΗ ΦΤΗ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΑ ΜΑΣΘΑ ΣΩΝ ΑΡΥΑΘΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 23 ο ΔΗΜΟΣΘΚΟ ΥΟΛΕΘΟ ΝΘΚΑΘΑ Ε2 Η ΓΕΝΝΗΗ ΣΗ ΦΤΗ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΑ ΜΑΣΘΑ ΣΩΝ ΑΡΥΑΘΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΝΘΚΑΘΑ 2012 Η ΓΕΝΝΗΗ ΣΗ ΦΤΗ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΑ ΜΑΣΘΑ ΣΩΝ ΑΡΥΑΘΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μέζα από ηελ αξραία ειιεληθή ηζηνξία θαη κπζνινγία κπνξνύκε

Διαβάστε περισσότερα

4. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΔΡΓΑΣΙΩΝ

4. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΔΡΓΑΣΙΩΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΦΟΡΕΑ : ΓΖΜΟ ΒΟΛΒΖ ΝΟΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΕΡΓΟ : «ΟΓΟΠΟΗÏΑ ΣΩΝ Σ.Γ. Γ.Δ. ΜΑΓΤΣΟΤ» ΓΖΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΓΖΜΟΤ ΒΟΛΒΖ Ν. ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ Δ/ΝΗ ΚΑΣΑΚΕΤΩΝ & ΤΝΣΗΡΗΕΩΝ ΥΡΗΜΑΣΟΔΟΣΗΗ : Γ.Γ.ΜΑ.Θ. ΣΜΗΜΑ ΚΑΣΑΚΕΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΝΟΜΟΥΔΓΗΟ ΜΔ ΣΗΣΛΟ ΝΟΜΟ ΠΟΤ ΣΡΟΠΟΠΟΗΔΗ ΣΟΝ ΠΔΡΗ ΜΔΣΑΒΗΒΑΔΧ ΚΑΗ ΤΠΟΘΖΚΔΤΔΧ ΑΚΗΝΖΣΧΝ ΝΟΜΟ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΝΟΜΟΥΔΓΗΟ ΜΔ ΣΗΣΛΟ ΝΟΜΟ ΠΟΤ ΣΡΟΠΟΠΟΗΔΗ ΣΟΝ ΠΔΡΗ ΜΔΣΑΒΗΒΑΔΧ ΚΑΗ ΤΠΟΘΖΚΔΤΔΧ ΑΚΗΝΖΣΧΝ ΝΟΜΟ ΝΟΜΟΥΔΓΗΟ ΜΔ ΣΗΣΛΟ ΝΟΜΟ ΠΟΤ ΣΡΟΠΟΠΟΗΔΗ ΣΟΝ ΠΔΡΗ ΜΔΣΑΒΗΒΑΔΧ ΚΑΗ ΤΠΟΘΖΚΔΤΔΧ ΑΚΗΝΖΣΧΝ ΝΟΜΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι πλνπηηθφο ηίηινο. 9 ηνπ 1965 51 ηνπ 1970 3 ηνπ 1978 6 ηνπ 1981 181(Η) ηνπ 2002 59(Η) ηνπ 2006 122(Η)

Διαβάστε περισσότερα

OΙ ΠΔΝΣΔ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΟΤ ΔΑΤΣΟΤ- ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΑ- ΑΤΣΟΔΚΣΙΜΗΗ

OΙ ΠΔΝΣΔ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΟΤ ΔΑΤΣΟΤ- ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΑ- ΑΤΣΟΔΚΣΙΜΗΗ OΙ ΠΔΝΣΔ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΟΤ ΔΑΤΣΟΤ- ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΑ- ΑΤΣΟΔΚΣΙΜΗΗ ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΔΝΟΣΗΣΑ: 1. Ανάπηςξη και Δνδςνάμυζη Δαςηού ΤΠΟΔΝΟΣΗΣΔ: 1.1 Ανάπηςξη και Δξέλιξη ηος Δαςηού 1.2 ςναιζθημαηική Δκπαίδεςζη και Αςηοεκηίμηζη ΣΑΞΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Κίλδπλνο θηώρεηαο. ΔΡΔΤΝΑ ΔΙΟΓΗΜΑΣΟ ΚΑΙ ΤΝΘΗΚΩΝ ΓΙΑΒΙΩΗ ΣΩΝ ΝΟΙΚΟΚΤΡΙΩΝ 2014 (Πεξίνδνο αλαθνξάο εηζνδήκαηνο 2013)

Κίλδπλνο θηώρεηαο. ΔΡΔΤΝΑ ΔΙΟΓΗΜΑΣΟ ΚΑΙ ΤΝΘΗΚΩΝ ΓΙΑΒΙΩΗ ΣΩΝ ΝΟΙΚΟΚΤΡΙΩΝ 2014 (Πεξίνδνο αλαθνξάο εηζνδήκαηνο 2013) ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΑΡΥΗ Πεηξαηάο, 8 / 7 / 2015 Γ Δ Λ Σ Ι Ο Σ Τ Π Ο Τ Κίλδπλνο θηώρεηαο ΔΡΔΤΝΑ ΔΙΟΓΗΜΑΣΟ ΚΑΙ ΤΝΘΗΚΩΝ ΓΙΑΒΙΩΗ ΣΩΝ ΝΟΙΚΟΚΤΡΙΩΝ 2014 (Πεξίνδνο αλαθνξάο εηζνδήκαηνο 2013)

Διαβάστε περισσότερα

INDEX ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑΚΖ ΑΝΩΝΤΜΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΠΑΡΟΥΖ ΔΠΔΝΓΤΣΗΚΩΝ ΤΠΖΡΔΗΩΝ ΔΣΖΗΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΣΑΣΑΔΗ 1/1-31/12/2013

INDEX ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑΚΖ ΑΝΩΝΤΜΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΠΑΡΟΥΖ ΔΠΔΝΓΤΣΗΚΩΝ ΤΠΖΡΔΗΩΝ ΔΣΖΗΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΣΑΣΑΔΗ 1/1-31/12/2013 INDEX ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑΚΖ ΑΝΩΝΤΜΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΠΑΡΟΥΖ ΔΠΔΝΓΤΣΗΚΩΝ ΤΠΖΡΔΗΩΝ ΓΔΜΖ: 1129601000 Έδξα Αζήλα, ΑΡ.Μ.Α.Δ. 23689/06/Β/91/23 Γξαγαηζαλίνπ 6, 105 59 Αζήλα ΔΣΖΗΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΣΑΣΑΔΗ 1/1-31/12/2013 Βεβαηψλεηαη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΑ: ΨΞΨΓΗ-9Ρ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ. Αζήλα, 17 Ινπλίνπ 2015 Αξηζ. Πξση.: ΓΔΑΦ Β 1083083 ΔΞ 2015

ΑΓΑ: ΨΞΨΓΗ-9Ρ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ. Αζήλα, 17 Ινπλίνπ 2015 Αξηζ. Πξση.: ΓΔΑΦ Β 1083083 ΔΞ 2015 ΑΓΑ: ΨΞΨΓΗ-9Ρ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ Γ/ΝΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΑΜΔΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΜΗΜΑ Β Αζήλα, 17 Ινπλίνπ 2015

Διαβάστε περισσότερα

Π.Ο.Δ.-Ο.ΣΑ. ΓΡΑΦΔΙΟ ΣΤΠΟΤ

Π.Ο.Δ.-Ο.ΣΑ. ΓΡΑΦΔΙΟ ΣΤΠΟΤ Π.Ο.Δ.-Ο.ΣΑ. ΓΡΑΦΔΙΟ ΣΤΠΟΤ ΓΗΛΩΔΙ ΣΩΝ ΘΔΜΙΣΟΚΛΗ ΜΠΑΛΑΟΠΟΤΛΟΤ ΠΡΟΔΓΡΟΤ ΣΗ ΔΚΣΔΛΔΣΙΚΗ ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΣΗ Π.Ο.Δ.-Ο.Σ.Α. ΒΑΙΛΗ ΠΟΛΤΜΔΡΟΠΟΤΛΟΤ Α ΑΝΣΙΠΡΟΔΓΡΟΤ ΣΗ ΔΚΣΔΛΔΣΙΚΗ ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΣΗ Π.Ο.Δ.-Ο.Σ.Α. ΓΙΩΡΓΟΤ ΚΑΣΑΥΑΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΝΗΚΟ ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΦΟΡΑ (ΔΠΑ) 2007-2013 ΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «EΘΝΗΚΟ ΑΠΟΘΔΜΑΣΗΚΟ ΑΠΡΟΒΛΔΠΣΩΝ»

ΔΘΝΗΚΟ ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΦΟΡΑ (ΔΠΑ) 2007-2013 ΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «EΘΝΗΚΟ ΑΠΟΘΔΜΑΣΗΚΟ ΑΠΡΟΒΛΔΠΣΩΝ» ΔΘΝΗΚΟ ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΦΟΡΑ (ΔΠΑ) 2007-2013 ΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «EΘΝΗΚΟ ΑΠΟΘΔΜΑΣΗΚΟ ΑΠΡΟΒΛΔΠΣΩΝ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΟΛΟΚΛΖΡΩΜΔΝΟ ΥΔΓΗΟ ΠΑΡΔΜΒΑΖ ΓΗΑ ΣΖ ΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ, ΣΩΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΚΑΗ ΣΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΒΑΖ ΠΑΡΟΥΖ ΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΖ ΠΔΡΗΘΑΛΦΖ

ΤΜΒΑΖ ΠΑΡΟΥΖ ΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΖ ΠΔΡΗΘΑΛΦΖ ΤΜΒΑΖ ΠΑΡΟΥΖ ΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΖ ΠΔΡΗΘΑΛΦΖ Σηελ Αζήλα ζήκεξα, ηελ 23 ε Ινπλίνπ 2011 (ΑΓΣ 25/23-6-2011) νη ζπκβαιιόκελνη: Η. Τν Ννκηθό Πξόζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ κε ηελ επσλπκία «ΔΝΗΑΗΟ ΣΑΜΔΗΟ ΑΦΑΛΗΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΤ ΜΔΧΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΞΡΣΗΑΘΖΠ ΔΟΓΑΠΗΑΠ ΦΝΟΝΙΝΓΗΑ ΔΗΠΝΓΖΚΑΡΝΠ ΑΞΝ ΑΘΗΛΖΡΑ

ΘΔΚΑ ΞΡΣΗΑΘΖΠ ΔΟΓΑΠΗΑΠ ΦΝΟΝΙΝΓΗΑ ΔΗΠΝΓΖΚΑΡΝΠ ΑΞΝ ΑΘΗΛΖΡΑ - 2 - Α.Ρ.Δ.Η. ΘΑΒΑΙΑΠ ΠΣΝΙΖ : ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΘΑΗ ΝΗΘΝΛΝΚΗΑΠ ΡΚΖΚΑ : ΙΝΓΗΠΡΗΘΖ ΘΔΚΑ ΞΡΣΗΑΘΖΠ ΔΟΓΑΠΗΑΠ ΦΝΟΝΙΝΓΗΑ ΔΗΠΝΓΖΚΑΡΝΠ ΑΞΝ ΑΘΗΛΖΡΑ ΔΗΠΖΓΖΡΖΠ: ΘΑΟΑΘΔΣΑΓΗΝΓΙΝ ΛΑΡΑΠΠΑ ΠΞΝΓΑΠΡΖΠ : ΘΔΝΓΩΟΝ ΓΔΩΟΓΗΝΠ ΘΑΒΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γράζεις και εκπαιδεσηικά περιβαλλονηικά προγράμμαηα ζηον σγρόηοπο ηης Βρασρώνας

Γράζεις και εκπαιδεσηικά περιβαλλονηικά προγράμμαηα ζηον σγρόηοπο ηης Βρασρώνας Γράζεις και εκπαιδεσηικά περιβαλλονηικά προγράμμαηα ζηον σγρόηοπο ηης Βρασρώνας Υξηζηίλα Βίηνπο MSc Παηδαγσγηθνύ Δθπαηδεπηηθόο Α/ζκηαο Δθπαίδεπζεο Τπεύζπλε Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Αλαηνιηθήο Αηηηθήο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΦΟΛΗ ΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΣΟΜΕΑ ΕΥΑΡΜΟΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΥΤΙΚΗ ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΦΟΛΗ ΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΣΟΜΕΑ ΕΥΑΡΜΟΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΥΤΙΚΗ ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΦΟΛΗ ΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΣΟΜΕΑ ΕΥΑΡΜΟΜΕΝΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΥΤΙΚΗ ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΔΙΕΡΕΤΝΗΗ ΣΗ ΚΑΣΟΛΙΘΗΗ ΣΟΝ ΟΙΚΙΜΟ ΛΑΜΠΙΡΙΟΤ ΔΗΜΟΤ ΖΗΡΙΑ ΝΟΜΟΤ ΑΦΑΪΑ ΦΑΣΖΑΚΗ ΗΛΕΚΣΡΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τγεία & Ππόλητη. Πάλσ από 500.000 ρηιηάδεο Έιιελεο πάζρνπλ από Υξόληα Απνθξαθηηθή Πλεπκνλνπάζεηα, κε ηα 2/3 ησλ παζρόλησλ λα κελ ην γλσξίδνπλ.

Τγεία & Ππόλητη. Πάλσ από 500.000 ρηιηάδεο Έιιελεο πάζρνπλ από Υξόληα Απνθξαθηηθή Πλεπκνλνπάζεηα, κε ηα 2/3 ησλ παζρόλησλ λα κελ ην γλσξίδνπλ. Τγεία & Ππόλητη Πάλσ από 500.000 ρηιηάδεο Έιιελεο πάζρνπλ από Υξόληα Απνθξαθηηθή Πλεπκνλνπάζεηα, κε ηα 2/3 ησλ παζρόλησλ λα κελ ην γλσξίδνπλ. Σξεηο ζηνπο δέθα ελήιηθεο πνπ δνπλ ζηελ επξύηεξε πεξηνρή ηεο

Διαβάστε περισσότερα

Θέκα: «Γηαδηθαζία πιεξσκήο γηαηξώλ ζπλεξγαδόκελσλ κε ηνλ ΔΟΠΥΥ γηα ηαηξηθή επίζθεςε αζθαιηζκέλσλ ηνπ Οξγαληζκνύ»

Θέκα: «Γηαδηθαζία πιεξσκήο γηαηξώλ ζπλεξγαδόκελσλ κε ηνλ ΔΟΠΥΥ γηα ηαηξηθή επίζθεςε αζθαιηζκέλσλ ηνπ Οξγαληζκνύ» ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΔΡΓΑΙΑ & ΚΟΙΝ. ΑΦΑΛΙΗ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΤΓΔΙΑ & ΚΟΙΝ. ΑΛΛΗΛΔΓΓΤΗ Δζληθόο Οξγαληζκόο Παξνρήο Τπεξεζηώλ Τγείαο www.eopyy.gov.gr ΓΔΝΙΚΗ Γ/ΝΗ ΥΔΓΙΑΜΟΤ & ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΤΠΗΡΔΙΩΝ ΤΓΔΙΑ Γ/ΝΗ ΥΔΓΙΑΜΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «Παρακράτηση ΦΜΥ και ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης κατά το 2012».

ΘΕΜΑ: «Παρακράτηση ΦΜΥ και ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης κατά το 2012». ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚ/ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Αθήνα 13.12.2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Αριθ. Πρωτ. Γ32 / 655 ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΠΡΟΣ Ταχ. Δ/νση: Αγ. Κων/νου 8 10241 AΘΗΝΑ 1. ΟΛΑ ΤΑ ΥΠΟΚ/ΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ ΣΗ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: ΑΝΣΙΚΡΙΖΟΝΣΑ ΣΟ ΝΕΟ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. άββατο, 7 Μαΐου 2011 Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ ΣΗ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: ΑΝΣΙΚΡΙΖΟΝΣΑ ΣΟ ΝΕΟ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. άββατο, 7 Μαΐου 2011 Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΛΕΤΚΩΙΑ ΧΟΛΗ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗ ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ ΣΗ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: ΑΝΣΙΚΡΙΖΟΝΣΑ ΣΟ ΝΕΟ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΚΟ ΤΠ. ΑΡΗΘ. 3296/2004 (ΦΔΘ 253 Α' 14.12.2004) Απηνέιεγρνο ππνβαιιφκελσλ Φνξνινγηθψλ Γειψζεσλ. (έσο λ.3842/2010)

ΛΟΚΟ ΤΠ. ΑΡΗΘ. 3296/2004 (ΦΔΘ 253 Α' 14.12.2004) Απηνέιεγρνο ππνβαιιφκελσλ Φνξνινγηθψλ Γειψζεσλ. (έσο λ.3842/2010) ΛΟΚΟ ΤΠ. ΑΡΗΘ. 3296/2004 (ΦΔΘ 253 Α' 14.12.2004) Απηνέιεγρνο ππνβαιιφκελσλ Φνξνινγηθψλ Γειψζεσλ. (έσο λ.3842/2010) Άξζξν 13 Αληηθείκελν, έλλνηα θαη πξνυπνζέζεηο απηνειέγρνπ. Άξζξν 14 Τπαγφκελεο θαη εμαηξνχκελεο

Διαβάστε περισσότερα

Ιζσύοςζερ κλίμακερ και ζςνηελεζηέρ θοπολογίαρ ειζοδήμαηορ

Ιζσύοςζερ κλίμακερ και ζςνηελεζηέρ θοπολογίαρ ειζοδήμαηορ Ιζσύοςζερ κλίμακερ και ζςνηελεζηέρ θοπολογίαρ ειζοδήμαηορ Φορολογικοί ςυντελεςτζσ και κλίμακεσ για τον φόρο ειςοδήματοσ από μιςθοφσ, ςυντάξεισ και Ελ. Επαγγζλματα - Χπήζηρ 2013 (Οικ.Έηορ 2014) 25.000 22%

Διαβάστε περισσότερα

Δλεκερφηηθό ηφλ αηρεηώλ ζηο ΚΥΣΓΔ Νεθηάρηοσ Κορδή & Βίθσς Αλαγλώζηε εθιεγκέλφλ κε ηο υεθοδέιηηο ηφλ Σσλεργαδόκελφλ Δθπαηδεσηηθώλ Κηλήζεφλ

Δλεκερφηηθό ηφλ αηρεηώλ ζηο ΚΥΣΓΔ Νεθηάρηοσ Κορδή & Βίθσς Αλαγλώζηε εθιεγκέλφλ κε ηο υεθοδέιηηο ηφλ Σσλεργαδόκελφλ Δθπαηδεσηηθώλ Κηλήζεφλ 1 Δλεκερφηηθό ηφλ αηρεηώλ ζηο ΚΥΣΓΔ Νεθηάρηοσ Κορδή & Βίθσς Αλαγλώζηε εθιεγκέλφλ κε ηο υεθοδέιηηο ηφλ Σσλεργαδόκελφλ Δθπαηδεσηηθώλ Κηλήζεφλ Θέκα: Μεηαζέζεηο εθπαηδεπηηθώλ ζρνιηθνύ έηνπο 2013-14 πλαδέιθηζζεο,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΗΜΔΙΧΜΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΔΜΠΔΙΡΙΑ ΠΡΟΘΔΣΑ ΠΡΟΟΝΣΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΗΜΔΙΧΜΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΔΜΠΔΙΡΙΑ ΠΡΟΘΔΣΑ ΠΡΟΟΝΣΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΗΜΔΙΧΜΑ Δπώνςμο: ΠΑΛΑΣΟ Όνομα: ΥΡΗΣΟ Όνομα παηέπα: ΑΘΑΝΑΙΟ Όνομα μηηέπαρ: ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ Σόπορ γέννηζηρ: ΠΑΡΑΠΟΣΑΜΟ ΛΑΡΙΑ Ημ/νια Γέννηζηρ: 02/12/1967 Οικ/κη Καηάζηαζη: ΔΓΓΑΜΟ (2) ΠΑΙΓΙΑ Γ/νζη Καηοικίαρ:

Διαβάστε περισσότερα

Γήκεηξα Θενηόθε - Αιπθαληή Το Άρωκα ηες Λεβάληας ηεο Από ηηο εθδόζεηο Δπηάινθνο, Αζήλα 2008

Γήκεηξα Θενηόθε - Αιπθαληή Το Άρωκα ηες Λεβάληας ηεο Από ηηο εθδόζεηο Δπηάινθνο, Αζήλα 2008 Γήκεηξα Θενηόθε - Αιπθαληή Το Άρωκα ηες Λεβάληας ηεο Από ηηο εθδόζεηο Δπηάινθνο, Αζήλα 2008 Η Λεβάληα ηεο θαο Θενηόθε κνπ ζπκίδεη ηα «Άλζε ηεο πέηξαο» γηα ηα νπνία έρεη θάλεη ιόγν ν κεγάινο καο πνηεηήο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΡΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ Γ ΛΤΚΔΙΟΤ

ΙΣΟΡΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ Γ ΛΤΚΔΙΟΤ ΙΣΟΡΙΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ Γ ΛΤΚΔΙΟΤ ΘΔΜΑ Α1 ΟΜΑΓΑ Α Α.1.1 Λα αληηζηνηρίζεηε ηα ζηνηρεία ηεο ζηήιεο Α κε ηα ζηνηρεία ηεο ζηήιεο Β 1. 24 EΠΣΔΚΒΡΗΟΤ 1908 Α.ΤΛΔΓΡΗΟ ΠΟΛΣΗΧΛ ΣΖΛ ΑΘΖΛΑ. 2. Φεβξνπάξηνο 1862

Διαβάστε περισσότερα

ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΑΝΩΣΔΡΗ ΚΑΙ ΑΝΩΣΑΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΔΞΔΣΑΔΩΝ ΠΑΓΚΤΠΡΙΔ ΔΞΔΣΑΔΙ 2011

ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΑΝΩΣΔΡΗ ΚΑΙ ΑΝΩΣΑΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΔΞΔΣΑΔΩΝ ΠΑΓΚΤΠΡΙΔ ΔΞΔΣΑΔΙ 2011 ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΓΙΔΤΘΤΝΗ ΑΝΩΣΔΡΗ ΚΑΙ ΑΝΩΣΑΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΔΞΔΣΑΔΩΝ ΠΑΓΚΤΠΡΙΔ ΔΞΔΣΑΔΙ 2011 ΥΔΓΗΟ ΔΗΓΗΚΟΣΖΣΑ ΣΔΥΝΗΚΧΝ ΥΟΛΧΝ ΠΡΑΚΣΗΚΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΔΓΙΟ ΜΟΓΑ (358) ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ :

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μέγαο Σξφπνο ηεο Οινθιήξσζεο ηνπ Φάινπλ Νηάθα

Ο Μέγαο Σξφπνο ηεο Οινθιήξσζεο ηνπ Φάινπλ Νηάθα Ο Μέγαο Σξφπνο ηεο Οινθιήξσζεο ηνπ Φάινπλ Νηάθα (Διιεληθή Έθδνζε) Λη Υνλγθηδί Οη Κηλήζεηο Είλαη ηα πκπιεξωκαηηθά Μέζα γηα λα Φηάζεηε ζηελ Οινθιήξωζε Λη Υνλγθηδί 13 Ννεκβξίνπ 1996 Πεξηερόκελα Κευάλαιο 1

Διαβάστε περισσότερα

12. ΠΑΤΛΟ: ΑΠΟΣΟΛΖ ΚΑΙ ΜΖΝΤΜΑ

12. ΠΑΤΛΟ: ΑΠΟΣΟΛΖ ΚΑΙ ΜΖΝΤΜΑ 12 Σεπηεμβρίοσ 18 Σεπηεμβρίοσ Σάββαηο απόγεσμα 12. ΠΑΤΛΟ: ΑΠΟΣΟΛΖ ΚΑΙ ΜΖΝΤΜΑ ΔΓΑΦΙΟ ΜΝΖΜΖ: «Αδειθνί, εγψ δελ ζηνράδνκαη εκαπηφλ φηη έιαβνλ απηφ. Αιι' ελ πξάηησ, ηα κελ νπίζσ ιεζκνλψλ, εηο δε ηα έκπξνζζελ

Διαβάστε περισσότερα

15PROC002615407 2015-03-04

15PROC002615407 2015-03-04 ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑ ΛΝΚΝΠ ΓΩΓΔΘΑΛΖΠΝ ΓΖΚΝΠ ΘΑΙΚΛΗΩΛ Θάιπκλνο, 03/03/2015 Αξηζ. Ξξση.:4335 Γ/ΛΠΖ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΩΛ ΞΖΟΔΠΗΩΛ Σαρ. Γ/λζε : 85 200 Κάιπκλνο Πιεξνθ.: Μηραήι Μπατξακεο Σειέθσλν: 22430-59 169 fax: 22430-28440

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ: Οδηγίερ για ηην εθαπμογή ηων διαηάξεων ηος άπθπος 14 ηος ν. 3943/2011.

ΘΔΜΑ: Οδηγίερ για ηην εθαπμογή ηων διαηάξεων ηος άπθπος 14 ηος ν. 3943/2011. ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ ΑΓΑ: 4Α3ΩΗ-Π ΔΞΑΙΡΔΣΙΚΩ ΔΠΔΙΓΟΤΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Αζήλα, 6 Μαΐνπ 2011 ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Αξηζ. Πξση. 11004/B0012 ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ & ΣΔΛΩΝΔΙΑΚΩΝ ΘΔΜΑΣΩΝ ΓΔΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 2: Οη νξγαληζκνί ζην πεξηβάιινλ ηνπο

Κεθάιαην 2: Οη νξγαληζκνί ζην πεξηβάιινλ ηνπο Κεθάιαην 2: Οη νξγαληζκνί ζην πεξηβάιινλ ηνπο Οη ζρέζεηο κεηαμύ νξγαληζκώλ ηνπ ίδηνπ είδνπο κπνξεί λα είλαη: α) ζπλεξγαηηθέο, β) αληαγωληζηηθέο. Οη ζρέζεηο κεηαμύ νξγαληζκώλ δηαθνξεηηθώλ εηδώλ κπνξεί λα

Διαβάστε περισσότερα

ΗΓ.Δ.Ζ. Α.Δ. ΔΡΖΠΗΑ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΖ ΔΘΘΔΠΖ

ΗΓ.Δ.Ζ. Α.Δ. ΔΡΖΠΗΑ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΖ ΔΘΘΔΠΖ ΗΓ.Δ.Ζ. Α.Δ. ΔΡΖΠΗΑ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΖ ΔΘΘΔΠΖ ΣΟΖΠΖΠ 1ε ΗΑΛΝΑΟΗΝ ΔΩΠ 31ε ΓΔΘΔΚΒΟΗΝ 2013 Πχκθσλα κε ηα Γηεζλή Ξξφηππα Σξεκαηννηθνλνκηθήο Αλαθνξάο (ΓΞΣΑ) σο έρνπλ πηνζεηεζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε Οικονομικές καταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα