6 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Transcript

1 6 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

2 Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή

3 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Στα πρώιμα στάδια της ζωής του ανθρώπου τα αντισώματα προέρχονται από την μητέρα προς το έμβρυο Αντιγόνο λοιπόν είναι μία ουσία που όταν εισέλθει στον οργανισμό προκαλεί ανοσολογική απάντηση Τα αντιγόνα είναι σύνθετες πρωτεΐνες, μεγάλος ο αριθμός τους και πολλοί οι πιθανοί συνδυασμοί τους

4 ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αποτελείται από τα φαγοκύτταρα (πολυμορφοπύρηνα, μεγάλα μονοπύρηνα) Λεμφοκύτταρα (Β&Τ λεμφοκύτταρα) τα μεν Β είναι υπεύθυνα για την χημική ανοσία και την παραγωγή αντισωμάτων, τα δε Τ για την κυτταρική ανοσία

5 ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ Είναι πρωτεΐνες που ανήκουν στις γ-σφαιρίνες Παράγονται από τα πλασματοκύτταρα που είναι μετεξέλιξη των Β- λεμφοκυττάρων Ειδικότητα τους είναι η απόλυτη εξειδίκευση (σε λάθος έχουμε αυτοάνοσο)

6 ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ Ανάλογα με την δομή τους διακρίνονται σε IgG, IgM, IgA, IgD, IgE Η παραγωγή IgM ως απόκριση στην πρώτη είσοδο ονομάζεται πρωτογενής ανοσολογική απάντηση Σε δεύτερη είσοδο του αντιγόνου παράγονται IgG αντισώματα και ονομάζεται δευτερογενής ανοσολογική απάντηση

7

8

9 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ταχύτητα, ειδικότητα, ποσοτική παραγωγή, και αποτελεσματικότητα (συχνά ονομάζεται και αναμνηστική) Τα χαρακτηριστικά της IgM είναι η πενταμερής δομή και η ικανότητα να ενεργοποιεί το συμπλήρωμα Ενώ της IgG η μονομερής δομή, η μέτρια ενεργοποίηση του συμπληρώματος, και η ικανότητα να διέρχεται τον πλακούντα

10 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Τα μακροφάγα είναι κύτταρα που βρίσκονται στο αίμα, σε ιστούς, και σε διάφορα όργανα (σπλήνας, ήπαρ, λεμφαδένες Κύρια λειτουργία είναι η σύλληψη και η φαγοκυττάρωση ξένων αντιγόνων Αντιγονοπαρουσίαση στα Β- λεμφοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την ανοσολογική απάντηση

11 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Τα Β- λεμφοκύτταρα μετατρέπονται σε παλασματοκύτταρα που είναι τα εργοστάσια παραγωγής των αντισωμάτων Κάθε κύτταρο παράγει τεράστιες ποσότητες αντισωμάτων Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς

12 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ Χυμική δομή του αντιγόνου Την ποσότητα του αντιγόνου (εντεροτοξίνη) Την οδό εισόδου του αντιγόνου Την συχνότητα του στον πληθυσμό

13 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Τα αντισώματα που δρούνε στην θερμοκρασία ανθρώπου θερμά αντισώματα (IgG κυρίως) Και αυτά που δρούνε σε θερμοκρασίες <30 0 C είναι στην πλειοψηφία τους IgM και αποκαλούνται ψυχρά αντισώματα

14 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Ταξινομούνται σε φυσικά και άνοσα Τα φυσικά είναι κυρίως IgM Τα άνοσα έχει προηγηθεί έκθεση στο αντιγόνο και είναι αποτέλεσμα ευαισθητοποίησης, είναι κυρίως IgG

15 ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ Τα φυσικά αντισώματα στην ουσία έχουν προέλθει από άνοση αντίδραση Κατά την εμβρυϊκή- βρεφική ζωή έρχεται σε επαφή με κάποια αντιγόνα που μοιάζουν με άλλα αντιγόνα και παράγει αντισώματα, τέτοιο παράδειγμα είναι το σύστημα ΑΒΟ

16 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ Σύνολο διαλυτών πρωτεϊνών (C1-C9) που αποσκοπούν στην καταστροφή των εισερχομένων αντιγόνων Δεν εμφανίζουν καμία δραστικότητα από μόνες τους, αλλά ενεργοποιούνται όταν γίνει η αντίδραση αντιγόνου-αντισώματος Ικανότητα σύνδεσης του συμπληρώματος έχουν τα IgM αντισώματα Η ενεργοποίηση του συμπληρώματος παράγει πρωτεολυτικά ένζυμα που προκαλούν λύση της κυτταρικής μεμβράνης

17 IN VIVO ΔΡΑΣΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Γίνεται η σύνδεση αντιγόνου αντισώματος πάνω στην μεμβράνη των ερυθροκυττάρων ενεργοποιείται το συμπλήρωμα προκαλείται λύση του ερυθρού (άμεσα) Φαγοκυττάρωση από τα μακροφάγα (έμμεσα)

18 ΠΛΗΡΗ-ΑΤΕΛΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ Η άμεση συγκόλληση in vitro από τα IgM αντισώματα λόγω της φυσικοχημικής τους δομής ονομάζεται πλήρης Αντιθέτως τα ατελή αντισώματα μολονότι συνδέονται δεν είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού, δεν δημιουργούν γέφυρες είναι συνήθως IgG

19

20 ABO BLOOD SYSTEM

21 The most well-known and medically important blood types are in the ABO group. They were discovered in 1900 and 1901 at the University of Vienna by Karl Landsteiner in the process of trying to learn why blood transfusions sometimes cause death and at other times save a patient. In 1930, he belatedly received the Nobel Prize for his discovery of blood types.

22 Frequency of ABO phenotype Blood group O is the most common phenotype in most populations. Caucasians: group O, 44%; A 1, 33%; A 2, 10%; B, 9%; A1B, 3%; A2B, 1% Blacks: group O, 49%; A 1, 19%; A 2, 8%; B, 20%; A1B, 3%; A2B, 1% Asians: group O, 43%; A 1, 27%; A 2, rare; B, 25%; A1B, 5%; A2B, rare (1Reid ME and Lomas-Francis C. The Blood Group Antigen Facts Book. Second ed. 2004, New York: Elsevier Academic Press.).

23

24 system recipient type donor red cell type donor plasma type ABO A A* or O A or AB ABO B B or O B or AB ABO O O only O, A, B, or AB ABO AB AB*, A*, B, or O AB Rh positive positive or negative positive or negative Rh negative negative or positive**, *** negative or positive** Not if the patient s serum contains anti-a1 (antibody to common type A red cell in subgroup A patients). **Not if the patient is a female less than 45 years old (childbearing possible), unless life-threatening haemorrhage is present and transfusion of Rh-positive blood is lifesaving. ***Not if the patient s serum contains anti-d (antibody to positive red cells), except under unusual medical circumstances.

25

26

27 Τι είναι η αιμολυτική νόσος του εμβρύου και του νεογνού; HDFN Είναι η αιμολυτική αναιμία που οφείλεται σε IgG αντισώματα της μητέρας, τα οποία διέρχονται τον πλακούντα και αντιδρούν με τα ερυθρά του εμβρύου που φέρουν το αντίστοιχο αντιγόνο και τα καταστρέφουν Η δημιουργία τους είναι αποτέλεσμα ευαισθητοποίησης μετά από μετάγγιση ή κύηση

28 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ Μετάγγιση αίματος Κατά την κύηση ή τον τοκετό Εμβρυομητρική αιμορραγία Αυτόματη αποβολή ή διακοπή της κύησης (μικρός κίνδυνος στο 1ο τρίμηνο) Έκτοπη κύηση Αποκόλληση πλακούντα Κοιλιακό τραύμα Γυναικολογικοί χειρισμοί όπως αμνιοκέντηση, λήψη δειγμάτων χοριακής λάχνης ή ομφαλικού αίματος

29 Ποια αντισώματα προκαλούν αιμολυτική νόσο; Συνήθη Σύστημα Rhesus:D (και με αντί-c ή αντί-ε ), Σύστημα ΑΒΟ Ασυνήθη Σύστημα Kell (K, k) Σπάνια Σύστημα Duffy Σύστημα Kidd Σύστημα MNSs

30 Προϋποθέσεις για Rhesus ευαισθητοποίηση Μητέρα Rh D αρνητική Έμβρυο Rh D θετικό Εμβρυικά RhD+ ερυθρά περνούν τον πλακούντα και εισέρχονται στην κυκλοφορία της μητέρας Η μητέρα σχηματίζει anti-d αντισώματα Μητρικά anti-d αντισώματα περνούν από τον πλακούντα στο έμβρυο

31 Σοβαρότητα Αιμολυτικής νόσου Ήπια Σοβαρή με υπερχολερυθριναιμία και ίκτερο με κίνδυνο εγκεφαλικής βλάβης (κερνίκτερος). Το 10% επιβιώνει με σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες. Εμβρυϊκός ύδρωπας. Μη βιώσιμο νεογνό

32 Προγεννητική διερεύνηση (μητέρα) Ιστορικό προηγούμενων κυήσεων ή μεταγγίσεων Ιστορικό επεμβάσεων κατά την κύηση π.χ αμνιοπαρακέντηση

33 Αρχικός εργαστηριακός έλεγχος μητέρας ομάδα αίματος ΑΒΟ-Rh (επανάληψη την 28η εβδομάδα) προσδιορισμός Dw στις D αρνητικές

34 Εκτίμηση κινδύνου για το έμβρυο Έλεγχος ΑΒΟ-Rh πατέρα Προσδιορισμός του αντιγόνου D του εμβρύου. PCR Ινοβλάστες αμνιακού υγρού Χοριακή λάχνη (chorionic villus sampling CVS) Μητρικό πλάσμα

35 Εκτίμηση κινδύνου για το έμβρυο έμμεση Coombs για την ανίχνευση μη αναμενόμενων αντισωμάτων επί αρνητικού αποτελέσματος επανάληψη την 28η ή την 32η εβδομάδα επί θετικού αποτελέσματος ταυτοποίηση αντισώματος τιτλοποίηση αντισώματος

36 Εκτίμηση σοβαρότητας της αιμολυτικής νόσου του εμβρύου Τιτλοποίηση αντισώματος στον ορό της μητέρας. (Το αντιγόνο D ανιχνεύεται στα εμβρυϊκά ερυθρά από την 30η περίπου ημέρα της κύησης) Ο τίτλος του αντισώματος είναι ένας δείκτης της σοβαρότητας όχι προγνωστικός, της αλλοανοσοποίησης και της ανάγκης για επεμβατικές θεραπείες

37 Εργαστηριακή εκτίμηση για το έμβρυο τίτλος αντι-d: 4 θεωρείται ευαισθητοποίηση τίτλος αντι-d: 8 συνιστάται παρακολούθηση μηνιαίως μέχρι την 24η ή την 32η εβδομάδα και στη συνέχεια κάθε 15 ημέρες. Εάν δεν αυξηθεί η κύηση ολοκληρώνεται. Η παρακολούθηση του τίτλου συνιστάται από την 16-18η εβδομάδα. Κρίσιμος τίτλος αντι-d: 16 ή 32 δεν συνιστάται πλέον παρακολούθηση του τίτλου ΑΛΛΑ συνιστάται παρακολούθηση του εμβρύου

38 Συνθήκες εργαστηριακές Το πρώτο δείγμα πρέπει να είναι αρκετό σε ποσότητα. Το καταψύχουμε στους -20οC για να χρησιμοποιηθεί εκ παραλλήλου στις επόμενες τιτλοποιήσεις Η έμμεση Coombs και ο τίτλος εκτελούνται πάντα με την ίδια μέθοδο

39 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Στη μητέρα: Πλασμαφαίρεση, προσρόφηση των αντισωμάτων, IVIgG Στο έμβρυο: Μετάγγιση ή /και μερική αφαίμαξη συμπυκνωμένων ερυθρών. Εφικτή μετά την 20 η εβδομάδα και επαναλαμβάνεται περιοδικά μέχρι τον τοκετό. Η ποσότητα του αίματος που μεταγγίζεται εξαρτάται από την τεχνική, το μέγεθος του εμβρύου, τον αρχικό αιματοκρίτη και από την ηλικία της κύησης

40 Τοκετός Ανάλογα με την ωρίμανση των πνευμόνων Από 30η-34η εβδομάδα με προσοχή 35η-37η εβδομάδα Απροθυμία για πρόωρο τοκετό πριν την 35η εβδομάδα

41 Διερεύνηση μετά τον τοκετό (νεογνό) Ομάδα αίματος ΑΒΟ-Rh στα ερυθρά του νεογνού (όχι και στον ορό) Άμεση Coombs (DAT) του νεογνού (συνήθως εντόνως θετική ++++) (Έμμεση Coombs της μητέρας ή του νεογνού)